Ik weet nog goed...

Voorleesverhalen en activiteiten voor mensen met beginnende dementie Joke de Jonge

‘Ik wens het boek vele jonge en oude lezers toe en hoop dat het inspireert tot goede gesprekken tussen jong en oud’.

Gerdi Verbeet

Waarom dit boek?

De tien voorleesverhalen in dit boek zijn in actieve samenwerking met mensen met beginnende dementie ontwikkeld en geschreven. In de allereerste plaats is het bedoeld om mensen met beginnende dementie een plezier te doen met verhalen.

Er zijn korte verhalen te over, maar de meeste zijn door hun lengte, meerdere verhaallijnen en tijdsprongen niet echt geschikt voor hen. De verhalen in deze bundel zijn dat wel, ze zijn doelbewust geschreven om aan hen voor te lezen. Dat kan zowel met zijn tweetjes in huiselijke kring als met een kleine groep in elke setting, zoals ontmoetingscentrum, dagbesteding en inloopcentrum.

Opbouw

Na ieder verhaal volgen tal van suggesties voor activiteiten, tips voor bij het verhaal passende voorwerpen en traktaties, links naar internetsites met geluiden en geuren, liedjes en versjes. De sfeerbeelden op de volgende pagina’s bieden herkenning en stof tot vertellen. Zo zijn er zijn tal van aanknopingspunten naar vroeger: gewoontes, lekkernijen, het weer, geuren voeren mensen terug naar de tijd waarvan ze zich het meest herinneren, ‘Ik weet nog goed…’.

Doelgroep

Het materiaal biedt ouderenbegeleiders, mantelzorgers, vrijwilligers en andere vakkrachten die met ouderen werken met (beginnende) dementie een handvat om makkelijker gesprekken aan te knopen en met een groep een activiteit aan te pakken die aanspreekt.

Downloads

Het is mogelijk de sfeerbeelden bij de verhalen uit ‘Ik weet nog goed...’ te downloaden en te printen. Herinneringen en associaties kunnen zo nog meer SWP 160504 Iwng-9.indd 2

worden gedeeld, de sfeerbeelden staan op www.swpbook.com/1916.

Ik weet nog goed...

29-07-16 14:41

De verhalen en beelden in ‘Ik weet nog goed…’ bieden: • herkenning en stof tot vertellen

• een zinvolle tijdsbesteding

• verbinding

• activering van de geest

schaatsen, zoals je op die ouderwetkunstschaatsen. Hij leerde me samen se platen zag die op school hingen. zich Stien Kaiser. Mijn moeder waagde Op mijn kamer hing een foto van ze kind nooit leren schaatsen, omdat trouwens niet op het ijs. Zij had als zelfs pleisters onder haar schoein de tropen was opgegroeid. Ze plakte ze buiten niet zo snel zou uitglijden. nen om ze stroef te maken, zodat mee. altijd wel ze keek keken, op tv Maar als we naar ‘onze’ Ard en Keessie schaatsstrakke , felgekleurde die van in Die stoere mannen schaatsten niet watjes over een binnenbaan schaatpakken waarin ze tegenwoordig als de op hun kouwe kop flitsten ze over sen. Nee, met een gebreid mutsje de tijden van alle schaatsers bij te ijskoude buitenbanen in Oslo. Om lijst met al hun namen erop. Daar houden hadden mijn vader en ik een Gelukkig mochten we met een kop schreven we de behaalde tijden achter. spektakel kijken, zodat we niks van het soep en een boterham op de bank geen soep eten als de schaatsers bijna zouden missen. We konden beter hen een medaille haalde, sprong mijn bij de finish waren, want als een van de erwtensoep in het rond gesproeid. vader juichend op. Zo was een keer

Die strenge winters zag ik in het plantsoen paarsblauwe Vandaag is het 17 december. Net in de zomer ziet. Van die uitbundige bloemen bloeien die je anders alleen decémber is! Sinterklaas is al gezomerbloeiers, terwijl het nota bene lijkt het soms wel lente. Noemen weest en het is bijna kerst, maar buiten moet toch niet gekker worden met ze dat nou klimaatverandering? Het dat weer!

Om ze aan te moedigen, zongen we: ‘Ard en Keessie geef hem van katoen wereldkampioen Een van jullie tweetjes wordt straks Ard en Keessie geef hem van katoen het wel doen.’

Als Ard het niet kan fiksen dan zal Keessie

het helemaal feest. Die van 1963 was Als er een Elfstedentocht kwam, was Wakker worden met de schittering kou. Reinier Paping werd de held! het ergst: een barre tocht met bittere Geef mij die winters van vroeger maar. dook je, met je koude neus, nog even Eventueel hier laten van ijsbloemen op de ramen. Dan gaan heten. Maar je je het bed uit waagde. horen verslaggever zou krijgen, zou hij vast Ard of Kees broertje een ik Als wat verder onder de dekens, voordat tijd daarna na Elfstedentocht 1963. glijbaantjes aan het eind van de stoer. Dus toen opa en oma mij een wel ook klonk Reinier Als er veel sneeuw lag, maakten we af te was ik heel benieuwd hoe mijn net naar de hei om van de heuveltjes een logeerpartijtje thuis brachten, straat. En we gingen met onze slee op de autoportieren, zodat die niet Ze fluisterden en lachten wat en zeiden geboren babybroertje zou heten. roetsjen. Mijn vader smeerde vaseline onderlange een heel koud, dan hielp dat hij geen Ard of Keessie heette. vast zouden vriezen. Werd het echt tijd! een eens nog was Dat je kleren. broek of een pyjamabroek onder Ard doorlopers, die geduldig lagen te tenen naar de wieg. Daar lag geen Razend benieuwd sloop ik op mijn Ik popelde dan altijd om mijn Friese cadeautje heette… Stien! Zoals Stien te halen. Al kreeg je verkleumde vingers of Keessie, maar een babyzusje. Dit wachten in de schuur, uit het vet kamerdeur had hangen. Maar ik werd op. Mijn vader had hockeyschaatsen, Kaiser van wie ik een plaat op mijn van het onderbinden, ik was er dol buurdraaien. Hij kon ook heel goed achterik kreeg de kunstschaatsen van oma’s verrast: fijns meer nog door waar hij prachtige krullen mee kon VRAGen OM Te ReMinisceRen/GesPReK schaatsen.

OVeR cirkels op het ijs. Dat zag er zó zwierig meisje. Zo kon ik Stientje later leren uitschaatsen. Zo tekende hij grote GedicHTen, LiedJes en VeRsJes om even naar hem te kijken. Ik was uit dat andere schaatsers vaak stopten • Wat herinner jij j e nog van koud voor ik ijverig e winters en va n altijd aan tafel gegeten, maar dan leren. Daarom spaarde schaatsen? mocht bij uitapetrots op hem en wilde dat ook • Welke schaatsers maakten ind ruk op je?

• Keken jullie thuis naar schaatsw edstrijden op televisie?

58

• Hoe zagen de meeste schaatsers eruit?

• Waar denk je aan bij de Elfstede ntocht? Ken je het woord ‘klunen’?

• Keek je naar kun stschaatsen en naar wie keek je dan?

SWP 160504 Iwng-9.indd 58

••••••••••

• De oranje veters van de Friese doorlopers?

Verkleumde vingers? IJsvrij van school? Koeken-zopie, warme chocolademelk .

• De twee succesvolste Nederland se schaatsers tussen 1965 en 1975 waren Ard Schenk (1944) en Kees Verkerk (1942). Stien Kaiser (1938) werd twee maal wereldkampioene en won vele medailles (Olympische Spelen, Europese Kampioenschappen en Nederlandse Kampioenscha ppen.)

• Heel Nederland keek televisie a ls er schaatswedstrijden waren. Hele tabellen met rondetijden werden bijgehouden. In die tijd werd

GeLUiden • L iefhebbers van schaatsnostal gie kunnen de internetpagina bekijken: www.seniorp laza.nl/ ArdEnKeessie.htm.

• Luister naar de verslaggever v an de barre Elfstedentocht van 1963: http://in.beel dengeluid. nl/kanaal/2902-elfstedentocht/2913-de barre-tocht-v an-1963.

• Zoek op Google naar het ‘geluid van schaatsen op natuurijs’.

• G eschikte gedichten om te lezen zijn ‘WinterDie strenge winters kleur’ van Bas Rompa (uit: Binnenste buiten.

Holland, Haarlem 1986) en ‘De wintertijd is weer begonnen’ van Jules de Corte (uit: Ik ben je reisgenoot. Nijgh & Van Ditmar, Amsterdam 1994).

zondering op schoot gegeten worden.

Vaak iets simpels als soep met brood, omdat niemand het wilde missen.

• Specifieke schaatskleding werd in later tijden pas ontwikkeld, net als de schaatsen zelf steeds Iwng-9.indd 59 SWP 160504werden.

14:42 29-07-16 geavanceerder Gestroomlijnde pakken zoals we nu kennen, bestonden nog niet. En de schaatsers droegen een gebreid mutsje om hun hoofd warm te houden. Vaak met een pompon erop.

• De Elfstedentocht wordt verred en langs elf Friese steden. Vanaf 1900 is de tocht vijftien keer gereden: de meest recente in 1997, daarvoor in 1986, 1985 en 1963. Winnaar van de tocht van 1963 was Reinier Paping.

Omdat het een heel barre tocht was, werd er een film ov er gemaakt: De hel van 1963. ‘Klunen’ moesten ze soms: over een kort traject met de schaatsen aan over een stuk zeil op de grond lopen.

• Wat kunstschaat sen betreft wa ren Sjoukje Dijkstra en Joan Haanappel klinkende namen.

Zij concurreerden vaak met elkaar om de eerste en tweede plaats.

BeeLdMATeRiAAL/VOORWeRPen 59 • Foto’s van schaatsers, foto’s va n de Elfstedentocht, filmpjes en dergelijke. Afbeeldingen v an ijsbloemen op de ramen, van bevroren stra14:42 29-07-16 ten waar kinderen schaatsen, bevroren vijvers, grachten en schaatsbanen, sneeuwpoppen .

• Friese doorlopers, muts met po mpon, kunstschaatsen.

AcTiViTeiTen • Gaan kijken naar kinderen op een schaatsba an.

• Een winters landschap knutselen met gekleu rd papier.

• Zelf glühwein maken: giet een liter rode wijn in een ruime pan. Doe daar 2 sinaasappels in partjes bij plus 1 kaneelstokje en 4 kruid nagels. Je kunt ook de sinaasappels heel laten en de kruidnagels erin prikken. Minstens een kwartier zachtjes verwarmen zodat de smaak in de wijn kan trekken. Laat het niet koken.

(Als je de alcohol liever wilt laten verdampen, kook het dan juist wel even door.) Zeef het daarna. Er kan eventueel wat suiker door geroerd worden.

• Een pompon ma ken: mensen d ie nog een fijne motoriek hebben, goed om kunnen gaan met een schaar en een haaknaald en die geduld hebben, kunnen een pompon maken. Bladen als Libelle en Margriet en anderen zetten daarvan soms instructiefilmpjes op internet .

PAssende TRAKTATie • Dampende chocolademelk, liefs t met slagroom .

Een kom erwtensoep met een snee roggebrood of boterham. Later op de dag misschien een glas glühwein? Op het ijs werd ‘koek-en-zopie ’ verkocht, vroeger stond zopie voor sterke drank, maar in de loop der tijd veranderde wat daaronder werd verstaan.

62

Die strenge winters

SWP 160504 Iwng-9.indd 62 29-07-16 14:42

63

SWP 160504 Iwng-9.indd 63 29-07-16 14:42

SWP 160504 Iwng-9.indd 2

29-07-16 14:41

Die strenge winters

60

61

29-07-16 14:42 29-07-16 14:42

SWP 160504 Iwng-9.indd 61

SWP 160504 Iwng-9.indd 60

Voorleesverhalen en activiteiten voor mensen met beginnende dementie

Bestelinformatie Ik weet nog goed...

Voorleesverhalen en activiteiten voor mensen met beginnende dementie Joke de Jonge

SWP 160504 Iwng-9.indd 2

Uitgeverij SWP - ISBN 9789088506857 96 pagina’s - gebonden uitgave - prijs € 24,90 29-07-16 Meer informatie en downloads op onze website: www.swpbook.com/1916 Bestel online én zonder verzendkosten bij de uitgever www.swpbook.com/1916 Of vraag uw plaatselijke boekhandel of zij dit boek voor u willen bestellen.

14:41