KIDDO inkijkexemplaar

Jaargang 19 | nr 4 | 2018

KIDDO HÉT VAKBLAD VOOR PEDAGOGISCH PROFESSIONALS

www.KIDDO.net

• ‘DE AARDE HEEFT HAAST’ Samen bouwen aan een groene toekomst

• Gluren over het muurtje: Uitwisseling onder collega’s anders bekeken

• Opgeruimd staat netjes.

Of net niet?

Met slim opruimen nodig je kinderen opnieuw uit tot spel

DERDEHANDS ROOK Daar bescherm je kinderen tegen!

4 • 2018 EN OOK: To chill or not to chill – Tieners in de KIDDO opvang

1

(advertentie)

KIDDO: hét vakblad voor pedagogisch professionals

R VAN PROFITEE ING! 20% KORT et vakblad met een breed scala aan ­actuele H ­onderwerpen, ­geschreven voor en door de p ­ raktijk.

KIDDO helpt je om na te denken over je eigen handelen en bevordert verdieping op de werkvloer.

Met een jaarabonnement op KIDDO ontvang je 6 fraaie edities én een special op de deurmat.

Daarnaast krijg je: + online toegang tot dossiers en activiteiten op www.kiddo.net + de nieuwsbrief met mooie weggeefacties + korting op geselecteerde congressen van www.logacom.nl + ¤ 25,- korting op het aanbod van www.kinderopvangschool.nl + het mooie prentenboek Ivar, de verschrikkelijke koning (t.w.v. ¤ 14,90), geschreven door Martine F. Delfos, toegestuurd.

20% korting op jouw abonnement!

Ga naar www.kiddo.net/ abonneren en gebruik de code: introkiddo2018 * Prijzen gelden vanaf 1 januari 2018 voor een jaarabonnement. Een nieuw abonnement gaat in vanaf de eerstvolgende te verschijnen editie en wordt jaarlijks automatisch verlengd. Opzeggingen dienen uiterlijk drie maanden vóór afloop van de abonnementsperiode in ons bezit te zijn.

Welkom Voorbeeldfunctie Soms lijkt het bewust gepland, soms is het meer

Het artikel dat mij in dit nummer echt

toeval: ook in deze KIDDO staan veel artikelen

­choqueerde, gaat over derdehands rook. Lang

waarmee we je willen laten nadenken over je

nadat een roker zijn sigaret gedoofd heeft, zijn

werk. Wat gaat er al goed en wat kan er nog

de effecten van die sigarettenrook nog altijd

beter? Hiervoor biedt KIDDO vaak inspiratie. En

schadelijk voor de gezondheid. Ook in de kinder­

niet alleen het lezen van vakliteratuur draagt bij

opvang zijn nog steeds rokers te vinden. Een

aan verdieping van je werk: ook je collega’s zijn

medewerker die in de pauze gauw een sigaretje

waardevolle inspiratiebronnen! In het artikel op

rookt, laat een kwetsbare baby later meeroken

pagina 10 lees je hoe je uitwisseling van kennis

via de neergeslagen deeltjes van de rook op

en ervaring met collega’s van andere locaties in

de handen, kleding en in het haar! En niet te

binnen- én buitenland succesvol kunt opzetten.

vergeten: ook via de adem worden nog lange tijd

Dat ‘gluren over het muurtje’ is niet alleen zin-

kankerverwekkende stoffen verspreid. Als roker

nig, het is vooral ook gewoon heel leuk!

neem je het gif overal mee naartoe…

Een meer dringende oproep voor een bewuste

SKGS is ambassadeur van een rookvrije start

manier van werken lees je in het artikel Samen

voor kinderen. Roken hoort NIET in de kinder­

bouwen aan een groene toekomst. Want: de aarde

opvang, ook niet buiten rondom het gebouw,

gaat steeds een beetje verder gebukt onder de

ook niet onderweg ernaartoe. SKSG wil hierin

gevolgen van klimaatverandering en milieuver-

graag een voorbeeldfunctie vervullen en roept

vuiling. Het is hoog tijd dat iedereen zijn of haar

organisaties op zich hierbij aan te sluiten. Op

steentje bijdraagt om die gevolgen te minimali-

pagina 23 lees je wat jij kunt doen.

Hoofdredacteur Nederland

seren. En dat kan óók in de kinderopvang. Lees de fijne (en haalbare) ‘doe-het-zelf’-tips en voel

Er is werk aan de winkel!

de voldoening van een groenere leefstijl!

Op de cover: Sammie (4 jaar) Anne Smudde (42) is coördinator van de tussenschoolse opvang (TSO) en pedagogisch medewerker op de buitenschoolse opvang (BSO) van de Joop Westerweelschool in Amsterdam. Dit is een zogenaamde ‘Alles-in-één-school’ en er wordt nauw samengewerkt met de voorschool, TSO en BSO van AKROS kinderopvang in Amsterdam. ‘We zien een groot deel van de kinderen de hele dag. Het is leuk om te zien hoe de kinderen zich bij de TSO verheugen op iets wat we die middag bij de BSO gaan doen. Nu heb ik bijvoorbeeld de Rubik’s Cube meegenomen en word ik door alle kinderen gevraagd of ik hun ook kan leren hoe ze die moeten oplossen.

Ik probeer het kind altijd centraal te zetten en laat het kind zo veel mogelijk zelf doen. We helpen kinderen er niet mee als wij alles voor ze doen en elk probleempje oplossen. Ik reageer vaak met: “Wat denk je zelf?” Zo stimuleer ik de kinderen om zelf actiever na te denken en daardoor voelen ze zich vaak een stuk trotser dan wanneer ik alles doe.

In mijn vakanties ga ik graag naar Afrika om daar te werken met kinderen. Wat zou het gaaf zijn als we onze kinderen en díe kinderen samen dingen kunnen laten ontdekken.

Ze kunnen filmpjes heen en weer sturen over hoe hun huis, school en omgeving eruitzien, met elkaar skypen en samen liedjes zingen, elkaars vragen beantwoorden… Zo kunnen kinderen wereldwijd van elkaar leren!

Op de foto staat Sammie van vier. Ze is nog maar net gestart met school en de tussenschoolse opvang, maar ze deed gelijk goed mee. Ze is een lief en eigenzinnig meisje. Wat ze in haar hoofd heeft, moet het liefst ook zo gebeuren. Ze speelt graag met de jongens en meisjes uit haar klas en houdt van liedjes zingen en verhalen bedenken en uitbeelden.

Maar daarnaast is ze ook gek op klimmen, knutselen en spookjes tekenen.’

KIDDO voor en door de praktijk!

KIDDO is een grensoverschrijdend blad en wordt gemaakt voor én door ­professionals in Nederland en ­Vlaanderen. Pedagogisch ­medewerkers en gastouders, kinderbegeleiders in groeps- en gezinsopvang, pedagogisch ­coaches, pedagogen, studenten en het middenkader blijven met KIDDO up-to-date! Het is het streven van de ­redactie dat alle opvang­vormen zich in KIDDO kunnen herkennen.

Online toegang Ga naar www.kiddo.net voor meer verdieping en ­activiteiten. Het wachtwoord voor online toegang tot de pedagogische dossiers en het activiteiten­archief is:

OUDERBETROKKENHEID Geldig tot de volgende editie van KIDDO verschijnt.

KIDDO 4 • 2018

3

(advertentie)

6-d A Agse oP lei di ng

KIDDO-abOnnees Ontvangen € 25,- KOrtIng! Het wetsvoorstel Innovatie en Kwaliteit Kinderopvang zegt: De opvang van baby’s vraagt om specifieke competenties en kennis van de pedagogisch medewerkers. Scholing op dit onderwerp is dus van belang. Een vaste pedagogische medewerker, die vertrouwd is voor de baby, is een zeer belangrijke voorwaarde voor het bieden van sociaal emotionele veiligheid.

Met de certificering van de opleiding deBabyspecialist® voldoe je aan deze voorwaarden.

Deelnemers beoorDelen Deze opleiDing met een 9!

“Geweldige cursus. Enorm interessant met veel nieuwe informatie” “Inspirerend en motiverend” “Leuke, leerzame opleiding” melD je nu aan voor Deze succesvolle zesDaagse opleiDing!

Dit opleidingstraject voldoet aan de eisen zoals gesteld door de wet iKK en is aanbevolen door de caopartners Kinderopvang.

Am s te r d A m - d en B o s ch - ei n dh o ve n - Utr e ch t - Z wo lle

In dit nummer 10

alweer soja?!

16

Samen bouwen aan een

groene toekomst

‘Eigenlijk zijn kinderen nu een soort cavia’s in een hok dat niet verschoond wordt.’ Iris (12) verwoordt de harde realiteit treffend. De aarde gaat steeds een beetje verder gebukt onder de gevolgen van klimaatverandering en milieuvervuiling. Hoog tijd dus dat iederéén zich een duurzamere levensstijl aanmeet. Thuis, op school én in de opvang. De aarde heeft haast. Maar waar begin je?

Uitwisseling onder collega’s

anders bekeken

Pinterest, Google… Eén eenvoudige klik en je krijgt een massa aan foto’s en praktijkvoorbeelden van kinderopvang over de hele wereld. Gluren over het muurtje, dat doen kinderopvangprofessionals graag! Maar vaak blijft het bij even kijken, een korte inspiratieprikkel en weinig concrete actie nadien. Tenzij… je dit proces goed aanpakt. Zoals ProuD!

Derdehands rook, daar

­bescherm je kinderen tegen!

Wist je dat lang nadat een roker zijn sigaret heeft gedoofd de effecten van de sigarettenrook nog merkbaar zijn? Derdehands rook is óók schadelijk voor de gezondheid, zo laat onderzoek zien. Vooral kinderen vormen een kwetsbare groep. Maar ook jij kunt bijdragen aan het rookvrij en gezond opgroeien van kinderen door alert te zijn op de risico’s!

23

Opgeruimd staat netjes Of net niet?

Twee kleuters zijn druk bezig met een blokkentoren. Halt! Tijd voor het tussendoortje. Tijdens een uitstap in het bos bouwen de kinderen een kabouterdorp.

Stop! We vertrekken. In de naschoolse opvang lezen de oudste kinderen in zelfgemaakte kampen voor aan de jongsten. Gedaan! Iedereen moet naar huis.

Al snel klinkt dan: ‘Opruimen!’ Alles aan de kant en klaar? Annelies Roelandt, medewerker van VCOK, Vormingscentrum Opvoeding en Kinderopvang, legt uit op welke manier je deze overgangen én het opruimritueel kunt aanpakken.

28

En verder 6 Uit het werkveld 9 Op de koffie bij: coördinator Huis van het

Kind Shana Van Royen Okiddo voor 0 t/m 4 jaar: Rust en spelen Ouderbetrokkenheid, gewoon doen! (NL) Educare – Geborgenheid en zelfstandigheid (BE) Kinderboeken Okiddo voor 4 t/m 12 jaar: Een modulaire speelomgeving...

32 Tieners in de opvang 34 Gastouders: Het overdragen van normen en waarden

14 20 20 26 30

KIDDO 4 • 2018

5

Alles over allergenen VVSG, de Vlaamse Vereniging voor Steden en Gemeenten, heeft een nieuw interessant cahier uitgebracht! Deze keer gaat het over allergenen: een leidraad voor kinderen met een voedselallergie. In de opvang kunnen jonge kinderen zelf nog niet opletten wat ze eten, daar moeten kinderbegeleiders dus extra attent op zijn. Een hap van andermans bord of koekje kan grote gevolgen hebben. Het cahier legt stapsgewijs uit wat een allergie is en hoe je er in de kinderopvang het beste mee kunt omgaan. Welke symptomen kunnen optreden? Wat is een kruisreactie? Hoe lees je een etiket? Wat zegt de wetgeving? Je krijgt naast informatie ook praktische tips, praktijkvoorbeelden en werkinstrumenten. [optioneel]Dit cahier maakt deel uit van de reeks Cahier Kinderopvang. Met deze cahiers en bijhorende website biedt het VVSG-Steunpunt Kinderopvang een nieuw platform met interessante informatie en inspiratie, een beknopte weergave van (wetenschappelijke) inzichten, boeiende praktijkvoorbeelden en handige werkinstrumenten.

Hanne Van Nuffel, Cahier kinderopvang. Omgaan met allergenen. Politeia uitgeverij. ¤ 22,00

Nieuwe website voor BKK Misschien heb je het al gezien: de website van BKK is vernieuwd. Naast de vormgeving, is ook de structuur aangepast. De site is nu ingedeeld op basis van de drie thema’s Pedagogisch curriculum, Zelfevaluatie en Wetenschap en praktijk. Nieuw is het kennisdossier ‘De ontwikkeling van talenten van jonge kinderen op het gebied van wetenschap en techniek’ en een geactualiseerde versie van de ‘menukaart met zelfevaluatie-instrumenten’. www.stichtingbkk.nl

Doe-pakket toegankelijkheid Kinderopvang is er voor elk kind en elk gezin, ook de meest kwetsbare. Daarom zet je in op sociale functie en toegankelijkheid, zodat gezinnen de weg vinden naar de kinderopvang, zo weinig mogelijk drempels ervaren en zich thuis voelen. Dat lukt het beste op lokaal niveau. Via samenwerkingsverbanden krijg je beter zicht op de noden van gezinnen en kun je ze beter naar de kinderopvang toe leiden. Hoe pak je dat aan?

Kind & Gezin, VVSG, het Vlaams Welzijnsverbond en de Gezinsbond ontwikkelden een doe-pakket. Meer info over deze praktische leidraad ‘lokale samenwerking voor toegankelijke kinderopvang’ vind je op. www.kindengezin.be/kinderopvang/lokaal/ doe-pakket-toegankelijke-kinderopvang

6

KIDDO 4 • 2018

Kinderopvang op sociaal.net Sociaal.net is een online platform voor welzijn, gezondheid en ­sociaal werk. Het staat boordevol interviews, opiniestukken, analyses en boekbesprekingen. Je vindt er ook een kalender. Recent verschenen twee stukken over de kinderopvang. Op sociaal.net/ opinie/de-warme-minisamenleving-van-de-kinderopvang vind je een bijdrage van het Vlaams Welzijnsverbond. ‘Kinderopvang is zoveel meer dan alleen opvang, het draagt constructief en doelbewust bij aan de opvoeding tot wereldburgers.’ Op sociaal. net/interview/warme-kinderopvang-vraagt-stevige-opleiding staat een afscheidsinterview met Jan Peeters. Het is een mooie aanvulling op het artikel uit KIDDO 3 2018. Na 40 jaar werken in de kinderopvang blikt de directeur van VBJK terug en vooruit.

Eén agentschap voor kinderen, jongeren en hun gezinnen In april verspreidde Jo Vandeurzen een persbericht. Daarin ontvouwt Vlaams minister voor Welzijn, Volksgezondheid en Gezin de plannen voor één overkoepelend agentschap. Concreet gaat het om een samensmelting tussen Kind & Gezin, Jongerenwelzijn en de bevoegdheden voor kinderen en jongeren van het VAPH (het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap). Op die manier komt alles wat te maken heeft met kinderen, jongeren en hun gezinnen samen. Dit proces wordt voorbereid in 2018, in 2019 wordt het nieuwe agentschap operationeel. Hoe het precies in zijn werk zal gaan, komt zeker nog meer uitgebreid aan bod. Katrien Verhegge, administrateur-generaal van Kind & Gezin, verklapt alvast het volgende: ‘Fantastisch dat we via de Huizen van het Kind, het Groeipakket, de jeugdhulp en alle andere partners verder werk maken van een lokaal en geïntegreerd gezinsbeleid. Daarom is het samenbrengen van alle vormen van de jeugdhulp met bijvoorbeeld het Groeipakket een logische beslissing. Zo hebben we nog meer slagkracht om alle kinderen zoveel mogelijk kansen te geven, om moeilijke situaties tijdig aan te pakken en de strijd tegen kinderarmoede op te voeren.’ Wordt vervolgd, KIDDO houdt je verder op de hoogte.

Eerste babyspecialistisch kinderdagverblijf Kinderdagverblijf Hoera Maasbree is als eerste locatie gecertificeerd als babyspecialistisch kinderdagverblijf van Nederland. Hoera Maasbree werkt in de babygroep met speciaal opgeleide pedagogisch medewerkers: medewerkers met extra gevoel en affiniteit voor baby’s, die de opleiding tot deBabyspecialist hebben gevolgd bij de Kinderopvangschool.nl. Hiermee is de kennis over de ontwikkeling en behoeften van baby’s verder uitgebreid en is de sensibiliteit voor de signalen van de jongste kinderen vergroot. Daarnaast is het werken vastgelegd in speciaal babybeleid.

Laat je verder informeren op www.hoerakindercentra.nl

■

UIT HET WERKVELD Tekst: Jessica Crezee & Ellen Rutgeerts

Nieuwe branchevereniging Voor wie staat voor kwaliteit in de kinderopvang, maar zich niet vertegenwoordigd ziet door de bestaande Brancheorganisaties in Nederland, is er nu Branche Vereniging Ondernemers Kinderopvang (BVOK). De BVOK is opgericht door zes ondernemers in de kinderopvangsector en telt inmiddels 150 leden. www.bvok.nl

Meldpunt IKK In het voorjaar heeft Brancheorganisatie Kinderopvang het Meldpunt IKK geopend. Alleen leden van de Brancheorganisatie kunnen een melding doen. De input die ze daar ontvangen, gebruikt de BK – geanonimiseerd – voor de terugkoppeling naar SZW, en naar de politiek

Eerste duizend dagen zijn levensbepalend In de loop der jaren is er veel onderzoek gedaan naar de ontwikkeling van baby’s. Het blijkt dat de eerste duizend dagen, vanaf de conceptie tot de tweede verjaardag, bepalend zijn voor de rest van een mensenleven. Een ‘verkeerde’ start kan veel gevolgen hebben op latere leeftijd, mentaal én lichamelijk. Tessa Roseboom beschrijft vanuit verschillende vakgebieden hoe de omgeving tijdens het vroege leven de groei, ontwikkeling en gezondheid beïnvloedt. En welke gevolgen dit heeft voor de maatschappij. Door deze kennis in context te plaatsen, ontstaat een unieke visie op de oorsprong van gezondheid en gezondheidsverschillen. Tessa Roseboom is hoogleraar Vroege Ontwikkeling en Gezondheid aan de Universiteit van Amsterdam. Tessa Roseboom, De eerste 1000 dagen. Het fundamentele belang van een goed begin vanuit biologisch, medisch en maatschappelijk perspectief. Uitgeverij De Tijdstroom, ¤ 25,00

en de pers.

In totaal kwamen er in het eerste kwartaal van 2018 tachtig meldingen binnen bij het meldpunt. De Brancheorganisatie maakte een rapportage van onderwerpen die vier keer of vaker zijn gemeld. Daarbij valt niet alleen de drie-uursregeling op en de kritiek die inspecteurs hebben op het pedagogisch beleidsplan, er komen ook veel meldingen binnen (14) over het vaste-gezichtencriterium. De resultaten zijn in te kijken via tinyurl.com/meldpuntIKK

Grote kansen voor kleine kinderen Op zoek naar handvatten om respectvol om te gaan kinderen in armoede? Twee projecten van de Koning Boudenwijnstichting verzamelden hun expertise op www.grotekansen.be. Klik in deze databank op ‘rijke taal’ of ‘warme relaties’ en je krijgt een schat aan informatie en inspiratie: filmpjes, handleidingen, boeken, brochures die je helpen om maatschappelijk kwetsbare kinderen meer kansen te geven. De website noemt ‘rijke taal’ of ‘warme relaties’ of ‘expressie’ hefbomen: kleine krachten waarmee je grote zaken doet bewegen. Vier hefbomen gaan over kwaliteitsvolle interactie, drie over beeldvorming (hoe denk jij over kansarmoede?). Voor iedereen die werkt met kinderen van 0 tot 6 jaar (en meer).

Stop het jojo-beleid en breid ouderschapsverlof uit Is het jojo-beleid in de kinderopvang na jaren van hollen en stilstaan eindelijk achter de rug? Ruben Fukkink, bijzonder hoogleraar Kinderopvang, durft de vraag niet met ‘ja’ te beantwoorden op BNR Nieuwsradio. Want het regeerakkoord rept bijna niet over kinderen en kinderopvang. Fukkink vindt dit jammer, zeker gezien het grote bereik en belang van kinderopvang. Dit zei hij tijdens het programma BNR Beter waarin hij, samen met de auteur van De eerste 1000 dagen Tessa Roseboom, te gast was. Het radioprogramma/podcast stond geheel in het teken van het effect van kinderopvang. Fukkink wijst op het slecht georganiseerde ouderschapsverlof in Nederland. Dat Nederlandse ouders hun baby al vroeg naar de opvang moeten brengen, is uitzonderlijk in de wereld.

Fukkink ziet dat week 13 vaak niet alleen te vroeg komt voor baby’s, maar ook zeker voor ouders. Hij wijst er wel op dat baby’s zich prima kunnen hechten aan een (vaste) pedagogisch medewerker, naast de beide ouders. Lastiger wordt het als kinderopvang versnipperd is geregeld en kinderen elke dag een andere hechtingsfiguur hebben. De podcast is te beluisteren via tinyurl.com/ podcast-kinderopvang

Wijziging VOG per 1 juli Vanaf 1 maart 2018 moet iedereen in Nederland die werkt of woont op een plek waar kinderen worden opgevangen, zich inschrijven in het Personenregister kinderopvang. Hiervoor is een actuele Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) verplicht. Per 1 juli 2018 is het echter niet meer mogelijk om voor de inschrijving in het personenregister een VOG te gebruiken met profiel 60 (onderwijs), 40 ­(vakantiegezinnen en adoptie) en 45 (gezondheidszorg en welzijn van mens en dier). Deze profielen vervallen per 1 juli 2018 omdat de weging bij deze profielen is veranderd ten opzichte van de weging bij een functie voor de kinderopvang, aldus de Rijksoverheid. Dit betekent dat een aanvrager wel in aanmerking zou kunnen komen voor bijvoorbeeld een VOG onderwijs, maar niet voor een VOG voor de kinderopvang. Voor het aanvraagformulier: tinyurl.com/vog-ko KIDDO 4 • 2018

7

Agenda Kinderen met ander of opvallend gedrag helpen In deze training op 5 juli krijg je niet alleen inzicht in wat kinderen met hun gedrag proberen duidelijk te maken, maar leer je ook over jouw eigen gedrag en welke invloed dit heeft. Het doel is pedagogisch medewerkers leren vanuit een ander gezichtspunt naar zichzelf, het kind en de ouder te kijken.

Voor meer info: kinderopvangschool.nl

Werken met de meldcode De Basistraining Signaleren en handelen wordt gegeven op 6 en op 11

Gezocht: ouders van kind met extra ondersteuningsnoden Wat hebben ouders nodig om de opvang van kinderen met specifieke ondersteuningsnoden te doen slagen? Wat is er nodig in de opvang van baby’s en peuters?

Wat is er nodig in de buitenschoolse opvang? Universiteit Gent onderzoekt het in opdracht van Kind & Gezin. Ze gaan met de ouders in gesprek over hun zoektocht nar opvang, hun verwachtingen en ervaringen. Ken jij ouders die hieraan willen meewerken? Neem contact op met Hanne Vandenbussche via hanne. vandenbussche@ugent.be

Vlaamse KIDDOdag: Klein_Kunst Het is zover! Het programma van Klein_ Kunst is gekend. In het plenaire deel onder meer een muziekvoorstelling op maat van de allerjongsten en een centrale lezing van Ingrid Wolff. Zij is artistiek coördinator van 2 Turven Hoog, het kunstzinnig festival voor de aller-, aller-, allerjongsten. Na de lunch kun je kiezen uit een waaier aan doe-sessies, inspirerende praktijkverhalen en lezingen.

­september. Deze interactieve training legt een gedegen basis om met de Wet Meldcode (Branche kinderopvang) te werken en handelingsverlegenheid op te heffen.

In de verdiepingstraining Signalen, signaleren en afwegingskader op 5 en op 25 september wordt inhoudelijk gesproken over de verschillende vormen van kindermishandeling: lichamelijke en psychische verwaarlozing, mishandeling en seksueel misbruik.

In de verdiepingstraining In gesprek met ouders op 13 en op 25 september krijgen pedagogisch medewerkers de mogelijkheid om te oefenen met gespreksvaardigheden omtrent deze kwetsbare onderwerpen.

Voor meer info: kinderopvangschool.nl

Babyspecialist Vanaf 10 september starten er op verschillende plekken in Nederland weer zesdaagse cursussen van de Opleiding tot deBabyspecialist® in kinderopvang.

Voor meer info: kinderopvangschool.nl

Kind & Natuur Conferentie Het tienjarig jubileum van Kind & Natuur Conferentie wordt gevierd met een tweedaags programma op 27 en 28 september 2018. Natuurbelevenissen en workshops bieden handvatten om zelf te ervaren en te ontdekken wat de pedagogische waarde van de natuur is en hoe je hiermee aan de slag kunt in je eigen praktijk. Voor meer info: www.ivn.nl/conferentie-kind-natuur

Ondersteuningstraject Huizen van het Kind Heb je de taak om in je gemeente of buurt een Huis van het Kind te realiseren? Dan zit je waarschijnlijk met allerlei vragen. Wat is precies de kern een Huis van het Kind? Hoe geef je dat vorm? Hoe bouw je een netwerk uit? Met welke partners kun je samenwerken? Wat betekent het voor een Huis van het

Uiteraard staat vrijdag 5 oktober al lang in jouw agenda aangekruist. Deze speciale editie van KIDDOdag is dé dag voor kunstenaars en kinderopvang, voor culturele organisaties en alle organisaties die met gezinnen en kinderen werken. Vanaf nu kun je je dus ook inschrijven. Bekijk het volledige programma op cjsm.be/cultuur/themas/cultureelleren-en-cultuureducatie/cultuur-voorde-allerjongsten. En duid bij je online inschrijving aan welke twee deelsessies je in de namiddag wil volgen.

8

KIDDO 4 • 2018

Kind om participatief, inclusief en geïntegreerd te werken? Hoe creëer je een opvoedingsondersteunend aanbod of hoe werk je aan ontmoeting? Op 9 en 23 oktober krijg je in Brussel een schat aan informatie, inspirerende praktijkvoorbeelden en concrete tools om je eigen Huis van het Kind uit te werken. EXPOO organiseert dit tweedaags ondersteuningstraject in samenwerking met VCOK, het Vormingscentrum voor Opvoeding en Kinderopvang. Inschrijven kan via www.expoo.be/ondersteuningstraject-huizen-van-het-kind.

SAVE THE DATE: 7e Jaarcongres Leve het jonge kind op

6 november.Schrijf je in voor 31 augustus en ontvang 10% Early Bird-korting: www.hetjongekind.nl

■

OP DE KOFFIE BIJ...

Tekst: Ellen Rutgeerts • Foto's: Shana Van Royen

Coördinator Huis van het Kind Temse Shana Van Royen KIDDO gaat de werkvloer op en drinkt een kop koffie met iemand die over zijn werk vertelt én uitlegt wat jij ermee kunt. In deze aflevering: Shana Van Royen, coördinator van het Huis van het Kind in Temse.

‘S

ommige Huizen van het Kind zijn

geven hun meteen de contactgegevens

sen aan elkaar te kunnen doorspelen.

echte huizen, gebouwen dus. In

mee van de zeven locaties voor groeps-

Of om met de gezinnen massaal deel te

Temse is het Huis van het Kind

opvang en twee diensten voor onthaal-

nemen aan onze wandeling in de Week

geen fysiek huis, het is een samenwer-

ouders. We informeren niet alleen, we

kingsverband van een 40-tal partner-

organiseren ook. Maandelijks is er op

organisaties die zich samen inzetten

vrijdagnamiddag een activiteit voor

voor gezinnen: van de zwangerschap

jonge kinderen en ouders: babymassage,

van de Opvoeding. Het is mijn taak om de verschillende organisaties bij ons Huis van het Kind te blijven betrekken. Naast de kinderopvang zijn

tot kinderen van 12 jaar. We richten ons

knutselen, samen musiceren… Som-

er immers nog zoveel partners: Kind &

daarbij ook tot de (aanstaande) ouders,

mige gezinnen nemen regelmatig deel,

Gezin, de scholen, het CLB (Centrum

bijvoorbeeld via onze website www. huisvanhetkindtemse.be. We bunde-

andere komen een keer proeven. Wat

voor Leerlingenbegeleiding), het CAW

ik belangrijk vind is dat iedereen zich

(Centrum voor Algemeen Welzijnswerk),

len hier alle informatie over verschillende levensdomeinen: zwangerschap en geboorte, gezondheid en welzijn, kinderopvang, opvoeding, onderwijs, vrije tijd, financiële voordelen. Je vindt er ook een kalender met alle activiteiten voor ouders en kinderen van 0 tot 12 jaar. In de toekomst, wanneer we ons

de bibliotheek, de buitenschoolse

Vanuit Huis van het Kind Temse droom ik ervan om nog meer te kunnen samenwerken met de kinderopvang

aanbod uitbreiden naar jongeren tot

opvang, het OCMW, welzijnsschakels, de sportdienst, de jeugddienst… Er is een algemene vergadering en een stuurgroep en ik organiseer regelmatig netwerklunches met eerst een inhoudelijk deel, gevolgd door een informeel samenzijn waarbij organisaties elkaar gericht kunnen aanspreken. Ik neem

18 jaar, nemen we daar het domein van

welkom voelt. We zijn geen Huis van

ook deel aan verschillende overlegmo-

seksualiteit en relaties bij. Voor infor-

menten van de partners, bijvoorbeeld

in de vier onthaalpunten verspreid over

het Arme Kind, geen Huis van het Rijke Kind, maar een Huis van Elk Kind. Om effectief elk kind te bereiken,

de gemeente: in het consultatiebureau

werk ik ook samen met bijvoorbeeld

armoedebestrijding. Nu alle partners

van Kind & Gezin, in de spelotheek, in

Welzijnsschakels en het OCMW. Dat is

mij goed kennen, kunnen we in Temse

het OCMW (centrum dat in Vlaanderen

voor mij progressief universalisme: ons

op de verschillende levensdomeinen

zorgt voor het welzijn van iedere burger,

aanbod is er voor iedereen, maar we

nog beter gaan samenwerken voor de

red.) en in het gemeentehuis. De kracht

zetten extra in op bepaalde doelgroe-

gezinnen.’

van ons Huis van het Kind is dat we de informatie voor elk domein vertalen naar de lokale context van gezinnen. We leggen aanstaande

pen, zodat we hen ook zeker bereiken.

ouders bijvoorbeeld uit hoe ze zich in

om nog meer te kunnen samenwerken

de kinderopvang kunnen inschrijven en

met de kinderopvanglocaties in Temse,

hoe de dagprijs berekend wordt én we

bijvoorbeeld om actief vrije kindplaat-

matie kunnen ouders ook altijd terecht

Ook de kinderopvang hangt onze affiches uit, de bekendmaking gebeurt dus zo ruim mogelijk. Ik droom ervan

op het lokaal overlegplatform onderwijs of het provinciaal overleg voor kinder-

Meer info www.huizenvanhetkind.be. Op vbjk. be/nl/publicaties/huis-van-hetkind-in-zicht lees je alles over de handleiding die jou met jouw Huis van het Kind verder kan helpen.

KIDDO 4 • 2018

9

Gluren over het muurtje:

actie & reactie Uitwisseling onder collega’s anders bekeken Pinterest, google… Eén eenvoudige klik en je krijgt een massa aan foto’s en praktijkvoorbeelden van ­kinderopvang over de hele wereld. Gluren over het ­muurtje, dat doen kinderopvangprofessionals graag!

Maar vaak blijft het bij even kijken, een korte inspiratieprikkel en weinig concrete actie nadien. Tenzij… je dit proces goed aanpakt. Zoals ProuD!

10

KIDDO 4 • 2018

W

il je ook wel eens op Finse ­visite of gewoon naar de ­andere kant van het eigen land om inspiratie op te doen? Vaak ­ontbreekt het geld en de tijd... Pedagogische documentatie uitwisselen kan dat verhelpen.

Door foto’s, verhalen, filmpjes en praktijkvoorbeelden uit te wisselen met verre collega’s, kun je de afstand toch overbruggen en kom je tot een vorm van reflectief collegiaal leren: onderling uitwisselen met als doel professionele groei en pedagogische

Tekst: Ine Hostyn & Liselotte Vandenbussche • Foto's: Arteveldehogeschool, Trudeken & Layla Aerts

kwaliteit. ProuD! (zie kader) wil dat ondersteunen. ’t Trudeken, een groepsopvang in Wetteren, is er alvast voor gewonnen.

Veronique & Vantaa Begeleidster Veronique wisselt via ProuD! (zie kader) documentatie uit met Kirput Varistoniitty, een Finse kinderopvang in Vantaa (Helsinki) . ‘De foto’s van hun zwembadruimte verrassen me. Ik weet niet precies hoe ze in Vantaa werken, maar ik denk bij die foto’s meteen aan rust. Ze ­inspireren me in mijn omgang met Sofie*, een kind in mijn groep dat veel huilt. Ik maak een minibadplaats met ons badje. Het kan toeval zijn, maar Sofie wordt er rustig door en slaapt na het bad 3 uur lang. Doorgaans slaapt zij ­korter, en pas na een poosje huilen.

Opdracht geslaagd, ik vind het badritueel zeker voor herhaling vatbaar! Ik haal er ook uit dat rust belangrijk is. Daarin ligt mijn sterkte: ik blijf zoeken naar manieren om rust te creëren voor de kinderen, voor mezelf, voor de collega’s.’

Heen en weer De Finse partner is verrast dat Veronique focust op de waterruimte. Voor hen is dit de allergewoonste zaak: in veel opvangorganisaties in Vantaa is er een badruimte. Dankzij de uitwisseling met Veronique beseffen ze dat dit niet zo vanzelfsprekend is. Ze gebruiken de badruimte nu niet langer alleen voor actief spel (wat ze tot nu toe altijd deden), maar ook om rust te bieden aan kinderen (wat ze tot nu toe nooit deden). De collega’s doen via Veronique ook andere inspiratie op.

De visie van Emmi Pikler interesseert hen uitermate. Veronique toont in een filmpje hoe ze twee peuters die dezelfde ballon willen, even ruzie laat maken. Ze komt niet tussenbeide en de kinderen, hoe klein ook, lossen zelf hun ruzie op. Veronique: ‘Ik ben heel blij met de vraag over Emmi Pikler, want wij staan hier echt achter en ik vertel er zo graag over. Het was fijn om onze manier van werken in beeld te brengen, met een concreet voorbeeld. Ik ben er erg trots op.’

Hoe pak je het aan?

Misschien gaat Veronique ooit echt op be-

zoek in Kirput. Nu verrijken ze elkaar zonder elkaar in levende lijve te ontmoeten. Beide organisaties brengen hun eigen praktijk in beeld. De documentatie bestaat uit foto’s, filmpjes, tekst en maakt de ander nieuwsgierig. Je stelt elkaar allerlei vragen, denkt na over je eigen antwoord. Zo verruim je elkaars perspectief. Je krijgt meer inzicht in je eigen sterktes. Je wordt ook uitgedaagd om het eens over een andere boeg te gooien.

Als dat niet werken is aan kwaliteit en een reflectieve houding! Vanuit ProuD! geven we je vijf tips mee. Hoe leidt gluren over het muurtje tot mooie inzichten, concrete acties en veel trots bij alle betrokkenen?

1

ertrek vanuit échte V nieuwsgierigheid

Als je ervaringen wil uitwisselen, start je vaak in een vertrouwde omgeving. Tegelijk denken velen dan vaak dat ze de aanpak van hun collega al kennen, dat er nog weinig te leren valt. Wordt jouw nieuwsgierigheid ook meer geprikkeld als je kunt uitwisselen met iemand uit een andere organisatie of zelfs een ander land? Dat is niet zo vreemd. In ProuD! ondervonden we dat het meteen een boost geeft als je ervaringen kan uitwisselen met iemand naar wie je echt nieuwsgierig bent, omdat die in een totaal andere context hetzelfde werk doet. Wedden dat je je dan op je best toont en je betrokkenheid en enthousiasme oprecht groot is?

Bij een internationale uitwisseling wordt de ene eerst bijna verliefd op de andere context, een ander wordt kwaad omdat die andere context er andere normen op na houdt, nog een ander voelt frustratie bij het zien van andere regelgeving. Op dat moment wil je soms het liefste terug uitwisselen met een nabije collega, iemand die in dezelfde context werkt, iemand met wie je het kunt vinden en aan wie je veel minder hoeft uit te leggen. Zo kreeg een kleuterleerkracht na een ‘exotische’ uitwisseling terug zin in uitwisseling dichtbij. ‘Eerst wilde ik naar Finland verhuizen: zo aantrekkelijk vond ik het buiten spelen en de ruimte voor ontdekkend leren! Omdat verhuizen in de praktijk bij nader inzien geen optie was, kreeg ik het idee om mijn eigen kleuterklas tot een Finse

klas om te vormen. Na enkele uitwisselingen stelde ik vast dat het toch niet zo vanzelfsprekend is om de Finse praktijken zomaar te vertalen naar de Vlaamse onderwijssituatie. Er is een ander leerplan, een ander aantal leerlingen per leerkracht, een andere dagindeling en andere inrichting van de ruimtes... Ik wilde daarna vooral uitwisselen met Vlaamse collega’s: hoe maak je hier een ruimte voor uitdagend spel? Uit die uitwisseling kwamen uiteindelijk kleine, haalbare acties voort. En dat is ook belangrijk.’

2

G ebruik concrete ­praktijkvoorbeelden

Je kunt de reflectie met je collega’s en het uitwisselen van praktijkvoorbeelden op verschillende manieren aanpakken.

Mondelinge uitwisseling vraagt genuanceerd taalgebruik, je moet een situatie goed kunnen schetsen. In ProuD! ondervonden we dat pedagogische documentatie ook goed werkt. Met foto’s en filmpjes kun je je praktijk heel concreet in beeld brengen, eventueel vul je de visuele elementen aan met een korte ondersteunende tekst. Bij de foto waarop een peuter een baby eten geeft, schreef de begeleidster: ‘Mooi en onverwacht moment. Kinderen helpen elkaar.’

Haar vraag voor de uitwisseling was: ‘Hoe kan ik dit meer stimuleren, in plaats van op toeval te wachten?’

Als je het welbevinden en de betrokkenheid, het groeien en ontwikkelen van kinderen nu al in beeld brengt, dan heb je voor de uitwisseling ongetwijfeld al heel wat pedagogische documentatie liggen. Met de nieuwe input voor reflectie krijgt je documentatie nog een extra pedagogische dimensie. Als je er nog niet mee werkt, kan de uitwisseling een boost zijn om met pedagogische documentatie te beginnen. Het is fijn om je werk met kinderen in beeld te brengen, het helpt je om stil te staan bij je eigen aanpak en bij de pedagogische kwaliteit.

3

org voor een evenwichtige Z uitwisseling

Ga een wederzijds contact aan om bij elkaar te gluren. De twee collega’s die met elkaar uitwisselen nemen beiden álle rollen op: >

KIDDO 4 • 2018

11

(advertenties)

Geschikt voor elke tv. Sluit ons kastje aan en gebruik de online editor om zelf een presentatie te maken.

Geen losse briefjes meer Eenvoudig - oogt professioneel - bespaart tijd Kies uit meer dan 100 aanpasbare ontwerpen Vanuit 1 locatie meerdere tv’s aansturen

‘Ervaringen en ideeën uitwisselen met ­collega’s: dat is inspiratie, actie én trots!’

• ik breng iets in: een concrete vraag of praktijk aan de hand van pedagogische documentatie; • ik geef feedback: kritische vragen, suggesties, ideeën; • ik neem uit de uitwisseling iets mee: een nieuwe actie en/of documentatie als resultaat.

Grote kans dat er op die manier wederzijdse verrijking ontstaat en de voldoening groter is!

4

issel af tussen groepsW gesprek en een-op-een

Start de uitwisseling met een-op-eengesprekken tussen twee collega’s. Dit kunnen zij onderling zelf organiseren, het hoeft ook niet in een live contact. Op die manier gebeurt de eerste uitwisseling onder collega’s die gelijkwaardig zijn. Het is ook praktisch haalbaar. Daarna(ast) voorzie je ook tijd en ruimte voor live overleg in groep.

In het groepsgesprek vertelt iedereen hoe de onderlinge uitwisseling loopt. Wat zijn de ideeën? Wat leert iedereen van elkaar? De

gespreksleider kan de deelnemers ondersteunen om tot meer diepgang te komen en ideeën nog rijker te maken.

In ProuD! spraken twee begeleiders uit dezelfde organisatie af dat ze elkaar pedagogische post en pedagogische feedback zouden geven. Ze gebruiken hiervoor de postvakjes in het teamlokaal en doen dit tijdens hun pauze. Na een drietal uitwisselingen zitten ze tijdens een kindvrij uur samen met een ander duo uit de eigen organisatie. Onder begeleiding van de verantwoordelijke bespreken ze samen welke inzichten er uit de uitwisseling komen en welke acties ze de komende periode willen uitproberen. De individuele uitwisseling vooraf maakt dat de begeleiders tijdens het groepsoverleg meteen grondiger op ideeën kunnen ingaan.

Dit bespaart tijd en geeft meer diepgang aan de reflectie.

5

R esultaat? Nieuwe inzichten, concrete actie

Uitwisseling leidt tot reflectie over je eigen praktijk en jouw eigen rol. Wie ben ik? Wat

doe ik? Waar ben ik trots op? Waar kan ik nog stappen in zetten? Dat is natuurlijk op zich al heel interessant. Extra boeiend wordt het wanneer je jezelf of je collega vraagt naar concrete output. Welke actie komt er uit de uitwisseling voort? Als je dit neerschrijft, vergroot meteen ook de betrokkenheid om dit effectief uit te voeren.

Zo dachten de Finse kinderbegeleiders, naar aanleiding van Veroniques documentatie, na over hoe zij omgaan met ruzies tussen kinderen. Ze stellen niet alleen hun eigen praktijk in vraag, ze beslissen ook om bij een volgende ruzie eerst te observeren wat er gebeurt als ze niet tussenkomen. Op een volgende uitwisseling met Veronique delen ze hun ervaringen. Wedden dat ook jij binnen de kortste keren iets nieuw uitprobeert in je eigen praktijk? Wel belangrijk: of je de uitwisseling nu internationaal aanpakt of binnen de eigen organisatie opzet, neem de ideeën niet exact over. Het boeiende aan uitwisselen is dat je inspiratie krijgt en zoekt hoe een andere aanpak in jouw organisatie kan werken, in lijn met jouw begeleidersstijl en afgestemd op de kinderen in jouw opvang. < * Voor de bescherming van de privacy is deze naam fictief.

ProuD! in actie

ProuD! is het resultaat van een tweejarig onderzoeksproject van de Arteveldehogeschool in Gent en de Metropolia Universiteit in Helsinki (Hostyn, Mäkitalo, Tast & Vandenbussche, 2015-2017). Meer informatie op www.arteveldehogeschool.be/proud. Je vindt er ook de ProuD! toolbox ‘om reflectief collegiaal leren op basis van pedagogische documentatie’ te ondersteunen.

KIDDO 4 • 2018

13

In de Okiddo-rubriek staat telkens weer een pedagogische activiteit. Soms lijkt die niet zo spectaculair.

Maar als je dan leest wat het met de kinderen doet en hoe de begeleiders inzetten op een uitdagende ervaring en goede interactie, dan weet je: hier komt veel meer bij kijken. De juiste materialen en de rust in de ruimte, het dagverloop en de sfeer in de groep… Alles voor en na een activiteit draagt bij aan het welslagen ervan. Dus, wat gebeurt er nu allemaal voor en na zo’n nieuw idee?

Voor & na een activiteit Over rustige drukte en gerecycled materiaal

I

n de peutergroep van groepsopvang Het Vlindertje in Schoten doet iedereen ‘iets’. Louis speelt met de auto’s, Donat belegt een broodje met kaas en sla in de keukenhoek, Greet leest een boekje voor aan Greayon en Matthew, Ilias rijdt met de grote auto heen en weer en Anke verluiert een peuter. Hoe krijg je dat rond? Hoe besteed je voldoende tijd aan de verschillende zorg-, eet-, slaap- en rustmomenten van elk kind? Hoe voorzie je ook nog tijd en ruimte voor vrij spel? Hoe bied je de kinderen ook nog eens een activiteit aan?

Rollen en rituelen Greet Steyaert, spelcoach bij Het Vlindertje: ‘In onze dagelijkse structuur gebruiken we rollen en rituelen. Vandaag deelt Sandro aan alle kinderen de wasdoekjes uit, Hanne en Ilias zullen de foto’s voor het menu ophangen. Als peuters voldoende fruit gegeten hebben en wat water gedronken hebben, kunnen ze gaan spelen. Ze hoeven niet te wachten tot iedereen klaar is. Daarnaast benoemen we steeds wat we gedaan hebben, wat we doen en wat we zullen doen. Rust

14

KIDDO 4 • 2018

zit in de kleine dingen, de ganse dag door, zowel tijdens de zorg als tijdens spelmomenten.’

Greet en Ankie schillen appels voor de kinderen, ondertussen vertellen ze kleine verhalen. Greet: ‘We maken tijd voor de dagelijkse gebeurtenissen. Vroeger werden de appels geschild in de keuken.

Nu genieten kinderen van het hele proces, ze kijken hoe de lange schillen in de kom vallen en de appels in stukjes verdeeld worden. Zo begrijpen kinderen beter wat een appel is. Ze zijn meer verbonden met het product ‘an sich’. Samen aan tafel een appel eten is gezellig.’ Als Donat klaar is met eten, veegt hij zijn mond en handen af aan zijn doekje, daarna neemt hij een auto.

Rustige ruimte, recycle materialen Ook de ruimte brengt rust. Samen met het team koos Greet bewust voor een sobere omgeving. ‘De kussens hadden oorspronkelijk felle kleuren maar werden overtrokken met een lichtgrijze stof: nu hebben ze de dezelfde tint als de vloer. De stoelen en kasten zijn stuk

■

OKIDDO 0 t/m 4 jaar Tekst & foto's: Caroline Boudry

Materiaal:

• Karton voor

eieren, schalen of doosjes • Restjes wol • Kurken, véél kurken en soor ten vinyl: grote, kleine, di kke, dunne • Staalboeken voor vloeren Tip: leg verzam elboxen aan. Zo kan materiaal dat je niet meer gebr uikt een tweede lev en krijgen.

Alles voor en na een activiteit draagt bij aan het welslagen van die activiteit zelf

voor stuk houtkleurig, de wanden kregen zachte pasteltinten.’ Grijze kussens, weinig felle kleuren… Is dit nu wel waar kinderen van houden? Greet: ‘Misschien oogt deze ruimte een beetje saai, maar zodra hier twaalf kinderen spelen met van alles en nog wat wordt het een levendige boel. Ik streef naar rustige drukte. Net doordat er niet té veel prikkels zijn, kunnen kinderen geïnteresseerd en geboeid spelen.’

Tussen het speelgoed zitten ook materialen die je normaal gezien weggooit. Hier krijgt het allemaal een tweede leven. Anke legt kurken op tafel en stukjes vinyl, het zijn stalen uit een boek voor vloerkleden. De stoelen schuift ze opzij. ‘Zo hebben kinderen meer bewegingsvrijheid. Als iets op de grond valt, kunnen ze het makkelijker oprapen. De dingen die op tafel liggen, kunnen ze ook makkelijker grijpen.’

Kurken poppetjes, vinyl plaatjes Greet heeft de kurken aangekleed met hoesjes die ze zelf haakte.

Anke tekende op alle kurken ogen, neus en mond. Eric en Julia rommelen in de doos, ze halen er een paar kurken poppetjes uit en zetten ze op een rij. Julia, Louis en Hanne spelen mee. Anke: ‘Met

kurken kun je heel veel doen, we hebben een grote mand vol. Vaak voegen we er eierdozen aan toe, dat levert dan weer ander spel op.

Soms vliegen de kurken in het rond, dan is kurken verzamelen de volgende actie.’

Vandaag zet Anke er een doos met stukjes vinyl bij. Het spel wordt meteen weer anders. Anke: ‘De vinyl plaatjes hebben verschillende kleuren en tekeningen en telkens een andere textuur, dikte of grootte. Onze verzameling komt uit oude staalboeken. Het is heel eenvoudig materiaal, maar kinderen vinden altijd wel een nieuwe variant om ermee te spelen.’ Wat maakt nu dat zoiets eenvoudigs zo goed aanslaat? Greet: ‘Voor en na de activiteit zijn we bewust bezig met rust, tijd en ruimte. In de toekomst willen we dat nog veel meer doen, het doet zoveel voor het spel van kinderen.’ <

Met dank aan de kinderen en medewerkers groepsopvang Het Vlindertje in Schoten.

Meer activiteiten

Nog meer originele activiteiten vind je op www.kiddo.net/activiteite n.

Het wachtwoord staat op pagina 3 van deze editie.

KIDDO 4 • 2018

15

ho stop!

Samen bouwen aan

een groene toekomst ‘Eigenlijk zijn kinderen nu een soort cavia’s in een hok dat niet verschoond wordt.’ Iris (12) v ­ erwoordt de harde realiteit treffend. De aarde gaat steeds een beetje verder gebukt onder de g ­ evolgen van klimaatverandering en milieuvervuiling. Hoog tijd dus dat iederéén zich een duurzamere levensstijl aanmeet. Thuis, op school én in de opvang. De aarde heeft haast. Maar waar begin je?

V

eel kinderen vinden het heel belangrijk om goed voor de aarde te zorgen. Dat lukt alleen als ze weten wat er precies aan de hand is en hoe ze in actie kunnen komen. Want wat ís het broeikaseffect nou precies? Wat zijn de gevolgen van klimaatverandering? Wat hebben koeienscheten ermee te maken? Hoe het zit met de plasticsoep in de oceanen?

En wat voor oplossingen bestaan er zoal?

Wat kun je zelf doen? De gemiddelde volwassene zal niet zonder

16

KIDDO 4 • 2018

haperen antwoord kunnen geven op deze vragen. Waar de meeste kinderen nu op de basisschool wel enkele grondbeginselen over duurzaamheid meekrijgen, moesten veel van de oudere generaties het zonder die basiskennis doen: simpelweg omdat er in het onderwijs nog minder aandacht voor en focus op het onderwerp was.

Hoopgevende initiatieven!

Om alle bovenstaande redenen verschijnt op 25 april Groene voeten, een optimistisch boek dat kinderen handvatten geeft om duurzamer door het leven te gaan… en volwassenen aan te steken! Het boek helpt kinderen met eenvoudige uitleg, hoopgevende initiatieven en praktische tips de duurzaamheidsdeskundigen te worden die hun ouders en/of opvoeders misschien (nog) niet zijn.

Toegegeven, wereldleiders, grote organisaties met mandaat en mankracht en speci-

alisten kunnen de grootste stappen zetten richting een duurzamere toekomst voor de aarde. Maar ook kennis, bewustzijn en dagelijkse kleine stappen van kinderen en de volwassenen in hun omgeving, zetten wel degelijk zoden aan de dijk. Naast laagdrempelige informatie, en interviews met experts en groene kinderen, ligt in het boek daarom veel nadruk op wat je zelf kunt doen. Thuis, op school én in de opvang.

Puur doemscenario’s schetsen werkt niet, dat is allang gebleken. Simpele handvatten geven om er wat aan te doen zonder je leven minder leuk te maken wel. Maak eens een maandthema van dit onderwerp, ga in gesprek met de kinderen en implementeer alle verbeterpunten stap voor stap. Gebruik daarbij deze selectie van ‘doe het zelf’tips, geselecteerd uit de vijf hoofdstukken waarin Groene voeten is opgedeeld.

Tekst: Lotte Stegeman • Illustraties: Maartje Kuiper

Aan tafel

Binnen

Het maken van voedsel heeft gigantisch veel impact op de

Waar de kinderen ook (binnen) zijn: het wemelt er

planeet. Denk maar aan de productie en het vervoer van ons

ongetwijfeld van de energieverbruikers. En ver-

voedsel. Bovendien groeit de wereld­bevolking keihard, met

reweg de meeste stroom en gas komen nog van fos-

als gevolg het simpele feit dat steeds méér buiken moeten

siele brandstoffen, grote CO2-uitstoters. Ouders en

worden gevuld. Iedereen, jong en oud, rijk en arm, is in staat

begeleiders kunnen er samen met kinderen een spel

om ­duurzamer met voeding om te gaan. Hoe bijvoorbeeld?

van maken om energie te sparen: houd bij hoe vaak de kinderen in de opvang of bij je thuis jou óf elkaar

Eet minder vlees. Voor de productie van rundvlees

wijzen op een energieslurpende actie en zorg voor

bijvoorbeeld, is ­gigantisch veel water en grond nodig.

een gepaste beloning na een vooraf afgesproken

Koeien stoten bovendien heel veel methaan uit, een zeer

aantal ‘berispingen’. Een paar voorbeelden waar

krachtig broeikasgas. Er zijn geweldige en voedzame

deze ‘energiepolitie’ op kan letten:

vegetarische alternatieven, van ‘gehaktballen’ tot ‘braadworsten’, veelal gemaakt van groenten en soja. Is hele-

• Tel hoeveel lampen er zijn, en bekijk een paar

maal vegetarisch eten (nog even) een brug te ver? Kies dan

keer op een dag hoeveel er branden in kamers

vaker voor kip: relatief het meest ‘milieuvriendelijke’ dier.

waar op dat moment niemand is. Als het op die ene dag gebeurt, zal het waarschijnlijk veel vaker zo zijn!

Er wordt ontzettend veel eten weggegooid. Bepaald niet duurzaam. Op het productieproces heeft de consument minder invloed. Maar op wat er in de prullenbak belandt

• Doe hetzelfde met de verwarming. Hoeveel

des te meer. Zorg dat de koelkast op 4 graden staat, de

kachels staan aan op plekken waar het helemaal

temperatuur waarbij je eten het langst houdbaar blijft.

niet nodig is? Kan die niet een paar standjes lager

Bewaar restjes voor later, in goed afsluitbare bakjes. En

of gewoon uit, als iedereen wat extra kleding

koop en kook niet meer dan nodig is.

aantrekt? En zijn de ramen wel dicht in ruimtes waar de kachel loeit?

Let bij groenten en fruit op waar ze vandaan komen. Hoe verder ze gereisd hebben, hoe meer energie dat waar-

• Stekkers in het stopcontact slurpen altijd een

schijnlijk heeft gekost. Vaak staat het land van herkomst

beetje energie, ook al zit er geen apparaat aan

op de verpakking. Zie je bijvoorbeeld aardbeien in de

vast. Houd in de gaten hoe vaak er doelloze

winter, dan moet er een alarmbel gaan rinkelen. Die kun-

stekkers hangen en trek ze eruit. Doe hetzelfde

nen niet van de koude Nederlandse grond komen! Milieu

met standby-knopjes. Is de tv uit maar brandt het

Centraal heeft online een heel handige groente- en fruit-

rode lichtje nog? Ja hoor, zelfs dat snoept dan

kalender (groentefruit.milieucentraal.nl).

een beetje stroom.

Spullen We kopen verschrikkelijk veel spullen. Dat kost geld. Maar nog belangrijker: al die spullen zijn g ­ emaakt.

En dat kost energie. Praktisch alles wat we kopen, heeft impact op de planeet. Van maken tot gebruiken tot weer weggooien.

• Bekijk samen met de kinderen spullen die weggegooid moeten worden eens goed. Gebruik de spullen in de opvang of zamel ze in via de ouders. Van wc-rollen tot schoenendozen, van restjes hout tot lege flessen. Moeten ze echt weg? Wat kun je ervan maken? Met deze opdracht sla je twee vliegen in één klap: de kinderen gaan creatief aan de slag, en jullie zorgen samen voor minder afval.

• Organiseer in de opvang ruilmiddagen. Kinderen kunnen dan hun speelgoed, kleren en ­bijvoorbeeld ook boeken meenemen die ze niet meer gebruiken. Niet alleen is het geweldig als die spullen bij een ander kind een tweede leven krijgen, het levert ook nog eens gezellige middagen op, en ­enthousiaste kinderen, blij met hun nieuwe buit.

• Ga actief met de kinderen aan de slag met afval scheiden. Op de site van Milieu Centraal staat precies wat in wélke bak moet en wat wáár moet worden weggegooid. Nog een tip: een eigen ­compostbak in de tuin vullen met (de juiste) keukenresten is goed voor de planten en interessant voor de kinderen. Hoe composteren werkt, lees je onder meer op dezelfde site. Online zijn ­overigens ook leuke filmpjes over composteren voor kinderen te vinden, onder meer van Schooltv www.schooltv.nl/video/compost-hoe-ontstaat-compost

>

KIDDO 4 • 2018

17

(advertenties)

We rken met de meldc ode in d e kinder opva ng: B as i straining s i gnaler en en hand elen 1-daagse cur sus Kennis over het signaleren en melden van vermoedens kindermishandeling is actueler dan ooit. Sinds januari 2018 is de wetgeving om te handelen bij vermoedens van kindermishandeling of huiselijk geweld verscherpt en in januari 2019 wordt de meldcode gewijzigd met het afwegingskader.

Het is daarom zaak om pedagogisch medewerkers bij te scholen.

do cent hans g ötze tevens ver diepingsmo du les B eschikBaar i nco mpany mogelij k

am s t e r dam - arnhe m - den B o s ch - utrecht

www.swpbook.com Gastouderopvang is een belangrijke vorm van opvang in Nederland

De Kwaliteitsmonitor Gastouderopvang Een instrument waarmee de gastouderopvang de eigen pedagogische kwaliteit in kaart kan brengen

+

Mirjam Gevers Deynoot-Schaub & Iris Bollen

ISBN 9789088507922 | 120 PaGINa’S | € 23,50

MEEr iNforMatiE EN bEStEllEN via WWW.SWPbooK.coM/2035

De Kwaliteitsmonitor Gastouderopvang maakt duidelijk wat de sterke en zwakkere kanten van de eigen gastouderopvang zijn en hoe de zwakkere punten verbeterd kunnen worden. Het is een wetenschappelijk onderbouwd instrument dat praktische handvatten biedt waarmee gastouders en gastouderbureaus zelf de pedagogische kwaliteit van de gastouderopvang in kaart kunnen brengen. Het instrument richt zich op: • interactievaardigheden; • kwaliteit van de leefomgeving; • structurele kwaliteit.

Ter verdieping is bij dit boek aanvullend materiaal beschikbaar op de website www.kwaliteitsmonitor-go.nl.

Uitgaven van Uitgeverij SWP zijn verkrijgbaar in de (online) boekhandel

Tel. 020-3307200 | contact@mailswp.com | www.swpbook.com | twitter @SWP01

In de natuur De natuur verandert drastisch door hoe wij met de aarde omgaan. Een ­ernstige zaak, want zonder bomen en ander groen kunnen we niet leven.

Ze geven ons zuurstof en halen CO2 – dat broeikasgas dat medeverantwoordelijk is voor de opwarming van de aarde – uit de lucht. Ook voorkomen bomen bijvoorbeeld erosie, en zorgt groen in de stad voor verfrissing en het ­afvoeren van overtollig water, bijvoorbeeld door heftige regen.

Gezonde lucht, gezonde bomen, allemaal nogal belangrijk.

Hetzelfde geldt voor dieren. Veel mensen zijn insecten liever kwijt dan rijk, maar neem bijen: die hebben we keihard nodig. Zonder hen zouden de groente- en fruitschappen in de supermarkt er akelig leeg uitzien. Met ­kinderen werken aan een letterlijk groenere omgeving, is dus heel nuttig.

En nog leuk ook. Een paar tips:

• Maak met de kinderen zelf een bijenhotel. Bijen bevruchten bloemen en planten en zorgen zo voor meer biodiversiteit in de tuin. Zo’n hotel kun je al simpel zelf bouwen. Je kunt bijvoorbeeld stro in een bundel doen met gaatjes (wisselend in grootte) in de zijkant. Of je pakt een houtblok en je boort er gaatjes in, waar de bijen in kunnen kruipen. Op internet zijn legio mooie voorbeelden te vinden. Maak een plan om de veiligheid van de kinderen te kunnen garanderen. Gebruikmaken van solitaire bijen is een voorbeeld en dit gebeurt bijvoorbeeld bij Hestia Kinderopvang in Amsterdam en bij SKSG in Groningen. Plaats het hotel niet direct in het speelgebied van de kinderen maar bij of in de begroeiing van de buitenruimte, bij voorkeur op het plein van de buitenschoolse opvang. Leg kinderen uit wat bijen zijn en wat de kinderen wel en niet mogen doen in de buurt van het hotel. Beschrijf deze afspraken in jullie beleid, zodat je ouders en ­inspectie kunt informeren. De bijen nemen het jullie in dank af!

• Zorg voor bij- en vlindervriendelijke planten: bijen zijn best kieskeurig.

Winnen?

Heel gewone bloemen, een zonnebloem, een krokus, daar zijn ze dol op.

Jeuken je handen om samen met

Ook bijvoorbeeld lavendel en salie zijn bijenmagneten. Kijk dus goed

kinderen te werken aan een groenere

welke planten je kiest.

planeet? Doe mee en maak kans op je eigen exemplaar van Groene voeten.

• Hebben jullie een betegelde achtertuin? Laat de kinderen allemaal één

KIDDO mag vijf exemplaren wegge-

tegel weghalen om er een piepkleine groene oase te beginnen. Ze mogen

ven. Stuur een mail naar mailenwin@

daar zaadjes planten en krijgen de schone taak allemaal goed voor hun

kiddo.net met als onderwerpregel

eigen tegeltuintje te zorgen.

‘Groene voeten’ en vergeet niet je adres te vermelden!

Groene voeten, geschreven door Lotte Stegeman en kleurrijk en humoristisch geïllustreerd door Maartje Kuiper, ¤ 15,99, uitgeverij Luitingh-Sijthoff, www.lsamsterdam.nl/boek/ groene-voeten

ho stop!

Duurzame baby’s

Aan de slag met afval

In Vlaanderen verzamelt het Netwerk ­Bewust

Speciaal voor de buitenschoolse opvang heeft Supporter van

Verbruiken alle informatie over baby’s en

Schoon een afvalkoffer met activiteiten ontwikkeld. De koffer

­duurzaamheid. Kersverse of toekomstige ouders

zit boordevol met leuke en praktische (knutsel)opdrachten,

kunnen er terecht voor tips voor geboortekaartjes,

puzzels, spelletjes, quizjes, opschoontips en nog veel meer.

­doopsuiker, voeding, kleding, kamerinrichting,

Spelenderwijs komen kinderen zo van alles te weten over het

­mobiliteit en babyvoeding. Ook de kinderopvang

voorkomen van zwerfafval en het recyclen van afval. Kijk op

haalt er zeker inspiratie uit. Van duurzaam speelgoed

www.aandeslagmetafval.nl en vraag via educatie@nederland-

tot ­herbruikbare luiers, je vindt alle info op

schoon.nl de speciale bso-actiecode aan.

www.bewustverbruiken.be/rubriek/my-fair-baby

Dan is jouw koffer helemaal gratis!

KIDDO 4 • 2018

19

Ouderbetrokkenheid en een goed contact tussen pedagogisch medewerkers en ouders over de kinderen, hoe krijg je dat voor elkaar? Wilma Schepers, hoofdredacteur van BBMP en auteur voor KIDDO, stelt haar vraag aan Yvette Vervoort. Yvette is (onder andere) bestuurslid van ChildCare International (CCI). Voor CCI begeleidt ze het LAB Ouderbetrokkenheid. Dit LAB is een werkplaats waarin deelnemers uitzoeken hoe je in de kinderopvang het contact met ouders kunt verdiepen.

Ouderbetrokkenheid, gewoon doen!

Op 1 januari 2018 is de Wet Innovatie Kwaliteit Kinderopvang (IKK) van kracht geworden. De wet is bedoeld om de kwaliteit van de kinderopvang te verhogen en het aantal regels in de kinderopvang te verminderen. Een paar maatregelen in de wet vragen meer voorbereidingstijd. Daarom is de invoeringsdatum voor deze maatregelen uitgesteld tot 1 januari 2019.

Op de website www.veranderingenkinderopvang.nl kun je lezen wat er allemaal gaat veranderen en wanneer. Op de pagina ‘IKK in het kort

Yvette Vervoort: ‘Uit onderzoek is bekend dat gezamenlijke betrokkenheid van professionals bij de ontwikkeling van de kinderen een positieve invloed heeft op die ontwikkeling.

Ik vind het daarom vanzelfsprekend dat we proberen die betrokkenheid er te laten zijn.

Maar hoe doe je dat, ouderbetrokkenheid?’

voor pedagogisch medewerkers’ vind je een beschrijving van de vier belangrijkste thema’s van de wet: 1. Ontwikkeling van het kind staat centraal 2. Veiligheid en gezondheid 3. Stabiliteit en pedagogisch maatwerk 4. Kinderopvang is een vak Op deze pagina’s bespreken we de komende KIDDO’s een thema uit de IKK waarvan wij denken dat het bij pedagogisch medewerkers vragen zal oproepen. We leggen deze voor aan een deskundige.

Deze keer gaat het over het contact met ouders. Wat de wet voorschrijft over het contact met ouders is niet veel. Je vindt het vooral terug onder het kopje ‘mentorschap’ onder het thema ‘De ontwikkeling van het kind centraal’. Daar staat: ‘In de dagopvang wordt de ontwikkeling van het kind periodiek besproken met de ouders, in de buitenschoolse opvang wordt de ontwikkeling besproken als daar behoefte aan is bij de mentor of de ouder.’ Waarom is dit contact met ouders belangrijk en wat wordt er bedoeld met ‘periodiek ­bespreken’? Daar wordt verder niks over gezegd in de wet. Maar in materiaal van Bureau Kwaliteit Kinderopvang kun je wel lezen waarom een goed contact met ouders belangrijk is voor de ontwikkeling van kinderen.

20

KIDDO 4 • 2018

Als bestuurslid van CCI heeft Yvette veel in het buitenland rondgekeken en de mooie voorbeelden van ouderbetrokkenheid die zij daar zag, gaven haar de indruk dat ouderbetrokkenheid in de Nederlandse kinderopvang wel wat beter kan. Daarom organiseert zij het CCI-LAB Ouderbetrokkenheid. Hoe het LAB er precies uit gaat zien, is afhankelijk van wat de deelnemers willen. De start was een bijeenkomst waarop intensief gesproken is over het belang van ouderbetrokkenheid en waarom het in Nederland soms wel en soms niet lukt om die te laten ontstaan.

Yvette: ‘Ouderbetrokkenheid is een heel breed onderwerp. Waar begin je dan? Ik begin graag met het benoemen van wat je ermee bedoelt. Is het meedenken in de ouder- of medezeggenschapsraad van een kinderopvang- of onderwijsorganisatie? Is het meehelpen bij het organiseren van een feest? Is het met praten met de pedagogisch

Tekst: Wilma Schepers • Foto's: BigStock

'Ouders voelen zich in Duitsland zo op hun gemak in het kindercentrum. Ze bewegen zich er alsof het ook hun thuis is!'

medewerker of leerkracht of de ontwikkeling van het kind? Eigenlijk is het het allemaal, maar dan op verschillende niveaus en met verschillende inhouden. Daarom wordt er in de theorie vaak onderscheid gemaakt tussen situaties waarin ouders meehelpen bij de activiteiten van school of kinderopvang – bijvoorbeeld bij de organisatie van het Kerstfeest – en situaties waarin professional en ouders samen hun gedachten delen over de ontwikkeling van de kinderen.

Als ouders organisatorische hand-enspandiensten leveren, noemt men dat ouderparticipatie en als professionals en ouders informatie over het kind delen en bespreken, noemt men dat ouderbetrokkenheid. Daar sluit ik me graag bij aan.

Ouderparticipatie is hartstikke leuk en ook goed voor de school of de kinderopvang en vaak zie je dat ouders die veel “participeren” zich ook meer betrokken voelen bij hun kind en de opvang of school. Maar dat hoeft niet.

Ouderparticipatie en ouderbetrokkenheid hebben natuurlijk met elkaar te maken, maar ze zijn niet één-op-één hetzelfde.’

Voorbeelden uit het buitenland Yvette: ‘Het zijn voorbeelden uit het bui-

tenland die mij inspireerden. Ruim een jaar geleden was ik in Lille, een grote stad in Noord-Frankrijk. Daar zijn crèches parentales. Vrij vertaald zou je ze “oudercrèches” noemen, een ouderparticipatiecrèche zoals we die in Nederland ook wel kennen. Maar dat zijn het niet. De crèches worden geleid door professionele medewerkers, maar de betrokkenheid van ouders bij de crèche en alles wat de kinderen meemaken is er heel groot. Ouders en medewerkers vertelden mij dat de basis hiervoor gelegd wordt tijdens het wenproces. Ouder (moeder) en kind komen samen wennen in de groep door een aantal keer een deel van de dag mee te draaien.

Dit wennen wordt net zo lang voortgezet totdat het hele team – de ouders en de medewerkers – er samen van overtuigd zijn dat het kind voldoende vertrouwd is om de hele dag te blijven. Dat kan een dag duren, maar ook twee weken of nog langer. Door dit proces leren ouders en medewerkers elkaar goed kennen. De onderlinge vertrouwdheid maakt dat ouders en medewerkers als vanzelfsprekend hun gedachten en mogelijke zorgen over de ontwikkeling van de kinderen met elkaar delen.

Andere voorbeelden zag ik in Duitsland (Hamburg en Berlijn) en Denemarken. Wat

me daar opviel, was dat ouders zich zo op hun gemak voelen in het kindercentrum.

Ze bewegen zich er alsof het ook hun thuis is. Zo blijven ouders na het brengen van de kinderen vaak bij de “ochtendkring”. Dat is het moment waarop alle kinderen welkom worden geheten, er liedjes worden gezongen en verhalen worden verteld. Ouders doen net zo vrolijk mee als de kinderen. In Hamburg zag ik dat ouders uit alle verschillende culturen een keer in de week komen koken op het kindercentrum. Het doel was elkaar en elkaars cultuur beter te leren kennen. En ik hoorde bijvoorbeeld dat de pedagogisch medewerkers in Hamburg dat jaar zes dagen cursus hadden gehad over het thema ouders en ouderbetrokkenheid. Voor mij laten deze voorbeelden zien dat het anders kan, als een organisatie ervoor kiest om ouders een prominente plaats te geven en aandacht te hebben voor hen.’

Nederland: niet zo eenvoudig!

Yvette: ‘Maar dan Nederland, hoe gaat het hier? Als ik door mijn oogharen kijk en een beeld schets, dan zie ik kinderen die één, ­misschien twee en hooguit drie dagen naar de kinderopvang komen en daar vaak lange >

KIDDO 4 • 2018

21

‘Onderlinge vertrouwdheid maakt dat ouders en ­medewerkers als vanzelfsprekend hun gedachten en mogelijke zorgen over de ontwikkeling van de kinderen met elkaar delen’

dagen maken. Ik zie ouders die het druk hebben en gehaast de kinderen komen brengen en ze aan het eind van de dag net op tijd weer ophalen. Ik zie dat er – door die lange dagen – ’s ochtends andere pedagogisch medewerkers de ouders te woord staan dan ’s avonds en dat juist op de breng- en haalmomenten de bezetting lager is. Het beeld dat ik (door mijn oogharen) van Duitsland en Denemarken zou schetsen is heel anders.

Daar komen de kinderen meestal vijf dagen per week en maken de kinderen minder lange dagen. Ouders en medewerkers kunnen tijd maken om elkaar te spreken en er zijn momenten om elkaar te ontmoeten. Kortom, zij hebben meer mogelijkheden om bij elkaar betrokken te raken. Maar wat belangrijker is: ouders en medewerkers vinden het vanzelfsprekend om aandacht voor elkaar te hebben en samen betrokken te zijn bij de ontwikkeling van de kinderen.

En echt niet alleen omdat ouderbetrokkenheid een prominente plaats heeft in het beleid.

Het is dus niet zo simpel om de buitenlandse voorbeelden van ouderbetrokkenheid in de Nederlandse kinderopvang toe te passen.

Maar volgens mij kan het wel. Ik ben zelf – alweer een hele tijd geleden – directeur geweest van een kinderopvangorganisatie.

Ik had een hele simpele opdracht voor mijn

22

KIDDO 4 • 2018

medewerkers. Ze moesten ’s ochtends en ’s avonds voor de ouders koffie en thee klaarzetten en ze uitnodigen even te blijven.

Natuurlijk gaat het niet om de koffie en thee, maar om de houding in het contact met de ouders: welkom heten, openstaan voor een gesprek, betrokkenheid zoeken. In mijn ogen ligt het bij de medewerkers om het initiatief te nemen en ruimte te maken.

Maar... en dat is een hele grote maar... zij kunnen dat niet, en zullen dat ook niet doen, als de kinderopvangorganisatie daar niet uitdrukkelijk de voorwaarden voor geeft. En ik kan een heleboel voorwaarden bedenken – juist niet beknibbelen op de inzet van personeel tijdens brengen

en halen, medewerkers helpen door hun een cursus gesprekstechniek te geven, huishoudelijke ondersteuning voor de “kopjes koffie” en de verplichte aanwezigheid van de locatiemanager die helpt bij het te woord staan van de ouders. Het zijn voorbeelden van praktische maatregelen. Daaronder ligt de keus om hard je best te doen voor het versterken van ouderbetrokkenheid. In het LAB gaan we samen voorbeelden uitwerken van hoe je dat kunt doen. Organisaties die meedoen aan het LAB gaan experimenteren met de mogelijkheden.

Eigenlijk zou ik willen dat iedereen over dit thema nadenkt en probeert de betrokkenheid te vergroten.’ <

Meer informatie: In BBMP 05|2016 schreef Yvette Vervoort een artikel over de crèches parentales in Lille. Je kunt het downloaden op www.kiddo.net Daar vind je ook BBMP 05|2016. Dit nummer heeft ouderbetrokkenheid als thema.

Op de site van ChildCare International vind je informatie over het LAB en documenten die achtergrondinformatie over ouderbetrokkenheid geven. Zie www.childcareinternational.nl/seminars. Je kunt daar ook contact leggen met Yvette Vervoort. Misschien willen jij en je collega’s wel meedoen aan een LAB?

Tekst: Belinda Fallaux • Foto’s: Longfonds

Derdehands rook, daar ­bescherm je kinderen tegen!

Wist je dat lang nadat een roker zijn sigaret heeft gedoofd de effecten van de sigarettenrook nog merkbaar zijn?

Derdehands rook is óók schadelijk voor de gezondheid, zo laat onderzoek zien.

Vooral kinderen vormen een kwetsbare groep. Maar ook jij kunt bijdragen aan het rookvrij en gezond opgroeien van kinderen door alert te zijn op de risico’s!

M

et het begrip tweedehands rook – via het zogenoemde meeroken – zijn veel mensen wel bekend.

Bij meeroken krijg je tabaksrook binnen die eerder door een roker is ingeademd of die rechtstreeks van de sigaret afkomt. Maar derdehands rook? Dat is een nog relatief

onbekend begrip. Eenvoudig gezegd omvat derdehands rook alle stoffen die tijdens en na het roken achterblijven en neerdalen in de omgeving. ‘Het is alles wat een roker niet inhaleert. Dat slaat neer op handen, haren, kleding, meubels en voorwerpen’, licht Wanda de Kanter, longarts in het Antoni van Leeuwenhoekziekenhuis, toe. ‘Ook hecht het zich aan huisstof. Derdehands rook ruik je, en vaak zie je het ook. Het veroorzaakt bijvoorbeeld de bekende bruingele muren in een huis waar wordt gerookt. En maak maar eens een computer van een zware roker open; daar zit gewoon zwarte drab in.

Dat is teer, ook afkomstig uit derdehands rook.’

Derdehands rook kan ook aanwezig zijn in ruimtes waar niet gerookt wordt. De giftige stoffen van rook, bijvoorbeeld nicotine en teer, slaan in de vorm van hele kleine deeltjes neer op kleding, haren of handen van (mee)rokers. Ook nadat rokers hun sigaret hebben uitgemaakt, ademen zij nog lange tijd gevaarlijke stoffen uit. Derdehands rook kan zelfs terechtkomen op een plek waar je het totaal niet verwacht, zoals op >

KIDDO 4 • 2018

23

‘Rookvrij opgroeien moet voor elk kind vanzelfsprekend worden. Daar kan iedereen die met kinderen werkt een ­steentje aan bijdragen’

groot die precies is. Gezondheidsschade die door derdehands rook wordt veroorzaakt, wordt nu vaak toegeschreven aan meeroken (tweedehands rook). Onderzoekers schatten echter dat 5% tot 60% van de schade die nu toegeschreven wordt aan meeroken, veroorzaakt wordt door derdehands rook.

Kwetsbaar een neonatologieafdeling in het ziekenhuis. Onderzoek laat zien dat te vroeg geboren baby’s van rokende ouders nicotine en andere kankerverwekkende stoffen uitplassen, ook al roken de ouders niet op de afdeling. De Kanter: ‘Buiten roken is geen afdoende oplossing. Rook dringt overal door en als roker neem je het overal mee naartoe.’ Rook komt dus ook binnen in de kinderopvang, en misschien wel meer dan je denkt!

Kankerverwekkend gif Derdehands rook is niet alleen maar een gele kleur; het is gif. In derdehands rook zitten voor het grootste deel dezelfde schadelijke stoffen als in tabaksrook zelf, zoals nicotine. Naarmate derdehands rook langer blijft ‘rondhangen’, reageert die met andere stoffen in de omgeving. Hierdoor kunnen nieuwe, veel schadelijker kankerverwekkende stoffen ontstaan. Het is nog onbekend bij welke mate van blootstelling mensen gezondheidsschade van derdehands rook ondervinden en hoe

Wist je dat…

Rookvrije start

… elke week honderden kinderen verslaafd raken aan roken?

Veel organisaties voor jonge kinderen nemen de risico’s van roken, meeroken en derdehands rook heel serieus en stemmen hun beleid erop af. ‘Kinderen hebben recht op een gezonde en rookvrije toekomst’, aldus Marloes Abbink, woordvoerder van kinderopvangorganisatie SKSG in Groningen. ‘Wij vinden dat we samen met ouders de verantwoordelijkheid hebben om kinderen een rookvrije start te geven. We willen jonge kinderen beschermen tegen tabaksrook en tegen de verleiding om zelf te gaan roken. Dat begint bij zelf het goede voorbeeld geven. Wie rookt, zou dat nooit in het bijzijn van kinderen moeten doen, maar niet roken is natuurlijk het beste voorbeeld. Jong geleerd is oud gedaan! Onze gebouwen en pleinen zijn al rookvrij en hoewel we wettelijk nog niets kunnen verplichten, zouden we liefst zien dat onze medewerkers helemaal niet roken. Zeker als het gaat om medewerkers op de babygroep. Dat geven we aan bij sollicitatiegesprekken.

Maar wij begrijpen dat stoppen met roken moeilijk is. Daarom helpen we onze medewerkers daar bij door ze gratis een

… roken ziekten en aandoeningen veroorzaakt als kanker, hart- en vaatziekten, luchtwegziekten, diabetes, ­ontstekingen, dementie, staar, blindheid, vroeggeboorte, ongewenste onvruchtbaarheid en wiegendood? … dat ruim de helft van de mensen die beginnen met roken, overlijdt aan de gevolgen ervan? … dat er in Nederland jaarlijks 20.000 mensen sterven door roken, en enkele duizenden door meeroken? En dat er ­tegenover elke tabaksdode 50 tabakszieken staan? … dat er in Nederland meer mensen sterven aan de gevolgen van roken, dan door drank, drugs, misdaad en verkeer bij elkaar? … jaarlijks 60 baby’s in Nederland rondom de geboorte ­overlijden doordat hun moeder tijdens de zwangerschap rookt?

Bron: www.rookvrijegeneratie.nl

24

Kinderen lopen het grootste risico op gezondheidsschade.

De Kanter: ‘Als je bedenkt dat rokende volwassenen vaker longontsteking of infecties hebben, dan ligt het voor de hand dat kleine baby’s en te vroeg geboren kinderen nog veel kwetsbaarder zijn. Hun longen moeten nog groeien en hun immuunsysteem is nog niet volledig ontwikkeld. Ze hebben een verhoogde kans op infecties en astma. Kinderen in de groei zijn sowieso gevoelig voor invloeden uit hun omgeving.’

Derdehands rook krijg je binnen door deze in te ademen of ‘op te eten’. Ook kun je het via de huid opnemen door dingen aan te raken die vervuild zijn met derdehands rook. Kinderen en baby’s lopen daarom een groter risico om derdehands rook binnen te krijgen dan volwassenen. Zij kruipen rond, zitten meer binnen, raken vaker dingen aan en stoppen vaker dingen in hun mond. Baby’s liggen bij volwassenen op schoot voor een flesje of tegen de schouder voor een boertje – zijn dit rokende volwassenen, dan krijgen deze kinderen dus direct schadelijke stoffen binnen.

KIDDO 4 • 2018

Derdehands rook? Een groot risico Een recente dierproevenstudie onder muizen laat zien dat muizen die blootgesteld waren aan derdehands rook schade aan hun lever en longen hadden opgelopen. De onderzoekers stelden vast dat de derdehands rook ook het risico op longkanker bij de muizen vergrootte. Bovendien heelden wondjes bij deze muizen minder goed en werden de muizen hyperactief. Wanda de Kanter: ‘Natuurlijk kun je de resultaten van dit onderzoek niet een-op-een doorvertalen naar mensen. Maar je kunt je wel afvragen of de gevolgen van derdehands rook anders zouden zijn bij een groep die ook

Tip:

heel kwetsbaar is, namelijk jonge kinderen. We doen doorgaans

Wil je weten hoe je je kinderopvang rookvrij

alles om onze kinderen te beschermen. We laten ze op hun rug

maakt? Download het gratis stappenplan op

slapen om het risico op wiegendood te verkleinen, zorgen ervoor

www.rookvrijegeneratie.nl/materialen/

dat ze de juiste bescherming hebben als ze op de fiets stappen en we maken ons zorgen over de gezondheidseffecten van kunststof sportvelden. Van derdehands rook is bekend dat het DNA kan beschadigen. Dat is te alarmerend om te negeren!’

Bron: www.sciencedaily.com

‘We willen jonge kinderen beschermen tegen tabaksrook en tegen de verleiding om zelf te gaan roken. Dat begint bij zelf het goede voorbeeld geven’ cursus ‘Stoppen met roken’ aan te bieden. Binnenkort willen we deze cursus ook aan ouders gaan aanbieden.’

Het laatste wat de kinderopvangorganisatie wil, is betuttelend of bemoeizuchtig overkomen bij ouders. ‘We werken daarom samen met Verslavingszorg Noord Nederland (VNN). Zij adviseren ons hoe we medewerkers kunnen trainen om tactvol in gesprek te gaan met ouders die roken. Uiteindelijk gaat het om het welzijn en de gezonde toekomst van hun kind en die boodschap willen we graag overbrengen.’

Kinderopvangorganisatie SKSG is een echte ambassadeur van een rookvrije start voor kinderen. De opvangorganisatie is partner van Alliantie Nederland Rookvrij en ambassadeur van Rookvrije Start. SKSG steunt samen met veel andere regionale organisaties, zoals het UMCG, Rijksuniversiteit Groningen, de Hanzehogeschool en VNN, het initiatief ‘Er hangt niets boven Groningen’, dat een rookvrije provincie wil creëren. Marloes Abbink: ‘Wij zijn blij dat andere organisaties ons hierin volgen.

Als grootste kinderopvangorganisatie van Noord-Nederland hebben wij een voorbeeldfunctie. Daarom dragen wij van jongs af aan bij aan een gezonde leefstijl bij kinderen. Onze wens is om nóg eerder in het proces iets te kunnen doen, dus al rond de fase van zwangerschap en geboorte. We inventariseren nu hoe we met partners zoals kraamzorg en verloskundigen concrete stappen kunnen zetten. Hopelijk breiden onze activiteiten in het noorden zich als een olievlek uit over heel Nederland. Rookvrij opgroeien moet voor elk kind vanzelfsprekend worden en daar kunnen alle kinderopvangorganisaties en zeker ook SKSG een steentje aan bijdragen.’ <

Help mee aan een Rookvrije Generatie De beweging ‘Op weg naar een Rookvrije Generatie’ is een initiatief van de Hartstichting, KWF Kankerbestrijding en het Longfonds. Met een groeiend aantal partijen en personen werken we toe naar een samenleving waarin opgroeiende kinderen worden beschermd tegen tabaksrook en de verleiding om te gaan roken. Dat lukt als iedereen samen het goede voorbeeld geeft en we de omgevingen waar kinderen komen rookvrij maken. Iedereen kan iets doen. Wil je weten hoe je je kinderopvang rookvrij maakt? Download het gratis stappenplan op www.rookvrijegeneratie.nl/materialen/

Bron: Notitie derdehands rook, mei 2017, Trimbos-instituut

KIDDO 4 • 2018

25

Elke maand ontvangt de KIDDO­redactie nieuwe peuter-, kleuter- en kinderboeken. Deze exemplaren haalden we deze maand uit de ­boekenberg!

Vlechtwerk Matti Airola, Vlechtjes maken. Clavis.

Prijs: ¤ 19,95. Leeftijd: 6+

2 x dappere dieren Kim Crabeels & Marije Tolman, ­Flamingo! en Kleine Struis. Lannoo.

Prijs: ¤ 16,99. Leeftijd: 5+ Hoe ga je om met tegenslag? Hoe overwin je jezelf? Wat kun je doen als je bang bent? De reeks Superdieren brengt voorleesverhalen over veerkracht. In het ene verhaal treurt Flamingo dat hij niets meer kan, sinds hij nog maar één poot heeft. Uitgerekend duizendpoot komt te hulp, maar niet zoals je zou denken door flamingo te troosten of te betuttelen: duizendpoot daagt flamingo uit. In het andere boek steekt een jonge struisvogel zijn kop in de grond. Hij durft niet op of om te kijken, bang voor de wereld om zich heen. Totdat een struisvogelmeisje hem met haar zachte stem toespreekt. Heeft ze het tegen hem? Is hij dan toch de moeite waard? De verhalen zitten vol taalgrapjes, ook de vrolijke tekeningen hebben af en toe een extra laagje. Als je voorleest, kun je kinderen op die verrassende vondsten wijzen. Het maakt deze twee dierenboeken extra leuk en de boodschap zeker niet minder krachtig.

Sinds jaar en dag vlecht Matti Airola de haren van zijn dochters. Hij maakt er kunstwerkjes van: tiaravlechten voor een prinsessenfeest, kattenoortjes voor carnaval of megastoere cornrow-vlechten vol parels. Gelukkig begint het boek met een hoofdstuk basistechnieken: als je eenmaal de gewone, de Franse en de Hollandse vlecht in de vingers hebt, kun je vlechten voor gevorderden. Niet alle maar wel veel kinderen houden ervan dat je met hun haren bezig bent. Ook onderling vinden kinderen dat vaak leuk. Maak in je buitenschoolse opvang een kapsalon en presenteer dit boek netjes bij de spiegel: de kinderen zullen er uren doorbrengen. En niet alleen de meisjes! Dat ook jongens hier talent voor kunnen hebben, bewijst alvast de auteur van dit boek. Op Youtube heeft Airola zijn eigen kanaal: Braiding Dad. Zoek op Youtube ook eens naar The Hair Dad, je staat versteld van de mogelijkheden!

Estafetteboek Stefan Boonen & Jan Van Lierde, Dank je wel. Van Halewyck. Prijs: ¤ 17,99.

Leeftijd: 6 Er valt een meisje uit de lucht, er vliegt een bal door het venster. Er wordt in een oor geknipt, er gaat een spin aan de wandel. Er wordt een speciaal pak gemaakt en taart gebakken. Er zijn drie wilde zonen en een familie die last heeft van jeuk en groene puntjes. Er is iemand die niet van taart houdt.

Dit boek is een soort whodunit in een reuzegroot flatgebouw waarin alle bewoners elkaar om hulp vragen en elkaar in de problemen brengen. Ze zeggen dank en/of sorry en blijken op die manier uiteindelijk allemaal met elkaar verbonden. Dit boek kun je verschillende keren lezen, tot je de verschillende personages bij elkaar gepuzzeld en de verschillende verhaallijnen vervlochten hebt. En daarna lees je het nog een keer opnieuw, puur voor het plezier! Want de tekeningen zijn prachtig en ook erg grappig, taal en verhaal hebben zo’n aanstekelijk ritme dat je van dit boek vol zoetigheden kunt blijven smullen.

Lang leve de koning!

Pieter Vandenbroecke, Bouw je eigen land. Giraf Books. Prijs: ¤ 14,95. Leeftijd: 8-12 jaar.

Welk kind droomt er nu niet van een eigen land en dan zelf de koning(in) zijn? Met dit boek komt die droom tot werkelijkheid! In 15 stappen knutselen en schrijven kinderen hun ideale land bij elkaar. Ze bedenken een vlag, ontwerpen hun paleis, tekenen een postzegel, stellen een grondwet op, maken een officieel gewaad, brouwen een eigen nationaal gerecht en componeren een volkslied. Dit creatieve denk-, doe- en leerboek legt uit hoe je eraan begint, en geeft bovendien nog tal van leuke weetjes over België, Nederland, en andere landen van de wereld. Hilarisch en leerrijk tegelijk!

Met illustraties van het bekroonde tekenduo Eugene & Louise.

26

KIDDO 4 • 2018

■

Maak het verschil Holly M. McGhee & Pascal Lemaître, Kom maar mee. Van Halewyck. Prijs: € ¤ 14,99. Leeftijd: 5+ Een jong meisje wordt bang van de negatieve berichten in het nieuws. Zoveel verhalen over angst en haat, wat kan zij doen? Haar vader neemt haar mee naar de metro, haar moeder neemt haar mee in de wijk. Zo overwinnen ze alvast zichzelf. Maar het meisje wil meer kunnen betekenen. Ze trekt eropuit, neemt de open houding van haar ouders aan en merkt dat ze zo wel degelijk het verschil kan maken. Deze wereldwijde beststeller is hét boek om met kinderen in gesprek te gaan over actualiteit en diversiteit.

Hoe kunnen we in onze diverse wereld de kracht van vriendelijkheid inzetten om op een open en warme manier met onze onderlinge verschillen samen te leven? Dit verhaal is eenvoudig en net daarom heel krachtig.

Wat doe je als je niet alles kunt onthouden?

Wessel Sandtke & Jan Jutte, Het geheugen van een olifant.

Lemniscaat. ¤ 13,95. Leeftijd: 3+ Ezeltje geeft een feest, maar ziet tot zijn schrik dat hij niet genoeg lekkers in huis heeft. Geen nood: hij gaat gewoon naar de winkel van Olifant om inkopen te doen. In gedachten maakt hij een lijstje en hij gaat op pad. Op weg komt hij allerlei vriendjes tegen, die ook wel iets uit de winkel van Olifant kunnen gebruiken. Maar als hij bij de winkel is, is hij alle boodschappen vergeten... Snel rent hij terug om iedereen te vragen wat ze ook alweer nodig hadden. Toch kan hij zich bij de winkel opnieuw niet herinneren wat zijn vrienden wilden hebben. Gelukkig weet Olifant daar een trucje voor.

Een leerzaam verhaal dat voor iedereen interessant is, jong en oud!

KINDERBOEKEN Tekst: Jessica Crezee & Ellen Rutgeerts

Doe-het-zelf!

Het grote boek voor kleine klussers.

Boek en gereedschapskist in één. ­Lannoo. ¤ 12,99. Leeftijd: 2-4 jaar Meet, draai, klop, zaag en tel tot vijf!

Dit boek bevat een hamer, een zaag, een schroeven­draaier, een moersleutel, een meetlint, schroeven, moeren en spijkers, gemaakt van stevig karton. De kinderen kunnen de gereedschappen uit de dikke kartonnen bladzijden halen en er lekker mee schroeven, hameren en zagen – zowel binnen als buiten het boek! En ondertussen leren ze ook nog tot vijf tellen. Een grappig doe(-het-zelf-) boek voor peuters met handige handjes.

Drie-in-één Helmi Verbakel & Deborah van de Leijgraaf, Trekpopje Kat/Konijn.

ImageBooks. ¤ 9,95. Leeftijd: 1+ Deze producten ‘uit (groot)moeders tijd’ zijn drie-inéén: feestelijke verhaaltjes om samen te lezen met de allerkleinsten, grappige trekpopjes in retrostijl voor extra speelplezier en ook als mooie decoratie in de ruimte op te hangen. Ga samen met Konijn op pad om bloemetjes te plukken of bak een heerlijke taart met Kat!

SARDES-LEESPLUIM VAN DE MAAND Sinds begin dit jaar is de KIDDO-Leespluim overgenomen door Sardes en heet nu ook de

Planeet Vissenkom en Katurnus

Sardes-Leespluim van de maand.

Alain Clark & Loes Riphagen, Kat en Vis. Moon. ¤ 14,99. Leeftijd: 6-9 jaar

Moon. Lees het verslag van dit boek

Kat en Vis wonen samen in een huis. Vis woont in zijn kom op het tafeltje bij het raam en Kat ligt vaak in een hoekje van de kamer te slapen.

Vis is nieuwsgierig en stelt Kat veel vragen over de wereld buiten zijn kom.

Ze fantaseren samen over beroemd worden, vliegen naar de maan en nog veel meer...

De korte (voorlees)verhaaltjes zijn filosofisch getint en zitten vol taalgrapjes. Voor Kat en Vis deed Alain Clark inspiratie op tijdens de voorleesmomenten met zijn zoon.

SARDES-LEESPLUIM VAN JUNI:

SARDES-LEESPLUIM VAN MEI: Kat en Vis, Alain Clark & Loes Riphagen, hiernaast.

Een huis voor Harry, Leo Timmers, Querido. Met het hoogste aantal punten van de jury ooit!

SARDES-LEESPLUIM VAN JULI: Oh! Een boek vol geluid, Hervé Tullet, WPG Uitgevers.

KIDDO 4 • 2018

27

Opgeruimd staat netjes.

Twee kleuters zijn druk bezig met een blokkentoren. Halt! Tijd voor het tussendoortje. ­Tijdens een uitstap in het bos bouwen de kinderen een kabouterdorp. Stop! We ­vertrekken. In de naschoolse opvang lezen de oudste kinderen in zelfgemaakte kampen voor aan de jongsten. Gedaan! Iedereen moet naar huis. Al snel klinkt dan: ‘Opruimen!’ Alles aan de kant en klaar? Annelies Roelandt, medewerker van VCOK Vormingscentrum Opvoeding en ­Kinderopvang, legt uit op welke manier je deze overgangen én het opruimritueel kunt ­aanpakken.

Annelies Roelandt: ‘Opruimen heeft verschillende functies. De ene keer ga je alles opbergen, bijvoorbeeld omdat de dag eindigt en de poetsploeg komt. Een andere keer betekent opruimen alles mooi zetten.

Dan wil je een bepaalde hoek aantrekkelijk presenteren en maak je de speelzones speelklaar. Opruimen verschilt ook van persoon tot persoon. De ene begeleider vindt het opgeruimd als alles in bakken zit, de andere als alles in de juiste bakken zit. Dat geldt ook voor kinderen. Voor het ene kind betekent opruimen dat er niets meer op de grond ligt, een ander kind dekt de poppen in hun bedjes toe en ordent de groenten in het speelkeukentje. Het is alvast goed om bij die verschillen stil te staan.’

Wat doe je met opruimen in de zin van ‘opbergen’?

‘We zijn ons er niet altijd van bewust, maar

28

KIDDO 4 • 2018

op dat moment onderbreken of beëindigen we het spel van kinderen vaak. Als je die instructie geeft, is het dus zinvol om even rond te kijken en na te gaan hoe rijk het spel is. Als je het gevoel hebt dat kinderen nog niet uitgespeeld zijn en veel ideeën hebben, vraag je dan af of alles meteen aan de kant moet. Soms kun je een pauze inlassen en alles laten staan. Zo kan een spel blijven bestaan en later opnieuw tot leven komen.

Het betekent niet dat alles een chaos moet zijn en het materiaal door elkaar moet blijven liggen. Als kinderen bijvoorbeeld druk bezig zijn met een blokkentoren, laat hen dan enkel de stukken speelgoed opruimen die niet verwerkt zijn in de toren. Een andere tip: gebruik meerdere kleine dozen om het speelgoed in op te bergen, in plaats van één grote doos. Dit geeft nadien een beter overzicht van wat er allemaal is. Denk maar aan de kleine poppetjes die jammer genoeg

standaard op de bodem van de doos belanden. En nog een tip: kondig het opruimen op tijd aan. Dan hebben kinderen tijd om hun spel indien nodig af te ronden.’

Welke vormen van opruimen zetten opnieuw aan tot spel?

‘Opruimen varieert van ‘alles achter slot en grendel’ tot ‘alles netjes uitgestald’. Daartussen liggen verschillende mogelijkheden.

Neem de blokkentoren uit het voorbeeld: deze kun je presenteren in een soort etalage of museum, zo kun je nieuw spel uitlokken.

Je kunt kinderen ook op een dienblad laten bouwen, puzzelen, kleien… Kinderen kunnen hiermee aan tafel of op de grond spelen en nadien kun jij hun bouwwerk, puzzel, kleiwerk of zelfs een spel met boerderijdieren makkelijk verhuizen. Sommige opvangorganisaties gebruiken zo’n restaurantrek waar kinderen hun dienblad zelf uit kunnen

■

VRAAG & ANTWOORD Tekst: Kristina Van Remoortel • Foto’s: Caroline Boudry

. Of net niet? halen. Een leuk idee: het spel van kinderen eindigt niet omdat het opruimtijd is, ze kunnen de volgende dag verder doen.’

was het voor jou als begeleider? Dit hangt niet samen met hoe mooi de resultaten zijn of hoe groot een kabouterdorp is.’

Wat doe je dan met het ­kabouterdorp in het bos?

Hoe kun je dit nadien nog presenteren?

Welke vorm van opruimen zet nog meer aan tot spelen? Hoe zit het met dat opruimen in de zin van presenteren?

‘Hier kun je foto’s van nemen. Zonder het dorp te moeten meenemen, leg je vast wat de kinderen beleefden. Foto’s krijgen een plaats aan de muur of zitten gebundeld in een boekje. Ze zijn handig om nadien een gesprek aan te gaan en de kinderen opnieuw te inspireren tot spel. Daarnaast geeft het hun ook het signaal dat wat zij

‘Opruimen betekent niet noodzakelijk alles uit het zicht zetten, je kunt de dingen ook netjes presenteren en zo opnieuw speelklaar maken. Denk aan het fietsenrek: als je je fiets uit een onoverzichtelijke hoop moet vissen, heb je er allang geen zin meer in.

Presenteren speelt mee in bijvoorbeeld de poppenhoek. Hoewel we van kinderen verlangen dat ze rustig spelen met poppen, zien we tijdens het opruimen vaak hoe een pop brutaal of nonchalant de kast in vliegt.

Je kunt afspreken dat de pop aangekleed in het bedje mag liggen. In de keuken mogen potten − zoals in een echte keuken – geordend in de kast. Misschien mag er één pot op het vuur met een lepel erin? Dit geeft de suggestie dat er iets staat te pruttelen.

En dat geeft op zijn beurt zin om te spelen.

Hetzelfde kun je toepassen op het voorleeskamp van oudere kinderen: het kamp blijft nog even staan en de boeken mogen netjes in een doos erbij. Het is zinvol deze manier

Met slim opruimen nodig je kinderen opnieuw uit tot spel beleven van belang is. Je hoeft natuurlijk niet van alles foto’s te nemen. Leg de dingen vast waarvan je merkte dat het plezier en de concentratie van de kinderen groot waren.

Dat kunnen gerust ook kleine dagelijkse dingen zijn. Je toont dus niet per se wat mooi is. Kies voor beleving en betekenisvolle ervaringen. Was het fijn voor de kinderen? Hoe

van opruimen met de kinderen te bespreken en ze tijdens het opruimen gerichte instructies te geven: jij mag de pop in het bedje leggen, jij mag de pot op het vuur zetten…

Zo kun je het opruimen structureren en er taal aan geven, wat een mooie leerkans is.

Daarnaast is het iets dat je samen doet. Je denkt samen na over wat waar hoort, wat afgebroken en wat bewaard mag worden.’

Waar let je op als je een nieuwe manier van opruimen wil toepassen?

‘De definitie van opruimen is persoonlijk.

Hoewel iedereen hier een andere visie op heeft, zelfs binnen één team, is het belangrijk dat je vertrekt vanuit het belang van het kind. Observeer wanneer kinderen opgaan in een spel, ga na wat hun spelplezier oplevert en vraag je af wat je kunt doen om dat spel wat langer te laten bestaan. Als je het wegbergt, is het sneller uit de gedachten.

Wanneer je dingen laat staan, trekken ze misschien nadien iets op gang. Soms zal dit lukken, soms niet. Vergeet ook niet om de opruimstrategie met alle collega’s te bespreken en betrek zeker het poetspersoneel. Zo weet iedereen welk speelgoed wel en niet opgeruimd mag worden.’ <

KIDDO 4 • 2018

29

Hoe tover je een saaie, kale ruimte om tot een rijke en uitdagende omgeving waar kinderen volop kunnen spelen, ontdekken en creëren? Hop Up ontwikkelde ­modulaire speelelementen waarmee je in een mum van tijd flexibele speelzones kunt opzetten. Van rustige plekjes tot een u ­ itdagend parcours: bedenken, bouwen en ­verbouwen wordt onderdeel van het spel zelf.

Een modulaire speelomgeving... … waar kinderen volop kunnen spelen, ontdekken en creëren

H

30

op Up is een mobiel speelconcept. Het bestaat uit trapeziumvormige speelelementen die een ruimte omtoveren in uitdagende speelzones en rustige plekjes. De speelelementen kunnen op zeer uiteenlopende manieren opgesteld worden: van onderzoekstafels tot nestjes, van een bewegingsparcours over ruige kampen tot een poppenkast. Sommige speelelementen hebben een cirkel. De ene keer is de cirkel het raam van een speelkeuken, een duikboot, een ruimteschip of een teletijdmachine. Een andere keer klimmen kinderen erdoor of gebruiken ze hem voor verstoppertje.

op de verschillende behoeften van kinderen. Begeleiders creëren met de speelelementen verschillende ruimtes.’

Vandaag staan er in Bornem onderzoekstafels waaraan kinderen in de weer zijn met natuurmaterialen, vergrootglazen, potjes en pincetten.

Er is ook een snoezelhoek waar kinderen experimenteren met licht en donker. Enkele oudere kinderen nemen speelelementen naar buiten om ‘iets groots te bouwen’. Het wordt een ark. ‘Met een dak om te schuilen tegen storm en regen,’ onthult scheepsbouwer Noah (9 jaar) trots.

Rustige hoekjes en ruige kampen

Uitvinders en architecten

Twee scholen testen Hop Up een paar weken uit. In Turnhout gebeurt de buitenschoolse opvang van Freinetschool De Regenboog in de turnzaal. Ook de Sint-Bernardusschool in Bornem deelt de bestaande infrastructuur en kampt met gebrek aan ruimte. Tinneke Gielen, directeur in Turnhout: ‘In onze turnzaal is er wel spelmateriaal voor de buitenschoolse opvang, maar we willen meer. We zoeken materiaal dat de kinderen uitdaagt.’ Tiffany Hermans van de Jeugddienst in Bornem: ‘Het leuke aan Hop Up is dat je hoeken kunt maken die inspelen

Ook als je infrastructuur goed zit (en je bijvoorbeeld geen ruimte moet delen), biedt Hop Up een meerwaarde. In beide proeftuinen zijn de begeleiders sterk onder de indruk van de fantasie, creativiteit en vindingrijkheid die kinderen aan de dag leggen. ‘Je ziet kinderen echt spelen.

Heel gefocust. En wat er dan allemaal verschijnt: een piratenboot, een teletijdmachine, een villa met tuin...’ Begeleider Pascale Dergent (Turnhout) vindt het grandioos. Ook de kinderen zijn enthousiast. ‘Alles is mogelijk!’ zegt Marie (8 jaar). ‘Om het even wat ik fantaseer, kan ik

KIDDO 4 • 2018

■■

OKIDDO 4 t/m 12 jaar Tekst: Eva Maréchal • Foto’s: Eva Hermans, Eva Maréchal & Sanne Vrancken

‘Je ziet kinderen écht s­ pelen.

Heel gefocust. En wat er dan ­allemaal verschijnt: een piratenboot, een teletijdmachine, een villa met tuin … Grandioos!` Meer activiteiten

Nog meer originele activiteiten vind je op www.kiddo.net/activiteite n.

Het wachtwoord staat op pagina 3 van deze editie.

maken.’ Dat doen Robbe en Nino (8 jaar) volop. Ze hebben net iets gebouwd. ‘Het is een huis dat niet zoveel voorkomt’, zegt Nino. ‘Er is een bos in. Je kunt dan altijd in de natuur stappen, zonder dat je er met de auto naartoe hoeft te rijden.’ Ferre en Aster (beiden 5 jaar) bevestigen verderop een mast aan hun schip. Het gaat niet vanzelf, de oudere kinderen komen helpen. Na even proberen en zoeken hebben ze een oplossing gevonden. Even later komt Ferre op het idee om allemaal samen een groot laboratorium te bouwen. Er wordt druk overlegd hoe ze hun onderzoekstafel zullen opzetten. Zo ontstaat mooi samenspel tussen de jongere en de oudere kinderen.

Hop Up schrijft het spel van kinderen niet voor. Ze gebruiken hun fantasie en vindingrijkheid om invulling te geven. Ivone Calus, begeleidster in Bornem: ‘De kinderen kunnen hun zin doen. Dit is echt een mooi voorbeeld van speelmateriaal met een open einde.’ Er is inderdaad meer dan één manier om met dit materiaal te spelen, daardoor kiezen kinderen hun spel zelf en komt er veel meer creativiteit bij kijken. Kinderen tonen zich ware ontdekkers, onderzoekers en uitvinders.

Mogen we Hop Up’en?

Hop Up opstellen en opruimen is volgens Anja Frederickx, begeleidster in Turnhout, letterlijk kinderspel. Omdat ze er ’s morgens alleen voor staat had ze aanvankelijk twijfels. ‘Als de kinderen vragen of ze mogen Hop Up’en, halen we samen de modules tevoorschijn. De speelelementen zijn licht en gemakkelijk te hanteren door kinderen. Ook jonge kinderen kunnen de elementen zelf dragen.’ De kinderen schikken de elementen volgens een zelfbedachte constructie, ze gaan continu op onderzoek uit, spelen en experimenteren erop los.

Ook het bouwen zelf wordt onderdeel van het spel: het is veel leuker om postbode te spelen in een zelf ontworpen kantoortje, met de brievenbus die je zelf bedacht hebt. Op die manier brengt Hop Up de intrinsieke kracht van kinderen naar boven. In hun vrij spel ontpoppen ze zich tot architect van hun eigen speelomgeving.

Denk maar aan wat Loris Malaguzzi zei over de ruimte als derde pedagoog: materiaal en inrichting kan kinderen op een positieve manier prikkelen en uitdagen. Hop Up is daar een mooi voorbeeld van: het neemt kinderen serieus en heeft een sterk vertrouwen in de mogelijkheden van het krachtige, nieuwsgierige en vindingrijke kind. <

Hop Up in actie Nieuwsgierig naar meer? De QR-code geeft je een blik in de proeftuinen van Hop Up. Meer info vind je op www.hopup.be. Op facebook/hopup.be en via info@hopup.be vind je ook informatie. Hop Up is ontsproten uit het labo van KIKO, onderdeel van Blenders vzw. Als ondersteuner, inspirator en innovator van de buitenschoolse kinderopvang heeft KIKO jarenlange expertise in het creëren van speelkansen voor kinderen.

KIKO ontwikkelde Hop Up samen met verschillende actoren uit het brede veld van onderwijs, opvang en vrije tijd. In samenwerking met Eva Hermans (masterproef productontwikkeling Universiteit Antwerpen) en met steun van Provincie Antwerpen.

KIDDO 4 • 2018

31

Tieners in de opvang

To chill or not Tieners! De een bouwt graag constructies, de ander ligt liever te chillen in de zetel. Wat kun je in de buitenschoolse opvang met hen aanvangen? KIDDO wikt en weegt de tienerruimte, een tienerraad en tieneractiviteiten.

Z

e heten tieners omdat er een tiental in hun jaartelling zit, maar onderling verschilt de oudste groep in de buitenschoolse opvang sterk. De ene 10-jarige luistert graag naar de hitparade of hangt het liefste met vrienden rond, terwijl een andere 12-jarige actief op de speelplaats rent. Soms switcht eenzelfde tiener tussen cool, speels, relax en actief. Precies daarom onderstreept Ellen Wendelen, regionale medewerker bij VVSG (Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten), het belang van een goed beleid. ‘Sta eerst stil bij wat je wil bereiken met de tieners. Hoeveel tieners zijn er? Wil je meer tieners aantrekken of wil je dat degenen die naar de buitenschoolse opvang komen zich thuis voelen? Op basis daarvan kun je meer concrete beslissingen nemen.’ Ellen adviseert om in team te overleggen.

Een aparte tienerruimte?

Alleen al het idee om voor de oudste kinderen een aparte ruimte in te richten, vraagt om een visie.

Ellen: ‘Er spelen verschillende factoren mee. Hoeveel tieners zijn er? Is het haalbaar in jullie ruimte? Welke praktische consequenties heeft het voor de begeleiding? Zijn er nieuwe afspraken nodig? Hoe werk je met een aparte ruimte tegenover de andere leeftijdsgroepen?’ Er is geen pasklaar antwoord. En een tienerruimte is lang niet de enige manier om tieners in jouw buitenschoolse opvang een goed gevoel te geven.’

32

KIDDO 4 • 2018

Samen blijven spelen Als je voor een tienerruimte gaat, doe je dat volgens Ellen het beste creatief en flexibel. Want als je met zowel speelvogels als chillers zit, dan moet je ook in zo’n aparte ruimte aandacht hebben voor beiden.

‘Je kunt afspreken dat oudere kinderen het speelmateriaal uit de buitenschoolse opvang ook in de aparte ruimte mogen gebruiken, zolang

‘Alleen al het idee om voor de oudste kinderen een aparte ruimte in te ­richten, vraagt om een visie’ ze het nadien terugbrengen. Tieners moeten ook niet verplicht in hun eigen lokaal blijven. Als ze zin hebben om met de kleintjes te spelen, hoef je hen natuurlijk niet tegen te houden. Samenspelen is voor jong en oud een meerwaarde. Zolang de tieners het spel van de jongere kinderen ondersteunen, zonder het over te nemen.’

Tienerraad Tieners zijn niet alleen een diverse groep, ze zijn ook kritisch. Volgens Ellen moet je dit in je voordeel gebruiken. ‘Overleg is belangrijk voor elke leeftijdsgroep, maar met tieners kun je dit nog verder doortrekken.

Betrek daarom de tieners zelf als je voor hen iets uitdenkt en uitwerkt.

Ook al zijn het maar drie of vier jongens en meisjes.’

Tekst: Kristina Van Remoortel • Foto’s: Caroline Boudry

t to chill Sinds twee jaar heeft buitenschoolse opvang Ravot een tienerraad.

Elke dinsdag na een schoolvakantie zit een begeleider rond de tafel met de tieners die op dat moment in de opvang blijven. Educatief medewerker Katrien Klewais: ‘We leggen alle ideeën samen en plannen samen het dinsdagprogramma. Op dinsdag zijn er voor hen tieneractiviteiten, en die bedenken ze zelf. Dat gaat goed. Aan het begin van de raad verdelen we de rollen: wie bewaakt de tijd, wie zorgt ervoor dat we bij het onderwerp blijven…? Je merkt hoe ieder zijn verantwoordelijkheid opneemt. De raad gaat door in het vergaderlokaal van de begeleiders, waar kinderen normaal niet komen. Een extraatje dat het net iets echter maakt.’

Tieneractiviteiten Onder de begeleiders geldt de afspraak dat ideeën niet zomaar worden afgeketst. ‘Als iets onrealistisch is – een schuimfuif! – stellen we gerichte vragen. Zo ontdekken de tieners zelf wat al dan niet mogelijk is.’ En het moet gezegd: er zijn al een heleboel fijne ideeën gerealiseerd. Wat vind je van een kinderdisco? Wie het gekst verkleed is, krijgt een award. Of zelf pizza maken? Het ene groepje richt ‘het restaurant’ in, terwijl een ander groepje in de keuken alles klaarmaakt.

En hoe klinkt een sportinitiatie? Je krijgt voetballes of je kunt een korte choreografie leren. De tieners geven les aan de anderen. Katrien: ‘Onze tieners kiezen voor dingen die ze thuis in hun eentje niet kunnen doen en die op school doorgaans niet aan bod komen. Ze willen vaak ook iets organiseren voor de andere kinderen (zie kader).’

graag kookt, neemt bijvoorbeeld de pizza-avond voor zijn rekening.’

Wanneer de activiteiten vastliggen, publiceert Ravot ze op Facebook.

In de buitenschoolse opvang hangen ook affiches met een overzicht.

Ja, tienerraad en hun activiteitenprogramma werken hier goed.’ <

Exclusief voor tieners?

Hoe reageren de andere, jongere kinderen? Voor buitenschoolse opvangorganisaties met een aparte tiener­werking is het altijd schipperen. Wat reserveer je exclusief voor de oudere kinderen? Hoe kun je ook de jongere kinderen speciale aandacht geven? En hoe zorg je dat kinderen van alle leeftijden samen blijven spelen?

Met een beetje creativiteit kom je tot oplossingen die voor iedereen werken. Tieners kunnen bijvoorbeeld pizza’s maken voor de hele groep. De activiteit in de keuken is leuk en lekker exclusief, daarna is het weer tijd om samen te smullen. De jongste kinderen voelen zich niet uitgesloten en alle leeftijden kunnen gezellig samen zijn. Ook Ravot heeft groepsmomenten. K ­ atrien: ‘Ons ­zelfgemaakte spelrad draait voor iedereen. De kinderen ­noemen verschillende spelletjes die een plaats krijgen op dit rad. Ze mogen om de beurt draaien, we spelen het spel dat het rad aanwijst. Vooral het gouden vakje is spannend. Dan mogen alle kinderen zich verstoppen en

Binnen het activiteitenprogramma voor de tieners is er ook oog voor de begeleiders. ‘We werken vanuit hun talenten’, vertelt Katrien. ‘Wie

­moeten de begeleiders hen zoeken.’

KIDDO 4 • 2018

33

4: Deel 4 van e persoonlijk tie competen

Werken aan de vier pedagogische basisdoelen

Deel 4: Het overdragen van normen en waarden Als gastouder heb je een belangrijke taak: je gastkinderen een o ­ mgeving bieden die hun zo veel mogelijk ­ontwikkelkansen biedt. Bewust ­nadenken over het werken volgens de vier pedagogische basisdoelen helpt je daarbij. KIDDO geeft je in vier achtereenvolgende artikelen ­pedagogische verdieping waarmee je elk afzonderlijk basisdoel kunt ­bereiken. Deze maand het laatste ­artikel: het overdragen van normen en waarden.

34

KIDDO 4 • 2018

N

et zoals er in het verkeer regels zijn, zijn er ook regels voor het sociale verkeer tussen mensen onderling.

Hoe ga je met elkaar om in deze maatschappij?

Hoe gedraag je je wel, en hoe niet? Daarover gaan normen en waarden en het vierde pedagogische doel houdt hiermee verband. Waarden zijn opvattingen over wat goed en slecht is in de interactie tussen mensen. Eerlijkheid en respect voor andermans bezittingen zijn daar voorbeelden van. De normen die daarbij horen zijn dat het niet goed is om te liegen en te stelen. ‘Normen en waarden hebben iets universeels, maar zijn tezelfdertijd ook dynamische begrippen die afhankelijk zijn van de context, zoals het gezin waarin je opgroeit, culturele en godsdienstige omstandigheden en de maatschappij waarin je leeft’, zegt Josette Hoex, pedagoog bij het Nederlands Jeugdinstituut (NJi). ‘Een voorbeeld? Een paar generaties terug moesten kinderen hun mond houden. Nu mogen ze hun mening geven. Over het algemeen weten we wel wat normen en waarden anno nu inhouden. Respect hebben voor elkaar,

Tekst: Belinda Fallaux • Foto's: BigStock

‘Bij het fruit eten leren ze geduldig op hun beurt te wachten’

rekening houden met elkaar en je verantwoordelijkheid nemen.

Maar ook: omgaan met diversiteit en durven zeggen wat je belangrijk vindt. Dat zijn actuele en universele normen en waarden in het Nederland van 2018.’

Verantwoordelijke volwassenen Hoewel er in sociaal verkeer net als in het gewone verkeer min of meer vaste regels zijn, moet je in veel sociale situaties zelf ook nadenken over wat op dat moment goed gedrag is en wat voor jou belangrijk is. Kinderen kunnen dat niet uit zichzelf; hun morele besef (het geweten) moet zich ontwikkelen. Daarvoor moeten ze wel de kans krijgen om te ontdekken hoe goed gedrag eruitziet.

Ze hoeven dan niet per se een rijtje regels in hun hoofd te hebben, maar kunnen (later) zelf ethische keuzes maken. Voor ouders en opvoeders zoals gastouders ligt er een taak om normen en waarden aan kinderen over te dragen en hen zo te helpen om zich goed voor te bereiden op de maatschappij.

Diversiteit, ook onderdeel van ­normen en waarden Het Nederland van nu is een land van diversiteit. ­Diversiteit is een breed begrip. Het gaat niet alleen over verschil in huidskleur of cultuur, maar ook over andere zaken, zoals groot/klein, oud/jong, arm/rijk of

Identiteit

mooi/lelijk. Josette: ‘Breng als gastouder diversiteit

Als gastouder is het dan ook goed om na te denken over welke normen en waarden voor jou belangrijk zijn. Door die te verwoorden, bijvoorbeeld in je persoonlijke pedagogisch plan, geef je aan waar je voor staat. Wat vind je er bijvoorbeeld van als een kind komt vertellen dat een ander kind iets verkeerd doet? Vind je dat klikken? Of is het geen klikken als het voorkomt dat er ongelukken gebeuren? Het is goed om daar vooraf al een gedachte over te hebben. Josette: ‘Sommige gastouders profileren zich met een duidelijke identiteit, bijvoorbeeld christelijk of antroposofisch, met de bijbehorende ‘regels’. Voor vraagouders kan dat een reden zijn om voor die specifieke gastouder te kiezen. Andere gastouders zijn best bereid om over bepaalde zaken met vraagouders in gesprek te gaan.

Bijvoorbeeld over de vraag of ze een kind de gelegenheid geven om >

in je spelmateriaal en je activiteiten. Laat zien dat er verschillen in mensen zijn en dat dat oké is. Het is goed om bij kinderen een open mind te stimuleren.

Bezoek eens een Turkse bakker, een museum of een politiebureau en ga met ze in gesprek over wat je daar ziet. Zo help je je gastkinderen om de wereld in al haar diversiteit te leren kennen.’

Meer weten over normen en waarden en de fases van morele ontwikkeling van kinderen? Lees dan hoofdstuk 5 Waarden en normen in Pedagogisch kader Gastouderopvang.

KIDDO 4 • 2018

35

‘Bij het praten over emoties: gebruik plaatjes van kinderen uit allerlei culturen. Een kind ziet dat zoals het is: als normaal.’

te bidden voor het eten, ook al is de gastouder zelf niet religieus. Als je het lastig vindt om je ideeën te benoemen, doe dan vooral een beroep op je gastouderbureau. Zij kunnen jou ondersteunen.’

Hoe help je je gastkinderen om de wereld om hen heen en de sociale codes te leren kennen? Josette: ‘Allereerst door je eigen voorbeeld. Je eigen gedrag is overtuigender dan alles wat je zegt; gewenst gedrag leef je dus voor. Een tweede manier is dat je uitlegt waarom je iets doet. Bijvoorbeeld: we wachten op onze beurt, zodat alle kinderen de kans krijgen om mee te doen. Daarmee leg je uit dat regels zijn bedoeld om het fijner te maken voor iedereen. Ten derde is het goed om met elkaar na te denken over wat je belangrijke principes vindt en waarom. Het gaat er vooral om dat je elkaar aan het denken zet over belangrijke waarden. Ten slotte is het goed om kinderen te laten ervaren welke principes ertoe doen. Zeg eens tegen een kind: vandaag mag jij beslissen. Dan voelt een kind hoe leuk dat is.’ <

36

KIDDO 4 • 2018

De pedagogische inzet Er bestaan vijf concrete vormen van pedagogische inzet die je kunt gebruiken om de pedagogische doelen te bereiken.

Ze omvatten alles wat je als gastouder doet als het gaat om pedagogisch handelen. Dit zijn ze: • De interactie tussen gastouder en kind

• De binnen- en de buitenruimte • De groep • Het activiteitenaanbod • Het spelmateriaal

Hoe gebruik je de vijf vormen van pedagogische inzet om

­normen en waarden aan je gastkinderen over te dragen?

Iedere gastouder volgt zijn of haar eigen manier; het gaat er om wat bij jou en jouw kinderen en hun ouders past. Twee gastouders, Daphne de Swart (5 jaar gastouder) en Stephanie Bastiaannet (9 jaar gastouder), vertellen over hun aanpak. Laat je inspireren om ook een heel persoonlijke invulling te geven aan de manier waarop jij dit pedagogische basisdoel nastreeft!

Normen en waarden overdragen door… de interactie tussen gastouder en kind

school en ik merk dat er toch wel eens iets doorsijpelt.

Daphne: ‘Structuur maakt regels duidelijk. Daarom

is het al genoeg als een kind nadrukkelijk “Ohóóóh” zegt

herhaal ik de afspraken die we met elkaar maken regel-

als een ander kind een scheldwoord gebruikt, dan zijn

matig en leg ook uit waarom die afspraken er zijn. Een

ze wel stil. In het onderlinge contact hanteren we nog

voorbeeld? Ik tolereer geen vloekwoorden of schreeuw-

een regel: zodra een kind “Stop, hou op” zegt, moet

partijen. Als dat wel voorkomt, neem ik het kind apart

het andere kind stoppen. Dat is een duidelijk signaal

en herinner ik het liefdevol aan de afspraak. Zo van:

waarmee ze aangeven dat de ander hun grenzen moet

‘Weet je nog? Dat zijn geen nette woorden en die zijn

respecteren.’

niet leuk voor andere kinderen om te horen.’ Dat werkt.

Het grappige is dat de kinderen elkaar corrigeren. Soms

te wassen voor het eten”. Ik leg dan uit dat regels niet

Normen en waarden overdragen door… het activiteitenaanbod

overal hetzelfde zijn, en dat dat niet erg is.’

Daphne: ‘Ik werk graag met thema’s over “de wereld om

Stephanie: ‘Ik hecht veel waarde aan omgangsvormen

ons heen”. De kinderen vinden dat ook erg interessant.

als het zeggen van “alsjeblieft” en “dankjewel”. Van een

Waar op aarde leven wij? Waar wonen andere mensen?

kindje van een jaar of twee verwacht ik dat het “dank”

En hoe wonen zij dan, in wat voor huizen? Dat biedt

zegt als het iets krijgt. Daarin geef ik zelf het goede

mogelijkheden om op kindniveau op overeenkomsten en

voorbeeld. Ik bedank altijd en zeg ook nadrukkelijk

verschillen in te gaan en te laten zien dat je ze beide kunt

­“alsjeblieft” als ik ze iets aanreik. Ook tegen een baby.

respecteren. Als een kind zelf iets heeft meegemaakt

Als ze het vergeten, vraag ik soms: “Wat is ook alweer

– bijvoorbeeld als een huisdier is overleden – is het ook

het magische woordje?” Zo leren ze hoe het werkt.’

belangrijk oog te hebben voor zijn beleving. Als professi-

Soms zegt een kind: “Wij hoeven thuis onze handen niet

Normen en waarden overdragen door… de binnen- en de buitenruimte

onal kun je vaak wel inschatten of je dat in de groep doet of via een-op-een-aandacht.’

Stephanie: ‘Ons eigen gezin is christelijk en dat dragen

Daphne: ‘Sinds kort heb ik een aparte opvangruimte aan

wij uit. Zo bidden we voor elke maaltijd, dat is een vaste

huis, ideaal. Om in de vorige situatie m’n gastkinderen te

waarde. De kinderen weten dat ze niet verplicht zijn

helpen onze privéspullen te respecteren, had ik een kast

om mee te bidden, maar dat het netjes is als je even stil

ingedeeld op kleur. De kinderen wisten precies welke

bent, ook al ben je dit thuis niet gewend. Als ze vragen

kleur deurtjes wel en welke niet open mochten. In de

hebben, bijvoorbeeld waarom we dit doen, leg ik het

slaapkamer geldt naast de normale gedragsregels één

altijd uit. “Wij geloven niet in God”, hoor ik soms. “Dat

speciale regel: ze mogen er niet praten. Ongestoorde

mag”, zeg ik dan. Wederzijds respect staat voorop.’

rust vind ik belangrijk.’ niet mogen komen. De gang is min of meer verboden ge-

Normen en waarden overdragen door… het spelmateriaal

bied. Daar is namelijk ook de trap en de deur naar buiten

Daphne: ‘Ik heb zowel een Marokkaans theeserviesje

en daar wil ik ze niet in de buurt hebben. Ze mogen er

als een oer-Hollandse variant. In de poppenhoek liggen

alleen komen als ik erbij ben, of om hun jas te pakken.

poppen met een donkere en poppen met een lichte

Deze regels kennen ze goed, ik hoef het niet steeds te

huidskleur. Als je diversiteit als vanzelfsprekend inte-

herhalen. Op zich ook logisch: ze groeien mee op in ons

greert, dan is het de gewoonste zaak voor kinderen. Als

gezin. Onze regels beklijven na verloop van tijd vanzelf.’

ik een bord maak over verschillende emoties, plak ik er

Stephanie: ‘De kinderen weten precies waar ze wel en

Normen en waarden overdragen door… de groep

plaatjes op van kinderen uit allerlei culturen. Een kind ziet dat zoals het is: als normaal.’

Stephanie: ‘Rommel die je zelf hebt gemaakt moet je zelf

Daphne: ‘Fruit eten wij samen, als groep, van één grote

opruimen. Dat weten ze. We gooien niet met speelgoed

schaal. Ik meng verschillende soorten, zodat ze zien dat

en als je iets kapotmaakt, is dat niet erg, als je het maar

er meer is dan alleen appel, peer of banaan. Elk kind pakt

wel even komt vertellen. Ik probeer ze met zulke afspra-

er een stukje af en geeft de schaal door. Daardoor leren

ken respect bij te brengen voor de spullen van anderen.

ze geduldig te wachten op hun beurt. Het grappige is

Daar hoort ook een doordacht gebruik van materialen

dat oudere kindjes vaak zelf al tegen de jongere zeggen:

bij. Gaan we verven? Dan krijgen ze genoeg verf op een

“je mag maar één stukje fruit pakken, hoor!” Dat is het

bordje om lekker aan de slag te gaan, maar niet zoveel

mooiste: als ze elkaar daarin helpen.’

dat ze later de helft moeten weggooien. Als het op is,

Stephanie: ‘Ik wil niet dat er in mijn huis wordt

mogen ze bij mij nieuwe verf komen halen.’

­gescholden. Sommige van mijn gastkinderen gaan al naar

KIDDO 4 • 2018

37

jaarcongres - 6 november 2018 beatrix theater, jaarbeurs, utrecht programma & tickets: hetjongekind.nl

Met een overweldigend aantal inzendingen voor deelsessies zijn wij hard bezig om weer een mooi programma samen te stellen.

Het definitieve programma zal in juli bekend gemaakt worden.

Meld u vóór 31 augustus aan en profiteer van Early Bird-korting!

De gelukkige start van een nieuw begin

■

VOLGENDE KEER

+E en KIDDO met veel kunst & cultuur voor kids: het thema van de Vlaamse KIDDOdag (5-10-2018)

+ I nterview met Ingrid Wolff, directeur van

m

2 Turven Hoog, een artistiek festival voor de allerjongsten

+R EPORTAGE: een kunstenaar aan het werk in de kinderopvang. Wat doet dat met de ­kinderen, de ouders, de begeleiders?

+V raag & Antwoord: Waarom cultuur voor de ­allerjongsten?

+A andacht voor de mooiste kunstboeken, waar je zelf mee aan de slag kunt (met WIN-actie!)

+W ERKEN VANUIT JE HART: voelen én doen! +B eter communiceren? Wees een O.E.N. (Oordeelloos, Empathisch, Nieuwsgierig)

Een KIDDO gemist of een ouder tijdschrift aanvragen?

+ Thema Kinderboekenweek: Vriendschap.

Oók in de kinderopvang heel waardevol!

(Onderwerpen onder voorbehoud)

De volgende KIDDO verschijnt 19 september

Ga naar ­epub.nl en bestel het nummer naar keuze als pdf!

COLOFON KIDDO Nr. 4, juni 2018 Een uitgave van B.V. Uitgeverij SWP, Amsterdam, i.s.m. Kind & Gezin, Brussel en VBJK, Gent Uitgeverij B.V. Uitgeverij SWP, Postbus 12010, 1100 AA Amsterdam-Zuidoost Tel. NL: 020 330 72 00 Tel. B: 09 232 47 35 Fax NL: 020 330 80 40 Fax B: 09 232 47 50 E-mail redactie: jcrezee@mailswp.com Internet: www.swpbook.com en www.kiddo.net Uitgever Trude van Waarden, tvanwaarden@mailswp.com Hoofd- & eindredacteur Nederland Jessica Crezee, jcrezee@mailswp.com Hoofd- & eindredacteur Vlaanderen Ellen Rutgeerts, kiddo@vbjk.be Redactieraad Nederland Marloes Abbink (SKSG), Hester Baars (Kiki, Kansen in Kinderen), Iris Bollen (Kohnstamm Instituut, UvA), Kees Broekhof (Sardes), Mirjam Gevers Deynoot-Schaub (Kohnstamm Instituut, UvA), Agnes van Hoesel (Kindermaatwerk), Ileen Purperhart (Hestia Kinderopvang), Su’en Verweij-Kwok (NJi), Marlouke Walraven (ViaViela), Ardi van Wiechen (Partou) Redactieraad Vlaanderen Ankie Vandekerckhove, Ann Steverlynck, Annelies Bergmans, Annemie Nouwynck, Caroline Boudry, Christine Faure, Dorien Van Gassen, Ellen Rutgeerts, Fien Lannoye, Lien Werbrouck, Lien Coppens, Linds De Maere, Mady Van Herreweghe, Neelke Dewulf, Sven Bussens Medewerkers aan dit nummer Caroline Boudry, Hester Doove (coverfotograaf), Belinda Fallaux, Eva Hermans, Ine Hostyn, Katrien van Laere, Eva Maréchal, Brecht Peleman, Kristina van Remoortel, Wilma Schepers, Lotte Stegeman, Liselotte Vandenbussche, Sanne Vrancken Vormgeving & ontwerp Susy Cascado, Amsterdam

Abonnementen De Algemene Voorwaarden van Uitgeverij SWP zijn van toepassing. Prijzen gelden vanaf 1 januari 2018 voor een tweemaandelijks jaarabonnement, inclusief online dossiers en extra’s. Een nieuw abonnement gaat in vanaf de eerstvolgende te verschijnen editie en wordt jaarlijks automatisch verlengd. Opzeggingen dienen uiterlijk drie maanden vóór afloop van de abonnementsperiode in ons bezit te zijn.

Particulieren: € 54,50 Instellingen: € 116,Studenten: € 39,50,Gastoudertarief: € 34,90 Kijk voor collectieve abonnementen voor organisaties en s­ tudenten en voor alle voorwaarden op www.kiddo.net, www.aboland.nl of www.epo.be/abonnementen Voor abonnees in Nederland: Abonnementenadministratie KIDDO, Postbus 20, 1910 AA Uitgeest. Tel.: 0251 25 79 24. Online: www.aboland.nl of klantenservice@aboland.nl Voor abonnees in België: Epo Abonnementendienst, Lange Pastoorstraat 25-27, 2600 Berchem. Tel. 03 287 08 74. Online: boekhouding@epo.be of www.epo.be Adverteren Neem voor de mogelijkheden van advertenties, bijsluiters of online-banners contact op met Philippine Herkes via 020 369 72 37 (rechtstreeks) of 020 330 7200 (algemeen) of mail naar philippine@mailswp.com Verschijningsdata in 2018: 26-6, 18-9 en 20-11 © 2018 Uitgeverij SWP, Amsterdam Alle rechten voorbehouden ISSN 1568-4598 De Algemene Voorwaarden van Uitgeverij SWP zijn van toepassing.

Drukwerk Drukkerij Holland bv, Alphen a/d Rijn

KIDDO 4 • 2018

39

STINTABONNEMENT Maandelijks € 200,- incl. btw Eenmalige kosten startset € 2057,- incl. btw Maandelijks opzegbaar Iedere 5 jaar verversen we de gehele Stint Het Stintabonnement is een samenwerking met Friesland Lease www.stintum.com - 030 4100 136 - info@stint.nl