J.
2014 Jaarmagazine voor het basisonderwijs
Burgerschap binnen het onderwijs
Filosoferen Micha de Winter over
'krampachtig ouderschap'
Pesten is van alle tijden
Educatieve apps HET kaf en het koren
J. is het Jaarmagazine van Uitgeverij SWP Amsterdam
met het digibord
_ --------- _ ------- _ --- _ -------------- _ ------- _ --- _ --------------- _ ------- _ ---------
_ --------- _ ------- _ --- _ -------------- _ ------- _ --- _ --------------- _ ------- _ ---------
_ --------- _ ------- _ --- _ -------------- _ ------- _ ---- _ --------
_ --------- _ ------- _ --- _ -------------- _ ------- _ ---- _ --------
-- _ --------------- _ ------- __ ---------- _
Inhoud
p.08
Denise Bontje
Onderzoek Gelijke kansen, achterstanden en talentontwikkeling Sjak Rutten
Praktijk Kinderen die meer kunnen Marielle van der Stap
p.67
Pesten
&
weer baarheid
p. 28
Burger schap p.48
Wilma van Esch
Onderzoek Werken met de Ik en …reeks Nathalie van Kordelaar/
Mirjam Zwaan
Info Overzicht van diverse weerbaarheidsprogramma’s
-- _ -------- _ ---
ontwikkeling
Onderzoek Mediawijsheid in de school
-- _ -------- _ ---
Talent
Martine F. Delfos
Essay Pesten is van alle tijden
-- _ -------- _ ---
wijsheid
-- _ -------- _ ---
Media
Opinie Een onderwijskundige slag in de rondte met internet
Interview Kinderen moeten democratische ervaringen opdoen Bas Levering Onderzoek Burgerschap binnen het onderwijs Frank Studulski Debat ‘Lastige’ leerlingen maak ze tot democratisch burger Leo Pauw
& verder... columns van Bas Levering op p. 08 en Sieneke Goorhuis op 012I2013 I J. jrmgzn
-- _ --------------- _ ------- __ ---------- _
Voorwoord
V q
oor u ligt het eerste Jaarmagazine Basisschool van uitgeverij SWP. Het is een verzameling inzichten, ervaringen, onderzoeksresultaten en visies van uiteenlopende deskundigen op onderwijsgebied die probeert de stand van zaken weer te geven. ‘Probeert’, want de stand van zaken is zo breed en zo veelomvattend dat een allesomvattende weergave een onleesbaar en onhanteerbaar magazine zou opleveren. Pedagoog Bas Levering, Frank Studulski, deskundige op het gebied van
q
p.72
Essay Lorem ipsum novum Ellen Verbeek
Visie Ergo est Lumen derg Jan de haan
Praktijk Autisme op school –Martine Delfos
Pro
profes sionalisering p. 45
Onder wijs visies
p.89
Paul Roosenstein
Essay Hoed u voor de hersenhype Bas Levering
Onderzoek Een echtscheiding en dan? Angelique van der Pluijm/ Margit Grevelt
Opinie De ontmannelijking van de man Martine F. Delfos
-- _ -------- _ ---
&
onderwijs
Opinie Hyperouders, verwende kinderen? Bas Levering
-- _ -------- _ ---
Zorg
Nanda van Bodegraven
oppakken totdat de volgende editie verschijnt. Het magazine biedt ook een overzicht van uitgaven op onderwijsgebied van uitgeverij SWP die voor een groot deel gericht zijn op leerlingen die een steuntje in de rug kunnen gebruiken. Nieuwe initiatieven op dit gebied, een onderbouwde aanpak die werkt, een handreiking voor het omgaan met ouders, een coachingstraject veiligheid op school, zijn welkom. Heeft u uitgewerkte ideeën, deel ze met ons zodat we kunnen bekijken of een brede verspreiding mogelijk is.
-- _ -------- _ ---
p.34
-- _ -------- _ ---
Communiceren
Essay Filosoferen op het bord
brede school en jeugdbeleid, Tineke Verdoes, remedial teacher en deskundig op het gebied van beelddenken, Angelique van der Pluijm, onderwijsdeskundige en pedagoog, Margit Grevelt, mediator, Nathalie van Kordelaar en Mirjam Zwaan, orthopedagogen en nog veel meer deskundigen informeren u, stellen vragen, laten ontwikkelingen zien, proberen in de toekomst te kijken. Dit levert een breed palet op aan feiten, meningen, overwegingen en handreikingen dat niet een twee drie op te nemen is. Dat hoeft ook niet. Het is de bedoeling dat het Jaarmagazine een keer per jaar gaat verschijnen, u kunt het dus regelmatig weer
Interview De jonge beelddenker Tineke Verdoes
Praktijk Een dolend ridderverhaal met Don Quichot en Koning Arthur - uit Wentelteefjestheater van Marieke Nijmanting
p p. 34 , lorem ipsum van Jannetje de Boer op p. 34 agenda vos templates est dorius deliudumoop p. 34 J.I2013 jrmgzn I 013
Waarom verloopt
het proces zo moeizaam?
-- _ --------------- _ ------- __ -------- _
Burgerschap binnen het onderwijs
-- _ --------------- _ ------- __ -------- _ Burgerschap is al lang geen nieuw onderwerp meer. In 1994 kwam het ‘Platform pedagogische opdracht’ al met een eindadvies aan de overheid en het onderwijs. Tien jaar later werd er nog nadrukkelijk gepleit voor een democratisch-pedagogisch offensief. En nog steeds worstelen scholen en overheid. door Frank Studulski
B
urgerschap raakt het hart van de school. In de dagelijkse schoolse handelingen komen burgerschap en de daarbij behorende integratie terug: de school als gemeenschap, verschillende vieringen, omgaan met diversiteit, oudercontacten, maatregelen tegen pesten of samen een conflict 012I2013 I J. jrmgzn
oplossen – de voorbeelden zijn talloos. Burgerschap en integratie gaan uiteindelijk over hoe leerlingen, leerkrachten en ouders met elkaar omgaan en hoe zij zich tot elkaar verhouden.Het gesprek over burgerschap begint bij vragen die iedere leerkracht kan beantwoorden: wat zijn de ontwikkelingsbehoeften van onze leerlingen, in wat voor wijk staat onze school en wat voor kansen biedt
dat? De school heeft vaak al allerlei activiteiten en initiatieven die beschouwd kunnen worden als burgerschapsontwikkeling. Denk aan een bepaalde levensbeschouwing van een school of de aandacht voor een specifiek project, zoals een derdewereld- of een uitwisselingsproject. Maar bijvoorbeeld ook binnen een leerlingenraad zijn leerkrachten en leerlingen >> bezig met burgerschap.
J.
I democratisch burgerschap
J.I2013 jrmgzn I 013
Burgerschap bewust maken Al in 1994 luidde het eindadvies van het Platform pedagogische opdracht: ‘De voorbereiding op democratisch staatsburgerschap is zó essentieel voor onze hele samenleving, dat de overheid dit facet van de pedagogische opdracht expliciet tot uitdrukking moet laten komen bij het herzien van de kerndoelen en examenprogramma’s.’ Tien jaar later, in 2004, was het nog nodig dat Micha de Winter in een WRR-advies pleitte voor een democratisch-pedagogisch offensief. In 2006 werden ‘actief burgerschap en sociale integratie’ bij wet ingevoerd in het onderwijs. Met een toezichtkader houdt de Onderwijsinspectie toezicht op de ontwikkeling van burgerschap in de scholen. Burgerschap was en is dus geen nieuw onderwerp. Toch constateert de Onderwijsinspectie in 2011 dat de ontwikkeling van burgerschapsonderwijs in het basis- en voortgezet onderwijs maar langzaam verloopt. Zijn de verwachtingen misschien te
hoog gespannen? Mijn indruk is dat het ervaren wordt als een ingewikkelde opdracht. De onderwerpen die genoemd staan in het toezichtkader lezen als een wolk van kennis, houdingen en vaardigheden. Het lijkt een soort correctie van onderwerpen die niet gehaald zijn binnen de kerndoelen of die uit die kerndoelen geschrapt zijn. Er staat bovendien actief burgerschap en sociale integratie. Zonder die toevoegingen zou het gewoon een les over democratie en de Tweede Kamer kunnen zijn, of een droge les over de verschillende culturele bevolkingsgroepen in Nederland. De Onderwijsinspectie spreekt over integratie van kennis, vaardigheden en attituden. Dus is het zaak om werkvormen te vinden waarin je integratie en burgerschap kunt ervaren en beleven: de school dient als oefenplaats. Onderwijs in burgerschap en integratie verloopt niet alleen moeizaam omdat het ervaren
wordt als een ingewikkelde opdracht, het versnipperde aanbod van materiaal is mijns inziens ook een belemmering. In onderwijsland wordt gesproken over ‘patchwork curriculum’, wat betekent dat de school zelf aan de hand van de verschillende aspecten van burgerschap keuzes moet maken. Er is nog steeds geen standaard lesboek. Niet alle scholen vinden dat gemakkelijk. Ze hebben een meer praktische richtlijn nodig om met het begrip aan de slag te gaan. Toch wel belangrijk Dat de bevordering van democratische waarden en burgerschap belangrijk is, staat eigenlijk buiten kijf voor iedereen die erover nadenkt. Het wordt gezien als een taak van de overheid, en dus van de scholen, om hier invulling aan te geven. Schoolbesturen, schoolleiders en leraren erkennen het belang (Dijkstra, 2012). Er zijn duidelijke aanleidingen om de aandacht voor burgerschap en
-- _ --------------- _ ------- __ -------- _
Kinderopvangorganisaties hebben vaak een
scherper
& actueler pedagogisch
beleid dan scholen.
012I2013 I J. jrmgzn
J.
integratie te benadrukken. Zo zijn er algemene sociologische aanleidingen, waaronder snelle verplaatsingen van mensen binnen en over nationale grenzen, het verdwijnen van politieke structuren, de impact van de wereldeconomie en wijzigende werkpatronen en het ontstaan van nieuwe gemeenschapsvormen. Daarnaast hebben kinderen leerkrachten nodig die de ontwikkelingen in de samenleving kunnen duiden en kunnen fungeren als cultuurdrager. Aandacht voor burgerschap en integratie geeft kinderen meer grip op het functioneren van de samenleving. De Onderwijsinspectie (2006) wees op verschillende aanleidingen die uit de politiek kwamen: ‘De opdracht tot bevordering van “actief burgerschap en sociale integratie” staat tegen de achtergrond van de afgenomen betrokkenheid tussen burgers onderling en tussen burgers en overheid. Als gevolg daarvan zijn, zoals de toelichting bij het wetsvoorstel vermeldt, “de
plichten en rechten die horen bij burgerschap op de achtergrond geraakt”. Dat wordt nog versterkt door de onbekendheid van veel ouders en kinderen met een allochtone achtergrond met de burgerschapstradities en -gebruiken van de Nederlandse samenleving. Door de ontwikkeling van burgerschap op te nemen in de opdracht aan scholen, kan “een gemeenschappelijk en gedeeld perspectief van jonge mensen op de bijdrage die zij als burgers aan de samenleving kunnen leveren” worden bevorderd.’ De zorgen over de onbekendheid van kinderen en ouders met de democratische principes, leidde er zoals gezegd eerder in 2004 al toe dat Micha de Winter pleitte voor een meer brede aanpak van burgerschap: zijn voorstel voor een democratisch-pedagogisch offensief. De stelling van De Winter is dat democratie niet alleen een politiek systeem is, maar ook een way of life: ‘Die way of life wordt gekenmerkt door de bereidheid democratisch
I democratisch burgerschap
gezag te aanvaarden, door sociale rechtvaardigheid, het vermogen zich te verplaatsen in de positie van anderen, de erkenning dat mensen het recht hebben om van elkaar te verschillen, de bereidheid om anderen in hun waarde te laten, niet te discrimineren en door de wil om conflicten langs vreedzame weg op te lossen.’ Schoolontwikkeling Als burgerschap en integratie een way of life zijn, zoals ook de pedagoog John Dewey vroeger al stelde, dan zijn burgerschap en integratie onderwerp van het pedagogisch-didactisch handelen van de school: ze raken het hart van de school. Kinderpostzegels en vieringen zijn dan slechts uiterlijke verschijningsvormen van een diepere pedagogisch-didactische overtuiging. >> Frank Studulski is xxxx xxxxxx xx xxxxxxx. Xxxxxx xx xxxxx xxxx xxxx. Xxxx xxx xxxxxxxxxxx xx xxxxxx.Xxxx xxxxx xxx. xxxx xxxxxxxxxxxx.
-- _ --------------- _ ------- __ -------- _ L iteratuur
Dijkstra, A.B. (2012). Sociale opbrengsten van onderwijs. Oratie. Amsterdam: Vossiuspers UVA. Inspectie van het onderwijs (2006). Toezichtkader actief burgerschap en sociale integratie. Staatscourant, 128 (5 juli), 13. Inspectie van het onderwijs (2011). De staat van het onderwijs. Onderwijsverslag 2009/2010. Utrecht: Inspectie van het Onderwijs. Peschar, J., Hooghoff, H., Dijkstra, A.B., & Dam, G. ten (red.) (2010). Scholen voor burgerschap. Naar een kennisbasis voor burgerschapsonderwijs. Antwerpen/Apeldoorn: Garant. Platform pedagogische opdracht in het onderwijs (1994). De school van je leven. Eindrapport. Zoetermeer: Ministerie van O&W. Pleij, E. (2004). Juf met staarten op een zwarte school. Amsterdam: Mets & Schilt. Studulski, F. (2013). Burgerschap! ‘Dat doen we toch al?’ Een praktische werkwijze voor de basisschool. Amsterdam: Uitgeverij SWP. Winter, M. de (2004). Opvoeding, onderwijs en jeugdbeleid in het algemeen belang. De noodzaak van een democratisch-pedagogisch offensief. Den Haag: WRR.
J.I2013 jrmgzn I 013
apps I J.
Letterschool Leren schrijven voor peuters
Leeftijd: voor peuters vanaf 3 jaar Prijs: € 2,69 in de Appstore
Met de app LetterSchool maken peuters hun eerste slag in het schrijven van cijfers en letters. De app ondersteunt in het (her)kennen van letter en cijfers. Omdat deze versie van LetterSchool bestemd is voor jonge kinderen in de voorschoolse leeftijd, biedt de app blokletters aan. Sylvie Hervieux van Uitgeverij Boreaal: “De eenvoudige blokletters beantwoorden aan de natuurlijke behoefte van het jonge kind om zo snel mogelijk met letters bezig te zijn, terwijl het verbonden schrift vaak nog te moeilijk is voor ze.” Oefenen in het schrijfschrift kan volgen nadat kinderen de letters en cijfers met deze app hebben leren schrijven.
Hier komen de tafelmonsters Speels leren vermenigvuldigen op een iPad
Tijdens zelfstandig werken oefenen leerlingen de tafels op de iPad door snoepjes te vullen met het juiste antwoord op een keersom. Het snoepje wordt vervolgens gevoerd aan het monster, door het snoepje naar het monster te slepen. Als docent kun je onder meer bepalen hoeveel sommen de leerling maakt, welke tafels ze oefenen en kun je geluid en muziek aanpassen. Als de sommen gemaakt zijn, krijgt de leerling de resultaten te zien (aantal Leeftijd: vanaf 7 jaar fouten, hoeveel verdiende monsters). Prijs: gratis
Ik ben 3D-ontwerper!
Knippen en vouwen op een iPad
Leeftijd: voor kinderen van 5 tot 8 jaar Prijs: € 2,69 in de Appstore
012I2013 I J. jrmgzn
Kinderen ontwerpen met Foldify zelf vouwplaten en plakken deze vervolgens in elkaar. Je kunt ze hierbij natuurlijk vrij laten, maar het werkt ook goed om ze een opdracht te geven die verbonden is aan een onderwerp of thema. Leerlingen kunnen op deze manier verteltafels, speelfiguren, enzovoorts ontwerpen en gebruiken. Foldify is een leuke, creatieve app en goed voor de fijne motoriek (knippen en plakken) en het ruimtelijk denken.
Media
wijsheid
Gra illibus Raturita tiasim hillore illupta sum democratisch acibus cuptas con corati ut adi volesto id excea archilis asimoli. -- _ --------------- _ ------- __ -------- _ Analyse
Lastige jongens bestaan niet
56
Hoe leerlingen van het vmbo in de afdelingen techniek uit praktische opdrachten meer leren dan alleen vaardigheden. Helma van Gaanderen
& verder...
Interview
Hoe kritisch zijn onze ouders?
61
Hoe leerlingen vahniek uit praktische on het vmbo in de afdelingen techniek uit praktische opdrachten meer leren dan Leo Pauw
03 Newz 14 Intermezzo 25 Column 44 Mieren 45 Biografie
--------- _ ------- _ --- _ -------------- _ ------- _ --- _ --------------- _ ------- __ -------- _ -------
n
J.I mediawijsheid
eel ‘ Lorem ipsum ons v n!’ ij z e w n a d r e h c is t autis
012I2013 I J. jrmgzn
J.I mediawijsheid
Onderwijs,
internet heeft je nodig!
door Martine Delfos
_ ------- -- _ ------- _ --- _ ------- ------- _ ------- _ --- _ ------- ----
Het onderwijs kan niet meer om internet heen. Het zit zelfs in de broekzak van hun leerlingen. Onder het vierde of virtuele milieu (verder: vm) wordt de fictieve wereld verstaan, gecreëerd door media met een beeldscherm, waarin men zich passief (met name televisie, video en cd/dvd) of actief en interactief (met name internet, computer, mobieltjes, iPads, Wii, gaming enzovoorts) beweegt.
_ ------- -- _ ------- _ --- _ ------- ------- _ ------- _ --- _ ------- ----
J
Jeugdigen, de screenagers zijn er vaardiger dan volwassenen, maar wel oppervlakkig. Ook hun Engels is vaak goed, maar heeft weinig diepgang. Volwassenen hebben vaak niet door hoeveel kinderen weten, en als ze dat begrijpen hebben ze weer niet door hoe weinig kinderen weten en hoe hard ze volwassenen nodig hebben. Zodra een volwassene iets doorheeft, is de jeugdige alweer met iets nieuws bezig. Een generatiekloof ontstaat waarbij mensen ouder dan twintig nauwelijks weten wat kinderen jonger dan zestien aan het doen zijn. De hypnotiserende werking die uitgaat van een beeldscherm is concentratie bevorderend, aan de andere kant worden in die trance de zintuigen op ‘standby’ gezet en missen ze veel van wat er om hen heen gebeurt. Cultuuromslag
Docenten merken dat ze een cultuuromslag moeten maken. Een juf die eerst bezig was een kind voor-
zichtig te helpen met de omslag van ‘geloof’ naar ‘realiteit’ wordt plotseling een juf die de waarheid verzwijgt: ‘ Juf, bestaat de paashaas?’ ‘Ik heb er vanochtend nog een voorbij zien huppelen,’ zegt de leerkracht aarzelend. De jongen antwoordt: ‘Ik kijk vanavond thuis wel op internet.’ De volgende dag meldt hij: ‘Hij bestaat niet.’ Scholen krijgen dagelijks te maken met de gevolgen van de sociale media. Het snelle tempo creëert problemen: Een meisje wil meedoen met twee vriendinnen. De ene vriendin vraagt aan de andere, Irma, via sms of ze er problemen mee heeft als een derde meisje meedoet. Irma smst: ‘Daar heb ik een probleem mee’. Het is het begin van een hele consternatie waar ouders en school bij betrokken worden. Uiteindelijk wordt duidelijk J.I2013 jrmgzn I 013
eel v s n o m u s ip m e r o ‘ L e zijn!’ autistischer dan w wat er aan de hand is. Irma had er geen probleem mee, maar typt per ongeluk ‘een’ in plaats van ‘geen’! Het is niet allemaal dyslexie en dysgrafie wat de klok slaat. Kinderen leren blind typen, maar schrijven gaat niet gemakkelijk. Ze ontwikkelen geen grammaticale taal, maar een snelheidstaal, waar makkelijk fouten worden gemaakt: Joris heeft de diagnose dyslexie. Dat blijkt hij niet te hebben als de psycholoog vraagt iets op de computer te schrijven. Wel vreemd dat hij ‘ik den’ typt met tien vingers in plaats van ‘ik ben’. Joris legt uit dat de d makkelijk bereikbaar is onder zijn vingers de b zit verder…. Internet heeft het leeftempo versneld, waardoor snelle en heftige emoties (woede, verliefdheid, agressie, vrolijkheid) het winnen van langzame emoties (tederheid, respect, mededogen, liefde en bescheidenheid). Het zijn echter juist de langzame emoties die verbindend zijn, zeker in langdurige relaties. En de mens kan niet zonder te verbinden. Het VM heeft fantastische voordelen, maar kan tegelijk schadelijk zijn. Opvoeders en docenten zijn zich onvoldoende bewust van de taak jeugdigen in het VM te vormen. Aan het vm kleven in twee belangrijke problemen. De eerste is dat
Opvoeding
– zijn de beelden van jeugdigen met betrekking tot seksualiteit vaak aan de ene kant overontwikkeld en niet leeftijdsadequaat, aan de andere kant is hun kennis onderontwikkeld. Opvoeders en docenten hebben daarin een verantwoordelijkheid te nemen. De hormonale opzweping zien we vooral in het gamen. Om te voorkomen dat er alleen maar over leuk of verslaafd gesproken zou worden, ontwikkelde ik de term ‘gamefrenzy’ (spelkolder). Dit om ouders en docenten te helpen wanneer gaming nog leuk is, er nog geen verslaving is, maar opvoedkundig ingrijpen wel noodzakelijk is.
Het tweede probleem van het VM is dat het voor het belangrijkste deel een commerciële basis heeft. Dit zorgt ervoor dat er veel seks is op internet, want: Sex sells! Als er seks of agressie voorkomt in de beelden, móet de mens er wel naar kijken. Dit zorgt voor hormonale opzweping. Seks gaat over voortplanting en agressie gaat over overleven. Seks en agressie zitten diep in de mens geworteld en zelfs de baby lijkt er radars voor te hebben. Op internet zorgt het voor het hormonaal opgejaagd worden met spannende, agressieve of seksuele beelden en geluiden. Er ontstaat een seksuele vorming door de media die merendeels is gericht op consumptie. Omdat kinderen door de media voorgelicht worden – vaak ‘opgelicht’ in plaats van ‘voorgelicht’
De social media hebben een enorme vlucht genomen, maar veilig en adequaat sociaal netwerken vergt enige sociale vaardigheid. Jongeren lijken sociaal vaardig op de sociale media, maar de relatievorming heeft onvoldoende diepgang. Vriendschappen op internet blijken alleen levensvatbaar als ze overgeheveld kunnen worden naar de werkelijke wereld. Einde basisschool zijn kinderen vooral vriendschappen aan het ‘verzamelen’. In het VM zie je dat terug in 300 ‘vrienden’. Ze zijn nog te jong voor dat medium, maar wie voedt ze op en maakt ze bewust? Sociaal leren is niet leren sociaal te doen. Sociale vaardigheden leert een kind vooral in de werkelijkheid met alle zintuigen.
kinderen er te weinig in opgevoed worden. Hierdoor krijgen ze informatie die niet leeftijdsadequaat is, porno is hen bijvoorbeeld bekend voordat ze seks hebben ontwikkeld. Hun denkbeelden worden gevormd en vervormd. Het eetritme en slaapritme worden verstoord. Dat merkt de docent aan de kinderen, maar ook aan zichzelf. Op basis van uitgebreide kennis en langdurige ervaring beschreef in tien fasen de ontwikkeling van opvoeding het VM. De tien ontwikkelingsfasen worden kort samengevoegd tot vier fasen in overzicht 1.
Ontwikkeling Virtuele milieu _Levensfase --------- _ ------- _ --- _ -------------- _ -----Baby- Hechting, zintuiglijke en kleutertijd ontwikkeling en exploratie
VM beperkt als een object
Kindertijd Ontwikkelen cognitieve vaardigheden
Beschermd begeleid in het VM
_ --------- _ ------- _ --- _ -------------- _ -----_ --------- _ ------- _ --- _ -------------- _ -----Jeugd Omgang met leeftijdgenoten, Begeleid VM – Risico van identiteit avatarisme en verslaving
_ --------- _ ------- _ --- _ -------------- _ -----Jongvolwassene Zelfstandig functioneren Aandacht voor diepgang en relaties en tempo in relatievorming in het VM
Overzicht 1: Levensfase,
_ --------- _ ------- _ --- _ -------------- _ ------ Ontwikkeling, Virtuele milieu 012I2013 I J. jrmgzn
J.I mediawijsheid
Verzamelde Kennis- Kennisgeassocieerde beoordeling selectie kennis
Kennis- Kennis Kennisbron verwerking Afbeelding 2: Cyclus van kennisverwerking.
Het onderwijs zal een cultuuromslag moeten maken en met als belangrijke taak dat jeugdigen kennis leren verwerken, informatie leren plaatsen in een groter geheel en niet simpelweg een brokje kennis op face-value aannemen: onderwijs tot kennisverwerking (zie afbeelding 2). Het is tekenend voor de snelheid van de ontwikkeling van het vm dat het pedagogisch doordenken nog maar zo weinig gebeurt. Men laat veel aan de jeugdigen zelf over, omdat die in het algemeen bedrevener zijn in de nieuwe media dan de volwassenen. Er is nog veel onderzoek nodig, en de resultaten zijn niet altijd simpel. Er werd aangetoond bij kinderen in het basisonderwijs, dat het leren met ondersteuning van computerpresentaties beter verloopt, maar dat het toch geen effect heeft op het duurzaam onthouden van wat geleerd is.
Ook de aard van leren verandert. Er lijkt een verschuiving plaats te vinden van een tekstcultuur naar een beeldcultuur. Zolang mensen blijven praten, zal tekst echter belangrijk blijven. Beelden zijn krachtig, zeker om emoties mee op te slaan, maar voor bewustwording is het nodig dingen onder woorden te brengen (zie afbeelding 3). Kennis op zichzelf kan niet beklijven, het heeft ervaring nodig en emotie. Het geheugen functioneert het beste wanneer er sprake is van emoties, zeker wanneer deze positief gekleurd is. Ervaring doet men op met alle zintuigen en dus is het VM daarin beperkt. Emoties in het werkelijke leven zijn nodig voordat die van het VM ervaren worden. Het onderwijs heeft een kans en een verantwoordelijkheid in het VM.
--
-_ --
--
-
Ervaring
--
Kinderen, maar ook volwassenen, kunnen het informatiebombardement dat ze via internet ondergaan niet op waarde schatten. Jeugdigen hebben nog onvoldoende kaders waarbinnen ze informatie kunnen plaatsen. Iedereen kan zonder censuur informatie op internet zetten. Niemand die de informatie ordent op belang, relevantie of waarheidsgehalte. Op die manier komt zelfs nonkennis als kennis binnen. Tijd speelt geen rol meer in informatieverstrekking, alles is razendsnel beschikbaar. Het typen van het zoekwoord duurt langer dan het krijgen van het antwoord. Tijd speelt wel een rol in de verwerking van de informatie. Omdat internet meestal eerst het nieuwste aanbiedt, verdwijnt oude informatie naar de achtergrond. Dat betekent dat we makkelijk nieuwe kennis vergaren, maar nauwelijks een bodem ontwikkelen om die nieuwe kennis in te kunnen plaatsen. Daarvoor heeft men kennis nodig van de bronnen die tot nieuwe kennis leiden, zodat men kan inschatten wat de nieuwe informatie betekent. Met name voor jeugdigen die nog onvoldoende over denkkaders beschikken, is dat een probleem.
Kennisbron
--
De nieuwe vormen van onderwijs laten het beeld zien van jeugdigen met een laptop. De computer is verbonden aan vernieuwing. Toch is er nog nauwelijks sprake van een pedagogische visie op digitaal onderwijs die verder gaat dan lof of veroordeling van de techniek. Het onderwijs heeft eeuwenlang de reputatie van kenniscentrum. Het onderwijs had als kerntaak kennis over te brengen. De leerkracht was een notabele van het dorp vanwege zijn kennis. Nu gaat het niet meer over kennis zelf, maar over het verwerken van kennis. Het gaat om ‘content’ en hoe die content te vinden, te beoordelen en te downloaden. Het vm heeft kennis gekanteld van ‘overgebracht krijgen’ naar ‘zelf opzoeken’. Kinderen vinden het inmiddels vanzelfsprekend om iets op te zoeken op internet. Docenten moeten hen veilig leren hoe!
_ --
Onderwijs
Kennis
_ --
Afbeelding 3: De trits kennis-ervaring-emotie (Delfos, 2011).
--
--
--
-_ --
--
_ --------- _ ------- _ ---
Emotie J.I2013 jrmgzn I 013
--------- _ ------- _ --- _ -------------- _ ------- _ --- _ --------------- _ ------- __ -------- _ -------
advertorials
20 Vivamus bibendum Magna nec 22 E nim iaculis viverra. Proin varius neque non enim pretium suscipit 24 A enean vel fermentum massa Sit amet suscipit leo
36 Enim iaculis viverra. Proin varius neque non enim pretium suscipit 38 Aenean vel fermentum massa Sit amet suscipit leo 40 N am semper dapibus felis in feugiat Morbi volutpat erat vel felis
26 N am semper dapibus felis in feugiat Morbi volutpat erat vel felis
42 F ermentum sollicitudin Maecenas eu diam nisl
28 Fermentum sollicitudin Maecenas eu diam nisl
44 I nteger nibh justo, semper at Metus non, consequat
30 Integer nibh justo, semper at Metus non, consequat
46 Consequat odio. Aenean id Enim. Integer suscipit placerat gravida
32 Consequat odio. Aenean id Enim. Integer suscipit placerat gravida 34 Vivamus bibendum Magna nec