Kosovac Amel // Infrastruktura poštanskog saobraćaja by Synopsis

INFRASTRUKTURA POŠTANSKOG SAOBRAĆAJA Dr. sc. Amel Kosovac

FAKULTET ZA SAOBRACAJ I KOMUNIKACIJE UNIVERZITETA U SARAJEVU

INFRASTRUKTURA POŠTANSKOG SAOBRAĆAJA Dr. sc. Amel Kosovac

Sarajevo-Zagreb, 2020. godina

INFRASTRUKTURA POŠTANSKOG SAOBRAĆAJA

Univerzitet u Sarajevu Fakultet za saobraćaj i komunikacije Synopsis, Sarajevo-Zagreb 2020.

INFRASTRUKTURA POŠTANSKOG SAOBRAĆAJA

UNIVERZITET U SARAJEVU

FAKULTET ZA SAOBRAĆAJ I KOMUNIKACIJE

Dr.sc. Amel KOSOVAC

INFRASTRUKTURA POŠTANSKOG SAOBRAĆAJA

SARAJEVO-ZAGREB 2020. godine

INFRASTRUKTURA POŠTANSKOG SAOBRAĆAJA

INFRASTRUKTURA POŠTANSKOG SAOBRAĆAJA Autor:

Doc. dr. sc. Amel Kosovac

Izdavač:

Fakultet za saobraćaj i komunikacije Univerziteta u Sarajevu

Suizdavač:

Synopsis d.o.o. Sarajevo Synopsis d.o.o. Zagreb

Recenzenti:

Prof. dr. sc. Samir Čaušević Fakultet za saobraćaj I komunikacije, Unviverzitet u Sarajevu Prof. dr. sc. Zvonko Kavran Fakultet prometnih znanosti, Sveučilište u Zagrebu

Lektor:

Jasmina Tabaković, prof.

Tehnički urednik:

Mr. sc. Mirza Berković

Naslovna strana:

MA Ermin Muharemović

Štamparija:

AMOS-GRAF d.o.o. Sarajevo

Tiraž:

700

----------------------------------CIP - Katalogizacija u publikaciji Nacionalna i univerzitetska biblioteka Bosne i Hercegovine, Sarajevo 656.8(075.8) KOSOVAC, Amel Infrastruktura poštanskog saobraćaja / Amel Kosovac. – Sarajevo : Fakultet za saobraćaj i komunikacije Univerziteta : Synopsis ; Zagreb : Synopsis, 2020. - 220 str: ilustr; 24 cm Bibliografija: str. 205-214. ISBN 978-9958-619-39-7 (Fakultet za saobraćaj i komunikacije Univerziteta) ISBN 978-9958-01-095-8 (Synopsis, Sarajevo) ISBN 978-953-8289-28-6 (Synopsis, Zagreb) COBISS.BH-ID 39082246 ----------------------------------

Vijeće Fakulteta za saobraćaj i komunikacije Univerziteta u Sarajevu je donijelo odluku o potrebi i prikladnosti upotrebe udžbenika Infrastruktura poštanskog saobraćaja u nastavi br: 01-802/20 od 11.05.2020. godine. Zabranjeno je kopiranje, umnožavanje ili prijenos na bilo koji elektronski medij ove knjige u cjelini ili dijelovima bez pismene dozvole izdavača. Sva autorska prava pridržana.

INFRASTRUKTURA POŠTANSKOG SAOBRAĆAJA

PREDGOVOR Udžbenik Infrastruktura poštanskog saobraćaja pisan u periodu intenzivne digitalizacije poštanske industrije donosi pregled dinamike tehničko

tehnoloških

promjena

području

infrastrukture

poštansko - logističkih kapaciteta kao generatora rasta obima i kvaliteta poštanskih usluga. Knjiga Infrastruktura poštanskog saobraćaja prvi je naučno - stručni udžbenik ove vrste na ovom području i predstavlja važan doprinos teoriji poštanskog saobraćaja kao disciplini naučnog područja saobraćaja i komunikacija. Infrastruktura poštanskog saobraćaja predstavlja ekonomsku i organizacionu podlogu proizvodne djelatnosti poštanskog sistema. Stepen razvijenosti infrastrukture poštanskog saobraćaja određuje nivo proizvodnog razvoja i standarda ljudi koji koriste usluge poštanskog saobraćaja. Kao sastavni dio ukupnog infrastrukturnog sistema jedne države, infrastruktura poštanskog saobraćaja je nezaobilazan faktor razvoja ukupnog društva, a stepen njenog razvoja je jedan od osnovnih pokazatelja razvijenosti, te kao takva predstavlja osnovnu stratešku razvojnu komponentu. Poštanski sektor predstavlja veoma bitnu infrastrukturu koja osigurava pristup mrežama, te pruža usluge koje su ključni faktor za razvoj privrede i razvoja društva u cjelini. Razvijenost poštanske infrastrukture određuje model za sprovođenje reformi poštanskog biznisa u uslovima digitalne

transformacije

umreženog

društva

gdje

komunikaciona

infrastruktura uklanja barijere u razmjeni roba i usluga.

INFRASTRUKTURA POŠTANSKOG SAOBRAĆAJA

Infrastruktura poštanskog saobraćaja daje poštanskoj djelatnosti internacionalnu dimenziju, istovremeno omogućujući ne samo konkurenciju u domenu fizičkih pošiljki, već i konkurenciju sa uslugama elektronskih komunikacija koje ne poznaju državne granice. Zahtjevi tržišta i ponuda proizvođača infrastrukturnih rješenja su dva glavna moderatora trendova koje karakteriziraju izgradnja infrastrukture poštanskog saobraćaja. Kako se ona sastoji od različitih sistema i koristi infrastrukturu drugih podsistema saobraćaja, čini se, na prvi pogled, da je vrlo teško donijeti odluku o izgradnji i razvoju ovog vida saobraćajne infrastrukture. Teorija infrastrukture poštanskog saobraćaja, kao naučna disciplina, prošla je svoju embrionalnu fazu i počinje se uspješno primjenjivati u projektovanju saobraćajnog podsistema. Nova inovativna tehničko - tehnološka rješenja se intenzivno uvode u infrastrukturu poštanskog saobraćaja, od poštanskih šaltera do potpune automatizacije

prijema,

prerade,

transporta

uručenja

pošiljaka,

omogučavajući unaprjeđenje procesa, te uvođenje inovacija. Udžbenik

Infrastruktura

poštanskog

saobraćaja

primarno

namijenjen studentima Fakulteta za saobraćaj i komunikacije, koji po nastavnom planu i programu izučavaju ovo interdisciplinarno područje, odnosno cilj je bio da se sadržaj udžbenika, po svom obimu i strukturi, prilagodi Nastavnom programu iz predmeta „Infrastruktura poštanskog saobraćaja“ i „Tehnologija poštanskog saobraćaja“. Naravno, knjiga može poslužiti kao stručna literatura za potrebe drugih tehničkih fakulteta,

INFRASTRUKTURA POŠTANSKOG SAOBRAĆAJA

studentima postdiplomskog i doktorskog studija, koji izučavaju ovu problematiku, te diplomiranim inžinjerima i magistrima nauka smjera poštanski saobraćaj koji su ranije završili studij i koji žele unaprijediti svoje stručno obrazovanje na viši nivo. Sadržaj je sistematizovan na izloženi način zbog potrebe prilagođavanja studijskom programu. Sadržaj knjige i njegovo opisivanje koristi tehničku terminologiju u opisivanju pojedinih oblasti i podoblasti, s tim da je opis jasan i pregledan, pristupačan i razumljiv. Gradivo udžbenika je sistematizirano po dijelovima u šest logičkih cjelina: I. TEMELJNI POJMOVI I ULOGA INFRASTRUKTURE POŠTANSKOG SAOBRAĆAJA U UMREŽENOM DRUŠTVU II. TEHNOLOŠKA INFRASTRUKTURA U FAZAMA ODVIJANJA POŠTANSKIH USLUGA III. INFRASTRUKTURNA

SREDSTVA

TEHNOLOŠKIM

FAZAMA

POŠTANSKOG SAOBRAĆAJA IV. TEMELJNA INFRASTRUKTURA POŠTANSKO - LOGISTIČKIH SISTEMA U DIGITALNOM DOBU V. INTELIGENTNA

INFRASTRUKTURA

PROCESIMA

DIGITALNE

TRANSFORMACIJE POŠTANSKOG SAOBRAĆAJA VI. KONCEPT INFRASTRUKTURNE PLATFORME INTERNET POŠTANSKIH STVARI (IoPT) Namjera je bila da na jednom mjestu primjenom metodoloških znanja neophodnih za praćenje ove problematike, jasnim pedagoškim izlaganjem obradim materiju koja na sveobuhvatan i sistematičan način sagledava infrastrukturu različitih tehnoloških faza poštanskog saobraćaja.

INFRASTRUKTURA POŠTANSKOG SAOBRAĆAJA

Udžbenik sa jedne strane gledišta daje čitaocu i istraživaču temeljna i neophodna znanja o infrastrukturi poštanskog saobraćaja, logističkim sistemima i infrastrukturnim sredstvima koja se koriste u tehnološkim fazama poštanskog saobraćaja, dok sa druge strane gledišta upoznaje čitaoca o budućem razvoju infrastrukture poštanskog saobraćaja u novoj digitalnoj eri poslovanja. U pripremi udžbenika korištena je različita strana i domaća literatura iz široke oblasti novih i inovativnih tehnologija u polju poštansko – logističkog sistema. Metodologija pozivanja na izvore prilagođena je na način da ne ometa čitatelja u praćenju sadržaja, uz respektiranje autorskih doprinosa uključenih u tekstu. Na kraju, zahvaljujem svima koji su korisnim savjetima i primjedbama pomogli pripremu i izdavanje ovog udžbenika. Posebno sam zahvalan svojim profesorima i uglednim recenzentima kao i svim kolegama i saradnicima koji su svojim sugestijama doprinijeli da ova knjiga bude što kvalitetnija i prihvatljivija za čitaoce.

U Sarajevu, 2020. Autor

INFRASTRUKTURA POŠTANSKOG SAOBRAĆAJA

PREFACE The Infrastructure of Postal Traffic is a university textbook written during the period of an intense digitalization of the postal industry and offers an insight into the dynamics of technical-technological changes in the field of postal-logistics infrastructure capacities as generators of growth in the scope and quality of postal services. The Infrastructure of Postal Traffic is the first scholarly and domain-specific university textbook of this kind in the region offering an important contribution to the theory of the postal traffic as a discipline within the scholarly field of traffic and communications. The postal traffic infrastructure presents an economic and organisational base of the service-oriented activity within the postal system. The degree of development of the postal traffic infrastructure determines the level of productive development and the standard of people who use the postal traffic services. As an integral part of the overall infrastructural system of a country, the postal traffic infrastructure is an inevitable factor in the advancement of the society as a whole, and the degree of its development is one of the key indicators of development and, as such, represents the basic strategic component of development. The postal sector presents a very important infrastructure that ensures access to networks and provides services which are the key factor for the development of industry and the society as a whole. The development of the postal infrastructure determines the model for enacting the reforms in the postal business, in the conditions of digital transformation and a networked society, in which the communications infrastructure removes the

INFRASTRUKTURA POŠTANSKOG SAOBRAĆAJA

barriers in the exchange of goods and services. The postal traffic infrastructure gives the postal industry an international dimension, allowing at the same time competition not only when it comes to physical mail as such, but also competition with the electronic communications services, which goes beyond state boundaries. The demands of the market and the offer of the manufacturers of infrastructural solutions are the two key moderators of trends characterised by the development of postal traffic infrastructure. As it comprises different systems and uses the infrastructure of other traffic subsystems, at first it seems that it is very difficult to make the right decision on how to build and develop this mode of traffic infrastructure. The theory of postal traffic infrastructure has passed its embryonic phase and is now being implemented when traffic subsystems are designed. New innovative technical-technological solutions are being intensely introduced into the postal traffic infrastructure, starting with post office desks to the full pick-up automatization, the processing, transport and delivery of parcels, thus allowing the improvement of the processes and an introduction of innovative solutions. The Infrastructure of Postal Traffic is primarily intended for the students of the Faculty of Traffic and Communications who study this interdisciplinary field in their study programme, as the aim was to adapt the contents of the book, in its scope and structure, to the programmes of the following two courses: Postal Traffic Infrastructure and Postal Traffic Technology. Certainly, the book may be used as a field-specific resource for

INFRASTRUKTURA POŠTANSKOG SAOBRAĆAJA

the needs of other technical faculties, postgraduate students and doctoral students studying this topic as well as engineers and Masters of Science in the field of postal traffic who graduated earlier and who may wish to further their domain-specific knowledge. The content, as well as the explanations that follow, is presented in a systematic way. As such, it is adapted to the study programme using technical terminology when explaining certain fields and subfields in a clear, concise and comprehensible manner. The content of the book is divided into six chapters: I.

KEY

TERMS

AND

THE

ROLE

THE

POSTAL

TRAFFIC

INFRASTRUCTURE IN A NETWORKED SOCIETY II. TECHNOLOGICAL INFRASTRUCTURE IN THE PHASES OF POSTAL SERVICES III. INFRASTRUCTURAL MEANS IN TECHNOLOGICAL PHASES OF POSTAL TRAFFIC IV. CORE INFRASTRUCTURE OF POSTAL-LOGISTICS SYSTEMS IN THE DIGITAL AGE V. INTELLIGENT INFRASTRUCTURE IN THE PROCESSES OF POSTAL TRAFFIC DIGITAL TRANSFORMATIONS VI. THE CONCEPT OF THE IoPT (‘INTERNET OF THINGS’) AS AN INFRASTRUCTURAL PLATFORM My intention as the author of the book was to collect in a single publication, and by means of methodological knowledges necessary for understanding the above-mentioned issues and using a comprehensible pedagogical approach, the topics that, in an all-encompassing and systematic 9

INFRASTRUKTURA POŠTANSKOG SAOBRAĆAJA

way, deal with the infrastructure of different technological phases of the postal traffic. Therefore, on the one hand, the book provides the reader and researcher with the key and fundamental knowledges about the postal traffic infrastructure, the logistics systems and infrastructural means used in the technological phases of the postal traffic, while at the same time introducing the reader with the future development of the postal traffic infrastructure in the new digital era of businesses. Sources by various authors, from the region and abroad, researching the broad field of new and innovative technologies in the domain of the postal-logistics system were consulted during the preparation of the book. The methodology of referencing is adapted in such a way as not to distract the reader while at the same time referring to the authors' contributions included in the text. Finally, I want to express my appreciation for all the constructive feedback and remarks considered during the preparation and publication of this university textbook. I also express my sincere gratitude to my professors and esteemed reviewers, as well as all my colleagues and teaching assistants whose suggestions contributed to the quality of this book and the quality of the reader's experience.

Sarajevo, 2020. Author

INFRASTRUKTURA POŠTANSKOG SAOBRAĆAJA

SADRŽAJ PREDGOVOR.................................................................................................................... 3 PREFACE .......................................................................................................................... 7 1. TEMELJNI POJMOVI I ULOGA INFRASTRUKTURE POŠTANSKOG SAOBRAĆAJA U UMREŽENOM DRUŠTVU .......................................................................................... 17 1.1. POJAM I DEFINICIJA INFRASTRUKTURE POŠTANSKOG SAOBRAĆAJA .......................................... 17 1.2. OPIS I FUNKCIJA INFRASTRUKTURE POŠTANSKOG SAOBRAĆAJA ............................................... 23 1.3. ULOGA INFRASTRUKTURE POŠTANSKOG SAOBRAĆAJA .......................................................... 27 1.4. EFEKTI RAZVOJA INFRASTRUKTURE POŠTANSKOG SAOBRAĆAJA............................................... 29 2. TEHNOLOŠKA INFRASTRUKTURA U FAZAMA ODVIJANJA POŠTANSKIH USLUGA ...... 35 2.1. TEHNOLOŠKI PROCESI POŠTANSKOG SAOBRAĆAJA ............................................................... 35 2.2. INFRASTRUKTURA U FAZI PRIJEMA POŠTANSKIH POŠILJAKA .................................................... 38 2.2.1. Tehnologija prijema vrijednosnih pisama .....................................................................44 2.2.2. Tehnologija prijema paketa .......................................................................................... 45

2.3. INFRASTRUKTURA U FAZI URUČENJA POŠTANSKIH POŠILJAKA ................................................. 47 2.4. INFRASTRUKTURA U FAZI OTPREME POŠTANSKIH POŠILJAKA .................................................. 51 2.4.1. Tehnologija otpreme običnih pismonosnih pošiljaka ...................................................55 2.4.2. Tehnologija otpreme poštanskih paketa ......................................................................55

2.5. INFRASTRUKTURA U FAZI PRISPJEĆA POŠTANSKIH POŠILJAKA .................................................. 57 3. INFRASTRUKTURNA SREDSTVA U TEHNOLOŠKIM FAZAMA POŠTANSKOG SAOBRAĆAJA ........................................................................................................... 63 3.1. INFRASTRUKTURNA SREDSTVA U FAZAMA PRIJEMA I URUČENJA POŠTANSKIH USLUGA ................. 64 3.1.1. Pregled infrastrukturnih sredstava u tehnološkoj fazi prijema poštanskih pošiljaka....64 3.1.2. Pregled infrastrukturnih sredstava u tehnološkoj fazi uručenja poštanskih pošiljaka ..70 3.1.3. Pregled infrastrukturnih objekata u tehnološkim fazama prijema i uručenja poštanskih pošiljaka ......................................................................................................74

INFRASTRUKTURA POŠTANSKOG SAOBRAĆAJA

3.2. INFRASTRUKTURNA SREDSTVA U FAZAMA OTPREME I PRISPJEĆA ............................................. 82 3.2.1. Pregled infrastrukturnih sredstava u tehnološkoj fazi otpreme poštanskih pošiljaka ........................................................................................................................84 3.2.2. Pregled infrastrukturnih objekata u tehnološkoj fazi otpreme poštanskih pošiljaka ......................................................................................................................105 3.2.3. Pregled infrastrukturnih sredstava u tehnološkoj fazi prispjeća poštanskih pošiljaka ......................................................................................................................112 3.2.4. Pregled infrastrukturnih prostora za otpremu i prispjeće poštanskih pošiljaka .........117

3.3. INFRASTRUKTURNA SREDSTVA U FAZI TRANSPORTA ........................................................... 129 3.3.1. Prijevoz poštanskih pošiljaka cestovnim sredstvima ..................................................134 3.3.2. Prijevoz poštanskih pošiljaka željezničkim sredstvima ...............................................135 3.3.3. Prijevoz poštanskih pošiljaka pomorskim sredstvima ................................................136 3.3.4. Prijevoz poštanskih pošiljaka zračnim sredstvima ......................................................137 3.3.5. Prijevoz poštanskih pošiljaka autonomnim vozilima ..................................................138 3.3.6. Pregled sredstava u tehnološkoj fazi transporta poštanskih pošiljaka ....................... 143 3.3.7. Pregled sredstava neprekidnog transporta u sistemu prerade ..................................148 3.3.8. Pregled objekata u tehnološkoj fazi transporta poštanskih pošiljaka ......................... 151

4. TEMELJNA INFRASTRUKTURA POŠTANSKO - LOGISTIČKIH SISTEMA U DIGITALNOM DOBU ............................................................................................... 155 4.1. INFRASTRUKTURNA BAZA POŠTANSKO - LOGISTIČKIH SISTEMA.............................................. 156 4.2. INFRASTRUKTURNA SUPRASTRUKTURA POŠTANSKO - LOGISTIČKIH SISTEMA ............................ 157 4.3. INFRASTRUKTURNI ELEMENTI POŠTANSKO - LOGISTIČKIH SISTEMA ........................................ 158 4.3.1. Logističke nekretnine ..................................................................................................160 4.3.2. Logistički parkovi ........................................................................................................162 4.3.3. Teretna sela ................................................................................................................163

4.4. INFORMACIJSKE TEHNOLOGIJE KAO PODRŠKA INFRASTRUKTURI POŠTANSKO - LOGISTIČKIH SISTEMA ................................................................................................................... 164

4.5. PROCESI DIGITALNE TRANSFORMACIJE POŠTANSKO - LOGISTIČKIH SISTEMA............................. 166 4.6. INTERNET STVARI KAO PODRŠKA RAZVOJA NOVIH INFRASTRUKTURNIH ELEMENATA POŠTANSKO LOGISTIČKIH SISTEMA .................................................................................................. 167

INFRASTRUKTURA POŠTANSKOG SAOBRAĆAJA

5. INTELIGENTNA INFRASTRUKTURA U PROCESIMA DIGITALNE TRANSFORMACIJE POŠTANSKOG SAOBRAĆAJA ................................................................................... 173 5.1. INTELIGENTNI POŠTANSKI PRETINAC U SISTEMU POŠTANSKOG SAOBRAĆAJA ............................ 173 5.2. INTELIGENTNA POŠTA U SISTEMU POŠTANSKOG SAOBRAĆAJA .............................................. 174 5.3. PAMETNI GRADOVI U SISTEMU POŠTANSKOG SAOBRAĆAJA ................................................. 175 5.4. POŠTARI KAO MENADŽERI LOGISTIKE U KVARTOVIMA SISTEMA POŠTANSKOG SAOBRAĆAJA ........ 177 5.5. PROCESI DIGITALIZACIJE INFRASTRUKTURE POŠTANSKOG SAOBRAĆAJA................................... 179 5.6. IZGRADNJA DIGITALNE POŠTANSKE INFRASTRUKTURE U PROCESU PRUŽANJA DIGITALNIH USLUGA 184 5.7. PRIMJENA INFRASTRUKTURE 3D ŠTAMPE U POŠTANSKOM SAOBRAĆAJU ................................ 189 6. KONCEPT INFRASTRUKTURNE PLATFORME INTERNET POŠTANSKIH STVARI (IOPT) ................................................................................... 195 6.1. POTENCIJALI INTERNET POŠTANSKIH STVARI U INFRASTRUKTURI POŠTANSKOG SAOBRAĆAJA ...... 199 6.2. TRANSPORT I LOGISTIKA KAO USLUGA INTERNET POŠTANSKIH STVARI .................................... 200 6.3. OPTIMIZACIJA TERETA KAO USLUGA INTERNET POŠTANSKIH STVARI ...................................... 203 6.4. KOLABORATIVNA LOGISTIKA U DOSTAVI KRAJNJEM KORISNIKU KAO USLUGA INTERNET POŠTANSKIH STVARI .................................................................................................... 203

6.5. POVEZANI PRETINAC KAO USLUGA INTERNET POŠTANSKIH STVARI ........................................ 204 6.6. INTERNET STVARI U POŠTANSKIM ZGRADAMA KAO USLUGA INTERNET POŠTANSKIH STVARI ........ 207 6.7. DODATNE USLUGE ZA KVARTOVE KAO USLUGA INTERNET POŠTANSKIH STVARI ........................ 208 6.8. UPRAVLJANJE SKLADIŠTIMA KAO USLUGA INTERNET POŠTANSKIH STVARI ............................... 209 6.9. OKVIR ZA RAZVOJ USPJEŠNE INFRASTRUKTURE POŠTANSKOG SAOBRAĆAJA NA OSNOVAMA INTERNET POŠTANSKIH STVARI ...................................................................................... 210 POPIS LITERATURE ...................................................................................................... 214 POPIS SLIKA ................................................................................................................. 226 POPIS TABELA.............................................................................................................. 233

INFRASTRUKTURA POŠTANSKOG SAOBRAĆAJA

POGLAVLJE 1.

TEMELJNI POJMOVI I ULOGA INFRASTRUKTURE POŠTANSKOG SAOBRAĆAJA U UMREŽENOM DRUŠTVU

INFRASTRUKTURA POŠTANSKOG SAOBRAĆAJA

1. TEMELJNI

POJMOVI

ULOGA

INFRASTRUKTURE

POŠTANSKOG SAOBRAĆAJA U UMREŽENOM DRUŠTVU 1.1. Pojam i definicija infrastrukture poštanskog saobraćaja Pojam infrastrukture je izraz koji se u najširem smislu primjenjuje u različitim naukama kako bi se opisali elementi nekog sistema koji bez njih ne bi mogao svrhovito funkcionisati. Etimološki pojam infrastruktura se sastoji od dva dijela: infra - ispod, pod, dolje, i struktura - sastav, sklop, građevina. Svoju prvu primjenu pojam je našao u Francuskoj krajem 19. i početkom 20. vijeka i uglavnom se koristio u vojsci kako bi se opisali arsenali, skladišta, remontni zavodi i slični objekti bez kojih oružane snage nisu mogle normalno obavljati svoj zadatak. Nedugo nakon toga izraz je prešao i u civilnu upotrebu, pa je tako pronašao svoje mjesto i u oblasti sistema poštanskog saobraćaja gdje se uveliko primjenjuje [1]. Općenito, infrastruktura predstavlja ekonomsku i organizacionu podlogu proizvodnih djelatnosti jedne države, kao i svijeta u cjelini. Ekonomska teorija, u užem smislu, tretira infrastrukturu kao opšti, generalni input za sve aktivnosti u prostoru koji su ključni za normalno funkcionisanje svih sistema, pri čemu razvoj infrastrukture ima direktni utjecaj na nivo proizvodnog razvoja i standarda ljudi. Bez kvalitetne infrastrukture danas se ne može zamisliti razvijena privreda a posebno 4.0. industrija. Razvoj infrastrukture uslovljen je što efikasnijim povezivanjem njenih diverzifikovanih i složenih komponenti koje usložnjavaju procese u prostornom planiranju te u planiranju razvoja uopće i

predstavljaju

INFRASTRUKTURA POŠTANSKOG SAOBRAĆAJA

nezaobilazan element svake ozbiljnije razvojne strategije i politike. Razvojna politika, kao jednu od svojih polaznih premisa, tretira korelaciju između privrednog razvoja i razvoja infrastrukture. Infrastrukturu čini složen skup dobara i djelatnosti s pripadajućim građevinskim objektima i opremom koji omogućuju nesmetan razvoj primarnog, sekundarnog, tercijarnog i kvartalnog sektora, te aktivnosti od općeg društvenog značaja. Primarni sektor, kao vodeći korisnik infrastrukture, dijeli se na privrednu infrastrukturu koja obuhvata promet, energetiku, sistem telelekomunikacija, poštanski sistem i sistem komunalnih djelatnosti kao i sve djelatnosti direktno vezane za proizvodne procese. Tu se prvenstveno misli na ne privrednu infrastrukturu koja obuhvata sve djelatnosti u okviru školstva, zdravstva, nauke, kulture, socijalne zaštite i uprave koja na neposredan način generiše usluge bez kojih bi proces proširene reprodukcije bio nemoguć. Strategiju privrednog razvoja moguće je temeljiti na manjku ili višku infrastrukturnih sadržaja i njihovih osnovnih karakteristika (Tabela 1.) ili na ujednačenoj ponudi tih sadržaja obzirom na dostignuti privredni i društveni razvoj. Izbor tih sadržaja ovisi o ciljevima i prioritetima na nacionalnoj makrorazini [1].

INFRASTRUKTURA POŠTANSKOG SAOBRAĆAJA

Tabela 1. Osnovne karakteristike infrastrukture Visoka vrijednost investicijskih ulaganja. Tehnološka nedjeljivost. Dug vijek trajanja i investicijska ulaganja u infrastrukturu. Stvaranje eksternih tehnologija.

Viši stupanj međuovisnosti njenih segmenata. Dugo razdoblje trajanja uloženog kapitala. Povrat uloženog kapitala. Sve veće prijateljstvo državnog i ne državnog sektora.

Jedna od potpunijih definicija saobraćajne infrastrukture tvrdi da pod „Infrastrukturom

transporta podrazumjevamo skup stabilnih uređaja

nezavisnih od funkcionisanja transporta: infrastrukturu u pravom smislu (donji sloj), vještačke objekte (gornji sloj), IT uređaje, signalno-sigurnosne uređaje, električne vučne podstanice, zgrade u eksploataciji i dr.“ [3]. Ukupni zadaci poštanskog saobraćaja izvršavaju se na osnovu propisanih uslova, a putem poštanskih kapaciteta povezanih specifičnim i raznovrsnim transportnim sredstvima, odnosno organizovanim transportnim vezama. Infrastruktura poštanskog saobraćaja kroz osnovne faze prikupljanja, transporta i dostave pošiljaka te prodajne mreže, obuhvata čitavu zemlju uključujući i udaljena područja. Poštanska infrastruktura čini kanal distribucije za široki spektar dodatnih proizvoda i usluga za koje ne postoje alternativne metode distribucije. Savremene poštanske organizacije, pored osnovnih usluga, također nude i širok spektar finansijskih usluga u saradnji sa finansijskim institucijama i bankama.