Procesi logističkih sistema 1 UNIVERZITET U SARAJEVU FAKULTET ZA SAOBRAĆAJ I KOMUNIKACIJE Dr. sc. Amel KOSOVAC Dr. sc. Ermin MUHAREMOVIĆ PROCESI LOGISTIČKIH SISTEMA SARAJEVO ZAGREB 2022. godine
----------------------------------CIP - Katalogizacija u publikaciji Nacionalna i univerzitetska biblioteka Bosne i Hercegovine, Sarajevo KOSOVAC,656.07(075.8)AmelProcesilogističkih sistema / Amel Kosovac, Ermin Muharemović. - Sarajevo : Fakultet za saobraćaj i komunikacije Univerziteta : Synopsis ; Zagreb : Synopsis, 2022.232 str. : graf. prikazi, fotogr. ; 24 cm Bibliografija: str. 201-218. ISBN 978-9958-619-46-5 (Fakultet za saobraćaj i komunikacije Univerziteta) ISBN 978-9926-485-16-0 (Synopsis, Sarajevo) ISBN 978-953-8289-58-3 (Synopsis, Zagreb) 1. Muharemović, Ermin COBISS.BH-ID 47731974 -----------------------------------
Recenzenti: Prof. dr. sc. Drago Ezgeta Fakultet za saobraćaj i komunikacije, Univerzitet u Sarajevu Prof. dr. sc. Mimo Drašković Pomorski fakultet Kotor, Univerzitet u Crnoj Gori Doc. dr. sc. Nikola Tribunt Fakultet tehničkih nauka, Univerzitet u Novom Sadu
Procesi logističkih sistema 2 PROCESI LOGISTIČKIH SISTEMA
Lektor: Jasmina Tabaković Djugum, prof.
Izdavač: Fakultet za saobraćaj i komunikacije Univerziteta u Sarajevu Suizdavač: Synopsis d.o.o. Sarajevo Synopsis d.o.o. Zagreb
Vijeće Fakulteta za saobraćaj i komunikacije Univerziteta u Sarajevu je donijelo odluku o potrebi i prikladnosti upotrebe udžbenika PROCESI LOGISTIČKIH SISTEMA u nastavi br: 01 193/22 od 09.02.2022. godine. Zabranjeno je kopiranje, umnožavanje ili prijenos na bilo koji elektronski medij ove knjige u cjelini ili dijelovima bez pismene dozvole izdavača. Sva autorska prava pridržana.
Autori: dr. sc. Amel Kosovac dr. sc. Ermin Muharemović
Grafičko uređenje: dr. sc. Muhamed Begović Štamparija: AMOS GRAF d.o.o. Sarajevo Tiraž: 700
Procesi logističkih sistema 3 PREDGOVOR
Logistika je disciplina koja u posljednje vrijeme sve više dobiva na značaju, naročito pod utjecajem novih tehnoloških rješenja. Potreba za smanjenjem zaliha u cjelokupnom lancu snabdijevanja i smanjenja kašnjenja u procesu distribucije materijalnih dobara direktno utječe na povećanje kompleksnosti logistike svake kompanije u modernom društvu. Prostorno vremenska transformacija dobara i usluga omogućava stvaranje viška vrijednosti što direktno utječe na učestale promjene u logističkom sektoru. Logistika je u večini slučajeva smatrana troškom ili nepotrebnim teretom u poslovanju kompanije, a ne kao mogući izvor konkurentske prednosti, te je tako bila zanemarena i neosnovano stavljena u drugi plan. Da bi se izvršilo kvalitetno definiranje logističkog procesnog modela poslovanja, potrebno je uložiti velike napore svih onih koji su uključeni u logistički sitem i posmatrati logistiku kao složenu naučnu disciplinu koja poboljšava kvalitetu poslovnih procesa i omogućuje prilagođavanje zahtjevima tržišta. Ne samo da je logistika danas funkcija upravljanja, već je i vodeća disciplina u istraživanju i znanosti, koja kombinira različita područja poput menadžmenta, informatike, ekonomije, inženjerstva i dr. u ocjenjivanju i upravljanju globalnim materijalnim, informacijskim i finansijskim tokovima. Nove inovativne informacijsko komunikacijske tehnologije irješenjaintenzivno se uvode u logističke sisteme i bitno mijenjaju same logističke procese.
Udžbenik Procesi logističkih sistema je primarno namijenjen studentima Fakulteta za saobraćaj i komunikacije, Univerziteta u Sarajevu koji po nastavnom planu i programu izučavaju ovu oblast kroz više nastavnih disciplina. Također, knjiga može poslužiti kao stručna literatura za potrebe drugih tehničkih fakulteta, uposlenih u poštanskim i logističkim kompanijama, te studentima postdiplomskog i doktorskog studija.
Pretvaranjem istraživanja u praksu i proaktivnim pristupom iskorištavanja informacijskih i komunikacijskih trendova, logističke kompanije mogu biti lideri na tržištu, osiguravajući iz prve ruke uvid u trendove koji potencijalno mijenjaju uslove i pravila u ovom sektoru.
Motivi za pisanje udžbenika Procesi logističkih sistema inicirani su dugogodišnjim iskustvom autora u praktičnom, naučnoistraživačkom i projektantskom radu iz domena poštanskih i logističkih sistema i procesa. Nedostatak odgovarajuće literature iz oblasti procesa logističkih sistema bili su dodatni razlozi da autori započnu istraživanje sa ciljem da se doprinese stvaranju naučno teoretske osnove.
Procesi logističkih sistema 4 Osnovni cilj logističkih procesa se nalazi u kvalitetnom zadovoljenju zahtjeva klijenata za raspolaganjem određenim prozvodima ili uslugom u određenom vremenu, naodređenom mjestu, uzminimalne troškove.Logistički lanac logističkog operatora čini skup međusobno povezanih procesa koji u oba smjera, od početne do završne tačke, podrazumijeva tokove informacija.
Procesi logističkih sistema 5 Cjelokupna materija udžbenika je sistematizovana i izložena kroz osam logičkih cjelina: I. SISTEMSKO SHVATANJE LOGISTIKE, PROCESA I SISTEMA II. TEMELJNI LOGISTIČKI PROCESI III. PROCESI U POŠTANSKOM SISTEMU IV. LOGISTIČKI OPERATORI V. PLANIRANJE LOGISTIČKIH PROCESA VI. EFIKASNOST I KONTROLA LOGISTIČKIH PROCESA VII. UTJECAJ INFORMACIJSKO KOMUNIKACIJSKIH TEHNOLOGIJA NA LOGISTIČKE PROCESE VIII. DIJAGRAMI ZA MAPIRANJE I OPISIVANJE LOGISTIČKIH PROCESA
dobronamjernu
U pripremi udžbenika korištena je različita domaća i strana literatura iz uže, ali i šire oblasti logistike, sistema, procesa i informacijsko komunikacijskih tehnologija. Za referenciranje izvora korišten je IEEE stil citiranja tako da ne predstavlja smetnje čitaocu u pračenju sadržaja. Po svom osnovnom pristupu i dispoziciji, udžbenik Procesi logističkih sistema u mnogome se razlikuje od do sada objavljenih knjiga iz ovog područja.
Svjesni nesavršenosti svakog rada, autori će cijeniti i prihvatiti svaku primjedbu i mišljenje kako bi sljedeće izdanje bilo što kvalitetnije.Autori zahvaljuju svima koji su korisnim savjetima i primjedbama pomogli u izradi i izdavanju ovog udžbenika. Autori zahvaljuju recenzentima koji su dali vrlo korisne savjete za poboljšanje sadržaja. U Sarajevu, 2022. Autori
Procesi logističkih sistema 6 PREFACE Logistics is a discipline that has recently become increasingly important, especially under the influence of new technological solutions. The need to reduce inventories throughout the supply chain and reduce delays in the process of distribution of material goods directly affects the increasing complexity of logistics of any company in modern society.
Spatial temporal transformation of goods and services enables the creation of additional value, which directly affects frequent changes in the logistics sector. Logistics was in most cases considered a cost or an unnecessary burden in the business operations of the company, and not as a possible source of competitive advantage, so it was neglected and unjustifiably put in the background. For qualitatively defining the logistics process business model, it is necessary to make great efforts of all those involved in the logistics system and view logistics as a complex scientific discipline that improves the quality of business processes and allows adaptation to market demands.
Today, logistics is not just a function of management, but it is also a leading discipline in research and science, which combines different fields such as management, informatics, economics, engineering, etc., in assessing and managing global material, information, and financial flows. New innovative ICT technologies and solutions are being intensively introduced into logistics systems and significantly change the logistics processes.
The motives for the textbook Logistics Systems Processes are a consequence of the author's many years of experience in practical, scientific research and design work in the field of postal and logistics systems and processes. The lack of appropriate literature in the field of logistics systems processes was an additional reason for the authors to start research to contribute to the creation of a scientific theoretical basis.
The main goal of logistics processes is to qualitatively meet customer requirements by ensuring that certain products or services are available at a certain time, in a certain place at a minimal cost. The logistics chain of a logistics operator is a set of interconnected processes that in both directions, from the beginning to the endpoint, implies the flow of information.
This textbook is primarily intended for students of the Faculty of Traffic and Communications, University of Sarajevo because this field is part of several subjects according to the current curriculum. In addition, the book can be useful as professional literature for the needs of other technical faculties, employees of postal and logistics companies, and postgraduate and doctoral students.
Procesi logističkih sistema
7
By applying research in practice and taking a proactive approach to exploiting information and communication trends, logistics companies can be market leaders, providing first hand insight into trends that potentially change conditions and rules in the sector.
Procesi logističkih sistema 8 The entire textbook material is systematized and presented through eight chapters: I. SYSTEMIC UNDERSTANDING OF LOGISTICS, PROCESSES, AND SYSTEMS II. BASIC LOGISTICS PROCESSES III. PROCESSES IN THE POSTAL SYSTEM IV. LOGISTICS OPERATORS V. PLANNING OF LOGISTICS PROCESSES VI. EFFICIENCY AND CONTROL OF LOGISTICS PROCESSES VII. INFLUENCE OF INFORMATION AND COMMUNICATION TECHNOLOGIES ON LOGISTICS PROCESSES
Recognizing the fact that there are no perfect textbooks, the authors will appreciate and accept all the well intentioned remarks and opinions to make the next edition of the highest quality. The authors thank everyone who helped with their advice and comments in writing and publishing this textbook. The authors thank the reviewers who provided very helpful tips for improving theSarajevocontent.,2022. Authors
In the preparation of the textbook, various domestic and foreign literature was used, both from the narrower and wider fields of logistics, systems, processes, and information and communication technologies. The IEEE citation style was used to cite references so that it does not distract the reader from the content. According to its basic approach and disposition, the textbook Logistics Systems Processes differs in many ways from the books published in this field so far.
VIII. DIAGRAMS FOR MAPPING AND DESCRIBING LOGISTICS PROCESSES
Procesi logističkih sistema 9 SADRŽAJ 1.PREFACEPREDGOVOR....................................................................................................................3..........................................................................................................................6SISTEMSKOSHVATANJELOGISTIKE,PROCESAISISTEMA.........................................15 1.1. POJAM I DEFINICIJA LOGISTIKE ........................................................................................ 16 1.2. POJAM I DEFINICIJA PROCESA 21 1.3. POJAM I DEFINICIJA SISTEMA .......................................................................................... 22 2. TEMELJNI LOGISTIČKI PROCESI.................................................................................29 2.1. PROCESI TRANSPORTNOG SISTEMA .................................................................................. 30 2.1.1. Procesi vanjskog transporta 30 2.1.2. Procesi unutrašnjeg transporta ....................................................................................39 2.2. SKLADIŠTA I SKLADIŠNI PROCESI....................................................................................... 43 2.2.1. Procesi prijema robe 48 2.2.2. Procesi predpakiranja i odlaganja.................................................................................50 2.2.3. Procesi skladištenja ......................................................................................................52 2.2.4. Procesi komisioniranja narudžbi 54 2.2.5. Procesi sortiranja, pakiranja i otpreme.........................................................................56 2.3. PROCESI OBRADE NALOGA I DOSTAVLJANJE 59 2.4. PROCESI POVRATNE LOGISTIKE........................................................................................ 61 3. PROCESI U POŠTANSKOM SISTEMU .........................................................................67 3.1. OPĆE KARAKTERISTIKE POŠTANSKOG SISTEMA .................................................................... 67 3.2. PROCESI U POŠTANSKOM SAOBRAĆAJU 70 3.2.1. Proces preuzimanja/prijema u poštanskom sistemu 71 3.2.2. Proces otpreme u poštanskom sistemu 73 3.2.3. Procesi transporta u poštanskom sistemu....................................................................73 3.2.4. Procesi prispijeća u poštanskom sistemu .....................................................................76 3.2.5. Procesi dostave/uručenja 77
Procesi logističkih sistema 10 4. LOGISTIČKI OPERATORI............................................................................................81 4.1. KONCEPTI LOGISTIČKIH OPERATORA ................................................................................. 82 4.2. OPERATERI KURIRSKIH, EKSPRESNIH, PAKETNIH I POŠTANSKIH USLUGA .................................... 89 5. PLANIRANJE TEMELJNIH LOGISTIČKIH PROCESA ......................................................93 5.1. POJAM PLANIRANJA 93 5.2. SISTEMI I METODE PLANIRANJA POŠTANSKO LOGISTIČKIH PROCESA ........................................ 97 5.2.1. Opća metoda planiranja logističkih procesa...............................................................101 5.2.2. Metoda planiranja logističkih procesa u funkciji distribucijskih kanala ......................104 5.2.3. Metoda planiranja logističkih procesa u funkciji opskrbnih lanaca 107 5.2.4. Metoda planiranja logističkih procesa u funkciji vremena 111 5.2.5. Kaizen metoda planiranja logističkih procesa.............................................................112 5.2.6. Just in time metoda planiranja logističkih procesa 115 6. EFIKASNOST I KONTROLA LOGISTIČKIH PROCESA...................................................119 6.1. EFIKASNOST TRANSPORTA LOGISTIČKIH PROCESA 122 6.2. EFIKASNOST SKLADIŠNOG LOGISTIČKOG PROCESA.............................................................. 126 6.3. EFIKASNOST PROCESA OBRADE NALOGA 129 6.4. EFIKASNOST PROCESA POVRATNE LOGISTIKE .................................................................... 131 6.5. PROCJENA EFIKASNOSTI LOGISTIČKIH PROCESA 132 6.6. KONTROLA LOGISTIČKIH PROCESA.................................................................................. 133 7. UTJECAJ INFORMACIJSKO KOMUNIKACIJSKIH TEHNOLOGIJA NA LOGISTIČKE PROCESE ................................................................................................................143 7.1. KLASIFIKACIJA TEHNOLOGIJA U LOGISTIČKIM PROCESIMA 146 7.1.1. Bar kod tehnologija u logističkim procesima 146 7.1.2. RFID tehnologija u logističkim procesima 147 7.1.3. GPS tehnologija u logističkim procesima ....................................................................149 7.1.4. WiFi tehnologija u logističkim procesima ...................................................................151 7.1.5. EDI tehnologija u logističkim procesima 152 7.1.6. Softveri za optimizaciju u logističkim procesima ........................................................152 7.1.7. Telematika i tehnologija senzora u logističkim procesima .........................................153
Procesi logističkih sistema 11 7.1.8. Tehnologija računarstvo u oblaku u logističkim procesima ........................................153 7.2. POTREBA ZA IOT I 5G U LOGISTIČKIM PROCESIMA............................................................. 154 7.3. UTJECAJ INTEGRACIJA NOVIH TEHNOLOGIJA I LOGISTIČKIH SISTEMA NA PROCESE 159 7.3.1. Primjer procesa preuzimanja sa integracijom ............................................................163 7.4. UTJECAJ ICT TRENDOVA NA LOGISTIČKE PROCESE ............................................................. 166 7.4.1. Tehnologija 3D printera..............................................................................................167 7.4.2. Tehnologija bespilotnih zračnih vozila 169 7.4.3. Tehnologija autonomnih vozila 172 7.4.4. Blockchain tehnologija 175 7.4.5. Tehnologija virtualne stvarnosti (VR) .........................................................................176 7.4.6. Mašinsko učenje 178 7.4.7. Tehnologija robotizacije i automatizacije 179 8. DIJAGRAMI ZA MAPIRANJE I OPISIVANJE LOGISTIČKIH PROCESA ..........................183 8.1. DIJAGRAM TOKA ZA MAPIRANJE LOGISTIČKIH PROCESA....................................................... 184 8.2. EPC DIJAGRAM ZA MAPIRANJE LOGISTIČKIH PROCESA 187 8.3. BPMN DIJAGRAM ZA MAPIRANJE LOGISTIČKIH PROCESA .................................................... 190 8.4. IDEF0 DIJAGRAM ZA MAPIRANJE LOGISTIČKIH PROCESA 194 POPIS LITERATURE ......................................................................................................201 POPIS SLIKA.................................................................................................................221 POPIS TABELA..............................................................................................................227 POPIS SKRAČENICA......................................................................................................231
Procesi logističkih sistema 12
Procesi logističkih sistema 14
SISTEMSKO SHVATANJE LOGISTIKE, PROCESA I SISTEMA
Iako je logistika uvijek predstavljala bitan faktor ekonomske aktivnosti, tek unovije vrijeme se pojavljuje veće interesovanje za njeno detaljno teorijsko i praktično izučavanje. Interesovanje za logistiku je naglo poraslo u posljednjoj deceniji, kada i izuzetno raste i njen značaj, kako u teorijskom istraživanju, tako iunjenojpraktičnojprimjeniusavremenimposlovnimsistemima. Kao relativno nova naučna disciplina i pravac određenih ekonomskih aktivnosti, logistika uključuje brojne aspekte,kao što su: ekonomski,organizacijski, pravni, tehičko tehnološki, ekološki i dr. Velike potencijalne mogućnosti koje nudi logistika, daje posebnu aktuelnost ovoj naučnoj disciplini. Savremeni značaj logistike ogleda se u činjenici da njena primjena u praktičnoj osnovi omogućuje kompanijama da bitno skrate čuvanje zaliha određenih proizvoda, ubrzavaju procese i tokove obrtnog kapitala, smanjuju cijenu proizvoda, povećaju zadovoljstvo korisnika i dr. Logistika se sastoji od velikog broja elemenata i veza između njih, pa se može promatrati kao kompleksan sistem. Logističkisistemi se često spominju u literaturi, ali se izbjegava njihovo definisanje, kao da se podrazumijeva šta bi to trebalo da bude. Zapadni autori i stručnjaci više koriste termine „logistički lanac“ ili „lanac isporuke“ [1]. Riječ sistem asocira na pristup općoj teoriji sistema, koja je relativno stabilna cjelina sastavljena od više međusobno povezanih dijelova (elemenata i podsistema), koji se nalazi u aktivnoj interakciji s okruženjem,ukojem djeluju povratne veze i koji ispunjavaodređene funkcije. Prilikom razmatranja logističkih sistema, neophodno je pored sistemskog pristupa, uvažavati i određene metodološke principe kao što su: princip
Procesi logističkih sistema 15 1.
1.1. Pojam i definicija logistike
Prva primjena logistike nastala je u vojnim naukama i vojnoj praksi (kao stručni naziv za dio ratne vještine). Logistika se razvijala kroz historiju u različitim vremenskim epohama i na različitim prostorima je dobijala različita značenja.U naučnoj i stručnoj literaturi postoje različita mišljenja o porijeklu pojma logistike. Veliki broj autora smatra da je pojam logistike nastao od francuske riječi loger koja znači nastaniti stanovati privremeni smještaj smjestiti se nočiti pod vedrim nebom. U vojnoj terminologiji logistika znači način prijevoza snabdjevanje i smještaj vojske skladištenje i čuvanje vojnih dobara. Međutim, drugiautori smatraju dapojam logistikapotičeodgrčke riječi logistikos što znači vještinu i rješavanje problema pomoću slova (umjesto cifara), a koristili su ga atinski činovnici logisti za vođenje finansija. Pojam logistics je engleska riječ i ima značenje – nauka o pozadinskoj službi (transport i snabdjevanje).
Porijeklo naziva logistika može se dovesti u vezu sa riječju logika jer se logistika bavi logičkom integracijom određenih aktivnosti koje vode ka postizanju jednog cilja.
Procesi logističkih sistema 16 minimizacije logističkih troškova, princip globalne optimizacije, princip integracije svih logističkih veza i tokova, princip modeliranja, princip koordinacije logističkih podsistema i procesa, principi TQM a, princip održivosti, stabilnosti i adaptibilnosti[1].
U staroj Atini državni činovnici logističari bavili su se proračunom državnih potreba u miru i ratu. Za Vizantijskog cara Lava VI Mudrog (886 912, period vladavine) logistika je pored strategije i taktike dio ratne vještine koja se brine o urednom plaćanju vojske, naoružanja, opremi, snabdijevanju i formiranju vojnih formacija, koje pripremaju ratne pohode, proračunava prostor, snagu neprijatelja i prema tim procjenama pokreće oružane snage.
Početkom XX stoljeća pod logistikom se podrazumjevaju sve vojne djelatnosti koje nisu obuhvaćene strategijom i taktikom, kao i doprinos civilnog sektora oružanim snagama. U savremenom smislu, termin logistika upotrebljava se od II svjetskog rata u SAD, ali u zvanična vojna pravila ulazi tek od 1949.g. Danas je zvanični termin NATO pakta i postepeno ga usvajaju i ostale zemlje koje nisu članice NATO pakta, sa značenjem materijalna i administrativna podrška oružanih snaga. U svim savremenim oružanim snagama opće prihvaćeno shvatanje je da strategija, operatika, taktika i logistika predstavljaju osnove na kojima se temelji i gradi teorija i praksa ratne vještine. U literaturi se mogu naći mnoge definicije logistike u kojima nema neke velike razlike pri definisanju. U nastavku su navedene neke od najznačajnijih definicija.
General Henry Jomini, osnivač vojne akademije u Petrogradu, pojam koristi kako bi označio smještaj, opskrbu, te izbor puteva i terena za vojsku, a pojam je preuzet u poslovnu praksu 50- ih godina u SAD, a 80-ih u Evropi[2].
Procesi logističkih
sistema 17
“…. umijeće zapovijedanja marševa vojske, kombiniranja redoslijeda trupa u kolonama, vremena [vrijeme] njihovog odlaska, njihove rute, sredstava komunikacije koja su potrebna da se osigura njihov dolazak u imenovanu točku ...”“...
Procesi logističkih sistema General Henry Jomini je izvorno definirao logistiku [3]:
18
umijeće dobrog uređenja funkcioniranja vojske, dobrog kombiniranja redoslijeda trupa u kolonama, vremena njihovog odlaska, njihovog puta, sredstava komunikacije koja su potrebna da se osigura njihov dolazak na imenovanu točku…”
Definicija logistike koju je prihvatilo Vijeće Evrope je: “Logistika bi se mogla definirati kao upravljanje tokovima robe i sirovina, procesima izrade, završenih proizvoda i pridruženim informacijama od tačke izvora do tačke krajnje uporabe u skladu s potrebama kupca. U širem smislu logistika uključuje povrat i raspolaganje otpadnim tvarima " Definicija prof. Pfohl, jednog od najpoznatijih teoretičara logistike u svijetu glasi [4]: “Logistika obuhvata sve djelatnosti kojim se planira, upravlja, ostvaruje i kontrolira prostorno vremenska transformacija dobara i sve transformacije u vezi sa količinom, vrstom i svojstvom dobara, rukovanje dobara, kao i logističkim određivanjem dobara. Zajedničkim djelovanjem tih djelatnosti pokreću se tokovi dobara koji po mogućnosti učinkovito povezuju tačku isporuke i tačku primitka. Učinkovito povezivanje tačaka isporuke s tačkama primitka znači da logistika treba osigurati i da je tačka primitka opskrbljena od tačke isporuke pravim proizvodima i/ ili uslugama. (u količini,
Procesi logističkih sistema 19 vrsti, kvalitetu...), u ispravnom i primjerenom stanju, u pravo vrijme na pravom mjestu, a sve to uz minimalne troškove.” Poćetkom 19 stoljeća logistika je imala snažan prodor u sve privredne djelatnosti radi racionalizacije proizvodnje, trgovine, skladištenja, transporta, distribucije, snabdjevanjapotrošača i korisnikarazličitim proizvodima.Logistika se od 1970. g. primjenjuje u privredi kao nauka koja se bavi izučavanjem materijalnih i informacionih tokova koji obezbjeđuju racionalnu proizvodnju u svevećojkonkurencijinatržištupodmotom promjene smjera od potrošača koji zahtjevetražirobuusmjerurobekojasenudipotrošačuuzimajućiuobzirnjegovestrogeformiranetržišnomponudomproizvoda [4].
Američko društvo za logistiku daje definiciju: “Logistika je proces planiranja, ostvarivanja i kontrole učinkovitih troškova efektivnih tokova i skladištenja sirovina, poluproizvoda i gotovih proizvoda i time povezanih informacijaodtačkeisporukedotačkeprimitka,primjerenozahtjevimakupca“. Evropske matične organizacije nacionalnih logističkih društava, definiciju logistike orijentirano prema tokovima: “Logistika je organizacija, planiranje provedba i kontrola tokova dobara od razvitka i od kupovine preko proizvodnje i distribucije do krajnjeg kupca s ciljem da, uz minimalne troškove i uz minimalno trošenje kapitala, zadovolji zahtjeve tržišta “ Međunarodno udruženje logističara (SOLE) definiše logistiku kao: “Vještina i nauka upravljanja, inžinjerske usluge i tehničke aktivnosti koje se odnose na tehničke zahtjeve, projektovanje i razvoj, snabdjevanje i obezbjeđenje resursa za održavanje tehničkih materijalnih sredstava, sa ciljem da se pruži efikasna podrška planovima i operacijama “.