ჟურნალი სკოლის მართვა # 1 (3) 2018

სკოლის მართვა N 1(3) 2018

უსაფრთხო სკოლა ინკლუზიური განათლება ძალადობის პრევენცია არაფორმალური განათლება

ჟურნალი სკოლის ადმინისტრატორთათვის

ჟურნალი „სკოლის მართვა“ შეიქმნა სსიპ მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის დაკვეთით, ათასწლეულის გამოწვევის ფონდი – საქართველოს მასწავლებელთა და სკოლის დირექტორთა პროფესიული განვითარების პროექტის ფარგლებში. ის მომზადებულია საქართველოს სკოლის ადმინისტრატორთა ასოციაციის მიერ. მასწავლებელთა და სკოლის დირექტორთა პროფესიული განვითარების პროექტი ხორციელდება ათასწლეულის გამოწვევის ფონდი – საქართველოს ზოგადი განათლების კომპონენტის ფარგლებში აშშ-ის ათასწლეულის გამოწვევის კორპორაციის (MCC) მეორე კომპაქტის ფინანსური მხარდაჭერით. ინფორმაცია და შეხედულებები, რომლებიც მოცემულია აღნიშნულ გამოცემაში ეკუთვნის ავტორებს და არ წარმოადგენს აშშ-ის მთავრობის, ათასწლეულის გამოწვევის კორპორაციისა ან ათასწლეულის გამოწვევის ფონდი – საქართველოს პოზიციას. © სსიპ მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი, 2017 წელი.

მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი

მთავარი რედაქტორის სვეტი გია მურღულია სკოლა „ჰამილტონის“ დირექტორი და „სკოლის ადმინისტრატორთა ასოციაციის“ გამგეობის თავმჯდომარე

ვინ არის სკოლის დირექტორი და რას მოითხოვს მისგან სახელმწიფო და საზოგადოება? შესაძლოა ეს ვინმეს ძალიან მარტივ, რიტორიკულ კითხვადაც კი მოეჩვენოს, რადგან ერთი შეხედვით პასუხი ნათელია: სკოლის დირექტორმა უნდა იცოდეს კანონები, ერკვეოდეს ფინანსებში და წარმოდგენა ჰქონდეს მართვის თეორიასა და პრაქტიკაზე. თუმცა, არც ასე „ნათლად“ არის საქმე. ბევრისთვის დღესაც მიუწვდომელი ჭეშმარიტებაა, რომ სკოლის დირექტორი საგანმანათლებლო ლიდერი უნდა იყოს!

სკოლის მართვა ჟურნალი სკოლის ადმინისტრატორთათვის

N 1(3) 2018 მთავარი რედაქტორი გია მურღულია სარედაქციო კოლეგია: გიორგი მაჩაბელი ირინა აბულაძე არჩილ სუმბაძე რევაზ აფხაზავა მანანა ქურდაძე საორგანიზაციო მენეჯერი დავით გუმბერიძე ფოტოგრაფი გურამ მურადოვი ბექა მუყმანიანი

თუ სკოლის ხელმძღვანელს სათანადოდ არ ესმის პედაგოგიკისა და ფსიქოლოგიის ელემენტარული საკითხები, ვერ სწვდება ადამიანთა შორის კომუნიკაციის კულტურის მნიშვნელობას და ზედმიწევნით კარგად არ იცნობს სწავლებისა და აღზრდის ისტორიულ თუ თანამედროვე პრინციპებს, მას სკოლაში არავინ აღიარებს ნამდვილ ლიდერად. ჩვენი ქვეყნის პრობლემაა, რომ სკოლის დირექტორებს სპეციალურად ნაკლებად ამზადებენ ამისათვის. მიუხედავად იმისა, რომ ბოლო წლებში ტრენინგების სისტემა თვალსაჩინოდ ამოქმედდა, მოქმედი ხელმძღვანელების დიდი ნაწილი მაინც ვერ ამჟღავნებს სათანადო კომპეტენციას, მათი პროფესიული განვითარების დონეც საკმაოდ დაბალია. თითქმის არ არსებობს პროფესიული ლიტერატურა, არც პერიოდული გამოცემები, რომლებშიც საგანგებოდ იქნებოდა განხილული ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულების მართვის თეორია და პრაქტიკა. არადა, როგორიც არის სკოლის ხელმძღვანელი, დიდწილად ისეთია სკოლაც. ჩვენი ჟურნალის მიზანია, რომ საზოგადოებამ სკოლის დირექტორობა აღიქვას, როგორც მრავალწახნაგოვანი პროფესია, რომლის სრულფასოვნად დაუფლებასაც წლები

შინაარსი

4 11 16

ლია გიგაური უსაფრთხო სკოლა – რეფორმის პრიორიტეტი ესაუბრა გია მურღულია ინტერვიუ თამარ სანიკიძესთან განათლების მართვის საკითხებზე კენ უოლში STEM განათლების მნიშვნელობის განხილვა ფართო კონტექსტში – იდეები სკოლის

22 28

2 N 1(3) 2018

სიმონ ჯანაშია ღია სკოლა არჩილ სუმბაძე არაფორმალური მიდგომების როლი სასკოლო განათლებაში

სკოლის მართვა

34

კოლეტ ბენეტი როგორ ვასწავლოთ მასწავლებელს ტრენერების ტრენინგის მეთოდის გამოყენებით, პროფესიული განვითარების ეფექტური სტრატეგია თარგმანი – გივი გუნცაძე

39

ჟურნალი სკოლის ადმინისტრატორთათვის

ნინო ჩიხლაძე „ლიდერები ზრდიან ლიდერებს“ ერთი დირექტორის წარმატების

44

სკოლის დირექტორი: ლიდერი და მმართველი – ორი დოქტორის რეკომენდაცია

49 54

გია მურღულია როგორ მოვექცეთ ძალადობას

თარგმანი – ქეთი ბაცანკალაშვილი

ეკა დგებუაძე ინკლუზიური განათლება

N 1(3) 2018

3

უსაფრთხო სკოლა – რეფორმის პრიორიტეტი ლია გიგაური

საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების მინისტრის მოადგილე

მოსწავლეთა შორის არსებული ძალადობის ფენომენი სერიოზულ საფრთხეს უქმნის მათ უსაფრთხოებას და უარყოფითად აისახება განათლების ხარისხის ამაღლების პროცესზე.

ზოგადი განათლების სისტემაში უსაფრთხოების უზრუნველყოფის სახელმწიფო პოლიტიკის მთავარი მიზანი თითოეული მოსწავლისა და მასწავლებლისთვის სკოლაში უსაფრთხო, კეთილგანწყობილი და მზრუნველი სასკოლო გარემოს უზრუნველყოფაა. სწავლის, აღზრდის, ღირებულებების ჩამოყალიბების და ჰარმონიული განვითარების მიზნების მიღწევის აუცილებელი წინაპირობა პოზიტიური გარემოა, რომელიც თითოეულ მოსწავლეს საშუალებას მისცემს, კონცენტრირდეს განათლებასა და აკადემიურ წარმატებაზე, სრულად გამოავლინოს საკუთარი პოტენციალი, იყოს მოტივირებული და აქტიური. რამდენადაც სკოლაში შეძენილი ცოდნა, უნარ-ჩვევები, დამოკიდებულებები, ღირებულებები ზრდასრულ ასაკში დიდწილად განსაზღვრავს მოქალაქეების ქცევას სხვადასხვა სოციუმში, განათლების სისტემას დიდი პასუხისმგებლობა აკისრია ქვეყნის განათლებული, სოლიდარული, უსაფრთხო საზოგადოების განვითარების პროცესში. სკოლის უსაფრთხოება მრავალგანზომილებიანი და კომპლექსური თემაა. ის მოიცავს ყველა იმ ურთიერთგანმაპირობებელი ფაქტორის ხარისხს, რომლებიც გავლენას ახდენს მოსწავლეებისა და სკოლის პერსონალის ფიზიკურ უსაფრთხოებასა და ფსიქო-ემოციურ ჯანმრთელობაზე. უსაფრთ-

4 N 1(3) 2018

ხოების დაცვა საკითხთა ფართო სპექტრის გათვალისწინებას და მულტიფაქტორულ მიდგომას მოითხოვს არა მხოლოდ არაძალადობრივი, უკონფლიქტო კომუნიკაციის კუთხით, არამედ სკოლის ინფრასტრუქტურის, ლაბორატორიებისა და ინვენტარის, ინტერნეტ-რესურსების უსაფრთხოების, წყლისა და საკვების სიჯანსაღის, სანიტარულ-ჰიგიენური მდგომარეობის, სკოლის ტერიტორიაზე უცხო პირების გადადგილების შეზღუდვის, სხვადასხვა საგანგებო სიტუაციებში სამოქმედო გეგმების, უსაფრთხო ტრანსპორტირების და სხვა მრავალი მიმართულებით. ბოლო ათწლეულის მანძილზე სკოლების უსაფრთხოების მიზნით მნიშვნელოვანი და მასშტაბური სახელმწიფო პროგრამები განხორციელდა. მიუხედავად ამისა, ერთ-ერთ მთავარ სისტემურ გამოწვევად კვლავ ძალადობის პრობლემა რჩება. სკოლების შინაგანაწესის დარღვევების სტატისტიკის ანალიზი გვიჩვენებს, რომ მოსწავლეებთან კომუნიკაციაში მყოფი თანატოლების და უფროსების მხრიდან გავრცელებულია, როგორც ფსიქოლოგიური, ისე ფიზიკური ძალადობის და ბულინგის შემთხვევები. სკოლის თანამშრომლებში დაბალია ბავშვის მიმართ ძალადობის ამოცნობის, რეაგირების და მართვის მექანიზმის ცოდნა. მანდატურების მიერ საჯარო სკოლებში 2016-2017 წელს 177 და 2017-2018

სკოლის მართვა

სასწავლო წლის I სემესტრში 94 დაზიანების მაღალი რისკის მატარებელი ნივთი (დანა, კასტეტი, მჩხვლეტავი და ბლაგვი საგნები, პნევმატური და სათამაშო იარაღი) იქნა ამოღებული; სკოლაში მათი ტარება აკრძალულია კანონმდებლობით. ამავე პერიოდების შესაბამისად მოსწავლეებისთვის ჩამორთმეული იქნა 1966 და 1242 სხვადასხვა დასახელების სკოლის შინაგანაწესით აკრძალული ნივთი (საახალწლო პიტარდა, ბანქო, ალკოჰოლი, თამბაქო, სანთებელა, ელექტროშოკი და ელექტრო-სიგარეტი). გეომეტრიული პროგრესიით იზრდება კიბერბულინგის გამოვლენის რაოდენობა. მანდატური, მოქმედი რეგულაციების შესაბამისად დირექტორი ან მის მიერ განსაზღვრული პასუხისმგებელი პირი სავარაუდო ძალადობის, კონფლიქტური სიტუაციების, საზოგადოებრივი წესრიგის დარღვევის შემთხვევაში დაუყოვნებლივ ატყობინებს მშობელს, ფსიქოლოგიურ და სოციალურ სამსახურს, საჭიროების შემთხვევაში – შინაგან საქმეთა სამინისტროს. ეს სუბიექტები, თავის მხრივ, შემდგომი ღონისძიებების განხორციელებას უზრუნველყოფენ. სულ 2016 წლის სექტემბრიდან დღემდე შინაგან საქმეთა სამინისტროში რეფერირებულია 4943 შემთხვევა, ფსიქოლოგიურ სამსახურში – 2332 შემთხვევა. უსაფრთხოების მართვას ართულებს ის ფაქტორიც, რომ ეთიკური ნორმების დარღვევა, ძალადობა, ჩაგვრა და დისკრიმინაცია მხოლოდ მოსწავლეთა ურთიერთობებში არ ვლინდება. ამ კონტექსტში უნდა სკოლის ადმინისტრაციას, პედაგოგებს, მშობლებსა და ბავშვებს შორის არსებული პრობლემებიც განვიხილოთ.

ხილავს. მომზადდა „ზოგადი განათლების შესახებ“ კანონში ცვლილებების პროექტი და დასამტკიცებლად პარლამენტს წარედგინა. ინტერვენციების დაგეგმვისას გასათვალისწინებელია, რომ ძალადობა არ არის მხოლოდ განათლების დეფიციტით გამოწვეული პრობლემა. მრავალფეროვანია მისი განმაპირობებელი ინდივიდუალური, ინტერპერსონალური თუ მაკრო ფაქტორები: საზოგადოების კულტურა, სოციალურ ურთიერთობებში დამკვიდრებული ნორმები, კრიმინალის დონე, კანონმდებლობა, ოჯახური გარემო და აღზრდის მეთოდები და სხვა. ტექნოლოგიურ გარემოში საფრთხის წყაროები მხოლოდ პირისპირ ურთიერთობებში არ წარმოიქმნება. მოზარდები რეალურთან ერთად ვირტუალურ სამყაროში ცხოვრობენ და ურთიერთობენ. უკონტროლო სოციალური ქსელები, ინტერნეტთამაშების ინდუსტრია თუ აგრესიული ფილმები მნიშვნელოვან ზეგავლენას ახდენს მათ ქცევაზე და ახალ რისკებს აჩენს. სკოლა სოციალური ინსტიტუციაა, სადაც დიდი რაოდენობის მოზარდი, (მათ შორის გარდატეხის ასაკში მყოფი), თავს ერთ სივრცეში იყრის. თითოეულის თვითდამკვიდრების სურვილი და ლაბილური ემოციური განწყობები ქმნის ფიზიკური და ფსიქოლოგიური ძალადობის მაღალ რისკს. კონფლიქტური პროცესების ესკალაცია ტერიტორიული პრინციპით არ შემოისაზღვრება – სკოლაში დაწყებული დაპირისპირება შეიძლება სკოლის გარეთ

არსებული სიტუაციის შეფასების საფუძველზე ზოგადი განათლების პოლიტიკის ერთ-ერთ პრიორიტეტად მოსწავლეებისთვის კეთილგანწყობილი, მათ საუკეთესო ინტერესებზე ორიენტირებული, უსაფრთხო საგანმანათლებლო გარემოს უზრუნველყოფა განისაზღვრა. შემუშავდა შესაბამისი სტრატეგია, რომელიც უსაფრთხოების მართვის ეფექტურ მექანიზმებად მონიტორინგისა და კონტროლის სისტემის განვითარების პარალელურად ცნობიერების ამაღლების, თავისუფალი დროის ეფექტური მართვის, ჯანსაღი ცხოვრების წესის პოპულარიზაციის და სხვა პრევენციული ღონიძიებების დანერგვას განი-

ჟურნალი სკოლის ადმინისტრატორთათვის

N 1(3) 2018

5

გაგრძელდეს, ან პირიქით. თანატოლთა შორის ძალადობის და აგრესიის გამოვლენის ყველა შემთხვევას წინაპირობები აქვს: მოზარდის ეკონომიკური და სოციალური მდგომარეობა, ოჯახში ძალადობა ან ძალადობის შიში, თანატოლებისგან ან უფროსებისგან უგულებელყოფა და ჩაგვრა, დაუმსახურებელი ან დამამცირებელი სასჯელი, მიუღწევადი მოთხოვნების წაყენება, მოზარდის დამოუკიდებლობის მისწრაფების და გამოხატვის შეზღუდვა, დისკრიმინაცია. ეს ყველაფერი ხდება ემოციური გაუწონასწორებლობის, სასკოლო დისციპლინის დარღვევისა და აგრესიული ქცევის წყარო. იკვრება ძალადობის წრე და მრავალსუბიექტიანი კომუნიკაციის პირობებში რთულია განსაზღვრა, თუ როდის და სად დაიწყო პროცესის პროვოცირება. თუმცა, ნებისმიერ შემთხვევაში, კრიზისი მოსწავლის ქცევაში აისახება. სკოლამ უნდა შეძლოს დროული და ადეკვატური რეაგირება და პრევენციის და მხარდაჭერის მექანიზმების გამოყენებით ძალადობრივი ქცევის ესკალაცია შეაჩეროს. სპეციალისტები უსაფრთხოების დაცვის ორ მიდგომას – პროცესზე დაფუძნებულ სტრატეგიებს და პროდუქტზე ორიენტირებულ სტრატეგიებს გვთავაზობენ. პირველი მიდგომა შენობის დაცვას, სათვალთვალო კამერებს, დეტექტორებს, მოსწავლეთა გადაცდომების ელექტრონულ აღრიცხვას მოიცავს, მეორე მიდგომა პოზიტიურ სასკოლო კლიმატს, მოსწავლეთა და სკოლის თანამშრომელთა მხარდაჭერის სისტემების შექმნას, კონსულტირებას, ზრუნვაზე ორიენტაციას გულისხმობს. საქართველოს სკოლების რისკ-ფატორების გათვალისწინებით (განსაკუთრებით დიდი სკოლების რეალობიდან და ფუნქციონირების თავისებურებებიდან გამომდინარე), ორივე მიდგომის დაბალანსებული კომბინაციაა საჭირო. სკოლის მთავარი მისია განათლებაა, ამიტომ უსაფრთხოების ისეთი სისტემის შექმნა, რომელშიც წარმმართველი კონტროლია და არა ღირებულებების და ურთიერთობების განვითარება, არაეფექტურია. დისციპლინის რეგულირების მიზნით ნულოვანი

6 N 1(3) 2018

ტოლერანტობის პოლიტიკა – შინაგანაწესის უმნიშვნელო თუ მნიშვნელოვან დარღვევაზე განსაკუთრებით მკაცრი სასჯელები და რეპრესიები, სკოლიდან გარიცხვა, ინდივიდების თუ მოსწავლეთა ნაკადების ქცევაზე და გადაადგილებაზე კონტროლის გაძლიერება, მოულოდნელი ჩხრეკები, ყოველ ნაბიჯზე სათვალთვალო კამერები და მეტალოდეტექტორები ხელს არ უწყობს სკოლის მიმართ ნდობის გაძლიერებას და კლიმატის გაჯანსაღებას. არც დანაშაულის რისკის გაცნობიერებასა და პასუხისმგებლობის გააზრებაში ეხმარება მოსწავლეებს. პირიქით, თრგუნავს და საფრთხის შიშს აძლიერებს, ეს კი სწავლის მიმართ ინტერესს აქვეითებს. მოსწავლეები სასწავლო პროცესისგან თავის დაღწევის გზებს ეძებენ, კონფლიქტები ქუჩაში გადადის და, სამწუხაროდ, ზოგჯერ ტრაგიკული შედეგებიც დგება. ასოციალური ქცევის ადრეულ იდენტიფიცირებას აფერხებს აღქმის და ცნობიერების პრობლემაც. გაეროს ბავშვთა ფონდის (UNICEF) კვლევების მიხედვით, საქართველოში გამოკითხულთა თითქმის ნახევარი ბავშვთა მიმართ ძალადობას დასაშვებად მიიჩნევს. გამოკითხული ბავშვების 80%-მა თანატოლების მხრიდან ერთხელ მაინც განიცადა ფიზიკური ან ფსიქოლოგიური ძალადობა. კვლევის შედეგების თანახმად, ბავშვების 47.1% ფიზიკურ ძალადობას, ხოლო 47.5% ფსიქოლოგიურ ძალადობას განიცდის. საქართველოს სახალხო დამცველის „ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებებში მოსწავლეთა მიმართ ძალადობის კუთხით არსებული მდგომარეობის შესახებ“ სპეციალურ ანგარიშში ნათქვამია, რომ მოსწავლეთა შორის ბულინგი ურთიერთობის გავრცელებული ფორმაა. სუსტია მოსწავლეთა ცოდნა თავიანთი უფლებებისა თუ ძალადობის სხვადასხვა ფორმების შესახებ. ამასთან, დაბალია პასუხისმგებელ პირთა კომპეტენცია ბავშვის მიმართ ნებისმიერი სახის ძალადობაზე რეაგირების მექანიზმთან დაკავშირებით.

ძალადობის მართვის ციკლი ოთხი მნიშვნელოვანი კომპონენტისგან შედგება:

1. პრევენცია – უფლებების, კანონმდებლობის და ძალადობის ფორმების შესახებ სწავლებისა და

სკოლის მართვა

ცნობიერების ამაღლების მიზნით ფორმალური და არაფორმალური განათლების ინსტრუმენტების გამოყენება, მშობელთა განათლება, ანტიბულინგური პროგრამები და კამპანიები, მოსწავლეთა თავისუფალი დროის სწორად დაგეგმვა და მართვა, ჯანსაღი ცხოვრების წესის პოპულარიზაცია, სახელოვნებო და სპორტული აქტივობები.

2. იდენტიფიკაცია – სარისკო და ანტისოციალური ქცევის ადრეული იდენტიფიცირება შესაბამისი მექანიზმებისა და ინსტრუმენტების გამოყენებით, მულტიდისციპლინური შეფასება.

3. რეაგირება – როგორც მოძალადის, ისე ძალადობის მსხვერპლის მშობელთან თანამშრომლობა, მედიაცია, სანქციების გამოყენება, სოციალურ მუშაკთან ან ფსიქოლოგთან კომუნიკაცია, რეფერალი, მიზნობრივ საკორექციო პროგრამებსა და კულტურულ საგანმანათლებლო აქტივობებში ჩართვა, მუშაობა.

4. მონიტორინგი და შეფასება – შეფასება, თუ რამდენად ეფექტურია არჩეული რეაგირების სტრატეგია, იძლევა თუ არა პროგრესს, ხომ არ არის საჭირო კორექტირება. ძალადობაზე რეაგირებისა და რეფერალის მოქმედი მოდელი ასეთია:

დანერგილ მიდგომებს ბევრი ხარვეზი აქვს: w აშკარაა სისტემიზაციის, ერთიანი მიდგომისა და მეთოდოლოგიის შექმნის საჭიროება; w მიუხედავად ინტენსიური ტრენინგების, საინფორმაციო კამპანიების და შეხვედრებისა, სკოლების დონეზე წარმოდგენილი მოდელის ცნობადობა დაბალია. ასევე დაბალია განათლების სამინისტროს ინსტრუქციების და მანდატურის სამსახურის მიერ მომზადებული უსაფრთხო სკოლის მართვის სახელმძღვანელოს რეკომენდაციების შესრულების ხარისხი. w სტრატეგიები და პროგრამები, ძირითადად, სამინისტროს მიერ არის ინიცირებული და განხორციელებული. სკოლების დონეზე ნაკლებია ინიციატივები და მხარდაჭერა. w დომინირებს მცდარი წარმოდგენა, რომ სკოლაში უსაფრთხოებასა და საზოგადოებრივი წესრიგის დაცვაზე პასუხისმგებლობა მხოლოდ მანდატურს ეკისრება. w დაბალია სკოლის ადმინისტრაციის და მასწავლებლების (კლასის დამრიგებლის) მხრიდან იდენტიფიკაციის და რეაგირების კომპეტენციები. ტრენინგების შემდეგ ნაკლებად ხდება მიღებული ცოდნის ტრანსფერი პრაქტიკაში, სკოლაში პასუხისმგებლობები არ არის გადანაწილებული

სკოლაში ძალადობის პრევენციისა და რეფერალის მოქმედი მოდელი

საუბარი მოსწავლესთან: შესაბამის საგანმანათლებლო პროგრამაში მონაწილეობაზე რეკომენდაცია

ჟურნალი სკოლის ადმინისტრატორთათვის

საუბარი მოსწავლესთან: შესაბამის საგანმანათლებლო პროგრამაში და/ან ფსიქოლოგთან მიმართვა

სპეციალური საჭიროების პროგრამაში ან ფსიქოლოგიურ ცენტრში მიმართვა

სამართალდამცავი ორგანოები

სკოლა, რეფერალზე პასუხისმგებელი პირი

სოციალური სამსახური

მასწავლებელი მანდატური

ფსიქოლოგიური ცენტრი

მასწავლებელი მანდატური

მულტიდისციპლინური გუნდი

მასწავლებელი მანდატური

სკოლის ფსიქოლოგი

IV დონის რეაგირება

დირექტორი

III დონის რეაგირება

დისციპლინური კომიტეტი

II დონის რეაგირება

მშობელი

I დონის რეაგირება

დამრიგებელი

ექიმი

დირექცია, ადმინისტრაცია

მანდატური

დამრიგებელი მასწავლებელი

დესტრუქციული ქცევის იდენტიფიცირება

ფსიქოლოგიური სამსახური სპეციალური პროგრამა დანაშაულის პრევენციის ცენტრი სამტრედიის სპეციალიზირებული სკოლა-პანსიონი მინდობით აღზრდა

N 1(3) 2018

7

– თუ ვინ, რის შემდეგ, რა უნდა გააკეთოს, როგორ მართონ პროცესები. w ინტერვენციები არასისტემური, ფრაგმენტული და კამპანიური ხასიათისაა. w სხვადასხვა აქტივობებში ჩართვის ან საკორექციო პროგრამაში რეფერირების შემდეგ არ არის განსაზღვრული ზედამხედველობაზე პასუხისმგებელი პირი, რომელიც მონიტორინგს გაუწევს მოსწავლის ჩართულობას. ამიტომ მაღალია პროგრამის მიტოვების მაჩვენებელი. იმ შემთხვევაში კი, როდესაც მოსწავლე სერვისს ღებულობს, არ არსებობს პროგრესის შეფასების სისტემა და მექანიზმები.

I.

II.

III.

IV.

V. VI. VII.

ამ საკითხების სისტემურ დონეზე მოწესრიგების მიზნით განისაზღვრა სტრატეგიები და ამოცანები: სკოლებში უსაფრთხების სტრატეგიული და სამოქმედო გეგმების შემუშავება -დანერგვა მათი ლოკალური პრიორიტეტების და ამოცანების შესაბამისად. რისკის ჯგუფის მოზარდების სამედიცინო, ფსიქოლოგიური და სოციალური მხარდაჭერის მიზნობრივი პროგრამების შემუშავება და დანერგვა (საგანმანათლებლო, სპორტული, სახელოვნებო, კონფლიქტების მართვის, ბრაზის მართვის, ანტიბულინგური, კომუნიკაციის უნარ-ჩვევების და სხვა); ზოგადი განათლების სისტემის შიდა და გარე უწყებათაშორისი კოორდინაციის მექანიზმების სრულყოფა; ცენტრალურ და ლოკალურ დონეზე პროცესების მართვის, მონიტორინგის და შეფასების სისტემის აწყობა/დანერგვა; პერსონალის პროფესიული უნარების გაძლიერება; სტატისტიკური ინფორმაციის დამუშავება-ანალიზი და ტენდენციების განსაზღვრა; კომუნიკაციის გაძლიერება სასკოლო თემის სუბიექტებთან და საზოგადოებასთან, უსაფრთხოების საკითხებზე ელექტრონული საკომუნიკაციო პლატფორმის შექმნა მშობლებისა და საზოგადოებისთვის აღზრდის პოზიტიური მეთოდების და მხარდამჭერი პროგრამების სარ-

8 N 1(3) 2018

გებლიანობის შესახებ ინტერაქტიულ რეჟიმში ინფორმაციის მიწოდების მიზნით;.

VIII. საინფორმაციო და საგანმანათლებლო რესურსების მომზადება-გავრცელება; სკოლებს რეკომენდაცია მიეცემათ, დაინტერესებული მხარეების ჩართულობით შეაფასონ რისკები, სკოლის სპეციფიკის და უნიკალური გამოწვევების გათვალისწინებით შეიმუშაონ სასკოლო უსაფრთხოების სტრატეგიული განვითარების გეგმები, პროგრამები და ანგარიშვალდებულების სისტემა და მათი დანერგვისა და ადმინისტრირების მკაფიო სქემა, რომელიც როლებსა და პასუხისმგებლობებს გაანაწილებს და დაარეგულირებს. პრევენციული საგანმანათლებლო პროგრამები ყველა ასკობრივი ჯგუფის მომცველი, სისტემური, თანამიმდევრული და განგრძობადი უნდა იყოს. ასევე მნიშვნელოვანია, რომ თითოეული მასწავლებელი ფლობდეს ანტისოციალური ქცევის ადრეულ ეტაპზე იდენტიფიკაციისთვის საჭირო ცოდნას და უნარებს. დაუშვებელია ძალადობის გამართლება მოსწავლის ხასიათით, ემოციებით, ტრადიციებით, ოჯახური მდგომარეობით, რელიგიური კუთვნილებით, სტატუსით და ამის გამო მკაფიოდ გამოხატული რისკის ნიშნების იგნორირება და პრობლემების არ აღიარება. სასკოლო თემში გაზიარებული უნდა იყოს მოზარდებში ძალადობის საფრთხეების მინიმიზაციისთვის ცნობიერების ამაღლების და ჯანსაღი ცხოვრების წესის დანერგვის მნიშვნელობა. უნდა გაძლიერდეს მოსწავლეების სკოლის შემდგომ აქტივობებში ჩართვის ძალისხმევა, ამაღლდეს კონფლიქტების არაძალადობრივად მოგვარების კომპეტენციები, ძალიასხმევა წარიმართოს სტრუქტურირებულ, საჭიროებებზე მორგებულ სარეაბილიტაციო პროგრამებზე. ამ მიზნით ყველა სკოლას პასუხისმგებელი პირი უნდა ჰყავდეს განსაზღვრული. დანერგვის პროცესში საკვანძო რგოლი კოორდინაციაა. ცენტრალურ დონეზე დაგეგმილია საგანმანათლებლო, სოციალურ და სამართალდამცავ სტრუქტურებს შორის კოორდინაციისა და თანამშრომლობის

სკოლის მართვა

სრულყოფა, რეფერირების მექანიზმის დახვეწა. საგანმანათლებლო რესურსცენტრები პირველ ეტაპზე გაძლიერდება ფსიქოლოგებით, მეორე ეტაპზე კი განათლების სოცმუშაკებით. შეიქმნა სპეციალური ინტერაქციული ვებგვერდი, სადაც განთავსდება ინფორმაცია და რეკომენდაციები ძალადობის იდენტიფიცირებისა და მართებული რეაგირების მიმართულებით. პასუხი გაეცემა დაინტერესებული პირების ყველა შეკითხვას. ოცდაოთხსაათიან რეჟიმში იმუშავებს სატელეფონო ფსიქოლოგიური სერვისი და ცხელი ხაზი. დარღვევების სტატისტიკის წარმოება იმ სკოლებშიც დაიწყება, სადაც მანდატურის სერვისი არ ფუნქციონირებს. ფორმალური განათლების ფარგლებში გაფართოვდა სამოქალაქო განათლების კომპონენტი და სწავლება ყველა საფეხურზე უწყვეტად წარიმართება. პროგრამაში ასაკის შესაბამისად ჩართული იქნება ღირებულების განვითარებასა და სამოქალაქო ცნობიერების ამაღლებაზე ორიენტირებული

ჟურნალი სკოლის ადმინისტრატორთათვის

პროექტები, კიბერბულინგის, ციფრული მოქალაქეობისა და მედიაწიგნიერების საკითხები. ჩამოყალიბდება სერვისები, რომლებიც ხელმისაწვდომი იქნება ძალადობის პროცესში ჩართულ ყველა მხარისთვის (მსხვერპლისთვის, მოძალადისთვის, მშობლებისთვის, მასწავლებლებისთვის, სხვა დაკავშირებული პირებისთვის). სამინისტროს მიერ დასახული ძალადობის შემცირების ამოცანების გადაჭრა მოსწავლეებსა და მშობლებთან ინტენსიური მუშაობით, ფსიქოლოგიური სერვისების, სპორტის, კულტურის, ხელოვნების მიმართულებით სასკოლო აქტივობების და სხვა მხარდამჭერი პრევენციული პროგრამების გააქტიურებით არის გააზრებული. ამავდროულად გაძლიერდება მანდატურის სამსახური, გაიზრდება კოორდინაცია და თანამშრომლობა შინაგან საქმეთა სამინისტროსთან. გადანაწილდება პასუხისმგებლობები და ვალდებულებები სახელმწიფო სტრუქტურებს, სკოლას და ოჯახსა შორის.

N 1(3) 2018

9

ამოქმედდება მექანიზმები, რომლებიც ხელს შეუწყობს ძალადობის ფაქტების გამოვლენას, რისკის ჯგუფში მყოფი მოსწავლეების მიმართ ინკლუზიური მიდგომების დანერგვას და ძალადობისგან თავისუფალი პროსოციალური ქცევის განვითარებას. საზოგადოების ცნობიერების ამაღლების მიზნით გავრცელდება საინფორმაციო მასალები ძალადობის იდენტიფიკაციისა და მის წინააღმდეგ ბრძოლის სტრატეგიების შესახებ. პროცესების დაგეგმვასა და განხორციელებაში მნიშვნელოვანია თვითონ მოსწავლეების ჩართულობის უზრუნვეყოფა. გადაწვეტილების მიმღები პირები ძალადობის გამომწვევ მიზეზებსა და გადაჭრის გზებზე მოსწავლეებთან და მშობლებთან ერთად იმსჯელებენ. აქციის „მოვუსმინოთ ბავშვებს“ ფარგლებში უკვე დაიწყო ექსპერტების და ფსიქოლოგების შეხვედრები, რომელშიც ჩაერთო 35 000-მდე მოსწავლე. ყველა თანხმდება, რომ სკოლებში ძალადობის შემცირება დადებითად აისახება განათლების ხარისხზე.

10 N 1(3) 2018

უსფრთხოების გამოწვევებზე სრულფასოვნად საპასუხოდ სასკოლო თემი, ოჯახი, საგანმანათლებლო აქტივობები და რეფორმები, ფსიქოსოციალური სერვისები, თავისუფალი დროის მართვა და არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულება ერთიან სისტემად უნდა განვიხილოთ. თემა იმდენად კომპლექსურია, უწყებებს შორის ეფექტური კოორდინაციისა და საზოგადოებასთან აქტიური კომუნიკაციათანამშრომლობის გარეშე განათლების სისტემის ძალისხმევა სრულყოფილი შედეგის მომტანი ვერ იქნება. მხოლოდ ერთობლივი მოქმედება ჩამოყალიბებს სკოლას უსაფრთხო, მაღალი ღირებულებების და კულტურის მატარებელ ჰარმონიულ, დემოკრატიულ ინსტიტუციად.

სკოლის მართვა

ინტერვიუ თამარ სანიკიძესთან განათლების მართვის საკითხებზე თამარ სანიკიძე

განათლების ხარისხის განვითარების ეროვნული ცენტრის დირექტორი

ქალბატონო თამარ, ჩვენი დღევანდელი საუბარი შეეხება განათლების ხარისხის მართვის მნიშვნელოვან თემას, რაც არასდროს კარგავს აქტუალობას. რას ნიშნავს „ხარისხის მართვა“? სახელმწიფოს მხრიდან ხარისხის მართვა უკავშირდება საგანმანათლებლო დაწესებულებების შიდა ხარისხის უზრუნველყოფის მექანიზმების ეფექტიანობის შემოწმებას, რისთვისაც ვიყენებთ შესაბამის გარე შეფასების მექანიზმებს. ამ პროცესმა უნდა უზრუნველყოს კანონის ფარგლებში განხორციელებული სასწავლო პროცესის ხარისხი. საუბარია ისეთ თემებზე, როგორებიცაა: პერსონალის მართვა და მართვის მეთოლოდოგია, პროგრამის დაგეგმვის, განხორციელებისა და შეფასების მეთოდები, მისი დანერგვის მხარდაჭერა და ეფექტიანობა, ინფრასტრუქტურისა და სასწავლო გარემოსთან დაკავშირებული საკითხები. თუმცა, ეს არ ნიშნავს იმას, რომ ერთჯერადი შემოწმება საკმარისია. პირველადი შემოწმების შედეგები უნდა გადამოწმდეს საგანმანათლებლო პროცესის განხორციელების დროს და დავინახოთ, რამდენად ეფექტურად იყენებს სასწავლო დაწესებულება მის ხელთ არსებულ რესურსებს განსაზღვრული მიზნების მისაღწევად.

ჟურნალი სკოლის ადმინისტრატორთათვის

ჩვენ გვაქვს მნიშვნელოვანი დოკუმენტი ზოგადი განათლების ეროვნული მიზნების შესახებ. ამას წინათ, ერთ-ერთ კონფერენციაზე ბევრი მონაწილისთვის რატომღაც მოულოდნელი აღმოჩნდა კითხვა, როგორ აღწევს სკოლა ამ მიზნებს, რაც განათლების სისტემაში ჩვენი ქვეყნის უმთავრესი პრიორიტეტია. ვინ უნდა აკონტროლოს, რეალიზდება თუ არა ეს დოკუმენტი? როცა წესები დგინდება, მნიშვნელოვანია, შეფასდეს მათი შესრულების ხარისხი. თუ ჩვენ ერთმანეთს შევადარებთ კანონით განსაზღვრულ მოთხოვნებსა და მიღწეულ შედეგებს, აღმოვაჩენთ, რომ დღეს კანონის მოთხოვნას სრულად ვერ ვუპასუხებთ. უკეთესი შედეგის მისაღწევად შეფასების მექანიზმები პერიოდულად შესაცვლელია. ახლაც ეს რეალობა გვაქვს. ხარისხის ცენტრის შექმნა თავის დროზე მნიშვნელოვანი ნაბიჯი იყო. მიუხედავად ბევრი ხარვეზისა, რომელიც თან ახლდა დაწესებულების ფუნქციონირებას, შედეგი მაინც გვაქვს, თუმცა იმისათვის, რომ დღევანდელ გამოწვევებს ვუპასუხოთ, ბევრი რამ უნდა გარდავქმნათ. თუ შეიძლება, დავაკონკრეტოთ, რა ფუნქციებს ასრულებს ხარისხის მართვის ცენტრი.

N 1(3) 2018 11

ჩვენ გვაქვს სწავლის გაგრძელებისა და დასაქმების ხელშეწყობისათვის აუცილებელი სერვისები, მაგალითად: ქვეყანაში თუ ქვეყნის გარეთ მიღებული განათლების აღიარება, კვალიფიკაციის დამადასტურებელი დოკუმენტების ნამდვილობის დადგენა, საგანმანათლებლო დოკუმენტების აპოსტილი და სხვა. ამ სერვისების მიწოდება საერთაშორისო ქსელში ჩართულობით ხორციელდება. საქართველოში გაცემული დიპლომების საერთაშორისო დონეზე აღიარება შესაბამისი მუშაობის შედეგია. დღეს ჩვენ ვხელმძღვანელობით საერთო წესებით, საერთაშორისო კონვენციებითა და შეთანხმებებით, რაც აუცილებელია საქართველოში გაცემული საგანმანათლებლო დოკუმენტების აღიარებისათვის. ცენტრი იძლევა ლიცენზიას საგანმანათლებლო საქმიანობის განსახორციელებლად. ამ პროცესს საგანმანათლებლო დაწესებულებების ავტორიზაცია ჰქვია. ასევე ვახორციელებთ საგანმანათლებლო პროგრამების აკრედიტაციას. სტუდენტთა მობილობაც ცენტრის მხარდაჭერით ხორციელდება. თუმცა, საქმიანობის ფარგლებში კომპეტენციები განაწილებულია. ცენტრი არ არის ამ პროცედურების ერთადერთი შემსრულებელი. ის ადმინისტრაციული ორგანოა და მხარს უჭერს იმ პროცესების განხორციელებას, რომელთა წარმატებით დასრულების შემდეგ საგანმანათლებლო დაწესებულებები იღებენ საქმიანობისათვის სავალდებულო ლიცენზიას. რაც შეეხება კომპეტენციების განაწილებას, ვარჩევთ და ვამზადებთ ექსპერტებს, რომლებიც შემდგომ ერთვებიან შეფასების პროცესში. ცენტრი უზრუნველყოფს ავტორიზაციისა და აკრედიტაციების საბჭოების მუშაობას, თუმცა საბჭოებს პრემიერ-მინისტრი ამტკიცებს – მათ ძალიან მაღალი ლეგიტიმაცია აქვთ. ინფორმაციას დაწესებულების ავკარგიანობაზე საბჭოს ექსპერტები აწვდიან, საბოლოო გადაწყვეტილებას კი საბჭოები იღებენ. ახალი წესების მიხედვით, მათი ანგარიშები და გადაწყვეტილებები საჯაროა.

12 N 1(3) 2018

ცენტრში მნიშვნელოვანი ინფორმაცია იყრის თავს. კანონით მას აქვს ვალდებულება, აწარმოოს რეესტრი. ნებისმიერი ინფორმაცია, რომელიც უკავშირდება სასწავლებლებს, მათ მიერ განხორციელებულ პროგრამებს, სტუდენტებს, პერსონალს, რეესტრშია თავმოყრილი. ამ ინფორმაციის საფუძველზე საზოგადოებას ვთავაზობთ სხვადასხვა სერვისს, როგორებიცაა: განათლების აღიარება, მობილობის პროცესის ხელშეწყობა და ა.შ. უკვე რამდენიმე წელიწადია, ტარდება კერძო სკოლების ავტორიზაცია. რა შედეგი მოიტანა ამ პროცესმა და რა ძირითადი ტენდენციები გამოიკვეთა? ავტორიზაცია არ ეხება მხოლოდ კერძო სკოლებს. საჯარო სკოლების ამ პროცესისგან განთავისუფლება დროებითი გადაწყვეტილებაა. ავტორიზაციის პროცესს, რომელიც 2010 წელს დაიწყო, შედეგად მოჰყვა საგანმანათლებლო დაწესებულებების რაოდენობის შემცირება, ხოლო მათი ფუნქციონირება მოექცა ერთიანი სისტემის ფარგლებში. წარმოიდგინეთ, ჩვენნაირ პატარა ქვეყანაში 200-ზე მეტი უმაღლესი სასწავლებელი – ამის რესურსი, ბუნებრივია, არ გვქონდა. ეს გარკვეულწილად, სკოლასაც ეხება, ადამიანური რესურსის სიმცირეს ვგულისხმობ. ეს პრობლემა საქართველოში ჯერ კიდევ დასაძლევია – მოსამზადებელია უკეთესი ადამიანური რესურსი სასკოლო სისტემის შემდგომი განვითარებისთვის. იმის თქმა მინდა, რომ ავტორიზაციამ რაღაც ეტაპზე შედეგი გამოიღო. შემცირდა საგანმანათლებლო დაწესებულებების რაოდენობა და გაიზარდა შანსი მწირი რესურსების უკეთესად გადანაწილებისათვის. დღეს აბსოლუტურად სხვა გამოწვევა გვაქვს. ჩვენ ვართ ორიენტირებული იმ დაწესებულებების მართვა-განვითარებაზე, რომლებიც დარჩნენ ბაზაზე და ცდილობენ, მოამზადონ უკეთესი კადრები. ვცდილობ, არ გამოვიყენო სიტყვა „რეფორმა“. ჩვენ გვჭირდება ისეთი ინტერვენციები, რომლებიც სისტემას განავითარებს, არ დაარღვევს და დააზიანებს მას. უხეში და არასწორი ჩარევის შედეგები მძიმეა და მათი აღკვეთა

სკოლის მართვა

2-3 წელიწადში რთულია. სტაბილურობა არის სისტემის განვითარების მნიშვნელოვანი წინაპირობა. რაც შეეხება ავტორიზაციას, რომელსაც აქამდე ვახორციელებდით სკოლებში, მან დრო მოჭამა და ახლა სხვა სისტემაზე უნდა გადავიდეთ. მარტივად ავხსნი: რესურსებზე ორიენტირებული შეფასებიდან უნდა გადავიდეთ შედეგებზე ორიენტირეული სისტემის განვითარებზე.

რა გზა გვაქვს გავლილი ამ მიმართულებით?

ძალიან საინტერესო – ვისწავლეთ, როგორ დავაკმაყოფილოთ მინიმალური მოთხოვნები და სტანდარტები, როგორ მოვაწესრიგოთ დოკუმენტაცია, ნაწილობრივ – კანონების პატივისცემა, წესების დადგენა, რომლებიც უნდა დავიცვათ. ვფიქრობ, გამოცდილება დაგროვდა ამ კუთხით. ახლა უნდა გადავიდეთ ისეთ სისტემაზე, რომელშიც ამ ყველაფერზე დიდ ძალისხმევას არ დავხარჯავთ და აქცენტს გავაკეთებთ იმაზე, თუ რა შედეგზე გადის სკოლა. ცენტრი იზრუნებს მიღწეული შედეგების შეფასების ინსტრუმენტების შექმნაზე და შეფასების შედეგების განვითარებისათვის გამოყენებაზე. ეს არის ყველაზე მნიშვნელოვანი და იცავს დამკვეთისა და ბავშვების ინტერესებს...

ჟურნალი სკოლის ადმინისტრატორთათვის

ასეთ პირობებში შევძლებთ, შევაფასოთ სკოლის შედეგები და დავანახოთ სკოლას, თუ რა რესურსი და ძალისხმევა სჭირდება იმისათვის, რომ შედეგები გააუმჯობესოს. უნდა დავეხმაროთ მას საკუთარი სამიზნე ნიშნულების დადგენაში და დავაკვირდეთ, აუმჯობესებს თუ აუარესებს მათ. ვფიქრობ, როგორც კი ეს მიზანი აღსრულდება, სკოლებს განვითარების გაცილებით უკეთესი პირობები შეექმნებათ და გაცილებით მაღალი იქნება ბავშვის დაცულობის ხარისხი. ქაღალდების წერა ბევრმა ისწავლა, დოკუმენტის შესაქმნელად შესაძლოა, ვინმე დაიქირავო... ჩვენ ხომ ვიცით, რომ გარკვეულ შემთხვევებში ეს ასეც ხდებოდა... მნიშვნელოვანია, რა კეთდება ქაღალდების მიღმა და როგორ სრულდება ის, რაც ამ ქაღალდებზე წერია. მნიშვნელოვანი სიახლეა და საინტერესოა, როგორი იქნება მისი რეალური შედეგი. ავტორიზაცია არ ამოწმებს და აფასებს სწავლებისა და აღზრდის პროცესს. საამისოდ რაც უნდა ჩატარდეს, ამას „აკრედიტაცია“ ჰქვია თუ არა?

N 1(3) 2018 13

ამას რა სახელს დავარქმევთ, ჩვენზეა დამოკიდებული. ახლა ასეთი მდგომარეობაა, სკოლებისაგან განსხვავებით, უმაღლესი სასწავლებლების კუთხით ავტორიზაციაც არის დანერგილი და აკრედიტაციაც. ავტორიზაციისას მოწმდება ინსტიტუცია, აკრედიტაცია გამოიყენება პროგრამების შესაფასებლად. პროგრამების ავტორი უმაღლესი საგანმანათლებლო დაწესებულებაა, ამიტომ მისი შეფასება აკრედიტაციის ინსტრუმენტით მიზანშეწონილია. სკოლასთან დაკავშირებით განსხვავებული სურათი გვაქვს. ეროვნული სასწავლო გეგმა არის ძირითადი პროგრამა. კანონმდებლობა სკოლის ნაწილშიც გულისხმობს „აკრედიტაციას“, მაგრამ მისი გავლა უფრო საატესტატო გამოცდებიდან განთავისუფლებას უკავშირდება, ვიდრე პროგრამის შინაარსის შემოწმებას. აკრედიტაცია სკოლისთვის ნაკლებად გამოსადეგი ინსტრუმენტია. ვფიქრობ, ეს მექანიზმიც შესაცვლელია და მას შევცვლით საერთო მიდგომებთან ერთად. მე ვახსენე, რომ უკვე მიმდინარეობს სტანდარტების ცვლილება იმისთვის, რომ შედეგზე ორიენტირებული შეფასება შევძლოთ. ამიტომ, ამ საკითხსაც დავარეგულირებთ. როგორი მოლოდინი გვაქვს – გარკვეული ვადა არსებობს უკვე, თუ სამუშაო პროცესი აჩვენებს? ახალი სტანდარტები ახალ კონცეფციას ეყრდნობა, რომელიც განათლების სამინისტროს წარვუდგინეთ და ამჟამად მიმდინარეობს მისი განხილვა. ისე არ უნდა გავიგოთ, რომ კონცეფციის გარდა არაფერი გვაქვს, სტანდარტების სამუშაო ვერსიაც მომზადებულია, თუმცა კონცეფციის შეთანხმება აუცილებელია იმისათვის, რომ სტანდარტებზე მუშაობა გარკვეულ ეტაპამდე მივიყვანოთ. ვეცდებით, სამინისტროსთან ერთობლივი მუშაობით შევძლოთ, რომ დეკემბრის ბოლომდე კონცეფციის განხილვაში ჩავრთოთ დაინტერესებული პირები. ჩვენ ძალიან დიდი ცვლილებები განვახორციელეთ უმაღლესი განათლების ნაწილში. ასეთი მასშტაბის ცვლილება, რაც ეს ცენტრი დაარსდა, არ ყოფილა. მთლიანად შევცვალეთ შეფასების სისტემა. ის შევუსაბამეთ ევროპულ სისტემას, რომლის ამოქმედებით გაცილებით უკეთესს შედეგებს მივიღებთ.

14 N 1(3) 2018

2018 წელს ეს საკითხები მეტ-ნაკლებად შეიძლება გადაწყდეს? ვფიქრობ, განხილვებს 2018 წლის პირველ ნახევარს დავუთმობთ. თუკი მეორე ნახევარი გვექნება შიდა სამუშაოებისთვის, რომ სტანდარტები უფრო დავხვეწოთ, შემოდგომისთვის შევძლებთ რამდენიმე სკოლის შერჩევას პილოტირებისთვის. პილოტირება აუცილებელია - ეს გზა გავიარეთ უმაღლეს სასწავლებლებთან მიმართებაში და ძალიან კარგი შედეგი მოგვცა. 2018 წლის ბოლოსთვის ალბათ გვექნება შეჯერებული ვერსია, თუმცა დანერგვის ეტაპები ძალიან მნიშვნელოვანი იქნება. მე მეჩვენება, რომ არა მარტო საქართველოს განათლების სისტემაში წლების განმავლობაში მიმდინარე რეფორმები, არამედ მთელ მსოფლიოში მიმდინარე რეფორმებიც ხასიათდება ერთი სერიოზული ნაკლით – მთავარი აქცენტი გადატანილია გონივრული, კარგი დოკუმენტებისა და გადაწყვეტილებების მიღებაზე და შემდეგ მათი დანერგვის თემა განზე რჩება ხოლმე, რაც სერიოზულ უკურეაქციებს იწვევს. ჩვენ გვახსოვს კარგი იდეები არა მხოლოდ საქართველოში, რომელთა რეალიზება სრული ფიასკოთი დასრულდა მხოლოდ იმის გამო, რომ არც ადამიანური და სხვა რესურსები არ აღმოჩნდა საკმარისი მათ დასანერგად. იმდენი მაგალითი ვნახეთ ამ მხრივ – ნაწილი საკუთარ თავზე გამოვცადეთ და ნაწილი სხვების გამოცდილებით დავინახეთ, ვფიქრობ, აღარ გვაქვს შეცდომების დაშვების უფლება. ამიტომ გავიმეორებ და ვიტყვი, რომ არ ვილაპარაკებ რეფორმაზე, ვილაპარაკებ სისტემის განვითარებაზე. თუ სტაბილური გარემო არ შეიქმნა და თანამიმდევრული ნაბიჯები არ გადაიდგა, რეფორმა ვერ იმუშავებს. ის მეტწილად საშუალო ან გრძელვადიან პერიოდზე უნდა იყოს გათვლილი. თუმცა მართვაში არსებობს მცირე ნაბიჯების ეფექტიც...

სკოლის მართვა

ერთი მეორეს არ გამორიცხავს, მაგრამ თუ გინდა, მოკლე-მოკლე ინტერვენციებმა მოიტანოს შედეგი, ისინი საერთო კონტექსტში უნდა ავამოქმედოთ. დავუბრუნდეთ თქვენს კითხვას - კარგი დოკუმენტების შექმნა არის აუცილებელი. ის სურათი, რომელიც დღეს გვაქვს, გარკვეულწილად, გამომდინარეობს ცუდი დოკუმენტებისგან, არასწორი კანონებისა და კანონქვემდებარე აქტებისგან. რაც შეეხება დანერგვას, ეს არის განვითარების ყველაზე მნიშვნელოვანი და ძვირი ეტაპი. ყველაზე მეტი რესურსის, მათ შორის, –­ ადამიანურის მობილიზება აქ არის საჭირო. მაგრამ ამის გარეშე არ გამოვა – პილოტირებისა და დანერგვის ეტაპების ხელშეწყობის გარეშე სისტემა ვერ იქნება წარმატებული. დანერგვას დასჭირდება ხელშეწყობა: ინსტიტუციების გაძლიერება, ადმინისტრაციული ორგანოების, მათ შორის, ხარისხის ცენტრის გაძლიერებაც. დიდი ხანია, ტრიალებს აზრი საჯარო სკოლების ავტორიზაციის შესახებ. ავტორიზაცია უკავშირდება გარკვეული რეგლამენტების შემოღებას. ზოგს ეშინია, რომ სახელმწიფო სკოლების გარეშე არ დარჩეს, ზოგს კი იმის ეშინია, რომ უკვე მოპოვებული სახელი არ გაფერმკრთალდეს. დგას თუ არა დღის წესრიგში საჯარო სკოლების ავტორიზაციის საკითხი და დაედება თუ არა მას საფუძვლად პრინციპი, რომელიც ახსენეთ – შედეგებზე ორიენტირება? რასაკვირველია, სტანდარტი შეეხება ყველას - როგორც საჯარო, ისე კერძო სკოლებსაც. ჩვენ უნდა შევთანხმდეთ ხარისხის უზრუნველსაყოფად საერთო სტანდარტების დადგენაზე, რომლებიც აუცილებელია სკოლის ფუნქციონირებისთვის. შეფასების მექანიზმებში შესაძლებელია იყოს განსხვავება, მაგრამ არა იმის მიხედვით, კერძოა სკოლა თუ საჯარო, არამედ უფრო გეოგრაფიული ადგილმდებარეობის გათვალისწინებით. ქალაქისა და მაღალმთიანი სოფლის სკოლას ერთი ინსტრუმენტით ვერ შეაფასებ, ვერ დაუდგენ ერთ ნიშნულს.

სკოლის ავტორიზაცია ერთ წელიწადში გამორიცხულია, განსაკუთრებით, თუკი ხარისხის უზრუნველსაყოფად აკეთებ ამას. უმაღლესი განათლების სფეროში იყო ასეთი შემთხვევა – 2012 წელს, როცა არჩევნები ახლოვდებოდა, 1140 პროგრამას მიანიჭეს აკრედიტაცია. აკრედიტაცია მოქმედებს ხუთი წლის განმავლობაში. რაც არ უნდა ეცადო და გადაანაწილო, 365 დღეში ფიზიკურად ვერ წაიკითხავ ამდენ დოკუმენტს. სწორედ ამიტომ, მთავრობის დადგენილებით განისაზღვრა ამ პროგრამების ხელახალი აკრედიტაციის ეტაპები, რომლებიც სფეროების მიხედვით დაიყო და ხუთ წელზე გადანაწილდა.

2018 წლის ბოლოს გვექნება ჩამოყალიბებული სქემა, როგორ ჩავატარებთ საჯარო სკოლების ავტორიზაციას ახალი სტანდარტების მიხედვით. ჩვენ გვინდა შევაფასოთ ის სკოლები, რომლებიც უფრო მეტად არიან მომზადებულნი. მათ საშუალებას მივცემთ, რომ განაცხადი თავად გააკეთონ. ყველა დანარჩენი სკოლის ავტორიზაცია კი იმის მიხედვით დაიგეგმება, თუ როგორი იქნება მათი მზაობა. გარკვეული დრო გამოიყოფა ამ პროცესისთვის – მაგალითად, 3-4 წელი? სკოლებს 2021 წლამდე ისედაც აქვთ ფუნქციონირების უფლება. 2018 წელს, როცა პროცესი დაიწყება, ნათლად გამოჩნდება, დაგვჭირდება თუ არა ვადების გადაწევა. ვადებმა ავტომატურად ხუთი წლით არ უნდა გადაიწიოს, თუ პროცესი არ დაიწყება და არ დავინახავთ, რომ ამ კუთხით რეალურად ვაპირებთ რაღაცის გაკეთებას. ესაუბრა გია მურღულია

რაც შეეხება საჯარო სკოლების ავტორიზაციას, გვქონდა მცდელობა, რომ ეს პროცესი წელს დაგვეწყო და ეტაპობრივად დაგვეგეგმა, რადგან 2085

ჟურნალი სკოლის ადმინისტრატორთათვის

N 1(3) 2018 15

STEM განათლების მნიშვნელობის განხილვა ფართო კონტექსტში – იდეები სკოლის ხელმძღვანელთათვის კენ უოლში

პროფესორი, კალიფორნიის უნივერსიტეტის სამუელის საინჟინრო სკოლის დეკანის უფროსი თანაშემწე და პერსონალის უფროსი

რა უნდა გააკეთონ სკოლის ხელმძღვანელებმა, რათა თანამედროვე ცხოვრებისთვის ძალიან აქტუალური STEM განათლება სათანადო სიმაღლეზე აიყვანონ? – ამ კითხვას საინტერესოდ პასუხობს შემოთავაზებული სტატია.

სკოლის ხელმძღვანელებს აქვთ უნიკალური შესაძლებლობა, განახორციელონ მნიშვნელოვანი ცვლილებები და დაეხმარონ მასწავლებლებსა და მოსწავლეებს STEM მიმართულებებზე ორიენტირებული ეკონომიკის განვითარებაში. რამდენიმე ათეული წელია, რაც STEM მიმართულებები (საბუნებისმეტყველო მეცნიერებები, ტექნოლოგიები, ინჟინერია და მათემატიკა) წამყვან როლს ასრულებენ ეკონომიკური ზრდის პროცესში, ხოლო ეკონომიკური კეთილდღეობის მიღწევის ადრინდელი გზები უფრო და უფრო კარგავენ აქტუალობას. ეს ტენდენცია განსაკუთრებით შეიმჩნევა იმ ქვეყნებში, რომელთაც არ გააჩნიათ ბუნებრივი რესურსების დიდი მარაგი. გამოცდილებამ აჩვენა, რომ ასეთ სახელმწიფოებში არსებითად მნიშვნელოვანია STEM პროფესიების მქონე კადრების მომზადება, რომლებსაც შეუძლიათ დიდი წვლილი შეიტანონ ქვეყნის ეკონომიკური განვითარებისა და გლობალური კონკურენტუნარიანობის ზრდის პროცესში.

16 N 1(3) 2018

წინამდებარე სტატიაში მსურს გაგიზიაროთ მოსაზრებები იმ მექანიზმების შესახებ, რომლებიც ადასტურებს STEM მიმართულებების მნიშვნელობას ეკონომიკის განვითარებაში; გარდა ამისა, მინდა, სკოლის ხელმძღვანელებს შევთავაზო STEM განათლების პოპულარიზაციის შესაძლო გზები და, აგრეთვე, მოგაწოდოთ ინფორმაცია იმის შესახებ, თუ რა წვლილი შეაქვს პროგრამას – „სან დიეგოს სახელმწიფო უნივერსიტეტი – საქართველო“ ქვეყნისათვის მაღალკვალიფიციური კადრების მომზადებაში. აღსანიშნავია, რომ ბოლო პერიოდში საქართველოში არცთუ დიდი პოპულარობით სარგებლობს უმაღლესი განათლების მიღება საბუნებისმეტყველო და საინჟინრო სპეციალობების განხრით, მიუხედავად იმისა, რომ მეოცე საუკუნეში ეს დარგები ძალზე განვითარებული იყო და ბევრი ახალგაზრდაც წარმატებით ეუფლებოდა მათ. თანამედროვე

სკოლის მართვა

მოსწავლეები, სხვადასხვა ფაქტორის გამო, ისეთ სპეციალობებს ანიჭებენ უპირატესობას, როგორებიცაა: იურისპრუდენცია, ბიზნესი, საერთაშორისო ურთიერთობები და სხვ. დამკვიდრდა მოსაზრება, რომ STEM მიმართულებით მაღალანაზღაურებადი სამსახურის შოვნა საქართველოში თითქმის შეუძლებელია. ეს მოსაზრება პრობლემურია სამი მიზეზის გამო. პირველ რიგში, ის სრულიად ეწინააღმდეგება განვითარებული მსოფლიოს გამოცდილებას. უნდა აღინიშნოს, რომ მოთხოვნა STEM პროფესიონალებზე გაცილებით სწრაფი ტემპით იზრდება, ვიდრე სხვა რომელიმე დარგის მუშაკებზე. ამას ადასტურებს მრავალი კვლევა, რომლებიც ჩატარებულია სხვადასხვა პროფილის მქონე ორგანიზაციების (ამერიკის შეერთებული შტატების სამთავრობო სააგენტოების, მსოფლიო ბანკის, გაეროს) მიერ. ექსპერტთა უმრავლესობა ამტკიცებს,

ჟურნალი სკოლის ადმინისტრატორთათვის

რომ STEM სფეროში სამუშაო ადგილების რიცხვი სხვა სფეროებთან შედარებით სამჯერ უფრო სწრაფად იზრდება. მთავარი კი ის არის, რომ STEM პროფესიონალებზე მოთხოვნის ზრდის ტემპი აღემატება თავად მოსახლეობის ზრდის ტემპს. ეს იმას ნიშნავს, რომ მოთხოვნა მხოლოდ იმ შემთხვევაში დაკმაყოფილდება, თუ სპეციალობის შემსწავლელ ადამიანთა უდიდესი ნაწილი აირჩევს STEM მიმართულებებს. ეს კი დადებითად აისახება STEM პროფესიონალების ანაზღაურებაზე. ის, რომ საქართველოში მოსწავლეები თავს არიდებენ STEM მიმართულებებს, პრობლემურია (უფრო მეტიც – დასაფიქრებელი) მეორე მიზეზის გამოც: ეკონომიკის აღმშენებლობა თანამედროვე მსოფლიოში სწორედ STEM ინოვაციების წყალობით ხდება. ინდუსტრიული რევოლუციის შემდეგ საქონლის წარმოება ქვეყნის სიმდიდრის დაგროვების ერთ-ერთ შესაძლებლობად იქცა. თუმცა, ჩვენს

N 1(3) 2018 17

ეპოქაში, როდესაც გადაზიდვები საკმაოდ იაფი ღირს, წარმოება ვითარდება იქ, სადაც სამუშაო ანაზღაურება ყველაზე დაბალია, ხოლო წარმოების მეთოდები – ყველაზე ეფექტური. ინფორმაციული რევოლუციის შემდგომ ინოვაცია ბევრად უფრო მნიშვნელოვანი გახდა, ვიდრე პროდუქციის წარმოება. ახალი იდეები, ახალი ტექნოლოგიები, ახალი პროდუქტი ბაზარზე – აი, რა არის ეკონომიკის კონკურენტუნარიანობის განმსაზღვრელი მთავარი ნიშანი. სწორედ ამ ახალი იდეებისა და ტექნოლოგიების შექმნას სჭირდება STEM განათლების მქონე ძლიერი ადამიანური რესურსი. ჩვენს ეპოქაში გამომგონებლები მზად უნდა იყვნენ, იმუშაონ ძალზე სწრაფი ტემპით. ბაზარზე ახალი ტექნოლოგიის გავრცელებისა და ათვისების საზომ ერთეულად ხშირად გამოიყენება დრო, რომელიც სჭირდება 50 მილიონ მომხმარებელს ამ ტექნოლოგიის ასათვისებლად. ცნობილია, რომ ინფორმაციული რევოლუციისა და ინტერნეტის დამსახურებით ეს პროცესი რადიკალურად შეიცვალა. მაგალითად, ტელეფონის გავრცელებას 75 წელი დასჭირდა იმისთვის, რომ 50 მილიონიანი მაჩვენებლისთვის მიეღწია, რადიოს – 38, ტელევიზორს კი – 13 წელი. ეს სამივე ნივთი არის პროდუქტი, ფიზიკური ერთეული, რომელიც უნდა დამზადდეს და მიეწოდოს მომხმარებელს. სულ სხვა საქმეა სამეცნიერო და საინჟინრო სიახლეები, რომელთა მიწოდება შესაძლებელია ვირტუალური, ძალიან სწრაფი გზით. შედეგად, ეკონომიკური აქტივობა შესაძლოა მხოლოდ იდეის გაყიდვას გულისხმობდეს, რაც ძალიან სწრაფად, წამის მეასედში, ხორციელდება. ამის მაგალითია ძალზე პოპულარული თამაში “Angry Birds”, რომელიც მობილური აპლიკაციის ფორმით 2009 წელს გამოიცა. ამ „პროდუქტმა“ 50 მილიონი მომხმარებლის მაჩვენებელს 35 დღეში მიაღწია, თამაშის ფინელმა ავტორებმა კი ასობით მილიონი დოლარი გამოიმუშავეს. დღესდღეობით “Angry Birds”-ის ერთ-ერთი გამომგონებლის შემოსავალი საქართველოს საერთო შიდა პროდუქტის 10%-ს შეადგენს. ამ თანხის გამომუშავება (ხუთასამდე სამუშაო ადგილის შექმნაზე რომ აღარაფერი

18 N 1(3) 2018

ვთქვათ) მოხერხდა არა პროდუქტის საშუალებით, რომელსაც წარმოება სჭირდებოდა, არამედ იდეით. ჩვენმა კოლექტიურმა სურვილმა, ყოველდღიურად გვეთამაშა ამ მულტიპლიკაციური გმირებით, უდიდესი სიმდიდრის აკუმულირება შეძლო. თანაც ეს ვირტუალურად მოხდა, რამდენიმე წამში, ჰაერიდან ჩამოტვირთული მობილური აპლიკაციით. კომერციის ტემპი ისეთია, რომ იდეამ გაჩენის მომენტიდანვე შეიძლება დაიწყოს სიმდიდრის დაგროვება, შემდეგ კი, ასევე თვალის დახამხამებაში, ჩანაცვლდეს სხვა იდეით. ყველას, ვინც ერთ დროს განუწყვეტლივ ვერთობოდით ამ თამაშით, ასე ვკითხავდი: ახლაც ვთამაშობთ? მართლაც, დღეს მომხმარებლები სხვა „მაგარ ახალ თამაშზე“ არიან გადართულები. მთავარი ის არის, რომ გამოვზარდოთ გამომგონებლები, რომლებიც მუდმივად შექმნიან კიდევ ერთ „მაგარ ახალ თამაშს“. ეს გამომგონებლები აჭურვილნი უნდა იყვნენ STEM განათლებითა და უნარებით. ჩვენ გარემოცულნი ვართ STEM ინოვაციებით, მაგრამ ნუ დავივიწყებთ მამრავლის ეფექტსაც, რომელსაც ეს ინოვაციები იწვევენ. მობილური ტელეფონი კარგი მაგალითია. მობილურმა ჩაანაცვლა კედელთან მიერთებული ქსელის ტელეფონი – მოწყობილობა, რომელიც საშუალებას გვაძლევდა გვესაუბრა მეორე ადამიანთან ან მოგვესმინა მისთვის. მობილურ ტელეფონსაც აქვს ეს ფუნქცია, მაგრამ თუ გავიხსენებთ მის ყველა სხვა ფუნქციას, მივხვდებით, რომ სატელეფონო ზარი მხოლოდ მცირე ნაწილია იმ ქმედებებისა, რომლებსაც მობილური ტელეფონის საშუალებით ვახორციელებთ. მართლაც, ეკრანის თვალიერება, ამინდის პროგნოზის წაკითხვა, ვიდეოს ყურება, ბილეთის შესყიდვა, ავიახაზების ფასების შემოწმება, თვით „დახატული ჩიტების“ ან „დახატული გოჭებისთვის“ სროლა - ეს ის საქმიანობებია, რომლებსაც ეთმობა მობილურთან გატარებული დროის უდიდესი ნაწილი. ამგვარად, მობილური ტელეფონისთვის სენსორული და „ჭკვიანი“ ეკრანის შექმნამ უეცრად გამოიწვია ამ მოწყობილობისათვის მთელი რიგი ახალი ფუნქციების მინიჭება, რაც, თავის მხრივ, ახალი ბიზნეს-იდეების განვითარების საშუალებას იძლევა.

სკოლის მართვა

მესამე მიზეზი, რომლის გამოც მოსწავლეებმა STEM პროფესიები უნდა აირჩიონ კარიერის შესაქმნელად, ჩემი აზრით, ყველაზე საგულისხმოა. მასშტაბური პრობლემების გადაჭრა, რომელთა წინაშეც მსოფლიო დგას, ძირითადად, STEM კომპეტენციებით არის შესაძლებელი. გლობალური დათბობა, ახალ დაავადებათა გავრცელება, ენერგიისა და წყლის ოპტიმალური წყაროების მოძიება მზარდი მოსახლეობის დაკმაყოფილების მიზნით – ეს არსებული საჭიროებების მხოლოდ რამდენიმე მაგალითია. ამ საკითხების მოგვარების მთავარი საშუალებაა მეცნიერება და ტექნოლოგიები. სიღარიბეც კი, რომელიც თითქოს პირდაპირ არ უკავშირდება STEM ინოვაციებს, უნდა მოგვარდეს ეკონომიკის ზრდით, რომელშიც უდიდეს წვლილს სწორედ STEM მიმართულებები შეიტანენ. გლობალურმა კონკურენტებმა იციან, რომ მომავალი STEM მიმართულებებისაა. სწორედ ამიტომ, მსოფლიოს მრავალ ქვეყანაში ინვესტიციები მიმართულია მეცნიერებისა და ინჟინერიის სპეციალო-

ჟურნალი სკოლის ადმინისტრატორთათვის

ბების განვითარებისაკენ. ქვეყანა, რომელიც არ ზრუნავს STEM პროფესიონალების გამოზრდაზე, ყოველთვის ჩამორჩენილი იქნება იმ ქვეყნებთან შედარებით, რომლებსაც ძლიერი STEM სპეციალისტები ჰყავთ. STEM პროფესიების უგულებელყოფა არა მარტო ერთ სახელმწიფოს, არამედ მთელ მსოფლიოს შეაფერხებს გლობალური პრობლემების მოგვარების პროცესში. რისი გაკეთება შეუძლიათ სკოლის მმართველებს? მრავალი ფაქტორი ახდენს ზეგავლენას მოსწავლეების გადაწყვეტილებაზე კარიერის შერჩევის დროს. მაგალითად, ისინი ითვალისწინებენ ოჯახისა და მეგობრების მოსაზრებებს, ასევე მედიაში გავრცელებულ ინფორმაციას. ამ თვალსაზრისით სკოლასაც შეუძლია მნიშვნელოვანი ფუნქციის შესრულება. სწორედ სკოლამ უნდა დაანახოს მოსწავლეებს მეცნიერებისა და ინოვაციების გზით მიღწეული უდიდესი წარმატებები და დაარწმუნოს ისინი, რომ მომავალი სწორედ STEM მიმართულებებისაა. ამისათვის სკოლის ხელმძღვანელებმა სამი კონკრეტული ნაბიჯი უნდა გადადგან.

N 1(3) 2018 19

პირველი ნაბიჯი: სკოლის ხელმძღვანელებმა უნდა შექმნან სასწავლო გარემო, რომელშიც მოსწავლეებს ექნებათ მოტივაცია, შეისწავლონ STEM მიმართულებები. არის შემთხვევები, როდესაც ისინი მოზარდებს შთააგონებენ, რომ STEM საგნები რთულია და უინტერესო. არადა, გაცილებით მომგებიანი იქნება, თუ დირექტორი სკოლის სამეცნიერო ლაბორატორიას ერთ-ერთ ყველაზე მიმზიდველ და საინტერესო კაბინეტად გადააქცევს და, ამავდროულად, წაახალისებს მოსწავლეთა მონაწილეობას სხვადასხვა კლასგარეშე აქტივობებში, როგორებიცაა, მაგალითად, მათემატიკური თამაშები და ოლიმპიადები. მნიშვნელოვანია, რომ სკოლის ხელმძღვანელი იზიარებდეს და მოსწავლეებთან ერთად ზეიმობდეს თითოეული მათგანის წარმატებას. სკოლის დირექტორის გზავნილი ასეთი უნდა იყოს: „მათემატიკისა და საბუნებისმეტყველო მეცნიერების შესწავლა არ არის მარტივი, მაგრამ ამის კეთება ნამდვილად ღირს“.

მამრობითის (თანაფარდობა 54% - 46%), STEM მიმართულებების საგანმანათლებლო ფაკულტეტებზე ქალთა რაოდენობა მხოლოდ 40%-ს შეადგენს. საინჟინრო პროგრამებზე მდედრობითი სქესის სტუდენტების რიცხვი კიდევ უფრო ნაკლებია და, საშუალოდ, 20%-ია. შედეგად, მაღალი რანგის თანამდებობებზე დასაქმებულ STEM პროფესიონალთა შორის მხოლოდ 16%-ია მდედრობითი სქესის წარმომადგენელი. ეს უბრალოდ ცუდი დაგეგმვაა – რაც უფრო ბევრია იდეა, მით უფრო მეტია შანსი, დაიბადოს მინიმუმ ერთი გენიალური ბიზნეს-იდეა. თუ მოსახლეობის ნახევარს ამ პროცესიდან გავთიშავთ, მაშინ ავტომატურად ვკარგავთ გენიალური იდეების ნახევარს. სკოლის ლიდერებმა უნდა დაამარცხონ სტერეოტიპი, რომ მათემატიკა და მეცნიერება არ არის გოგონებისთვის და, შესაბამისად, უფრო მეტად ჩართონ ისინი STEM მიმართულებებზე ორიენტირებულ საგანმანათლებლო პროცესში.

ძალზე მნიშვნელოვანია STEM მიმართულებების პოპულარიზაცია ორივე სქესის მოსწავლეებთან. კვლევები ცხადყოფენ, რომ STEM ინდუსტრიაში ქალები ნაკლებად არიან დასაქმებულნი. მიუხედავად იმისა, რომ უნივერსიტეტებში მეტი მდედრობითი სქესის სტუდენტი სწავლობს, ვიდრე

მეორე ნაბიჯი: სკოლის მმართველებმა უნდა შექმნან ყველა პირობა, რომლებიც STEM მასწავლებლებს სჭირდებათ მოსწავლეთა მოტივირებისა და მათთვის ხარისხიანი განათლების მისაცემად. მათ ხელი უნდა შეუწყონ პედაგოგებს პროფესიული განვითარების ტრენინგების გავლაში, ასევე ხელმისაწვ-

20 N 1(3) 2018

სკოლის მართვა

დომი გახადონ ყველა საჭირო რესურსი, რომლებიც აამაღლებს მოსწავლეთა მოტივაციას. ბევრი კვლევა ადასტურებს, რომ იმ მოსწავლეებს, რომლებმაც STEM მიმართულებები აირჩიეს, ერთი მასწავლებელი მაინც ჰყავდათ ისეთი, რომელმაც საოცარი ინტერესი აღუძრა მათ მეცნიერებების ან მათემატიკის მიმართ. თუ STEM საგნების პედაგოგებს წავახალისებთ და დავეხმარებით პროფესიულ ზრდაში, ისინი დაეხმარებიან მოსწავლეებს, აღმოაჩინონ თავიანთი შესაძლებლობები STEM მიმართულებებში. მესამე ნაბიჯი: დირექტორებს შეუძლიათ მოიძიონ პარტნიორები STEM საგნებისათვის ხელსაყრელი გარემოს შესაქმნელად. შესაძლებელია ტექნოლოგიის სპეციალისტებისა და უმაღლესი განათლების სფეროს წარმომადგენლების მოწვევა, რომლებიც თავის ცოდნასა და ენთუზიაზმს სასკოლო საზოგადოებას კლასგარეშე პროგრამების ფარგლებში გაუზიარებენ. სკოლებსა და ტექნოლოგიურ კომპანიებს შორის თანამშრომლობა მოსწავლეებს დაანახებს მათემატიკისა და მეცნიერების მნიშვნელობას, მათ კარიერულ პერსპექტივებს. მსოფლიოში ასეთი თანამშრომლობის მრავალი წარმატებული მოდელი არსებობს. შესაძლებელია როგორც არსებული გამოცდილების გაზიარება, ასევე თანამშრომლობის ახალი და შემოქმედებითი

ჟურნალი სკოლის ადმინისტრატორთათვის

გზების შექმნა, რომლებიც საქართველოს რეალობაზე იქნება მორგებული. დაბოლოს, მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ ამჟამად საქართველოში მეცნიერებისა და ინჟინერიის სფეროში განათლების მიღების შესაძლებლობები სრულად ტრანსფორმირდება. მთავრობამ STEM პროგრამების განვითარება ერთ-ერთ პრიორიტეტად დაისახა. ამერიკის შეერთებულ შტატებთან თანამშრომლობის შედეგად „ათასწლეულის გამოწვევის ფონდი – საქართველო“ სან დიეგოს უნივერსიტეტთან ერთად ახორციელებს STEM საუნივერსიტეტო პროგრამებს. შედეგად, სან დიეგოს უნივერსიტეტი ქართველ სტუდენტებს შესაძლებლობას აძლევს, მიიღონ ამერიკული დიპლომი კომპიუტერულ მეცნიერებებში, ელექტრულ და კომპიუტერულ ინჟინერიაში, ქიმიაში/ბიოქიმიაში, სამოქალაქო და სამშენებლო ინჟინერიაში. სტუდენტები აღნიშნულ სპეციალობებს შეისწავლიან ინგლისურ ენაზე ქალაქ თბილისში და გადაიხდიან ამ პროგრამების რეალური ღირებულების მხოლოდ მცირე ნაწილს. აღნიშნული პროგრამების საშუალებით საფუძველი ეყრება ასობით ახალგაზრდის კარიერას STEM მიმართულებით. სან დიეგოს უნივერსიტეტი – საქართველოს პროგრამების შესახებ მეტი ინფორმაციის მოსაპოვებლად ეწვიეთ ვებ-გვერდს: georgia.sdsu.edu

N 1(3) 2018 21

ღია სკოლა სიმონ ჯანაშია

გივი ზალდასტანიშვილის სახელობის ამერიკული აკადემია თბილისში, საზოგადოებრივი პროგრამების კოორდინატორი

თანამედროვე სკოლა ღია სისტემა უნდა იყოს, რომ საზოგადოების განვითარებისათვის რეალური ხელშეწყობა შეძლოს. რამდენად აკმაყოფილებენ ამ პრაქტიკულ აქსიომას საქართველოს სკოლები და ხელს უწყობს თუ არა სახელმწიფო რეგულაციები მათ ამაში? კითხვას ეს წერილი უპასუხებს.

ჩვენ ხშირად ვსაუბრობთ განათლების სისტემის სხვადასხვა ელემენტზე, მასწავლებლებზე, სასწავლო პროცესზე, დაფინანსებაზე, ინფრასტრუქტურაზე და პოლიტიკაზე. თუმცა, იშვიათად ვმსჯელობთ თავად სისტემის, როგორც ერთიანი ორგანიზმის, თავისებურებებზე. შესაძლოა სწორედ ამის გამო განათლების საკითხებზე მოსაუბრეს ხშირად უჭირს ხოლმე იმის გააზრება, თუ როგორ მუშაობს განათლება, როგორც სისტემა. შესაბამისად კი, გააზრების გარეშე გვიჭირს იმ საკითხების გადაჭრაც, რომლებიც განათლების სისტემას განავითარებდა. ზოგადი განათლების სისტემა, ისევე როგორც ნებისმიერი სხვა საგანმანათლებლო სისტემა, ღია სისტემაა. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ ჩვენი საგანმანათლებლო დაწესებულებები მზად უნდა იყვნენ გარე სისტემებთან, მათ შორის, გარე ორგანიზაციებთან, ინსტიტუტებთან თუ ჯგუფებთან ურთიერთობისთვის. მათთან თანამშრომლობით სკოლები არა მხოლოდ სარგებლის მიღებას, არამედ გარედან მომავალი რისკების შემცირებასაც შეძლებენ. რა განსხვავებაა ღია და ჩაკეტილ სისტემებს შორის? ამ კითხვაზე პასუხის გასაცემად, ცხადია, ჯერ ჯობია ზოგადად გავიაზროთ, თუ რას წარმოადგენს

22 N 1(3) 2018

ზოგადად სისტემა. სისტემა არის სხვადასხვა ელემენტებისგან შემდგარი ერთობლიობა. ამ ელემენტებს ის ახასიათებს, რომ ისინი თავიანთი სისტემის საერთო მიზნის შესაბამისად მოქმედებენ. მაგალითად, საათი არის სისტემა, რომელიც შედგება ენერგიის წყაროსგან (ზამბარა, ან ელემენტი), დროის გამომთვლელი მექანიზმისგან (ხრახნი, ლილვი, ან ელექტრონული ნაწილები), დროის მაჩვენებლებისგან (ისრები, ან ციფერბლატი), და კონტეინერისგან, რომელშიც მოთავსებულია ყველა ეს ელემენტი. საათის ყველა ელემენტს საერთო მიზანი აქვს, რომ დროის აღრიცხვასა და გაგებაში დაეხმაროს მის მომხმარებელს. სისტემის კიდევ ერთი მახასიათებელია ის, რომ მისი ელემენტები ერთმანეთის შესაბამისად უნდა იყოს დაგეგმილი და შემუშავებული. სხვაგვარად, რაც არ უნდა კარგად მოგვეჩვენოს ცალკეული ელემენტი, მათ გამაერთიანებელ სისტემას გამართულად ფუნქციონირება მაინც გაუჭირდება. საუკეთესო მახასიათებლების მქონე ავტომობილის საჭის, თვითმფრინავის მოტორის და მატარებლის მუხრუჭების მექანიკური კომბინაციით რთული იქნება გამართული ახალი სატრანსპორტო საშუალების შექმნა. ყველა ეს ელემენტი შეიძლება საუკეთე-

სკოლის მართვა

სოდ მუშაობდეს თავისი სისტემის ფარგლებში, მაგრამ უსარგებლო იყოს ახალი სისტემის ნაწილად.

უნდა მოქმედებდეს. არც საათის ცვლილება მოქმედებს კლიმატური პირობების ცვლილებაზე.

სისტემების თეორიის მიხედვით, ჩაკეტილია სისტემა, რომელსაც ურთიერთობა მის ფარგლებს გარეთ არსებულ სხვა სისტემებთან არა აქვს, ან არცკი სჭირდება. ღიაა სისტემა, რომელსაც აქვს ურთიერთობა გარე სისტემებთან და ამ ურთიერთობებზე რეაგირებაც მისი ფუნქციონირების ნაწილია. ამ ურთიერთობაზეა დამოკიდებული სისტემის გამართულობა.

თუ შესადარებლად სატრანსპორტო სისტემას განვიხილავთ, ცხადი ხდება, რომ გარე სისტემებს პირდაპირი ან ირიბი გავლენა აქვთ მის ფუნქციონირებაზე. ტრანსპორტის სისტემა ღია სისტემაა. მის ეფექტიანობას განაპირობებს გარე გავლენები. მაგალითად, სატრანსპორტო სისტემა, საათისგან განსხვავებით, კლიმატზეა დამოკიდებული. აქ ურთიერთქმედება ორმხრივია. სატრანსპორტო სისტემის გაუმართაობამ შეიძლება კლიმატური პირობების შეცვლაზეც იმოქმედონ.

უკვე მოყვანილი მაგალითები რომ მოვიშველიოთ, საათი ჩაკეტილი სისტემის ნიმუშია. მისი ფუნქციონირებისთვის სხვა სისტემები ნაკლებად მნიშვნელოვანია. მაგალითად, კლიმატის ცვლილებები საათის, როგორც სისტემის, ფუნქციონირებაზე არ

ჟურნალი სკოლის ადმინისტრატორთათვის

სკოლა და ზოგადი განათლების სისტემა ასევე ღია სისტემაა. საზოგადოებაში მიმდინარე პროცესები, ცხადია, გავლენას ახდენს სკოლაზე. სკოლასაც,

N 1(3) 2018 23

თავის მხრივ, შეუძლია გავლენა იქონიოს სხვა საზოგადოებრივ სისტემებზე. მაგალითად, სკოლაში მიღებულ გამოცდილებას გავლენა აქვს ეკონომიკაზე, ჯანმრთელობის დაცვის სისტემაზე, გარემო პირობებზე და სხვ. ცხადია, ამ სისტემებს გავლენა აქვს სკოლაზე. ეკონომიკური განვითარება ზრდის ან აფერხებს სკოლების შესაძლებლობებს. ჯანმრთელობის დაცვის სისტემის გამართულობასაც მნიშვნელოვანი პოზიტიური გავლენის მოხდენა შეუძლია განათლებაზე. მეცნიერებისა და ტექნოლოგიურ განვითარებას გავლენა აქვს პედაგოგიკაზე და სწავლების შინაარსზეც. სისტემები შეიძლება გამიზნულად ცდილობდნენ მის ფარგლებს გარეთ არსებული სისტემების ელემენტებთან ურთიერთობების შეზღუდვას ან წახალისებას. ამ მხრივ საქართველოს განათლების სისტემაც არ არის გამონაკლისი. ზოგადი განათლების სისტემა საქართველოში, ერთი მხრივ, იმ დეკლარირებული პრინციპებზე დგას, რომელიც გულისხმობს სკოლის გარეთ ჩართული საზოგადოების აქტიურ თანამონაწილეობას საგანმანათლებლო პროცესში, მეორე მხრივ კი, მნიშვნელოვანი ბარიერები გვაქვს აღმართული ამ ურთიერთობების შესაფერხებლად. სკოლისა და გარე საზოგადოების ურთიერთობების ბარიერებისა და შესაძლებლობების დასადგენად, წელს სამოქალაქო განვითარების ინსტიტუტმა (cdi. org.ge) სპეციალური კვლევა ჩაატარა1. მკვლევართა ჯგუფს აინტერესებდა, როგორ არეგულირებს ნორმატიული დოკუმენტები სკოლისა და საზოგადოების ურთიერთობას. ასევე მნიშვნელოვანი იყო ამ ურთიერთობების რეგულირების პრაქტიკის შესწავლაც. საჭირო იყო ორივე მხარის – სკოლისა და სკოლის გარეთ მყოფი საზოგადოების გამოცდილების შესწავლა. იმისათვის, რომ საკუთარი განათლების სისტემა უკეთესად გაგვეაზრებინა, კვლევამ ასევე შეისწავლა ავსტრიის გამოცდილება სკოლებისა და საზოგადოების ურთიერთობების კუთხით. კვლევის მიზანი იმ რეკომენდაციების შემუშავება იყო, რომლებიც შეიძლება გადაწყვეტი1

ხოფერია, რ., ბიჩინაშვილი, ნ. სკოლისა და საზოგადოების ურთიერთობის პრობლემები. CDI. თბილისი, 2017.

24 N 1(3) 2018

ლების მიმღებებს სკოლის, როგორც ღია სისტემის, გაუმჯობესებაში დაეხმაროს. სწორედ იქიდან გამომდინარე, რომ ზოგადი განათლება ღია სისტემაა, მნიშვნელოვანია ვიმსჯელოთ, თუ რატომ არის სკოლისა და საზოგადოების ურთიერთობის საკითხი მნიშვნელოვანი. ამისთვის საჭირო იქნება ჯერ იმის დადგენა, განათლების სისტემის რა კონცეპტუალური საფუძვლები განაპირობებს ამ ურთიერთობებს. ამის შემდეგ უკვე შეგვიძლია ვიმსჯელოთ, თუ რა სარგებელი ან საფრთხეები შეიძლება მოუტანოს საზოგადოებისა და სკოლის მჭიდრო ურთიერთობამ საგანმანათლებლო პროცესს. სულ ბოლოს კი ალბათ უნდა ვიმსჯელოთ იმის შესახებ, თუ რა ვითარება გვაქვს ჩვენ და რა გზებით შეიძლება ამ ვითარების გაუმჯობესება. სკოლის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი მისიაა, რომ, ერთი მხრივ, ფეხი აუწყოს საზოგადოების განვითარებას, მეორე მხრივ კი ხელი შეუწყოს ამ პროცესს. ამიტომ, სკოლისა და საზოგადოების მჭიდრო ურთიერთკავშირი განსაკუთრებულად მნიშვნელოვანი ხდება. როდესაც სკოლის გარეთ, საზოგადოებაში მნიშვნელოვანი სოციალური და ტექნოლოგიური ცვლილებები ხდება, მნიშვნელოვანია, რომ სკოლამ საზოგადოებისგან პირდაპირი იმპულსი მიიღოს, რათა ამ ცვლილებების შესაბამისად დაიწყოს ფუნქციონირება. თუ სკოლა მხოლოდ სახელმწიფოსგან ელის იმპულსს პირდაპირი დირექტივის ან პრაქტიკის ცვლილების გზით, ის ჩამორჩება საზოგადოების განვითარებას. საზოგადოებას უწევს, ჯერ ხელისუფლების წარმომადგენლები დაარწმუნოს ცვლილების აუცილებლობაში, ეს ცვლილება კი სკოლებამდე აღწევს მხოლოდ სახელმწიფოს ცენტრალიზებული ჩარევის შემდეგ. დაახლოებით ასევე წარიმართა საქართველოში სკოლების ტექნოლოგიური განვითარების პროცესი. საზოგადოებას ჰქონდა დიდი სურვილი, რომ ახალგაზრდებს კომპიუტერული ტექნოლოგიების მოხმარება შეესწავლათ. თუმცა, საზოგადოებას არ ჰქონდა შესაძლებლობა, რომ სკოლებისთვის პირდაპირ მიეწოდებინა ეს ტექნოლოგიები. ამიტომაც, სახელმწიფომ თავის თავზე აიღო კომპიუტერებით სკოლების

სკოლის მართვა

მომარაგება. ყველა სკოლის კომპიუტერული ტექნოლოგიებითა და ინტერნეტით აღჭურვისთვის სახელმწიფოს თითქმის ორი ათეული წელი დასჭირდა. თუმცა ამის საპირწონედ გვაქვს სხვა მაგალითიც. საქართველოში სასკოლო საზოგადოება დაინტერესებული იყო, რომ ერთმანეთთან კომუნიკაცია დაემყარებინათ. სანამ სახელმწიფო რაიმეს მოიმოქმედებდა, მასწავლებლები, მშობლები, მოსწავლეები, უნივერსიტეტების პროფესორები, გამომცემლობები და სხვა დაინტერესებული პირები თავად, სახელმწიფოსგან დამოუკიდებლად გაწევრიანდნენ საკომუნიკაციო სოციალურ ქსელებში. ფეისბუკში დღეს რამდენიმე ასეული ათასი სკოლის მოსწავლე, ათიათასობით მასწავლებელი და სკოლის ადმინისტრატორია გაწევრიანებული. ეს კი მათ შორის ინფორმაციის გაცვლას მნიშვნელოვნად აჩქარებს. დღეს ვცხოვრობთ პირობებში, როდესაც ნებისმიერ ჩვენგანს სოციალური ქსელის მეშვეობით სახლიდან გაუსვლელად შეგვიძლია ინფორმაციის მიწოდება

ჟურნალი სკოლის ადმინისტრატორთათვის

საქართველოს სკოლის მოსწავლეებისა და მასწავლებლების დიდი ნაწილისთვის. ჩვენს ეპოქაში სკოლაში შეძენილი ცოდნა ცხოვრებაში მიღებული ინფორმაციის მხოლოდ მცირე ნაწილს ეფუძნება. სკოლები მოსწავლეებს ძირითად ინფორმაციას სახელმძღვანელოების მეშვეობით აწვდიან. სახელმძღვანელოები რამდენიმე წლის განმავლობაში არ იცვლება. ინტერნეტის საშუალებით კი სახელმძღვანელოებისგან მნიშვნელოვნად განსხვავებული, უფრო მრავალფეროვანი, განახლებული ინფორმაციიაა ხელმისაწვდომი. სკოლა ნელ-ნელა ჩამორჩება სკოლის გარეთ არსებულ წყაროებს ინფორმაციის მიწოდების ფორმებით და სისწრაფით. სკოლას სულ უფრო მეტად უჭირს, ფეხი აუწყოს ცხოვრებას. სკოლის გარეთ არსებული პროფესიები სულ უფრო მეტად მოითხოვს დახვეწილ, ინტეგრირებულ, მულტიდისციპლინურ ცოდნას. სკოლებში კი შრომის განაწილება და სწავლება ჯერ კიდევ საგნობრივ და მონოდისციპლინურ პრინციპს ემყარება. სკოლის გარეთ სამუშაო უფრო მეტად

N 1(3) 2018 25

ეფუძნება გუნდურობას. ადამიანები სულ უფრო და უფრო ხშირად ერთიანდებიან ახალი წამოწყებების გარშემო. ამ დროს სკოლებში მასწავლებლებიც კი უმეტესად ინდივიდუალურად მუშაობენ და მოსწავლეებსაც, ძირითადად, პირადი ძალისხმევისა და შედეგებისთვის აფასებენ. იზრდება ნაპრალი სკოლისა და საზოგადოებრივი ცხოვრების ფორმებს შორის. მის აღმოსაფხვრელად კი აუცილებელია, რომ სკოლის ცხოვრებაში აქტიურად ჩაერთოს მთლიანი საზოგადოება. ამგვარი მიდგომით ცოდნის ექსკლუზიური გამავრცელებელი მასწავლებელი და სახელმძღვანელო კი აღარ იქნება, არამედ – საზოგადოებისა და სკოლის ურთიერთქმედება. სწორედ ამიტომ არის მნიშვნელოვანი, რომ სკოლა გახდეს რაც შეიძლება ღია. სასარგებლო იქნება, თუ სკოლა რაც შეიძლება ხშირად მოიწვევს სხვადასხვა დარგის პროფესიონალს, რომელიც გაესაუბრება ბავშვებს საკუთარი საქმიანობის შესახებ. ასევე მნიშვნელოვანია ურთიერთობა ორგანიზაციებთან, რომლებთან ერთადაც შესაძლებელი იქნება მოსწავლეების ჩართვა საზოგადოებრივი პრობლემების გადაჭრაში. ამგვარი ურთიერთობებით სკოლებს საკუთარი მატერიალური და ფინანსური რესურსების გამდიდრებაც შეუძლიათ. მაგალითად, სკოლის კურსდამთავრებულების ასოციაციებს შეუძლიათ გარკვეული ძალისხ-

26 N 1(3) 2018

მევა გასწიონ სკოლის განვითარებისთვის. სკოლას შეუძლია დაადგინოს თავისი საჭიროებები და ამის შემდეგ დაიხმაროს ასოციაციები მათ დასაძლევად. რა უშლის ხელს საზოგადოებისა და სკოლის ურთიერთობას? ჩვენს ქვეყანაში ბარიერებს შორის შეგვიძლია დავასახელოთ სახელმწიფო რეგულაციები, არასათანადო მართვის პრაქტიკა, სკოლებში დაგროვილი არასათანადო ცოდნა და საზოგადოების არასათანადო აქტიურობა. სახელმწიფო არ ახალისებს სკოლების აქტიურობას გარე რესურსების მოზიდვის ან ურთიერთობების გაღრმავების კუთხით. არ არსებობს სკოლების შეფასების სისტემა, რომელიც დააფასებდა სკოლის დირექტორების ძალისხმევას, რომ გარე პარტნიორები შეიძინონ. პირიქით, მკაცრი კონტროლი მუდმივად ქმნის საფრთხეს, რომ ასეთი ურთიერთობების საფუძველზე განხორციელებული ფინანსური თუ მატერიალური ტრანზაქციები შეიძლება სკოლის ადმინისტრაციის შეცდომით და, საბოლოოდ, ხელმძღვანელების დასჯით დასრულდეს. სახელმწიფო რეგულაციები გაუმართლებელ ბარიერებს ქმნის საზოგადოებრივი ორგანიზაციებისა და სკოლების ურთიერთობებშიც. მინისტრის 2010 წლის ცნობილი 837-ე ბრძანება სკოლაში სემინარის ჩამტარებელ ორგანიზაციას ავალდებულებს, რომ თანხმობა მიიღოს განათლებისა და მეცნიერების

სკოლის მართვა

სამინისტროსაგან. სამოქალაქო განვითარების ინსტიტუტის კვლევის ფარგლებში ორგანიზაციამ სამინისტროსაგან გამოითხოვა 2016 წელს ამ საკითხთან დაკავშირებული კორესპონდენცია. როგორც ირკვევა, განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს მხოლოდ იშვიათ შემთხვევებში აქვს შესაძლებლობა და სურვილი, გაერკვეს საზოგადოებრივი ორგანიზაციის მიერ შეთავაზებული პროგრამის არსში. თავისთავად ცხადია, რომ ეს ასეც იქნება, რადგან სამინისტროს ხშირ შემთხვევაში არა აქვს სათანადო ინსტრუმენტები, გადაამოწმოს, თუ რას წარმოადგენს ესა თუ ის ორგანიზაცია. ერთ ბიუროკრატიულ ორგანიზაციას არც იმის შესაძლებლობა აქვს, რომ ასობით წერილს აუვიდეს. ვითარების აბსურდულობის აღსაწერად რამდენიმე მაგალითს მოვიყვან. მაგალითად, სახელმწიფო მუზეუმს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს თანხმობა სჭირდება სკოლაში საგანმანათლებლო ლექციის ჩასატარებლად. მაგრამ თუ იმავე ლექციას მუზეუმი თავის შენობაში მოაწყობს და სკოლას იქ მიიწვევს, მაშინ სკოლას სამინისტროსთან იმავე შინაარსის აქტივობაზე შეთანხმება აღარ დასჭირდება. დღეს მოქმედი ნორმატიული აქტების მიხედვით, ჯანდაცვის სამინისტროს სკოლაში პირველადი დახმარების თემაზე ტრენინგის მოწყობა რომ უნდოდეს, მან ჯერ ნებართვა განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროსგან უნდა აიღოს. ასევე უნდა აიღოს ნებართვა სახელმწიფო უნივერსიტეტმა, იმ შემთხვევაში, თუ მას სკოლისთვის თავისი ცოდნის გაზიარების სურვილი გაუჩნდება. ურთიერთობების შემზღუდველი ნორმატიული აქტებით იქმნება ილუზია, რომ სკოლები დაცულნი არიან მავნე ზეგავლენებისგან. ეს არის ილუზია მხოლოდ იმიტომ, რომ დღეს, ტექნოლოგიური განვითარების ეპოქაში, გარე სისტემებს მოსწავლეებზე და მასწავლებლებზე ზეგავლენის მოხდენა ამ ფილტრის გვერდის ავლითაც შეუძლიათ. მხოლოდ ორ რამეს ემსახურება საზოგადოებისა და სკოლების ურთიერთობის შემზღუდველი 837-ე ბრძანება. მინისტრის ეს ბრძანება სახელმწიფოს საშუალებას აძლევს, აკონტროლოს სკოლები, ასევე აკონტროლოს გარე ორგანიზაციები და ისინი დაიქ-

ჟურნალი სკოლის ადმინისტრატორთათვის

ვემდებაროს. მაგალითად, თუ პოლიტიკურ პარტიას რომელიმე კვლევის შედეგი არ მოეწონება, მაშინ მას აქვს მარტივი ბერკეტი, რომ შემდგომში ამ კლევის ავტორს სკოლაში შესვლის და ამ კვლევის შესახებ ინფორმაციის გავრცელების შესაძლებლობა შეუზღუდოს. სამოქალაქო განვითარების ინსტიტუტის კვლევა აჩვენებს, რომ არანაირი ობიექტური საზომი არ არსებობს, რა შემთხვევაში აძლევს სამინისტრო უარყოფით ან ნეიტრალურ პასუხს სკოლასთან ურთიერთობის მსურველ ორგანიზაციას, ან რა შემთხვევაში ეხმარება ინფორმაციის გავცელებითაც კი. გარდა ამისა, არსებული რეგულაციები სკოლის ხელმძღვანელებსაც აცილებს პასუხისმგებლობას, რომ საკუთარი სურვილის და საჭიროების მიხედვით აირჩიონ პარტნიორები. სუსტი დირექტორი შეიძლება ბედნიერიც კი იყოს იმით, რომ მის ნაცვლად ბიუროკრატი იღებს გადაწყვეტილებას, რადგან ამ გზით ის დაცულია კრიტიკისგან როგორც სკოლის შიგნით, ისე გარედან. ამგვარი ვითარება არც ბუნებრივია და არც სასარგებლო სკოლების განვითარებისთვის. სკოლა თანდათან ჩამორჩება საზოგადოებრივ ცხოვრებას და სულ უფრო ხელოვნურ სივრცედ იქცევა. სკოლა კარგავს პარტნიორებისა და რესურსების მოზიდვის შესაძლებლობას. საზოგადოება კი კარგავს შესაძლებლობას, რომ საკუთარი პრობლემების გადაჭრაში საგანმანათლებლო სივრცე ჩართოს. ამგვარი პოლიტიკა საგანმანათლებლო სისტემის, ისევე როგორც მასთან გამართულ ურთიერთობებზე დამოკიდებულ სხვა სისტემების ძირეული მახასიათებლის – ღიაობის, ხელოვნურად შეზღუდვის მცდელობაა. ეს თეორიულად შეუძლებელია, პრაქტიკულად კი წარმოშობს ხელოვნურ ბარიერებს, ნეპოტიზმის, პოლიტიკური კონტროლისა და სკოლების დირექტორების ინიციატივების შეზღუდვების გამომწვევ პრაქტიკას. სკოლის ღიაობას სჭირდება ხელშეწყობა ორი მიმართულებით; საჭიროა მისი წახალისება და ასევე აუცილებელია არასათანადო ბარიერების მოხსნა არსებული რისკების გათვალისწინებით. ცვლილებები კი მაშინ მოხდება, როდესაც ინიციატივიანი დირექტორები სახელმწიფოს წარმომადგენლებს ამის საჭიროებას დაანახებენ.

N 1(3) 2018 27

არაფორმალური მიდგომების როლი სასკოლო განათლებაში არჩილ სუმბაძე ბაქსვუდის სკოლის აკადემიური დირექტორი არაფორმალური განათლება ყოველდღიური სასკოლო ცხოვრების უკიდურესად მნიშვნელოვანი ნაწილია. სკოლის დირექტორისთვის არსებითი ამოცანაა ამ ტიპის განათლების კარგად ორგანიზება. ეს წერილი რამდენიმე კონკრეტულ მაგალითსა და რეკომენდაციაზე დაგვაფიქრებს, რა შეიძლება გავაკეთოთ წარმატების მისაღწევად. შესავალი პოსტსაბჭოთა განათლების სისტემაში სკოლის მართვა საკმაოდ რთული მისიაა. ამ სირთულეს ბევრი სხვადასხვა ფაქტორი განაპირობებს, მაგრამ, ვფიქრობ, ადამიანური რესურსისა და პროფესიონალი კადრის დეფიციტი ერთ-ერთი საკვანძო, თუ არა გადამწყვეტი, საკითხია. დარწმუნებული ვარ, ამ გამოწვევის წინაშე ზოგადსაგანმანათლებლო სფეროს ყველა მენეჯერი დამდგარა სხვადასხვა ხარისხით. სკოლებში ჩნდება ვაკანსიები და თითქოს დაუსაქმებელი კანდიდატიც ბევრია. პრობლემა კი ის არის, რომ ამ ორ სიმრავლეს შორის თანხვედრა არ გვაქვს - თანამედროვე სკოლის საჭიროებები და ამ კანდიდატთა პიროვნული თუ ინტელექტუალური რესურსი ერთმანეთთან შეუსაბამოა. ეს დისონანსი, უმეტეს შემთხვევებში, გამოწვეულია პროფესიული უნარებისა და მოტივაციის ნაკლებობით, საგნისა და, რაც უფრო მთავარია, სწავლა-სწავლების ეფექტური მიდგომების ნაკლები ცოდნით. მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრომ ამ მიმართულე-

28 N 1(3) 2018

ბით საკმაოდ დიდი რესურსი მიმართა და ბევრი პროექტიც წამოიწყო, ფაქტია, რომ თანამედროვე უნარებისა და მიდგომების მცოდნე მასწავლებელთა ახალი თაობების მომზადებას წლები სჭირდება და არა კვირები. შესაბამისად, არსებული რეალობის შეფასებას გრძელვადიანი მიზნებისა და მდგრადი რეფორმების აუცილებლობის აღიარებისაკენ მივყავართ. სკოლის დირექტორს აქვე უჩნდება ბუნებრივი შეკითხვა: თუ ვაღიარებთ, რომ მსოფლიო განათლების პარადიგმები განსაკუთრებულად მაღალი ტემპით იცვლება და ვითარდება, როგორ შემიძლია ვუპასუხო მიმდინარე გამოწვევებს ჩემი სკოლის არასახარბიელო მოცემულობით? უფრო კონკრეტულად: საჭირო კადრის გარეშე რა შესაძლებლობები შემიძლია შევუქმნა ციფრულ ეპოქაში დაბადებულ ქართველ მოზარდს ხარისხიანი განათლებისა და თვითრეალიზებისთვის? ამ სტატიის მთავარი შეკითხვაც სწორედ ეს არის. მე განვიხილავ ცვლადებს, რომელთაც შეუძლია ბავშვის ეფექტურ სწავლაზე დადებითი გავლენის მოხდენა ტრადიციული პედაგოგიკური მიდგომების პირობებშიც კი. მოვიყვან კონკრეტულ მაგალითებს ჩემი

სკოლის მართვა

აკადემიური ცხოვრებიდან, როგორც მოსწავლის, ისე საგანმანათლებლო მენეჯერის პერსპექტივიდან.

როგორია ჩემი ხედვა? თინეიჯერობის პერიოდზე ფიქრისას, ვიხსენებდი გამოცდილებებს და გადაწყვეტილებებს, რომლებმაც ყველაზე მნიშვნელოვანი დადებითი როლი შეასრულეს ჩემი ცხოვრების სხვადასხვა სფეროში წარმატების მისაღწევად. ამბავი 1: დებატ-კლუბი აკადემიური მიღწევების „წინააღმდეგ“ საჯარო სკოლაში კარგ მოსწავლედ ვითვლებოდი, ყოველთვის მივყვებოდი ინსტრუქციებს, ვამზადებდი დავალებებს, ვიყავი შრომისმოყვარე და ორგანიზებული. ჩემი მშობლები ამაყობდნენ ჩემი ,,10’’-იანებით. ერთ დღეს, როდესაც მე-9 კლასში ვიყავი, ერთმა საინიციატივო ჯგუფმა გამოაცხადა ჩვენს სკოლაში კარლ პოპერის დებატების კლუბის დაარსების შესახებ. კლუბის პროგრამა მოიცავდა ინტენსიურ ტრენინგებსა და სემინარებს, კვლევების

ჟურნალი სკოლის ადმინისტრატორთათვის

ჩატარებას, გუნდური პროექტების შემუშავებას, რეგიონალურ და ეროვნულ ტურნირებში მონაწილეობის მიღებას. ეს ყოველივე მეტად შრომატევადი, თუმცა, საკმაოდ საინტერესო ჩანდა ჩემთვის. მიუხედავად იმისა, რომ არ ვიცოდი, როგორ გამომადგებოდა ეს ყოველივე მომავალში, ამ სახის ინტელექტუალურმა გამოწვევამ ჩემი ყურადღება მიიქცია და კლუბში გავწევრიანდი. მალევე აღმოვაჩინე, რომ დებატების სივრცემ ძალიან გამიტაცა. სკოლის შემდგომ ინტენსიური მუშაობის, გვიანი ჯგუფური შეხვედრების, მოსამზადებელი კვლევების ფონზე აღმოვაჩინე, რომ ძნელი იყო უმაღლესი აკადემიური მიღწევების შენარჩუნება სკოლაში. როგორც კი ჩემი ნიშნები გაუარესდა საგნებში, რომლებიც მაინცდამაინც არ მაინტერესებდა, მშობლებმა კლუბში გაწევრიანების იდეა ძალიან გამიპროტესტეს. საბოლოო ჯამში, დავდექი დილემის

N 1(3) 2018 29

წინაშე: ან უნდა დამეთმო დებატ-კლუბი და დამებრუნებინა ჩემი ბრწყინვალე აკადემიური მიღწევები, ან მშობლებისგან ვეღარ მივიღებდი მხარდაჭერას. არ იყო ადვილი გადაწყვეტილების მიღება ჩემნაირი კონსერვატორი მოსწავლისათვის, მაგრამ მაინც დებატები ავირჩიე და, შესაბამისად, სკოლა რამდენიმე „8“-იანითაც დავასრულე.

ტორობამდე, ერთმანეთთან დაკავშირებული ისეთი ნაბიჯებით, როგორებიცაა: გაეროს მოდელირება, ახალგაზრდული სიმულაციები და კონფერენციები, ინტელექტუალური შეჯიბრი, სამოქალაქო განათლების მასწავლებლობა და ა.შ.

თამამად შემიძლია ვთქვა, რომ დებატების შეჯიბრში მონაწილეობამ გაცილებით მეტი მასწავლა, ვიდრე რომელიმე საგანმა ან ნებისმიერმა სახელმძღვანელომ. ეფექტური საკომუნიკაციო უნარები, არგუმენტის ჩამოყალიბება, პროექტების შემუშავების უნარი, კონკრეტული სფეროს სიღრმისეული კვლევის სტრატეგიები, აქტიურ და გონიერ თანატოლებთან ურთიერთობის დამყარება - ჩემი გადაწყვეტილების შედეგია, რომელმაც დიდწილად განსაზღვრა შემდგომი წარმატებული ისტორიები ჩემს ცხოვრებაში. ეს გადაწყვეტილება გახდა წარმატებათა კიბის საფუძველი – ჩვეულებრივი საჯარო სკოლის მოსწავლეობიდან საქართველოს ერთ-ერთი წარმატებული კერძო სკოლის დირექ-

მე რომ მთხოვონ ჩემი სკოლის ცხოვრებიდან საუკეთესო მასწავლებლების გახსენება, პირველ სამ მასწავლებელს შორის აუცილებლად დავასახელებდი მათ, ვინც არაორდინალურ მასწავლებლად მიიჩნეოდა და ნაკლებად იყო ფოკუსირებული სახელმძღვანელოზე. ეს ის კატეგორია გახლავთ, რომელიც უფრო მეტ ყურადღებას უთმობდა კლასგარეშე აქტივობას, პროექტებს, კონფერენციებს, ტურნირებს, ა.შ. დღევანდელი გადასახედიდან, ტექნიკურ-პროცედურული თვალსაზრისით, ისინი არ მგონია იყვნენ კარგად ორგანიზებულები და არ მიჰყვებოდნენ საგნობრივ თემატურ-კალენდარულ გეგმებს. ისინი, ინსტრუქციების მკაცრად დამცველი მასწავლებლებისგან განსხვავებით, ჩემი მშობლე-

30 N 1(3) 2018

ამბავი 2: ჩემი არაორდინალური მასწავლებელი

სკოლის მართვა

ბის თაობისთვის არ იყვნენ პოპულარულები. რაც ჩემს საყვარელ მასწავლებელს სხვებისგან განასხვავებდა, იყო მისი დამოკიდებულება მოსწავლეებისადმი, როგორც პიროვნებებისადმი. მის წინაშე ჩვენ თავს, საკუთარი ღირსებითა და სურვილებით, პიროვნებებად ვგრძნობდით. არასდროს დამავიწყდება მისი პირველი გაკვეთილი: როგორც კი ზარი დაირეკა, ყველამ გადავშალეთ ახალი საგნის სახელმძღვანელო და ველოდით, რომ მასწავლებელი დაიწყებდა პირველი პარაგრაფის „ახსნას“. სრულიად მოულოდნელად, მან გვთხოვა, დაგვეხურა სახელმძღვანელოები, ამოგვაღებინა საწერი კალმები და დაფაზე დაგვიწერა ესსეს სათაური: ,,ხე-ცნობადისა – როგორ ვიცნობ საკუთარ თავს?’’. ეს იყო პირველი შემთხვევა, როდესაც გვთხოვეს გვეფიქრა ,,ჩარჩოებს მიღმა’’. მსგავსმა ესსეებმა და ღია დისკუსიებმა გამორჩეულად საინტერესო გახადა ეს საგანი ჩემთვის და ჩემი მეგობრებისთვის. მე მჯერა, რომ ჩემი წერითი უნარები ამ საგანმა ბევრად უფრო მეტად განავითარა, ვიდრე იმან, რომელსაც ეს სასკოლო პროგრამით „ევალებოდა“ და რომელიც სინამდვილეში ნარატიული თეორიებისა და სავარჯიშოების წყება გახლდათ ჩვენთვის – მოსწავლეებისათვის. ამბავი 3: საუკეთესო მასწავლებლები ჩვენ გარშემო მე რომ მთხოვონ, დავასახელო საუკეთესო მასწავლებლები, რომლებსაც ვიცნობ, სამ კატეგორიას გამოვყოფდი: 1. მაღალი დონის პროფესიონალი მასწავლებლები შესაბამისი პედაგოგიური გამოცდილებით. ასეთი მასწავლებლების რაოდენობა, ცხადია, ძალიან მცირეა. ეს არის კატეგორია, რომელიც ყოველთვის მზადაა ფეხი აუწყოს საგანმანათლებლო სისტემაში მიმდინარე ცვლილებებს, ღიაა სიახლეების მიმართ და ცდილობს სასწავლო მეთოდოლოგიის მუდმივ გაუმჯობესებას. ასეთი მასწავლებლები, როგორც წესი, საკუთარი საგნის უბადლო მცოდნეები არიან, ისინი მოსწავლეებში დიდ პატივისცემას იმსახურებენ, რაც, თავის მხრივ, მათი მაღალი კომპეტენციიდან გამომდინარეობს;

ჟურნალი სკოლის ადმინისტრატორთათვის

2. ე.წ. „ფსიქოლოგი“ მასწავლებლები, რომელთა მთავარი იარაღი მოსწავლეებთან მჭიდრო პირადი ურთიერთობებია. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, მათი წარმატება, ძირითადად, ეფუძნება ბავშვებთან ეფექტურ კომუნიკაციას და ისინი მოსწავლეებისთვის სანდო წინამძღოლებად მიიჩნევიან; 3. ახალბედა მასწავლებლები შემოქმედებითი გამოცდილებით სხვა სფეროში, რომლებსაც სკოლაში ნაკლები სამუშაო პრაქტიკა აქვთ, მაგრამ არიან ტრენერები, მოქმედი მკვლევარები ან აქვთ არასამთავრობო ორგანიზაციაში, სამოქალაქო პროექტებში მუშაობის გამოცდილება. ასეთი მასწავლებლები უმეტესად სკოლის ცხოვრებაში მთავარი ,,შემქმნელები’’ არიან. მათთვის სკოლა და საკლასო ადგილი არის სივრცე მუდმივი აღმოჩენებისათვის, კონკურენციისათვის, ინოვაციებისა და თანამშრომლობისათვის. ისინი მუდმივად სთავაზობენ სკოლის ხელმძღვანელობას იდეებს განვითარებისათვის. საგულისხმოა, რომ ეს კატეგორია ყველაზე აქტიურად იყენებს თანამედროვე ტექნოლოგიებს. ეს გამოცდილება და სხვა ბევრი მაგალითი, რომელიც აქ არ მაქვს მოყვანილი, მარწმუნებს, რომ ყველაზე წარმატებული ისტორიები იქმნება ან საკლასო ოთახს მიღმა, ან ყველაზე „არასტანდარტული“, „შემქმნელი“ მასწავლებლების მიერ. უფრო მეტიც, უკვე აღიარებულია, რომ ყველაზე წარმატებული სკოლები მიჰყვებიან არა მხოლოდ ეროვნული სასწავლო გეგმის თემატურ მიმართულებებს, არამედ ავითარებენ საკუთარ სისტემებს, რომლებიც რეალურად მოზარდებისათვის შესაძლებლობათა უმნიშვნელოვანეს ნაკადებს ქმნიან. წარმატებული მასწავლებლების უმრავლესობა ნაკლებ ყურადღებას უთმობს სახელმძღვანელოებს და მათ ნაცვლად ქმნის საკუთარ რესურსებსა და პროექტებს, რომლებიც ერთი საკლასო ოთახით არასდროს შემოიფარგლება. დღევანდელი სასწავლო მიდგომების, გნებავთ, სასკოლო კულტურის, მთავარი პრობლემა ის არის, რომ ისინი ყურადღებას ამახვილებენ იმაზე, თუ როგორი უნდა იყოს „სწავლების (და არა „სწავ-

N 1(3) 2018 31

ლის“) პროცესი ამ სიტყვის ყველაზე „პედაგოგიკური“ გაგებით. მაშინ როცა, ნაკლებად ხდება გაანალიზება იმისა, თუ რა სჭირდება მოსწავლეს თვითრეალიზებისათვის და რა პირობებში ვითარდება ის ყველაზე ეფექტურად. ეს მე მაგონებს მებაღისა და ნერგის ურთიერთდამოკიდებულებას. პროფესიონალი მებაღე საქმეს იწყებს მცენარის სახეობის, ბუნებისა და მახასიათებლების გამოკვლევით, მისი სუსტი და ძლიერი მხარეების შესწავლით. იგი ცდილობს დაადგინოს, როგორ რეაგირებს ნერგი თითოეულ გარემო ფაქტორზე: ამინდზე, წყალზე, სასუქზე და ა.შ. ამ ფაქტორების ზემოქმედების საფუძველზე, კარგი მებაღე ყველა ნაბიჯსაც შესაბამისად განსაზღვრავს, რათა ნერგს შეუქმნას მაქსიმალურად ეფექტიანი გარემო განვითარებისათვის. კარგი მებაღისგან განსხვავებით, თანამედროვე სასკოლო „განმანათლებლების“ უმრავლესობას ისეთი დამოკიდებულება აქვს მოსწავლეებისადმი, როგორიც წინა თაობებს ჰქონდათ. თუ ჩვენ წარმოვიდგენთ სიტუაციას, რომელშიც მებაღე ყველა სახეობის მცენარეს ერთი მეთოდით უვლის, უფრო ადვილი იქნება იმისი აღქმა, როგორ ვექცევით ჩვენ მოსწავლეებს. ეს ხომ იმას ნიშნავს, რომ ჩვენ უგულებელვყოფთ თითოეული მოსწავლის საჭიროებებსა და ხასიათს?! სწავლის პროცესის მიმართ „არაფორმალური მიდგომა“ უფრო თავსებადია თანამედროვე სასწავლო პარადიგმებთან, ვიდრე საკლასო მუშაობის ამჟამინდელი სტილი, რომელიც ზუსტად ისეთივეა, როგორიც იყო ათწლეულებისა და, თუ გნებავთ, საუკუნეების წინაც კი. ,,არაფორმალური მიდგომის” ჩემეული განსაზღვრება გულისხმობს იმ სასკოლო პოლიტიკისა და მიდგომების ერთობლიობას, რომლებიც ხელს უწყობს საგანმანათლებლო პროგრამისაგან დამოუკიდებელ ინიციატივებს, წაახალისებს სოციალურ საქმიანობას, მოსწავლეების ინიციატივით განხორციელებულ პროექტებს, საკლასო ოთახის მიღმა გამოცდილების მიღებას, რომელიც, შესაძლოა, ზოგჯერ ტრადიციული აკადემიური პროცესის ხარჯზეც კი ხდებოდეს.

32 N 1(3) 2018

ჩემი რეკომენდაციები სკოლის დირექტორებს: w არაფორმალური განათლების მეთოდები დღეს უკვე ფართოდ ხელმისაწვდომია. გაეცანით მათ და აუცილებელ პირობად შეიტანეთ სასკოლო ცხოვრებაში კლასგარეშე ღონისძიებებისა და პროექტების ნუსხა, რომლებსაც მოსწავლეები თავად დაგეგმავენ და გაუწევენ კოორდინაციას; w მასწავლებლებთან მუდმივად იმუშავეთ და დაარწმუნეთ ისინი, რომ განმანათლებლის მთავარი მისიაა არა „პროგრამის წლის ბოლომდე მოსწრება“, არამედ თითოეული მოსწავლის პიროვნულ განვითარებაზე პოზიტიური ცვლილების მოხდენა. შესაბამისად, მთავარი აქცენტი უნდა გაკეთდეს არა იმაზე, თუ როგორია სწავლების პოპულარული მეთოდები, არამედ იმაზე, თუ როგორ სწავლობენ უფრო ეფექტურად კონკრეტული მოსწავლეები;

სკოლის მართვა

w სკოლაში მასწავლებელთა მოტივაციის სისტემა

w არაფორმალური განათლების საუკეთესო მაგა-

დაუკავშირეთ არაფორმალური განათლების ელემენტების გამოყენებას, კლასგარეშე ღონისძიებების აქტიურ ორგანიზებას და ამ პროცესებში მოსწავლეთა მონაწილეობის ხარისხს – და არამარტო CAT-ის გამოცდების შედეგებს; w ახალი კადრების აყვანისას ნუ მოერიდებით ექსპერიმენტებს (რამდენადაც კანონმდებლობა გაძლევთ ამის საშუალებას). ჩანასახშივე ნუ გადაწყვეტთ, რომ დიდი სტაჟის მქონე მასწავლებელი აუცილებლად უკეთ მოერგება თქვენს მოსწავლეებს, ვიდრე მოტივირებული ახალბედა; w დააფიქრეთ თქვენი მასწავლებლების გუნდი იმაზე, თუ რატომ გახდა 2017 წლის მასწავლებლის ეროვნული ჯილდოს მფლობელი ლადო აფხაზავა და რა მიდგომები გამოარჩევდა ამავე კონკურსის საუკეთესო ხუთეულს სხვა კონკურენტი კოლეგებისაგან;

ლითები ყველაზე წარმატებულ საერთაშორისო პრაქტიკაში წარმოუდგენელია ციფრული ტექნოლოგიების გარეშე. მაქსიმალურად წაახალისეთ მათი გამოყენება კლასგარეშე ინიციატივების განხორციელებისას; w და ბოლოს: არაფორმალური განათლების მთავარი ლიდერი სასკოლო ცხოვრებაში თავად სკოლის დირექტორი უნდა იყოს. აიღეთ ინიციატივა საკუთარ თავზე და გაითავისეთ, რომ თქვენ უპირველესად სააღმზრდელო გუნდის ლიდერი ბრძანდებით, რომლის უმთავრესი ფუნქცია 21-ე საუკუნის სკოლაში მომავალი თაობისათვის შესაძლებლობების შექმნაა. საგნობრივი ინფორმაციის გადაცემა კი, რამდენად დასანანადაც არ უნდა ჟღერდეს, დღეს უკვე Google-ის პრეროგატივაა!

ჟურნალი სკოლის ადმინისტრატორთათვის

N 1(3) 2018 33

როგორ ვასწავლოთ მასწავლებელს ტრენერების ტრენინგის მეთოდის გამოყენებით პროფესიული განვითარების ეფექტიანი სტრატეგია კოლეტ ბენეტი სკოლის ადმინისტრატორთა ერთ-ერთი მთავარი ფუნქცია და მოვალეობაა, ხელი შეუწყონ საკუთარი თანამშრომლების მუდმივ პროფესიულ განვითარებას. შემოთავაზებული წერილი დაგეხმარებათ, უკეთ გაიაზროთ, როგორ შეიძლება ამის გაკეთება თქვენი სკოლის ბაზაზე. ძალიან ხშირად, რაც ყველაზე ნაკლებად უნდათ მასწავლებლებს გრძელი სამუშაო დღის შემდეგ, ეს არის პროფესიულ განვითარებაზე ზრუნვა. მოსწავლეთა მსგავსად ნებისმიერ მასწავლებელს სჭირდება მუდმივი განათლების მიღება და პროფესიული ზრდა, რათა ფეხი აუწყოს თანამედროვე საგანმანათლებლო ტენდენციებს, სახელმწიფო თუ კერძო ინიციატივებს, ასევე ცვლილებებს სასწავლო გეგმაში. ამიტომ, საჭიროა მოფიქრება, თუ როგორ უნდა ჩაერთონ მასწავლებლები პროფესიული განვითარების აქტივობებში ეფექტურად. ერთი-ერთი მოდელი, რომელმაც პროფესიულ განვითარებაში თავის აქტუალურობა დაამტკიცა, არის ტრენერების ტრენინგის მეთოდი. განათლების ეფექტიანობის კვლევის საზოგადოების1 მიხედვით, აღნიშნული მოდელი ნიშნავს: „თავდაპირველად მათ დატრენინგებას, ვინც შემდგომ დაატრენინგებს სხვებს საკუთარ სამუშაო ადგილას.“ მაგალითად: სკოლამ შეიძლება დაადგინოს, რომ

34 N 1(3) 2018

საგაკვეთილო პროცესში კითხვების სწორად დასმისა და პასუხების მიღების ხერხები და სტრატეგიები საჭიროებს გაუმჯობესებას. ამ შემთხვევაში ადმინისტრაცია შეარჩევს მასწავლებელს ან მასწავლებლების ჯგუფს შესაბამისი ტრენინგისათვის. ამის შემდგომ გაწვრთნილი მასწავლებელი ან პედაგოგთა ჯგუფი დაატრენინგებს საკუთარ კოლეგებს. ტრენერების ტრენინგის მოდელი ამ შემთხვევაში თანატოლების მიერ სწავლებას ჰგავს, რაც ნებისმიერ საგანში ნებისმიერი მოსწავლისათვის ეფექტიან სტრატეგიად მიიჩნევა. მასწავლებლების შერჩევას სხვების დასატრენინგებლად რამდენიმე უპირატესობა აქვს: ხარჯების შემცირება, კომუნიკაციის გაზრდა და სასკოლო კულტურის გაუმჯობესება.

ტრენერების ტრენინგის მეთოდის უპირატესობა მისი ერთი მნიშვნელოვანი უპირატესობა ის არის, რომ ტრენერების ტრენინგის მეთოდს აქვს სიზუსტის დაცვის შესაძლებლობა კონკრეტული პროგრამის, ან სწავლების სტრატეგიის ფარგლებში. ყველა მასწავლებელი ერთი და იმავე გზით ავრცელებს

სკოლის მართვა

მომზადებულ მასალას. პროფესიული განვითარების ტრენინგის დროს ყველა ტრენერი, როგორც ერთმანეთის ასლი, ცვლილებების გარეშე მიჰყვება ერთსა და იმავე სტრატეგიას. ეს ტრენერების ტრენინგის მოდელს იდეალურს ხდის მაშინ, როდესაც, მაგალითად, საჯარო სკოლებს მუდმივად სჭირდებათ ტრენინგები პერსონალისთვის და, ამასთან ერთად, სურთ, რომ შესაძლებელი გახდეს სკოლებს შორის სასწავლო გეგმების ეფექტიანობის გაზომვა. ამ მოდელის გამოყენება ასევე დაეხმარება სკოლებს, წარმართონ თანამიმდევრული პროფესიული განვითარების პროცესი, რათა სწავლება სახელმწიფო მოთხოვნებისა და საკანონმდებლო რეგულაციების შესაბამისი იყოს.

ჟურნალი სკოლის ადმინისტრატორთათვის

შესაძლებელია, ტრენერი ამ მოდელის ფარგლებში ნასწავლ მეთოდებს იყენებდეს საკუთარ საკლასო ოთახში და ეს გაკვეთილები კარგ მაგალითად იქცეს კოლეგებისათვის. ტრენერი მოახერხებს იმასაც, რომ იზრუნოს ინტერდისციპლინურ განვითარებაზეც, ასევე სხვა საგნის მასწავლებლებსაც დაეხმაროს პროფესიულ ზრდაში. ტრენერების ტრენინგის მოდელის გამოყენებით პროფესიულ განვითარებაში იზოგება ხარჯები. ერთი ან რამდენიმე მასწავლებლის გაშვება ტრენინგზე, რათა მათ შეძენილი ცოდნა გადასცენ თავიანთ კოლეგებს, ნაკლები ჯდება. შესაძლებელია ტრენერი მასწავლებლებისათვის დროის გამოყოფა გაკვეთილებზე დასასწრებად და ტრენინგების ეფექტურობის შესაფასებლად. ასევე შესაძლებელია, რომ მათ მთელი წლის განმავლობაში ატარონ

N 1(3) 2018 35

ტრენინგები. აღნიშნულმა მეთოდმა შეიძლება შეამციროს ახალი ინიციატივების განხორციელებისთვის საჭირო დრო. იმის ნაცვლად, რომ ტრენინგი გაიაროს თითოეულმა მასწავლებელმა და ამაში დაიხარჯოს დიდი დრო, შესაძლებელია მთელი გუნდის ერთად დატრენინგება. მას შემდეგ, რაც გუნდი მზად იქნება, სკოლას მიეცემა შესაძლებლობა, რომ ერთდროულად რამდენიმე ტრენინგი ჩაატაროს და ახალი მეთოდები უფრო სწრაფად და ეფექტიანად დანერგოს. აქვე აღსანიშნავია, რომ მეტი ალბათობით მასწავლებლები უფრო მიიღებენ რჩევას სხვა მასწავლებლისაგან, ვიდრე მოწვეული სპეციალისტისაგან. ასევე უკეთესია მასწავლებლების დატრენინგება მაშინ, როდესაც ისინი უკვე კარგად იცნობენ სკოლის კულტურასა და წყობას. მასწავლებელთა უმეტესობა პირადად იცნობს ერთმანეთს, ან სმენიათ ერთმანეთის შესახებ. სწორედ ამ მასწავლებლების ტრენერებად ქცევა ქმნის ახალი კონტაქტებისა და თანამშრომლობის ჩამოყალიბების შესაძლებლობას. გარდა ამისა, მასწავლებელთა ამ გზით დატ-

36 N 1(3) 2018

რენინგება გაზრდის ლიდერთა და ინიციატორთა რაოდენობას საგანმანათლებლო სივრცეში.

ტრენერების ტრენინგის მეთოდის ეფექტურობის კვლევა ტრენერების ტრენინგის ეფექტურობას რამდენიმე კვლევა წარმოაჩენს.

2011 წელს ჩატარებული ერთ-ერთი კვლევა1 ფოკუსირებული იყო სპეციალურ პედაგოგებზე, რომლებმაც შეძლეს ტრენინგების ისე ჩატარება, რომ „დაიზოგა თანხები და შეიქმნა მდგრადი მეთოდი მასწავლებელთა მიერ ჩატარებულ ტრენინგებზე კოლეგების წვდომისა და აღნიშნული ტრენინგების სიზუსტის შესაფასებლად.“ ტრენერების ტრენინგის მეთოდის ეფექტურობას ადასტურებს შემდეგი კვლევებიც: 2012 წლის „საკვების უსაფრთხოების ინიციატივა“2 და 2014 წლის „მეცნიერული წიგნიერება“3, ასევე მასაჩუსეტსის პირველი და მეორე საფეხურის განათლების სახელმწიფო დეპარტამენტის მიერ 2010 წელს შექმნილი „ანგარიში დაშინების („ბულინგის“) პრევენცი-

სკოლის მართვა

ისა და ინტერვენციის პროფესიული განვითარების შესახებ.“4 ტრენერების ტრენინგს პრაქტიკაში მრავალია წელია იყენებენ მთელ ქვეყანაში. წიგნიერებისა და მათემატიკური წიგნიერების ეროვნული ცენტრების ინიციატივებმა საგანმანათლებლო ორგანიზაციები გაამდიდრა ლიდერებითა და ტრენერებით, რომლებიც „ატრენინგებენ სკოლის ადმინისტრაციას, მათემატიკისა და მშობლიური ენის უფროს პედაგოგებს, ხოლო ისინი სანაცვლოდ ატრენინგებენ სხვა მასწავლებლებს.“ ერთი ხარვეზი, რაც შეიძლება ტრენერების ტრენინგის მოდელს ჰქონდეს, ის არის, რომ პროფესიული განვითარების აქტივობები ხშირად გამომდინარეობს ძალიან ზუსტი და კონკრეტული ამოცანებიდან და საჭიროებებიდან. დიდ საგანამანათლებლო სისტემაში კი სკოლების, კლასებისა და მასწავლებლების საჭიროებები შესაძლებელია განსხვავდებოდეს ერთმანეთისაგან, ამდენად, ერთ სცენარზე აგებული ტრენინგი შეიძლება არ იყოს ყველა სიტუაციისთვის შესაფერისი, ან საკმარისი. ეს იმას ნიშნავს, რომ ტრენერების ტრენინგის მოდელი შეიძლება არ იყოს საკმარისად მოქნილი და არ იძლეოდეს განსახვავებული საჭიროებების გათვალისწინების შესაძლებლობას იმ შემთხვევაში, თუ ტრენერებს არ მიეწოდათ მასალა, რომლის მორგებაც შესაძლებელია სხვადასხვა სკოლისა და კლასის მოთხოვნებზე.

ტრენერის / ტრენერების შერჩევა ტრენერების ტრენინგის მოდელის შექმნის დროს უმნიშვნელოვანესია მასწავლებლის შერჩევა. ტრენერობისათვის შერჩეული მასწავლებელი უნდა იყოს პროფესიულ წრეში პატივცემული ადამიანი და შეეძლოს მასწავლებლებს შორის დისკუსიების წარმართვა ლიდერის ფუნქციით, ასევე – მათი მოსმენაც. შერჩეული მასწავლებელი მზად უნდა იყოს, რომ დაეხმაროს სხვა მასწავლებლებს, ერთმანეთთან დააკავშირონ ტრენინგზე შეძენილი ცოდნა და

ჟურნალი სკოლის ადმინისტრატორთათვის

სასწავლო პროცესი. მან ასევე უნდა აჩვენოს, თუ როგორ უნდა გაიზომოს მთლიანი პროცესის (ტრენინგიდან საკლასო ოთახის ჩათვლით) წარმატება. შერჩეულ მასწავლებელს უნდა შეეძლოს მოსწავლეების პროგრესის გაზომვა ტრენინგზე მიღებულ ცოდნაზე დაყრდნობით და ამ შედეგების გაზიარება ადმინისტრაციისა თუ თანამშრომლებისათვის. ასევე ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ შერჩეულ მასწავლებელს ჰქონდეს პროცესისა და შედეგების გააზრების უნარი მასწავლებლებისაგან უკუკავშირის მისაღებად და დადებითი განწყობის შესანარჩუნებლად.

პროფესიული განვითარების სისტემის შექმნა ნებისმიერ სასკოლო სისტემაში ტრენერების ტრენინგის მოდელის განხორციელებამდე პროფესიული განვითარების სისტემის შემქმნელებმა უნდა გაითვალისწინონ ოთხი პრინციპი, რომლებიც ჩამოაყალიბა ამერიკელმა განმანათლებელმა მალკოლმ ნოულსმა5 უფროსების განათლების, ანუ ანდრაგოგიკის6 შესახებ თეორიაზე მუშაობისას. პედაგოგიკისგან განსხვავებით, რომელიც სიტყვის ერთ-ერთ ფუძედ იყენებს „პედს“ და ნიშნავს ბავშვების გაძღოლას, ანდრაგოგიკა ნიშნავს ზრდასრულების გაძღოლას. 1980 წელს ნოულსმა შემოგვთავაზა პრინციპები, რომლებიც, მისი რწმენით, განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი იყო უფროსების განათლებაში. პროფესიული განვითარების სისტემის შემქნელები და ტრენერები უნდა იცნობდნენ ამ პრინციპებს, როდესაც ისინი ამზადებენ ახალ ტრენერებს მათი ზრდასრული მოსწავლეებისათვის. საგანმანათლებლო სივრცეში ტრენერების ტრენინგის მოდელის განხორციელების გზები უნდა შეესაბამებოდეს აქ ჩამოთვლილ პრინციპებს: „ზრდასრულ მოსწავლეებს აქვთ საკუთარი თავის წარმართვის მოთხოვნილება“ – ჩვენს შემთხვევაში ეს ნიშნავს იმას, რომ სწავლება და ტრენინგი ეფექტურია მხოლოდ მაშინ, როდესაც მასწავლებლები ჩართულნი არიან საკუთარი პროფესიული განვითარების დაგეგმვასა და პროგრესის შეფასებაში. ტრენერების ტრენინგის მოდელი ეფექტურია, როცა

N 1(3) 2018 37

ის უპასუხებს მასწავლებლების საჭიროებებსა და მოთხოვნებს. „სწავლისადმი მზაობის დონე იზრდება მაშინ, როდესაც არსებობს ცოდნის მიღების კონკრეტული საჭიროება.“ ეს იმას ნიშნავს, რომ მასწავლებლები, მათი მოსწავლეების მსგავსად, ყველაზე კარგად მაშინ ახერხებენ სწავლას, როდესაც პროფესიული და აკადემიური წინსვლა მათ მიერ მიღებული შედეგების შეფასებისას მთავარ ადგილს იკავებს. „ცხოვრებისეული გამოცდილების მარაგი არის ცოდნის მიღების უპირველესი რესურსი. სხვების ცხოვრებისეული გამოცდილების გაზიარება ამდიდრებს სწავლის პროცესს.“ ეს იმას ნიშნავს, რომ ძალიან მნიშვნელოვანია მასწავლებლების გამოცდილება, მათ შორის, დაშვებული შეცდომებიც. ისინი უფრო მეტ ყურადღებას აქცევენ თავიანთ გამოცდილებას, ვიდრე ცოდნას, რომელიც პასიურად მიიღეს. „ზრდასრულ მოსწავლეებს აქვთ ნასწავლის დაუყოვნებლივ გამოყენების შინაგანი მოთხოვნილება.“ – მასწავლებლის ინტერესი სწავლისადმი იზრდება მაშინ, როდესაც ის ხედავს, რომ პროფესიული განვითარება შეესაბამება და ზეგავლენას ახდენს მის სამსახურსა და ცხოვრებაზე. სასურველია, ტრენერებმა ისიც იცოდნენ, რომ, მალკოლმ ნოულსის თქმით, ზრდასრულთა განათლება უფრო წარმატებული და შედეგიანია მაშინ, როდესაც პრობლემაზეა ორიენტირებული და არა შინაარსზე.

w უნდა ვისაუბროთ ნათლად და გასაგებად იმისათვის, რომ თავიდან ავიცილოთ ნებისმიერი გაუგებრობა. w უნდა დავსვათ კითხვები იმისათვის, რომ მივიღოთ უკუკავშირი. w უნდა გამოვყოთ დრო კითხვების დასასმელად, ასევე მივცეთ დრო მასწავლებლებსაც, რომ თავადაც ჩამოაყალიბონ პასუხები. პირადი გამოცდილებით, პედაგოგებს ძალიან კარგად ესმით, თუ რამდენად დამღლელი შეიძლება იყოს გონებისათვის პროფესიული განვითარების ტრენინგზე ყოფნა დღის მეორე ნახევარში. ამიტომ, ტრენერების ტრენინგის მოდელის ფარგლებში მასწავლებლების ჩართვის უპირატესობა არის სწორედ გუნდურობის შეგრძნება, ურთიერთდაფასება და თანაგრძნობის განცდა. ტრენერი მასწავლებლები თავდაუზოგავად იმუშავებენ იმისათვის, რომ თავი გაართვან ყველა დაბრკოლებას და აქტიურად ჩართონ თავიანთი კოლეგები ტრენინგში. ამავე დროს, ტრენინგის მონაწილე მასწავლებლები შეიძლება უფრო მოტივირებულნი იყვნენ და მეტი ყურადღებით მოუსმინონ საკუთარ თანამშრომლებს, ვიდრე გარედან მოწვეულ კონსულტანტს. დაბოლოს, უნდა აღინიშნოს, რომ ტრენერების ტრენინგის მეთოდის გამოყენებით შეიძლება მივიღოთ ძალიან ეფექტური და ნაკლებად მოსაწყენი პროფესიული განვითარების მოდელი, სწორედ იმიტომ, რომ ამ პროცესს წარმართავენ კოლეგები. თარგმნა

დასკვნითი მოსაზრებები ტრენერმა პროფესიული განვითარების ტრენინგზე ისევე, როგორც საკლასო ოთახში, უნდა შექმნას და შეინარჩუნოს გარემო, რომელშიც მასწავლებლები იგრძნობენ თანადგომასა და მხარდაჭერას,. რამდენიმე კარგი რჩევა, რომელიც შეიძლება გამოადგეს ტრენერ მასწავლებელს: w პატივი უნდა ვცეთ კოლეგა მასწავლებლებს. w უნდა გამოვამჟღავნოთ ენთუზიაზმი.

38 N 1(3) 2018

გამოყენებული ლიტერატურა:

1.

2.

3.

4.

https://eric.ed.gov/?id=ED518863 https://joe.cfaes.ohio-state.edu/joe/2012august/a6.php http://istl-stage.library.ucsb.edu/14-summer/refereed1.html http://www.doe.mass.edu/research/reports/2010/10Bullying Prevention.doc 5. http://web.utk.edu/~start6/knowles/malcolm_knowles.html 6. https://en.wikipedia.org/wiki/Andrag

სკოლის მართვა

„ლიდერები ზრდიან ლიდერებს“ – ერთი დირექტორის წარმატების ისტორია ნინო ჩიხლაძე

სსიპ შოთა რუსთაველის სახელობის ქალაქ საჩხერის #3 საჯარო სკოლის დირექტორი

სკოლის მართვის ხელოვნება ყოველთვის გზაა, რომელსაც ალგორითმის გათვლა სჭირდება. ნებისმიერი დირექტორის გზა მკვეთრად ინდივიდუალურია და არავისას ჰგავს – არჩევანიც და გადაწყვეტილებებიც პიროვნული პასუხისმგებლობაა. ეს წერილი ერთ-ერთ საინტერესო ხელმძღვანელს გაგაცნობთ.

არიან ადამიანები პირველ, მეექვსე ან თუნდაც მეათე კლასში, რომელთაც მყარად აქვთ გადაწყვეტილი და არჩეული მომავალი პროფესია. მე არათუ პირველ კლასში, მეათე კლასშიც არ ვიცოდი, ვინ მინდოდა გამოვსულიყავი. შესაძლოა, ამიტომ ყველა საგანს თითქმის ერთნაირად კარგად ვსწავლობდი. სამაგიეროდ, „იცოდნენ“ ჩემმა მშობლებმა, განსაკუთრებით, მამამ, რომელსაც მიაჩნდა, რომ მისი შვილი ექიმი უნდა გამხდარიყო და ამით იამაყებდა. ძალიან მიყვარდა საბუნებისმეტყველო საგნები. მიხაროდა ქიმიის გაკვეთილი, რადგან ცდებსა და ექსპერიმენტებს ვატარებდით. ბიოლოგიის გაკვეთილიც საინტერესო იყო ჩემთვის, თვალსაჩინოებით მდიდარი და გაკვეთილის ჩატარების განსხვავებული მიდგომებით, მაგრამ ვერაფრით ვეთანხმებოდი მამის სურვილს ჩემი ექიმობის შესახებ. დადგა დრო, როცა ოჯახში ჩემი მომავალი პროფესია განხილვის საგანი გახდა. „განხილვის საგანი“ იმიტომ, რომ ქვეყანაში არსებული მძიმე სოციალური მდგომარეობა ჩემს ოჯახზეც აისახა და მამა დაჟინებით ვეღარ ითხოვდა ექიმობას. ვერ შეძლებდა 6 წლის განმავლობაში სწავლის საფასურის გადახდას. ვერც რეზიდენტურაში სწავლის გაგრძელებას უზრუნველყოფდა, რადგან ოჯახში 4 შვილი ვიყავით. მართალია, ეს

ჟურნალი სკოლის ადმინისტრატორთათვის

ამბავი გულის სიღრმეში მიხაროდა, მაგრამ როგორ გავამხელდი. ერთ დღესაც სკოლაში ჩემი ამბების გასაგებად მისულ დედას (ის ხშირად დადიოდა სკოლაში, მიუხედავად იმისა, რომ კარგი მოსწავლე ვიყავი) ჩემმა მასწავლებელმა რჩევა მისცა და ამ რჩევის დამსახურებით აღმოვჩნდი პედაგოგიკის ფაკულტეტზე. ეს ამბავი მახარებდა. მიხაროდა ისიც, რომ სტუდენტი გავხდებოდი და სწავლის გაგრძელებას შევძლებდი. მეორე კურსზე ვიყავი, როდესაც ჩემმა კურსელმა სტუდენტური დებატ-პროგრამის შესახებ მიამბო და მთხოვა, წავყოლოდი დებატ-კლუბში, სადაც საინტერესო ამბები ხდებოდა. ამის შემდეგ დაიწყო ყველაზე აქტიური ფაზა ჩემს სტუდენტურ ცხოვრებაში: კონფერენციები, დებატ-ტურნირები, დისკუსიები, ბანაკები, ტრენინგები სემინარები და ა.შ. თუმცა ჯერ კიდევ ვერ ვხედავდი ჩემს თავს სკოლაში მასწავლებლად, რომ არა ერთი ძალიან მნიშვნელოვანი ეპიზოდი. ჩვენი ლექტორის, მაია ძოძუაშვილის, ინიციატივითა და ორგანიზებით, სტუდენტებმა ბროწეულას სკოლა-პანსიონში ბანაკი მოვაწყვეთ. მაია დებატ-პროგრამის კოორდინატორი იყო იმერეთის რეგიონში და ახალგაზრდების მონაწილეობით ბევრ საინტერესო საქმიანობას უძღვებოდა. ერთი

N 1(3) 2018 39

კვირის განმავლობაში პანსიონის ბავშვებთან ერთად ვცხოვრობდით, ვთამაშობდით, ვგეგმავდით და ვატარებდით სპორტულ ღონისძიებებს, სახალისო ინგლისური ენის გაკვეთილებს. სწორედ მაშინ, ამ ბავშვებთან ურთიერთობისას, მივხვდი, რომ ჩემი პროფესია მომცემდა საშუალებას, კიდევ ერთხელ დავბრუნებულიყავი ბავშვის სამყაროში და გამეფერადებინა ის. ბანაკიდან წამოსულს არ მასვენებდა ფიქრი იმაზე, თუ რამდენი ადამიანის დღეების გალამაზება და ცხოვრების შეცვლა შეუძლია მასწავლებელს. ერთ დღესაც მეც მომეცა საშუალება, პატარა გოგო-ბიჭების წინაშე ვმდგარიყავი, როგორც მასწავლებელი. ჯერ კიდევ ვერ ვაცნობიერებდი, რამხელა პასუხისმგებლობის წინაშე აღმოვჩნდი, თავი ისევ პატარა გოგო მეგონა, როცა მასწავლებლობანას ვთამაშობდი ჩემი ქუჩის ბავშვებთან ერთად. მე ხომ იმ თამაშში ყოველთვის მასწავლებელი ვიყავი, მქონდა ჩემი ჟურნალი და ვწერდი მონდომებით ნიშნებს. შემდეგ იყო რთული პერიოდი რაიონის სკოლაში, უცხო გარემოში, ახალ კოლექტივში თავის დასამკვიდრებლად. ვსწავლობდი, ყოველდღე ვსწავლობდი, როგორ ჩამეტარებინა კარგი გაკვეთილი; როგორ დამეწერა კათედრისთვის გაწეული მუშაობის ანგარიში; ვსწავლობდი, როგორ მესაუბრა კეთილგანწყობილ თუ განაწყენებულ მშობელთან, როგორ დამეშოშმინებინა

40 N 1(3) 2018

ნიშნით უკმაყოფილო მოსწავლეები; ვსწავლობდი, როგორ მესწავლა „ხატვა“, რათა შემესრულებინა სკოლა-პანსიონიდან წამოსვლის შემდეგ საკუთარი თავისთვის მიცემული პირობა, რომ ბავშვებს გავუფერადებდი სკოლაში გატარებულ დღეებს. სკოლაში მასწავლებლად 7-წლიანი მუშაობის შემდეგ გადავწყვიტე სკოლის დირექტორობა. მივხვდი, რომ ერთი ან თუნდაც 5 საკლასო ოთახით სისტემა ვერ შეიცვლებოდა. გადავწყვიტე იმიტომ, რომ მინდოდა უფრო მეტი გამეკეთებინა არა მარტო ჩემი მოსწავლეებისთვის, არამედ ყველა მოსწავლისთვის სკოლაში. სამწუხაროდ, ჩვენს ქვეყანაში არ არსებობს სკოლის დირექტორთა მომზადების პროგრამა, არ არსებობს კურსები თუ ტრენინგები, რომელთაც დირექტორობის მსურველებს შესთავაზებენ. სკოლის ხელმძღვანელი თანამდებობის დაკავების შემდეგ სწავლობს, როგორ შეიმუშაოს სამოქმედო პროგრამა, რა ნაწილებისგან შედგება სასკოლო სასწავლო გეგმა, როგორ დაგეგმოს ბიუჯეტი, რას ნიშნავს ადამიანური რესურსების მართვა, ეფექტური და გამჭვირვალე მონიტორინგის სისტემა თუ უსაფრთხო გარემოს შექმნა. ამიტომ, როგორც კი სკოლის დირექტორი გავხდი, იმ დღიდან მოყოლებული, ყოველთვის ვცდილობდი, მონაწილეობა მიმეღო ყველა იმ ტრენინგსა თუ პროფესიული განვითარების აქტივობაში,

სკოლის მართვა

რომელიც დამეხმარებოდა, გავმხდარიყავი ეფექტური ლიდერი და წარმატებული ხელმძღვანელი. „ათასწლეულის გამოწვევის ფონდ – საქართველოსთან“ თანამშრომლობით, მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნულმა ცენტრმა საჯარო სკოლის დირექტორებისა და ე.წ. STEM-ის (ზუსტი და საბუნებისმეტყველო მეცნიერებები, ინგლისური ენა და გეოგრაფია) მასწავლებლებისთვის პროფესიული განვითარების ახალი ეტაპი დაიწყო. აშშ-ის ათასწლეულის გამოწვევის კორპორაციის დაფინანსებით, საქართველოში ამოქმედდა სრულიად ახლებურ ხედვასა და დასავლურ საგანმანათლებლო სისტემაზე მორგებული „მასწავლებელთა და სკოლის დირექტორთა პროფესიული განვითარების პროექტი“, რომელიც საჯარო სკოლის მასწავლებელთა და სკოლის დირექტორთა გადამზადებას ითვალისწინებს. ამ პროექტის ფარგლებში, დირექტორებს შესთავაზეს რამდენიმე ტრენინგ-მოდული „ლიდერობის აკადემია 1“-ის სახით. პირველი, რაც ტრენინგების გავლის შემდეგ გავიფიქრე, იყო ის, თუ როგორ სხვაგვარად მოვიქცეოდი, ტრენინგებზე დასწრების შესაძლებლობა დირექტორად დანიშვნამდე რომ მომცემოდა და რა ცოტა დრო დამჭირდებოდა იმ საქმის გასაკეთებლად, რომელიც სკოლაში წამოვიწყე. ტრენინგის მიმდინარეობისას გამოიკვეთა საკითხები, რომლებზეც ნაფიქრი მქონდა, მაგრამ ჯერ კიდევ ვერ ვასხამდი ხორცს. იყო საკითხები, რომლებიც უფრო მეტ ყურადღებას მოითხოვდა ჩემგან, ვიდრე ვუთმობდი, და საკითხები, რომლებზეც არც კი მიფიქრია. უცებ შემეშინდა ამხელა პასუხისმგებლობის, მაგრამ უკან დასახევი გზა აღარ იყო. აღარც სინანულის დრო მქონდა. მით უმეტეს, რომ მოსწავლეებს, მასწავლებლებსა და მშობლებს პირობა მივეცი. ტრენინგიდან დაბრუნებულმა პირველი, რაც გავაკეთე, დავგეგმე კვლევა იმის დასადგენად, თუ რამდენად უსაფრთხო გარემო იყო ჩემს სკოლაში. ვფიქრობ, ყველანაირი სწავლების მეთოდი და შეთავაზებული აქტივობა კარგავს აზრს, თუ სკოლაში არ არის უსაფრთხო გარემო. იმისთვის, რომ

ჟურნალი სკოლის ადმინისტრატორთათვის

ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლებში სრულად იქნეს მიღწეული „ზოგადი განათლების ეროვნული მიზნები“, ეროვნული სასწავლო გეგმით დადგენილი მოთხოვნები, ყველა სხვა პირობასთან ერთად, აუცილებელია, არსებობდეს უსაფრთხო გარემო. უსაფრთხოებაში მხოლოდ ვიდეოკამერებსა და მანდატურებს არ ვგულისხმობ. კვლევაში მონაწილეობა მიიღეს მოსწავლეებმა, მასწავლებლებმა და მშობლებმა. ჩვენი მიზანი იყო, დაგვედგინა, რამდენად იცნობდნენ ისინი სკოლის წესებსა და ნორმებს, რამდენად იყვნენ ჩართული სხვადასხვა აქტივობაში სკოლის შიგნით თუ მის გარეთ; რამდენად მომზადებული იყვნენ საგანგებო მდგომარეობებისთვის და რამდენად იყო თემი ჩართული სკოლაში მიმდინარე პროცესებში. კვლევის შედეგების გაანალიზებამ არცთუ სახარბიელო შედეგი აჩვენა. ზოგადად, უსაფრთხო სკოლა ნიშნავს იმას, რომ სასწავლო დაწესებულებაში არის პოზიტიური გარემო, მოსწავლეებს სთავაზობენ მრავალფეროვან პროგრამებსა და პროექტებს სასკოლო სივრცეშიც და მის გარეთაც და სკოლას აქვს ნაყოფიერი ურთიერთობა თემთან. კვლევის შედეგების გაანალიზებისას აღმოჩნდა, რომ ყველა მიმართულებით გვქონდა ხარვეზები. არ იყო ადვილი, სამივე მიმართულებით გაგვეძლიერებინა მუშაობა, ამიტომ შემოვიკრიბე ადამიანები, რომელთა კომპეტენციაც და გამოცდილებაც დამჭირდებოდა ამ საქმეში. ჩვენ ერთობლივი გეგმა დავსახეთ. ზოგადად, ჩემი, როგორც დირექტორის, პოზიცია არის ის, რომ ,,ლიდერები ზრდიან ლიდერებს“. აქედან გამომდინარე, პასუხისმგებლობების დელეგირების არ მეშინია და ვენდობი ადამიანებს. პირველ რიგში, პოზიტიური გარემოს შექმნაზე დავიწყეთ ზრუნვა, ამას კი მოსწავლეების ჩართულობის გაზრდის გარეშე ვერ მოვახერხებდით. მიზნად დავისახეთ, ხელი შეგვეწყო და გაგვეძლიერებინა მოსწავლეთა თვითმმართველობა. ბავშვებმა გამოკვეთეს სკოლაში მათი თვალით დანახული პრობლემები, დავეხმარეთ მათ სამოქმედო გეგმის შემუშავებაში, რომელშიც პრობლემების გადაჭრის გზები იყო წარმოდგენილი, ჩავრთეთ გადაწყვეტილებების მიღების პროცესში. შედეგად

N 1(3) 2018 41

მივიღეთ მათ მიერ დაგეგმილი საქველმოქმედო, დასუფთავებისა და გამწვანების აქციები, ბავშვთა დაცვის დღისადმი მიძღვნილი და სხვა თემატური ღონისძიებები. ძალიან ბევრს ვსაუბრობთ ზოგადი განათლების ეროვნულ მიზნებზე უსაფრთხო და პოზიტიური გარემოს შესაქმნელად. ვფიქრობ, ამ მიზნების მისაღწევად ფორმალურ განათლებას აუცილებლად უნდა მივაშველოთ არაფორმალური განათლება. ჩვენი სკოლა საჩხერის რაიონში ალბათ ერთ-ერთი პირველი იყო, რომელშიც ერთდროულად რამდენიმე კლუბი (სამოქალაქო განათლების, ინგლისური ენის და შემდეგ უკვე ახალგაზრდა ჟურნალისტთა) ფუნქციონირებდა. სწორედ ახალგაზრდა ჟურნალისტთა კლუბის წევრების ძალისხმევით და ჟურნალისტ როლანდ ხოჯანაშვილის დახმარებით გამოვეცით სასკოლო გაზეთი ,,მომავლის ხმა“. გაზეთში იბეჭდება მოსწავლეების თვალით დანახული სასკოლო საგანმანათლებლო საკითხები, მოსწავლეთა შემოქმედება და მუნიციპალური საკითხები, რომლებიც ირიბად ეხება სკოლასაც და ჩვენს თემსაც.

42 N 1(3) 2018

დღეს კი სკოლაში, ზემონახსენებ კლუბებთან ერთად, ფუნქციონირებს დებატ-კლუბი, წიგნის მოყვარულთა და სპორტის მოყვარულთა კლუბები. მოსწავლეები აქტიურად მსჯელობენ, კამათობენ, გეგმავენ, აფასებენ, თავისუფალ დროს იყენებენ თვითრეალიზებისათვის. მისდევენ ჯანსაღი ცხოვრების წესს და სხვებსაც რთავენ ამ პროცესებში. მეორე მნიშვნელოვანი ფუნქცია, რომელიც მოსწავლეთა თვითმმართველობამ აიღო თავის თავზე, გახლავთ კლასების მონიტორინგი სკოლის წარმომადგენელთან ერთად. ისინი ამოწმებენ და მონიტორინგის ცხრილში ინიშნავენ, არის თუ არა კლასებში სისუფთავე, როგორ მდგომარეობაშია ავეჯი და ინვენტარი კლასებში, ასრულებენ თუ არა მორიგეები თავიანთ მოვალეობებს, უვლიან თუ არა კლასში არსებულ მცენარეებს. პერიოდულად სხდებიან, განიხილავენ შედეგებს და შეიმუშავებენ რეკომენდაციებს. ვფიქრობ, ასეთი აქტივობა უფრო გაზრდის მათ პასუხისმგებლობას სკოლის მოვლა-პატრონობისა და პოზიტიური გარემოს შექმნის მიმართ.

სკოლის მართვა

უსაფრთხოებაზე საუბრისას ძალიან მნიშვნელოვანია, სკოლა მომზადებული იყოს საგანგებო სიტუაციებისთვის. ის აღვჭურვეთ ყველა საჭირო ინვენტარით, როგორებიცაა: განახლებული საევაკუაციო გეგმა, მანიშნებლები, ცეცხლმაქრები და ა. შ. მაგრამ ეს არ არის საკმარისი, თუ სკოლაში მყოფმა ადამიანმა არ იცის, როგორ მოიქცეს საგანგებო სიტუაციების დროს, როგორ გამოიყენოს ცეცხლმაქრი და როგორ წაიკითხოს საევაკუაციო გეგმა. უკვე ხუთი წელია, ჩვენი სკოლა თანამშრომლობს წითელი ჯვრის საზოგადოებასთან. მათი რეკომენდაციების გათვალისწინებით, მოსწავლეებს ვაწვდით ინფორმაციას; საზოგადოების წარმომადგენლები სტუმრობენ სკოლას და ატარებენ შეხვედრებს, ტრენინგებს სკოლის მასწავლებლებისთვის წელიწადში 2-ჯერ და სიმულაციებს. უსაფრთხო გარემოს შექმნა ამ ღონისძიებებით არ დასრულებულა. ჩვენ ყოველდღიურად ვმუშაობთ და ვმსჯელობთ, როგორ შეიძლება არსებული მდგომარეობის გაუმჯობესება.ზუსტად ამ მიზეზით მსჯელობის საგნად ვაქციე და ვისაუბრე უსაფრთხო სკოლის კონცეფციაზე მიმდინარე წლის სექტემბერში სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკაში, კეიპტაუნში, გამართულ საერთაშორისო კონფედერაციის მე-13 ყრილობაზე, რომელშიც მონაწილეობდნენ დირექტორები და განათლების მუშაკები სხვადასხვა ქვეყნიდან. კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი გამოწვევა, რომელიც ჩემ წინაშე იდგა, როდესაც დირექტორი გავხდი, და დღესაც დგას (თუმცა არა იმ ხარისხით), არის მასწავლებელთა პროფესიულ განვითარებაზე ზრუნვა. სწავლა-სწავლების ხარისხის ამაღლებაზე ზრუნვა იწყება იმის გააზრებით, თუ რა სჭირდება მოსწავლეს, შემდეგ დაზუსტება, აქვს თუ არა ამ საჭიროების დაკმაყოფილების შესაძლებლობა და უნარი მასწავლებელს. თუ პედაგოგს ამის უნარი არ გააჩნია, შესაბამისი განვითარების ფორმას ვთავაზობთ. სიტუაციის დიაგნოსტირებისთვის კვლავ კვლევა ავირჩიე. გამოვიყენე ანკეტები, რათა დამეზუსტებინა, თვითონ მასწავლებლები რას ფიქრობდნენ საკუთარ პროფესიულ განვითარებაზე - მათი შეფასებით, რა იყო მათი ძლიერი და სუსტი მხარეები. შემდეგ კი

ჟურნალი სკოლის ადმინისტრატორთათვის

გამოვიყენე დაკვირვების მეთოდი და დავიწყე გაკვეთილებზე დასწრება. ამას მხოლოდ იმისთვის ვაკეთებდი, რომ მათთვის რეკომენდაციები მიმეცა და პრაქტიკული საქმიანობის გაუმჯობესებაში დავხმარებოდი, ასევე შემემოწმებინა ანკეტებში მოცემული ინფორმაციის თავსებადობა რეალურ ვითარებასთან. როდესაც ანკეტირების მონაცემები და დაკვირვების შედეგები შევადარე, მივხვდი, რომ წინ ბევრი სამუშაო გველოდა, რომელსაც მარტო თავს ვერ გავართმევდი. მასწავლებლებს კვლევის გაანალიზების შედეგად შემუშავებული რეკომენდაციები გავაცანი და ერთად დავგეგმეთ პროფესიული განვითარების გეგმა, რომელიც ითვალისწინებს, პირველ რიგში, ლიტერატურის დამუშავებას. კათედრიდან ერთი წარმომადგენელი ამზადებს პრეზენტაციას, ორგანიზებას უკეთებს სამუშაო შეხვედრებს სკოლის ბაზაზე, რომლებზეც დანარჩენ წევრებს გააცნობს სწავლებისა და შეფასების პროცესისადმი/საკითხისადმი თანამედროვე მიდგომებს. ამის შემდეგ შეხვედრის მონაწილეები ერთობლივად დაგეგმავენ და ჩაატარებენ გაკვეთილებს და შეხვედრაზე გაუზიარებენ ერთმანეთს მოსაზრებებს. ვცადეთ, გაგვერკვია, რომელმა მეთოდმა იმუშავა გაკვეთილზე და გამოიღო შედეგი და რომელი საჭიროებდა მოდიფიცირებას. ამ ეტაპზე გარედან შემოთავაზებული პროფესიული განვითარების სერვისებს სკოლის ბაზაზე პროფესიული განვითარების გაძლიერება ვარჩიე, თუმცა პარალელურად მასწავლებლები სხვადასხვა ტიპის ტრენინგებს გადიან. წლის ბოლოს ანგარიშების ანალიზი დაგვანახვებს, გამართლებული იყო თუ არა ეს არჩევანი. როდესაც სკოლის დირექტორი გავხდი, არ დამავიწყდება ჩემი მეთორმეტეკლასელი მოსწავლის გაბრწყინებული თვალები და ნაღვლიანი სიტყვები: ,,ნეტავ მეთორმეტე კლასის ნაცვლად, მეექვსე კლასში ვიყო, მინდა თქვენი დირექტორობის დროს ვიყო მოსწავლე“. სწორედ მაშინ მივხვდი, რომ სკოლა არავის სახელსა და გვარს არ უნდა ებმოდეს. სისტემა უნდა იყოს ეფექტური, მიდგომები და ღირებულებები – უნივერსალური, გაცხადებული და მოსწავლეზე ორიენტირებული. ბედნიერი ვიქნები, თუ ამ ყველაფერს ჩემს გუნდთან ერთად შევძლებ.

N 1(3) 2018 43

სკოლის დირექტორი: ლიდერი და მმართველი – ორი დოქტორის რეკომენდაციები ინგლისურიდან თარგმნა ქეთი ბაცანკალაშვილმა

სკოლის დირექტორები ხანდახან ბევრი ფუნქციის ერთდროულად შესრულების აუცილებლობას უჩივიან. ფუნქცია, მართლაც, ძალიან ბევრია. შესაძლებელი და სასურველია თუ არა, მმართველობითი პრაქტიკის განსხვავებული განზომილებები ერთმანეთს სკოლის განვითარების სასიკეთოდ მოვარგოთ? წარმოდგენილი მიმოხილვა ამ კითხვაზე პასუხს გაგცემთ. სკოლის დირექტორები ხშირად მიიჩნევენ, რომ ლიდერობა და მართვა ორი სხვადასხვა პასუხისმგებლობაა, მაგრამ ყველაზე წარმატებულმა დირექტორებმა იციან, თუ როგორ შეუთავსონ ერთმანეთს ეს ორი ცნება. წინამდებარე სტატია მოიცავს რჩევებს ლიდერობისა და მართვის უნარების შერწყმის შესახებ, რაც დირექტორებს დაეხმარება, გახდნენ უფრო ეფექტური მმართველები. საგანმანათლებლო სივრცეში არაერთი ნაშრომის ავტორები და კონსულტანტები – დოქტორი ჰარვი ალვი და დოქტორი პემ რობინსი – მიიჩნევენ, რომ წარმატებულ დირექტორებს გაცნობიერებული აქვთ ლიდერობისა და მართვის პასუხისმგებლობების მნიშვნელობა და წარმატებით უთავსებენ ერთმანეთს ამ ორ ფუნქციას. რამდენიმე ხნის წინ დოქტორი ალვი და დოქტორი რობინსი (თანაავტორები წიგნისა: „ახალი დირექტორის პრაქტიკული სახელმძღვანელო: წარმატების სტრატეგიები“) წარუძღვნენ აღნიშნულ საკითხებთან დაკავშირებულ სესიას ზედამხედველობისა და სასწავლო გეგმების

44 N 1(3) 2018

განვითარების ასოციაციის (ASCD) მიერ ორგანიზებულ კონფერენციაზე. „დირექტორების ფუნქციაა როგორც ლიდერობა, ასევე მენეჯმენტი“, – აღნიშნა ალვიმ, რომელსაც სკოლის დირექტორის პოსტზე მუშაობის გამოცდილება აქვს. ის ამჟამად განათლების დეპარტამენტის პროფესორია Eastern Washington-ის (აღმოსავლეთ ვაშინგტონის) უნივერსიტეტში. დოქტორ ალვის აზრით, „ბევრი დირექტორი ერთმანეთისგან მიჯნავს ამ ორ ფუნქციას და ვერ აღიქვამს, თუ როგორ შეიძლება მათი ერთმანეთთან შეთავსება“. დოქტორ ალვის აზრით, ბევრი ლიდერი მართვასთან დაკავშირებულ პასუხისმგებლობებს ნაკლებ მნიშვნელობას ანიჭებს, ვინაიდან მიიჩნევს, რომ მათ თითქმის არაფერი აქვთ საერთო ხედვასთან, მისიასთან, კულტურის დანერგვასა და საგანმანათლებლო ზედამხედველობასთან. თუმცა მენეჯმენტი და ლიდერობა ორი ერთმანეთს გადაჯაჭვული ფუნქციაა. მრავალი აქტივობის განხორციელება,

სკოლის მართვა

რომლებიც სასკოლო კულტურის შექმნასა და დანერგვას უკავშირდება, სწორედ მართვისა და ლიდერობის შერწყმით არის შესაძლებელი.

ერთდროულად როგორ ვუხელმძღვანელოთ ადამიანებს და ვმართოთ სკოლა როდესაც გაკვეთილების დასრულების შემდეგ, შუადღის სამ საათზე, დირექტორი ზედამხედველობას უწევს მოსწავლეთა სკოლიდან გადინებას, ეს პროცესი უკავშირდება როგორც მართვას, ასევე ლიდერობას, – მიიჩნევს დოქტორი ალვი, – ამ დროს დირექტორი უზრუნველყოფს ბავშვების უსაფრთხოებას და, იმავდროულად, იყენებს შესაძლებლობას, მოიკითხოს მასწავლებლები და მოსწავლეები და ესაუბროს მათ სკოლის ცხოვრებასთან დაკავშირებულ მნიშვნელოვან საკითხებზე. მაგალითად: „მონიკა, გავიგე, რომ გუშინ მათემატიკის ტესტი ძალიან კარგად დაგიწერია. ყოჩაღ!“ როგორც დოქტორი ალვი აღნიშნავს, როდესაც მმართველები აფასებენ საკუთარ შესაძლებლო-

ჟურნალი სკოლის ადმინისტრატორთათვის

ბებს ლიდერობასა და მენეჯმენტში, არასოდეს არ უნდა განიხილონ ეს ორი ფუნქცია ერთმანეთისგან დამოუკიდებლად. „რთულია, შევაფასოთ, წარმატებით ართმევს თუ არა თავს დირექტორი ლიდერობისა და მართვის პასუხისმგებლობებს, თუ მას თავისი მისიისა და სამუშაოს ნათელი ხედვა არ აქვს. ეს ხედვა და მისია მთლიანად უნდა იყოს ორიენტირებული საგანმანათლებლო ლიდერობაზე“, აღნიშნავს დოქტორი ალვი. „ჩვენ ვერ განვსჯით, ვართ თუ არა წარმატებული, თუ არ გვექნება მიზანი ან სტანდარტი, რომლის მიხედვითაც შევაფასებთ ჩვენს საქმიანობას. ლიდერის ხედვა მთლიანად უნდა ეძღვნებოდეს მოსწავლეთა აკადემიურ და მოქალაქეობრივ წარმატებას, აგრეთვე, მასწავლებელთა პროფესიულ განვითარებასა და ერთიან გუნდად ჩამოყალიბებას, რომელსაც აქვს გაზიარებული მისია და სკოლისა და მოსწავლეების წარმატების საერთო ხედვა. ხედვისა და მისიის საფუძველზე ლიდერმა უნდა დასახოს მიზნები და შეაფასოს, რამდენად მოხერხდა ამ მიზნებზე ორიენტირე-

N 1(3) 2018 45

ბული ქმედებების განხორციელება მთელი წლის განმავლობაში“. დოქტორ ალვისა და დოქტორ რობინსის შეხედულებით, წარმატებული ლიდერები ეფექტურად უთავსებენ ლიდერობისა და მენეჯმენტის სტრატეგიებს შემდეგი საშუალებებით:

ადრე შენიშნა, რომ ზოგიერთ მოსწავლეს შეიძლებოდა სკოლა წარმატებით ვერ დაესრულებინა. დირექტორმა მაშინვე შეუკვეთა სკოლის დამთავრების ცერემონიისთვის განკუთვნილი მოსასხამები და უფროსკლასელებს ამ მოსასხამებში სურათები გადაუღო. შემდეგ სურათები ჩარჩოებში ჩასვა და მოსწავლეებს გადასცა. ამ ქმედებამ ბევრ მათგანს სურვილი გაუღვიძა, სკოლა წარმატებით დაესრულებინა.

w საგანმანათლებლო დროის მაქსიმალურად ეფექტურად გამოყენება; w მონაცემთა გამოყენება; w დროის ეფექტურად მართვა; w პედაგოგთა შეხვედრების გამოყენება მათი პროფესიული განვითარებისათვის; w თვითრეფლექსია.

დროისა და მონაცემთა მართვა

დოქტორი რობინსი ასევე ამბობს: „არ დაგავიწყდეთ ბავშვის ემოციური საჭიროებები. „გული“ თავად სასკოლო გეგმაში უნდა ჩააქსოვოთ. გახსოვდეთ, „გულს“ დიდი მნიშვნელობა აქვს სასწავლო პროცესში“.

დოქტორ ალვის აზრით, სწავლების დროის ეფექტურობის ასამაღლებლად ერთ-ერთი მარტივი გზა არის იმის მოკვლევა, თუ რამდენად რაციონალურად იყენებენ მასწავლებლები გაკვეთილის პირველ 5 წუთს. თუ ყოველდღიურად 5 წუთს დავკარგავთ, წლის ბოლოს საგანმანათლებლო დროს 15 საათი მოაკლდება. მონაცემთა მართვის მიზნით, ალვი ასევე გვირჩევს, შევაგროვოთ მოსწავლეთა ნამუშევრები სკოლის შემოვლის დროს.

რობინსს მოჰყავს მაგალითი: ერთ-ერთმა დირექტორმა სკოლის დამთავრებამდე რამდენიმე თვით

„მონაცემთა ფლობა მართვის ერთ-ერთი საუკეთესო საშუალებაა“, – ამბობს დოქტორი ალვი.

46 N 1(3) 2018

სკოლის მართვა

„გადაწყვეტილებები მიიღეთ კვლევის საფუძველზე. აწონ-დაწონეთ, რისი გაკეთება შეგიძლიათ ყოველდღიურად მოსწავლეთა მიღწევების გასაუმჯობესებლად. დაიმახსოვრეთ, მონაცემები ყოველთვის სკოლის რეალური კონტექსტის მიხედვით უნდა განიხილოთ“. დოქტორ ალვის შეხედულებით, მონაცემთა ეფექტურად გამოყენების მიზნით, აუცილებელია, დირექტორმა ერთმანეთს შეუთავსოს ლიდერისა და მენეჯერის როლები. „მაშინ, როცა მმართველები ორიენტირებული არიან მხოლოდ მონაცემთა შეგროვებაზე, ლიდერები დეტალურად აანალიზებენ მონაცემებს სკოლის კონტექსტურ რეალობასთან მიმართებით. მხოლოდ ამის შემდეგ იღებენ ლიდერები გადაწყვეტილებებს და მოქმედებენ მოსწავლეების, მასწავლებლებისა და სკოლის საუკეთესო ინტერესების დასაცავად“. „ერთმა ახლად დანიშნულმა დირექტორმა შეამჩნია, რომ მოსწავლეთა დირექტორთან გადამისამართება მხოლოდ უარყოფითი მიზეზის არსებობისას ხდებოდა“, – აღნიშნავს დოქტორი რობინსი. „დირექტორმა განუცხადა მასწავლებლებს, რომ ამ პოლიტიკის შეცვლა სურდა. მას უნდოდა, რომ ბავშვები დირექტორთან დადებითი მიზეზების გამოც გაეგზავნათ. დირექტორმა თავისი კაბინეტის კედელი მოსწავლეების მიერ შევსებული ფურცლებით მორთო. თითოეულ ფურცელზე ეწერა ბავშვის პოზიტიური საქციელი მისივე ხელმოწერით. დირექტორის ასეთმა მიდგომამ მთლიანად შეცვალა სასკოლო კლიმატი“. დირექტორმა აუცილებლად უნდა დაუთმოს დრო სკოლის შენობის შემოვლას. დოქტორი ალვი და დოქტორი რობინსი ამ სტრატეგიას უწოდებენ „ლიდერობას და სიტუაციის შესწავლას სკოლის შემოვლის დროს“. დოქტორი ალვი ორ მაგალითს იხსენებს. ერთ-ერთი დირექტორი გაკვეთილებზე დასასწრებად გასვლის წინ თავის კაბინეტზე აკრავდა აბრას: „გასული ვარ ვითარების შესასწავლად“. მას ასევე დამზადებული ჰქონდა ბარათები თითოეული მასწავლებლის სახელითა და გვარით. დირექტორი ბარათზე იწერდა

ჟურნალი სკოლის ადმინისტრატორთათვის

გაკვეთილზე დასწრების თარიღს და იმ აქტივობას, რომელსაც მასწავლებელი ახორციელებდა. ერთ-ერთი სხვა სკოლის დირექტორს კი ასეთი პრაქტიკა ჰქონდა: სკოლის შემოვლის დროს ტექნიკურ და სამეურნეო ხარვეზებს სპეციალურ ლურჯ ბარათებზე იწერდა, რომლებსაც გადასცემდა თავის მდივანს. მდივანი, თავის მხრივ, ბარათებს გადასცემდა სამეურნეო ნაწილის გამგეს. ხარვეზის აღმოფხვრის შემდეგ სამეურნეო ნაწილის გამგე ბარათზე აღნიშნავდა თარიღს, აწერდა ხელს და უბრუნებდა დირექტორს. ალვი გვირჩევს: „კითხვა დაუსვით საკუთარ თავს, სკოლის შენობის რომელ ნაწილს უნდა სტუმრობდეთ, მაგრამ გარკვეული მიზეზების გამო ამას არ აკეთებთ. ის ფაქტი, თუ სკოლის რომელ ნაწილში მიდიხართ ხშირად, თქვენზე ბევრს მეტყველებს“. დროის მართვის თვალსაზრისით, ალვი და რობინსი გვთავაზობენ კოვის დროის მენეჯმენტის მატრიცას, რომელიც გულისხმობს საქმიანობების დახარისხებას შემდეგი კატეგორიების მიხედვით:

w სასწრაფო და მნიშვნელოვანი; w სასწრაფო და არც ისე მნიშვნელოვანი; w არც ისე სასწრაფო და მნიშვნელოვანი; არც სასწრაფო და არც მნიშვნელოვანი. ალვი გვირჩევს: „დაახარისხეთ და იმოქმედეთ პრიორიტეტების მიხედვით“. ის, აგრეთვე, სთავაზობს სკოლის დირექტორებს, შექმნან საქაღალდე, რომელშიც განთავსდება ინფორმაცია ერთი თვის ან უფრო ხანგრძლივი დროის პერიოდში განსახორციელებელი აქტივობების შესახებ. „თქვენ შეგიძლიათ ისეთი ინფორმაციაც შეინახოთ საქაღალდეში, რომელიც მომავალი წლის გეგმებს ეხება. მაგალითად, „შევამოკლო სკოლის დასრულების ცერემონიის მოხსენება“ ან „აღარ მოვიწვიოთ ესა და ეს სტუმარი, შეუფერებელი ლექსიკის გამოყენების გამო“.

პედაგოგთა შეხვედრები პროფესიული განვითარების მიზნით

N 1(3) 2018 47

პედაგოგთა შეხვედრები პროფესიული განვითარების საუკეთესო საშუალებად უნდა აღიქმებოდეს. დოქტორ ალვის აზრით, „ამ დროს თავი უნდა ავარიდოთ ისეთი საკითხების განხილვას, რომელთა მოგვარება ელექტრონული ფოსტითაც არის შესაძლებელი. პედაგოგთა შეხვედრები უნდა დაიგეგმოს იმ მიზნით, რომ თითოეულმა მასწავლებელმა მიიღოს მათგან სასარგებლო ინფორმაცია.“ „გამოიყენეთ პედაგოგთა შეხვედრები, რათა აამაღლოთ საგანმანათლებლო დროის ეფექტურობა“, აცხადებს ალვი. „ ამისათვის, შეხვედრები დაუთმეთ საგანმანათლებლო კურიკულუმის განვითარებასა და აკადემიური შეფასების საკითხებს, რომლებიც, თავის მხრივ, სარგებელს მოუტანს მოსწავლეთა სწავლა-სწავლების პროცესს. გამოიყენეთ შეხვედრები მოსწავლეების ნაშრომებისა და მიღწევების განსახილველად. დაიწყეთ წარმატებული მოსწავლის მაგალითის განხილვით, რომელმაც ჯილდო მიიღო, ან შესანიშნავად უკრავს მუსიკალურ ინსტრუმენტზე. ერთი სიტყვით, დაიწყეთ იმით, რაც მასწავლებლებში შთაგონებას გააღვივებს.“ გარდა ამისა, შეკრების ერთ-ერთი მიზანი, შესაძლოა, სტატიის განხილვაც იყოს. წაიკითხეთ სტატია მასწავლებლებთან და ადმინისტრაციის წევრებთან ერთად და იმსჯელეთ მის შესახებ. დირექტორების ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი პასუხისმგებლობაა კოლეგებს შორის ნდობისა და თანამშრომლობის გაღვივება, ინდივიდუალური თუ ორგანიზაციული შესაძლებლობების განხორციელების ხელშეწყობა და კორპორაციული ღონისძიებების მოწყობა, რომლებიც სკოლის ღირებულებების განმტკიცებაზეა ორიენტირებული.

იფიქრეთ და გააანალიზეთ ბევრი დირექტორი აღნიშნავს, რომ მათ შესრულებული სამუშაოს შესახებ ბევრი ფიქრისა და ანალიზის ფუფუნება და შესაძლებლობა არ აქვთ. ალვი და რობინსი კი გვარწმუნებენ, რომ რეფლექსია ძალზე მნიშვნელოვანია ეფექტური ლიდერი-მმართველისათვის. რეფლექსია საშუალებას გვაძლევს, მეტი ცოდნა მივიღოთ საკუთარი სამუშაო გამოცდილებიდან.

48 N 1(3) 2018

თვითრეფლექსიის მნიშვნელობის ხაზგასასმელად, დოქტორი რობინსი ასეთ მაგალითს იხსენებს: ერთ-ერთმა სკოლის დირექტორმა შეამჩნია, რომ რამდენიმე ბავშვს, რომლებსაც ჩხუბის წამოწყებაში ედებოდათ ბრალი, თანასკოლელები სხეულის არაჯანსაღი ჰიგიენის გამო დასცინოდნენ. ეს ბავშვები სკოლაში სადილს უფასოდ ან შეღავათიან ფასად იღებდნენ, რაც, სავარაუდოდ, იმის მანიშნებელი იყო, რომ ამ მოსწავლეების ოჯახებს არ ჰქონდათ საშუალება, შეეძინათ ჰიგიენის ზოგიერთი ნივთი. დირექტორმა სთხოვა მათ, ვინც ხშირად მოგზაურობდა, სასტუმროებში შეეგროვებინათ თმისა და სხეულის დასაბანი საშუალებები და უსასყიდლოდ გადაეცათ სკოლისათვის. დირექტორმა სკოლის მოსწავლეებს აცნობა, რომ ჰიგიენის ნივთების მარაგი ყველასათვის ხელმისაწვდომი იყო. „სკოლის უფასო მარაგს არავინ არ შეჰხებია საჭიროების გარეშე. ჩხუბთან დაკავშირებული შემთხვევები კი ნულამდე შემცირდა.“ – აღნიშნავს რობინსი. დოქტორი ალვი ამბობს, რომ კარგად ესმის იმ მმართველებისა, რომლებსაც არ რჩებათ დრო თვითრეფლექსიისთვის; ასევე იზიარებს მათ იმედგაცრუებას დროის მენეჯმენტის შეზღუდვებთან დაკავშირებით. თუმცა, როგორც წესი, ასეთ დირექტორებს სთხოვს, აღუწერონ ერთი ჩვეულებრივი სამუშაო დღე. მათი საუბარი შემდგომ გადაიზრდება ხოლმე მთელი ერთი წლის ხედვის, მისიისა და მიზნების შესახებ მსჯელობაში. „თუ საგანმანათლებლო ლიდერობა, მოსწავლეთა განვითარება და მასწავლებელთა წარმატება არ არის დირექტორის ხედვისა და მისიის ერთ-ერთი მთავარი შემადგენელი ნაწილი, მაშინ ვურჩევ მათ, საფუძვლიანად გადახედონ პრიორიტეტებს“, – აცხადებს ალვი. ამავდროულად, დოქტორი ალვი გვაფრთხილებს, რომ დირექტორებს არ უნდა დაავიწყდეთ ერთი რამ: იქნება დღეები, როდესაც საუკეთესოდ გათვლილი გეგმებიც კი ჩაიშლება. ეს, უბრალოდ, ამ სამუშაოს განუყოფელი ნაწილია. ალვი აღნიშნავს: „ყოველდღიური სიურპრიზები რეალობაა, ამგვარად, დირექტორი მთლიანად უნდა იყოს მისიასა და ხედვაზე ორიენტირებული. ვინაიდან სწორედ მისია და ხედვა ასრულებს იმ კომპასის როლს, რომელიც უნდა დაგვეხმაროს ყოველდღიური ბარი-

სკოლის მართვა

როგორ მოვექცეთ ძალადობას? გია მურღულია სკოლის დირექტორის ურთიერთობა მოსწავლეებთან პრაქტიკულად ყოველდღიური მოვლენაა – როგორი შეიძლება და უნდა იყოს ის? შემოთავაზებული წერილი ერთი კონკრეტული მაგალითის საფუძველზე შეეცდება, პასუხი გასცეს ამ კითხვას.

სკოლის დირექტორი, პირველ რიგში, საგანმანათლებლო ლიდერია. ეს ახლა აქსიომაა, თუმცა ცნებას თავისი ისტორიაც აქვს და ძველი თუ ახალი შეცდომებიც მრავლად ახლავს. განათლების მენეჯერების მომზადება მე-20 საუკუნის 50-იანი წლებიდან დაიწყეს. ისევე როგორც ბევრ სხვა შემთხვევაში, ამ შემთხვევაშიც პიონერები ამერიკელები იყვნენ – პირველი პროგრამები კოლუმბიის უნივერსიტეტში მომზადდა და განხორციელდა კიდეც. თავდაპირველად ეს პროგრამები იმ უმთავრეს კონცეფციას ეფუძნებოდა, რომ სკოლის ხელმძღვანელთათვის აუცილებელი იყო მართვის თეორიისა და პრაქტიკის, საკანონმდებლო, ფინანსური და იურიდიული საკითხების გააზრება და ცოდნა. ეს საკმარისად მიიჩნეოდა. ამ პროგრამებით მომზადებული ადამიანები მივიდნენ სკოლებში და... ბევრი მათგანი დამარცხდა, რადგან თუკი ადამიანი სკოლის პრობლემებს „შიგნიდან“ არ იცნობს, მას ნამდვილ ხელმძღვანელად (რომელსაც ენდობიან) არც მასწავლებლები აღიარებენ, არც მოსწავლეები და არც მშობლები. საბოლოო ანგარიშით კი – არც მთლიანად საზოგადოება.

ჟურნალი სკოლის ადმინისტრატორთათვის

ამერიკელები მიხვდნენ, რომ მათი კონცეფცია მცდარი აღმოჩნდა და სასწრაფოდ გადააკეთეს პროგრამები – ახლა უკვე მათში დომინანტის ადგილი დაიკავა იმ თემებმა და საკითხებმა, რომელთა ცოდნის გარეშეც საგანმანათლებლო ლიდერი ვერ მომზადდება. ჩვენთვის სამწუხაროდ, საქართველოში უკვე 2000იან წლებში გავიმეორეთ ეს შეცდომა – შესაძლებლად მივიჩნიეთ სკოლის დირექტორები გამხდარიყვნენ ის ადამიანები, რომლებსაც არანაირი სასკოლო გამოცდილება არ ჰქონდათ და პირდაპირ გახდნენ „მენეჯერები“. ისტორიამ ბევრი ვერაფერი გვასწავლა. წლები დასჭირდა იმ მარტივი ჭეშმარიტების გააზრებასა და შემდეგ დანერგვას, რაც ისედაც ლამის თავისთავად ცხადი იყო და სხვების გამოცდილებით მაინც უნდა შეგვესწავლა და გაგვეთვალისწინებინა. ახლა ყველასთვის ნათელია, რომ საკანონმდებლო, ფინანსური, იურიდიული და მმართველობითი საკითხების კარგი ცოდნისა და პრაქტიკული გამოყენების გარდა, სკოლის ხელმძღვანელი უნდა ერკვეოდეს პედაგოგიკისა და ფსიქოლოგიის, ასევე,

N 1(3) 2018 49

სწავლებისა და აღზრდის მეთოდიკის საკითხებშიც. გარდა ამისა, მას უნდა ჰქონდეს საქმის ორგანიზების, კომუნიკაციის, ემპათიის და მთელი რიგი სხვა უნარები. იყოს ერთდროულად გულისხმიერიც და პრინციპულიც. ეს რთული და მრავალგანზომილებიანი ამოცანაა, მაგრამ მის გარეშე სრულფასოვანი საგანმანათლებლო ლიდერი ვერ ჩამოყალიბდება. ახლა ძალიან გააქტუალურდა მოზარდთა შორის გავრცელებული ძალადობისა და ბულინგის პრობლემა. სამი მოსწავლის მკვლელობამ მთელი ქართველი საზოგადოება შეძრა და სკოლისკენ მიახედა. სად უნდა ვეძებოთ ტრაგედიის მიზეზები? ვინ არის დამნაშავე, რომ (როგორც ჩემმა ერთ-ერთმა მოსწავლემ ესეში დამიწერა) სამმა ბავშვმა სიცოცხლე დაკარგა, ხოლო უამრავმა მათმა თანატოლმა – ბავშვობა? ეს უკიდურესად მრავალგანზომილებიანი პრობლემაა და ზემოდასმულ კითხვას ერთი ამომწურავი პასუხი არ აქვს. სკოლის დირექტორს, ისევე როგორც ლიტერატურის, ისტორიის, სამოქალაქო განათლებისა და სხვა საგნების მასწავლებლებს, მოუწევს მოსწავლეებთან ამ თემაზე საუბარი. ეს ადვილი არ არის. დისკუსიამ შესაძლოა აზრთა სხვადასხვაობა დაბადოს და მართებული აქცენტების დასმა მნიშვნელოვანი პედაგოგიური და საგანმანათლებლო ამოცანაა. შემოგთავაზებთ დილემის ერთ შესაძლო გადაწყვეტას. დიდ გერმანელ მწერალს, ბერტოლდ ბრეხტს, აქვს ერთი მინიატურა (სულ ნახევარი გვერდია), რომლის გაცნობამ და განხილვამ შესაძლოა ბავშვებთან საუბარიც გაგვიადვილოს და მნიშვნელოვან დასკვნებამდეც მიგვიყვანოს. ეს მინიატურა შევიტანე ჩემს თავისუფალ კურსში, რომელსაც „მცირე პროზა“ ჰქვია. ამ კურსს ვუკითხავ რამდენიმე სკოლის უფროსკლასელებს და ადვილი შესაძლებელია სხვა სკოლებმაც გამოიყენონ. მასში ოთხ ათეულამდე საყოველთაოდ აღიარებული უცხოელი მწერლის მცირე მოთხრობებია შეტანილი, რომლებიც თანამედროვე ადამიანისათვის უმნიშვნელოვანეს

50 N 1(3) 2018

ზნეობრივ და სოციალურ თემებს ეხება. მათი წაკითხვა და მათზე მსჯელობაც სულ ერთი გაკვეთილის ფარგლებშია შესაძლებელი. ბერტოლდ ბრეხტის მინიატურა არსებითი კითხვების დასმის შესანიშნავ სივრცეს გვთავაზობს. ეს კითხვები მოსწავლეებს დააფიქრებს და თავად მოაძებნინებს ისეთ პასუხებს, რომლებიც, სხვა შემთხვევაში, შესაძლოა უბრალოდ მზა სახით (დიდი ალბათობით – არასრულადაც) უნდა „გადაგვეცა“ მათთვის. ეს ყოველთვის მოსაწყენია! არაფერია იმაზე არაპედაგოგიური, როდესაც თქვენ მოსწავლეებს ფიქრისა და ანალიზის პროცესის ნაცვლად მათ შედეგებს სთავაზობთ. ეს მხოლოდ იმას ნიშნავს, რომ მათ ნაკლებად ენდობით (ისინი ამას მაშივე გრძნობენ!) და ახალგაზრდების „ცნობიერების დატენვაზე“ მეტს ფიქრობთ, ვიდრე განვითარებაზე. რაკი, როგორც ძველები ამბობდნენ, „ღვეზელზე ლაპარაკს მისი გასინჯვა სჯობს“, ჯერ მინიატურას გავეცნოთ და შემდეგ მის ჩემეულ გზამკვლევსაც შემოგთავაზებთ, რათა მოსწავლეებთან საუბრის დაწყება და წარმართვა გაგიადვილდეთ.

ბერტოლდ ბრეხტი ღონისძიება ძალადობის წინააღმდეგ ერთხელ, როდესაც ბატონი კოინერი, ფრიად მოაზროვნე კაცი, მსმენელებით სავსე დარბაზში ძალადობის წინააღმდეგ საუბრობდა, მოულოდნელად შენიშნა, რომ ადამიანები მისგან თანდათან უკან იხევდნენ და ტოვებდნენ დარბაზს. ბატონმა კოინერმა მიიხედა და დაინახა, რომ მის უკან ძალადობა იდგა.

– რაზე ლაპარაკობდი? შეეკითხა მას ძალადობა.

– მე ვსაუბრობდი ძალადობის სასარგებლოდ, მიუგო ბატონმა კოინერმა. როდესაც ბატონი კოინერი წამოვიდა, მოწაფეები მისი უპრინციპობით დაინტერესდნენ, რაზეც ბატონმა კოინერმა უპასუხა:

სკოლის მართვა

– ჩემს პრინციპებს მე ვერავის შევაბღალინებ. სწორედაც, მე უფრო დიდხანს უნდა ვიცოცხლო, ვიდრე ძალადობამ.

აგენტი დაჯდა სკამზე, მოითხოვა საჭმელი, დაიბანა, დაწვა და ჩაძინებამდე, კედლისკენ მიბრუნებულმა, იკითხა:

ამის შემდეგ ბატონი კოინერი მოჰყვა შემდეგ ისტორიას:

– იქნები ჩემი მსახური?

– ბატონ ეგესთან, კაცთან, რომელსაც შეეძლო ეთქვა „არა“, ერთ მშვენიერ დღეს, ჯაშუშობის დროში, მივიდა ერთი აგენტი და წარუდგინა ქალაქის მესვეურთა სახელზე გაცემული დოკუმენტი, რომელშიც ეწერა, რომ მას ეკუთვნოდა ყველა სახლი, სადაც კი ფეხს შედგამდა; ასევე მისთვის უნდა მიერთმიათ საჭმელი, რომელსაც იგი მოისურვებდა; მისთვის სამსახური უნდა გაეწია ყველას, ვისაც კი ის შეხედავდა.

ჟურნალი სკოლის ადმინისტრატორთათვის

ბატონმა ეგემ მას საბანი დააფარა, ბუზები მოუგერია და დარაჯობდა მის ძილს. ასე ემსახურებოდა ის აგენტს შვიდი წლის განმავლობაში. ბატონი ეგე ყველაფერს აკეთებდა აგენტისათვის, თუმცაღა მუდამ თავს არიდებდა მასთან საუბარს. ამგვარად ჩაიარა შვიდმა წელმა, ბევრი ჭამის, უდრტვინველი ძილისა და ბრძანებებისაგან ჩათქვირებული აგენტი საბოლოოდ მიიცვალა. ბატონმა ეგემ ის დაფხრეწილ საბანში გაახვია, გაათრია სახლიდან, გაწმინდა საკანი, ამოისუნთქა და უპასუხა: – არა!

N 1(3) 2018 51

მინიატურის გზამკვლევი ამ პატარა ტექსტში ორი თხრობაა – ბერტოლდ ბრეხტი უკიდურესი ლაკონიურობით ახერხებს უპასუხოს კითხვას: შეუძლია თუ არა პიროვნებას დაუპირისპირდეს დიქტატორულ სახელმწიფოს და ღირსების დაკარგვის გარეშე გაიმარჯვოს? აქ არის მსჯელობაც და მოქმედებაც. მთავარი სათქმელიც სწორედ მოქმედებით მჟღავნდება. მინიატურის არსებით ინტრიგას ის ქმნის, რომ კითხვის დასმიდან პასუხამდე შვიდი წელი გადის. პასუხი უარყოფითია, მაგრამ მანამდე მთელი შვიდი წელიწადი თითქოს დადებით პასუხს გულისხმობს. რაშია საქმე – რომელი პასუხი უნდა მივიჩნიოთ პიროვნების შინაგანი ბუნებისა თუ ცხოვრების პრინციპის ნამდვილ გამოვლინებად? და შეიძლება თუ არა უპრინციპობა (ან იქნებ მოქნილი პრინციპულობა) ადამიანს ღირსებას არ ართმევდეს? ბატონი კოინერი ძალადობის წინააღმდეგ ელაპარაკებოდა აუდიტორიას, მაგრამ როგორც კი ამ ძალადობის წინააღმდეგ პირისპირ დარჩა, მაშინვე გარდაისახა - ადრე ნათქვამი კატეგორიულად უარყო. კითხვაზე, რატომ გამოიჩინა ასეთი უპრინციპობა, ბატონმა კოინერმა უპასუხა: „ჩემს პრინციპებს მე ვერავის შევაბღალინებ. სწორედაც მე უფრო

52 N 1(3) 2018

დიდხანს უნდა ვიცოცხლო, ვიდრე ძალადობამ“. სად არის ამ შემთხვევაში „სჯობს სიცოცხლესა ნაზრახსა სიკვდილი სახელოვანი“? სად არის ძველი გალების ანდაზა: „სანამ ცოცხალი ხარ, არ გაბედო სიკვდილი“? ბატონი კოინერი ამტკიცებს, რომ ადამიანი ყველგან რაციონალურად უნდა მოქმედებდეს და ამგვარი ქმედება ზოგჯერ ზნეობრივ კომპრომისებსაც ანუ დროებით უკანდახევასაც გულისხმობს. ამიტომაც მოაქვს ბატონი ეგეს მაგალითი, რომელიც დიდი ხნის განმავლობაში უსიტყვოდ ემსახურებოდა სახელმწიფოს წარმომადგენელ აგენტს და მხოლოდ მისი გარდაცვალების შემდეგ გასცა პასუხი მის მიერ შვიდი წლის წინ დასმულ კითხვას: „იქნები ჩემი მსახური?“ პასუხი არის „არა“. ეს მშვიდი და საკუთარ თავსა თუ ზნეობაში დარწმუნებული კაცის პასუხია, რომელიც „ეკლესიასტეს“ სიბრძნეს გვახსენებს: „არის ჟამი ქვათა სროლის და არის ჟამი ქვათა შეკრების“. ის, ვინც შეკრების ჟამს სროლას იწყებს, ვინც ვერ არჩევს, ერთი მხრივ, ბრძოლისა და, მეორე მხრივ, პრინციპთა შინაგანი შენარჩუნების დროს, უცილობლად დამარცხდება - გამარჯვება ზოგჯერ დროებით უკანდახევას გულისხმობს. ყველა აღიარებს ამ სიბრძნეს? სიმპათიურად გამოიყურება ბატონი ეგე, რომელიც აგენტს ბუზებს უგერიებს? შეიძლება ის მაგალითად დავუსახოთ საკუ-

სკოლის მართვა

თარ თავს? მართებული საქციელია, მოთმინებით ელოდო, როდის დასრულდება ძალადობის დრო და არ იზრუნო ამ დროის მოსაახლოებლად? ეს მთავარი კითხვებია და თითოეული ადამიანი უფლებამოსილია, მათ თავად გასცეს პასუხი. შემოთავაზებული გზამკვლევი არ შეიძლება ამ მინიატურის აღქმისა და გაგების საბოლოო ვერსიად მივიჩნიოთ – კითხვაც და პასუხიც გაცილებით ბევრი შეიძლება იყოს. ჩვენი მოსწავლეები მათ აუცილებლად გვეტყვიან. ისინი ზოგჯერ სრულიად მოულოდნელი რაკურსით შეხედავენ და აფასებენ ხოლმე ლიტერატურულ, ისტორიულ თუ ყოფით ფაქტებსა და მოვლენებს. ჩვენი ამოცანაა, ყველაფერი მხოლოდ უბრალოდ აზრის გამოთქმამდე არ მივიდეს, თუმცა დასაწყისისთვის ესეც კარგია. მიზანს უფრო მივუახლოვდებით, თუ მოსწავლე საკუთარი აზრის გამოთქმასთან ერთად შეეცდება ის დაასაბუთოს, არგუმენტებით განამტკიცოს კიდეც. მთლად უკეთესი იქნება, თუ სათანადო მაგალითებსაც მოიძიებს საკუთარი მოსაზრების დასასაბუთებლად.

ძალიან საინტერესოა, როგორ უპასუხებენ ამ კითხვებს ბავშვები. კარგი იქნება, თუ ეს პასუხები დისკუსიასაც გამოიწვევს – ასეთ შემთხვევაში მოსწავლეები ბუნებრივი ძალდაუტანლობით გამოხატავენ და იცავენ კიდეც საკუთარ პოზიციებს. ასევე, კარგი იქნება, თუ ბავშვები შეძლებენ განასხვაონ ინდივიდუალური (პიროვნული) და კოლექტიური (საზოგადოებრივი) პასუხისმგებლობა – დაინახონ, რომ, ხშირ შემთხვევაში, კონკრეტულ კონფლიქტსა თუ წინააღმდეგობას პოზიტიურად მხოლოდ ორგანიზებული სიკეთე წყვეტს. ზოგჯერ კლასში თუ აუდიტორიაში მყოფი ყველა ბავშვი, იმწუთიერი განწყობისა თუ სხვა მიზეზის გამო, აქტიურად არ (ვერ) ერთვება დისკუსიასა თუ თემის განხილვაში. ასეთ შემთხვევაში პედაგოგიური პრობლემის კარგი გადაწყვეტაა 2-3-დღიანი ინტერვალით ესეს დაწერა ან პრეზენტაციის მომზადება. საკითხის ღრმად შესასწავლად და საკუთარი პოზიციისა თუ დამოკიდებულების ჩამოსაყალიბებლად ყოველთვის გარკვეული დროა საჭირო.

უნდა შევეწინააღმდეგოთ თუ არა ძალადობას, თუკი წარმატების არანაირი შესაძლებლობა არ ჩანს?

ასეთ თემებზე სკოლის დირექტორის საუბარი მოსწავლეებთან დამატებით ინტერესს იწვევს. ბავშვებს ყოველთვის აინტერესებთ, რას ფიქრობთ თქვენ საზოგადოებისთვის და თითოეული მათგანისათვის მნიშვნელოვან პრობლემებზე – თქვენ იმ სკოლის ლიდერი ბრძანდებით, რომელსაც ისინი წარმოადგენენ და მიკუთვნებულობის შეგრძნება ამ შემთხვევაში პოზიტიურიც შეიძლება იყოს და ნეგატიურიც. პედაგოგობა ზოგჯერ (თუ ყოველთვის არა) ბეწვის ხიდზე გავლაა და მოგიწევთ იყოთ კომპეტენტურიც, თანამედროვეც და აქტუალურიც. არ მოგერიდოთ საკუთარ მოსწავლეებთან კამათი – თქვენთან დისკუსიისას ისინი უფრო კარგად აღიქვამენ და ეჩვევიან პედაგოგიკისა და განათლების თეორიისთვის იმ უპირობო აზრს, რომ ჭეშმარიტებას არ აქვს ასაკი.

თუ ზემო კითხვაზე პასუხი უარყოფითია, ნიშნავს თუ არა ეს იმას, რომ უპირატესობას სილაჩრეს ვანიჭებთ და არა გაბედულებას?

მიეცით ბავშვებს უფლება და შესაძლებლობა, მოსწონდეთ და უყვარდეთ საკუთარი დირექტორი. და იყავით ღირსნი ამ სიყვარულის.

ზნეობა მუდმივია, თუ „მიზანშეწონილობის პაუზები“ ახასიათებს?

მასზე მაღალი აღიარება ჩვენს პროფესიაში არ არსებობს.

ძალადობის მიმართ დამოკიდებულების გასარკვევად, ზემოთ დასმულებთან ერთად, აუცილებელია რამდენიმე სხვა არსებით კითხვასთანაც შევჩერდეთ: რას ნიშნავს „მე ჩემს პრინციპებს არავის შევაბღალინებ“ – სად ჩანს პრინციპთა დაცვა შვიდი წლის განმავლობაში? არის თუ არა მთავარი პრინციპი „მე უფრო დიდხანს უნდა ვიცოცხლო, ვიდრე ძალადობამ“?

ჟურნალი სკოლის ადმინისტრატორთათვის

N 1(3) 2018 53

ინკლუზიური განათლების დანერგვის მონიტორინგი ეკა დგებუაძე

განათლების სამინისტროს ინკლუზიური განათლების სამმართველოს ხელმძღვანელი

საზოგადოების ინტერესი ინკლუზიური განათლების მიმართ სულ უფრო იზრდება. უფრო მეტია სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე (სსსმ) ბავშვების, მოსწავლეების, სტუდენტების რაოდენობა ბაღებში, სკოლებში, პროფესიულ და უმაღლეს საგანმანათლებლო დაწესებულებებში. გაჩნდა განათლების მიღების, პროფესიის შეძენისა და შემდგომში დასაქმების შესაძლებლობა. მშობლების მხრიდან იზრდება განათლების სისტემის მიმართ ნდობა, რასაც სტატისტიკური მონაცემები ადასტურებს.

დღეს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრო ცდილობს, განავითაროს და დანერგოს სწავლების მრავალფეროვანი მეთოდები, შექმნას, როგორც ინდივიდუალური, ისე ალტერნატიული სასწავლო გეგმები, გააძლიეროს ადამიანური რესურსები, ხელი შეუწყოს დამატებითი საგანმანათლებლო სერვისების განვითარებას. საკანონმდებლო დონეზე საქართველოს კონსტიტუცია, ბავშვთა, შეზღუდული შესაძლებლობის მქონეპირთა უფლებების შესახებ კონვენციები, NESCO-ს მდგრადი განვითარების მიზნები,

ცხრილი N1 სპეციალური საგანმანათლებლო სჭიროებების მქონე მოსწავლეების სტატისტიკური მონაცემები

7432 6289 5268

2663 1613 160

500

2009

2012

54 N 1(3) 2018

2013

2014

2015

2016

2017 სკოლის მართვა

სკოლამდელი და ზოგადი განათლების შესახებ საქართველოს კანონები ავალდებულებს ქვეყანას, უზრუნველყოს ყველა ბავშვისთვის, მოსწავლისა თუ სტუდენტისთვის ხელმისაწვდომი საგანმანათლებლო გარემო. ინკლუზიური განათლება არის აღებული ვალდებულების შესრულების საუკეთესო საშუალება. საქართველოში ამ ტიპის განათლების დანერგვის მცდელობა 90-იან წლებში, მშობელთა ორგანიზაციების ინიციატივით გაჩნდა, ხოლო საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრომ 2005 წელს, ნორვეგიის მთავრობის მხარდაჭერით, პირველად აიღო ინკლუზიური განათლების დანერგვასა და განვითარებაზე პასუხისმგებლობა. განათლების სისტემა პირველ ეტაპზეთავად იყო ზეწოლის ქვეშ საზოგადოების, სკოლების, მშობლების, მასწავლებლების მხრიდან. ხშირ შემთხვევაში, მასწავლებლებს, ადმინისტრაციას არ ჰქონდათ სურვილი, აეღოთ ზედმეტი პასუხისმგებლობა, ხოლო მშობლები აპროტესტებდნენ საკუთარი შვილების გვერდით სსსმ მოსწავლეების თანაცხოვრებას.

ჟურნალი სკოლის ადმინისტრატორთათვის

ხშირად მისვამენ შეკითხვას, რატომ არ იზრუნა სახელმწიფომ წინასწარ ყველა მასწავლებლის, სპეციალისტის უნარების განვითარებაზე, სკოლის მომზადებაზე? ჩვენი პასუხი კი იყო და არის ის, რომ ბავშვები იზრდებიან, თაობები იცვლება და ეს ბავშვები რჩებიან განათლების მიღმა. ისინი ვერ დაელოდებიან პედაგოგთა კვალიფიკაციის ამაღლებას, საზოგადოების ცნობიერების ამაღლებას. მასწავლებლებმა ცოცხალ მაგალითებზე შეძლეს გამოცდილების მიღება. რა თქმა უნდა, პარალელურად იქმნებოდა შესაბამისი მოდულები და ტარდებოდა ტრენინგები. ინკლუზიური განათლების მიზანია, გაუმჯობესდეს, როგორც სასკოლო ცხოვრებაში სსსმ მოსწავლეების თანამონაწილეობის ხარისხი, ისე მათი აკადემიური მოსწრება. ხშირ შემთხვევაში, სკოლები ასეთი მოსწავლეების სკოლებში ყოფნას უყურებდნენ/უყურებენ (ასეთი სკოლები დღესაც არსებობენ), როგორც ჰუმანურ საქციელს და არ ცდილობდნენ/ცდილობენ აქცენტი,სოციალიზაციასთან ერთად, აკადემიურ მიღწევებზე გაეკეთებინათ/გააკეთონ, თუმცა დღეს მასწავლებლების დიდი ნაწილი აცნობიერებს, რომ სსსმ მოსწავლის ხარისხიან განათლებაზე ზრუნვა

N 1(3) 2018 55

მათი პროფესიული ვალდებულებაა. დღეს მასწავლებლის პროფესიული განვითარების ეროვნულმა ცენტრმა შექმნა მრავალფეროვანი სატრენინგო მოდულები პედაგოგებისთვის, სპეციალური მასწავლებლის სტანდარტი და ამ მასწავლებლის მომზადების 120-საათიანი პროგრამა. ჟესტური ენის შემსწავლელი პროგრამა მოიცავს სენსორული დარღვევის (სმენა,მხედველობა) მქონე მოსწავლეების სწავლების მეთოდოლოგიას, უსინათლო პირებისთვის მობილობისა და ორიენტაციის მომსახურების სერვისს, სკოლების კონსულტირების პროგრამას და სხვა. შეიქმნა გზამკვლევები მასწავლებლებისთვის, სამაგისტრო პროგრამა სპეციალურ განათლებაში. საჯარო სკოლები სსსმ მოსწავლეების მხარდასაჭერად სახელმწიფო ბიუჯეტიდან იღებენ დამატებით დაფინანსებას. ამგვარ მოსწავლეების აკადემიური მიღწევის შეფასების მიზნით, საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს ინკლუზიური განათლების განვითარების სამმართველომ 2017 წლის სექტემბრის თვეში წერაში, კითხვასა და ანგარიშში შეაფასა 6999 სსსმ მოსწავლე. შეფასება ორი განსხვავებული მეთოდით განხორციელდა: 1. სკოლის მასწავლებლების მიერ ეროვნული

სასწავლო გეგმის მიზნებთან მიმართებით 5-ბალიანი შკალით შეფასდნენ ის მოსწავლეები, რომელთაც მოგვიანებით სსსმ მოსწავლეთა სტატუსი მიენიჭათ, ასევე იმავე მოსწავლის აკადემიური მიღწევა შეფასდა სტატუსის დადგენის შემდეგ ინდივიდუალურ სასწავლო გეგმასთან მიმართებით; 2. საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროსთან არსებული მულტიდისციპლინური გუნდის წევრებმა იგივე მოსწავლეები შეაფასეს სტანდარტიზებული აკადემიური მიღწევის ტესტის – WRAT-ის – გამოყენებით წერაში, კითხვაში, ანგარიშსა და წინადადების გააზრებაში. შედეგები მოულოდნელი იყო. მოკვლევის ანალიზმა აჩვენა, თუ როგორ იცვლება სსსმ მოსწავლის აკადემიური მოსწრება წერაში, კითხვასა და ანგარიშში ინდივიდუალური გეგმის და პროგრამების, რესურსების და სპეციალისტების ჩარევის შედეგად. მოკვლევის პროცესში განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროსთან არსებულმა მულტიდისციპლინურმა გუნდმა ასევე შეაფასა 88 მოსწავლე, რომლებსაც საგანმანათლებლო საჭიროება დაუდგინდა WRAT4 შეფასების ტესტის საფუძველზე (სტანდარტული ქულა 90-110).

WRAT4 არის ქართულ ნორმაზე დაფუძნებული

ცხრილი N2 სწავლის უნარის დაქვეითების მქონე მოსწავლეთა აკადემიური მიღწევები

ინდივიდუალური გეგმის შედგენამდე ( ანგარიში) 100

ინდივიდუალური სასწავლო გეგმით ( ანგარიში) 110

18 525

670 2730

1533

600 1575

1907

1 ქულა - ძალიან დაბალი

2 ქულა - დაბალი

1 ქულა - ძალიან დაბალი

2 ქულა - დაბალი

3 ქულა - საშუალო

4 ქულა - მაღალი

3 ქულა - საშუალო

4 ქულა - მაღალი

5 ქულა - ძალიან მაღალი

56 N 1(3) 2018

5 ქულა - ძალიან მაღალი

სკოლის მართვა

ცხრილი N3 სწავლის უნარის დაქვეითების მქონე მოსწავლეთა აკადემიური მიღწევები

ინდივიდუალური გეგმის შედგენამდე ( წერა) 100

ინდივიდუალური სასწავლო გეგმით (წერა)

18

110

525

600

670

2730

1533

1575

1907

1 ქულა - ძალიან დაბალი

2 ქულა - დაბალი

1 ქულა - ძალიან დაბალი

2 ქულა - დაბალი

3 ქულა - საშუალო

4 ქულა - მაღალი

3 ქულა - საშუალო

4 ქულა - მაღალი

5 ქულა - ძალიან მაღალი

5 ქულა - ძალიან მაღალი

ცხრილი N4 სწავლის უნარის დაქვეითების მქონე მოსწავლეთა აკადემიური მიღწევა

ინდივიდუალური გეგმის შედგენამდე ( კითხვა) 107

ინდივიდუალური სასწავლო გეგმით (კითხვა)

19

134

557

1484

769

2710

1866

588

1476

1 ქულა - ძალიან დაბალი

2 ქულა - დაბალი

1 ქულა - ძალიან დაბალი

2 ქულა - დაბალი

3 ქულა - საშუალო

4 ქულა - მაღალი

3 ქულა - საშუალო

4 ქულა - მაღალი

5 ქულა - ძალიან მაღალი

ჟურნალი სკოლის ადმინისტრატორთათვის

5 ქულა - ძალიან მაღალი

N 1(3) 2018 57

ცხრილი N5 სწავლის უნარის დაქვეითების მქონე მოსწავლეთა აკადემიური მიღწევა

ინდივიდუალური გეგმის შედგენამდე ( ანგარიში) 100 18 485

ინდივიდუალური სასწავლო გეგმით ( ანგარიში) 83 581

595 1696

2789

1828

1518

1 ქულა - ძალიან დაბალი

2 ქულა - დაბალი

1 ქულა - ძალიან დაბალი

2 ქულა - დაბალი

3 ქულა - საშუალო

4 ქულა - მაღალი

3 ქულა - საშუალო

4 ქულა - მაღალი

5 ქულა - ძალიან მაღალი

ცხრილი N6 სწავლის უნარის დაქვეითების მქონე მოსწავლეებთან გამოყენებული რესურსები

4906

4310

4376 2215

1233

25

25

226

686

56

სპეც. მასწ.

ფსიქოლოგი

მობილობის და ორიენტაციის

ჟესტური ენა

მეტყველების თერაპ.

რესურს ოთახი

სასწავლო რესურები

გზამკვლევები

ტაქტილური სახელმძ

ბრაილის სახელმძღ

აკადემიური უნარების ტესტი, რომელიც განსაზღვრავს მოსწავლის ასაკობრივ და კლასის დონის შესაბამის უნარებს კითხვაში, წერაში, მათემატიკაში. დროის გარკვეული ინტერვალის შემდეგ იმავე ტესტით შეფასდა სსსმ მოსწავლის პროგრესი (ცხრილი N7), რომლითაც კარგად ჩანს, როგორ იზრდება მოსწავლეთა მიღწევები. კვლევამ აჩვენა, რომ ინდივიდუალური მიდგომით,

58 N 1(3) 2018

დამატებითი ადამიანური თუ მატერიალური რესურსის, მრავალფეროვანი სტრატეგიების გამოყენებით შესაძლებელია, სსსმ მოსწავლემ, თანაკლასელებთან ერთად, შესაბამის შედეგს მიაღწიოს. ასევე, ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ არსებული შედეგები გახდეს მასწავლებლებისა და სპეციალური მასწავლებლების მოტივაციის საფუძველი.

სკოლის მართვა

ცხრილი N7 WRAT აკადემიური უნარების ტესტი – წერაში (ნორმა 90-110) 110

115

100 80

59 55 55 5555 55 55 53

60 40

98

91

72 63 59 55 55 55 55

101

74 55

54

64 64 58 59 5959 59

67 59

63 64 6364 63 60 62

64 46

19

10 0 პირველი შეფასების ქულა

ინდ გეგმით მუშაობის შემდეგ გადაფასების ქულა

ცხრილი N8 WRAT აკადემიური უნარების ტესტი – კითხვაში (ნორმა 90-110) 140

127

123

110 100

104

100

97

91

88

80 60

89 78 76 74 72 71 72 74 70 71 67 70 68 70 69 67 67 67 67 67 67 65 65 65 66 66 60 63 62 60 61 61 61 63 55 55

92 90 898792 88 89 86 85 80 79 7881797979 80 81 82 76 76 77

97

40 20 0 პირველი შეფასების ქულა

ინდ გეგმით მუშაობის შემდეგ გადაფასების ქულა

ცხრილი N9 WRAT აკადემიური უნარების ტესტი – ანგარიში (ნორმა 90-110) 120

109

100 80

106

101 89

60

79 64

67

68

79

73

58 55 55 55 55 55 55 45 45 50 51

89

106

77 70 64 63 64 58 58 59 59 60 61 70

63 55 58 58 58 55 55 56 58 55 55 55 55 55 555555 55 5653

68

72 65

40 20 0 ქულა პირველი შეფასების ქულა

ჟურნალი სკოლის ადმინისტრატორთათვის

ინდ გეგმით მუშაობის შემდეგ გადაფასების ქულა

N 1(3) 2018 59

ცხრილი N10 WRAT აკადემიური უნარების ტესტი – ანგარიში (ნორმა 90-110)

262

240

224

152

139

94

129

99

83

73

41 2015

2014 ზოგადი განათლება

2016 პროფესიული

ზემოთქმული სულაც არ ნიშნავს იმას, რომ დღეს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრო სსსმ მოსწავლეს ხარისხიან და ხელმისაწვდომ განათლებას სთავაზობს. ამ მიმართულებით უნდა გადაიდგას მნიშვნელოვანი ნაბიჯები. პირველ რიგში, უნდა ამაღლდეს მასწავლებლის კვალიფიკაცია, კანონის შესაბამისად მოხდეს სპეციალური მასწავლებლის აღიარება და ამ პროფესიის განვითარება. სპეციალური მასწავლებლობა დღეს ბაზარზე ძალიან მოთხოვნად პროფესიად იქცა. მოსწავლეების

60 N 1(3) 2018

2017 უმაღლესი

რაოდენობის ზრდასთან ერთად, როგორც სკოლამდელი განათლების, ისე ზოგადი და პროფესიული განათლების საფეხურზე, იზრდება მოთხოვნა სპეციალურ მასწავლებელზე. დღის წესრიგში დგება სწავლა-სწავლების პროცესში სწავლების მრავალფეროვანი მეთოდოლოგიის გამოყენება, როგორიც არის, მაგალითად, სწავლების უნივერსალური დიზაინი. სტატისტიკური მონაცემების შესაბამისად, საჯარო სკოლებში არსებული 7432 სსსმ მოსწავლის საჭიროება მრავალფეროვანია. არსებული

სკოლის მართვა

პროექტის შესახებ ჟურნალის ყოველ ნომერში სსიპ მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი აგრძელებს მკითხველთა ინფორმირებას ათასწლეულის გამოწვევის ფონდი-საქართველოს „მასწავლებელთა და სკოლის დირექტორთა პროფესიული განვითარების პროექტის“ განხორციელების შესახებ. პროექტი ცენტრის მიერ 2016-2019 წლებში ხორციელდება.

2016 წლის შემოდგომიდან 2018 წლის I და II კვარტლების განმავლობაში საჯარო სკოლის ყველა დირექტორმა ლიდერობის აკადემია 2-ის ექვსი მოდული (ჯამში 80 საკონტაქტო საათი) გაიარა. ლიდერობის აკადემია 2-ის მეექვსე მოდული „თანასწორობის საკითხები“ მიზნად ისახავდა STEM საგნების სწავლებასთან დაკავშირებული გენდერული, სოციალური ბარიერებისა და სტერეოტიპების გაცნობიერებას, მისი მიზეზების ახსნასა და შესაბამისი სტრატეგიების შემუშავებას ამ უთანასწორობების აღმოსაფხვრელად. ამასთანავე, მოდული დაეხმარა დირექტორებს გაეაზრებინათ, თუ როგორ შეიძლება თანასწორი პირობების უზრუნველყოფა სკოლაში სხვადასხვა მოწყვლადი ჯგუფების მოსწავლეებისათვის და სკოლაში ინკლუზიური გარემოს გასაძლიერებლად მონიტორინგის მექანიზმის შექმნა და დანერგვა.

ლიდერობის აკადემია 2-ის კვარტალური შეხვედრების დავალებები მოიცავდა მრავალფეროვან საკითხებს და დაკავშირებული იყო ლიდერობის აკადემიის ტრენინგების თემატიკასთან. მათ შორის: მასწავლებელთა სასწავლო საჭიროებების გამოვლენა და შესაბამისი აქტივობების განხორციელება მათ დასაკმაყოფილებლად, სასკოლო პროექტის განხორციელება რაც ხელს შეუწყობდა სკოლის კულტურის გაძლი-

გიორგი მაჩაბელი

ირინა აბულაძე

სსიპ მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის დირექტორი

მასწავლებელთა და სკოლის დირექტორთა პროფესიული განვითარების პროექტის მენეჯერი

მოდულის ფარგლებში სხვადასხვა პრაქტიკული შემთხვევა იქნა განხილული, რამაც დირექტორებს მისცათ შესაძლებლობა საკითხის ირგვლივ ფართო მსჯელობა გაემართათ ტრენინგის პროცესში და მის შემდგომ კვარტალურ შეხვედრებზე. მეექვსე მოდულის კვარტალური დავალებისათვის დირექტორებმა ინკლუზიური გარემოს შესაქმნელად განახორციელეს სასკოლო პროექტები და არაფორმალური განათლების აქტივობები. კვარტალურ შეხვედრაზე დირექტორებმა ერთმანეთს გაუზიარეს ასეთი ტიპის ღონისძიებების დაგეგმვის, განხორცილებისა და შეფასების გამოცდილება.

ერებას, თავიანთ სკოლაში მოსწავლეზე ორიენტირებულ სასწავლო გარემოს შემოწმებასა და შესაბამისი ცვლილებების განხორციელებას სასკოლო კლიმატში. პროექტის ფარგლებში დაგეგმილი 400 კვარტალური შეხვედრიდან 1 აპრილის მდგომარეობით ჩატარდა 273 შეხვედრა და 2018 წლის ბოლომდე დაგეგმილია კიდევ 127 შეხვედრა.

სკოლის მართვა ჟურნალი სკოლის ადმინისტრატორთათვის

სსიპ მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი მისამართი: ქ. თბილისი, გმირი კურსანტების ქუჩა N4 ცხელი ხაზი: +995 (32) 2 200 220 (47 08), +995(32) 2 200 220 (47 11) ელ-ფოსტა: info@tpdc.ge ააიპ საქართველოს სკოლის ადმინისტრატორთა ასოციაცია ელ-ფოსტა: gasa.edu2017@gmail.com ტელ.: +995 599 71 05 70