Báo Giấy • Tháng 4-5 năm 2018 • Năm thứ 4 • Số 46 Email: baogiaytanhinhthuc@yahoo.com • www.thotanhinhthuc.org ___________________________________________________________________________
Thư Tòa Soạn
Đ
ây là số báo kỷ niệm sự xuất hiện của thơ Tân hình thức việt, cách nay 18 năm. Tại sao? Bởi vì số đầu tiên, mùa Xuân năm 2000, bắt đầu với sáng tác, và số này, vừa hoàn tất xong phần lý thuyết. 18 năm quả là thời gian trưởng thành của một đời người, và cũng là thời gian dọ dẫm của một dòng thơ theo đúng nghĩa. Thơ Tân hình thức Việt chủ trương kết hợp giữa thơ tự do và thể luật. Mà thơ tự do lại phát xuất từ phương Tây, đặc biệt thơ Mỹ, là dòng thơ tiêu biểu thế kỷ 20, đã đẩy thơ tự do phát triển tới cao điểm với những phong trào tiền phong hậu hiện đại. Nhưng thơ tự do Mỹ xuất hiện là do sự lụi tàn của thơ thể luật tiếng Anh, vì thế, cuối cùng phải tìm hiểu tiến trình và chuyển đổi của cả thơ tự do Mỹ lẫn thơ thể luật tiếng Anh. Nhưng kết hợp cũng có nghĩa là rút ra những ưu và khuyết điểm của mỗi dòng thơ để hình thành thơ Tân hình thức Việt. 18 năm, cũng là thời gian vừa đủ để hoàn thành phần lý thuyết, với hai tập tiểu luận, "Vũ điệu không vần" (2011), "Tân hình thức, nghĩ về cách làm thơ" (2016), phát hiện hai yếu tố chính trong thơ Tân hình thức Việt, ý tưởng và nhịp điệu, cùng với cách làm thơ. Và tiểu luận "Thơ và không thơ" (2017) xác nhận, tiêu chuẩn sáng tác thơ Tân hình thức Việt phù hợp với chức năng sáng tạo trong não bộ.
xúc và trí tuệ, và nhịp điệu thơ là chiếc cầu nối. Trong não bộ, bán cầu não phải và trái được phân chia bởi mạng kết nối Corpus callosum. Người có Corpus callosum lớn có thể truyền tải dễ dàng dữ kiện giữa bên phải và trái não. Câu hỏi đặt ra, bán cầu não phải thuộc sáng tạo, còn bán cầu não trái thuộc phân tích, lý luận, nhưng tại sao tác phẩm sáng tạo lại đòi hỏi sự phối hợp của cả hai? Cái biết (ý tưởng mới hay ánh chớp lóe) đầu tiên thuộc bán cầu não phải, nhưng cái biết đầu tiên chỉ là cái biết từng phần, chưa đầy đủ và lập tức ghim thành thói quen nơi bán cầu não trái, cứ như thế cho đến khi cái biết (ý tưởng) đầy đủ trở thành kiến thức, nằm ở bán cầu não trái. Kiến thức phối hợp với các yếu tố khác tạo thành nội dung. Và nhịp điệu thơ, tương tự như mạng nối kết Corpus callosum trong não bộ, tùy thuộc cách làm thơ, phải đọc lên thành tiếng, hay đọc thầm trong đầu (đọc đi đọc lại nhiều lần), như vậy mới khơi dậy được cảm xúc và hòa nhập với nội dung, làm chuyển động quá trình sáng tạo. Đó là cách duy nhất để nhịp điệu có thể kết nối hai bán cầu não phải và trái với nhau trong sáng tác. Bởi vì nhịp điệu thơ thuộc bán cần não phải. Mà bán cầu não phải cần thiết cho việc am hiểu cảm xúc trong ngôn ngữ nói, thể hiện qua giọng hát, âm độ và sự chuyển giọng. Trái lại với nhịp điệu thơ, nhịp điệu văn xuôi thuộc bán cầu não trái, chỉ cần viết trên giấy như khi viết văn xuôi.
Thơ Tân hình thức Việt kết hợp những yếu tố của thể luật và tự do, sáng tác với cả hai bán cầu não phải và trái. Cũng cần nhắc lại, thơ thể luật (vần điệu) sáng tác nghiêng về cảm xúc với bán cầu não phải, còn thơ tự do nghiêng về lý trí là loại thơ trí tuệ, với bán cầu não trái. Thơ Tân hình thức Việt phối hợp cả hai, giữa cảm
Trong thời đại thông tin, mọi thông tin phải được kiểm chứng bởi những nguồn tham khảo mang tính học thuật, để tạo niềm tin nơi người đọc. Vì vậy, để tìm hiểu tường tận thơ tự do Mỹ và thơ thể luật tiếng Anh, hai nguồn thơ tiêu biểu của thơ phương Tây, không đơn giản. Và với 18 năm cũng không phải là thời gian dài, nhưng lại bất lợi