Báo Giấy • Tháng 2 năm 2019 • Năm thứ 4 • Số 52 Email: baogiaytanhinhthuc@gmail.com • www.thotanhinhthucviet.vn ___________________________________________________________________________ TIẾN TRÌNH SÁNG TÁC ______________________
K
hác với Tân hình thức Mỹ, quay về với thể luật, thơ Tân hình thức Việt kết hợp giữa tự do và vần điệu, hình thành một thể thơ không vần đặc biệt Việt nam. Nhà phê bình Đỗ Lai Thúy cho rằng, thơ Việt chưa giải phóng hết tiềm năng của hiện đại nên chưa “đi đến thiên đỉnh vòng đời của nó, chưa tạo được nhiều thành tựu nghệ thuật cao”. Có nghĩa là, thơ dòng chính Việt vẫn tiếp tục với thơ tự do. Ông hy vọng “thơ hậu hiện đại Việt nam sẽ chọn được cho mình một thể thơ khác phù hợp hơn, và do đó, thành công hơn.” Thơ tự do hậu hiện đại Mỹ đã thất bại trong việc tìm kiếm một thể thức (art form) cố định, nên phải trở về với thơ thể luật, còn thơ Việt, những thể thơ phù hợp hơn, chắc cũng không thể ngoại lệ, là trở về với vần điệu? Thơ Tân hình thức Việt là cách tân duy nhất, không còn cách nào khác. Thơ tự do khởi đầu với nhà thơ Walt Whitman. Nếu thơ tự do Việt vẫn dừng lại ở đầu thế kỷ, với dòng dài dòng ngắn, thì thơ tự do Mỹ đã đi tới cuối thế kỷ với những phong trào tiền phong hậu hiện đại, từ những thập niên 1950s, như Thê hệ Beat, Black Mountain, New York school, Language Poetry ... khai thác mọi tiềm năng, đưa thơ tự do thành một dòng thơ cao cấp, dành cho lớp người đọc trí thức. Như vậy, đối với thơ Việt, Tân hình thức đã xuất hiện quá sớm, và chưa cần thiết. Vì vậy, phải chờ đó.
Tuy nhiên, muốn hiểu thơ Tân hình thức Việt, phải đọc và am hiểu lý thuyết của dòng thơ này, qua bộ tiểu luận Vũ Điệu Không Vần, Tân hình thức và Cách Làm Thơ, Thơ và Không Thơ, bao gồm những kiến thức cơ bản về thơ, đặc biệt, thơ tự do Mỹ. Chính vì thiếu những hiểu biết này mà đa số chống thơ Tân hình thức, một cách chủ quan và phiếm diện, đã không thể đưa ra bằng chứng về những khiếm khuyết của dòng thơ này. Với thơ Tân hình thức việt, hai yếu tố: ý tưởng và nhịp điệu, nếu không có tính sáng tạo, sẽ trở thành nhàm chán, và mau chóng tàn lụi. Điều này đang xảy ra, một phần vì người làm thơ không nắm rõ tiến trình sáng tạo, thông qua lý thuyết thơ Tân hình thức. Ý tưởng và nhịp điệu luôn phải mới mẻ và thay đổi ở từng bài thơ. Trình tự ý tưởng trong thơ bao gồm: kiến thức, ý tưởng và tưởng tượng. – Kiến thức có được bởi chúng ta thông qua việc học hỏi, và nhớ, từ nhiều nguốn khác nhau, sách vở và thực tại. Hơn nữa, khi áp dụng kiến thức để làm hành động, từ hành động chúng ta có được kinh nghiệm. – Sau khi có được kiến thức về các chủ đề bài thơ, kết nối với những kinh nghiệm trong tiềm thức, những ý tưởng mới lóe ra trong nội tâm. Ý tưởng được liên kết với bộ óc sáng tạo. – Khi mọi thứ đang diễn ra (hành động), tâm trí tưởng tượng các chiều hoạt động mới. Tưởng tượng cũng có thể là ảo ảnh. Các nhà làm phim (tác giả truyện) tưởng tượng một số khái niệm tưởng tượng và phim siêu nhiên, giả thuyết được tạo ra. Hầu hết các Trí tưởng tượng bắt đầu chỉ với ý tưởng nhỏ, rồi biến nó thành một chuỗi ý