Báo Giấy • Tháng 04 năm 2019 • Năm thứ 4 • Số 54 Email: baogiaytanhinhthuc@gmail.com • www.thotanhinhthucviet.vn ___________________________________________________________________________
Thư Tòa Soạn Triết gia Hy lạp, Socrates, đã để lại một số tuyên ngôn nổi tiếng: “Một cuộc sống không có thử thách là một cuộc sống không đáng sống”; “ Điều tốt đẹp nhất là kiến thức, điều xấu xa là sự dốt nát”; “Những bộ óc lớn thảo luận về những ý tưởng, bộ óc trung bình bàn luận về những sự kiện còn những bộ óc non yếu nói chuyện về con người”. Sở dĩ chúng ta đề cập tới Socrates vì qua những lời ông nói, có điều gì đó liên quan tới tiến trình hình thành thơ Tân hình thức Việt. Quay trở lại Thơ Mới và thơ tự do thời Sáng Tạo, cả hai đều bị chống đối vì đưa ra quan điểm thẩm mỹ khác trước. Đến thời thơ Tân hình thức, sự chống đối của một số người lớn tuổi và làm thơ tự do, dĩ nhiên, cũng là chuyện thường tình và tự nhiên. Trong văn học, bất cứ cái gì chưa quen với những thói quen thưởng ngoạn cũ, đều bị chống đối. Thơ tự do bắt đầu với Walt Whitman cuối thế kỷ 19, khởi thủy với những dòng ngắn dài, mục đích chuyển tải tư tưởng, và được tiếp nhận bởi thơ Pháp. Sau đó, thơ tự do Mỹ phát huy phong cách qua những phong trào tiền phong, như chủ nghĩa Hình tượng (Image), Black Mountain, New York School, Language Poetry ... Trong tiểu luận “Ai đã giết thơ?” Joseph Epstein, vào năm 1988, cho rằng thơ tự do đã chết, vì không có người đọc. Sau đó, vào thập niên 1990s, thơ thể luật trở lại, với ngôn ngữ đời thường, và hồi phục người đọc. Bước qua thập niên 2000s, thơ tự do Mỹ trở lại cách sáng tác với những ý tưởng liền lạc và ngôn ngữ thông thường, trở thành dòng thơ của tư tưởng, và cũng hồi phục lại phần nào người đọc. Điều ghi nhận, thơ tự do sáng tác chỉ với bán cầu não trái, thuần ý tưởng, thiếu cảm xúc và nhịp điệu, nên người đọc chỉ cần đọc bằng lý trí.
Thơ muốn có người đọc, cách sáng tác phải đáp ứng nhu cầu thưởng ngoạn của người đọc. Người đọc thời nào cũng giống nhau, thưởng ngoạn thơ bằng cả hai bán cầu não phải và trái, và phải đọc lớn lên. Bộ óc con người bao gồm bán cầu não phải và trái, kết nối bằng Corpus callosum. Bán cầu não phải có khả năng về sáng tạo, cảm xúc, tưởng tượng. Bán cầu não trái thiên về lý trí. Corpus callosum lớn (đa số là phụ nữ) có khả năng chuyển tải dữ liệu và cân bằng giữa hai bán cầu. Vì vậy, cách sáng tác cần bao gồm: thể thơ, nhịp điệu (bán cầu não phải) và ý tưởng (bán cầu não trái). Điều này phù hợp với thơ Tân hình thức Việt, chủ trương sáng tác bằng cả hai bán cầu não, tồn tại cho đến bây giờ, và là một dòng thơ của tương lai. Thơ Tân hình thức thích hợp với những thế hệ trẻ trong nước, và những người có nhu cầu sáng tạo, được hổ trợ bởi phần lý thuyết và kiến thức bao quát của mọi dòng thơ, đặc biệt thơ tự do Mỹ, tiêu biểu cho thơ phương Tây, thế kỷ 20. Một ưu thế nữa, với luật tắc mới, thơ Tân hình thức Việt có thể dịch ra ngôn ngữ khác, điển hình là tờ song ngữ, Poetry Journal In Print, vừa giới thiệu thơ Việt, vừa là phương tiện giao tiếp với những nhà thơ Mỹ dòng chính, cả tự do lẫn thể luật. * Chúng tôi trân trọng giới thiệu tập thơ Tân hình thức, “Tâm Ý”, của hai nhà thơ trẻ Phạm Quyên Chi và Hường Thanh, vừa được phát hành trong nước. “Với Phạm Quyên Chi, thơ Tân hình thức phù hợp để diễn đạt tâm tư tình cảm của một người trẻ trước những vấn nạn cuộc đời, sự cô đơn, nỗi hoang tưởng và hoàn cảnh thực tại. Ngôn ngữ thơ Phạm Quyên Chi là ngôn ngữ thông thường, dễ hiểu, diễn đạt những ý tưởng liền lạc, có tính truyện. Còn đối với Hường Thanh, mỗi bài thơ là một câu truyện kể, nhưng không giống như tiểu thuyết hay truyện ngắn