JAARVERSLAG 2022

In 2022 bleven we geconfronteerd met noodzakelijke preventieve maatregelen en richtlijnen omwille van de corona-pandemie. We slaagden er vrij goed in om de risico’s voor iedereen te beperken en konden een echte coronauitbraak voorkomen.

Naast de gewone dagelijkse werking met cliënten gebeurde er het afgelopen jaar nog heel wat meer.

In april verhuisde het team van het ambulant centrum te Gent naar een tijdelijke locatie, om de nodige verbouwingen op het vaste adres te kunnen opstarten.

In mei was er eindelijk opnieuw een graduatiefeest en in juni een teambuildingsdag voor alle medewerkers.

In functie van de opmaak van een nieuw vijfjarenplan werd er een tevredenheidsonderzoek uitgevoerd bij alle medewerkers (voorjaar) en bij een steekproef van cliënten (najaar). De belangrijkste conclusies van beide onderzoeken kan je doorheen deze tekst alvast terugvinden. Verder in dit tijdschrift daarover meer. Daarnaast deden alle teams een SWOT-analyse en werden er verbeteracties opgelijst.

Op 30 mei bracht de Vlaamse Zorginspectie een bezoek aan het ambulant centrum te Ninove. Residentieel werd er een interne audit inzake suïcidepreventie georganiseerd en werd de procedure rond medicatie(verstrekking) herwerkt. De ambulante deelwerkingen werden uitgebreid met enkele nieuwe engagementen.

In het kader van het Europees sociaal Fonds (ESF) participeert De Kiem sinds 2021 als “experten-partner” aan

4 projecten in Zuid-Oost-Vlaanderen. Het gemeenschappelijk doel van deze projecten is om de afstand van jongeren in een maatschappelijk kwetsbare positie ten aanzien van de arbeidsmarkt te verkleinen.

Met middelen in het kader van het ‘project Vlaamse Veerkracht 137’, bedoeld om mensen die reeds psychisch kwetsbaar zijn te ondersteunen, konden we vanaf april 2022 een halftijds medewerker aanwerven die de thematiek van de wachtlijsten onder de loep neemt.

Vanaf oktober 2022 zijn we betrokken bij de uitrol van een Perinataal Ondersteunings Netwerk Druggebruikende Ouders (PONDO) in de regio Gent en in Zuid-Oost-Vlaanderen.

De engagementen inzake Spuitenruil, de specifieke behandeling voor mensen met een cocaïneverslaving en de extra ondersteuning voor druggebruikende ouders in de regio Geraardsbergen hebben we gecontinueerd.

De gevangeniswerking van De Kiem kon worden uitgebreid met nieuwe engagementen in de gevangenissen van Dendermonde en Beveren.

Daarnaast vermelden we hier nog de organisatie van een interne opleidingscyclus voor de vele nieuwe medewerkers en het inzetten op meer teamoverschrijdende samenwerking. Wat hiertoe wellicht heeft bijgedragen is dat de onthaalafdeling en de therapeutische gemeenschap nu ressorteren onder eenzelfde verantwoordelijke en dat er voor de ambulante werkingen een therapeutisch coördinator werd aangesteld.

En dan de cijfers… Het effect van de aanslepende corona-pandemie laat zich het duidelijkst voelen in het residentieel programma. De eerste jaren van de corona-pandemie houden we goed stand met een bezettingscijfer van 100% in 2020 en 96% in 2021. Het afgelopen jaar tikken we af op net geen 90%. Nochtans stijgt het aantal aanmeldingen en opnames (respectievelijk van 225 naar 269 en van 61 naar 73), maar ook het aantal programmaverlaters stijgt. Veel cliënten hadden het precies toch moeilijk om na een lange periode van sociale isolatie deel te nemen aan een intensief sociaal groepsprogramma.

In het ambulant centrum te Gent daalt het bezettingspercentage (van 111 naar 102), net als het aantal aanmeldingen (van 301 naar 255).

In de andere ambulante centra zien we een aanzienlijke stijging van de bezettingsgraad (van 80% in 2020 en 108% in 2021) naar 112,18 % in 2022. De nieuwe afdelingen te Ninove en Dendermonde draaien nu op volle toeren en hebben te kampen met wachtlijsten. De stijgende trend van het aantal aanmeldingen in deze centra in 2021 (van 352 naar 642) zet zich verder door naar 779 aanmeldingen in 2022.

In 2022 hebben zich (in alle ambulante centra samen) 57 cocaïneverslaafden aangemeld voor de “CRA+ CM”- behandeling, waarvan er 21 effectief een behandeling zijn gestart. 5 personen staan nog op de wachtlijst en er liepen nog 13 begeleidingen door vanuit 2021.

Tevredenheidsonderzoek medewerkers 2022

Aantal aanmeldingen

Alle deelwerkingen samen genomen blijft, ondanks de corona-jaren, de stijgende trend van het totaal aantal aanmeldingen zich verder doorzetten (van 1546 in 2021, naar 1727 aanmeldingen). De nieuwe afdelingen te Ninove en Dendermonde verklaren de grote stijging in de voorbij 2 jaar bij de ambulante centra.

Aantal behandelingen

Ook het aantal effectief opgestarte behandelingen stijgt in 2022: van 931 (in 2021) naar 984. Vooral in de ambulante centra en in het residentieel programma is deze stijging merkbaar. De andere deelwerkingen slagen er vrij goed in hun case-load te bestendigen, ondanks de impact van de corona-pandemie.

Aantal behandelingen

Het ambulant centrum te Ninove start op 1 september 2020, wat resulteert in 97 aanmeldingen en 53 behandelingen in dat werkjaar. In 2021 is dit centrum voor het eerst een volledig werkjaar actief, wat resulteert in een verdubbeling van het aantal aanmeldingen en behandelingen. In 2022 tellen we in Ninove 193 aanmeldingen en 124 behandelingen. Het ambulant centrum te Dendermonde start op 1 oktober 2021, wat resulteert in 143 aanmeldingen en 81 behandelingen in dat werkjaar. In 2022 loopt dit op naar 301 aanmeldingen en 167 behandelingen. De opstart van de centra in Ninove en Dendermonde verklaart de sterk stijgende cijfers met betrekking tot meldingen en behandelingen sinds 2020. In 2022 tellen we voor alle ambulante centra samen 1036 aanmeldingen en 592 behandelingen.

In het ambulante centrum te Gent worden cocaïne en alcohol door 30% als voornaamste product vermeld (komende van respectievelijk 38 en 17% in 2021).

In Ronse-Geraardsbergen-NinoveDendermonde (RGND) blijft het beeld hetzelfde als vorig werkjaar en worden

Voornaamste product

Een analyse van de cliëntkenmerken leert ons dat de gemiddelde leeftijd van de cliënten in Gent daalt (van 35,4 naar 33,3 jaar); in Ronse-GeraardsbergenNinove-Dendermonde (RGND) stijgt (van 33,6 naar 34,3) en residentieel stagneert (op 34,3 jaar).

Het percentage vrouwelijke cliënten daalt in de ambulante centra (in Gent van 18 naar 10% en in RGND van 25 naar 20%) en blijft residentieel ongeveer gelijk (op 28%). De Kindreflex in gedachte, vermelden we hier ook dat heel wat cliënten ook kinderen hebben: 34% in Gent, 48% in RGND en 54% residentieel.

cocaïne (25%) cannabis (25%), heroïne (16%) en amfetamines (16%) het vaakst vermeld als voornaamste product. Residentieel stijgt het percentage cliënten dat cocaïne als belangrijkste product vermeldt (van 31 naar 38%) en betreffende heroïne zien we een aanzienlijk daling (van 29 naar 17%). De scoring van het voornaamste product door cliënten blijft natuurlijk enigszins subjectief, maar de trend blijft duidelijk dat in alle afdelingen het percentage cliënten dat cocaïne als voornaamste product vermeldt het hoogste scoort.

Tevredenheidsonderzoek cliënten 2022

Zaakinbehandeling12%

Wat de justitiële situatie van de cliënten betreft, is het beeld verschillend. In Gent (begeleidingen die kaderen in het globaal plan als gerechtelijke alternatieve maatregel) kwam op het niveau van het parket 18% via Bemiddeling en Maatregelen (BEM); op het niveau van de onderzoeksrechter of raadkamer kwam 32% vrij onder voorwaarden (VOV) en op het niveau van de rechtbank heeft 45% een probatiemaatregel gekregen en kwam 2% vanuit de drugbehandelingskamer (DBK).

In de andere ambulante centra (met uitsluitend een conventie met de Vlaamse Gemeenschap) heeft 60% van de cliënten op het ogenblik van de begeleiding geen justitiële druk. Op het niveau van het parket kreeg 5% van de populatie een bemiddeling en maatregelen (BEM). Op het niveau van de onderzoeksrechter of raadkamer kwam 6% vrij onder voorwaarden (VOV). Op het niveau van de rechtbank heeft 12% een probatiemaatregel gekregen en op het niveau van strafuitvoering (VI, VLV, ET…) kreeg 6% een behandeling opgelegd.

Residentieel heeft 46% van de bewoners geen justitieel dossier op het moment van opname. Op het niveau van het parket/onderzoeksrechter heeft 8% een maatregel in het kader van een VOV. Op het niveau van de rechtbank heeft 20% een probatiemaatregel. Op het niveau van de strafuitvoering werd 6% in vrijheid gesteld.

Tevredenheidsonderzoek medewerkers 2022

In Gent wordt 62% van de cliënten doorverwezen vanuit justitie en in Ronse/G’bergen/Ninove/D’monde en ook residentieel komt de grootste groep op initiatief van de druggebruiker zelf of van zijn omgeving (respectievelijk 48% en 51,5%).

De Kiem bereikt in zijn verschillende afdelingen vnl. cliënten uit Oost-Vlaanderen. In het residentieel programma komt dit werkjaar 51% uit Oost-Vlaanderen, 27% uit West-Vlaanderen en 17% uit Antwerpen.

De Onthaalafdeling slaagt er in zo’n 59% van de opgenomen bewoners te motiveren voor een verdere behandeling in de TG. De gemiddelde verblijfsduur in deze afdeling is 31 dagen. In 2022 tellen we er 4 vangnetopnames voor de TG.

In de TG voelen we sinds eind vorig jaar de gevolgen van de corona-pandemie pas echt goed. De gemiddelde verblijfsduur in de TG-afdeling is uitzonderlijk laag: slechts 135 dagen (vs. 259 dagen in 2020 en 201 in 2021). De verklaring hiervoor is de opvallend lager bezetting eind 2021 en het hoge aantal cliënten dat vroegtijdig het programma verlaat (19 personen).

Het bewonersaantal in de TG start in 2022 op 12 en eindigt op 23 bewoners.

Residentieel programma

De laatste maanden van dit werkingsjaar halen we terug een normale en stabiele groepsgrootte. In 2022 starten in totaal 48 bewoners hun programma in de TG en 11 bewoners kiezen voor een vervolgbehandeling in het halfweghuis van De Kiem.

In 2022 waren er 6 opnames in de Tipi. De gemiddelde verblijfsduur bedraagt er 165 dagen (vs. 218 dagen in 2021). Van de zes ouders die er in de loop van 2022 verbleven zijn 5 moeders eind december nog in opname.

Bij de start van 2022 verbleven 11 personen in het residentieel halfweghuis. In de loop van het jaar werden 11 personen vanuit de TG opgenomen, wat toch duidelijk minder is in vergelijking met

Spuitenruil

de afgelopen jaren (17 in 2018, 18 in 2019, 15 in 2020 en 21 in 2021).

Vier personen verlaten het HWH-programma (waaronder 1 terugplaatsing naar de onthaalafdeling) en 10 personen gaan over naar de ambulante begeleiding. De gemiddelde verblijfsduur in het residentieel HWH bedraagt 5,9 maanden.

Bij de start waren er 12 personen in ambulante nazorg. In de loop van het jaar kwamen er 10 mensen bij. Eén persoon rondde de ambulante begeleiding af in onderling akkoord, vier personen op eigen initiatief, vier personen werden doorverwezen of gingen in vangnetopname en twee personen rondden af na graduatie.

12 bewoners werden tijdens het graduatiefeest gevierd voor hun afgelegd herstel-traject.

Sinds mei 2015 bieden de ambulante centra van De Kiem in Ronse en Geraardsbergen spuitenruil aan in samenwerking met Spuitenruil Vlaanderen. In het Ambulant Centrum van Gent kan spuitenruil enkel voor bestaande clienten. In Ninove werd in oktober 2021 hiermee gestart en in Dendermonde startte men met spuitenruil in september 2022.

Spuitenruil heeft tot doel besmettelijke aandoeningen en andere gezondheidsrisico’s te voorkomen, besmettingsaccidenten bij andere bevolkingsgroepen te voorkomen en het aanzetten tot meer zorg en hulpverlening via gerichte doorverwijzing.

Hoewel we voor het eerst de cijfers van Ninove en Dendermonde in rekening brengen werden er globaal minder spuiten verdeeld en gerecupereerd dan in voorgaande jaren. Deze dalende trend kunnen we vermoedelijk nog steeds verklaren door de coronacrisis. In alle ambulante centra samen zijn 8440 spuiten verdeeld en 14828 spui- ten gerecupereerd. Ondanks de daling blijven deze cijfers bevestigen dat spuitenruil zinvol is en dat er vraag naar is.

In 2022 was De Kiem actief in vijf gevangenissen. Naast het vaste engagement in de gevangenis te Ruiselede en een herstart op de drugvrije afdeling te Brugge, haalde De Kiem de gunning binnen voor engagementen in de gevangenissen te Gent, Dendermonde en Beveren. Het betreft in deze OostVlaamse gevangenissen telkens het zelfde format: het aanbieden van een Kortdurend Drugprogramma Terugvalpreventie (Drugs de baas ?!) bestaande uit groep-sessies terugvalpreventie en

Gevangeniswerking

individuele gesprekken. De financiering van deze engagementen blijft ons zorgen baren. Als de aanbesteding en de besluitvoering inzake offertes niet tijdig gebeurt komt de zorgcontinuïteit immers in het gedrang en gaat er heel wat tijd verloren.

Op jaarbasis werden in de gevangenis te Ruiselede 36 gedetineerden begeleid die allen deelnamen aan het b.leaveprogramma. In de gevangenissen te Brugge en te Dendermonde kon slechts één vormingscyclus ‘Drugs de baas ?!’ doorgaan en werden gedetineerden meer individueel begeleid. In Gent en Beveren gingen twee vormingscycli door. Vooral in Brugge en in Gent kwam de continuïteit van onze werking vaak in het gedrang door stakingsacties of andere omstandigheden.

Door de nieuwe werking in de gevangenis te Beveren kunnen we in 2022 meer gedetineerden bereiken. Het aantal behandelingen is gelijk aan vorig werkjaar.

De Kiem heeft vier Drugpunten, m.n. in de politiezones Rhode-Schelde (de gemeenten Oosterzele, Melle, Merelbeke en Destelbergen), Wetteren-Wichelen-Laarne, Assenede-Evergem en in de politiezone Regio Puyenbroeck (de gemeenten Lochristi, Wachtebeke en Zelzate). Twee strategische doelstellingen staan bij deze diensten voorop: lokale preventie en vroeginterventie (informatie, advies en begeleiding), verder afgekort als VI.

Drugpunt organiseert preventieactiviteiten op maat van verschillende doelgroepen en volgens hun behoeften: kinderen en jongeren in lager of secundair onderwijs, jongvolwassenen die een rijbewijs halen, jongeren die fuiven of op kamp gaan, ouders, ouderen en alle volwassen burgers… Hierbij wordt gebruikt gemaakt van bestaande of nieuw uitgedachte preventiepakketten of –campagnes en ook van eigen workshops op maat.

Ook de preventiewerkers hebben zich maximaal moeten aanpassen aan de corona-omstandigheden. Heel wat preventieactiviteiten vielen in het voorjaar nog noodgedwongen weg.

In het voorbije werkjaar worden in Drugpunt Wetteren-Wichelen-Laarne

73 vroeginterventies gerealiseerd, in Rhode-Schelde betreft dit 33 begeleidingen en in Assenede-Evergem 50. In het Drugpunt Regio Puyenbroeck worden 62 vroeginterventies gerealiseerd. Alles samen betreft dit 218 vroeginterventies.

De politie blijft in alle zones de belangrijkste doorverwijzer. In 2022 zorgen zij voor meer dan de helft van alle doorverwijzingen (zo’n 55,5% vs. 22,2% in 2021). Velen melden zich ook aan op eigen initiatief (22,5 %).

Het belangrijkste product bij aanmelding in de 4 politiezones blijft cannabis (33,5%), met daarna alcohol (21%) en vervolgens cocaïne (13%). Opvallend is dat 15 cliënten (6,8%) Mephedrone als belangrijkste product vermelden.

Ambulante projecten

Met financiële steun van de stad Geraardsbergen biedt De Kiem extra ondersteuning aan druggebruikende ouders. De centrale doelstelling van deze ‘verruimde’ begeleiding is om een betere omkadering te voorzien voor de ouder(s) en de kind(eren) door organisatie-overschrijdend te werken en op die manier de alertheid en de expertise bij een ruimer netwerk van hulpverleners te bevorderen.

In Geraardsbergen werden in het voorbije werkjaar 27 gezinnen met kinderen begeleid. Het betreft specifiek die gezinnen waar “de nood het hoogst” is en waar de kinderen jonger zijn dan 12 jaar.

In het kader van het Europees sociaal Fonds (ESF) participeert De Kiem als ‘experten-partner’ aan 4 projecten in

Zuid-Oost-Vlaanderen. Het gemeenschappelijk doel van de projecten is om de afstand van jongeren in een maatschappelijk kwetsbare positie ten aanzien van de arbeidsmarkt te verkleinen: ‘Op stap, samen naar werk’, ‘JOWW’ (Jongeren, Werk en Welzijn), ‘JIA’ (Jongeren in actie) en ‘Jongleer’. Vanuit deze projecten werden 40 jongeren doorgestuurd naar De Kiem. Naast deze individuele contacten worden er op regelmatige basis (JOWW en Jongleer) groepsactiviteiten georganiseerd waarbij er gemiddeld 5 personen aanwezig zijn.

Met steun van het relanceplan (ook het project Vlaamse Veerkracht genoemd) hebben we middelen gekregen voor de aanwerving van een halftijdse medewerker die we vanaf april inzetten om ons te verdiepen in het thema ‘wachtlijstmanagement’. We gaan op zoek naar alternatieve organisatiemodellen rond het omgaan met wachtlijsten en instroomdruk. Dit komt goed van pas omdat we in de ambulante centra en vooral in het nieuw opgestarte centrum te Dendermonde met veel te veel aanmeldingen worden geconfronteerd in vergelijking met de toegewezen capaciteit.

Sinds oktober 2022 is De Kiem ook betrokken bij de uitrol van een Perinataal OndersteuningsNetwerk Druggebruikende Ouders (PONDO) in de regio Gent en in Zuid-Oost-Vlaanderen. De opstart hiervan wordt in de lente van 2023 voorzien.

Dirk Calle Beleidsmedewerker