zens 3

voorwoord hoofdredacteur

Maatschappelijk verantwoord ondernemen, duurzaamheid, persoonlijke ontwikkeling, spiritualiteit. Mooie begrippen die je steeds vaker hoort. Zelfs de nieuwe regering wil zich sterk maken voor een duurzame samenleving en een beter milieu. Critici en sceptici zeggen, niet altijd ten onrechte, dat ze het allemaal nog moeten zien. De praktijk is weerbarstig.

De vraag is altijd: hoe krijg je het voor elkaar?

De van origine Nederlandse African Parks Foundation probeert bijvoorbeeld maatschappelijk verantwoord natuur te beschermen. Bijna uitgestorven dieren moeten worden beschermd tegen zwaarbewapende stropers, kostbaar natuurgebied tegen houtkappers. Maar met alleen hekken plaatsen ben je er nog niet. Je moet de lokale bevolking zien mee te krijgen. Maar die is vooral bezig met overleven. En dus met stropen en houtkappen. Wat doe je dan? U leest het in het verhaal Dier en/of mens (pag. 30).

“Er is niet alleen licht, liefde en mededogen, maar ook donker, duisternis en kwaad. Dat wordt door veel mensen die een spirituele weg gaan nogal eens vergeten. Zij willen ’t liefst in hun prachtige yogapakjes op een berg zitten mediteren en denken dat dat spiritualiteit is. Niet dat het verkeerd is hoor, maar het is maar een klein deel van het hele plaatje.” De jonge en gelouterde schrijfster Annemarie Postma vertelt in De zin van het leven (pag. 14) onder meer over de moeilijke momenten in haar leven. “Je moet af en toe door je eigen modder kruipen”, stelt ze.

Juist daaruit komen nieuwe inzichten en innerlijke groei voort.

We hebben in dit nummer ook 49 opleidingen en cursussen geselecteerd op het gebied van gezondheid, spiritualiteit, persoonlijke ontwikkeling en maatschappij (pag. 37). Dat ze, samen met de andere verhalen in dit nummer, iets kunnen betekenen voor de weerbarstige praktijk. illustratie babz.be

AD

weerbarstig

Eduard van Holst Pellekaan Hoofdredacteur Zens

3

inhoud maart thema

verdieping

INSPIRATIE

Abdulwahid van Bommel over zijn liefde voor de mystieke islam

10 de idealist

Zens presenteert 49 cursussen en opleidingen op het gebied van gezondheid, spiritualiteit, persoonlijke ontwikkeling en maatschappij

Bij Marcello’s Farm heb je invloed op gewaskeuze en bedrijfsontwikkeling

56

13 column

Eef steunt De Woudreus

20 Hart&handen

Rietdekker Bert Lok

24 STEEN DER WIJZEN Is de rek uit onze tolerantie?

29 PARELS

Aanraders van lezers

36 SPIRITUALITEIT

‘Ik geloof in druppels op

gloeiende platen’

De zin van het leven

14

Stef Bos schrijft aan God

66 LEZEN

Verhalen uit de Tao

‘Het doet me goed om elke week

39

even

aandacht te besteden aan hoe ik in het leven sta’

70 CURSUS

Niet meer poseren maar zijn voor de camera

Annemarie Postma over haar strijd tegen onrecht en leren los te laten

30

MAATSCHAPPIJ

African Parks Foundation worstelt met lokale bevolking

75 film

Das Leben der Anderen

78 ETEN & DE ROUTE

Kasteel Rhederoord op de Veluwe

82 JONG & OUD

De dynamiek tussen tantraleraar en –leerling

93 Column

Maritgen ziet niet alleen het poolijs smelten

jong en oud

82

‘Voor de tantrasessies onsstond seksleven op een laag pitje’

en verder 6 bewogen wereld 63 lichaam & geest 74 uit 76 trips 86 shop 89 abonneren 94 colofon

bewogen

wereld Redactie Monique de Boer Bijdragen Jocelyn de Kwant

kristalhelder

welk goed doel?

Het redden van de orang-oetang of aidsvoorlichting; kankerbestrijding of cliniclowns. Er zijn zo veel goede doelen, je kunt ze onmogelijk allemaal steunen.

Maar welke dan wel? Er is nu een nieuwe website. Je beantwoordt daar een aantal vragen over wat je bij goede doelen belangrijk vindt en de door jou gewenste werkwijze. Vervolgens selecteert de site doelen die bij jouw wensen passen. www.goededoelentest.nl

wegwijs in duurzaamheid

geld voor regenwoud Na tien jaar campagne voeren door onder andere Greenpeace, heeft de Canadese overheid toegezegd dertig miljoen dollar te willen bijdragen aan de bescherming van het Great Bear-regenwoud. Daarmee is het bedrag van 120 miljoen dollar compleet dat nodig is om de houtkap in het Canadese regenwoud te verduurzamen en alternatieve inkomstenbronnen voor de lokale bevolking te ontwikkelen. Het Great Bear-regenwoud is het grootste intacte regenwoud in de gematigde klimaatzone.

Pas verhuisd of is de woonkamer toe aan een opknapbeurt?

Uit gemak en vanwege de prijs eindigen veel mensen bij Ikea.

Op www.allesduurzaam.nl vind je heel makkelijk betaalbare en bewuste alternatieven. Zoals Vanbinnen Natuurlijk wonen in Rotterdam. Een woonwinkel waar je bij alle houten tafels en vloeren zeker weet dat het hout afkomstig is van Europese, gecontroleerde bossen en bewerkt is met plantaardige middelen.

Vanbinnen Natuurlijk wonen, Mariniersweg 1, Rotterdam (010) 240 93 79 www.vanbinnen.com

Een fascinerend kijkje in het binnenste van een tomaat of een wortel. Dat is een voedings-kristallisatie. Met deze techniek brengt het Louis Bolk Instituut in Driebergen de kwaliteit van een product letterlijk in beeld. Als een product wel is gegroeid, maar naar verhouding niet genoeg is gerijpt (en daardoor minder smakelijk en minder voedzaam is), kun je dat zien in het kristallisatiebeeld: er zijn minder vertakkingen. Telers kunnen zo meer inzicht krijgen in de kwaliteit van hun gewassen en de teeltprocessen bijsturen, met bijvoorbeeld meer schaduw of meer water. Links kristallisatiebeeld van een wortel die wel is gegroeid, maar minder is gerijpt. Rechts goede balans van groei en rijping. www.louisbolk.nl

7

karen van holst pellekaan maart kort

de ziel van nederland Begrippen als zingeving, duurzaamheid en bezieling mogen dan inmiddels vertrouwd klinken in onze samenleving, veel concrete veranderingen brengt dit niet. Dat vinden althans spiritueel maatschappelijk raadsvrouwe Marieke de Vrij en trainer/consultant Ton van der Kroon, organisatoren van het symposium De ziel van Nederland. Politiek en media lijken op de oude voet door te gaan, zegt het duo. Spiritualiteit dreigt een vrijetijdsbesteding te blijven. Maar hoe staat het met het collectieve belang? Wat is onze verantwoordelijkheid tegenover het land als geheel? Vragen die centraal staan tijdens het symposium op 3 maart. Ook wordt tijdens de bijeenkomst Ton van der Kroons boek De ziel van Nederland gepresenteerd. Symposium De ziel van Nederland, 3 maart 2007, Dominicuskerk, Spuistraat 12, Amsterdam (020) 624 25 42 www.theprojectnetwork.nl

Deeco-lectric,eengeruislozescooterdiegeenCO2uitstoot.Datwas eindvorigjaarheteerstewapenfeitvaneco-movement,hetgroene bedrijf van Falco van Vloten en Steven Blom. De eco-lectric is in aanschaf niet duurder dan een normale benzinebrommer.

Bovendien kost een volle accu slechts circa twintig cent aan stroom. Van Vloten en Blom, beiden student aan de TU Delft, komen nu met meer betaalbare duurzame initiatieven, waaronder de actie ‘sms een boom’. Voor € 1,50 stuur je een sms naar een boom in het Leeuwarderbos, het eerste aangelegde klimaatbos van Nederland. Daarmee word je niet alleen symbolisch eigenaar van de boom, maar ondersteun je ook bosprojecten in Oeganda en Equador. Volgens eco-movement haal je door de adoptie van een boom 30 kilo CO2 uit de lucht.

Daarmee compenseer je 150 km autorijden, 600 km treinreizen of vijftigmaal je eco-scooter opladen. www.eco-movement.com

sms een boom

rubriek bewogen wereld

10 mrt workshop leemstuken Workshop met Wim en Renate van Biezen van Hiro Natuurlijk Wonen. De deelnemers gaan aan de slag met bruinleem. Zilkerduinweg 404,

bekend betrokken

+

DE LAATSTE JAREN ZETTEN Steeds MEER bekende Nederlanders zich in VOOR een goed doel. Wie zijn ze en wat betekent het voor hen?

Welk goed doel? Varkens in Nood Waarom? Een paar jaar geleden schreef ik het kinderboek Scharreltje. Het vertelt – op lichte toon, hoor! – over de bio-industrie. Hoofdpersoon Luuk ontdekt dat varkens een bewustzijn en persoonlijkheid hebben. De uitgever raadde me aan Scharreltje te koppelen aan een goed doel.

Ik kwam uit bij Varkens in Nood, in 1997 mede opgericht door de schrijver J.J. Voskuil. De ambassadeurs van Varkens in Nood zijn altijd schrijvers. Dus voor mij klopt het om me hiervoor in te zetten.

Wat doe je voor Varkens in Nood? Als Bep Brul uit de VPROserie Loenatik spreek ik op straat mensen aan op wat ze eten en ik deel vegetarische hamburgers uit – mensen proeven nauwelijks verschil.

In de verkiezingstijd heb ik met ludieke acties Balkenende ‘overvallen’ om aandacht te vragen voor het dierenleed. Daarnaast geef ik, als mezelf, lezingen op scholen en ontwikkel ik een dierenshow voor televisie. Wat heb je in het bijzonder met varkens? Ik was vroeger al dol op verhalen over biggen. Ze hebben uitgesproken karakters en zijn nieuwsgierig, maar ze krijgen de kans niet om dat te tonen.

Los daarvan gaat het mij niet speciaal om de varkens. Als naam is Varkens in Nood eigenlijk te beperkt. We protesteren tegen het fabrieksmatig houden van alle dieren. Waarom moeten we Varkens in Nood steunen? Het grote doel is dat uiteindelijk de bioindustrie verdwijnt. Ondertussen streven we ernaar dat de levensomstandigheden van de dieren verbeteren. Met steun aan Varkens in Nood steun je het streven naar welzijn en rechten voor dieren. www.varkensinnood.nl

Vogelenzang. voor Info en opgave (0252) 51 57 37 www.hironatuurlijkwonen.nl

11 mrt enneagram: the next level Werkelijke veranderingen vinden plaats door wezenlijk contact met je lichaam. Enneagramtrainers Jorrit Jorritsma en Beatrix Boogaard laten je dit ervaren door middel van beweging en dans.

Frans Otten Stadion, IJsbaanpad 43, Amsterdam. Info en opgave (020) 624 25 42 www.theprojectnetwork.nl

13 mrt verlies- en rouwverwerking Lezing over het grensverleggende werk van de Amerikaanse Elisabeth Kübler-Ross (1926-2004).

Dorpshuis, Gerrit Varwijkplein 25, Zeddam. Info en opgave (0314) 36 44 11 info@derobijn.com

19-22 mrt groene retraite Vierdaagse lenteretraite rond het thema ‘verdieping in verbondenheid’ op Landgoed Stoutenburg bij Amersfoort. Organisatie: Franciscaans Milieuproject en spiritueel-ecologische leerplek De Gaarde. Stoutenburgerlaan 5, Stoutenburg. Info en opgave (033) 494 55 00 post@stoutenburg.nl www.stoutenburg.nl

25 mrt stiltedag Een dag voor rust, ruimte en reflectie bij stiltecentrum De Oogstplaats in Bedum. Info en opgave (050) 301 24 74 www.oogstplaats.nl

IJskoud de beste Energie besparen? Kijk eens hoe oud je koelkast is. Het verschil in stroomverbruik tussen een oud en een nieuw apparaat is vaak gigantisch. Mocht je een nieuwe koelkast willen aanschaffen, op www.top10. hier.nu staan de energiezuinigste apparaten. Tip: Maak de achterkant van je koelkast regelmatig stofvrij, daarmee bespaar je nog meer energie. www.top10.hier.nu

9

H

“Hier groeien binnenkort de tuinbouwgewassen voor de leden van onze boerderij.” Inge Schwagermann (30) wijst over de kale akker. Vol enthousiasme vertelt ze over alle plannen en idealen die zij en haar man Marcel van Sitteren (35) willen realiseren. Een kleine twee jaar geleden grepen ze de kans om dit biologisch-dynamische bedrijf (BD) van 35 hectare over te nemen, op basis van een tijdelijk pachtcontract. Ze telen er groentegewassen als erwten, sperziebonen, prei en schorseneren. Inge en Marcel, beiden niet op een boerderij opgegroeid, vinden BD-landbouw de mooiste vorm van landbouw. “BD gaat verder dan biologisch,” zegt Inge.

“Biologisch is milieuvriendelijk, maar verzorgt alleen de aarde.

Als ik alleen met de aarde bezig ben, dan ben ik voor mijn gevoel alleen met mezelf bezig. Als BD-boer besef ik dat land en mensen bij elkaar horen. Dus als ik prei aan het planten ben, dan heb ik in mijn bewustzijn dat ik die prei voor mensen teel. Met BD-landbouw maak ik een bewuste keuze om de mensheid te dienen.”

Elk nummer gaat Zens langs bij lezers die een praktische invulling geven aan hun idealen. Inge Schwagermann van de biologisch-dynamische boerderij Marcello’s Farm in Lelystad. ‘Ikwilde mensheid dienen.’

de idealist

Al is hun bedrijf volgens de richtlijnen biologisch-dynamisch, het voldoet nog niet aan hun eigen idealen. Inge: “Al onze producten gaan nu naar de groothandel. Maar een vraag-aanbodlandbouw, waarbij je afhankelijk bent van de grillen van de markt, is uiteindelijk geen gezonde landbouw. Kwaliteit telt niet. De ene keer hebben we prachtige spinazie, maar moeten we alles onderploegen omdat er te veel aanbod is. De volgende keer is de spinazie matig, maar is er een tekort en kunnen we het toch verkopen.

Daar komt bij dat je leeft van de ellende van een ander. Is in Zuid-Europa de oogst van sperziebonen mislukt, dan krijgen wij hogere prijzen. Dat is geen prettig idee.”

Tekst Ellen Winkel beeld marius bassie

rubriek de idealist

je lid van de boerderij, door een vast maandbedrag te betalen. In ruil daarvoor heb je recht op een deel van de oogst. Ook ben je hier als boerderijlid op elk moment welkom. Niet alleen om groente af te halen, ook om gewoon lekker op het bedrijf te zijn. Regelmatig zullen er speciale activiteiten zijn, zoals filmavonden en nachtspelen in het bos bij de boerderij.” Het Pergola-systeem gaat verder dan dat van de populaire groenteabonnementen. “Onze leden hebben ook invloed op de gewaskeuze en de bedrijfsontwikkeling,” verduidelijkt Inge. “Wij willen niet voorschrijven wat mensen moeten eten. En onze leden krijgen echt een deel van de oogst. Het ene jaar kan dat natuurlijk meer zijn dan het andere jaar. Er kunnen nog andere boerderijproducten bij komen, zoals kaphout of compost. En als we wat meer kippen en bijen gaan houden, hebben we ook eieren en honing.”

‘Het verschil tussen werken en leven vervaagt bij ons’

De plannen zijn nog niet helemaal uitgekristalliseerd. Deze zomer gaan de eerste tien gezinnen op het bedrijf meedraaien, maar als je Inge hoort vertellen, lijkt alles al rond. “Wij zijn in onze gedachten al twee jaar verder. We hebben heel veel ideeën over hoe we het hier mooi kunnen maken. Het verschil tussen werken en leven vervaagt bij ons.

Werken ervaar ik als leven, al denk ik wel eens op zondagavond, als ik het hele weekend groente heb staan sorteren: dit voelt wel erg als werken. Als je je idealen volgt, doe je waarvan je het meeste houdt, maar je moet ook zelf bepalen wanneer het genoeg is.”

Boerderijlid

Om minder afhankelijk te zijn van de markt proberen Inge en Marcel met de groothandel tot vaste afspraken te komen over prijs en afname. Maar uiteindelijk willen ze de grond ‘gevoelsmatig teruggeven aan de mensen die ervan eten’, door te werken met het Pergola-landbouwconcept. De Amerikaanse benaming, Community Supported Agriculture, maakt duidelijk waar het om gaat bij deze vorm van landbouw. Inge: “In plaats van consument ben

Lid worden van Marcello’s Farm?

Dit voorjaar start Marcello’s Farm met het werven van leden voor de boerderij. Er zijn verschillende soorten lidmaatschappen. Zo kunnen mensen van buiten de regio, die te ver wonen om wekelijks groente op te halen, zich toch met het bedrijf verbinden en meedoen met activiteiten. Interesse? Bel voor meer informatie met Inge Schwagermann, (0320) 28 06 76.

11

column eef

In het grensgebied van Drenthe en Friesland ligt een van de grootste aaneengesloten natuurgebieden van Nederland, het Drents-Friese Wold. Omstreeks 1850 was deze streek nog een open gebied van drassige heidevelden, waarop herders uit de omliggende dorpen hun heideschapen hoedden. Pas in de vorige eeuw werden grote delen beplant met productiebos, vooral met dennen, sparren en lariks. Tegenwoordig domineren deze bossen het landschap, zodat de naam Drents-Friese Wold nu gerechtvaardigd is.

Sinds enkele jaren heeft het gebied de status van Nationaal Park. Je zou verwachEef Arnolds heeft een passie voor de natuur en haar be- ten dat iedereen enthousiast is over die promotie; niet alleen natuurliefhebbers, woners. Hij was als ecoloog verbonden aan de Universiteit maar ook de middenstand in de dorpen, vanwege de aantrekkingskracht die een Wageningen, maar is nu gepensioneerd. Eef woont samen met Nationaal Park op recreanten uitoefent. Toch broeit er in de streek verzet. Er is zelfs een actiegroep opgericht, De Woudreus, die ageert tegen de voorgenomen Marianne en hond Splinter in een Drents boerderijtje. inrichting van het Drents-Friese Wold. In korte tijd zijn 8500 steunbetuigingen verzameld, een formidabel aantal voor deze streek. De protesten richten zich vooral tegen de voorgenomen omvorming van bossen, waarbij aangeplante exoten moeten plaatsmaken voor inheemse bomen als eik, beuk en berk. Die ambitie van de nieuwe parkbeheerders lijkt nobel. Omvormen klinkt als een geleidelijk proces waarbij door subtiele ingrepen toe wordt gewerkt naar een meer natuurlijk bos.

Dat kan bijvoorbeeld door kleine open plekken te creëren, waarin dan spontane verjonging optreedt. Maar neem poolshoogte in het Drents-Friese Wold, en de praktijk blijkt aanmerkelijk rigoureuzer. Met inzet van machinaal geweld worden oude bospercelen vol statige bomen neergehaald, waarna een slagveld achterblijft van stronken, takkenhopen en braamstruweel. Omvorming is hier een eufemisme voor kaalslag van de ergste soort. Dat doet niet alleen pijn aan je ogen. Het raakt je, diep van binnen. Na een eeuw groeien hadden de bomen een zekere waardigheid verkregen, lag de status van woudreuzen binnen bereik, verdiende een verzameling bomen eindelijk het predicaat ‘bos’. In de beschutting van de boomkruinen hadden zich de mossen, varens en paddenstoelen gevestigd die er thuishoorden. Opeens maken mensen abrupt een einde aan deze veelbelovende ontwikkeling. Niet eens om eraan te verdienen, maar onder het mom van natuurherstel. Omdat de verkeerde bomen, naar het oordeel van deskundigen, op de verkeerde plek stonden. Het is hun bedoeling dat de wonden in het bos weer helen, dichtgroeien met inheemse boomsoorten. Al is het onder bevoogding van de beheerder, die ongewenste indringers zal blijven bestrijden en trots zal spreken over natuurbos. Maar hoelang duurt het eigenlijk voordat de jonge boompjes volwassen zijn? Langer dan een mensenleven! Tot het zo ver is, blijft het een verzameling opgroeiende bomen, een bos in wording.

De belevingswaarde van oude bossen is veel intenser dan van jonge opstanden, ongeacht de boomsoort. Maar voor zulke argumenten zijn beheerders in het Drents-Friese Wold niet erg gevoelig. Ik kan me de verontwaardiging en het onbegrip van De Woudreus wel voorstellen.

illustratie monique wijbrands

AD

eef

woudreus

De

omvorming tot

‘natuurbos’ blijkt een eufemisme voor kaalslag

13

DE ZIN VAN HET LEVEN volgens

interview annemarie postma

A

Annemarie Postma (37) is een mens van tegenstellingen. Ze praat en schrijft vol vuur en passie en trekt in haar columns van leer tegen de vele zaken die ze onrechtvaardig vindt: van de achterstandspositie van gehandicapte kinderen tot de zeehondenmoord en de walvisjacht. “Ik kan niet tegen onrecht en geloof enorm in de kracht van oprechte verontwaardiging. Dat had ik als kind al.”

Maar er is ook de vrouw die een innerlijke weg is gegaan, vooral doordat ze al op jonge leeftijd in een rolstoel belandde. “Dat maakt je vanzelf meer onthecht. Je moet wel loslaten en het verzet tegen de werkelijkheid opgeven, anders blijf je strijden tegen het onmogelijke. De grootste pijn voor iedereen ligt volgens mij in het verzet tegen de werkelijkheid.”

Wat bedoel je daar precies mee? “Het zijn niet zozeer de moeilijke zaken die het leven op je bordje legt, die het leven ondraaglijk maken – al kun je daar af en toe goed kwaad en opstandig van worden – maar het verzet daartegen. De enige manier om je levensweg te gaan, is om de moeilijke momenten niet te vermijden. Dat zijn vaak ook de momenten van groei. Je kunt niet om het dal heen, zoals veel mensen willen. Nee, je zult er dwars doorheen moeten. Daar liggen je inzichten. En als je eruit omhoog kruipt, heb je een weidser uitzicht.”

Annemarie Postma ‘Dat maakt je vanzelf meer onthecht,’ zegt ze over haar rolstoelbestaan. Tegelijkertijd wordt journaliste/columniste Annemarie Postma met met de jaren alleen maar strijdbaarder. Over haar boek tegen de zeehondenmoord: ‘Ik zat tot diep in de nacht vol energie achter mijn computer en voelde me zo blij. Op zo’n moment ben je denk ik heel dicht bij wat je hier komt doen.’

Tekst Mirre Bots beeld yvette wolterinck, robert elsing

Is dat misschien in een notendop waar het in het leven om gaat? “Dat zou

best kunnen. Het gaat in ieder geval op voor mijn levensweg.”

Je was elf jaar toen je opeens door een nooit duidelijk gediagnosticeerde oorzaak in een rolstoel terechtkwam. Wat deed dat met je? “In eerste

instantie niet zo veel. Ik was een meisje met dromen over de toekomst. Zoals alle meisjes van die leeftijd wilde ik fotomodel of zangeres worden of met dieren werken. Als tienjarige trok ik na school mijn blauwe Greenpeace-sweater aan. Op even dagen ging ik daarin langs de deuren om geld op te halen tegen de zeehondenjacht. Op oneven dagen trok ik ten strijde voor de Bond ter Bestrijding van Vivisectie. Op mijn verlang-

‘Ik geloof

enorm

lijstje stond dan ook om later voor Greenpeace te werken. Dat mijn rolstoel een obstakel was om voor hen actie te kunnen voeren, besefte ik wel, maar mijn andere dromen raakten hierdoor niet aangetast. Als kind accepteer je gewoon wat er is. Je denkt nog niet na over wat het kan betekenen om in een rolstoel te zitten.

Het had geen invloed op mijn zelfbeeld of toekomstperspectief. Die confrontatie kwam pas tijdens mijn revalidatieperiode.

Ik heb jarenlang een ‘hofhouding’ gehad van fysiotherapeuten, ergotherapeuten, revalidatieartsen en alternatieve artsen die zich alsmaar over mij bogen. Daarmee krijg je onbewust de boodschap: hoe ik nu ben, is blijkbaar niet goed genoeg.”

in de kracht van

oprechte verontwaardiging’

Toch heeft je dat nooit weerhouden om je eigen weg te gaan?

“Dat is waar. Op mijn zestiende besloot ik weg te gaan uit dat beperkende wereldje van het revalidatiecentrum en weer bij mijn ouders te gaan wonen. Ik wilde een normaal leven leiden. Ik ben naar het gymnasium gegaan en later rechten gaan studeren aan de VU in Amsterdam. En ik heb me in een stoutmoedige bui opgegeven voor een modellenwedstrijd, want die droom zat nog altijd in mijn hoofd. Toen ik in mijn rolstoel voor de jury verscheen, waren ze perplex. Dat kon natuurlijk niet. Een model in een rolstoel! Maar ik heb toch doorgezet, met een ijzeren discipline voor mezelf gelobbyd om opdrachten binnen te halen. Ook internationaal. En dat is me gelukt. Ik heb op vele covers van buitenlandse modebladen gestaan. Nu zeggen mensen wel eens tegen me: ‘Dat was zeker compensatie’, maar dat is absoluut niet zo. Het hoorde gewoon bij mijn zoektocht. Zoals ik ook al op vijftienjarige

»

15

‘Onze grootste pijn ligt in het

verzet tegen de

leeftijd theosofische boeken las. Dat was het begin van mijn weg naar binnen, van mijn geestelijke weg -– omdat er zo veel wegvalt in de buitenwereld, word je daar vanzelf op teruggeworpen. Dat betekent ook winst. Gloria Steinem heeft dat in haar boek De revolutie zit in jezelf – een heel knappe, uitgebreide studie naar eigenwaarde – ongelooflijk goed verwoord.

Vrouwen met een zichtbare handicap zijn wereldwijd de minst geïntegreerde minderheidsgroep, omdat zij helemaal niet aan het ideaalbeeld voldoen, maar juist dat biedt hun de mogelijkheid om een eigen innerlijk referentiekader te ontwikkelen.”

werkelijkheid’

Krijg je veel met vooroordelen te maken als je in een rolstoel zit? “Je wordt

er voortdurend op beoordeeld. Of ik nu een diep decolleté heb of me sterk maak tegen de zeehondenjacht. Dat wordt niet gewoon gezien als mijn kledingkeuze of mijn passie. Nee, ik compenseer het feit dat ik in een rolstoel zit, haha. Met een zichtbare handicap ben je altijd een dankbaar object voor psychologie van de koude grond. Iedereen heeft je wel iets te vragen of te zeggen als je zichtbaar iets mankeert. Ik begrijp dat. Veel mensen spreken onbewust vanuit hun eigen angst voor de grilligheid van het bestaan. Mijn handicap confronteert hen daarmee.

Mijn leven tot nu toe is een grote les in loslaten geweest. Ik ervaar het als een voorrecht om dat zo jong geleerd te hebben, want kunnen loslaten is volgens mij de basis van innerlijke rust.

Het is het laten sterven van jouw vooringenomen gedachten en ideeën over hoe het leven zou moeten zijn, hoe jij zou moeten zijn, hoe je lichaam zou moeten zijn. Maar loslaten gaat ook

gepaard met pijn. Je moet afscheid nemen van oude ideeën, hoop, dromen en verwachtingen. Daarom zijn de meesten van ons er niet happig op.

“Ik heb in mijn leven meerdere keren absolute wanhoop gekend. Toen mijn moeder op vijfenveertigjarige leeftijd totaal onverwacht aan een aneurysma (een verwijding van een slagader, red.) overleed, vielen alle muren van zekerheid en veiligheid om mij heen weg. Ik was toen twintig. Weer later, rond mijn tweeëndertigste, heb ik een ernstige bloedvergiftiging gehad die de artsen er maar niet onder konden krijgen. Zelfs niet met zes penicillinekuren. Ik woog nog maar 43 kilo, en was zo ziek dat ik steeds verder weggleed en op het randje van de dood zweefde. En juist daar ontstond een ommekeer. Je kunt niks, je hoeft niks, je bent alleen maar. Daarin voel je de waarheid over jezelf. Je echte wezen komt naar boven. Je hebt het heilige moeten losgelaten. Dat geeft een soort lichtheid en glans die je boven het dagelijkse gedoe doet uitstijgen. Maar naarmate je beter wordt en meer kunt, heb je de neiging om weer aan allerlei uiterlijke codes en maatschappelijke verwachtingen te voldoen.

En raak je van dat pure omarmen van de totale realiteit verwijderd. Ik zag mezelf binnen de kortste keren weer terugstappen in het ‘overleven’. Ik moest weer van alles.

“Och, misschien hoort dat wel gewoon bij het leven in dit lichaam, bij het leven in de stof. Dat staat bol van de dualiteit.

Er is niet alleen licht, liefde en mededogen, maar ook donker, duisternis en het kwaad. Dat laatste wordt door veel mensen die een spirituele weg gaan nogal eens vergeten. Zij willen ’t liefst in hun prachtige yogapakjes op een berg zitten mediteren en denken dat dat spiritualiteit is. Niet dat het verkeerd is hoor, maar het is maar een klein deel van het hele plaatje. Zij willen alleen maar verbonden zijn met het licht, het kwaad bestaat in hun ogen niet. Maar geen licht zonder donker en geen leven zonder dood. Je worstelt je vanaf het begin van je levenscyclus vanuit het donker een weg naar het licht. Ik denk dat uiteindelijk dat de zin van het leven is: totaal mens worden en daarvoor als een krijger met een open hart de weg van de ervaring lopen.”

Zeg je daarmee ook dat je in meerdere levens of zoiets als karma gelooft? “Zeker.

Als je al zo jong met een handicap wordt geconfronteerd en alles wat dat met zich meebrengt, dan moet er wel zoiets als de wet van oorzaak en gevolg bestaan. Ik geloof niet in de ‘willekeur van het universum’. Alles wat er in mijn leven gebeurt, hoort bij mij en bij mijn weg in dit leven. Mijn levensfilosofie ligt dicht bij het boeddhisme. De essentie daarvan is: de cyclus van meerdere levens en karma en dus het aanvaarden van eigen verantwoordelijkheid. Op mijn zestiende besefte ik al: ik wil leven. En ik hoef niet beter te worden.

Een ziekte of handicap is een uitnodiging om jezelf op een dieper niveau te ontmoeten. Ik zie het zo: je hebt een bepaalde rugzak bij je en daar kun je iets uit oppakken om mee aan de slag te gaan en te groeien. Daarna ga je weer door. Pak je het níet op, dan verzwaart dat je taak of loop je nog sterker aan tegen bepaalde negatieve patronen in jezelf. Net zolang tot je iets positiefs en constructiefs met de ervaring doet voor je zelfrealisatie. Je lichaam is echt een leermeester, die je precies vertelt in welke richting je leven zich wil ontwikkelen.

Alleen leren wij hier in het Westen helemaal niet om echt contact te maken met de wijsheid van het lichaam en ernaar te luisteren. Voor alles willen we een instantoplossing. Voor alles is een pilletje of een poedertje. Wil het lichaam ons iets vertellen? Nu even niet, hup, onderdrukken die signalen. We moeten vooral weer snel de ‘oude’ worden. Maar dat is stilstand.

“In die zin vind ik het jammer dat juist Christopher Reeve, de acteur die vroeger Superman speelde en door een ongelukkige val in een rolstoel belandde, zichzelf opwierp als rolmodel voor gehandicapten. Hij was alleen maar bezig om het oude mechaniekje weer aan de praat te krijgen. Hij reisde heel de wereld rond om geld in te zamelen voor onderzoek om voor elkaar te krijgen dat hij de oude zou worden

‘Vrouwen met een zichtbare

handicap zijn de minst

geïntegreerde minderheidsgroep’

paspoort annemarie postma is freelance journaliste/columniste.

Ze schrijft maandelijks columns voor tijdschriften als Revalidatie magazine, Tijdschrift Homeopathie en Ook! Ze werd geboren in 1969 te Nieuwkoop. Op elfjarige leeftijd belandde zij vanwege een gedeeltelijke dwarslaesie in een rolstoel, waarschijnlijk als gevolg van een nietonderkende tekenbeet. Dat weerhield haar er niet van om volop aan het leven deel te nemen. Ze ging in 1990 rechten studeren, later werd ze fotomodel. Ze stond op de cover van internationale bladen en poseerde in 1995 voor Playboy, waardoor ze een veel geziene gast werd in buitenlandse talkshows. Sinds februari 2005 is Annemarie Postma ambassadeur van de Nederlandse Stichting voor het Gehandicapte Kind. Recent lanceerde zij de website www.tijdvoorechtegezondheid.nl.

Annemarie Postma schreef meerdere boeken, waarvan sommige bestsellers werden. Verschenen titels zijn o.a.

Ik hou van mij, Liefde maken, Happy single en Hartsverstand. In april verschijnt bij uitgeverij Forum Het lichaam is perfect. Daarin beschrijft Postma zeven principes voor een gezond en slank lichaam, maar wel op basis van liefde voor jezelf.

»

17

interview annemarie postma

AD

en weer zou kunnen lopen. Ik had het veel interessanter gevonden als hij een níeuw iemand was geworden, als hij zijn innerlijke ontwikkeling had laten zien. Dan vind ik de natuurkundige Stephen Hawking veel inspirerender. Hij heeft een krakkemikkig lichaam, maar is met zijn bewustzijn tot grote vernieuwing in staat. Niet dat ik het lichaam onbelangrijk vind. Integendeel. Ik zorg er uitermate goed voor en waak ervoor dat het niet onnodig hard achteruitgaat. Dat vind ik een kwestie van respect hebben voor en plezier beleven aan je kostbaarste instrument hier op aarde. Mijn nieuwe boek gaat niet voor niets over hoe je het lichaam op een gezonde manier voedt. De basis daarvan is eigenwaarde. Eigenwaarde is de kracht waardoor je gezonde keuzes kunt maken.”

Je zegt dat je levensfilosofie dicht bij het boeddhisme ligt. Is dat iets anders dan dat je boeddhist bent? “Nee hoor, eigenlijk ben ik een

boeddhist. Maar het is zo’n modeartikel tegenwoordig. De boeddhabeelden staan in rijen opgesteld in het tuincentrum.

Daarom heb ik mijn eigen boeddhabeeld de deur gewezen.

Ik wil niet met relikwieën mijn vermeende diepgang onderstrepen. Het is bijna een leeg symbool geworden. Dat heb ik trouwens ook met rituelen. Die kunnen zonder context snel betekenisloos worden. Niet dat ik zelf nooit met salie mijn huis reinig, maar belangrijker dan dat vind ik dat je af en toe in staat bent door je eigen modder te kruipen, dat je dingen met onverdeelde aandacht doet en kunt leven in dankbaarheid.

Diepe dankbaarheid is in mijn ervaring van alle gevoelens de meest ongrijpbare. Moeilijker om bij te komen en vast te houden dan liefde.

“Wat me aanspreekt in het boeddhisme is de pragmatische, bijna zakelijke benadering van spiritualiteit. Boeddhisten zien de spirituele tocht als niets anders dan het loslaten van alle plaatjes en dromen van de geest, van alle concepten hoe je zou moeten en willen zijn. Daarachter liggen de mogelijkheden voor verandering en nieuwe schepping. Maar eerst moet je door pijn heen. Ik geloof heilig in loutering door pijn.”

Waar geloof je nog meer in? “Ik geloof

‘Eigenwaarde is de kracht waardoor je keuzes kunt maken’

in en-en. Je kunt je niet spiritueel ontwikkelen zonder je verbonden te voelen met iedereen en alles wat leeft.

Het een kan niet zonder het ander bestaan: de kracht van het individu en de verbondenheid met anderen, mannelijk en vrouwelijk, daadkracht en mededogen. Ik geloof ook enorm in druppels op gloeiende platen. Mensen die zich achter een muurtje van cynisme en ironie verschuilen en zeggen ‘het maakt toch allemaal niets uit’, vind ik vreselijk. Je kunt niet laatdunkend zijn of schijt hebben aan de jouw omringende wereld.

Handel alsof dat wat je doet verschil maakt, want dat doet het ook, is mijn motto. Een belangrijke vraag voor mensen is toch: Wat kom ik hier doen? Hoe kan ik een verschil maken in mijn korte leven? Ik heb het gevoel dat ik daar steeds dichterbij kom. Lange tijd had ik het gevoel dat mijn vuur er eigenlijk niet mocht zijn, maar nu durf ik een wat activistischer leven te leiden. Zo heb ik me vorig jaar vreselijk kwaad gemaakt over het in de maand maart massaal dood knuppelen van jonge zeehondjes. Hoe kan het toch dat wij dit al dertig jaar lang toestaan in onze wereld?

Ik heb de telefoon gepakt en allerlei columnisten, schrijvers en cartoonisten gevraagd om te helpen dit onderwerp weer op de kaart te zetten. In een maand tijd had ik dat voor elkaar en heb ik van alle bijdragen een boekje (Vuile handen, Arena 2006, red.) gemaakt. Ik zat tot diep in de nacht vol energie achter mijn computer en voelde me zo blij. Ik denk dat je op zo’n moment heel dicht bent bij wat je hier komt doen.”

gezonde

19

lijnenspel van riet

Ze zijn er nog: vakmensen die met hart en handen een eeuwenoud ambacht uitoefenen. Zens zoekt er elke maand een op. Bert Lok is rietsnijder en rietdekker in Sint Jansklooster.

‘Mooi hè, dat je dit zo uit de natuur haalt.’

V

Vanaf het dak waarop rietdekker Bert Lok (39) en zijn twee medewerkers aan het werk zijn, heb je een prachtig uitzicht op natuurgebied De Wieden. Aan de overkant van de weg strekken de rietlanden, moerasbossen en graslanden zich uit. Lok heeft in De Wieden ruim zes hectare gepacht van Natuurmonumenten. Iedere winter snijdt hij daar riet. Het snijden gebeurt tot uiterlijk half april. Dan begint het jonge riet weer te groeien en gaan de vogels hun nesten bouwen.

“Rietsnijden is geweldig om te doen,” vertelt Lok, die al als achtjarig jongetje op mooie dagen met zijn vader de rietlanden inging. “Het geeft een heel voldaan gevoel. Jij werkt in de vrije natuur, terwijl anderen op kantoor zitten.”

Toch is het werk niet alleen maar romantisch. Want al worden voor het snijden en verwerken van het riet steeds grotere machines gebruikt, het blijft zwaar en smerig werk. “Je zou ons eens moeten zien als we uit het riet komen. En af en toe is het echt vechten tegen de elementen – de natuur is mooi, maar ook wreed. Soms ben je moe en juist op dat moment krijg je een geweldige

Tekst ellen winkel beeld erik christenhusz

hoosbui op je hoofd, ergens schuilen kun je niet. Maar we zien wél dingen die je normaal niet ziet, zoals reeën.”

Na het snijden, schoonmaken en ‘opbossen’ van het riet worden de enorme rietbossen langs de kant van het water gelegd om te drogen. Daar worden ze later met een boot opgehaald. Bert: “In 1997, het jaar van de laatste Elfstedentocht, ging het ophalen lekker makkelijk. We konden gewoon met de auto over het ijs. In tien minuten deden we wat anders twee dagen werk had gevraagd.”

Passie

Het riet snijden is een mooie neventaak; Bert Loks hoofdberoep is rietdekker. Het vak heeft hij al doende geleerd. Na de mavo had hij geen zin om nog langer naar school te gaan, hij ging liever aan het werk. “Ik heb bijna tien jaar op de loonlijst gestaan bij meerdere rietdekkers, eigenwijze lui met elk hun eigen handigheidjes. Bij ieder van hen leerde ik weer wat bij.”

Veertien jaar geleden begon hij voor zichzelf. “Dat is spannender. Je moet zelf op zoek naar klanten, of zij

»

hart & handen

AD

naar jou. Maar er zijn relatief weinig rietdekkers, dus er is veel vraag. Vroeger betekende een rieten dak armoede: wie het kon betalen, had dakpannen. Daar komt de uitdrukking ‘onder de pannen zijn’ vandaan. Tegenwoordig is riet een teken een rijkdom. De klanten stellen dan ook veel hogere eisen. Het moet er perfect uitzien, met rechte lijnen en strakke hoeken.”

Op het dak van het grote, nieuwe huis aan de rand van De Wieden is pas een enkele strook riet gelegd. Op de steiger bij het dak vertelt Bert over zijn passie voor het riet dekken. “Ik vind het heel mooi om een dak van begin tot eind klaar te maken. Daar kan ik mijn hele ziel en zaligheid in leggen. Je hebt een beeld voor ogen van hoe het moet worden. Het hele lijnenspel moet je voor je zien. Je kunt het dak wel opmeten, maar daarmee krijg je de lijnen niet recht.

Dat doe je op het oog.”

Een van Berts medewerkers gooit vanaf de grond bosjes riet omhoog, die zijn maat handig opvangt. Bert: “We beginnen aan de onderkant, spreiden de rietbossen uit en spannen ze onder een kabel. Zo werk je laagje voor laagje naar boven. Het mooiste is dat je steeds vooruit moet denken: daar komt een dakraam, hier een pijpje, daar zit een knik in het dak.”

eigenlijk te vlak. Daar heeft de architect niet goed over nagedacht. Het regenwater stroomt dan niet goed weg, zodat het riet sneller verteert. Het dek gaat hier misschien tien of twaalf jaar mee. Een dak met een helling van 45 graden is ideaal. Daar blijft het riet wel dertig jaar liggen. Geen dak is gelijk, geen bos riet hetzelfde.” Bert wijst naar een paar bossen. “Zie je, dit riet is wat fijner, en die bos is weer langer. Maar op het dak moet het er allemaal hetzelfde uitzien. De eerste twee, drie jaar zie je nog niet welke bos je waar neer moet leggen, dat is puur ervaring.

Kijk, bij dit dakkapelletje heb je aan de zijkant wat korter riet nodig. De bovenkant heeft veel te lijden. Daar moet je juist wat langer riet hebben.”

Bert klopt het uitgespreide riet wat vaster aan met de rietklopper (een plank aan een lange steel) en controleert de lijn langs de dakkapel. Een tikkeltje rechter moet het nog. Hij pakt de stengels beet en trekt en duwt ze in de gewenste richting. Met beide handen op het riet knikt hij met zijn hoofd richting De Wieden: “Mooi hè, dat je dit zo uit de natuur haalt.”

‘Geen dak is gelijk, geen bos riet hetzelfde’

45 graden

In het dak van dit huis zit een knik tussen een steil en een wat vlakker deel. Bert: “Het stuk onder de knik is

23

steen der wijzen tolerantie

Tolerantie is de rek eruit?

Is tolerantie synoniem geworden aan onverschilligheid?

En zijn we met de komst van de islam doorgeslagen naar intolerantie? Tijd voor herwaardering van wat tolerantie echt is, vindt filosofe Hilde Nab. Tekst jocelyn de kwant

Hilde Na b

Hilde Nab: “‘Ik ben tolerant; ik heb er geen bezwaar tegen dat jij niet rookt. Dus jij moet ook tolerant zijn en er geen bezwaar tegen hebben dat ik wél rook.’

Dit grapje komt uit Dat heeft u mij niet horen zeggen, een boek over drogredenen, van taalwetenschappers Frans van Eemeren en Rob Grootendorst. Hier klopt iets niet, maar wat? Is tolerant zijn hetzelfde als alles goedvinden wat de ander wil? Tolerantie is toch de ander zijn vrijheid laten? Hoe zit het nu precies met de vrijheid van de roker en de vrijheid van de astmaticus?”

“Mijn motto is: ‘niets is zo praktisch als een goede theorie’.

Met filosofie wil ik theoretisch houvast geven, zodat je beter greep krijgt op de werkelijkheid.” Hilde Nab (1943) studeerde sociale pedagogiek en filosofie in Groningen, en was daarna werkzaam in het onderwijs. Voor verschillende volksuniversiteiten geeft zij cursussen over filosofie, waaronder ‘Wij en zij’, over de filosofie van de Verlichting. Nab: “De aanleiding daarvoor lag in de tijd dat ik lesgaf en veel allochtone cursisten had. Ik leerde een aantal van hen goed kennen, verdiepte me in de islam en vervolgens in de Verlichting.”

Het zijn verwarrende tijden. Tot begin deze eeuw leek Nederland het toonbeeld van tolerantie.

Denk aan het liberale drugsbeleid, de ruimhartige houding ten opzichte van minderheden. Door het welbekende rijtje van ‘11 september’, Pim Fortuyn, Theo van Gogh, en de dreiging van moslimterrorisme, kreeg tolerantie een

steeds minder goede naam. De Nederlandse tolerantie zou zijn doorgeschoten, waardoor moslims te veel hun eigen gang zouden kunnen gaan. Moslims zouden zelf intolerant zijn en misbruik maken van ‘onze’ tolerantie. Moslims zouden nog ‘door de Verlichting heen moeten’, zoals in kranten vaak werd geschreven. Het inspireerde filosofe Hilde Nab tot een hernieuwde bestudering van de Verlichting. “Ik wilde kijken wat we er in deze tijd aan hebben. Als je de filosofie en achtergrond van tolerantie beter begrijpt, ga je beter om met de vraagstukken op dat gebied.”

In haar cursus ‘Wij en zij’ verklaart Nab hoe het begrip tolerantie in Europa vorm kreeg tijdens de Verlichting (grofweg van 1650 tot 1800). Grote denkers als Baruch de Spinoza (1632-1677) en de naar Holland uitgeweken Franse filosoof Pierre Bayle (1647-1706) vroegen zich af wat de rol van de overheid moest zijn bij de felle godsdienstige tegenstellingen die tot dan toe het politieke speel- en slagveld bepaalden. De Nederlanden vormden een relatieve vrijhaven voor minderheden en de vorming van nieuwe ideeën. Spinoza was een afstammeling van gevluchte Portugese joden. De evenals Pierre Bayle naar Holland uitgeweken Engelse filosoof John Locke publiceerde hier in 1689 A letter concerning toleration. Daarmee legde hij een belangrijke basis voor het begrip tolerantie zoals we het nu kennen. Locke stelt dat ieder mens de verantwoordelijkheid heeft om voor zijn eigen zielenheil te zorgen. En dat een overheid dus geen godsdienst kan voorschrijven. Ofwel: het principe van de scheiding van kerk en staat.

‘Je loopt als samenleving

gevaar als je

zo tolerant bent dat je intolerantie toelaat’

Hilde Nab: “Locke omschreef tolerantie als een rekbaar begrip. Als een spectrum, variërend van smalle tot brede tolerantie. Smalle tolerantie is dat je mag geloven wat je wilt, dat je er niet over in discussie gaat en dat je je geloof binnenskamers belijdt. Daarmee kon in ieder geval het bloedvergieten worden gestopt dat met de godsdienstige twisten gepaard ging. Smalle tolerantie betekent dat er een zekere vrede bestaat.

Wanneer die vrede langer duurt, neemt de behoefte aan meer vrijheden toe. Zo ontstonden bijvoorbeeld de vrijheid van meningsuiting, vergadering en drukpers.

De tolerantie werd steeds verder opgerekt. In onze tijd zijn er zaken bij gekomen als de gelijkwaardigheid van mannen en vrouwen, de vrijheid van seksuele voorkeur en tolerantie ten aanzien van drugsgebruik. Dat is een cultureel groeiproces, waarin je leert andere meningen meer ruimte te geven en zelf meer ruimte te nemen.

Er is discussie mogelijk over wat we wel en wat we niet van elkaar tolereren. Zo vormt zich brede tolerantie.

Maar Locke zag destijds al dat er een grens zit aan het oprekken van de tolerantie. Steeds bredere tolerantie kan omslaan in onverschilligheid. De paradoxale situatie ontstaat dan dat je zó tolerant bent, dat je intolerantie toestaat.”

Waar staan we nu? “Cabaretier Seth Gaaikema maakte in een conference een grapje over onze tijd met de terugkerende zin: ‘Dat moet toch kunnen tegenwoordig?’

In dat zinnetje vatte hij samen dat het in veel discussies over tolerantie niet gaat over de vraag of iets wel of niet aanstoot geeft. Het antwoord is al bij voorbaat bekend: tolerant staat gelijk aan progressief en dat hóór je te zijn. Je hoort akkoord te gaan met wat dan ook. Niet bepaald tolerant, vind ik. Op het moment dat tolerantie een ander woord is geworden voor ‘alles goedvinden’ en omslaat in onverschilligheid, kan

»

25

steen der wijzen tolerantie

‘Steeds tolerantie kan omslaan in

bredere

AD

onverschilligheid’

dat leiden tot ongewenste situaties.

Als we ons bij alles standaard beroepen op onze vrijheid van meningsuiting, op het recht om ‘alles’ te kunnen zeggen, gaat het fout. Mag je in naam van de tolerantie alles zeggen? Nee, dat mag niet.”

Geeft u eens een voorbeeld. “Ik ken jonge Turkse vrouwen die een hoofddoek dragen uit protest tegen onze oversekste cultuur. Ik geef ze geen ongelijk; ik erger me ook aan reclames met halfnaakte vrouwen. Tolerantie werkt naar twee kanten. Je laat oversekste reclamemakers de ruimte en je laat deze Turkse vrouwen de ruimte om te protesteren tegen expliciete seksualiteit in het openbaar. Maar het lid van een moskeebestuur dat zei dat vrouwen een hoofddoek moeten dragen, zodat ‘het Nederlandse straatbeeld gedomineerd zal worden door de islam’, moet worden terechtgewezen. Niet door hoofddoeken te verbieden, maar door hem te wijzen op zijn intolerantie. Hij misbruikt de tolerantiegedachte. Met zijn opvattingen brengt hij de afgesproken vrede en ruimte voor elkaars opvattingen in gevaar.”

U zegt, net zoals eerder Pierre Bayle: ‘We moeten intolerant zijn ten aanzien van intolerantie’? “Dat klopt. Anders gaat de tolerantie verloren. Mogelijk zal de

tolerantie zich versmallen, maar ze blijft bestaan zolang ze zich binnen zekere grenzen beweegt. Aan de ene kant de grens waar het ooit begon met scheiding van kerk en staat, en aan de andere kant van het spectrum de grens met waar je in een paradoxale situatie terechtkomt of waar tolerantie een mooi woord wordt voor onverschilligheid. We moeten zo veel mogelijk zaken regelen op grond van redelijke argumenten en niet op grond van religieuze of ideologische argumenten. Als we een situatie herkennen waarin een tolerante geesteshouding ontbreekt, moeten we dáár op onze strepen gaan staan. Tolerantie is een praktisch model voor groepen die het met elkaar niet eens zijn en toch afspraken willen maken om samen te leven. Dat model is nog steeds goed bruikbaar. Tolerantie is toe aan herwaardering.”

Reageren op dit artikel? Stuur een e-mail naar redactie@zens.nu of een brief naar redactie Zens, postbus 1923, 1200 BX Hilversum.

Parabel van de drie ringen

Tolerantie als oplossing voor godsdienstoorlogen was een populair thema tijdens de Verlichting. De Duitse dichter, criticus en denker Gotthold Ephraim Lessing (1729-1781) laat in zijn toneelstuk Nathan der Weise (1779) de hoofdpersoon de volgende parabel vertellen: Een koningshuis was in het bezit van een kostbare ring, die de eigenschap had de bezitter bij goden en mensen geliefd te maken. Deze ring werd van generatie op generatie, van koning op koning, doorgegeven. Tot er een koning kwam met drie zonen. Hij besloot hen alle drie een ring te geven.

Twee ervan waren vals, mogelijk zelfs drie. Na de dood van de koning claimde elk van de drie zonen de echte ring te hebben en op grond daarvan recht te hebben op de troon. De prinsen bestreden elkaar tot ze uitgeput waren, en stapten uiteindelijk naar de rechter. De rechter kon niet zeggen wie van de drie de echte ring had geërfd. De waarheid lag immers bij de vader. De rechter oordeelde dat ieder een deel van het land kreeg. De praktijk zou uitwijzen welk deel zou uitgroeien tot een goed geregeerde, rechtvaardige samenleving.

Hilde Nab: “De rechter staat symbool voor de rede, de drie zonen voor het jodendom, het christendom en de islam. De ring staat voor de geopenbaarde waarheid. ‘Waarheid’ in de zin van: ‘ik heb het ware geloof’. En ‘geopenbaard’ als bewijs dat God de waarheid aan jou heeft gegeven. Moraal: op redelijke gronden kun je niet bepalen wie het ‘ware geloof’ heeft. Er zit dus niets anders op dan naast elkaar te leven vanuit de acceptatie van die onmogelijkheid. Ofwel: als je niet logisch kunt beargumenteren wie gelijk heeft, dan laat je elkaar daarover met rust.”

27

rubriek parels

Van wie?

AD

Stefaan Hansoul, bejaardenverzorger, Etterbeek (B) Wat Het boek Stop met aardig zijn (Etre heureux, ce n’est pas nécessairement confortable, 2005) van Thomas d’Ansembourg (ISBN 90 77942165, Uitgeverij Ten Have). Beschrijving Waarom doen we ons anders voor dan we zijn? Altijd zo aardig en vriendelijk? Volgens d’Ansembourg maakt dit ons alleen maar ongelukkig, omdat de ander niet te weten komt wat we écht willen en voelen. Stap voor stap laat hij zien hoe we dit anders kunnen aanpakken.

Waarom Stefaan: “De titel lijkt op het eerste gezicht niet zo positief, maar snel wordt duidelijk dat dit boek uitermate liefdevol is. Mijn afdelingschef heeft alle werknemers dit boek laten lezen. Het heeft veel veranderd in mijn leven. Voor het eerst leerde ik alle maskers van me af te gooien en mezelf te zijn. Dit boek heeft me ook geholpen om een moeilijke periode in mijn leven te relativeren en me te laten inzien dat niet Van wie? alleen ik fouten heb gemaakt, maar ook anderen, en dat het Tein, art director Zens, Amsterdam soms een combinatie van factoren was. Zelfs de relatie met Wat De Zweedse film As it is in heamijn vrouw is veranderd. Wil je jezelf worden, zonven (Så som i himmelen, 2004), regie Kay Pollak. der maskers, meer vrijheid, meer aan jezelf toe Beschrijving Een wereldberoemd dirigent moet het na komen zonder anderen tekort te doen, een hartaanval rustig aan doen van zijn dokter. Hij keert terug dan is dit boek een parel.” naar het dorp van zijn jeugd in het hoge noorden van Zweden.

De dorpsbewoners krijgen hem zo ver dat hij het plaatselijke koor gaat dirigeren. Dan blijkt hij een nogal bijzondere werkwijze te hebben, die niet bij alle dorpelingen zo goed valt. Waarom Tein: “Op een avond kwam een goede vriendin bij me langs met een cadeautje: deze film, die haar erg had geraakt. Ze vond het een film over het vinden van je eigen grondtoon. Toevallig had ik die film zelf ook al gekocht diezelfde dag!

Dat kán geen toval zijn! Nooit eerder heeft een film mij zo duidelijk een boodschap laten voelen. De hoofdpersoon is iemand die een goed mens is, maar hij stuit op wantrouwen en bekrompenheid bij zijn omgeving.

Uit angst voor het onbekende buigen ze het positieve om in het Of het nou een boek, een film, een restaurant of een mooie negatieve. Pas als ze zich durven open te stellen en buiten hun plek is, soms is iets zo mooi of bijzonder dat je het met ieeigen kader te denken, gebeuren er mooie en bijzondereen wilt delen. Laat het ons weten! Stuur een e-mail naar dere dingen. De film is ontroerend, zonder senredactie@zens.nu of een brief naar redactie Zens, postbus timenteel te worden, heel puur en echt.

1923, 1200 BX Hilversum, o.v.v. Parels. De inzenders van geGa zeker deze dvd bekijken!” plaatste parels ontvangen een Zens-geschenk.

PARELS

29

maatschappij african parks

E

Ergens begin jaren negentig vroeg Paul Fentener van Vlissingen – liefhebber van de Afrikaanse natuur, miljardair en telg van de op een na rijkste familie van Nederland – aan Nelson Mandela of hij zich bewust was van de kwetsbaarheid van de natuur in zijn land. Mandela, op dat moment nog niet zo lang president van Zuid-Afrika, antwoordde dat hij de natuur wel degelijk belangrijk vond, maar dat hij en zijn regering het zich niet konden veroorloven er al te veel aandacht en vooral geld aan te besteden. “Maar,” sprak hij, “als u kans ziet hier een goede rol in te vervullen, doet u dat dan gerust.”

dier mens en/of

De Nederlandse natuurbeschermingsorganisatie African Parks Foundation probeert in Afrika de belangen van natuur en mens te laten samengaan. Naast zwaarbewapende stropers en illegale houtkap heeft de organisatie te maken met de hoop op een beter bestaan van de lokale bevolking. ‘De dierenbescherming is nog het meest eenvoudige onderdeel van wat we aan het doen zijn.’

Tekst Pierre de Winter beeld Andy Rouse / Pierre de Winter

dwingt wél de eindverantwoordelijkheid af over het management. “Wij moeten onze geldschieters kunnen garanderen dat er professioneel, resultaatgericht wordt gewerkt, dus willen wij het laatste woord,” zei Fentener van Vlissingen daar zelf over.

Aanvankelijk wilde Fentener van Vlissingen de bescherming van Afrika’s wildlife tot een levensvatbare onderneming maken. Elk park moest in ieder geval de eigen broek op kunnen houden.

Gaandeweg kwam hij echter tot het inzicht dat er altijd geld bij zal moeten. Sindsdien positioneert APF zichzelf als een partner voor internationale organisaties, overheden, bedrijven en andere investeerders die de biodiversiteit van Afrika aan het hart gaat.

In menig APF-park moeten de dieren bijna letterlijk uit de klauwen van stropers worden

Meer had Fentener van Vlissingen – die augustus jongstleden stierf aan kanker – niet nodig. In 1993 kocht hij een deel van het landgoed Welgevonden in de Limpopo-provincie, in het noorden van Zuid-Afrika. Door aankoop van gronden eromheen breidde hij zijn bezit in de jaren daaropvolgend uit. Vervolgens wist hij een overeenkomst te sluiten met de overheidsorganisatie South Africa National Parks (SANP). Hij verwierf daarbij het recht om het management te voeren over het naburige Marakele National Park – een uniek en adembenemend mooi gebied, gesitueerd rond de fraaie bergformatie de Waterberg.

Van Vlissingen voegde de gebieden samen tot één park, waarbij het originele Marakele eigendom bleef van de ZuidAfrikaanse staat. Het was zijn eerste Public Private Partnership (PPP), een samenwerkingsvorm die toen een unicum was in de wereld van de natuurbescherming.

In 2003 stichtte Fentener van Vlissingen African Parks Foundation (APF), dat inmiddels bij parken in vijf Afrikaanse landen een variant van de PPP-constructie toepast: Zambia, Malawi, Ethiopië (twee parken), Soedan en Congo. APF sluit een contract met een nationale overheid voor het managen van een natuurpark voor de duur van twintig tot dertig jaar, zonder eigenaar van het park te worden. De organisatie

gered

Goed nieuws

De start van APF kwam niets te vroeg, want in veel Afrikaanse natuurgebieden is de nood hoog. Onder druk van toenemende bevolkingsaantallen en door straatarme overheden aan hun lot overgelaten, kwijnen veel parken weg. Het wild is er goeddeels verdwenen of zal verdwijnen. Dit is vooral het gevolg van stroperspraktijken, deels door lokale bewoners op zoek naar voedsel, deels door georganiseerde bendes met groot wapentuig die de internationale handel in jachttrofeeën en ivoor voeden. Andere oorzaken zijn de houtkap voor brandhout en de landbouw, waarvoor grote natuurgebieden worden platgebrand.

De werkwijze van African Parks is in elk land gelijk. Na het sluiten van een partnerschap met lokale autoriteiten werft de organisatie lokaal scouts, die na een paramilitaire training strooppraktijken moeten tegengaan. De lokale bevolking

»

31

Op stropers buitgemaakte geweren

maatschappij african parks Opgepakte stropers in het Majete Wildlife reserve in Malawi

Universele waarde

Op stropers buitgemaakte geweren

Opgepakte stropers in een reservaat in Malawi

wordt ondersteund via door haarzelf te kiezen projecten voor essentiële zaken als schoon water, beter onderwijs en betere landbouwmethoden.

Gereedschappen en machines voor bijvoorbeeld het vermalen van maïs of het vervaardigen van bakstenen worden betaald uit speciaal voor de projecten gevormde fondsen. Daarbij is grofweg de regel: wie niet stroopt, krijgt geld – wie stroopt, krijgt niets.

Tot slot worden er culturele activiteiten georganiseerd, zoals toneelwedstrijden tussen lokale scholen. Spelend hoe een stroper wordt opgepakt door een scout van het nationale park, leren de kinderen dat bescherming van de dieren een belangrijke zaak is, en stropen slecht. Want alleen als de plaatselijke bevolking het belang gaat inzien van een gezonde wildpopulatie, maakt een APF-project kans van slagen.

Economisch gezien is de komst van APF voor de betreffende regio’s goed nieuws. Het management van een park vergt een investering van minimaal een half miljoen euro per jaar.

‘We moeten de mensen hier laten merken dat we het menen en dat is meer dan goodwill kweken’

serieus

Gemiddeld verschaft een park aan ongeveer honderd lokale bewoners werk. Daar staat tegenover dat na de komst van APF lucratieve activiteiten als stropen en illegale houtkap niet alleen verboden zijn, maar ook actief worden tegengegaan.

Mortieren

Behalve het welzijn van de natuur, trekt APF zich dus het lot van de lokale bevolking aan, dit in contrast met een organisatie als het Wereld Natuur Fonds. De hoop is dat de bewoners kunnen profiteren van de inkomsten uit het (duurzaam) toerisme dat op termijn in de parken moet gaan plaatsvinden. Piet Klaver, de opvolger van Fentener van Vlissingen als APF-voorman: “Een prachtig park onderhouden te midden van een menselijke woestenij werkt niet. Wat mij betreft is de dierenbescherming nog het meest eenvoudige onderdeel van wat we aan het doen zijn.”

Toch moeten in menig APF-park de dieren bijna letterlijk uit de klauwen van stropers worden gered. In 2003 werd Liuwa Plains National Park in Oost-Zambia een APF-park. Op dat moment reden daar nog met automatische geweren gewapende bendes uit Angola rond – een overblijfsel van de jarenlange burgeroorlog in dat land. Van de honderdduizend gnoes die ooit door het park trokken, restten nog zo’n tienduizend exemplaren; buffels had het park niet meer en leeuwen waren er bijna uitgestorven. Met de eerste lichting van 25 scouts is APF de strijd met die Angolese bendes aangegaan, ten koste van een enkele gewonde.

In de Democratische Republiek Congo is de situatie nog ernstiger. In het land heerst een burgeroorlog en soldaten van het rebellenleger Lord’s Resistance Army trekken vrijelijk door het park Garamba, sinds eind 2005 onder APF-beheer. Ook opereren in Garamba professionele stropersbendes, die hun kampementen beschermen met mortieren en mitrailleurs. In de korte tijd dat APF in Garamba actief is, vielen onder de APFscouts drie gewonden en een dode. De vier noordelijke witte neushoorns in het park – voor zover bekend de laatst overgebleven exemplaren van deze diersoort – moesten letterlijk uit de vuurlinie worden gered.

“Garamba is nou typisch een project waar je aan een avontuur begint zonder te kunnen zeggen hoe het afloopt,” zegt Piet Klaver erover. “Idealiter zou je die neushoorns daar weghalen om er in een veilig gebied mee te gaan fokken. Maar dat wil de Congolese overheid niet. Het is dus echt niet te zeggen of dat project gaat slagen.”

Volgens Piet Klaver moeten we de APF-parken beschouwen als ‘musea met een universele waarde voor de mensheid’. Een mooie gedachte, maar zouden de Afrikanen dat nou ook vinden? De ministers en hoge regeringsfunctionarissen met wie APF rond de onderhandelingstafel zit waarschijnlijk wel. Een dorpeling echter, die in ‘zijn’ park nooit meer wat extra vlees bij de karige maaltijd kan vangen, denkt daar misschien toch anders over. “Het zou inderdaad arrogant zijn voor ons westerlingen om de natuurparken van de mensen af te nemen zonder er iets voor terug te geven,” zegt Klaver daarover. “De parken moeten een sociaal-economisch dividend gaan betalen aan de lokale bevolking. En dat kunnen we in onze ogen alleen bereiken door stap voor stap de mensen in die visie te betrekken.”

Compensatie

Ook zonder oorlog en stropers blijft de missie van APF moeilijk. In Liuwa Plains in Zambia bijvoorbeeld, werd een oude vrouw aangevallen door een hyena en op afschuwelijke wijze

verminkt. Elke paar weken ontvangt de organisatie wel een brief met een klacht over schade veroorzaakt door dieren in het park, met daaraan gekoppeld de vraag om financiële genoegdoening. Automatisch vergoedingen uitkeren voor schade veroorzaakt door dieren die al eeuwen in het gebied leven, vindt APF echter te ver gaan. Daarbij is niet de organisatie eigenaar van het park, maar de lokale koning, de Litunga – van wie klagers al helemaal geen financiële compensatie hoeven te verwachten.

Het is de vraag of de parkbewoners Jongensdroom nog steeds vrolijk van dorp naar dorp Freelance journalist Pierre de Winter, kunnen lopen wanneer straks de leeu- auteur van dit artikel, zegde in de zomer wenpopulatie mogelijk haar oude ni- van 2004 zijn baan op bij het zakenblad veau heeft bereikt. Wapens mogen ze Management Team en vertrok als vrijwilimmers niet meer dragen, want dat is liger voor African Parks Foundation naar stroperswerktuig. Een echt antwoord Zambia en Malawi. Hij heeft in beide daarop hebben de parkmanagers landen drie maanden voor de organisaniet, behalve de suggestie aan de be- tie gewerkt. “Het was een jongensdroom woners om hetzelfde te doen als wat die uitkwam. Op safari gaan was toch al hun voorouders deden om leeuwen en iets wat ik mezelf ooit had beloofd, maar hyena’s op een afstand te houden: ’s dit was veel meer. Het werk, de schrijnachts een groot vuur bouwen. Ook nende armoede, maar ook enorm veel APF-voorman Piet Klaver erkent ‘hét plezier, en het avontuur. Eén ding zal ik antwoord’ op dergelijke kwesties niet nooit vergeten: alleen op de wijde vlakte te hebben. “Dat zullen we altijd plaat- van Liuwa Plains reed ik op m’n motor selijk, in overleg met de mensen daar, zachtjes naar ‘the Palm tree’; een magische plek. Gnoes en zebra’s overal om moeten formuleren.”

Tot nu toe is APF er bijna overal in me heen, een luie hyena die zijn heil met geslaagd om goede relaties met lokale tegenzin iets verderop zocht en aan de bevolkingsgroepen aan te knopen. voet van de boom een meertje, volledig Maar de organisatie weet ook dat bezet door een grote zwerm kraanvogels. dat niet voor niets gaat. In Majete in Adembenemend.” African Parks is altijd Malawi waren olifanten sinds de jaren op zoek naar vrijwilligers die werkzaamtachtig uitgestorven. Vorig jaar wer- heden en projecten in haar parken kunden er nieuwe exemplaren in het park nen uitvoeren. Voor wie interesse heeft: gebracht. Erg geïnteresseerd in de www.africanparks-conservation.com.

33

maatschappij african parks

de beesten waren de dorpelingen niet, wél in de te verwachten compensatie voor de bouw van een olifantenhek. APF heeft in Majete scholen gebouwd en waterputten geslagen en daarmee veel goodwill afgedwongen. Maar als de bewoners na een jaar of vijf het idee hebben dat de komst van APF hun nauwelijks iets heeft opgeleverd, zouden ze zomaar weer aan het stropen kunnen slaan. “We moeten de mensen hier laten merken dat we het serieus menen en dat is meer dan goodwill kweken,” zegt een parkmanager.

Biodiesel

meer kan doen. Klaver: “Biofuel is een optie. In Afrika kun je prima jatropha-struiken planten. De zaden van de jatropha bestaan voor 30 procent uit olie waarvan je biodiesel kunt maken. Daarmee kun je de lokale trekkers en vrachtwagens laten rijden en generatoren aan de gang houden. Of je kunt het vergassen voor elektriciteit.” Klaver ziet ook potentieel in de Afrikaanse kennis van traditionele medicijnen. “Op een stuk grond van honderd vierkante meter kan een Afrikaan je een complete apotheek aan middelen aanwijzen. Als je dat professioneel aanpakt, moeten goede medicijnen vermarkt kunnen worden.”

“Wij hebben niet op elke situatie een pasklaar antwoord,” zegt Klaver nog maar eens. “Maar wat we altijd goed in ons hoofd houden, is de kern: dat we een natuurbeschermingsorganisatie zijn die alleen maar in haar missie kan slagen als zij de steun van de plaatselijke bevolking verwerft. Als je dat consequent blijft doen, kun je altijd tot oplossingen komen.

Als wij voor de mensen daar niet een of andere win-win situatie weten te creëren, dan zijn we met ordinaire dierentuinen bezig. En dat is nooit de bedoeling geweest.”

‘Op een stuk grond van honderd vierkante meter wijst een Afrikaan je een complete

Mocht het tussen mensen, dieren en parkbeheerders allemaal goed gaan, dan blijft de vraag of het toerisme in de parken daadwerkelijk de gehoopte economische groei zal brengen. De overleden APF-voorman Paul Fentener van Vlissingen was daar realistisch in. Hij geloofde niet dat zijn organisatie een lokale economie op een hoger niveau zou kunnen brengen. “Dat zullen mensen toch echt zelf moeten doen.” Maar hij wilde APF wél inzetten om de mensen daar op allerhande manieren in bij te staan.

Zijn opvolger Piet Klaver stelt dat APF in elk van haar parken een ‘klein economisch motortje’ draaiende houdt, in de vorm van banen, het verbeteren van de infrastructuur en community-projecten. “In Majete in Malawi zijn vrouwen bijvoorbeeld brood gaan bakken en daar maken ze winst mee. Verder is er een biologisch tuinproject opgestart dat er veelbelovend uitziet.” Maar om economische ontwikkeling te faciliteren heb je meer nodig. Toerisme dus. In Marakele in Zuid-Afrika begint dat een aardige bron van inkomsten en activiteiten te worden. “Maar,” zegt Klaver, “we zullen het nooit willen zoals in het Kruger Park, waar enorme files doorheen slingeren.” Klaver denkt hard na over wat APF nog

apotheek aan’

Eind vorig jaar zond de AVRO een zesdelige serie uit over African Parks, onder de titel Droom van een tycoon. Op de internetsite Uitzending Gemist www.uitzendinggemist.nl” kan de serie nog worden bekeken.

35

spiritualiteit brief aan god

Stef

Stef Bos is zanger/tekstschrijver en vooral bekend door zijn lied Papa. Hij las deze brief voor op 4 januari 2007 in De Ochtenden op Radio 1. Hij is op dit moment in de Nederlandse en Belgische theaters te zien met zijn nieuwe brief aan boven programma Storm (www.stefbos.nl)

Bos´

37

weten beleven worden delen

verdieping thema

Van de eenmalige kookworkshop tot de wekelijkse cursus. Tot de meerjarige opleiding die je voorbereidt op niet minder

dan een nieuw leven. Verdieping kun je zoeken in vele soorten en maten. Uit het enorme aanbod maakten we deze arbitraire keuze. Incompleet maar zo zorgvuldig mogelijk. Gebaseerd op een combinatie van eigen ervaringen en goede

www.bksa.org

berichten. Hebben we een unieke opleiding over het hoofd gezien? Wil je je ervaringen delen? Zens hoort het graag.

Om het wat overzichtelijker te maken hebben we deze 49 cursussen en opleidingen ondergebracht in vier pijlers:

spiritualiteit41

‘Verdiepen kan men slechts wat heeft.’

diepte Karel Boullart filosoof

45gezondheid

persoonlijke ontwikkeling49 53maatschappij Ook laten we vier ervaringsdeskundigen aan het woord.

Waarom begonnen ze aan juist die ene cursus?

En wat leverde het hen op?

Tekst Marjolein Wolf beeld daniĂŤl nicolas Illustraties Flora Alves en Soraia Ernesto

39

spiritualiteit Isheteindelijktijdvoorbezinning?Benjegeïnteres-

seerd in religie? Op zoek naar iets als authenticiteit?

Wij selecteerde dertien spirituele opleidingen voor je.

Zorg voor de ziel

Goed en kwaad

Steeds meer mensen zoeken naar authenticiteit. Meditatieoefeningen kunnen helpen om de rust en concentratie te ontwikkelen die je daarbij nodig hebt. De meditatievorm van Spirituele Akademie Brahma Kumaris heet raja yoga.

Doel is volgens Brahma Kumaris om contact te leggen met je eigen oorspronkelijke natuur van vrede, liefde en innerlijke kracht, om je vervolgens te verbinden met de bron van zuivere energie, de Hoogste Ziel. In een serie van drie themadagen (op zondagen van 11.00-17.00 uur) wordt de basis van raja-yoga-meditatie uitgelegd aan de hand van beeldmateriaal, en beoefend met behulp van concentratie- en visualisatieoefeningen. De dagen zijn gratis, maar vooraf aanmelden is gewenst. Waar Haarlemmerdijk 137, Am-

Religiestudies kunnen ook worden gevolgd aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Studenten verdiepen zich in thema’s als goed en kwaad, lijden en dood, het hiernamaals en de plaats van de mens binnen de wereldgodsdiensten en de moderne religieuze bewegingen. Gekozen kan worden uit een bachelorstudie (3 jaar) en een masterstudie (1,5 jaar) De vernieuwde masteropleiding spiritualiteit kan zowel in voltijd (1 jaar) als in deeltijd (1,5 jaar) worden gevolgd. Het programma is gericht op het verkrijgen van wetenschappelijke kennis en vaardigheden van spirituele stromingen binnen de huidige maatschappelijke en culturele context. Waar Faculteit der Religiewetenschappen, Erasmusplein 1, Nijmegen Wanneer Start september Hoeveel € 1050,-

sterdam Wanneer Eerstkomende data 11 maart, 1 april, 13 mei Hoeveel

(deeltijd) of € 1500,- (voltijd) Info (024) 361 14 48 I.deHaes@theo.

Gratis Info (020) 624 02 05 bkamsterdam@bksa.org www.bksa.org

ru.nl www.ru.nl/religiewetenschappen

Verbinding in brede zin

Taal van de beelden

Ga je theologie studeren op een westerse universiteit, dan staan het christendom en het jodendom centraal. Bij de Hogeschool Geesteswetenschappen in Utrecht is dat anders. Binnen de vierjarige hbo-opleiding Religiestudies van de hogeschool is ook aandacht voor het hindoeïsme, het boeddhisme en de islam. Er is zelfs plaats voor een niet-religieuze wereldbeschouwing als het humanisme. De opleiding kan in deeltijd worden gevolgd.

Aardewerkplaats Amiel in Voorstonden verzorgt een tweejarige parttime opleiding Organische beeldhouwkunst. Studievakken zijn onder meer vormonderzoek en materiaalgebruik. Er wordt gewerkt met een veelheid aan materialen, waaronder klei, gips, cement, ijzer en boetseerwas. Steenhouwen, houtsnijden en bronsgieten (tweede studiejaar) staan ook op het programma. Waar Windheuvelstraat 3, Voorstonden Wanneer Start 20 september Hoe-

Waar Heidelberglaan 7, Utrecht Wanneer Start september Hoeveel

veel tussen € 1600,- en € 1850,- (naar draagkracht) Info (0575) 54 30

€ 1860 per jaar Info (030) 252 90 35 info@hgu.nl www.hgu.nl

90 informatie@aardewerkplaats.nl www.aardewerkplaats.nl

Van wicca tot Calvijn In oude religies waren het vaak een vader- en een moedergod die de hemel en de aarde schiepen. In het christendom werd het God de Vader. Moderne stromingen als new age en wicca (hekserij) geloven dat ook de mens een scheppende kracht heeft. De theologische jaarcursus Goddelijk design van het Origenesinstituut in Zeist behandelt tal van religieuze en spirituele visies op de schepping. In achttien zaterdagen reizen de deelnemers van de oudheid (o.a. druïden en magie, Griekse filosofie, gnosis) via de Middeleeuwen (heksen en kruidendokters, Dante, Luther, Calvijn) naar de nieuwe tijd (determinisme, Rudolf Steiner, Teilhard de Chardin). De cursus is in oktober 2006 gestart, maar inschrijven voor nog komende onderdelen is nog tot twee weken voor aanvang mogelijk. Waar Antropia, Hoofdstraat 20, Driebergen Wanneer Diverse data Hoeveel € 1250 Info (030) 699 05 86 /(035) 582 39 68 origenes-instituut@wanadoo.nl www.origenes-instituut.nl

Droom als inspiratiebron Het Itip, school voor leven en werk in Zutphen wil mensen inspireren om hun bezieling te volgen en biedt daartoe door het hele land cursussen en opleidingen aan. Een daarvan is is de cursus Dromen, die zowel in Amsterdam als in Utrecht wordt gegeven. In vijf avonden verkennen de

41

thema verdieping

deelnemers verschillende soorten dromen. Ze kijken naar de zeggingskracht en de mogelijke betekenis ervan. Ze gebruiken de droom om in beweging te komen met spel of creativiteit. De droom wordt zo zichtbaar en voelbaar als inspiratiebron en een hulp of wegwijzer in het leven. Waar

cursussen en opleidingen

spiritualiteit

Parkstraat 18, Utrecht & De Roos, P.C. Hooftstraat 183, Amsterdam Wanneer Start Amsterdam 7 maart, start Utrecht 12 maart Hoeveel € 175 Info (0575) 51 08 50 www.itip.nl

Buiten bezinnen Het hedendaagse leven stelt hoge eisen. Werk of studie, kinderen, hobby’s, sociale contacten, de druk van alle verplichtingen en verwachtingen neemt toe. Geen wonder dat we soms uit evenwicht raken. De Academie voor Zingeving en Levenskunst in Empe biedt een bezinningstraject Natuurlijk evenwicht voor mensen die verlangen naar innerlijke rust en balans. En waar kun je je natuurlijke evenwicht beter terugvinden dan in de natuur? Tijdens vijf bezinningstochten van drie uur in een wisselende omgeving staat elke keer een ander thema centraal. Waar IJsselstraat 13, Empe Wanneer Start september Hoeveel € 960 Info (0575) 50 11 33 azl@amorisis.nl

Jezelf trainen te Zijn

Oriëntatie in verscheidenheid

Je bent jong en je wilt wat?

De kerken lopen leeg, maar oosterse filosofie en meditatie zijn populairder dan ooit. Het gaat de nieuwe generatie religieuze mensen niet meer om blind geloof, maar vooral om eigen inzichten en ervaringen. Tegelijkertijd wordt er zo veel aangeboden dat je af en toe door de bomen het bos niet meer ziet. De driejarige cursus Oriëntatie in verscheidenheid van Stichting Filosofie Oost-West is gewijd aan alle grote spirituele en filosofische tradities wereldwijd. De eerste twee jaar (negen zaterdagen per jaar) maken deelnemers kennis met diverse stromingen van de westerse, Indiase en Chinese filosofie. Het derde jaar komen de islam en Afrikaanse religies aan bod. Waar Vergadercentrum

Kom je van de middelbare school, dan sta je voor belangrijke keuzes. Wil je een vervolgopleiding doen of ga je werken? Hoe ontdek je wat echt bij je past? Tijdens het oriëntatiejaar aan de Vrije Hogeschool in Driebergen kunnen jongeren hun wensen en mogelijkheden onderzoeken.

Na jaren van vooral studeren, staan nu hun creativiteit en dromen centraal. Kunstzinnige vakken als dans, toneel, muziek, beeldhouwen en schilderen vormen de hoofdmoot van het jaarprogramma. Al doende ontdekken de cursisten hun eigen stem en hoe hiernaar te luisteren.

Het oriëntatiejaar is bedoeld voor jongeren met een havoof vwo-diploma. Waar Hoofdstraat 20, Driebergen Wanneer

Vredenburg, Vredenburg 19, Utrecht Wanneer 10 maart, 14 april, 12

Start september Hoeveel Inkomensafhankelijk Info (0343) 51 80 44

mei et cetera Hoeveel € 350 voor het hele jaar, € 50 per losse dag Info

info@vrijehogeschool.nl www.vrijehogeschool.nl

(033) 422 72 02 info@filosofie-oostwest.nl www.filosofie-oostwest.nl

Onveranderlijk rustpunt Het Centrum Psychosynthese Holland in Amersfoort verzorgt een vijfjarige (een avond per week) basisopleiding tot psychosynthese-counselor. De grondlegger van psychosynthese, de Italiaanse psychiater Roberto Assagioli (1888-1974), stelde dat elk mens in het bezit is van een ‘hoger onbewuste’. Het is een onveranderlijk rustpunt in onszelf en de bron van kwaliteiten als liefde, mildheid, kracht, vreugde en wijsheid. Psychosynthese is een praktische methode om met deze bron in contact te komen.

Het bereiken van innerlijke vrede en evenwicht staat in deze vorm van transpersoonlijke psychologie centraal. Wie wil kennismaken met psychosynthese en de opleiding in Amersfoort kan bij Psychosynthese Holland een blok van twee introductieweekenden doen. Waar Muurhuizen 36, Amers-

We zijn. Een heel duidelijk gegeven, waar we normaal gesproken dan ook geen aandacht aan besteden. Volgens de School voor Zijnsoriëntatie in Utrecht werkt het echter heel openend als we dat wel doen. De mogelijkheid van onze geest om te ‘rusten in Zijn’ biedt een geweldig uitgangspunt om ons te bevrijden van beperkingen. Door dit te beoefenen, kunnen echter psychische patronen en emoties tevoorschijn komen die om begeleiding vragen. In de driejarige Zijnstraining van de school leer je het rusten in Zijn dan ook onder psychologische begeleiding. Waar Doelen-

16 t/m 18 maart + 30 maart t/m 1 april; 26 t/m 28 oktober + 9 t/m 11 novem-

straat 42, Utrecht Wanneer Start 5 & 6 oktober Hoeveel € 2473 per jaar

ber Hoeveel € 430 (voor twee weekenden, incl. verblijfkosten) Info (033)

Info (030) 231 65 13 info@zijnsorientatie.nl www.zijnsorientatie.nl

462 25 76 cphamersfoort@planet.nl www.psychosynthese-amersfoort.nl

foort (introductieweekenden in Doorn) Wanneer Introductieweekenden

Pijn of kwaliteit Eén worden met het goddelijke. Onbegrensd zijn. Dat zijn aspecten die tijdens de jaartraining Heel de mens van cursuscentrum Kasteel de Schans in België aan de orde komen. Het verlangen om heel te worden is een diep spiritueel verlangen. Daartegenover staat het aardse bestaan waarin we moeten leren omgaan met de begrensdheid van onze persoonlijkheid. Bij groei en ontwikkeling horen momenten van pijn. Pijn die individueel kan zijn of bij het mens-zijn hoort, zoals de angst voor ziekte en dood. Als je deze pijnen heelt, kunnen het kwaliteiten worden die je in de wereld vorm kunt geven.

In de training wordt onder meer gewerkt met geweldloze communicatie, hypnotherapie en emotioneel lichaamswerk. Waar Kasteelstraat 18, Opoeteren, België Wanneer Start 29 maart Hoeveel € 1200 (excl. verblijfkosten) Info (0032) 89 62 92 62 info@kasteeldeschans.com www.kasteeldeschans.com

‘Eens per week heb ik

aandacht voor hoe ik in het leven sta’

Het belangrijkste in je leven Filosofie en meditatie zijn geen activiteiten van oude wijzen uit lang vervlogen tijden, maar voor iedereen in het dagelijks leven toepasbaar. Dat is het motto van Stichting Filosofie & Meditatie, met centra in Egmond en Amstelveen. In de cursussen van de stichting staan de deelnemers stil bij vragen als: Wat is het allerbelangrijkste in mijn leven? Hoe kan ik daar vorm aan geven? Teksten uit oosterse en westerse spirituele tradities helpen bij de zoektocht naar het antwoord op deze vragen. Waar Herenweg 270, Egmond aan de Hoef & Koningslaan 6, Amstelveen Wanneer Start september Hoeveel € 60 per blok van twaalf lessen Info (072) 507 07 60 info@cynham.nl www.cynham.nl

Majanka Keijer(36)deedeencursus Filosofie & meditatie. Ze ervaarde dat er zowel binnen als buiten haar een plek is, waar het helemaal stil is.

“Een paar jaar geleden had ik behoefte aan verdieping in mijn leven. Werk, vrienden, familie, leuke dingen doen – het ging allemaal goed, maar ik wilde meer uit mijn leven halen dan alleen maar bezig zijn met dagelijkse dingen. Ik had jaren geleden al eens twee keer een themaweek gevolgd via de Stichting Filosofie & Meditatie. De sfeer en de benadering daarvan sprak me aan. In het najaar van 2005 ben ik begonnen met de introductiecursus. Daarna ben ik verder gegaan met de vervolgcursus. De woensdagavonden zijn heilig voor me. Voor mij is het belangrijk me eens in de week te omringen met gelijkgestemden om te praten over waar het voor mij in het leven om gaat: in contact komen met mijn ware zelf. Een ander noemt het God of de ziel, maar uiteindelijk hebben we het over hetzelfde.

We beginnen de avond met een stilteoefening, waarbij je het lichaam ontspant, je gedachten probeert los te laten en luistert naar de stilte achter de geluiden. Daarna leest de cursleider een tekst voor uit een spirituele traditie, waar we

vervolgens met elkaar over doorpraten. We vertellen elkaar wat we herkennen of wat weerstand oproept. We wisselen uit hoe we de vaak eeuwenoude kennis kunnen toepassen in ons dagelijks leven – of juist niet. De teksten komen vaak uit hindoeïstische geschriften, zoals de Bhagavad Gita, maar ook uit andere stromingen, zoals het boeddhisme, of uit een hedendaags boek over spiritualiteit.

Het doet me goed om elke week even aandacht te besteden aan hoe ik in het leven sta. Door de cursus kan ik mijn aandacht beter richten op het hier en nu. Dankzij de stilteoefeningen ervaar ik dat zowel binnen als buiten mij een plek bestaat waar het helemaal stil is. Dat vind ik een geruststellende gedachte, dat je die stilte altijd met je meedraagt. Ik merk dat ik door de cursus de dingen beter kan laten zijn zoals ze zijn. Dit geldt voor mijn emoties, maar ook voor rondcirkelende gedachten en nare situaties. Ik hoef het niet op te lossen, het mag er zijn. Als ik een tijdje niet zo lekker in mijn vel zit, heb ik niet meteen iets van: help!, maar wacht ik gewoon tot het weer beter gaat. Ik had altijd al een soort van oervertrouwen, in mezelf, in het leven, maar door de cursus ben me er nu veel bewuster van.”

43

thema verdieping

AD

Gezondheid Hoe kom je in balans, hoe blijf je gezond? Opleidingen

voor lichaam en geest: van stoelmassage tot macrobiotisch koken, van voetreflexologie tot homeopathie.

Je lichaam voelen

Sushi op zaterdag

Bij haptotherapie richt je je meer op je binnenwereld, binnen de haptonomie wordt aanraking gebruikt om te voelen wat het lichaam vertelt. Je leert de signalen van het lichaam te herkennen. De Academie voor Haptonomie in Doorn geeft naast een tweejarige opleiding in de haptonomie (a) en een vijfjarige opleiding in de haptotherapie (b) een eendaagse introductiecursus Wat is haptonomie (c). Hierin worden de basisbegrippen van de haptonomie behandeld en kunnen de deelnemers haptonomische technieken aan den lijve ervaren. Ook zijn er tijdens deze introductiecursus lezingen en demonstraties. Waar Jan Ligthartlaan 1, Doorn Wanneer (a) september

Macrobiotisch koken is niet alleen gezond, het kan ook gewoon lekker zijn. Denk bijvoorbeeld aan sushi, de Japanse zeewierrolletjes, gevuld met rijst, groente en vis. Deze delicatesse wordt de laatste jaren steeds populairder in Europa. Het Kushi Instituut in Amsterdam geeft sushiworkshops. Eerst krijg je te zien hoe je de traditionele Japanse vullingen en dipsaus bereidt.

Daarna ga je oefenen met het rollen van de vulling in het zeewier. Elke deelnemer gaat naar huis met een lekkere sushi-lunch.Waar Weteringschans 65, Amsterdam Wanneer 10 maart, 13 maart en 21 april (10.00-12.30 uur) Hoeveel € 25 per ochtend

(b) oktober (c) 14 maart Hoeveel (a) € 2650 per jaar; (b) 3050 per jaar; (c) €

(incl. sushi-lunchbox) Info (020) 625 75 13 kushi@macrobiotics.nl www.

310 Info (0343) 51 51 78 info@haptonomie.nl www.haptonomie.nl

macrobiotics.nl

Holistisch genezen

Massage & lichaamswerk

De natuurgeneeskunde ziet een ziekteverschijnsel niet als een afwijking van een orgaan of deel van het lichaam, maar als een verstoring van het evenwicht tussen alle lichaamssystemen. Met behulp van natuurlijke geneesmiddelen en methoden probeert deze geneeskunde het zelfgenezend vermogen te stimuleren. Denk hierbij bijvoorbeeld aan fytotherapie en homeopathie. De Academie voor Natuurlijke Geneeswijzen Noord-Nederland biedt een vijfjarige beroepsopleiding voor natuurgeneeskundig therapeut aan (hbo-niveau). Waar Koekoekstraat 8,

Massage, meditatie, dans, geluid, en grondingsoefeningen zijn de ingrediënten van de workshop Massage & lichaamswerk van centrum Sanu in Deventer. Massagevormen zijn onder meer intuïtieve ontspanningsmassage (waarbij je leert vertrouwen op je impulsen tijdens het geven van de massage) en ayurvedische massage, een massagevorm die reinigt, activeert en balans brengt in het lichaam. Met het lichaamswerk (meditatie, dans, energiewerk, bewegen) helpt om lekkerder in je lijf te zitten. Waar Centrum Meeuwenveen, Meeu-

Meppel Wanneer Start 1 september Hoeveel € 3500 per jaar (incl.

wenveenweg 1-2, Havelte Wanneer 15 t/m 18 mei Hoeveel € 444 Info

inschrijfgeld) Info (0522) 26 01 06 info@angnn.nl www.angnn.nl

(0570) 61 37 18 sanu@home.nl www.sanu.nl

Zachte vechtkunst Bijna iedereen kent ze wel, de rustige vloeiende bewegingen van tai chi. Tai chi is mooi om te zien, maar ook bijzonder om te doen. Deze oude Chinese bewegingskunst heeft haar oorsprong in het taoïsme, de traditionele Chinese geneeskunde en de vechtkunst. De stromende opeenvolging van bewegingen opent het lichaam, waardoor de energie (chi) weer vrij kan doorstromen. Dat geeft niet alleen een vitaal gevoel, maar stimuleert ook zelfgenezende krachten. En, ook niet onbelangrijk, het ontspant de geest. Wie dit alles wil ervaren, kan een introductieles Tai chi doen bij de School voor Tai Chi Chuan in Amsterdam. Graag telefonisch of per e-mail reserveren. Waar Lijebaansgracht 166, Amsterdam Wanneer Eerstvolgende introductieles 24 maart (14.00 uur) Hoeveel gratis Info (020) 423 44 60 info@itcca.nl www.itcca.nl

Gevoelige voetzolen Als je moe bent, kan een stevige voetmassage wonderen doen. Dat komt doordat er op de voetzolen reflexpunten liggen die corresponderen met weefsels en organen in je lichaam. Stimuleer je deze punten, dan stroomt de energie goed door. In landen als Egypte, China en India wordt massage van de voetzolen al meer dan drieduizend jaar als therapie toegepast. Zo worden fysieke klachten en problemen van uiteenlopende aard behandeld.

45

thema verdieping

‘Het was

cursussen en opleidingen

gezondheid

aanraking

Sonnevelt Opleidingen geeft op meerdere locaties in Nederland een driejarige opleiding Voetreflexzonemassage. In het basisjaar leer je welke punten met welke organen en delen van het lichaam in verbinding staan en hoe je deze plekken op een positieve manier kunt beïnvloeden.

In het tweede jaar komen vooral de psychische oorzaken van lichamelijke klachten aan de orde.

Het afsluitende jaar staat in het teken van veelvoorkomende klachtenbeelden. Sonnevelt Opleidingen verzorgt ook workshops en korte cursussen voetreflexzonemassage. Waar Diverse locaties

Dat is het basisprincipe van de klassieke homeopathie. Homeopathie werkt niet alleen bij lichamelijke klachten, maar kan ook bij psychische problemen worden ingezet. Om een nauwkeurige diagnose te stellen en het meest passende geneesmiddel te kiezen is veel studie nodig. De School voor Homeopathie in Amersfoort is een zesjarige opleiding in de Klassieke homeopathie op hbo-niveau (één dag per week). Waar Daam Fockema-

Wanneer Start driejarige opleiding september Hoeveel ca.

of info@schoolvoorhomeopathie.nl www.schoolvoorhomeo-

€ 1200 per jaar Info (0418) 51 57 82 info@sonneveltopleidingen.

pathie.nl

nl www.sonneveltopleidingen.nl

Yoga voor kinderen

laan 12, Amersfoort Wanneer Open dagen 24 maart en 16 juni; start opleiding eind augustus Hoeveel € 1490 per jaar (incl. inschrijfgeld) Info (035) 656 08 85 secretariaat@wanadoo.nl

Technieken voor stoelmassage

Behandelen op afstand Bij een reikibehandeling – reiki is het Japanse woord voor ‘energie’ – stuur je energie door middel van handoplegging, wat fysiek en geestelijk een helende uitwerking heeft. Reiki kent verschillende graden. Tijdens een eerstegraads Reikicursus (Reiki 1) leer je de basisposities om jezelf te behandelen en gezin en familie een behandeling te geven. Je krijgt informatie over de geschiedenis van reiki, maar je ervaart ook wat het voor je kan doen. Bij tweedegraads reiki (Reiki 2) leer je anderen op afstand te behandelen.

Een van de vele plekken waar je reiki kunt leren is het Helios Reiki en Groei Centrum in Heerde, prachtig gelegen op de Veluwe. Waar Badhuisweg 3, Heerde Wanneer 23-25 maart, 18-20 mei (Reiki 1); 9-11 maart, 21-

(038) 750 44 18 psbouvy@versatel.nl www.holistischekindery-

De Balans Stoelmassages geeft op verschillende locaties in het land een cursus Stoelmassage. De cursus bestaat uit verschillende modules, die ook los van elkaar gevolgd kunnen worden. Je begint met de basismodule van twee dagen, waarin je de basistechnieken leert om een professionele stoelmassage te geven. Daarna kun je kiezen uit modules als ‘werken met stoelmassage met olie’ en ‘stretching en oefeningen’. In de cursus komen technieken uit de rebalancing, de klassieke, energetische en drukpuntmassage aan de orde. Samen stellen ze je in staat om iemand in een massage van twintig minuten te laten ontspannen en mogelijke klachten te verminderen.

Tijdens de cursus is er veel aandacht voor zowel de eigen werkhouding als het afstemmen op dat wat elke individuele cliënt nodig heeft. Waar Di-

oga.nl & www.muziekspelenbeweging.nl

verse locaties Wanneer Basismodule, eerstkomende data 3 +

Kennismakingsdag 1 maart en 1 november Hoeveel € 25 (voor

4 maart (Exmorra); 31 maart + 1 april (Weesp); 6 + 7 april, 5+ 6

de kennismakingsdag) Info (0575) 57 47 99 info@plegan.nl

oktober (Wijhe) Hoeveel € 240 basismodule, vervolgmodules €

www.plegan.nl

Kinderen houden van spelletjes. In de eenjarige (tien lesdagen) opleiding Docent holistische kinderyoga bij Arterre in Zwolle leer je daarvan gebruik te maken. Er zijn talloze concentratie-, visualisatie- en stiltespelletjes die kinderen leuk vinden om te doen en waardoor ze zich tegelijkertijd ongemerkt ontwikkelen. Arterre geeft ook een eenjarige (twaalf lesdagen) bijscholing Muziek, spel en beweging, gericht op volwassenen die met kinderen (willen gaan) werken. Aan de orde komen liedjes, danstechnieken, expressievormen en kindgerichte visualisatie-, adem- en houdingsoefeningen. Waar Groenestraat 71, Zwolle & Groesbeekseweg 146, Nijmegen Wanneer Start september Hoeveel € 890 (kinderyoga) € 990 (muziek, spel en beweging) Info

Afweersysteem in actie De eigen geneeskracht van een patiënt prikkelen met een minimale dosis van een geneesmiddel.

110 Info (0515) 23 35 67 info@debalansstoelmassages.nl www. debalansstoelmassages.nl

24 juni (Reiki 2) Hoeveel € 150 per weekend Info (0578) 69 57 57 www.helioscentrum.nl

Hoofd, hart & handen Werk je met zieke mensen of ouderen, dan is het belangrijk dat je deze mensen blijft zien als ‘mens’ en niet reduceert tot hun ziekte, handicap of ouderdom. Vanuit deze visie organiseert de antroposofisch geïnspireerde Stichting Plegan in Zutphen cursussen voor mensen die werkzaam zijn in de zorg. In de cursus Hoofd, hart & handen leren de cursisten over het drieledig mensbeeld van de antroposofie en hoe dit in de praktijk te herkennen en een plaats te geven. Ook wordt er geoefend met kunstzinnige vakken als boetseren, schilderen en euritmie, de antroposofische bewegingskunst. Waar? Moesmate 13, Zutphen Wanneer

een met als boodschap: het is goed, je hoeft niets’

Aanraking als therapie Bij haptotherapie wordt aanraking gebruikt om je bewust te maken van de wijze waarop je in het leven staat. Het is gericht op het (terug)vinden van een basisgevoel van veiligheid en vertrouwen. Je ervaart aan den lijve wat je mogelijk mist, wat je nodig hebt en wat je mogelijkheden zijn. Emoties die daarbij opkomen, kunnen worden geuit. Het Instituut voor Toegepaste Haptonomie in Berg en Dal geeft een vierjarige opleiding tot haptotherapeut in deeltijd. Per jaar zijn er vijftien collegedagen, in het laatste jaar acht. Waar Conferentiecentrum Hothurnsche Hof, Zevenheuvelenweg 48a, Berg en Dal Wanneer Open dagen 17 maart en 12 mei Hoeveel € 3750 per jaar Info (024) 645 24 51 info@ith-haptonomie. nl www.ith-haptonomie.nl

Esse Dijks (39)deedeenopleidinghaptotherapie. Daarbij gebruik je aanraking om je bewust te worden van jezelf en hoe je in het leven staat.

“In het verleden heb ik geschiedenis gestudeerd. Mijn vader wilde dat en dus deed ik dat braaf. Maar ik vond er eigenlijk niet veel aan. Tijdens mijn studie begon ik met de Argentijnse tango. Die dans fascineerde me zo dat ik op een zeker moment erin ben gaan lesgeven.

Ik merkte dat ik daarbij niet zozeer bezig was met de uiterlijkheden van de dans en het aanleren van de passen, maar meer met het contact tussen de danspartners. Bij de tango sta je met je bovenlichaam dicht bij je partner en dat ervaren veel mensen als erg intiem. In mijn lessen vroeg ik leerlingen vaak hoe dat voor hen voelde en wat er met hen gebeurde tijdens het fysieke contact. Kortom: ik was vooral bezig met hoe ze in hun lijf zaten en wat hen bewoog. Op een dag kwam een vrouw bij mij op les die haptotherapeut was. Ik had nog nooit van haptotherapie gehoord. Ik vond haar leuk, dus ik was wel geïnteresseerd. Zij nodigde mij uit om het zelf een keer bij haar te komen ervaren. Tijdens die

eerste sessie gebeurde er ontzettend veel. Ik weet nog dat de therapeute mij heel teder op mijn rug aanraakte. Het was een heel andere aanraking dan wanneer iemand iets van je wil, meer een aanraking met als boodschap: het is goed, je hoeft niks. Deze aanraking maakte me heel emotioneel, ik heb verschrikkelijk gehuild. Korte tijd later ben ik met de opleiding begonnen.

Ik heb daar ontzettend veel geleerd, vooral over mezelf.

Haptotherapie is een methode waarbij je door in contact te komen met een ander jezelf leert kennen. We deden veel ervaringsgerichte oefeningen. Hoe leg je contact met anderen? Wat gebeurt er met je als iemand dichtbij komt? Hoe houd je daarbij contact met jezelf? Het is belangrijk dat je jezelf leert kennen in deze situaties, want als haptotherapeut ben je je eigen instrument. Als ik me bijvoorbeeld afsluit tijdens een behandeling, voelt degene die ik behandel dat meteen.

In 2005 heb ik de opleiding afgerond. Nu heb ik een eigen praktijk. Reclame heb ik nog nooit gemaakt, maar mijn praktijk zit helemaal vol. Misschien omdat ik zo bezield ben door het vak. Vanaf het eerste moment voelde ik: dit is wat ik wil doen!”

47

thema verdieping

AD

Persoonlijke ontwikkeling Serieuze astrologie, diepgravend biografiewerk, kunst om nieuwe wegen in te slaan. Dertien opleidingen om jezelf te ontwikkelen.

Een beeld zegt meer...

Bidden met je lichaam

...dan duizend woorden. Onze innerlijke beelden vormen de bouwstenen van wie we zijn en wat we doen. Onze geest gebruikt beelden om informatie te coderen, op te slaan en te verwerken. Niet voor niets beschrijven we onze gevoelens vaak in beeldende taal: ‘Ik zit in de put’ of ‘het was alsof ik vleugels kreeg’. Imaginatie, ook wel visualisatie of geleide verbeelding genoemd, wordt toegepast in vele therapieën en coachingsmethoden. De School voor Imaginatie in Amsterdam verzorgt een opleiding Imaginatie, bedoeld voor coaches, therapeuten, trainers, supervisors, hulpverleners en andere professionals die met mensen werken. De opleidingsmodules van elk twee dagen kunnen los van elkaar worden gevolgd. Waar Weteringschans 72,

Lekker buiten dansen, met je voeten op de aarde. Repeterende bewegingen maken, op muziek waarvan je in trance raakt. Dat is oerdans. ‘Bidden met je lichaam’, noemt dansdocente Anneke Wittermans het. In haar jaartraining Oerdans (dertig dinsdagen) trainen de deelnemers hun lichaam en verfijnen ze door constante herhaling hun dansbewegingen. Op een zeker moment laten ze hun lichaam gewoon zijn gang gaan, waardoor het zijn eigen balans vindt. Waar De Dansvloer, Balkstraat 31,

Amsterdam Wanneer Diverse data Hoeveel € 270 per module Info (020)

Elk mens heeft een unieke resonantie. Een mooie illustratie hiervan is een traditie van de Mbuti-pygmeeën. Wannneer een Mbuti-vrouw zwanger is, zondert ze zich met andere vrouwen van de stam af om te mediteren en te luisteren, net zo lang tot ze het lied van het kind horen. Later wordt dit lied bij bijzondere gebeurtenissen in het leven van het kind ten gehore gebracht. Voor wie ook op zoek wil naar zijn eigen klank geeft coach en stemtherapeut Marius Engelbrecht in Den Haag de jaartraining Stemexpressie. In de training leer je je lichaam als klankkast te gebruiken. Wat in je leeft gaat resoneren, en via stemexpressie kunnen vastzittende gevoelens en ervaringen weer in beweging komen. Waar Westeinde 175, Den Haag Wanneer Eind september Hoeveel

673 13 95 info@imaginatie.nl www.imaginatie.nl

Achterwaarts je leven begrijpen ‘Het leven wordt voorwaarts geleefd, maar achterwaarts begrepen.’ Deze uitspraak van de filosoof Sören Kierkegaard is de basis van biografiewerk. Het Instituut voor Biografiek in Zeist geeft een basisworkshop Biografie (zes avonden en een zaterdag). Door te schrijven over verschillende thema’s die in je leven een rol spelen, krijg je zicht op je levensloop. Gebeurtenissen vallen op hun plek, ervaringen komen in een ander perspectief te staan en nieuwe besluiten dienen zich aan. Waar Landgoed De Reehorst, Hoofd-

Utrecht Wanneer Start 18 september Hoeveel € 1200 Info (0578) 61 01 61 oerdans@planet.nl www.oerdans.nl

Ieder zingt zijn eigen lied

straat 8, Driebergen Wanneer Start 1 oktober Hoeveel € 695 Info (030)

€ 2250 Info (06) 48 49 43 58 (070) 354 55 73 mariusengelbrecht@orange.

692 29 62 info@biografiek.nl www.biografiek.nl

nl www.mariusengelbrecht.nl

Het pad van de pen Als we niet oppassen, luisteren we meer naar de wereld om ons heen dan naar onszelf. Schrijven in een dagboek is een manier om je weer bewust te worden van wat er in je leeft. Shodo betekent in het Japans ‘de weg van het schrijven’. Onder deze naam presenteert schrijftrainer Christine de Vries creatieve schrijfcursussen, waaronder de weekendcursus Luisteren naar je pen, voor vrouwen die al schrijvend willen stilstaan bij hun ervaringen, motieven en herinneringen. Christine de Vries ziet het dagboekschrijven als een ontdekkingsreis die je helpt herinneren wie je was, bent en wilt zijn. Schrijfoefeningen en het werken met associaties, tekstfragmenten en beeldmateriaal helpen daarbij. Tijdens de cursus staat niet het product, maar het creatieve proces centraal. Schrijftalent is dus niet nodig.

Waar St. Liobaklooster, Herenweg 85, Egmond-Binnen Wanneer 20 t/m 22 april; 14 t/m 16 december Hoeveel € 250 (2-persoonskamer) of € 280 (1-persoonskamer) Info (072) 511 83 09 info@shodo.nl www.shodo.nl

De clown in jezelf Ieder mens heeft een clown in zich. Bij Opleidingscentrum Speel wie je bent in Kamperveen kun je met de basisclownopleiding de clown in je naar boven halen. Tijdens deze jaartraining (dertig dagen + twee avonden) leer je jezelf te blijven terwijl je aandacht krijgt. Voor de duidelijkheid: een clown hoeft niet grappig te zijn, in de rol van clown kun je ook andere kanten van jezelf laten zien. Tijdens de training

49

thema verdieping

‘Ik ben een

stuk

geduldiger geworden’

cursussen en opleidingen

persoonlijke ontwikkeling

Een manier van leven krijgt verder ook het contact maken met anderen veel aandacht. Het gaat er daarbij om dat de ander zich echt gezien voelt. De clowns in de opleiding lopen stage op straat, in een verpleeghuis, in een hospice en op de kinderafdeling van een ziekenhuis. De opleiding richt zich op wie zijn of haar eigen clown wil ontdekken en op mensen met professionele aspiraties. Waar Zuideinde West 3, Kamperveen Wanneer Oktober ’07

van de astrologie, maar ook over de beperkingen ervan.

Verder is er veel aandacht voor de nieuwe inzichten en technieken die het vakgebied de afgelopen jaren rijker is geworden. Aansluitend op de vierjarige opleiding kunnen twee verdiepingsjaren worden gevolgd. Waar Amsterdamseweg 156, Amstelveen Wanneer Start laatste week van augustus Hoeveel € 465

De Zwitserse psychiater Carl Gustav Jung (1875-1961) heeft talloze handvatten achtergelaten waarmee je zicht kunt krijgen op je binnenwereld. Het Jungiaans Instituut in Nijmegen verzorgt de driejarige opleiding Jungiaanse psychologie en persoonlijke ontwikkeling. Cursisten maken kennis met jungiaanse basisbegrippen als ‘archetypen’, ‘individuatie’, ‘persona’ en ‘synchroniciteit’. Ook wordt er praktisch gewerkt met onder meer dromen, sprookjes en verhalen, symboliek, tekeningen en tarot. Een vooropleiding op minimaal hbo-niveau is vereist. Jaarlijks zijn er twaalf collegedagen. Waar Lankforst 26-10, Nijmegen Wanneer Start oktober Hoeveel € 995 per jaar Info (024) 344 00 84 info@jungiaansinstituut.nl www.jungiaansinstituut.nl

In de sterren?

Over astrologie bestaan veel misverstanden. Zo wekken horoscopen in dag- en weekbladen de indruk dat alles vaststaat en dat we de invloed van de sterren niet kunnen ontlopen. Stichting Archernar in Amstelveen geeft een vierjarige opleiding Astrologie waarin je meer genuanceerd met astrologie leert omgaan. Uitgangspunt is dat ieder mens verantwoordelijk is voor zijn eigen handelen. De horoscoop is geen excuus voor je gedrag, het kan hooguit een instrument zijn om jezelf en je drijfveren beter te leren kennen. Tijdens de opleiding leer je veel over de mogelijkheden

Vrij & kunstzinnig

1, Lage Vuursche Wanneer 28 maart en 29 augustus Hoeveel € 75 Info (035)

5, Leiden Wanneer September 2007 Hoeveel € 1295 per jaar Info (071) 512

666 84 47 info@venwoude.nl ww.venwoude.nl

31 37 info@dezonneboom.nl www.dezonneboom.nl

Kennismaken met tantra

Jungiaanse psychologie

kleurtrainingen.nl www.carlykleurtrainingen.nl

Bij tantra wordt vaak aan seks gedacht. Maar tantra is eigenlijk veel meer een spirituele weg. Het is een manier van leven waarbij niets wordt ontkend of afgewezen. Je zegt ‘ja’ tegen alle aspecten van het leven, hoe heilig of juist banaal ze ook zijn. Vanuit eerbied en dankbaarheid voor het leven.

Wie wil kennismaken met deze spirituele weg kan een introductieworkshop Tantra doen in Centrum Venwoude in Lage Vuursche. Tijdens de eendaagse workshop doe je tantrische meditaties en oefen je met onder meer aanraking en sensitiviteit. Toegankelijk voor singles en voor paren. Waar Vuurse Steeg

per jaar Info (020) 643 69 79 info@achernar.nl www.achernar.nl

Yoga is niet alleen een manier om fit en lenig te worden. Yoga is een levensstijl. Op het Raja Yoga Instituut in Ilpendam wordt de yoga onderwezen zoals deze in 200 voor Christus beschreven is door de Indiase leermeester Patanjali. Hij ontwikkelde raja yoga, de yoga van de koninklijke weg naar zelfverwerkelijking, die uit acht aspecten bestaat. Naast de yogahoudingen (asana’s) houdt de yogastudent zich bezig met morele principes en idealen, energiebeheersing en onthechting, concentratie, meditatie en contemplatie. De basisopleiding raja yoga bestaat uit veertig wekelijkse lessen van drie uur, verspreid over een schooljaar. Waar Aalduikerweg 1,

basisjaar 3 maart Hoeveel € 1695 per jaar Info (0516) 54 22 73 info@carly-

Ieders leven is een kunstwerk in ontwikkeling. Dat is de gedachte achter de Vrij Kunstzinnige Jaren, een tweejarige opleiding (een middag per week) van Centrum De Zonneboom in Leiden. De opleiding is bedoeld voor mensen die het gevoel hebben dat oude vormen zijn weggevallen of steeds meer beginnen te knellen. Kunst kan helpen de moed en de inspiratie te vinden om een nieuwe weg in te slaan. Kunstzinnige activiteiten geven vaak een gevoel van vrijheid en verdieping. Tijdens hun zoektocht naar een meer passende levenssituatie gaan cursisten schilderen, tekenen, boetseren, zingen & muziek maken, bewegen, vertellen, clownen en nog veel meer. Op zondag 18 maart is er een kennismakingsworkshop. Waar De Laat de Kanterstraat

tot juni ’08 Hoeveel € 2000 Info (0525) 62 08 08 speelwiejebent@hetnet.nl www.speelwiejebent.nl

dere keuze uit: kleurdocent, kleurhealing en kleuroscopen maken. Waar Landgoed de Horst, De Horst 1 Driebergen Wanneer Start

Kleur (be)kennen

Zingende schalen

In de opleiding Creatieve en intuïtieve kleurontwikkeling van Carly Kleurtrainingen ontdek je de kracht van kleuren en leer je daarmee te werken. Kleuren hebben veel invloed op onze emoties en onze gezondheid. Ze kunnen ons op een dieper niveau in contact brengen met onszelf. In het eerste jaar van de opleiding (vijf weekenden) doen de deelnemers kleuroefeningen om aan te voelen welke kleuren bij hen passen en welke kleur hen in een bepaalde situatie of periode kan ondersteunen. Ze krijgen praktische handvatten om hun eigen innerlijke kleur en beeldtaal te leren begrijpen en zichzelf zo beter te leren kennen. Na het basisjaar worden verschillende specialisaties aangeboden om professioneel met kleur te leren werken. Er is onder an-

Klank is trilling. Waar klank hoorbaar is, is trilling voelbaar.

Daarom kunnen klankschalen zo’n bijzonder effect hebben op lichaam en geest. De zingende schalen komen uit India, Nepal en Bangladesh en zijn samengesteld uit metalen die harmonische klanken voortbrengen. Door op de klankschaal te slaan of zachtjes langs de rand te wrijven, ontstaan zogenoemde boventoonresonanties, klanken met een hoge trilling die lichaam en geest in balans kunnen brengen. Centrum Klankkleur in Grolloo (Dr.) verzorgt een jaaropleiding Klankmassage (12 lesdagen). Na de opleiding ben je klankmasseur en kun je therapeutisch werken met klankschalen en gongs.

Waar Hoofdstraat 8, Grolloo Wanneer Start 14 september Hoeveel € 840 Info (0592) 50 17 40 info@klankkleur.nl www.klankkleur.nl

Ilpendam Wanneer Start 21 augustus Hoeveel € 80 per maand Info (020) 436 11 74 rajayoga@xs4all.nl www.xs4all.nl/~rajayoga

Frank Rietman (37) is tandarts van beroep, maar studeert raja yoga om uiteindelijk yogaleraar te worden. ‘Van yoga word je niet alleen lenig, je krijgt er ook veel zelfkennis door.’

“Zeven jaar geleden rondde ik mijn studie tandheelkunde af, met het gevoel dat ik tijdens mijn studie weinig had meegekregen op het gebied van zingeving. Als tandarts kan ik mijn ei goed kwijt in praktische zin, maar qua levensinvulling biedt het vak me te weinig uitdaging.

Vlak nadat ik was afgestudeerd, kwam ik via een vriend in aanraking met raja yoga. De eerste keer dat ik de leraar van het Raja Yoga Instituut in Ilpendam ontmoette, voelde ik meteen een klik. Ik besloot de verkorte basisen docentenopleiding te volgen, een fulltime opleiding van een jaar. Na dat jaar bleek wat ik had geleerd niet te beklijven. Daarom doe ik de docentenopleiding nog een keer, maar nu in deeltijd. Ik heb het gevoel dat ik de opleiding de eerste keer vooral voor mezelf deed en ik nu leer om de kennis op anderen over te dragen. Ik wil graag yogales geven, maar dat heeft geen haast. Ik denk dat ik er mijn beroep van ga maken, maar pas als

de tijd rijp is. Dat kan ook mijn zestigste of zeventigste zijn. Voorlopig verdien ik mijn inkomen als tandarts.

Raja yoga heeft me erg veranderd. Net als mijn vader en mijn grootvader was ik altijd erg opvliegend. Dat is veel minder geworden, ik ben een stuk geduldiger nu.

We leren tijdens de lessen om onze energie te beheersen en dat komt goed van pas. Maar het heeft ook veel te maken met de zelfkennis die ik bij de yoga opdoe. Ik neem bewuster beslissingen. Een van de richtlijnen van raja yoga is om sober te leven. Een voorbeeld. Toen eind vorig jaar mijn derde kind op komst was, bedacht ik me dat een grotere auto handig zou zijn. Terwijl ik daar naar op zoek was, realiseerde ik me opeens de hogere kosten van zo’n auto. Ik werk bewust maar twintig uur per week, zodat ik het niet druk heb. Misschien zou ik voor die auto meer moeten gaan werken. Daarop besloot ik van de koop af te zien. We redden ons prima met onze kleine auto. Begeerte speelt vaak een rol bij het nemen van beslissingen. Veel van mijn vrienden rijden in grote auto’s en sommigen vinden het maar vreemd dat ik een kleine auto heb. Maar mijn ambitie ligt ergens anders: ik wil een goede yogaleraar worden!”

51

Maatschappij Sociaal ondernemen, biologisch verbouwen, groen onderwijs. Inspirerende opleidingen voor een betere maatschappij.

Natuurlijk voor dieren

Zorg met aandacht

Ook dieren kunnen baat hebben bij een holistische benadering van ziekte en gezondheid. Veterinair instituut Silverlinde in Breda is pionier in het toepassen van natuurgeneeskunde op dieren, vooral op honden en paarden. De (parttime) opleiding Veterinair natuurgeneeskundige heeft vakken als Bachtherapie, aromatherapie en voedingsleer, naast reguliere medische studieonderdelen als anatomie, fysiologie en farmacologie. De opleiding kent een driejarige (twee lesdagen per maand) en een vijfjarige variant (vier lesdagen per maand). Waar Landgoed Yzer Heck, Achter

Kinderen met een ontwikkelingsstoornis hebben speciale zorg nodig. De heilpedagogie geeft die zorg vanuit het antroposofische mensbeeld. Dat betekent bijvoorbeeld dat het kind altijd in breder familieverband wordt gezien. Er is dus veel aandacht voor de relatie met ouders, broers en zussen. De heilpedagogie hecht bovendien grote waarde aan kunstzinnige activiteiten en aan een dag-, maand- en jaarritme dat zo veel mogelijk synchroon loopt met de natuur. Het Heilpedagogisch Verbond verzorgt binnen heilpedagogische instellingen onder meer de praktijkopleiding Sociaalpedagogisch werker heilpedagogie. Waar diverse locaties

Emer 19, Breda Wanneer start september Hoeveel € 1700 / € 2650 per jaar Info (076) 542 46 88 margriet@silverlinde.com www.silverlinde.com

Wanneer start september Hoeveel variabel Info (030) 694 55 40

Evenwichtige landbouw

hpv@heilpedagogie.nl www.heilpedagogie.nl

Groen onderwijs Ze is onmisbaar voor ons voortbestaan, maar wat weten we eigenlijk van de natuur? Bijvoorbeeld van bomen, die onze leefomgeving van zuurstof voorzien?

Helicon Opleidingen verzorgt een groot aantal groene cursussen en opleidingen. Een voorbeeld is de tweedaagse cursus Boomsoortenkennis, waarin je niet alleen boomsoorten van elkaar leert onderscheiden, maar ook de zogenoemde standplaatseisen (bodem, vocht, voeding) uitgelegd krijgt. Waar Laarweg 2A, Velp

Voor milieubewuste jongeren die graag met planten en dieren werken, is de Warmonderhofopleiding van het Groenhorst College in Dronten een aanrader. Deze vierjarige dagopleiding voor biologisch-dynamische landbouw is eigenlijk meer een manier van leven: op het terrein van de school bevindt zich een leerlingenhuisvesting en studenten werken mee in het gemengde bedrijf (tuinbouw, fruitteelt, akkerbouw en melkveehouderij). Aspirant-leerlingen kunnen het tijdens de Meeloopdag (13 april) allemaal zelf ervaren. Waar De Drieslag 2, Dronten Wanneer start eind augustus

Biologische lunchroom en bakkerij Driekant in Zutphen is geen gewone lunchroom. Driekant biedt werk aan mensen die (nog) niet geschikt zijn voor een reguliere baan, bijvoorbeeld omdat ze een handicap hebben. Daarmee vervult het bedrijf een voorbeeldfunctie op het gebied van sociaal ondernemen. Driekant wil haar motivatie, kennis en ervaring graag overdragen en organiseert daarom onder andere inspiratielunches voor geïnteresseerde ondernemers. Waar Lange Hofstraat

Hoeveel ca. € 1200 per jaar (excl. verblijfkosten) Info (0321) 38 68 60

23-25, Zutphen Wanneer 2 maart en 18 april (12.00-15.00 uur) Hoeveel

oktober Hoeveel € 28,50 Info (0411) 68 49 21 info@dekleineaarde.nl

www.warmonderhof.nl www.groenhorstdronten.nl

€ 25 Info (0575) 51 51 42 info@driekant.nl www.driekant.nl

www.dekleineaarde.nl

Wanneer nog niet bekend Hoeveel € 240 Info (026) 384 03 10 info.

Sociaal ondernemen

mv@hlcn.nl www.helicon.nl

Duurzaam smeren De Kleine Aarde, centrum voor een duurzame leefstijl in Boxtel, geeft de eendaagse workshop Natuurlijke crèmes en zalven maken. Tijdens de bijeenkomst maak je crème met natuurlijke plantenextracten en leer je welke oliën en tincturen geschikt zijn om in een huidcrème of zalf te verwerken. Waar Het Klaverblad 1, Boxtel Wanneer eerstkomende data 29 april, 15 september, 28

53

thema verdieping

‘Ik heb nu een brede kijk op hoe het leven zich

cursussen en opleidingen

maatschappij

Opvoeden buiten het gezin

Kunst als therapie Woorden zijn soms niet toereikend om gedachten en gevoelens uit te drukken. Schilderen of tekenen kan dan meer geschikt zijn om innerlijke roerselen naar buiten te brengen.

Academie de Wervel in Zeist heeft naast opleidingen voor kunstzinnige therapie een jaarcursus Beeldende kunstzinnige technieken (een dag per week). Technieken die aan de orde komen zijn onder meer nat-in-natschilderen, sluieren, pasteltekenen en boetseren. Daarnaast is er aandacht voor theoretische aspecten van de kunstzinnige therapie.

Kleine kinderen brengen een groot deel van hun dag buiten het gezin door. Dat maakt de opvoedende rol van peuter- en kleuterleidster en van mensen werkzaam in de kinderopvang steeds zwaarder. Hoe verloopt de ontwikkeling van een klein kind? Wat vraagt een kind van zijn of haar begeleiders? Dat zijn de belangrijkste vragen van de cursus Rudolf Steiner-pedagogie. Deze tweejarige (21 dagen per jaar) opleiding van Stichting Rudolf Steiner Pedagogie voor het kleine kind is gericht op de praktijk van het omgaan met kinderen van nul tot zeven jaar. Naast theoretische vakken (antroposofie, pedagogie, didactiek, kindertekeningen en voeding) is er veel aandacht voor de praktijk: sprookjes vertellen, poppen maken, boetseren, schilderen, zang en muziek.

Waar Congrescentrum Antropia, Hoofdstraat 8, Driebergen Wanneer start september Hoeveel € 700 per jaar Info (035) 622 30 65 /(0545) 29 10 38 v.v.ittersum@nbab.nl www.hetkleinekind.nl

Waar Choisyweg 2, Zeist Wanneer start september Hoeveel € 1345 Info (030) 698 11 55 info@dewervel.nl www.dewervel.nl

Voor de klas Wie voor de klas wil op een vrije school kan aan Hogeschool Helicon in Zeist de opleiding Leraar basisonderwijs (pabo) volgen. Je wordt opgeleid volgens de leermethoden van de vrije school, maar met het diploma kun je op elke reguliere basisschool terecht. Naast de lerarenopleiding biedt Helicon onder meer een vierjarige hbo-opleiding Muziekdocent. Waar Socrateslaan 22A, Zeist Wanneer open dagen 28 maart (pabo); 31 maart

Zin in werk?

Heb je het gevoel dat je niet meer geïnspireerd in je werk staat? Centrum Aarde-Werk organiseert een workshop Van zingeving naar zin in je werk voor mensen die op zoek zijn naar een nieuwe verbinding met hun werksituatie. In deze cursus van vier dagdelen speelt de natuur een grote rol.

Wanneer je in de natuur wandelt en je gedachten laat gaan, kan er ineens een inzicht of een antwoord op een vraag komen. Verder is er aandacht voor creatieve werkvormen en muziek, uitwisseling van ervaringen en reflectie. Waar Hugo

(muziek) Hoeveel ca. € 600 per jaar, excl. collegegeld (studiejaar 2006/7

de Grootstraat 8, Den Haag Wanneer nog niet bekend Hoeveel € 60 per

€ 1519) Info (030) 693 79 00 info@hhelicon.nl www.hhelicon.nl

dagdeel Info (070) 356 03 29 info@aarde-werk.nl www.aarde-werk.nl

ontwikkelt’

Brede kijk op voeding Met een gezonde voeding en de juiste voedingswijze kun je veel klachten en problemen voorkomen of verhelpen. De natuurvoedingsconsulent kan hierbij begeleiding geven. Hij of zij kijkt breder dan een reguliere diëtist, let niet alleen op voedingswaarde van etenswaren, maar neemt ook groeiprocessen en omgevingsinvloeden mee in het advies. Kraaybeekerhof in Driebergen verzorgt een driejarige opleiding voor natuurvoedingsconsulent (90 lesuren per jaar). Waar Diederichslaan 25, Driebergen Wanneer start 21 september Hoeveel € 2250 per jaar Info (0343) 51 29 25 info@kraaybeekerhof.nl www.kraaybeekerhof.nl

Fee van Bruxvoort (29) volgde een opleiding tot natuurvoedings-consulent.

Sinds een half jaar heeft ze een eigen praktijk.

“De opleiding voor natuurvoedingsconsulent kwam een paar jaar geleden letterlijk op mijn pad. Ik hield me in die periode al bezig met biologische voeding en merkte dat ik er meer energie van kreeg. Ook de smaak verraste me. Ik wilde er meer van weten, hoe het wordt verbouwd bijvoorbeeld. Een kennis vertelde me dat Kraaybeekerhof vrijwilligers zocht voor de biologische moestuin. Toen ik er werkte, zag ik dat Kraaybeekerhof ook cursussen en opleidingen geeft. De opleiding tot natuurvoedingsconsulent beantwoordde mijn nieuwsgierigheid en enthousiasme voor biologische voeding.

Eenmaal bezig met de opleiding werd ik aangenaam verrast door de diepgang ervan. Ik leerde niet alleen veel over natuurvoeding, maar kreeg een brede kijk op hoe leven ontstaat en zich ontwikkelt. De groeiprocessen die zich in planten voltrekken, voltrekken zich ook bij de mens. Een bepaalde kwaliteit van een plant kan dezelfde kwaliteit in een mens aanspreken. Zaden en vruchten

groeien bijvoorbeeld in een warme, lichte omgeving. Ze hebben een stimulerende werking op de spijsvertering, want dat is ook een warmteproces. Wortelen daarentegen groeien in de koude, donkere grond. Hun verkoelende werking komt goed van pas als je een helder hoofd wilt hebben. De voeding die bij je past, verschilt van persoon tot persoon. Dat heeft ook te maken met zaken als constitutie en omgevingsfactoren. Juni vorig jaar ben ik afgestudeerd. Een halfjaar geleden ben ik gestart met een eigen praktijk waarin ik voedingsadviezen en begeleiding geef. Het is erg leuk dat ik mijn kennis nu kan toepassen en te zien dat mensen er baat bij hebben.

Belangrijk daarbij vind ik dat ik mensen motiveer en enthousiast maak.

Ik merk dat de opleiding me heeft gevormd, door de brede kijk op levensprocessen die ik er heb ontwikkeld.

Dat vind ik de kracht van Kraaybeekerhof: je krijgt handvatten om zelf inzicht te vergaren.”

55

inspiratie

een serie interviews waarin mensen vertellen over de invloed van hun spirituele inspiratiebron op hun leven en werk.

de rijkdom van

eeuwig worstelen

Hij is moslim, schrijver, docent en een van de belangrijkste woordvoerders van de islamitische gemeenschap in Nederland.Abdulwahid van Bommel (1944), ‘Het is niet zo dat je met alle moslims hebt gepraat wanneer je er met één hebt gesproken. Die visie komt voort uit gemakzucht en allochtonenmoeheid.’

Tekst ronald hermsen beeld HapÉ Smeele

Veertig jaar geleden bekeerde u zich tot de islam. Een opmerkelijke keuze: niet veel westerlingen deden dat in die tijd. “Het was inderdaad niet

voor de hand liggend. Mijn vader had een katholieke achtergrond en mijn moeder een hervormde, al was dat nauwelijks nog te merken – het gespreksthema bij ons thuis was veel meer socialisme dan godsdienst. En in de kringen waarbinnen ik mij later als twintiger bewoog, waren oosterse stromingen als boeddhisme, hindoeïsme en taoïsme veel populairder. De eerste helft van de jaren zestig was een zoektocht voor mij. Ik liep rond met de grote vragen: Wat doen wij hier? Wat is de kern van de zaak?

In die tijd was ik jazzmusicus, studeerde ik letteren en filosofie en verdiepte ik mij in het taoïsme en het boeddhisme. Ik zocht een oriëntatiepunt van waaruit ik mijn leven kon leven en ik had grote behoefte aan een innerlijk stiltepunt van waaruit ik kon handelen, het leven aankon. Dat oriëntatiepunt vond ik in de islam – die toen trouwens al kritisch werd gevolgd. Zelf was ik op die leeftijd apolitiek. Ik voelde me aangetrokken door de mystieke taal van de Koran, die wilde ik beter leren kennen. Dat be-

gon al op mijn – christelijke – middelbare school. We kregen les uit het boekje Spoorzoeken, waarin uitleg werd gegeven over de vijf wereldreligies. Het woord ‘islam’ sprak me intuïtief meteen aan. Bovendien heeft het ook een mooie betekenis: overgave.”

Na uw bekering in 1967 vertrok u naar Istanbul, om daar vier lang op een imamseminarie de Koran te bestuderen. “Dat was, wat je noemt, een

monnikenleven. We hielden ons intensief bezig met geestelijke studie en oefeningen. Dat vroeg veel discipline. Vanaf het ochtendgebed, kort voor zonsopgang, tot het middaggebed kregen we onderricht en na de lunch namen we de belangrijkste punten van de ochtend nogmaals door. In de namiddag kregen we opnieuw les en ’s avonds waren er meditatieve bijeenkomsten en lessen over spiritualiteit en mystiek. Daarna bespraken we met een aantal medestudenten de dingen die we niet hadden begrepen en vervolgens gingen we naar bed. Dat ging zes dagen per week zo, minstens tien uur per dag. Vrijdag was een rust- en schoonmaakdag. Als verwend Amsterdams jongetje dat alles

‘Het woord sprak me intuïtief meteen aan. Bovendien heeft het ook een mooie betekenis:

‘islam’

overgave’

57

inspiratie

mocht, kwam ik terecht in een disciplinair systeem. Maar ik deed het vanuit eigen verlangen.

Daarom hield ik het vol.

Veel geestelijke zoekers waren na een week weer weg, omdat ze het niet uithielden.

“Mijn leraar legde de nadruk op de mystiek in de Koran. De wetgeving in de Koran heb ik altijd gezien als onderdeel van die mystiek. Bij de meeste moslims ligt de nadruk juist op de studie van de geboden en verboden. Dat leidt nog wel eens tot het dogmatisch toepassen van de leer. De ethiek geeft in mijn ogen concrete handvatten om rechtvaardig te kunnen handelen in de wereld. In essentie gaat het over het onderscheid tussen goed en kwaad en het handelen vanuit het goede, het rechtvaardige.”

Een heikel punt vandaag de dag, goed en kwaad binnen de islam. “De islam put, net als het christendom, uit geopenbaarde teksten.

Het geloof is gebaseerd op rechtvaardigheid. Voor mij is dit de essentie van de islam. De focus van het Westen ligt momenteel op de fundamentalisten binnen de islam. In werkelijkheid is dit een kleine groep, die een hoop lawaai maakt. Fundamentalisten baseren zich op wat je zou kunnen noemen ‘oudtestamentische teksten’ over het strafrecht. Die teksten nemen zij letterlijk, terwijl je ze veel meer moet zien in de tijd waarin ze zijn ontstaan. Teksten over het afhakken van de handen van dieven en het vervolgen van ongelovigen zijn nodig aan een herijking toe. Bovendien beslaan zij slechts een klein deel van de Koran.

“In deze tijd hebben we dit soort strafrecht niet meer nodig – dat vinden ook veel gematigde moslims. Van de ongeveer

vijftig landen die zich islamitisch noemen, zijn er daarnaast maar een paar, waaronder Iran, die dit strafrecht toepassen. Maar juist op deze teksten staren veel mensen in het Westen zich blind. Zelf zie ik twee hoofdlijnen in de Koran. De eerste lijn vertelt hoe je in contact komt met God, de tweede hoe je sociaal rechtvaardig handelt. Deze twee hebben mij over de drempel getrokken om moslim te worden.”

De fundamentalisten mogen dan een kleine groep vormen, ze zijn wel heel aanwezig en bepalen in grote mate het gezicht van de islam. “Op dit

moment is de extreme islam aan het woord. Degenen met de grootste mond staan vooraan. Niet alleen bij de moslims, ook bij de tegenstanders van de islam. Zij worden ook het meest gehoord. Neem Geert Wilders, hij speelt in op de angst die onder veel Nederlanders leeft. Het is belangrijk dat de moslimleiders in Nederland deze angst begrijpen. Het onbekende is nu eenmaal vaak beangstigend. Tot aan de jaren tachtig had de islam nog het voordeel van de twijfel. Het was exotisch. Door de Rushdie-affaire (in 1989 sprak ayatollah Khomeini, de toenmalig geestelijk leider van Iran, een fatwa, een religieus doodvonnis, uit tegen de Britse schrijver Salman Rushdie, omdat diens boek The Satanic Verses beledigend zou zijn voor de islam, red.) ontstond er in het Westen een volkomen andere houding ten opzichte van de islam. De polariteit is steeds verder toegenomen en staat sinds de aanslag op de Twin Towers helemaal op scherp. Momenteel is er nauwelijks een basis voor een goede dialoog.“Moslims willen graag vanuit een gelijkwaardige positie meepraten over de huidige situatie en niet, zoals nu het geval is, in de beklaagdenbank worden gedrongen als gevolg van de nadruk op de uitwassen. Veel gematigde moslims, zo’n 75 procent van alle moslims wereldwijd, voelen zich gegijzeld door die 10 procent fundamentalisten – de resterende 15 procent zijn modernisten en vrijdenkers. De fundamentalisten zetten ook gematigde moslimleiders onder druk. Het gevolg hiervan is bijvoorbeeld dat een vrijdenker als Nasr Abu Zayd Egypte moest verlaten en nu lesgeeft aan de Universiteit voor Humanistiek in Utrecht.

“Het gesprek over de islam wordt op een eenzijdige manier gevoerd, als gevolg van het gebrek aan evenwichtige informatie.

Wanneer een imam of een activist iets zegt over bijvoorbeeld homoseksualiteit – zoals Al-Moumni in Rotterdam – dan ontbreekt het in de Nederlandse samenleving als geheel aan voldoende kennis en informatie om te kunnen nagaan of de meerderheid van de moslims er ook zo over denkt of dat het gaat om een minderheidsstandpunt. Hierdoor worden moslims al snel over één kam geschoren. Ik moet dan, tijdens mijn lezingen bijvoorbeeld, met heel veel goed onderbouwde argumenten komen om de vergelijking van de islam met het christendom en het jodendom – waarover men in het algemeen wel kennis en informatie heeft – te weerleggen. Op zo’n moment probeer ik ‘de staalkaart van de islam en de moslimwereld’ aan mensen duidelijk te maken. De islam in zijn diversiteit dus, en niet als een monolithisch blok. Het is niet zo dat je met alle moslims hebt gepraat wanneer je er met één hebt gesproken. Die visie komt voort uit gemakzucht en allochtonenmoeheid.”

Wat merkt u persoonlijk van de toegenomen afkeer van de islam in ons land? “Onlangs sprak ik samen met rabbijn Soetendorp voor een

businessclub in Scheveningen. We vertelden allebei vanuit onze eigen invalshoek over de verharding binnen de Nederlandse samenleving. Ik merk dan dat sommigen van de aanwezigen het verbazingwekkend vinden dat er een Nederlander is die zelfbewust over de islam spreekt. Dat blijkt na afloop ook uit de vragen in de wandelgangen. Dan moet ik voor de zoveelste keer uitleggen waarom die extremisten en fundamentalisten er zijn en waarom zij doen wat zij doen. Dat ik de islam zie als een religieus, ethisch systeem dat volkomen gelijkwaardig is aan het christendom, vinden sommigen in eerste instantie onvoorstelbaar. Vanwege de uitwassen, maar ook omdat moslims in hun ogen mensen zijn die op de onderste tree van de maatschappelijke ladder staan en niet in staat zijn om op een intellectuele manier over religieuze, sociale en politieke onderwerpen mee te praten. Ze worden getolereerd, maar meepraten en beslissen, dat blijkt toch minder geaccepteerd te zijn.”

Hoe gaat u om met deze reacties? “Ik heb leren incasseren. De kennis die de meeste mensen over de islam hebben, komt uit de pers en is meestal oppervlakkig. Ik ontken de uitwassen niet, maar probeer ze een plek te geven zonder ze goed te praten. Zo vertel ik bijvoorbeeld over de kolonisatie, de overheersing van het Westen die in veel islamitische landen diepe sporen heeft nagelaten, met als gevolg dat wat we nu om ons heen zien. Ook wijs ik erop dat mensen die in het verleden van de Veluwe naar de Verenigde Staten zijn verhuisd, hun oude gebruiken en gewoonten niet zomaar hebben opgegeven – als zij dit al hebben gedaan. De Veluwe zit in hun bloed, daar liggen hun wortels en die laat je niet zomaar los. Hetzelfde geldt voor de moslims die tijdens de immigratiegolf dertig, veertig jaar geleden naar ons land kwamen. Je kunt niet verwachten dat zij zich in korte tijd volledig aanpassen aan de nieuwe cultuur en maatschappij. Dat heeft tijd nodig.

“Er is in het Westen veel angst voor de oemma-gedachte binnen de islam. Dit is de gedachte dat alle moslims wereldwijd één gemeenschap vormen. Inmiddels is dit voor veel moslims een emotioneel, utopisch begrip geworden, terwijl het oorspronkelijk niet meer en niet minder betekende dan dat de islam geen onderscheid maakt tussen ras, nationaliteit en klasse. Dit ‘alle neuzen naar Mekka’-idee komt op veel buitenstaanders, maar ook op veel moslims, nogal dogmatisch over. Daarom is er in mijn ogen behoefte aan een theologie die een nieuwe invulling geeft aan het begrip oemma. Het is nodig dit begrip los te koppelen van de geloofsgemeenschap

‘Het ‘alle neuzen

naar Mekka’ -idee

komt op veel buitenstaanders, maar ook op veel moslims, nogal

dogmatisch over’

59

inspiratie

en het op te vatten als de feitelijke samenleving waar elke moslim deel van uitmaakt. Voor ons, hier en nu, is dat de Nederlandse samenleving. Ook al zijn deze theologische ingrepen pijnlijk, ze zijn hard nodig. De islam zal moeten uitgaan van een hedendaagse theologie, die de basis wil leggen voor een Nederlandse islam. Daar probeer ik aan mee te werken, onder andere door lezingen te geven, voor zowel moslims als niet-moslims. Tegelijkertijd moet er worden gewerkt aan het vergroten van de rol van moslimvrouwen bij het opbouwen van de samenleving. Als docent en schrijver probeer ik een emancipatieproces op gang te brengen door jonge moslims zelfstandig te leren omgaan met de ethische, filosofische en zingevingskant van de islam. De uitdaging is groot, maar ik houd van uitdagingen.”

Abdulwahid van Bommel Abdulwahid van Bommel (1944) bekeerde zich in 1967 tot de islam. Na een Koranstudie in Istanbul was hij tien jaar lang imam in Den Haag. Daarna was hij directeur van de Nederlandse Moslim Omroep en werkte hij als geestelijk verzorger. Momenteel is Van Bommel docent aan de Islamitische Universiteit Rotterdam, waar hij moslimjongeren opleidt tot geestelijk verzorger. Van Bommel is een van de belangrijkste woordvoerders van de moslimgemeenschap in ons land en treedt regelmatig op als bemiddelaar tussen moslims en niet-moslims in politieke en maatschappelijke debatten. Hij is auteur van o.a. Kom tot het gebed. Inleiding tot de praktijk van de islam (Oase, 1978-2005), Islam en ethiek in de gezondheidszorg (Oase, 1993) , Dialoog (Oase, 2006 2e dr.), Islam, liefde en seksualiteit (Bulaaq, 2003), Islam en de rechten van vrouwen.

Handboek voor empowerment van moslimvrouwen (Forum/Bulaaq, 2005) en Valt er nog wat te lachen met die moslims? (Bulaaq, 2007).

U was in de jaren tachtig imam in Den Haag. Was dat ook een uitdaging? “Die

uitdaging was er al iets eerder.

Halverwege de jaren zeventig heb ik met een aantal mensen geprobeerd om alle moslimgroeperingen in ons land onder één koepel te brengen.

Vanwege de grote verschillen lukte dat niet en ik besloot dat het zinloos was hiermee door te gaan. Vervolgens heb ik met een aantal mensen in 1980 in Den Haag een mosliminformatiecentrum geopend. We gaven in het Nederlands informatie aan moslims en niet-moslims over zaken die toen wrijving veroorzaakten met de Nederlandse maatschappelijke orde en regels. Dingen als gebedstijden, het al of niet vrij kunnen hebben op moslimfeestdagen en het verkrijgen van ruimte voor moslim-

begrafenissen. Het waren prille pogingen tot zowel een religieuze als een maatschappelijke dialoog. In dat centrum hadden we een kleine gebedsruimte gemaakt, vanwege de grote behoefte aan een Nederlandse vertaling van de islam, vooral onder de tweede generatie allochtonen. Deze jongeren spraken vaak geen Arabisch en konden dus de Koran niet lezen in de oorspronkelijke taal en evenmin de gebedsdiensten volgen. Wij deden alles in het Nederlands; de diensten, de studiegroepen en persoonlijke gesprekken. Door mijn studie mocht ik de functie van imam ook formeel uitvoeren.

“In 1992 ben ik bij het centrum gestopt, vanwege een conflict met het bestuur. In die tijd speelde de Rushdie-affaire. Ik vond het zeer verontrustend dat moslims een boek verbrandden en dat de schrijver ervan bij monde van een geestelijk leider ter dood kon worden veroordeeld. Die verontrusting uitte ik in de moslimwereld, omdat ik vind dat je je tot dit soort dingen moet verhouden. Mensen dienen een eigen antwoord te vinden, zonder zich te verschuilen achter de wetten die – in dit geval – ogenschijnlijk door het geloof worden voorgeschreven. Dat viel niet bij iedereen goed. Ik ben vaker in dit soort conflicten terechtgekomen, omdat ik me stilstand niet kan voorstellen.”

Vervolgens werd u geestelijk verzorger. Hoe heeft uw geloof en uw eigen weg daarin u geholpen dit werk te doen? “De waarde van mijn eigen

spirituele weg is de worsteling die ik voortdurend doormaak.

Ik ben mezelf blijven bevragen: ik ben geboren en ik ga dood.

Waarom? Het besef dat ik sterfelijk ben, roept die vraag op.

Dat gaat vanzelf. Waarom leef ik niet eeuwig? Waarom is er lijden? Waarom overkomt mij dit? Door met deze vragen rond te lopen, ben ik steeds meer reflecterend geworden. Dit mezelf bevragen, zie ik als mijn grootste rijkdom. Het zorgt ervoor dat ik mijzelf blijf ontwikkelen. Een zoeker blijft zoeken en laat zichzelf niet vangen in gedachten en veronderstellingen die hij of zij heeft over het leven en over zichzelf. Dan merk je dat er niet zoiets bestaat als een vaststaande persoonlijkheid. Je bent voortdurend in beweging, voortdurend verander je onder invloed van dat wat je meemaakt. Alles heeft zijn plek, of het nu leuke, aangename dingen betreft, of verdrietige en onaangename.

‘De kennis die de meeste mensen over de islam hebben, komt uit en is meestal

“Ik ben acht jaar geestelijk verzorger geweest. Tot een paar maanden geleden werkte ik met moslimpatiënten in een ziekenhuis in Den Haag. Omdat ik moslim ben, kon ik met deze patiënten bidden en de Koran reciteren in het Arabisch. Ook ken ik de terminologie waarbij de patiënt zich thuis voelt en de cultuur die hem of haar eigen is. Dat is essentieel voor een persoonlijk gesprek. Iedere ernstig zieke patiënt stelt zich de vragen die ik net noemde. Iemand die een – zo als dat heet – slechtnieuwsgesprek heeft gehad, moet die klap verwerken. Wanneer iemand de dood in de ogen kijkt, kan het hele bestaan die persoon zinloos voorkomen, en dus ook zijn of haar eigen leven. Volgens mij kan zo iemand alleen worden bijgestaan door iemand die zelf met de grote vragen worstelt of heeft geworsteld. Niet dat je dan een pasklaar antwoord hebt, maar je kunt wel steun en troost bieden, omdat je de worsteling van binnenuit kent. Wel zal iemand de vraag ‘waarom overkomt mij dit?’ in alle oprechtheid aan zichzelf moeten durven stellen, zonder zichzelf als slachtoffer op te stellen. Daar is een bepaalde moed voor nodig en hierbij kan iemand meestal steun en troost gebruiken. Als geestelijk verzorger zorgde ik er in een gesprek voor dat het verleden van iemand een plek kreeg.

Dan kon duidelijk worden dat het leven zoals dit geleefd was, zinvol was. Door over het eigen leven te vertellen, komt er een verwerkingsproces op gang, waardoor de dingen een plek krijgen en er een bepaalde mate van rust en berusting kan ontstaan.”

de pers

oppervlakkig’

Wat is uw huidige plaats binnen de moslimgemeenschap? “Ik ben – vaak tot mijn eigen verbazing – nog steeds een gewaardeerd woordvoerder van moslims in ons land. Ik vermoed dat dit onder meer komt door de huidige omstandigheden: de negatieve beeldvorming van de

islam; de maatschappelijk zwakke positie van veel moslims en hun slechte beheersing van het Nederlands; jon-ge moslims die ontsporen, et cetera. “Veel van wat ik zeg, wordt door fundamentalistische jongeren afgewezen. Onder de jonge moslims verdiept überhaupt slechts een minderheid zich werkelijk in mijn boeken en lezingen. Wel wordt er enorm gezocht naar kennis en inzicht, vanwege de betrekkelijk nieuwe vragen waarmee de omringende samenleving, de media en de politiek, jonge moslims opzadelen.”

Wat zijn nu, veertig jaar later, voor u persoonlijk de belangrijkste gevolgen van uw bekering tot de islam? “Door mijn bekering tot de islam ben

ik losser ten opzichte van de Nederlandse identiteit komen te staan en ben ik ook vanuit een andere invalshoek naar ons land en het Westen gaan kijken. Ik heb een neutraler en beter zicht gekregen op de verhoudingen tussen mensen van verschillende afkomst en nationaliteiten en op de verhoudingen tussen volkeren, landen en werelddelen. Het heeft mijn zicht op de mens en de mensheid dus verruimd, én mij daarnaast meer inzicht gegeven in wat mij beweegt. Ten diepste is dat niet mijn persoonlijke geneigdheid, maar mijn verlangen naar eenwording met God.”

61

lichaam en geest

retraite

AD

lekker tegen kwaaltjes

De meeste mensen zijn gek op basilicum als smaakmaker. Maar dat het plantje ook nog een geneeskrachtige werking heeft, is minder bekend. De bladeren en de etherische olie van basilicum werken ontsmettend en kalmerend.

Als thee helpt het kruid bij maag- en darmkrampen, en bij migraine. Een kompres van gekneusde basilicumbladeren werkt goed op een insectenbeet. En bent u verkouden? Neem een basilicum-stoombad.

Een ziekte als kanker gooit je leven overhoop. Niet alleen lichamelijk verandert er veel, ook geestelijk, sociaal en spiritueel. Je toekomstperspectief wordt anders en je wordt gedwongen je te heroriënteren op dat wat echt belangrijk is in je leven. Stichting Filosofie en Meditatie organiseert in april een retraiteweek in Noord-Frankrijk voor kankerpatiënten en hun vrienden en familie. Het doel is ontspanning en het geven van inzicht. Gesprekken, ontspanningsyoga, concentratie- en meditatieoefeningen, massages; alles in een mooie omgeving met bossen en beekjes. Integrale gezondheid retraiteweek 22 t/m 28 april, Le Domaine St. Antoine. (072) 50 70 760 info@cynham.nl www.cynham.nl &

japans ontspannen

www.integralhealth.nl.

Hoe kom je tot rust? Door bijvoorbeeld in bad te gaan, te proberen aan niets te denken en je spieren te ontspannen. Lekker loom word je van zo’n bad, maar of je daarna nog tot veel komt… De van oorsprong Japanse vechtsport aikido heeft een andere visie op ontspannen. Kort gezegd: ontspannen is een middel om lichaam en geest kracht te geven. Probeer de aikido-basisoefening Tekubi Furi Undo. Ga staan met de voeten op schouderbreedte uit elkaar. Leun met je gewicht op de bal van je voeten. Schud vervolgens snel je handen en onderarmen op en neer, zodat je door de beweging lichtjes veert op je hielen. Stop dan met schudden, blijf zo staan en probeer te genieten van het gevoel. Doe de oefening een paar keer per dag en draag het ontspannen gevoel met je mee.

63

seizoens groente Elke maand gaat natuurvoedingsconsulent en voedingscoach Marja Vijn dieper in op een groente van het seizoen. meer informatie over marja vijn: www.voedingscoach.nu

AD

Nog even zullen de echte wintergroenten deel blijven uitmaken van ons menu, maar rond deze tijd kunnen we ook weer genieten van de eerste bladgroenten van de volle grond.

Een feest voor wie in zijn menu kiest voor seizoensgroenten. Die eerste voorjaarsgroenten en -planten bevatten vaak bitterstoffen en oxaalzuur. Deze hebben een stimulerende werking op onze spijsvertering; in kleine hoeveelheden zorgen ze voor een verhoogde afscheiding van speeksel en maagsap. In vroeger tijden, toen men in de winter echt was aangewezen op zware kost als kolen en bonen, werden de opwekkende krachten van paardenbloemsalade, brandnetelsoep en spinazieblad zeer gewaardeerd! Oorspronkelijk afkomstig uit Aziatische streken, kwam spinazie rond de twaalfde eeuw via Spanje Europa binnen. Door haar hoge oxaalzuurgehalte werd de plant toen vooral gebruikt als laxeermiddel. Dat oxaalzuur is de reden dat veel kinderen niet zo van spinazie houden; het geeft een wat wrange smaak. Die smaak kan heel eenvoudig worden verzacht. Kook met de spinazie wat graanvlokken mee, of roer er vlak voor het opdienen een beetje kwark of room door. Spinazie bevat een relatief grote hoeveelheid ijzer. Vergeleken met het ijzer in dierlijke producten is plantaardig ijzer minder makkelijk opneembaar. Ons lichaam moet daar dus harder voor werken. Maar het wordt daar weer wel sterker van. Bij nitraatrijke groente wordt nogal eens gewaarschuwd voor de vorming van nitriet, vooral bij opwarming. Nitriet kan de beschikbaarheid van zuurstof in het bloed verminderen. Verder zou het eten van nitraatrijke groente in combinatie met vis de aanmaak van kankerverwekkende stoffen (nitrosamines) in het lichaam tot gevolg hebben en de kans op maagkanker vergroten. Op verzoek van KWF Kankerbestrijding zette een groep voedings- en kankerexperts een paar jaar geleden de huidige kennis over de relatie tussen voeding en kanker op een rijtje. Een van de conclusies: nitraat in voedsel geeft geen verhoogde kans op maagkanker. Ook nitriet hoeft geen probleem te zijn. Je beperken in het eten van nitraatrijke groenten is waarschijnlijk schadelijker voor je gezondheid, stelden de onderzoekers. Alleen voor baby’s, bij wie het spijsverteringskanaal nog in ontwikkeling is, is een beperking van nitraatrijke groente zinvol. Overigens bevatten biologische en verse groenten over het algemeen minder nitraat dan gangbaar wat zit erin? geteelde groenten. Alle reden dus om dit voorjaar veel te genieten van Spinazie bevat veel kalium, heerlijke vollegrond-spinazie! ijzer en vitamine A, C en E.

Spinazie

De eerste bladgroenten van het jaar, zoals spinazie hebben een

stimulerende werking op onze

spijsvertering

65

lezen

1

Verder lezen over alles wat Zens bezighoudt. De nieuwste boeken over spiritualiteit, gezondheid, psychologie, filosofie en bewustwording. Door Nelly de Zwaan.

De intuïtie helpt ons het van alledag aan doordat beter te kunnen, we niet alleen

leven

reageren op dat

wat er gebeurt,

maar ook de

oorzaken ervaninzien

Linda Roethlisberger, De magische kracht van je intuïtie

Inspirerende hulp

Dromen vangen

Groeiplan

Je innerlijke stem

‘Ik wil in dit boek mijn persoonlijke verhalen met jullie delen, samen met de technieken en met de methode die ik zelf door de jaren heen heb ontwikkeld en die mij en vele anderen heeft geholpen om dichter bij onszelf te komen,’ schrijft spiritueel coach Patricia Blok in het voorwoord van haar nieuwe boek. De aanwijzingen die ze geeft om het beste uit jezelf te halen, zijn eigenlijk heel simpel. Dat maakt het boek prettig om te lezen, praktisch in het gebruik en vooral inspirerend. Dich-

De beer is los is een stappenplan in drie delen om, kort gezegd, als mens te kunnen groeien. Een strategie voor voldoening en zelfvertrouwen. Deel 1 helpt bij het definiëren van een doel: wat wil ik, wat zijn mijn kwaliteiten en mogelijkheden? Deel 2 geeft inzicht in emoties, denkpatronen en gedrag. Deel 3 bevat aanwijzingen om het gestelde doel te bereiken. Een echt werkboek dat inzicht geeft in werksituaties en privéleven.De beer is los. Strategie voor persoonlijke

Iedereen heeft het wel eens: alles wijst op een verstandige beslissing, maar het voelt niet goed. Bij twijfel niet doen, zeggen we dan. Linda Roethlisberger definieert intuïtie als ‘een goddelijke vonk’ ofwel als boodschappen van onze geestelijke begeleiders. Ernaar leren luisteren vergemakkelijkt je leven en brengt je tot diepere inzichten. Roethlisberger laat zien hoe je in contact komt met die innerlijke stem en hoe je je spirituele aanleg kunt vergroten. De magische kracht

ter bij jezelf. Spirituele coaching voor alledag,

De een weet zich ’s ochtends levendig te herinneren wat hij heeft gedroomd, de ander ontwaakt blanco. Jammer, want dromen kunnen inzicht verschaffen. Filosoof Robert Moss beschouwt ‘dromen vangen’ als een opwindende sport waarvoor je alleen kladblok en pen nodig hebt.

Zijn technieken hebben hun oorsprong in sjamanistische tradities. In negen stappen leert Moss je actief dromen, en ook hoe je dromen kunt interpreteren, sturen en gebruiken om er kracht uit te putten in het dagelijks leven. Droom bewust Robert

groei, Hugo Hoetink, Judith Meiling en Angela Weesie,

van je intuïtie, Linda Roethlisberger, BZZTôH,

Patricia Blok, Sirene, 208 pag. € 17,95.

Moss, Altamira-Becht, 388 pag. € 15.

Archipel, 232 pag. € 16,95.

128 pag. € 14,50.

Allison DuBois is bekend geworden door de tv-serie Medium, die op haar is gebaseerd. Rosanna Arquette speelt daarin de rol van Allison, een vrouw die al sinds haar zesde jaar kan communiceren met geesten. Ze gebruikt deze gave om mensen te helpen met rouwverwerking en ze werkt mee aan het oplossen van misdaden. In dit boek beschrijft Allison DuBois voorbeelden van haar contact met overledenen. Ook de mensen aan wie ze boodschappen doorgeeft, vertellen hun kant van het verhaal. Bij hen bestaat geen enkele twijfel over de echtheid van DuBois’ readings, al krijgt ze vaak opvallend triviale details door. Een geest laat bijvoorbeeld weten dat hij in de hemel vooral spareribs van de barbecue mist. Een ander vertelt dat zijn vrouw de beste pannenkoeken ter wereld maakte. Toch dragen juist zulke huis-tuin-en-keukendetails bij tot de geloofwaardigheid.

Het beeld dat Dubois schetst van de geestenwereld lijkt veel op een geïdealiseerde werkelijkheid.

Iedereen behoudt zijn goede, maar verliest zijn slechte eigenschappen. Nog een troost: ‘Lichamelijke beperkingen sterven, ons ware zelf leeft voort als nooit tevoren en breidt zich uit in een nieuwe vorm.’ De hemel op aarde Allison DuBois, Bruna, 224 pag. € 14,95.

Contact met geesten

67

lezen

2

AD

Net als de Bijbel is het taoïsme rijk aan gelijkenissen, verhalen over fundamentele menselijke ervaringen die aanwijzingen bevatten over hoe men moet leven. De originele teksten zijn vaak heel kort en raadselachtig. Geen wonder dat er altijd mensen zijn geweest die hun interpretatie van deze verhalen op schrift stellen, net als er ontelbare auteurs zijn die de Bijbelverhalen op hun wijze hebben naverteld. Het gevaar is natuurlijk dat elke interpretatie andere opvattingen uitsluit, maar het is voor leken vaak de enige mogelijkheid door te dringen tot de betekenis.

Het taoïsme is van oorsprong geen religie, maar een filosofie. ‘De verhalen en wijsheden in dit boek laten ons zien hoe we in harmonie kunnen leven met de krachten van de natuur en de innerlijke krachten van ons eigen (vaak verwarde en onwetende) zelf,’ zegt Solala Towler, redacteur van het Engelstalige taoïsme-tijdschrift The Empty Vessel en auteur van Verhalen uit de Tao. Hij verzamelde veertig verhalen, vaak afkomstig uit de Tao Te Ching, de klassieke tekst over de Tao (wat ‘pad’ of ‘weg’ betekent) en haar wijsheid van de bekendste taoïstische meester, Lao Tzu. Daaraan voegde hij verhalen toe van de grote taoïsten Chang Tzu en Lieh Yzu. ‘Deze teksten leren ons dat werkelijke vrijheid bestaat uit eenwording met de verandering,’ schrijft Towler. ‘Wij moeten ons daar niet tegen verzetten – we moeten leren om te dansen met het voortdurend wisselende panorama van ons bestaan, omdat het leven zelf verandering is.’ Dit citaat geeft meteen aan waarom de verhalen, die duizenden jaren geleden werden geschreven, nog steeds actueel zijn. Menselijke emoties zijn immers door de eeuwen heen hetzelfde gebleven. Wij zijn misschien trots op andere dingen dan de oude Chinezen of Romeinen, maar het gevóél van trots kennen we maar al te goed. Datzelfde geldt voor liefde en verdriet, afgunst en bewondering; zulke gevoelens zijn van alle tijden.

De veertig verhalen worden afgewisseld door spreuken en wijsheden van Lao Tzu en Chang Tzu. Ook die zijn vaak cryptisch, zoals: ‘Alle dingen onder de hemel ontstaan uit zijn; zijn ontstaat uit niet-zijn.’ Een doordenkertje. Dat geldt voor alle teksten in dit boek, want ook de verhalen die bij eerste lezing direct begrijpelijk zijn, blijken bij herlezing meer lagen te bevatten. Dan zijn er nog de foto’s van John Cleare, een internationaal bekende berg- en landschapsfotograaf. Ze zijn in zwart-wit afgedrukt, wat ze een tijdloze sfeer en schoonheid geeft. Natuurlijk kun je dit boek in één ruk uitlezen, maar dan doe je het tekort. Lees één verhaaltje tegelijk, herlees de teksten geregeld en laat hun betekenis tot je doordringen en je inspireren. En denk aan wat Lao Tzu zei: ‘In de wereld van de kennis voegt men elke dag iets toe; in de wereld van de Tao laat men elke dag iets los.’

Wijsheid

Verhalen uit de Tao. Inspiratie van de grote meesters van de Tao, Solala Towler, Ten Have, 250 pag. € 29,90.

69

cursus poseren

stralend op de foto Cursussen, workshops, trainingen. Zens kiest uit het enorme aanbod en doet mee. Deze maand poseert journalist Pierre de Winter zelfbewust voor de camera. Tekst Pierre de Winter Beeld Irene van Herwerden “Ik voel me een bedrieger.” Voor ik het weet, is het uit mijn mond. De vraag was of we wilden nagaan welke conversaties door ons hoofd gaan als we voor een camera staan om gefotografeerd te worden. “Ik weet in m’n achterhoofd dat ik me heus niet zo geweldig voel; dat ik de aandacht van de camera en de fotograaf daarachter liever wegduw dan die toe te laten. Maar ondertussen doe ik m’n uiterste best om ontspannen en vrolijk op de foto te staan.”

Mijn gesprekspartner Hans Moerkerk knikt begrijpend.

Zelf worstelt Hans vooral met het idee dat hij altijd nors en afstandelijk op de foto staat. “Ik voel me onhandig met mezelf op zo’n moment.”

‘Al die onvrede, onzekerheid en ellende, het wordt een beetje

lachwekkend’

Intense blik

We zitten met een man of tien in een kring in een strakke witte ruimte, in een prachtig pand aan de Amsterdamse Herengracht.

Even daarvoor hebben we ons in een belendend vertrek laten fotograferen door fotograaf Irene van Herwerden.

Al meteen wordt duidelijk dat het hier om meer gaat dan fotografie. Het moment van de klik is niets minder dan een korte, intense blik op wie je op dat moment aan het ‘zijn’ bent in je leven. Open of gesloten; ontspannen of onrustig; liefdevol of boos; in harmonie met jezelf of juist niet. Hoe leuk ik ook lach – als je goed kijkt, registreert de camera genadeloos dat het een lach is met een luchtje eraan.

En dat maakt het klikmoment ook zo ongemakkelijk.

Waarschijnlijk ben ik ontevreden over 90 procent van de foto’s die ooit van me zijn gemaakt, en getuige de verhalen van anderen ben ik niet de enige. Vandaar dat we op deze poseerworkshop Stralend op de foto zijn afgekomen.

‘Ommm’

Er volgt een stemmeditatie onder leiding van cursusleidster Lyan van der Meulen. We moeten een aantal klanken nazingen die corresponderen met de chakra’s in ons lichaam.

Ik heb nooit zo veel met chakra’s gehad, maar terwijl we met de hele groep ‘oe’, ‘a’ en ‘om’ zingen, maakt zich een gevoel van harmonie en rust van me meester. Als dit een teken is dat mijn chakra’s zich hebben geopend, dan mogen ze dat wat mij betreft blijven.

Dan is het tijd voor de belangrijkste oefening van de dag: het transformeren van de beperkende ideeën en zelfbeelden waarvan we voor de camera last hadden. Ik moet mijn buurman in tien minuten alles vertellen wat in me opkomt rond dat poseermoment. Hij moet dat noteren in mijn schrift, waarna we de rollen zullen omdraaien. “Ik kan niet met de aandacht overweg,” zeg ik. “Ik voel me

»

71

cursus poseren

AD

‘Ik ga staan en realiseer me: poseren is geworden’

‘zijn’

betrapt; ik fake de boel; ik ben aan het overleven; ik blijf niet bij mezelf...” Leuk is anders, maar ik moet door.

Hans luistert. “...ik probeer het anderen naar de zin te maken; ik moet mezelf bewijzen; ik maak het mezelf moeilijk...” en zo nog even verder, totdat ik op een gegeven moment merk dat ik niet meer geloof in wat ik allemaal zeg. Al die onvrede, onzekerheid en ellende, het wordt een beetje lachwekkend. Hans en ik moeten er allebei om lachen en plotseling voel ik me een stuk beter. Vanaf dat moment krijg ik er – van de raw food-lunch tot aan de dansoefeningen die daarna aan bod komen – steeds meer lol in.

Vrij en krachtig

Na de pauze luidt de volgende vraag – nu de deelnemers de betrekkelijkheid van hun negatieve zelfbeelden hebben kunnen ervaren – wat of wie ze dan wél zouden willen zijn. Het is me snel helder: “Ik ben vrij, krachtig en in relatie met anderen,” gooi ik eruit. En zo voelt het ook.

Ik gooi m’n gêne overboord, dans alsof het m’n favoriete bezigheid is, ben zeer aanwezig en de anderen vinden het nog leuk ook. Niks terughoudendheid of cynisme. Bij de ‘warme douche’, een oefening waarbij elke deelnemer een keer door de rest wordt bevestigd, probeer ik zo goed mogelijk de positieve kwaliteiten te verwoorden die ik bij de anderen heb gezien. Het maakt dat ik me genereus voel, en ik neem me voor dat wat vaker te zijn.

Ook Hans is losgekomen. Hij heeft ontdekt dat wanneer hij zich laat zien, dit niet ten koste hoeft te gaan van anderen. “Ik ben er altijd van overtuigd geweest dat ik me moest inhouden, omdat ik anders anderen zou kunnen hinderen of zelfs afschrikken. Enerzijds een familietrekje, maar het komt volgens mij ook door een periode rond mijn tiende, toen ik bijna twee jaar met brandwonden in het ziekenhuis heb gelegen. Daarna was ik bang om mijn lichaam aan anderen te laten zien, met al die littekens.

Ik zie nu dat ik daardoor vaak contact uit de weg ben gegaan.”

Deelneemster Fleur Span meende geen probleem te hebben met poseren. “Ik Stralend o p de fo to dacht dat ik altijd wel natuurlijk op foto’s ‘Fotografe Irene van Herwerden en trainer/actristond. Maar deze dag heeft me laten zien ce Lyan van der Meulen geven maandelijks hun dat ik altijd denk dat ik niet goed genoeg workshop ‘Stralend op de foto’. De workshop is ben, waardoor ik me nooit helemaal laat bestemd voor zowel particulieren als bedrijven. zien. Toen ik dat ontdekte, kon ik pas echt Prijs € 165 voor particulieren; voor bedrijven op mezelf zijn.” aanvraag. INFO Irene van Herwerden, tel 06 53 Aan het slot gaan we voor de tweede keer 24 56 21 en Lyan van der Meulen, tel 06 42 15 op de foto. Ik ga staan en realiseer me: 26 41. Eerstkomende data 10 maart, 14 april, 12 poseren is ‘zijn’ geworden. mei, 16 juni. Locatie nog niet bekend.

73

UIT NIEUW convent In de veertiende eeuw bouwde men in Utrecht een opvanghuis voor daklozen. Later werd het een klooster en sinds 1972 is het Catharijneconvent hét museum over de geschiedenis van het christendom in Nederland. Kort geleden is het museum gerenoveerd en opnieuw ingericht.

Stap voor stap volgt de bezoeker de ontwikkeling van de Nederlandse geloofsbeleving, die bol staat van de idealen, conflicten en confrontaties. In de schatkamer staan de mooiste christelijke gebruiksvoorwerpen. Ook organiseert het museum thematentoonstellingen. Uitgeverij Waanders verzorgde een reeks interessante catalogi (€ 14,95 per deel). Museum Catharijneconvent

Een sterke

vrije geest laat zich

Nieuwe exposities, boeiende musea, inspirerend theater, wat is waar te doen? Nelly de Zwaan verzamelt de interessantste culturele uitjes.

Schoonheid en drama Jammerende kinderen, huilende vrouwen, schreeuwende mannen en toen ijzige stilte. ‘De laatste, eeuwige nacht zou over de wereld zijn aangebroken’, schreef Plinius de Jongere aan Tacitus.

Pas vele eeuwen later legden archeologen Herculaneum, de Romeinse plaats die tegelijk met Pompeii werd verwoest door de uitbarsting van de vulkaan Vesuvius, opnieuw bloot. De tentoonstelling De laatste uren van Herculaneum.

Verwoest door de Vesuvius, 24 augustus 79, laat zien hoe het dagelijks leven er op die gewraakte dag uitzag. Een adembenemende combinatie van schoonheid en menselijk drama. t/m 18/3 in Museum Het

Lange Nieuwstraat 38 Utrecht Di-vrij

Valkhof Kelfkensbos 59 Nijmegen Di-vr 10-17 uur,

10-17 uur, za, zo en feestdagen 11-

za, zo en feestdagen 11-17 uur www.museumhet-

17 uur www.catharijneconvent.nl.

valkhof.nl.

niet dwingen

door straatterreur

Schilder van het Oosten

Heksenjacht

Het Midden-Oosten en het Verre Oosten waren voor de schilder Marius Bauer (1867-1932) plekken die hem inspireerden door het landschap, het levendige straatbeeld en de kleurrijke bevolking.

Zijn hele leven bleef hij reizen en had hij veel succes met zijn etsen, aquarellen en schilderijen van moskeeën, kamelen, slangenbezweerders en buikdanseressen.

Deze romantische visie is opnieuw verfrissend. Met op 2 en 24 maart een workshop (incl. lunch) over filosofie en kunst.

Abigail is woedend. Haar geliefde heeft haar afgewezen en ze zweert wraak. In het wilde weg beschuldigt ze mensen van hekserij en zo richt ze de hele gemeenschap ten gronde. Schrijver Arthur Miller (ooit getrouwd met Marilyn Monroe) situeerde zijn stuk Heksenjacht in de zeventiende eeuw. Macht, seksualiteit en religie zijn echter nog altijd griezelig actuele thema’s, nu religieus fundamentalisme en angst voor terrorisme dagelijkse werkelijkheid zijn. première 3/3 Koninklijke

het Singer Museum Oude Drift 1 Laren. t/m 29/4 in

Schouwburg Den Haag. Tournee t/m 19/5 www.

Di-zo 11-17 uur www.singerlaren.nl.

nationaletoneel.nl.

Werkelijk vrij zijn we misschien alleen nog in de geest. Ons dagelijks bestaan is vergeven van de bewakingscamera’s die op talloze locaties onze handelingen registreren en allerlei instanties weten veel meer over ons dan we ooit hadden gedacht. In het voormalige Oost-Duitsland was het verzamelen van privégegevens van miljoenen burgers verheven tot een staatskunst. De paranoia van de overheid had dermate groteske vormen aangenomen dat iemand van enige publieke betekenis er zeker van kon zijn dat hij werd afgeluisterd door de beruchte geheime dienst, de Stasi. De jonge Duitse filmmaker Florian Henckel von Donnersmarck (33) heeft over dit thema het beklemmende meesterwerk Das Leben der Anderen gemaakt. Het verhaal van de film begint in 1984. De overijverige Stasi-agent Gerd Wiesler krijgt opdracht om toneelschrijver Georg Dreyman af te luisteren. Dreyman woont samen met actrice Christa-Maria Sieland, een mooie, hartstochtelijke vrouw in wie de minister van Cultuur meer dan gemiddeld geïnteresseerd blijkt te zijn. Dreymans woning wordt voorzien van geavanceerde afluisterapparatuur. Wiesler en een van zijn collega’s nemen hun intrek op een zolder boven het appartement van Dreyman.

Vanaf deze plek proberen ze dag in dag uit het kunstenaarspaar op staatsvijandige activiteiten te betrappen. Ze maken vele uren bandopnamen en houden een logboek bij waarin ze alle opvallende gebeurtenissen en uitspraken noteren. Zo ontdekt Wiesler dat Dreyman door een aantal ingrijpende gebeurtenissen in diens directe omgeving langzaam verandert in een dissident. Ook wordt duidelijk dat Dreyman en zijn vriendin heel veel van elkaar houden, maar dat de laatste een tragisch geheim verbergt. Naarmate Wiesler nauwer bij deze levens betrokken raakt, verliest hij niet alleen zijn professionaliteit, maar ook zijn geloof in de socialistische heilstaat. Das Leben der Anderen, fraai gefotografeerd in stemmig grijs, groen en bruintinten, ontwikkelt zich tot een tragische geschiedenis die zich afspeelt op meerdere niveaus: naast een liefdesverhaal en het relaas van een onthutsende geïnstitutionaliseerde vorm van vrijheidsberoving, is de film door de verandering die de Stasi-agent doormaakt ook een pleidooi voor menselijkheid.

Wieslers compassie wint het uiteindelijk van de plicht, omdat hij beseft dat een sterke, vrije geest zich niet door staatsterreur laat dwingen. Florian Henckel von Donnersmarck en zijn uitstekende cast zijn inmiddels in binnen- en buitenland overladen met prijzen.

En ik moet me wel heel erg vergissen als deze film geen serieuze kandidaat is voor de Oscar voor de beste buitenlandse film, die eind maart zal worden uitgereikt. tekst Kim van der Werff

das leben der anderen

film

Das Leben der Anderen Regie Florian Henckel von Donnersmarck,

Duitsland

2006. Met o.a. Ulrich Mühe, Martina Gedeck, Sebastian Koch, Ulrich Tukur Release donderdag 1 maart.

75

trips

Soms moet een mens even opladen. Lekker naar buiten, een

vakantie of een weekend weg. Maar als het even kan wel duurzaam en biologisch, natuurlijk. Journalist Jacinta Bokma geeft tips voor leuke adres, websites en workshops. Ook een tip? Mail naar redactie@zens.nu.

groene gids

Editie 2007 van Het Groene Boekje is uit. Het boekje bevat dit keer 140 erkende Natuurkampeerterreinen. Wie eenmaal zo’n terrein heeft uitgeprobeerd, is vaak voorgoed verslingerd. Sterke punten zijn de kleinschaligheid (veel terreinen zijn niet groter dan vijftien plaatsen), de rust en de ruimte, prachtige natuur zó naast de tent en de persoonlijke aandacht van de kampbeheerder Die aandacht uit zich op elk terrein weer anders. Wij konden bij Lisse met de kinderen broodjes bakken aan stokken boven een groot kampvuur. Op andere terreinen kun je laarzen en klompen of een jeu-de-boules-spel lenen, of maak je een excursie met de boswachter. Nieuw dit jaar zijn kampeerterreinen bij Hoog Soeren (Veluwe) en Lemelerveld (Salland). Het Groene Boekje € 9 verkrijgbaar bij Stichting Natuurkampeerterreinen Nieuwegein, (030) 603 37 01 www.natuurkampeerterreinen.nl, reisboekhandels en bij alle ANWB-kantoren en VVV/ANWB-agentschappen.

Sinds 2004 wonen de kunstzinnige theoloog Henk Abma en beeldend kunstenaar Tineke Smith in het zuidwesten van Frankrijk. Hun voormalige boerderij Cante Perdric werd eind achttiende eeuw gebouwd met stenen van een naburig Romaans kerkje. Uitkijkend over de heuvels van de Gers kunnen bezoekers hun blik verruimen door deel te nemen aan een ‘stille week’ voor Pasen. Een bijzonder element van deze week is de tragische figuur van Judas. De herontdekking van het Judasevangelie in het voorjaar van 2006 was wereldwijd aanleiding voor een herbezinning op Judas’ rol binnen het christendom. ’s Ochtends wordt er gelezen en gediscussieerd, ’s middags gemusiceerd door topmusici. Ook een prachtige plek om te onthouden voor de zomervakantie! 2 t/m 8 april info over de stille week (035) 622 95 081, www.canteperdric.nl.

hunebedhotel Idee voor een historisch weekendje weg: bezoek het grootste archeologiemuseum in Nederland, fiets naar het prachtige vestingstadje Bourtange en overnacht in een hunebedkamer. Het Hunebeddencentrum in Borger is pas een goed jaar open, maar breekt nu al alle bezoekersrecords. Deze maand wordt een gereconstrueerde boerderij uit de hunebedbouwerstijd aan de museumcollectie toegevoegd. In de omgeving liggen natuurgebied AA en Hunze. Beëindig de dag in stijl. Ga naar Stadskanaal en vraag in het gelijknamige hotel-restaurant naar de nieuwe, luxe hunebedkamer. Wij vielen voor de wilgentakken kast, de lemen muren en de kamerhoge ‘ramen’ met net echt uitzicht op oerbos. Hunebedcentrum, Bronnegerstraat 12, Borger (0599) 23 63 74, www.hunebedcentrum.nl Hotel-Restaurant Stadskanaal, Raadhuisplein 30, Stadskanaal, (0599) 65 06 99 www.hotel-stadskanaal.nl.

stille week

Reizen

met Zens

Ze is de hele dag bezig met duurzaamheid en de rechten van de mens. Maar hoe duurzaam reist Oxfam Novib directeur Sylvia Borren eigenljk?

“Ik ben milieubewust. Ik heb geen auto en zit in het weekend het liefst voor mijn oude caravan zonder electriciteit.

Maar naast de Nederlandse heb ik ook de Nieuw-Zeelandse nationaliteit. Minimaal een keer per jaar vlieg ik daarheen om mijn zieke moeder, familie en vrienden op te zoeken. Bovendien moet ik voor mijn werk veel vliegen.

Daardoor wordt mijn ecologische voetprint ernstig vergroot. Bewust kiezen is dan nóg belangrijker. We hebben steeds vaker contact via videoconferenties. Maar ik moet het ontwikkelingswerk van dichtbij zien, om te snappen welke dilemma’s en spanningen onze partners ondervinden. Compenseren door het planten van bomen helpt maar minder vliegen is de echte oplossing. Mijn favoriete vakantie breng ik door bij mijn vriend Hugh Wilson, in Hinewai, een natuurreservaat op het Banks schiereiland in het zuiden van Nieuw Zeeland. Hugh is botanicus en beheert 1500 hectare natuurland. Twintig jaar geleden was dat een door intensieve landbouw en begrazing uitgeput weidelandschap. Door de natuur haar eigen gang te laten gaan, heeft het ecosysteem zich hersteld. Het is nu een paradijs van planten, bomen, en vogels die teruggekomen zijn. Hughs experiment van niet-ingrijpen is wereldberoemd. Ik logeer een kleine week bij hem - om te wandelen, te zwemmen, en samen de wereld door te nemen. Wij hebben een langlopend grapje: hij zorgt voor de Hinewai – het Maori-woord voor de goden en geesten van het eiland - en ik voor de rest van de wereld. Ook dit keer zullen we tot de conclusie moeten komen dat hij het beter doet met zijn werk dan ik met dat van mij!”

77

hoe verser, hoe beter

Ach wat is de Veluwe toch ‘oer’. Eenmaal van de snelweg kun je hier eindeloos wandelen door dichte bossen, langs de IJssel en de zandverstuiving.

Onderweg kom je nog eens een schaapskooi tegen, loslopende Schotse hooglanders of zelfs een wild zwijn met drie kinderen. We worden door de familie letterlijk verrast. Eerst zwelt er een oorverdovend geruis aan, het geluid dat je je voorstelt bij een opkomende orkaan. Dan volgt een stofwolk met daarin de voortrazende beesten. Een waanzinnige ervaring.

Wilde dieren in Nederland! Wanneer je met nog nakloppend hart de trappen bestijgt van kasteel Rhederoord kan het contrast niet groter zijn: in de hal kijken twee opgezette en zeer stille voorvaderen van de zwijnen op de bezoeker neer.

eten

bezoekt elke maand een biologisch restaurant en geeft tips voor het verkennen van de omgeving. Kasteel Rhederoord & de Zens is alleen om z’n ligging al een bezoek waard. de gerechten. Overrompelend! route opEndedanVeluwe Tekst Jacinta Bokma beeld ELLEN GROOTES

In Rhederoord zien we designstoelen, geplaatst voor oude lambriseringen. En overal kunst, grote kleurige doeken. Het is er mooi, warm, stijlvol. En toch niet opgeprikt. Waar hem dat in zit? Doordeweeks is Rhederoord bedrijvig, met in elke ruimte (met open haard) vergaderende members of the board van multinationals uit de Randstad. Pauzeren doen ze aan de grote keukentafel. In het weekend, vooral op zondag, zoemt het bij Rhederoord van de jonge gezinnen. Ze komen voor de natuur, maar vooral voor uitgebreid lunchen en loungen en om bij te kletsen, terwijl de kinderen knutselen.

stijlvol maar niet opgekrikt

Chefkok eric van veluwen

IJstijd

Gratis glas bubbels

Kasteel Rhederoord is zo’n locatie die zich uitstekend leent voor een dagverblijf met familie en vrienden. Of nog beter: voor een weekend lang onderduiken, met als afsluiter op zondag uitgebreid smullen en relaxen tot in de avond. Overdag lekker informeel, met een steeds veranderend buffet vol heerlijke gerechten, ’s avonds overlopend in een dinersetting. Het uitzicht vanuit het kasteel op het rivierenlandschap van de IJssel is fenomenaal, maar de natuur buiten erváren is natuurlijk een must. Om de hoek liggen heidevelden, dichte bossen en stuwwallen uit de laatste ijstijd. Vanaf Bezoekerscentrum Veluwezoom starten verschillende wandel- en fietsroutes. Open van di t/m zo van 10.00-17.00 uur, Heuvenseweg 5a, Rheden, (026) 497 91 00, www.veluwezoom.nl.

Zens-lezers krijgen in maart en april een lekkere biologische crémant uit de Bourgogne bij het zondagse lunchbuffet.

Een aantal voorbeelden van gerechten: • rollade van kemperhoen • rivierkreeftjes met mesclun (jonge slablaadjes) en mosterdvinaigrette • salade van geroosterde voorjaarsgroentes en paddenstoelenvinaigrette • meikaas en messeklever kazen • vis uit de IJssel •polderrisotto met truffel en olde remeker U krijgt de crémant door bij uw reservering te vermelden dat u Zens-lezer bent.

Keuken biologisch,

Schrijversroute

Een beroemde gast die regelmatig in het dorpje De Steeg verbleef, was schrijver Simon Carmiggelt.

Hij logeerde altijd boven het plaatselijke dorpscafé en maakte iedere middag een wandelingetje over de kronkelige natuurpaden. ’s Avonds schreef hij zijn beroemde Kronkel-column voor het Parool.

»

seizoens- en streekspecialiteiten Chefkok Eric van Veluwen Ligging Veluwe, met uitzicht op de uiterwaarden van de IJssel Open elke zondag buffetlunch & lounge van 13.0019.00 uur; laatste zondag van de maand Super Soul Club (lunchen, loungen & kinderknutselclub); overige dagen alleen op afspraak Prijs € 7,50 per buffetgerecht, wijn € 2,50 per glas Interieur oude kasteeldetails, design en kunst Muziek jazz en lounge Reserveren noodzakelijk Extra logeren in één van de negen kamers v.a. € 75 (1-persoons, douche & toilet) en € 135 (2-persoons, douche & toilet)

79

‘Zonder stront geen

rubriek eten & de route

smaak, want smaak

begint bij simon carmiggelt wandelde hier elke dag

De ‘Simon Carmiggelt wandelroute’ loopt bijna langs kasteel Rhederoord. Een leuk wandeltochtje van drie kilometer, met veel hoogteverschillen. Je bereikt het officiële startpunt door vanuit Velp de Broekhuizerweg te volgen. Sla bij het paviljoen linksaf richting De Steeg en ga naar de parkeerplaats. Daar starten nog twee andere wandelingen: de Carolinahoeveroute en de Panoramaroute.

Mee met herderin Martien

Proef het leven van een schaapsherderin. Ontmoet herderin Martien met haar kudde en wandel mee over de hei naar de schaapskooi.

Doordeweeks is het op de hei het rustigst.

Een demonstratie schapendrijven met een van de Border Collie-honden is ook mogelijk. U kunt vanaf begin april weer mee met Martien.

Voor die tijd heeft zij het te druk me alle nieuwe lammetjes. Op 23 maart wordt het einde van de lammertijd gevierd. Bij de kooi is dan van alles te doen, te zien en natuurlijk is er ook veel te aaien. Stichting Rhedense Schaapskudde, Heuvenseweg 11a, Rheden. Bel van tevoren voor een afspraak: (026) 495 37 98.

uitzicht over de uiterwaarden van de IJssel

tijdens een wandeling door de bossen. De klootschietwandeltocht van de VVV duurt ongeveer anderhalf uur. Spelregels, materiaal en routebeschrijving zitten in een speciale klootschietkoffer. Ook leuk: Met paard en wagen door de bossen, of met een global positioning system (gps) je eigen wandelroute uitzetten. Voor informatie en huur van fietsen, steps, klootschietkoffers en gps-apparaten: VVV Servicepost & Fietsverhuur Heuvenseweg 5a, Rheden (026) 495 30 50, www.veluweactief.nl.

Aardeschatten

Stenenliefhebber? Breng een bezoek aan het Gelders Geologisch Museum. Het museum bezit een grote collectie zwerfstenen uit de omgeving en mineralen en bijzondere gesteenten uit de hele wereld. Het laten determineren van eigen stenen kan hier ook. Informeer van tevoren wel even of er een specialist aanwezig is. Verder heeft het museum een uitgebreide bibliotheek, die vrij toegankelijk is. Parkstraat 32, Velp, (026) 364 29 96, www.geologischmuseum.nl.

Kleinste stad van Nederland

Nationale Veluwesport

Klootschieten is een eeuwenoud balspel dat vroeger nog op klompen werd gedaan.

Leuk om met een groep vrienden te doen

Op een hoge oeverwal van de IJssel ligt Bronkhorst, met maar 160 inwoners de kleinste stad van Nederland. Bronkhorst heeft stadsrechten sinds 1482, maar is

de aarde’

ontmoet de schapen van herderin martien

sindsdien niet meer gegroeid. De slotheuvel met gracht doet nog vaag herinneren aan het middeleeuwse kasteel dat hier stond.

Leuk om vanuit De Steeg naartoe te fietsen.

Bronkhorst maakt deel uit van de zestig kilometer lange IJsselroute. In www.graafschap-middeleeuwen.nl zoek op ‘Bronkhorst’.

De fietsroute staat op www.fietsen.123.nl/routeijssel.htm.

Ervaringsbostocht

Het Natuurcollege van Irene van LippeBiesterfeld is gericht op de ontmoeting met spiritualiteit en natuur. Het college organiseert regelmatig cursussen en retraites, zoals bijzondere bostochten onder de bezielende leiding van ecoloog, bomenkenner en martial arts-leraar Jeroen Heindijk.

In een speciaal voor Zens-lezers georganiseerde ervaringstocht over de Hoge Veluwe geeft hij een verdiepende kijk op de natuur en onszelf. Het thema daarbij is: hoe kunnen we van wat het voorjaar ons brengt een vertaalslag maken naar onszelf? De speciale Zens bostocht wordt gehouden op zondag 27 mei van 10.00-14.00 uur. Prijs g 30. Aanmelden via (030) 695 77 48 of (06) 20 30 75 60. Meer informatie over Jeroen Heindijk vindt u op www.natuurcollege.nl en Jeroens website, www.bostochten.nl.

Eindstation: Overrompelende natuursmaak

“Zonder stront geen smaak,” poneert Eric van Veluwen, directeur en chefkok van Rhederoord. “Want smaak begint bij de aarde.”

De ‘biopastoor’ wordt hij wel genoemd, deze propagandist van biologisch koken, auteur van meerdere biokookboeken en ijveraar voor certificering van biorestaurants. Toch roept hij niet ‘als het maar biologisch is’. “Een gangbare landbouw die vijf procent milieuvriendelijker is, betekent meer winst dan vijf procent meer bioboeren.” Nee, smáák staat in zijn visie op voeding voorop. “Hoe verser hoe beter.

En als je letterlijk goed aardt, krijg je ook veel lokale leveranciers aan de deur.” Voor Rhederoord betekent dat onder meer mandenvol met wilde paddenstoelen en Reneker kaas uit Lunteren. We zijn onze band met het seizoen kwijt, vindt Van Veluwen. “We moeten terug naar groente die op een bepaalde tijd wordt geoogst en ook alleen dan verkrijgbaar is. En naar groente van vroeger. Voorwaarde is dan wel dat je het idee van een vaste menukaart loslaat. Maar de angst voor het onbekende en luiheid doen koks kiezen voor de groothandel om de hoek.” Zíjn credo: het kan wel degelijk én hip én biologisch. Echt. Puur. Met aandacht. “Niets leuker dan koken voor mensen die worden overrompeld door de smaken van de natuur.”

En dat worden we: het luchtige speltbrood met kruiden en wat streekboter is net een taartje, de romige lila puree van truffelaardappel is een feest bij de op de huid gebakken snoekbaars met ratatouille. Hollandse kost krijgt een nieuwe twist: Van Veluwen combineert raapkoekjes met kardemom en lamsworstjes met lavendelbloesem. Het smaakt allemaal vederlicht en krakend vers.

Uit de kelder met zestig biologische wijnen komt een volle rode Spanjaard. We drinken ’m ook bij de uitgebreide kaasplank, een andere specialiteit van deze bevlogen chef.

Die certificering van biorestaurants waar Eric van Veluwen voor ijvert? Die komt er. Let maar op. Hotel Conferentieoord Rhederoord, Parkweg 19, De Steeg, (026) 495 91 04, www.rhederoord.nl. In zijn laatst verschenen boek, Echte kaas. De lekkerste ambachtelijke kazen uit Nederland, maakt Eric van Veluwen een ronde langs bijzondere kaasmakers in Nederland. Met recepten en adressen. Terra, 122 pag. g19,95.

81

‘Carla schept

ruimte

, zodat je contact met jezelf kunt maken’

jong &oud ‘De leraar belichaamt tijdelijk de ruimte, de en het

compassie geduld’

Wat leert de leerling van de meester en de meester van de leerling? Tantralerares Carla Verberk (51) en haar leerlingen Martina Gijsbers (40) en Jan Willem Roos (42) over de kracht van intimiteit en het toelaten van de leegte. ‘Dan onstaat er ruimte om te voelen wie we werkelijk zijn, wie de ander is en wie we samen zijn.’

Tekst jorn hövels beeld Christiaan krop

rubriek jong & oud

T

Tantra vraagt een grote bereidheid naar jezelf te kijken en jezelf gevoelig te laten zijn. Alleen dan ontstaat ruimte voor groei. Carla Verberk, oprichtster van het Centrum voor Tantra in Amsterdam: “Het gaat erom de realiteit in al haar volheid te ervaren.”

Behalve aan introspectie besteden tantrabeoefenaars ook veel aandacht aan de relatie met anderen. Ademoefeningen, meditatie, massage en oefeningen met seksuele energie spelen hierbij een belangrijke rol. Carla over het laatste: “Seks schept de ruimte om jezelf diep te laten aanraken, zodat je intens contact kunt maken met je partner.” Carla Verberk deed veel van haar tantra-ervaring op bij Osho (Bhagwan). Sinds 1982 geeft ze in haar centrum groepstrainingen aan paren. Martina Gijsbers en Jan Willem Roos volgden samen twee cursusweken bij Carla.

Wat heef Carla jullie geleerd? Martina “Voor de tantrasessies stond ons seksleven jaren op een laag pitje. Spiritueel voelden we ons wel verbonden, maar regelmatig hadden we conflicten. Door de tantra-oefeningen is de wederzijdse betrokkenheid terug. We negeren elkaar niet meer, maar zoeken het contact. Als Jan Willem tijdens een etentje geestelijk afwezig is, spreek ik hem daarop aan, en andersom.” Jan Willem “Wat betreft seksualiteit had ik altijd het gevoel te moeten presteren. Tijdens de tantraweken oefenden we veel met aanraking en intimiteit. Wanneer ik tijdens die oefeningen het idee kreeg dat Martina me zonder gevoel aankeek, voelde ik me gekwetst en werd ik kwaad. Het voelde als een afwijzing. Nu durf ik me kwetsbaar op te stellen en hierdoor kan ik meer van ons contact genieten.” Carla “Als mensen hun prestatiedrang loslaten, zijn ze beter in staat de werkelijke schoonheid van het leven te ervaren. Dat is niet gemakkelijk, want wie ben je zonder je prestaties en ambities? Dat geldt ook voor een relatie. Om te kunnen zien wat je samen hebt, moesten jullie eerst kunnen verdragen dat de conclusie ‘niets’ leek. Het is zinloos de werkelijkheid op te leuken. Als we de leegte kunnen toelaten, ontstaat er ruimte om te voelen wie we werkelijk zijn, wie de ander is en wie we samen zijn. Misschien is dat de reden dat mensen een desolaat landschap als bevrijdend kunnen ervaren.”

Carla, wat leerde jij van je cursisten? Carla “Dat er een enorme verschei-

denheid aan barrières bestaat die mensen ervan weerhoudt werkelijk contact te maken met zichzelf en hun omgeving. Ik vond het vroeger soms moeilijk hun pijn onder ogen te zien zonder ze te verwerpen. Nu kan ik in al hun pijn naast ze staan. Mijn compassie is gegroeid.” Jan Willem “Jij raakt aan, maar bent zelf ook raakbaar. En de rust waarmee je spreekt, maakt dat we elkaar beter verstaan en begrijpen.” Carla “Ik heb me ook wel eens machteloos gevoeld, bijvoorbeeld als iemand zich erg defensief opstelde. Die machteloosheid, de leegte van het niet-weten, is er nu soms nog. Het verschil is dat ik dit gevoel nu toelaat: wat ontstaat er als je het echt niet meer weet?” Martina “Carla vult niet in. Ze schept ruimte, zodat je contact met jezelf kunt maken. Dat was zo prettig dat ik de neiging had bij Carla in de buurt te willen zijn. De tweede week kon ik beter bij mezelf blijven.” Carla “Dat zie ik vaker, dat de leerling de leraar naar huis zou willen nemen. De leraar belichaamt tijdelijk de ruimte, de compassie en het geduld. Op een Wat is tantra? zeker moment ontdekken De visie van het Centrum van Tantra van Carla Verberk: cursisten die vaardigheden ‘Tantra is een al bijna 5000 jaar bestaande mystieke traditie in zichzelf.” om via directe ervaring het goddelijke te leren kennen. Dat Gaan jullie in de toekomst nog iets anders met tantra doen? Martina

“Ik ben danslerares en gespecialiseerd in contactimprovisatie. De nadruk ligt hierbij op het contact tussen dansers. Ik wil onderzoeken of ik tantra in mijn lessen kan integreren.” Jan Willem “Als haptotherapeut werk ik aan het voelend vermogen van cliënten. De tantrasessies verfijnen mijn vaardigheden.”

vergt een grote bereidheid om het ‘masker’ dat je ophoudt echt te onderzoeken, je pijn te doorvoelen en je beperkingen te begrijpen. Zo kan ruimte ontstaan voor groei en transformatie. Tantra werkt met onderwerpen die dicht bij je liggen, zoals seksualiteit en liefde. Tantristen zien seksualiteit als een natuurlijke levensenergie. Overgave daaraan – als dat ontspannen en met bewustzijn gebeurt – kan een ingang zijn voor het beleven van de spirituele werkelijkheid. Tantra biedt ruimte aan veel stromingen. Veel oosterse stromingen houden zich niet meer met seksualiteit bezig, veel westerse wel. In sommige westerse groepen staan de seksualiteit, de technieken en de extase centraal, andere groepen (zoals de onze) gebruiken seksualiteit om de contractie van het ego te doorzien en te laten smelten. Het gaat hier meer om het Zijnsaspect van tantra.’ www.centrumvoortantra.nl

83

AD

AD 85

shop

Producten voor lichaam, huis en keuken zoals Zens ze graag ziet: gemaakt zonder milieu en

Bewust blauw

mens geweld aan te doen. Uitgezocht door Jurianne Matter.

Een tip voor deze rubriek? Mail naar redactie@zens.nu

behangboom Inke Heiland snijdt silhouetten uit behang. Ze begon met meubels en beesten, nu heeft ze zich gestort op levensgrote bomen! Je kunt de behangboom zelf samenstellen, want een deel van de blaadjes en ook de boom zelf zijn in meerdere kleuren verkrijgbaar. Bij de boom heeft Inke een vogelhuislamp ontworpen. De lamp is van gerecycled hout met onderin melkglas. Behang-

Boekie van Sukie De notitieboekjes van

Sukie uit Londen zijn geïnspireerd op Indiase schoolboeken die de ontwerpers van het merk op marktjes in India tegenkwamen.

Sukie excercise book € 8,90. Sissy Boy Homeland (0251) 36 13 00 www.sissy-boy.nl

échte chocolade

Niet 100 procent bio, wel verschrikkelijk lekker, deze Dolfin chocolade van de gebroeders Poncelet uit België. De broers wilde terug naar de pure bron van chocolade en daarin zijn ze geslaagd. Hun chocolade smaakt authentiek, edel en niet te zoet. Kortom, échte chocolade! Er zijn klassieke repen als melk en puur, naast verrassende combinaties met ondermeer earl grey, hot masala en verse gember. Dolfin chocolade

boom € 195 vogelhuislamp € 145. www.inke.nl

Lente bad Voor wie nog in de

wintermodus zit, kouwelijk en moe is: een bad met Peppermint en etherische oliën van ondermeer sinaasappelschil, dennenaalden en salie.

Wellments Peppermint Energy Boost, fles 500 ml €14,95. bij natuurvoedingswinkels.

Intoxica is een stoer high-fashion jeanslabel van Nederlandse bodem.

Alle spijkerbroeken zijn met oog voor detail gemaakt en hebben een exclusieve uitstraling. Ze worden op een ambachtelijke manier gemaakt. De productie is daardoor laag, maar de kwaliteit hoog. Chemische stoffen en uitbuiting van mensen zijn bij de fabricage vanzelfsprekend taboe. En dat zit wel zo lekker. Intoxica jeans voor mannen vanaf € 249. verkrijgbaar bij Nukuhiva, Amsterdam (020) 420 94 83 www. nukuhiva.nl & www.intoxica-jeans.com.

€ 2,70 per tablet. verkrijgbaar bij Simon Lévelt winkels.

comforting tea

Natuurcosmeticamerk Aveda heeft een thee ontwikkeld met kruiden van uitsluitend biologische teelt.

De zoethoutwortel en pepermunt hebben een kalmerende werking, zorgen voor ontspanning. Bovendien smaken ze fris en zoet, suiker toevoegen is dus niet nodig. De thee is prijzig, maar smaakt en oogt dan ook als een cadeautje.

Aveda Comforting Tea, doos met 20 theebuiltjes € 12,00. te vinden in Aveda winkels en salons (010) 238 06 00 www.aveda.com.

87

zens kijkt verder

AD

Verdiept

zich in spiritualiteit zingeving en bewustwording, en is begaan met mens en natuur

Elke maand in Zens:

Interviews met inspirerende wereldburgers Filosofische beschouwingen Psychologische inzichten Wegen voor persoonlijke groei Homeopatische gezondheidstips Bijzondere wandelingen rondom biologische restaurants En verder boeiende columns, kunst en cultuur.

Verrijk uw leven en neem nu een abonnement!

Of geef een abonnement op Zens cadeau.

Nu met aantrekkelijke korting (zie ommezijde)

Ja,

ik wil een abonnement op Zens ik machtig Zens het abonnementsgeld automatisch van mijn rekening af te schrijven. (alleen mogelijk in Nederland)

ik betaal het eerste jaar (10 nummers) slechts s 39,95 i.p.v. s 49,95(Belgische abonnees betalen s 44, * in plaats van s 52, ) ik neem een halfjaarabonnement (5 nummers) en betaal s 19,95 i.p.v. s 24,75 (Belgische abonnees betalen s 24, * i.p.v. s 28, )

V oo r n a a m

m / v _______________________________________________________________________________________________________

___l__a__nd ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________

a ch t e r n a a m ______________________________________________________________________________________________________

___T__e__l__+ ____e__m__a__i_l_____________________________________________________________________________________________________________________________________

25

75

95

80

ik wacht met betalen op een acceptgirokaart

(voor betaling met acceptgiro wordt s 2,- administratiekosten in rekening gebracht).

___a_d___r__e_s________________________________________________________________________________________________________________________________________________

b a n k r e k e n i ng

___pc _____+___w___oonp ________l_a__a__t__s_____________________________________________________________________________________________________________________________

h a nd t e k e n i ng

* Deze aanbieding geldt alleen voor nieuwe abonnees die het afgelopen halfjaar geen abonnement op Zens/Jonas hadden. Het (half-) jaarabonnement geldt tot wederopzegging.

Voor Nederlandse abonnementen: Knip de bon uit en stuur hem in een ongefrankeerd envelop naar Zens abonnementenservice, Antwoordnummer 10702, 5600 WB Eindhoven.

Voor Belgische abonnementen kunt u de uitgeknipte bon in een gefrankeerde envelop sturen naar Zens Abonnementenservice, Postbus 1025, B-3500 Hasselt.

Ja,

ik geef een abonnement op Zens cadeau

ik geef een jaarabonnement (10 nrs.) en betaal s 39,95 i.p.v. s 49,95 (Belgische abonnees betalen s 44, * i.p.v. s 52, ) ik geef een halfjaarabonnement (5 nrs.) en betaal s 19,95 i.p.v s 24,75 (Belgische abonnees betalen s 24, * i.p.v. s 28, ) 25

75

95

80

ik machtig Zens het abonnementsgeld automatisch van mijn rekening af te schrijven. (alleen mogelijk in Nederland)

ik wacht met betalen op een acceptgirokaart

(voor betaling met acceptgiro wordt s 2,- administratiekosten in rekening gebracht).

V oo r n a a m

m / v _______________________________________________________________________________________________________

___l__a__nd ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________

a ch t e r n a a m ______________________________________________________________________________________________________

___T__e__l__+ ____e__m__a__i_l_____________________________________________________________________________________________________________________________________

___a_d___r__e_s________________________________________________________________________________________________________________________________________________

b a n k r e k e n i ng

___pc _____+___w___oonp ________l_a__a__t__s_____________________________________________________________________________________________________________________________

h a nd t e k e n i ng

Het cadeau-abonnement is bestemd voor:

_______________________________________________________________________________________________________

adres ________________________________________________________________________________________________________________________________________________

V oo r n a a m

m / v ______________________________________________________________________________________________________

pc + w oonp l a a t s + l a nd ________________________________________________________________________________________________________________________________________________

a ch t e r n a a m ________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Tel + email ________________________________________________________________________________________________________________________________________________

* Deze aanbieding geldt alleen voor nieuwe abonnees die het afgelopen halfjaar geen abonnement op Zens/Jonas hadden. Het (half-) jaarabonnement geldt tot wederopzegging.

Voor Nederlandse abonnementen: Knip de bon uit en stuur hem in een ongefrankeerd envelop naar Zens abonnementenservice, Antwoordnummer 10702, 5600 WB Eindhoven.

Voor Belgische abonnementen kunt u de uitgeknipte bon in een gefrankeerde envelop sturen naar Zens Abonnementenservice, Postbus 1025, B-3500 Hasselt.

AD

‘Zou er een mysterieus verband bestaan tussen smeltend poolijs en ons eigen gemoed?’

maritgen

illustratie monique wijbrands

column maritgen

smeltwater

Zou er een mysterieus verband bestaan tussen smeltend poolijs en ons eigen gemoed? De wereld wordt steeds warmer – maar niet alleen geologisch. De dampende emotiehypes waarmee het nieuws ons dagelijks overspoelt, zijn slechts de topjes van een ándere ijsberg, die een enorm gevoelspotentieel lijkt te belichamen. De wet van analogie? Ik heb een heuse casus voor dit veronderstelde verband. Zelf meegemaakt. Een jaar of wat geleden had ik opeens schoon genoeg van mijn eigen privépoolkap, waar ik me maar onder bleef Maritgen Matter is schrijfster, moeder en verschuilen. Het was weekend - ik stuurde mijn getergde lief tijdelijk de deur uit, trok freelancealchemiste.Maandelijksneemtzij de stekker uit de telefoon en stak grimmig een batterij kaarsen aan. Nu moest het maar monsters uit de samenleving en zichzelf. gebeuren ook. Uit mijn gloednieuwe Russisch-orthodoxe gebedenboek las ik hardop het gebed tot de Moeder Gods. Er volgde een tranenzee die voor mijn gevoel wel veertig dagen duurde... Toen begon het plafond begon te lekken – let wel, aan de noordzijde. En niet zomaar een beetje! De loodgieter moest eraan te pas komen om de zaak door te prikken. Nog altijd zie ik de twee gaatjes, recht boven de eettafel, als stigmata van het toenmalige wonder. Zo boven zo beneden - hoe inconvenient ook.Bij Oprah zag ik onlangs een analoog mirakel. Een amateurfilm toonde hoe een kale, uit de kluiten gewassen, racistische white trash jongere uit de Bronx in tranen vergeving vroeg aan een zwarte klasgenoot. Voor alles wat hij gezegd en gedaan had. Voor het schelden, het pesten, het mishandelen. Hij ging ook tegen zijn familie zeggen dat hij er niet meer aan meedeed. Daar stond hij: een bekeerling van de nieuwe tijd. Uit water en geest geboren. En uit eigen beweging - ten overstaan van de hele school. Even leek alles te bevriezen. Toen ging er een golf van ontroering door de aula. Letterlijk. Hele rijen tieners werden aangeraakt en opgetild door een soort wave. Om beurten klommen ze nu op het podium, grepen beheerst de microfoon en lieten hun echte ik spreken. De grootste bad motha fucka’s vaak stotterend en hakkelend. Ze vroegen vergeving en zwoeren verandering. Geen spoor van het gebruikelijke slachtoffergedoe. Niks Amerikaanse hysterie. Gewoon jonge mensen die ter plekke, in een onstuitbare kettingreactie, ontwaakten in hun gevoel. Het smeltwater verplaatste zich als een lopend vuur. Deze kids hadden per ongeluk hun eigen openbaring gefilmd - zonder de evangelische afhaal-groove van televisiedominee en halleluja-bandje.

Ze hadden niks nodig, behalve hun eigen geweten. Waterdragers, dacht ik. Ik moest er zelf ook van snotteren.

Het mondiale afsmelten van sneeuw en ijs gaat snel. Straks zullen onze kinderen misschien met een roeiboot naar school moeten – iets waar mijn zoontje zich enorm op verheugt. Maar als het innerlijke smelten net zo hard gaat, wonen onze zielen tegen die tijd op miljoenen onderling verbonden woonarkjes - als straatarme doch dolgelukkige neo-Polynesiërs. Op de Golf van Ontroering. Echte lente gaat nu eenmaal gepaard met wateroverlast.

93

colofon

psyche

laat los dat ego!

Zens is een maandblad over zingeving, spiritualiteit, psyche, gezondheid en maatschappij.

Zens wil een positieve bijdrage leveren aan de kwaliteit van leven van individuele mensen en van de samenleving als geheel. De redactie van Zens is onafhankelijk.

volgend nummer

Zens #4 verschijnt op 23 maart

Zens redactie

Postbus 1923, 1200 BX Hilversum T 035 621 25 45, F 035 621 62 38 E redactie@zens.nu, www.zens.nu

maatschappij

Hoofdredactie

Eduard van Holst Pellekaan Art directie, beeldredactie en vormgeving

Tein.nl

Eindredactie

Ad van der Neut Redactie

Monique de Boer Jocelyn de Kwant Marjolein Wolf beeldbewerking & webmaster

Nelson Silva

Aan dit nummer werkten mee

Eef Arnolds Flora Alves Babz.be Soraia Ernesto Robert elsing Marius Bassie Jacinta Bokma Mirre Bots Erik Christenhusz Ellen Grootes Ronald Hermsen Irene van Herwerden Jorn Hövels Eugène Jacobs Christiaan Krop Jurianne Matter Maritgen Matter Daniël Nicolas Hapé Smeele Marja Vijn Kim van der Werff Monique Wijbrands Ellen Winkel Pierre de Winter Yvette Wolterinck Nelly de Zwaan Uitgever

John Winkel

Abonnementen

Kosten jaarabonnement Nederland € 49,95, België € 52,75. Een halfjaarabonnement Nederland € 24,75, België € 28,80. Voor overige buitenlandse abonnementen: tarieven op aanvraag. Opgave Nederlandse abonnementen, adres wijzigingen en opzeggingen sturen naar:

hoe begin je met succes een biologische winkel

Zens Abonnementenservice

Antwoordnummer 10702, 5600 WB Eindhoven T 088 - 22 666 43 voor belgië Postbus 1025, B-3500 Hasselt,T +31 (0)88 - 22 666 43

thema

duurzaam

Het abonnement kan elk moment ingaan. Het wordt aangegaan per heel of halfjaar en wordt automatisch met dezelfde periode verlengd, tenzij het een maand voor afloop schriftelijk is opgezegd.

van huis , tuin & keuken tot wereldwijd

Adverteren

Informatie over adverteren in Zens (inclusief rubrieksadvertenties) kunt u verkrijgen bij: BUREAU SJOERDSMA

Blijenbeekhof 5, 6845 GV Arnhem, Nederland T +31 (0)26 – 381 7658, F +31 (0)26 – 3817204 E info@bureau-sjoerdsma.nl Druk

Deltahage Grafische dienstverlening, Den Haag, Nederland Distributie Nederland: Betapress - Gilze Distributie België: AMP - Brussel ISSN 1873 – 5185 © Zens, Hilversum. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

spiritualiteit

dalai lama over seks, China en wetenschap