Online nr. 1, 2010

Online AT U A G A S S I A Q U L L U I N N A R N I AT TAV E Q A AT E Q A R N E R M U T T U N N G A S O Q

U K I U T 11-AT • NR. 1 • 2010

ADSL Portal s. 4 – ilinnut kiffartuussiffik Interneti kaasarfimmiuliuguk

s. 9

Sullitat sulisullu naammagisimaarinninnerusut

s. 11 Online nr. 1 · 2010

... tamarmik Online-mi uani ...

1

tut iliorneq ajornaqaaq, iliuuserisariaqartorlu tassaavoq atugassaarititaasut iluanni eqqortumik aningaasaliissuteqarnissaq. „Kisianni, annertoorsuarnik aningaasaliiffigisagut, soorlu TELE-POST-ip attaveqaatini nutaamik aaqqissuussinera – imaatigut kabelitaarneq allallu nutaarpassuit aningaasaliiffigisagut, akissaqartinnerpagut? Suliffeqarfinni angerlarsimaffinnilu missingersuutini attaveqaateqarnermi aningaasartuutinut annertunerusunut akissaqartoqarnerluni?“ – taamatut aperisoqakkajuttarpoq.

Asasara atuartartoq TELE aamma POST marluullutik immikkut niuernermik ingerlatsiffiupput, taakkunani paasissutissiinermut teknologii, attaveqaateqarneq, teknologiillu allat, periaatsit nutaat atorlugit imminnut suleqatigiittuarput.

Teknologi nutaaq atuisunut nioqqutinik nutaanik nassataqartuarpoq, teknologiilluunniit nioqqutit ilisimaneqareersut periaatsit nutaat atorlugit atuisunut eqaannerusumik atorsinnaanngortittarpai.

Teknologii TELE-POST-ip nioqqutissiornerani aningaasartuutaanik appartitsinissamut atorneqassaaq, taamaalilluni atuisunut aki appartinneqarsinnaaqqullugu imaluunniit sullississutigineqartut nioqqutillu atuisut piumasaat atuutilersinnaaqqullugit. Teknologii nutaaq suliffeqarfimmut ajoqutaasinnaallunilu iluaqutaasinnaavoq.

Assersuutigalugu elektronik atorlugu attaveqatigiinneq, allakkeriviit allakkanut frimærkinik nioqquteqarnerannut assut ajoqutaasinnaavoq. Paarlattuanik attaveqaatit POST periarfissippaat aviisinik nammineq naqitaminik pilersuisinnaaneranik, poortukkanulluunniit atorneqartartup Track & Trace-p pitsanngortinnissaanut. Atuisut taakkuupput tamatigungajak iluaqutissarsisartut suliffeqarfinnillu nutarterisariaqalersitsisartut.

Teknologiip sukkaqisumik ineriartortuarnerata aammattaaq kinguneraa, kikkut tamarmik – inuussutissarsiummik ingerlatallit pisortallu ingerlataat – nutaanut annertoqisunik aningaasaliiuartariaqarnerat. Alla-

2

Akissut nalunanngitsunnguuvoq: Ineriartornermut nutaamut aningaasaliissuteqannginnissarput akissaqartinngilarput. Kalaallit Nunaanni inuussutissarsiuteqarnermik ingerlatsisut, pisortat ingerlatsivii innuttaasullu, nunani allani ineriartornermut naleqqiullutik kinguariartulissanngippata, inuiaqatigiit tamarmik ineriartortittariaqarnerannut aningaasaliissutaasut aalajangiisuusussaapput. Nutaamik ineriartornissamut aningaasaliinngikkaanni iliuuseqaranilu, tamanna inuiaqatigiit tamarmiusut atugarissaarnissaannut ineriartornissaannullu unitsitsisussaavoq.

Aammami teknologiimik atuiffiusuni tamangajanni ineriartornerup oqaluttuassartaata takutippaa, teknologiimik nutaamik atuilerneq siuariartornermik periarfissanillu nutaanik, akinillu appariartortitsinermik kinguneqartartut.

Assersuutissaalluarpoq TELE-p 1990-ikkunni Kalaallit Nunaani tamarmi attaveqaatinik digitalinngortitsinera.

Kalaallit Nunaat Island peqatigalugu, nunarsuarmi nunani siullersaallutik attaveqaatiminnik tamakkiisumik digitalinngortitsipput. Kingunerisai: pitsaassuseq qaffasissoq, piginnaasaq annertuneq aammalu ukiuni kingullerni 15-ini akit appariartortuarnerat.

1989-imi Kalaallit Nunaannut nuukkama, Danmarkimut sianerneq minutsimut 20 kr.-it inulaarlugit akeqarpoq. Ullumikkut 0,99 kr.nik akeqarpoq. 20 kr.-nillu ullummikkut pisissutaasinnaassusiata / akiata naligaa x kr.

2008-mi augustimi Sarfarissoq I TELE-p ingerlappaa – taanna tassaavoq paasis-

sutissiinermut teknologiip aammalu attaveqatigiinnerup inuiaqatigiinni, minnerunngitsumik nunami Kalaallit Nunaattut ittumi isorartoqaluni imminnullu ungaseqalutik inoqartumi, periarfissiissuterpassui pillugit ataatsimeersuarneq.

Sarfarissoq I-ip ingerlanneqarnerata siunertaraa periarfissanik tikkuussinissaq, aammali attaveqaateqarnerup aningaasaliiffigiinnarnissaata naammannginneranik erseqqissaanissaq.

Inuiaqatigiinni immikkoortuni allani tamani aningaasaliissuteqarnissaq aammattaaq pisariaqarpoq, teknologiip iluaqutissartarpassui atorluarneqassappata. Taamaaliortoqanngippammi ineriartornermut malinnaajunnaartoqalissaaq.

Internetimik „pilersitsinermi ataataasut“ ilaata siornatigullu IBM-imi pisortaasimasup ataatsimeersuarnermilu oqalugiartunut pingaarnernut ilaasup amerikamiup John Patrick-ip, pineqartoq ersersilluarniarlugu oqarpoq, nunani tamalaani internetip qanoq atorneqarnera eqqarsaatigissagaanni, isummani malillugu internetip atorluarneqarsinnaanerata periarfissarpassuisalu 5 %-iinnaat taamaallaat atorneqartut. Oqariartuutaa tassaavoq uagulluunniit eqqarsaatitta angusinnaanngikkaat internetip ukiualuinnannguit qaangiuppata inuunitsinnut qanoq sunniuteqartiginissaa allannguitiginissaalu – eqqarsaat eqqarsarnartulik, internetip inuunerput qanoq allanngortereersimatigigaa eqqarsaatigigaanni.

TELE-POST-ip maanna Sarfarissoq II-p Nuummi ulluni 27.-29. april 2010 ingerlanneqartussaq sulissutigaa. Ataatsimeersuarnerup piareersarnera Namminersorlutik Oqartussat, Kultureqarnermut, Ilinniartitaanermut, Ilisimatusarnermut, Ilageeqarnermullu Aqutsisoqarfiup, Aningaasaqarnermut Sulisunullu Aqutsisoqarfiup, kommunit, KNR-ip, Air Greenlandip allallu sivisuumik suleqatigiinnerisigut ingerlanneqarpoq.

Tamatumuuna qulequtaq sammisassarlu tassaavoq qarasaasiaq atorlugu ilinniartitsineq (e-ducation), tamannalu atuarfinni atuartitsinermi, inuussutissarsiutinik ingerlaqqiffiusunillu ilinniarfinni, suliffeqarfinnilu

KAL AALLIT NUNAANNI QUPPERSAGAQ INOQUTIGIINNUT AGGUAAT TAGAQ Naqiterussiffigineqarpoq: TELE Greenland A/S, Postboks 1002, 3900 Nuuk, Tlf.: 34 12 55, E-mail: marketing@tele.gl Nitatagaq: www.tele.gl • www.post.gl • www.stamps.gl Suliarinnittut: Brian Buus Pedersen (akissuussaalluni aaqqissuisoq), Dorit Olsen (aaqqissuisoq), Maria Toft, Mai-Britt Ejby Villadsen, Martin Hove Lynge, Malînánguaq M. Mølgaard & Leise Johnsen.

Assilissat: TELE-POST, sxc.hu, m.fl. Sananeqarfia: Martin Hove Lynge, TELE-POST Naqiterneqarfia: Naqitat A/S. Ussassaarutit: Ussassaarutit atuutissapput 31. marts 2010-miit 30. juli 2010-imut nungunnissaasaluunniit tungaanut. TELE-POST-imi sulisut unamminnermi peqataasinnaanngillat. Eqqamaqquarput tunniussinermi, naqinnerani akillu allanngornerini allannguuteqartoqarsinnaannera. Saqqaataa assitaa: TMA, TELE-POST • ISSN: 1600-9215

Online nr. 1 · 2010

sulisunik ilinniartisinerni paasissutissiinermut teknologiimik attaveqaateqarnermillu suli annertuneroqisumik atuilluarnissamut Kalaallit Nunaata qanoq iliorluni atorluaasinnaaneranut tunngassuteqarluinnarpoq.

Soorlumi kiniiserit ussatigigaat: „Orpissamik ikkussinissamut piffissaq suna pitsaanerpaava? Akissut: Ukiut 100-t matuma siornali. Piffissap pitsaanerpaaffiusup tullia

qaqugukkuua? Maannakkut.“ Qarasaasiaq atorlugu ilinniartitaaneq pillugu Sarfarissoq II-p ingerlanneqarnissaani neriuutigaara orpippassuarnik ikkussuiumaartugut, ataatsimoorlutalu takutikkumaaripput ineriartorneq pingaartillugu iliuuseqarsinnaanerput qunuginngikkipput aningaasaleerusussuseqartugullu.

Imaassinnaavoq maannakkorpiaq aningaasat amerlarpaseqisut, iliuuseqanngikkuttali –

akisussaqaaq, kingulissagummi orpissaqarnavianngillat.

Online-mi uani Sarfarissoq II aamma qarasaasiaq atorlugu ilinniartitsineq (e-ducation) pillugit suli allanik atuarsinnaavutit.

Inussiarnersumik inuulluaqqusillunga Brian Buus Pedersen, pisortaaneq

TELEpoint – interneti ledningeqanngitsoq

Angalaninni misigisatit erngerlutit nuannarilluinnakkannut igisinnaartikkit …

Illit aamma arlaannik misigisaqartarpit ikinngutinnut ingerlaannaq aamma misigitikkusussinnaasannik?

Imaluunniit ilaquttatit ilaanni ima maqaasitigisarpigit allaat naatit anniarilingajallugit?

Imaluunniit eqqaariataarsinnaasarlugu suleqatinnut mailikkut allattussaanerit suliamut atasumik angalallutit aallannginngerni?

Angalatillutit internetersinnaanerit TELEPOST-ip ajornannginnerulersippaa. Tassami Kalaallit Nunaanni sumiiffinni arlalinni hotspots-it pilersippagut, pisariitsumik, pilertortumik ajornanngitsunnguamillu qarasaasiannik angallattakkamik internetimut attavilersinnaalersillutit. Hotspots-igut TELEpoint-imik taaguuteqarput, TELEpointilu atorlugu Kangerlussuarmi utaqqineq nuannernerulerpoq, ilaquttat qimassimanerat oqinnerulerluni aammalu sulinermut atasumik angalaneq piffissamik atuilussinnarfiuallaarunnaarluni. Internetimmi periarfissarpassui piffissaqarluarfinni aammalu atorusuffiini arlaqanngitsunnguanik toorsi-

Hotspots-it pillugit paasissutissaq:

nertut ungasitsigiinnarput.

Angalaffigisanni TELEpoint-imut attavilersinnaaneq sulissutigaarput, taamaalillutit atorfissaqartinnerpaaffiani internetersinnaanerit periarfissaajuaannarsinnaaqqullugu.

Qarasaasiat angalatillutit nassareersimariarukku nunarsiatsinni sumiiffinni tamangajanni atorsinnaassavat. Nittartakkami http:// www.hotspot-locations.com/ -imi ujarliut nassaarisinnaavat, tassani nunarsuatsinni tamarmi hotspot-eqarfiit assigiinngitsut takusinnaavatit.

Kalaallit Nunatsinni ukunani TELEpointeqarfeqarpoq: • Kangerlussuarmi mittarfik • Nuummi mittarfik • Nuummi Sømandshjemmi

Hotspots tassaavoq zone killilik internetimut isertarfilik, attaveqaatinik ledningeqanngitsunik (Wi-Fi) atuinermi atorsinnaasoq. Radiop signaliisa qarasaasiat angallattagaq accesspunktimik taagorneqartumut attaveqartilissavaa, taanna attavik sukkasooq (bredbånd) aqqutigalugu internetimut attaveqarpoq. Hotspot-imik atuinissamut piumasaqaatituaavoq qarasaasiat ledningeqanngitsumut atorsinnaasumik netkort-eqarnissaa, ullumikkullu taanna qarasaasiani angallattakkani amerlanerni pigineqareertarpoq, piginngissagaluarpagulu taamaattumik atortuleriaannaasarput.

Hotspot-inut teknologii atorneqartoq – taaguullumi nammineq – USA-mi ukiut qulit matuma siorna pilersinneqarpoq, tassanngaanniillu nunarsuup sinneranut siammarsimalluni; siullermik mittarfinnut, hotelinut ataatsimeersuartarfinnullu, taakkunaniillu sumiiffinnut allanut ullut tamaasa inuppassuaqarfiusartunut.

Online nr. 1 · 2010

3

ADSL PORTAL – ilinnut kiffartuussiffik

Inoqutigiinni arlaliusimagussi internetimut attavimmik atuisuusut, taava internetimik atuinissi qanoq annertutiginera nalornissutigileriataarsinnaavarsi Amerlanertigut aatsaat paasilersinnaavat akiligassat tigugukku. Taamaattumik TELEPOST-ip maanna ADSL portal nutaaq atulerpaa, taannalu ilaqutariinni atuinissi tamarmi paasinarnerulissutigissavaa.

Ilaqutariit Mølgaard-Strøm-ikkut ADSL portalimik atuisut ilagaat.

Ilaqutariit ADSL premium-imik atuisuupput, taamaammallu akianut ilanngussaapput 6 GB-t. Internetimik atuinerat – pisariaqartitsinerallu – ilaqutariit allat atuinerannit allaanerungaanngilaq. Ilaqutariit tassaapput:

4

Online nr. 1 · 2010

• Jonas-ip (8-nik ukiullip) spil-inut qarasaasiaq atortarpaa • Katrine-p (11-nik ukiullip) Danmarkimi ikinngutiminut attaveqarnermut qarasaasiaq atortarpaa • Charlotte-p (anaanaasup) sulinermut, netbankimut, Danmarkimi ikinngutinut ilaquttanullu attaveqarnermut, paasissutissanik ujarlernernut, netimi videolianik/ nipilersukkanik tusarnaarnernut qarasaasiaq atortarpaa • Jakob (ataataasup) sulinermut, nutaarsiassanik atuarnernut, timersornermi inernerusunik malinnaanernut paasissutissarsiornernullu qarasaasiaq atortarpaa.

uatsinnut ajornarnerusimavoq qaammatip naalernerani MB-t qanoq annertutigisut atorsimanerlutigit paasinissaat.

ADSL portalip uatsinnit atorluarnerata iluaqutigaa, ullunut agguataarlugit atuinitta takussutissaqalernera. Tamatuma uatsinnut paasiuminarnerulersippaa uatsinnermiut atuinerat tamarmiusoq“

Charlotte Mølgaard-ip ADSL portal pillugu oqarpoq:

Ilaqutariit Mølgaard Strøm-ikkut atuinertik 6 GB-nut atuisuunermut ilaasunut killeqartippaat.

Killissartik nallingajaleraangat mail aqqutigalugu eqqaasinneqartarput (illit nammineq toqqarsinnaavat sms-ikkut mailikkulluunniit eqqaasinneqassanerlutit – illillut nammineq killilersinnaavat MB-t qassit atorneqarsimassanersut eqqaasinneqannginnerni).

„ADSL portal atortalerparput atuinerput malinnaavigiumallugu.

Siusinnerusukkut

„Killiussatta angungajalernera takusinnaagaangatsigu interneti sunut annertoorsuar-

Aallarteriarit ADSL portal nutaaq siullerpaamik iserfigisussanngorukku ilinnut atuisunngortissaatit atuisutut normut ADSLimut akiligassanni takusinnaasavit allattorneratigut. Taamaalioreeruit siunissami isertaatissat (password) isertarfimmullu isertarninnut kisivit allanngortitsisinnaanerit qulakkeerumallugu isertarnissannut kodessat toqqassavatit.

Illit nammineq tassa isertarfeqalissaatit, taassumalu internetimik atuinerpit nakkutigineranik ikiussavaatit. Killissaq aallaqqaammut killiliussat angugukku SMS-ikkut imaluunniit e-mailikkut nalunaarfigineqartarnissaq toqqarsinnaavat.

Tamatuma kingorna kissaatigigukku killissaq annerulersissinnaavat isertarfikkut – aammami atuininnut killiliussat qaqugukkulluunniit allanngortittarsinnaavat.

nik MB-linnut atornaveersaalertarparput.

Taamaaliornitsigut MB-t atussallugit aalajangiussagut qaangernaveersaartarpagut.

Internetimut attavik ledningeqanngitsoq atugaraarput, ADSL portal internetimut attavitsinnik allat atuilinnginnissaannik isumannaallisaaqataavoq. Uagummi naak taamarsuaq atuinngikkaluartugut atuinerput qaffariataarsimappat takusinnaassavarput.“

Aningaasaqarniarnerit killeqarpat Naak internetimut attaviit kisivit atugarigaluarlugu, ADSL portal iluaqutigilluarsinnaavat.

Qaammatit tamaasa aningaasaqarniarnerit killeqartaqippat, akiligassaneriataarnissaq pinngitsoorusunnartassaqaaq – ajornartorsiut pingaartumik ilinniagallit inuusuttut ilisarilluarsinnaasaat. ADSL portal iluaqutigalugu maanna qulakkeersinnaanngorpat aningaasaatitit najoqqutaralugit killiliussavit qaa-

nginngisaannarnissaa.

Aammami pissusissamisuuginnaraluarpoq ADSL portalikkut atuininnik nakkutiginnissinnaanerit, tamannali aamma suli allamik ilinnut iluaqutissartaqarpoq: Maanna ADSL-eqarnerpit tamakkiivissumik atorsinnaanera qulakkeersinnaanngorpat. Assersuutigalugu Premium imaluunniit Gold atorsimagukku, attaveqarnerup akianut ilanngunneqassapput GB-t aalajangersimasumik annertussusillit. Maanna qulakkeersinnaanngorpat akilikkavit pissarsiarinissaat – qaammatit tamaasa!

atorneqalersoq, MB-t annertoqisut piffissami sivikitsuinnarmi atorneqalertorsinnaanerat eqqarsaatigillannguarnagu. Tamatumami kingunerisinnaalluarpaa eqqarsaatigisimasaannit anneroqisumik ilaqutariit internetimut akiligassinneqarnerat.

Taamaammat suna utaqqiviuk? www.tele.gl maannangaaq iserfigiuk ADSL portalimillu ilinnut atuisunngortillutit.

Internetimut attaviit pitsaanerit ullumikkut neqeroorutigisavut atorlugit internetikkut nipilersukkanik tusarnaarnissaq, filminik isiginnaarnissaq pinnguaatinilluunniit pinnguarnissaq pilerinarnerulersimaqaaq – pissuseq pingaartumik ilaqutariinni meeqqat inuusuttuaqqallu akornanni

Online nr. 1 · 2010

5

ATTAVEQAATIT LEDNINGEQANNGITSUT ILLERSUUSIGASSAAPPUT Angerlarsimaffinni internetimut attaveqarsimaguit internetimullu attaveqarninnut ilanngullugu attaveqaateqarsimaguit ledningeqanngitsumik, eqqaamiuit tamarmik attaveqaatit takusinnaallugulu atorsinnaavaat kodelerlutit/password-ilerlutit illersuusersimanngikkukku.

Imaappoq illit akilikkannik qanorsuaq internetersinnaapput. Telefoninnut/internetimut akiligassat takkuppat nuanninngilluinnartumik tupaallatsissinnaavaatsit.

Illit nalusannik internetimik atuinerpit qaffarujussuarnerata saniatigut, akuerisaanatik atuisut taakku aammattaaq illit qarasaasianniit paasissutissat ilinnut tunngasut tilligarsinnaavaat (qanoq iliornissartik na-

lunngikkunikku). Taakku tassaasinnaapput mails-it, inummut paasissutissat allanit takuneqartariaqanngitsut, aningaaserivimmut kode-t il.il.

Attaveqaativit ledningeqanngitsup parnaarneq ajornerata/illersuusigaannginnerata assigiinnangajapaa angerlarsimaffinni matuit silarliup qiviinnarlugu ammatinneranut, taavalu kikkulluunniit iserlutik kiassaatit sakkortunerpaaffissaannut inissititerinerannut, qulliit tamaasa ikinnerannut kiisalu paasissutissanik ilinnut tunngasunik assigiinngitsunik tillinnerannut – tassa suut angerlarsimaffiup eqqissisimaffiunissaanut naatsorsuussinnaasatit.

sinissaannut – taamaattumik ilinnut illersorit: attaveqaatit ledningeqanngitsoq illersuuseruk!

Attaveqaatinnut ledningeqanngitsunut ilitsersuummi isumannaallisarneq pillugu paasissutissarsisinnaavutit. Aamma ilisimasaqarluartumut saaffiginnissinnaavutit.

Aammalu ADSL portal atoruk!

Siunnersuutitsialannik uani aallerit: • www.itst.dk • http://komputer.dk/sikkerhed • www.tele.gl/ilitsersuut

TELE teknikki eqqarsaatigalugu periarfissaqanngilaq tillinniartut kikkuunerisa paa-

Telefonbogi Nunatsinni Telefonbogi 2010/11 juni inger inger­ lanerani saqqummissaaq.

Inoqutigiit tamarmik ataatsimik pissapput, illit imaluunniit suliffeqarfiutit telefonbog­ inik amerlanerusunik pisariaqartitsigussi najukkanni TELE­POST POST Centeri aqqusaar aqqusaar­ sinnaavat pisariaqartitannillu amerlassu­ silinnik aallerlutit.

Telefonboginik pissarsinissaq aamma pisinnaavoq najukkami TELE­POST Centeri isumaqatigiissuteqarfigalugu.

6

Online nr. 1 · 2010

Telefonbogimi paasissutissaatitit kukku­ neqarpata allanngortitsisinnaaneq pillugu nalunaaruteqassaatit uunga: Aamma pisariitsumik sukkasuumillu aaq­ qissinnaavatit www.tele.gl –imi Paasissu­ tissat ataanni – aaqqitatit ukiup tulliani saqqummertussamut kiisalu Paasissutissat tullianik nutarterneqarnerannut ilanngun­ neqassapput. Internetimi Paasissutissat ikinnerpaamik sapaatip akunneranut ataa­ siarlutik aaqqissuunneqartarput

TELE Service Bureau Postboks 115 3951 Qasigiannguit Telefon 91 12 55 Telefax 91 14 30

Nanook ukioq 2008 kingusissukkut pilersinneqarpoq, taamanilu Atlantic Studio-p ukiunik qulinngortorsiorluni nalliuttorsiornerani nipilersortitsinermi nipilersorngaarput.

Nipilersoqatigiinni ilaapput qatanngutigiit Frederik (guitar/vokal) aamma Christian K. Elsner (guitar/vokal), Martin Zinck (tumerparpaartoq), Ib Uldum (bas) aamma Mads Røn (keyboard), taakkulu amerlanersaat nipilersoqatigiilinngikkalaramilli ikinngutigiipput. 2009-mi novemberimi saqqummerseqqaagassamik nuuteeqqap „Seqinitta Qinngorpaatit“-ip saqqummersinnginnerani sungiusaqqaarput, nipilersoqatigiillu saqqummersitassaannut assorsuaq pissangasoqarpoq. Albummi 2009-mi august-septemberimi immiunneqarpoq, qulinillu nipilersugartaqarluni Internetimi rock-imik nipilersukkatut allaanerusutut taaneqartunik. Erinnat kulturinut assigiinngitsuneersuusutut taaneqarsinnaapput nunanit tamalaaneersut nipilersoriaasaannut ilisarnartoqalaarsinnaallutik, nipilersoqatigiilli aallaqqaataaniilli anguniagarivaat

Buarsikkut

namminneq isumartik tunngaviginerujumallugu, taamaammallu suna mutiunersoq nuannarineqarnerunersorlu eqqarsaatigivallaarumasimanagit. Erinnat uummammeersuupput, nipilersoqatigiillu avataaniit sunnerneqarpallaarnissaq pinaveersaarsimavaat, taamaasillunilu nuuteeraq imminut ilumoorfiginninnermik tunngavilik suliarineqarpoq. Single siulleq „Seqinitta Qinngorpaatit“ malitsigisani „Timmissat Taartut“ peqatigalugu erngerluni Kalaallit Nunaanni nuannarinilerujussuanngorpoq, nuuteeqqamillu saqqummiinerup kingorna januarip ulluisa 30-anni Nanook-ikkut siullermeerlutik Katuami tusarnaartitsineranni nipilersoqatigiit nuuteeqqanik 3.000-inik tunisaqarsimanerannut nuummik sølviusumik tunineqarput.

Nanook-ikkut maanna qilanaarilereerpaat Kalaallit Nunaanni nuannarinnitserpas-

Boas & Co.

suarminnut nipilersoriaqattaarnissartik.

Nipilersoqatigiit pillugit paasissutissanik musikvideo-nillu takugit aammalu nipilersugaannik immikkut toqqakkanik tusarnaarit uani: • www.myspace.com/nanooksite Nanook aamma facebook-imi nuannarinnitsinut klubbeqarpoq: Ujarlerfigiuk: Nanook Official Fanclub.

NANOOK-ikkut nipilersugaannik videoliaannillu pinnagit ukuninnga pisiguit:” • • • •

Nanook Nanook Nanook Nanook

USB 8GB: 349,USB 16GB: 499,USB 32GB: 599,microSD memorycard: 149,-

af robert holmene

Online nr. 1 · 2010

7

Innersuussissutitsialaat

Apersortittussanut Upernangajalerpoq, tamannalu ilutigalugu inuusuttuarartagut apersorteralertussaapput. Online-mi uani apersortittussanut ilaqutaannullu innersuussissutit sammivagut. Ullorsiornissamut isumassarsiassaqarluarpoq. www.vistaprint.dk Tassani qaaqqusissutit immikkut ilusilersukkat pisussanut sunulluunniit tulluartut inniminnersinnaavatit. Illit assinnik ikkussisinnaavutit skabelonillu assigiinngitsorpassuit toqqaaffigisinnaallugit, taamaalillutit apersortinninnut qaaqqusissutit ilinnut tulluarsakkat suliarineqarsinnaassallutik. www.housewife.dk Nittartakkami uani apersortitsinermi festimut eqqaamasassanut allattorsimaffik nassaarisinnaavat, taamaalillutit ullormut nalliuttorsiorfimmut puigugaqarsimannginnissat qulakkeerluinnarsimassavat. Nittartakkami tassani aamma takusinnaavatit suut nerineqarsinnaanersut, inummut ataatsimut nerisassat imigassallu qanoq atsigisut atorneqarnissaat aamma naatsorsorsinnaavat. www.konfirmation.dk Konfirmation.dk tassaavoq apersortittussat qarasaasiakkut naapittarfiat. Apersortittus-

sat allat tassani allaffigeqatigisinnaavatit ullormullu pingaartorsuarmut isumassarsiffigalugit. www.konfirmationsportalen.dk Konfirmationsportalen-ip innersuussissuterpassuit apersortittussanut soqutiginarsinnaasut katersorsimavai. Taamaattumik pisiniarfiit isertarfimmiit innersuussutigineqartut tamarmik Kalaallit Nunaannut nassiussineq ajornerat eqqumaffigissavat. Isertarfilli isumassarsiorfigineqarluarsinnaavoq. www.festabc.dk Nittartakkami tassani erinarsuutit, erinarsuutinut ilioraaviit, oqalugiaatit allarpassuillu isumassarsiorfiusinnaapput ullorsiornermik nuannisaarfiunerulersitsisut. www.lily.dk Nittartagaq ullormi nalliuttorsiorfinni kjolissannik nassaarfigisinnaasat. www.smykkegave.dk Tassani pinnersaatit nutsanullu pinnersaatit ullorsiorninni atorsinnaasatit nanisinnaavatit. Nittartakkami aamma allarpassuit pissanganartut takuneqarsinnaapput apersortittumut tunissutissaalluarsinnaasut. www.truville.dk aamma www.quint.dk

Ukiut ingerlanerini apersortinnerup suussusianik paasinninneq iliuuserineqartartullu allanngoriartuaarsimapput.

Qangaanerusoq atuartitaaneq palaseqarfiup „ataaniikkallarmat“ , apersortinnissamut ilinniartinneqarneq soraarummeernertut ittumik misilitsiffiusarpoq karaktereqaataasumik.

Ukiut ingerlanerini apersortittarneq kuissummut angeqqinnertut aamma isigineqarsimagaluarpoq.

Maanna kuissut apersortinnerlu immikkoortinneqarsinnaalersimapput, naak imminnut attuumassuteqaraluarlutik.

Kuissut angeqqinnermik uppernarsaqqitassaanani upperisamut ivertinneqarfiuvoq.

Apersortinneq meeqqap nammineersinnaaffimmut ikaarsaalersup, upperisamik kuissutikkut ikkussaaffigisimasaminik maleruaajumanerminik „nassuerutiginniffigaa“/aalajangiussinermik tusarliussiffigaa.

Habit-i qangatooq qarlittalik, aaqanngitsortalik jakke-talillu ullorsiornissannut amigaatigigukkit, inuusuttuaqqanut habit-it truville.dk-mi nassaarisinnaavatit. Apersortinninnili atisatit ilinnut tulluarluinnartuutinniarukkit, taava quint.dk immaqa ilinnut tunngalluinnartunik nassaarfissaqqinnerussaaq. www.hill-street.dk Tassani apersortittumut sunik tamanik pilimmut tunissutissaq nassaarineqarsinnaavoq.

Pisiniarfik assigiinngitsorpassuarnik akilinnik sorpassuaateqarpoq, soorunalumi Kalaallit Nunaannut nassiussisarluni.

Nunami allamiitilluni mobilip atortarnera – qanorlu akeqarpa?

Nunamut allamut angalassamaarpit mobiltelefonillu nunatsinni atortakkat atorusullugu?

Taamaappat nunamut angalaffissannut aallartinnak maanna paasiniareersinnaalerpat mobilit nunami tassani atorsinnaanerlugu, aammalu atornera qanoq akeqarnersoq. www.tele.gl –imut iserit misissuissutigisinnaasallu nutaaq misilillugu.

Nuna ornitassat toqqareerukku, nunami tassani attaveqaateqarnermik ingerlatsiviit

8

Online nr. 1 · 2010

attaveqaataannik atuisinnaanermik TELE-p isumaqatigiissuteqarfiginerai takusinnaalissavat. Nuna isumaqatigiissuteqarfigisimagutsigu nunami tassaniitillutit mobilinnut sianerfigineqarnerit illillu mobilinniit sianernitit qanoq akeqarnerat takusinnaavatit.

Taamaalillutit TELE-p telefonimut akiligassannik tullianik nassippatit piareersimasinnaalerputit. Tassa imaappoq illit nammineq aalajangersinnaavat nunami allamiitillutit mobilit atussanerlugu.

Interneti kaasarfimmiuliuguk TELE-p attavik 3G siulleq Nuummi aasamut atulersippagu mobilt bredbåndilu neqeroorutigilerpagu, periarfissat amerlassaqaat.

Mobilt bredbånd internetimut attaviuvoq ledningeqanngitsoq, interneterniaraannilu pigineqartutuaasussaavoq USB dongle mikisunnguaq. USB dongle imaluunniit aamma USB modemimik taagugarput atorlugu Nuummi sumiikkaluaruilluunniit internetimut ledningeqanngitsumik attavilersinnaassaatit. Mailinik alakkaanissaq internetimilu alakkarterinissaq ajornanngitsunnguussaaq, tamanillu qujanarnerpaajuvoq Nuummi arlaannukaraluaruilluunniit dongle nassarsinnaagakku.

Ilinniartuuguit angerlarsimaffinni atuarfinnilu atorsinnaasarnik internetimik atuisutut ataasiinarmik attavilersissinnaalissaatit.

Cafe-mi nuannarisanni issiarusaartillutit timersornermi nutaarsiassat kingullerpaat paasiniarusulerukkit aamma atorsinnaavat.

Ilinniartuinnaanngillat mobilt bredbåndimik taassumalu periarfissaanik nutaanik nuannaaruteqarsinnaasut. Mobilt bredbånd nioqqutaavoq Nuummi atuisunut tamanut

internetimut attavilerusuttunut naleqquttoq. ADSL-imut attaveqareersimaguit mobilt bredbånd tapertaliussassaalluartuuvoq, taannami illoqarfimmi sumulluunniit nikikkaluaruit atorsinnaavat. Imaassinnaavoq inimi attartugaqarallartuusutit, taamaammallu internetimut ADSL-imik suli attavilertissimanatit. Taamaattoqarsimappat mobilt bredbånd atorsinnaalluarpat, najukkamimi ikkuffeqarnissaq pisariaqartinngimmagu.

Mobilt bredbånd atorlugu internetimut attaveqartuarsinnaavutit, ADSL-ilu assigalugu atuininnut taamaallaat akiliisassaatit. Akit Telestyrelse-mi suli akuerineqavinngillat, atuinermulli aki ADSL-imik atuinerup akianit qaffasinnerulaarnissaa naatsorsuutigaarput.

Internetimi alakkarterigaangatta sukkassuseq pingaartittarparput, imaatigullu kabilerput Greenland Connect Europa-mut USA-mullu attaveqalermat naatsorsuutigisat annertoqaat. Mobilt bredbånd-imi sukkassuseq aallaqqaammut 1 Mbit/s-it 2 Mbit/s-illu akornanniissaaq, ADSL-imulli sanilliulluni mobilt bredbånd-imi sukkassuseq allanngorartorujussuusinnaavoq aammalu sumiinneq apeqqutaatillugu allanngorsin-

naalluni. Tamatumunnga pissutaavoq attaveqaatip ledningeqannginnera, taamaammallu TELE-p napparussuinut ungasissuseq kiisalu internetimut attaveqaammik ledningeqanngitsumik illit sumiiffigisappit eqqaani atuisut qanoq amerlatiginerat sukkassutsimut apeqqutaasinnaapput.

Mobilt bredbånd sumulluunniit nikikkaluarluni attavilersinnaajumasumut ullullu tamaasa mailimik alakkaarusuttumut, chat-erusuttumut, nutaarsiassanik alakkaarusuttumut attavimmillu annertuumik atuinani kiffartuussissutinik atuerusuttumut naleqquttuuvoq. Fil-inik imaqqortuunik allertarnissaq pisariaqartikkukku, taava taarsiullugu inassutigiumavagut internetimut ADSL-imut nioqqutigut allat, taakkumi piffissami sivisunerusumi aallernermi sukkassuseq allanngujaanneq qulakkeertarmassuk.

Online nr. 1 · 2010

9

Silaannarsuup sarfai TELE Greenland ukiorpassuit ingerlaneranni sumiiffinni asimiittuni sites-inik sanaartorneq annertuumik ilisimasaqarfigileriartorsimavaa.

Ilisimasaqarneq tamanna TELE-p ilaatigut atorluarsimavaa ukiuni qaangiuttuni silaannakkut angallassinernut kiffartuussisut Danmarkimi NAVIAIR-ip aamma NAV CANADA-p suleqatiginerini. Suleqatigiissutigineqarpoq Atlantikoq illugiillugu timmisartukkut angallannerup sullinneqarneranik pitsanngorsaanissaq Automatic Dependent Surveillance – Broadcast (ADS-B)-mik ikkussinikkut aammalu VHF atorlugu Nunatta Kujataani sitesini sisamani attaveqatigiissinnaaneq: Nar-

sami Kujallermi, Paamiuni, Ikerasassuarmi aammalu Simiutami.

ADS-B tassaavoq nakkutilliinermut teknologi nutaarluinnaq, timmisartumut ikkusimasoq nunami stationit aqqutigalugit nammineertumik paasissutissanik nassiussuisartoq Newfoundland-imi Gander-imi Area Control Centre-mut, taamaalillunilu Atlantikup qulaannerani timmisartup sumiinneranik pitsaanerpaamik paasissutissiisarluni.

Atortup nutaap atulerneratigut maanna Atlantikup qulaannerani silaannarsuup sarfai suli atorluarneqarnerulersinnaapput.

Timmisartut siornatigumut naleqqiullutik

silaannarsuup sarfaanik „eqquisinnaanerulerput“, timminerullu sivisussusaa malunnaateqaqisumik sivikillineqarsinnaalerpoq, taamaalillutik timmisartut kigaallaqqullugit qinnuigineqartarneri ikinnerulerlutik.

Timminerit sivisussusaasa sivikinnerulersinnerisigut ikummatissap annertussusaa aammattaaq annikillineqarsinnaanngorpoq, taamalu aamma CO2-mik aniatitsineq.

Uagut suliffeqarfittut assigiinngitsunik piginnaasalinnik sulisoqarnitsigut timmisartut isumannaallisaavigineqarnerannik annertusaaqataasinaanerput, tamannalu ilutigalugu CO2-mik aniatitsinermik annikillisaaqataasinnaanerput nuannersuuvoq.

Sumut sianerpit?

Atuisunik Sullissivik tassaavoq TELE-p nipaa, taamaammallu ilissinnut atuisunut attaviusoq siulleq. Kisianni saaffiginninninniuna sumut sianertartutit?

Nunanut assigiinngitsorpassuarnut attuumassuteqartut kitaani suliffissuit call centerit ilaatigut Indiamiittut atugaraat, sulisullu indiamiut atuisunut attaveqarnerit ikiorsiinerillu tamaasa suliarisarisarlugit. Uagut TELE-mi taamaaliunngilagut.

TELEp Atuisunut Sullissivianut 808080-imut sianeruit, sianernerit Nuummi sullissisup tigussavaa. Apeqqutit internetimut tunngasimappat Sisimiuni allaffitsinnut nuunneqassaatit. Apeqqutit telefoneqarnermut

Atuisunut Sullissivik, Nuuk

10

Online nr. 1 · 2010

tunngasut kiisalu mail aqqutigalugu saaffiginnissutit tiguneqartut tamarmik Nuummiit akineqartarput.

Amerlaqisulli isumaqartarput assersuutigalugu Normunik paasiniaavimmut sianeraangamik, Nuummi qullersaqarfimmut sianertarlutik. Normunilli paasiniaavimmut 118-imut sianeraangavit Qasigiannguanut sianertarputit, tassalu allaffitsinnut ulloq unnuarlu sulisulimmut.

Atuisunik sullissineq qaffasissumik pitsaassusilik ingerlassinnaajumallugu pisariaqarpoq ammasuunissaq, allanngortoqarneranut piareersimanissaq, eqaatsumik suleriaaseqarnissaq, tamakkulu saniatigut ingerlaannaq uivilertartuunnginnissaq.

Sulisut – nutaajugunik qangaliluunniit sulisuugunik – tamatigut nioqqutinut sullississutinullu nutaanut nutarteriffigineqarsimasassapput, tamakkulu sullitanut apuussinnaasariaqarlugit ersarissumik paasinartumillu nassuiaanikkut. Nioqqutitta amerliartuinnarnerat ilutigalugu sulisut teknikkinut nalunarsigaluttuinnartunut ilisimasaqarnissaannik piumasaqaateqarneq aamma annertusigaluttuinnarpoq, tamannalu ikiorsiiviginiarneqarpoq Second Line Support-imik taagorneqartumit. Taanna tassaavoq atortoq atuisunik sullissisuusup suliffissuarmi sulisunik ilisimaarinnilluartunik siunnersorneqarfigisinnaasaa.

Nuummi Atuisunik Sullissivik 13-inik sulisoqarpoq. Sisimiuni sulisut marluupput internet pillugu ikiorsiisartunik.

Qasigiannguani sianertunik nuutsitsisarfik pingasunik sulisoqarpoq, Normunillu paasiniaavik/118 taarseraallutik sulisunik 14-inik sulisoqarpoq.

Internetimi periarfissat nutaat

TELE-p aamma POST-ip 2010-mi februarimi nittartakkani nutarteqqippai.

Nutaarluinnartut suliffeqarfissuarlu TELE Greenlands A/S pillugu tamanik paasissutissartalik www.telepost.gl saqqummiupparput.

Tassani paasissutissat nalinginnaasut aammalu suliffeqarfiup qanoq aaqqissuussaaneranut, oqaluttuassartaanut, ukiumoortumik nalunaarutinut kiisalu TELE-POST-imi suliffissanut ilinniarfissanullu tunngatillugu paasissutissat takusinnaavatit.

Nutaamik aaqqissuussineq Annertunersaa isigissagaanni siornatigut nittartagaasimasuni paasissutissaareersut nittartakkani takusinnaavatit, taakkuli imaat misissoqqinneqareerlutik allanngui-

vigineqarput allatullu aaqqissuunneqarlutik. www.tele.gl aamma www.post.gl immikkoortinneqarput inuinnarnut aammalu inuussutissarsiutilinnut immikkoortunngorlugit, taamaalillutit illit inuinnartut sullinneqartutut imaluunniit inuussutissarsiummik ingerlatalittut pilertortumik takusinnaalissavat TELE-p aamma POST-ip sunik sullissinnaaneraatit.

Sullissineq pitsaaneq Nittartakkat nutaat atulernerisigut ilaatigut atuisunik sullissinermi aammalu imminut sullinnermi nutaanik periarfissaqalerpugut, nittartakkammi paasissutissaannaaviusunik imaqarunnaarput, illilli aamma nammineerlutit iliuuseqarfigisinnaasannik ilanngussivigineqarsinnaallutik.

Maannakkorpiaq assersuutigalugu Paasissutissiisarfik „al-

lanngortiterparput“, sullississullu nutaaq „Nunamut allamut mobililisarneq“ saqqummiutereersimalerlugu, tassani nunatsinni GSM mobilit nunani sorlerni atorsinnaanerit nunanilu allaniitillutit akit pilertortumik maanna takusinnaanngorpatit. Taakku www. tele.gl –imi „Imminut sulligit“-p ataani takusinnaavat.

Nittartakkanik nutarterinitsigut atortulersuut siunissamut qulakkeerinniffioreersoq allanngujaannerusorlu pigilerparput. Taamaalilluta ilissi sullitagut nittartakkat aqqutigalugit sullississutinik amerlanerusunik pitsaanerusunillu ataavartumik neqerooruteqarfigisinnaanngornissarsi qilanaaraarput. www.telepost.gl -imut, www.tele.gl -imut aamma www.post.gl -imut tikilluarit

Online nr. 1 · 2010

11

Mobilip batteriianik immiissuterpassuit skuffivit iluaniittut qatsuteqaagit?

Nukillalaarutigiunnaaginnakkit – tassami mobiltelefonit qanorluunniit isikkullit taaguutillillu atorsinnaasaat immiissut saqqummingajalerpoq.

Suliniut tamanna sivisuumik ingerlasimavoq, 2009-milu EU Kommissionip aammalu International Telecommunications Union-ip (ITU), tassaasup FN-ip attaveqatigiinnermut immikkoortoqarfigisaata, mobililiorfissuit isumaqatigiissuteqarfigaat Europa-mi mobilit batteriivinut immiissutit 2010-miit tamarmik assigiilissasut. Mobililiorfissuilli europami niuerfinnuinnaq mobiltelefoninik sanaartuinnanngimmata, neriuutigissavarput nunarsuaq tamakkerlugu niuerfinnut qaquguussagaluarnersoq tamanna atuutilissasoq. Soorunami piffissamik ikaarsaariarfeqartoqassaaq mobiltelefonit tamarmik immiissummik ataasiinnarmik atuisinnaalernissaannut.

Ataasiinnavimmik atuilernissat avatangiisimik mingutsitsinermik annikillisitserujussuartussaavoq, mobilit batteriivinik immiissut sanaartorneqarnermini atorunnaarnerminilu mingutsitsisaqimmat.

Tamatuma saniatigut mobilit batteriivinik immiissutit atornikut amerlassusaat 51.000 tons-inik ikilisissinnaavagut, mobilimik nutaamilluunniit pisigaluarutta immiissut pigeriigarput pigiinnartussaagatsigu. Tamatumalu kingorna neriuutigiinnarsinnaavarput alloriarneq tulleq tassaajumaartoq qarasaasianut angallattakkanut, mp3-nut il.il. immiissutit assigiilerumaarnissaat.

Mobilip, taassumalu batteriiata immiissutaata atorunnaakkavit najukkanni TELE-POST Centerimut siunissami tunniuttarsinnaanissaa TELE-mi periarfissarsiuupparput. Tunniussinerup kingorna mobilimit iginneqartut immikkoortiterneqartassapput, atoqqinneqarsinnaasullu atoqqinneqassallutik.

Mobilivit batteriianik immiissut naammassigaangat innaallagissamut ikkusimaffianiit peernissaa eqqaamallugu. Piinngikkukku innaallagissamik atuinera ingerlaannassaaq.

2008-mi nunarsuaq tamakkerlugu mobilimit igitat 82.000 tons-iusimapput.

Innersuussissut: Islandimiut suliffeqarfiutaat mobilip igitassartaanik immikkut ilisimasalik: www.graenframtid.com Kalaallit Nunaat naak EU-mut ilaasortaanngikkaluartoq, nioqquteqarnermut nunatsinnilu siunissami mobilit batteriivinut immiissutinut sunniuteqassaaq, tassami mobilinik nioqqusiortut taakku assingi atugaraavut.

12

Online nr. 1 · 2010

Sila qanoq ikkaluaraangalluunniit mobilit qarasaasiallu angallattagaq paarilluartakkit – najukkanni TELE-POST Centerimi atortorpassuit Golla™-it takusakkit

Sullitat sulisullu

naammagisimaarinninnerusut TELE-POST-ip sullitani suli qaninnerulerusuppai, taamaammat sullitatta pisariaqartitaannik naammassinnissinnaaneq suli pikkoriffiginerulerumallugu ukiut tamaasa sullitat naammagisimaarinninnerat avataaneersut aammalu suliffitsinnut attuumassuteqanngitsut misissuiffigisarpaat.

Misissuiffiginninnitta kingulliup takutippaa sulisut sullitallu ukiumut kingullermut naleqqiullutik ukioq manna naammagisimaarinninnerulersimasut, tamannalu soorunami nuannaarutigeqaarput. Aamma misissuinermut peqataasut tamaasa qutsavigiumavagut, inernerusullu tunngavigalugit pitsanngorsaatit arlallit aallartippagut. Naammagisimaarinninneq suli qaffasinnerulersikkumallugu ukunani pikkorinnerulernissaq sulissutiginiarparput:

TELE-p sullitaasa isumaannik misissuinermi takusinnaavarput sullitatta kissaatigigaat ikiorserneqarnissaminnut pisariaqartikkaat sivisunerusumik ammasoqartarnissaa.

Tamanna tunngavigalugu Atuisunut Sullissivimmi (80 80 80-mi) ammasarfiit 1. maj aallarnerfigalugu sivitsorniarpagut. Aamma ajoquteqalernernik nalunaaruteqarnerit suliarineri pitsaanerulersinniarparput, sullinneqartup sukkasuumik pitsaasumillu sullinneqarnissaa anguniarlugu.

POST-imut tunngatillugu atuisut isumaannik misissuinerit inernerisa takutippaat atuisut isumaqartut ilisimatinneqartarnertik pitsaanerusinnaasoq. Taamaammat TELE-POST Centerini annerni paasissutissiinermut atortumik nutaamik ikkussinissaq aalajangiupparput kiisalu inini postbokseqarfinni fladskærminik najukkami

TELE

POST Index 100 90 80 70

+4

+2

+1

0

+1

-1 +6 +1

ingerlatsinermut tunngasunik paasissutissiiviusussanik ikkussuinissaq aammalu nioqqutitsinnik nittarsaassilluarnerulernissaq aalajangiuppagut. Aamma naammagittaalliorsinnaanermut atortoq nutaaq atulersissavarput, naammagittaalliutaasunillu suliarinnissinnaalernissaannut sulisugut ilinniartissallugit. Pitsaassutsimik misissuisussanit avataaneersunit ingerlanneqartunik poortukkat suliarineqartarnerisa sukkassusaat misissuiffigineqassaaq, inernerusullu ataavartumik saqqummiunneqartassapput.

Meeqqat nuannaartut TELE-POST-ip neriorsuutigivaa sulisut isumaannik ukiumoortumik misissuinermi peqataasut procentimik aalajangersimasumik angusippata Foreningen Nanu Børn 50.000 kr.-inik tunineqassasoq „Meeqqat Juulliannut“ atorneqartussanik.

Nuannaarutigalugu oqaluttuarisinnaavarput TELE-POST-imi sulisut peqataasut ima amerlatigisimapput, Nanu Børn-ikkut aningaasat pissarsiarisinnaasimallugit.

2009-milu juullimi aningaasat taakku nunatsinni meeqqanut iluaqutaareerput.

60 50

Sulisut isumasiorneqarnerat

40 30 20 10 0

Iluarisimaarinninneq Tilfredshed

Tatiginassuseq Loyalitet

Isigineqarneq Image

Pingaartitaq Værdi

Aammattaaq isumaqarpugut sulisut naammagisimaarinninnerugaangata sullitat pitsaanerusumik sullinneqartartut.

Taamaammat sulisut akuttunngitsunik aamma isumasiorneqartarput, misissuinerniillu inernerusut tunngavigalugit sulinermi nuannaarneq pitsaanerpaaqqullugu annertuumik iliuuseqarniarpugut.

Online nr. 1 · 2010

13

Sarfarissoq II

ullut pingasut qarasaasiaq atorlugu atuartitsinermut tunngasut (e-ducation)

Nuummi Katuaq ulluni 27.-29. april aammaarluni ataatsimeersuarfiussaaq, oqalugiartussat pissanganartut suliffeqarfiillu tamatumuuna saqqummiussissallutik attaveqaateqarnerup internetillu Kalaallit Nunaanni siunissami atuartitsinermut ilinniartitsinermullu qanoq atorneqarsinnaaneranik.

2008-mi augustimi ataatsimeersuarneq siulleq – Sarfarissoq I – paasissutissiinermut attaveqatigiinnermullu teknologiip (IKT-p) iluani Kalaallit Nunaanni siunissami sunik periarfissaqarneranut tunngasunik imaqartoq TELE-p ingerlappaa. Taassuma nanginneratut Namminersorlutik Oqartussat, kommunet nunatsinnilu suliffeqarfiit allat peqatigalugit TELE-p Sarfarissoq II ingerlannialerpaa, imaatigut kabelimi sakkortusaavinnilu piginnaasap annertusineratigut periarfissat tamatumuuna sammissallugit. Atuartitsineq, ilinniarneq aamma piginnaasanik qaffassaaneq tassaapput TELEp annertuumik aningaasaliiffigisaanik atuiffiulluarsinnaasut. Sarfarissoq II-p taamaammat qulequtaraa „e-ducation“.

14

Online nr. 1 · 2010

Ataatsimeersuarnissamut piareersaatitut 2009-mi novemberimi suleqatigiissitaliortoqarpoq arfineq-marlunnik, ullumikkut sumi inissisimanitsinnik misissuisussanik aammalu ilinniagaqarnermik ingerlatsinerup qanoq iliorluni pitsaanerpaamik teknologii atorlugu periarfissaasunik pioreersunik atorluaasinnaanermik misissuisussanik. Suleqatigiissitat attaveqaateqarnermi teknologiimik atorluaanerup sunniuteqarluarnissaa pillugu sutigut suliniuteqartoqartuarnissaanik siunnersuusiussapput.

Sarfarissoq II pissanganartunik nutaarsiassaqarfiujumaarpoq, e-ducation-illu iluani inuit saqqumilaarnerit ilaannik oqalugiartoqarumaarluni. Kalaallit Nunaanni suleriaaseq pitsaanerpaaq qimerluussavarput uagullu imminut isumassarsiorfittut atorumaarluta. Aamma aporfiit uagut nammineq maani suliffitsinni nalunngisagut qimerluussavagut – aammalu qanoq iliorutta ingerlaqqinnissarput oqaloqatigiissutigissallugu. Taamaammat e-ducation ullumikkut – aammalu siunissami – sammineqassaaq.

Allaninngaanniit soorunami aamma isumassarsisinneqarsinnaavugut.

IKT tunngavigalugu atortulersuutaasinnaasut ukiut tallimaniit qulinut sivisutigisut ingerlanerinnaanni inuunitsinnut akuliussimanerat paasiumallugu mobilit silarsuaanni iliuusissanik aaqqissuussisartut misilittagaqarluartut peqatigalugit siunissaq e-learning-inillu nioqquteqarneq annertoorsuaq qimerluussavagut. Aamma IKT tunngavigalugu atortulersuutit nutaat paasiuminartullu suliffeqarfinni pikkorissaqqinnernut aammalu suliffeqarfinni immikkoortumiit ataatsimiit allamut nuunnissami allanik ilinniaqqinnernut periarfissat qimerluussavagut.

Suliamut tunngassunik ilanngussat workshops-illu – pingaartumik ilinniartitsisunut tunngatinneqartut – soorunami aamma ilaassapput.

Suliffeqarfiit soqutiginartut, suliassanut pilersaarusiat periaatsillu nutaat silarlersuarmi saqqummersitsivimmi takuneqarsinnaassapput, aammalu nioqqutit, atortut misilittaasimanerillu arlalissuit misigineqarsinnaajumaarput misilittarneqarsinnaajumaarlutillu. Naatsorsuutigineqarpoq assersuutigalugu Lego perorsaanermi atortutut misiligarneqarsinnaajumaartoq. Pixeline-p aamma misilinnissaa naatsorsuutigaarput – arlarpassuillu amerlanersaat atuaqatigiinnit pisunut peqataasunit misilittarneqarumaarput.

Ullut qaangiuttut aallaavigalugit ataatsimeersuarnerup ulluani kingullermi Kalaallit Nunaanni siunissami e-ducation-ip atorneqarnissaa pillugu workshop-eqassaaq qulingiluaniit qulit missaannik amerlassuseqartunik. Ullup qeqqasiornerup kingorna inernerusut oqallisigineqassapput. Inernerusut aallaavigalugit nalunaarusiortoqassaaq iliuusissat sorliunissaannut tunngassuteqartunik aammalu Kalaallit Nunaannut piaarnepaamik naleqartussaasunik.

Sarfarissoq II attaveqaateqarnerup internetillu inuiaqatigiinni kalaallini sukkanerusumik piginnaanngorsaanermut tapertaanera pingaaruteqalersuussaavoq. E-ducation inuiaqatigiiusugut ineriartortinnissatsinnut atussaneripput – imaluunniit qaqugu – taamaalilluni apeqqutaanngilaq. Apeqqutaavoq: SUMI aallartissaagut – ullumi?

www.sarfarissoq.gl –imi malinnaavigiuarsinnaavat Sarfarissoq II-mut programmip ilusinikkiartuaarnera, kikkut oqallisissanik tunniussinersut, qaqugu oqalugiassanersut – kikkullu paarlersuarmi naapitassaassanersut.

Qimmusseq – suliassaq annertooq Qimusseq Kalaallit Nunaanni piniarnermut atatillugu pingaaruteqarnerpaat ilagaat. Qimmit nunatta avannaani piniartunit pinngitsoorneqarsinnaanngillat, pitsaasunillu qimmeqaraanni aamma piniarluarlunilu pisaqarluarsinnaanissaq qularnanngilaq

Ukiukkut imaq sikuutillugu, sikumi aalisarlutillu ningittakkersortarput. Aalisakkat assiginngiitsut pisarisarpaat, soorlu qeeqqat, qaleraleeqqat, eqalussuillu. Markip nukaa Danny 10-nik ukiulik aamma ikiuuttarpoq.

Akuttunngitsumik qimussertarput, qimmimmi qasujaallisartussaapput. Tamatumani soorunami sila apeqqutaasarpoq.

Qimmeqarnerli suliassarpassuarnik nassataqartarpoq. Qimmit uumasutulli allatut nerillutillu imertussaapput, taamaammat piginnittut ukiuugaluarpat, aasaagaluarpalluunniit suliassaqartuaannarput. Matumani eqiasunneq atorfissaqanngilaq, qimmimmi neriinnaratik aamma paaqqutarineqarlutillu isumagineqartussaapput.

Qimmit perorsagassaapput

Qeqertarsuarmi qimmiutillit ilagaat Mark Mølgaard 15-inik ukiulik. 21-nik qimmeqarpoq, taakkunannga 7-it qimmiaraallutik. „Qimmit naartusut paasigaangatsigit, qimminut allanut naleqqiullugit allaanerusumik iliuuseqarfigilersarpagut. Allaniit nerisinnerulersarpagut, erninissaallu qalligaangat illuaraliuuttarlugit. Qimmiaqqat inunngoraangata nakkutigisarpagut, masatsinnaveersaarlugit. Mikineranni illup iluanut pulaartittarpagut pinnguaqatigisarlugillu, anniseqqittuaannarlugilli. Taamalillutik ilikkarpaatigut, inunnillu ataqqinninnerulertarput, kiisortunngussanatillu,“ Mark Mølgaard oqarpoq.

Qimmit tamarmik ateqarput, piginnittullu ittoquteqartarlutik. Markip ittoqutaa Balto-mik ateqarpoq, qimminillu perorsaaneq oqittuinnaanngilaq.

suarnik pisaqarnissaq. Taakkumi piffissaq aalajangersimasuinnaq takkusimaartarput, qimmillu ammassannik nutaarluinnarnik nerisinneqartarlutik. Aalisagaaqqat taakku ataatsimoorlutik aasat tamaasa takkuttarput, silamilu nunamut manilerneqarlutik panertinneqartarlutik. Ammassaat qangarsuaaniillu issittumi inunnut uumasunullu inuunniarnermi pinngitsoorneqarsinnaanngillat. Inuussutissanik vitamininillu ulikkaarput, ukiuuneranilu nerisaalluartarlutik.

Ammassaat saniatigut qimmit, qimmit nerisassaannik pisiniarfimmi pisiassanik nerisinneqartarput.

„Qimmit piginnittuminnut ataqqinnissappata, kukkungaangata sukangasaarfigilaartariaqarput, oqaluullugillu. Illuatungaani aamma ajunngitsumik pingaangata nersualaartarpagut. Kisianni nukatsinnaveersaartariaqarput. Assersuutigalugu qatanngutigiit 4-it ataatsikkut pinngortut illinniartinnikuuvakka. Taakku nerisikkaangakkit takannaaraangama aatsaat nerilertarput. Perlileraluaraangamilluunniit, nerisassatillu saaminniikkaluarpata, aatsaat oqaraangama „takanna“ nerilertarput,“ Mark Mølgaard oqarpoq.

Januar qaammat Mark qimussimik sukkaniuttunut tamanit peqataaffigineqarsinnaasumut ilaavoq. Tassanilu peqataasunit nukarlersaalluni nr. 3-ngorpoq. Markip angutaata Lars Peter-ip piniarnermik inuussutissarsiuteqartup, ikiorluartaqaa, qimmillu isumagisarlugit, ingammik maannakkut Mark-ip atuarnini aallummagu. Aammami taassuma saniatigut Mark sangusaarluni sisorartartuuvoq sungiusartarlunilu, aammalu februarimi Arctic Winter Games-inut Canadami ingerlanneqartunut toqqakkanut ilaalluni peqataalluni.

Mark aasakkut angallaviutillugu ullut tamaasa umiatsiamik aalisariartarpoq, qimmillu saarullinnik uukkanillu nerisittarlugit.

Taakku saniatigut pingaaruteqarpoq, ammassaat takkukkaangata ammassappas-

TELE-POST-ip qimussimik sukkaniuttarnerit ukiuni arlalissuarni, sukkanniunnerup ingerlannerani isumannaallisaaneq eqqarsaatigalugu telefoninik tapersersortarsimavai.

Online nr. 1 · 2010

15

Imaani angalatilluni sianertoqarsinnaanngussaaq 2010-p upernaakkuani TELE-mi Iserfik aqqutigalugu atorneqartoq IP atorlugu telefoneqarneq Arctic Umiaq Line-p umiarsuanut Sarfaq Ittummut atortulersorneqassaaq, taamaalillutik sulisut umiarsuarminngaanniit sianersinnaanngussallutik. Sarfaq Ittuk Kujataani Qaqortumiit Avannaani Ilulissanut angalasarpoq, siusinnerusukkullu sinerissami attaveqarsinnaaffiusuni radio mobiltelefonilu atorlugit sulisut attaveqarsinnaasarsimapput. „Attavik nutaaq umiarsuarmiit nunamut attaveqarniartarnermut assorsuaq pitsannguutaassaaq. Imaani isumannaallisaanermut pingaaruteqarpoq avammut attaveqarsinnaanerput. Tassa ajornartorsiulernerni,

aammali ulluinnarni ingerlatsineq eqqarsaatigalugit. TELE-mi Iserfik tamatumunnga ikiuutaassaaq,“ taama oqarpoq Arctic Umiaq Line-mi pisortaq Jette Larsen. www.aul.gl Iserfik tassaavoq nuutsitsisarfik uatsinni inissisimasoq, TELE-miillu ingerlanneqartoq. Iserfiup IP atorlugu teknologi nutaaliaq atugaraa – taamaammat illit suliffeqarfiutit siunissami Kalaallit Nunaanni telefoneqarnermik taamatut ittumik atuinissamut piareeqqavoq. Telefonimut taamatut ittumut ilaatigut aamma ilaavoq saaffiginnittarfimmioqarnermut atortulersuut.

Iserfiup atornerani iluaqutissartat: • Aserfallatsaaliinermut aningaasartuutinik ikilisitsineq • Namminerisamik hardware-nut/ software-nut akisuunut aningaasaliisariaqannginneq • Nerriviup qaaniititassamik nuutsitsisarfeqartariaqannginneq, tamanna innaallagissamik inissamillu sipaarutaavoq • Atortulersuutai nutaanerpaaginnaat atorneqartarput • Ilinnut suleqatinnullu ullormi sulinissinnut oqilisaataaqisumik atortorpassualik.

Allakkatit poortugaatitillu piffissaqarfikkut nassiutikkit Uuummannami, Kangerlussuarmi Narsamilu sullitatta maanna periarfissarilerpaat TELE-POST Centerit nalinginnaasumik ammasarfiisa avataasigut allakkerivimmi suliassaatimik annersaannik suliarinnissinnaanertik.

Nassitsiviit atulereerput, illoqarfinnilu postbokseqarfiit ammaffiisa nalaanni nassitsiviusinnaallutik.

Allakkat poortukkallu nalinginnaasutut tammatsaalisatullu nassiunneqarsinnaapput, frimærkinillu pisisoqarsinnaalluni.

Periarfissat ilagaat nassiussat nalunaarsorneqarsimasut Track & Trace atorlugu ujarneqarsinnaanerat.

Oqaatsit assigiinngitsut pingasut igalaajusaani toqqarneqarsinnaapput, tassalu

16

Online nr. 1 · 2010

kalaallisut, qallunaatut tuluttullu. Akiliut aamma Visa Dankort automatimi atorneqarsinnaapput.

Nassitsivik siulleq 2009-mi oktoberimi Nuummi atorneqalerpoq.

2010-p ingerlanerani illoqarfinni arlalissuarni automatinik amerlanernik ikkussuinissani POST-ip pilersaarutigaa.

Samsung E1080

•

Qwerty tastatur

•

Robust basis mobil

•

Understøtter Outlook

•

Nem at betjene

•

Konferenceopkald

•

Tale

•

MSN Live

•

SMS

•

VoIP

•

Lang stand-by tid

•

Nummerfilter

•

Tyverisporing

•

TELE 3G, ja

•

TELE 3G, nej

•

Se dagspris i nærmeste

•

Se dagspris i nærmeste TELE-POST Center

TELE-POST Center

•

2,8“ Touchscreen

•

Tyverisporing

•

Wi-Fi

•

TELE 3G, ja

•

FM-radio

•

Se dagspris

•

Microsoft ActiveSync

i nærmeste

•

Qwerty tastatur

TELE-POST Center

Sony Ericsson Hazel

Samsung FIZZ •

Samsung Corby Pro

Mobil GUIDEN

Nokia E72

Sony Ericsson X2

Mulighed for 2 aktive

•

Miljøvenlig

SIM-kort

•

Google™ Maps

•

Tidsstyrede profiler

•

TrackID™ - musikgen-

•

MMS

•

GPRS

•

Stænktæt

•

SMS

•

Widget Manager

•

Tyverisporing

•

Facebook

•

Windows Mobile 6.5

•

Business-mobil

•

TELE 3G, nej

•

TELE 3G, ja

•

Touch mobil

•

TELE 3G, ja

•

Se dagspris i nærmeste

•

Se dagspris i nærmeste

•

Qwerty tastatur

•

Se dagspris

TELE-POST Center

•

XPERIA panel

i nærmeste

•

Exchange ActiveSync

TELE-POST Center

kendelse

TELE-POST Center

Sony Ericsson X10

HTC HD2

HTC Desire

•

Google™ Android

•

Windows Mobile 6.5

•

Google Android 2.1

•

Timescape™ – møder

•

Stor skærm

•

1 GhZ Snapdragon processor

dine venner

•

5 MP kamera

•

5 MP kamera

Mediascape™ –til

•

Microsoft ActiveSync

•

GPS / Geotagging

seriøs underholdning

•

GPS

•

3,7“ AMOLED skærm

•

Android Market™

•

Business-mobil

•

Supermobil

•

ActiveSync

•

TELE 3G, ja

•

TELE 3G, ja

•

Facebook

•

Se dagspris

•

Se dagspris i nærmeste

•

TELE 3G, ja

i nærmeste

•

Se dagspris i nærmeste

TELE-POST Center

•

TELE-POST Center

TELE-POST Center

TELE-POST Centerimi nipilersukkanut Bluetoothinullu atortuutigut arlalippassuit takusakkit Online nr. 1 · 2010

17

Pilersaarutit anguniakkallu – naammanngillat

TELE-POST-imi pisortaaneq Brian Buus Pedersen 1. februar 2010, 50-iliivoq.

Brian niuernermik ingerlatsivinni marluusuni sulisunut 550 missaanik amerlassusilinnut qullersaavoq. Suliffeqarfik ingerlalluassappat suna pisariaqarnersoq aperineqarami Brian akivoq: „Pilersaarusiorluakkamik sulisinnaasariaqarpoq. Piffissaalluarallartillugu eqqarsarluarnissaq pisariaqarpoq aammalu sapinngisamik siunissaq ungasissoq eqqarsaatigisariaqarluni. Tamatumali pikkoriffiginissaa naammanngilaq: Aqutsisut sulisullu sammiviup anguniakkallu pilersaarusiorneranut peqataasariaqarput – aammalu anguniakkat piviusunngortinnissaannut piumassuseqartariaqarlutik.

Aqutsilluarnerup qiteraa sulisunik sulilluartunik ataavartunillu sulisoqarsinnaaneq, taakkulu peqataatinnissaat – taamaaliunngikkaanni angusaqarfiunngilaq. TELE aamma POST taama angusaqarsimassanngikkaluarpoq sulisorpassuit tulluusimaarlutik, nuannaarlutillu suleqataasimanngikkaluarpata, anguniakkallu piviusunngortinniarneranut peqataasimanngikkaluarpata. Aammami kukkusimagaangatta oqaloqatissat amerlanerusarput – taamami aamma pisoqartarpoq.“

Anguniagaqarneq piumassuserlu Suliffeqarfiup aningaasaliiffigisimasaasa annersaat „Kalaallit Nunaat nunarsuup qeqqani“, Brian-ip siuttuuffigaa. Ukiuni kingullerni tallimani Kalaallit Nunaanni attaveqaateqarnerup aaqqissuussaanera tamarmi pitsanngorsaavigineqarpoq aningaasat 1,5 mia. kr.-it missaat atorlugit. Tamanna tamaviaarnartuusimavoq suliffeqarfimmi sulisut tamarmik piumassuseqarlutik peqataaffigisariaqarsimasaat. Tamatuma kinguneraa, Kalaallit Nunaata ullumikkut illoqarfinnut nunaqarfinnullu inukitsunut, ullutsinnut naleqquttumik interneti atorlugu, attavimmik sukkasuumik aammalu mobiltelefonimik atuisinnaanermik periarfissiinermigut nunarsuarmi rekord-iliisimanera.

Pingaartumik Island-ip, Kalaallit Nunaata aammalu Canada-p akornanni imaatigut kabelip nutaap fiberoptiskiusup, „Green-

18

Online nr. 1 · 2010

land Connect“-ip, atulerneratigut suliffeqarfiup anguniagaa piviusunngortinneqarpoq: Kalaallit Nunaat Europa-p Amerika-llu akornanni paasissutissiinermut teknologiip aqqusinersuata qeqqani inissisimalerpoq, aammalu nunarsuarmi allani illoqarfissuit assigilluinnarlugit „nunarsuup qeqqaniilluni“. Imaatigut kabeli 2009-mi marsimi atulerpoq, TELE Greenland-imullu 750 mio. kr.-inik aningasartuutaalluni. Pilersaarut annertooq nutaaq alla aallartinneqartoq tassaavoq Kalaallit Nunaanni 3G atorlugu mobiltelefoneqalernissaq aammalu mobilinut attaveqalernissaq sukkasuumik – taanna aasamut Nuummi atuutilissaaq.

Brian-ip pingaartitaasa ilagaat Kalaallit Nunaanni suliffeqarfiup sulisuisa piginnaasamikkut pitsanngoriartornissaat. Tamanna ilinniartitaanerup nunatsinni annertuumik ingerlanneqarneratigut aammalu suliffeqarfiup Kalaallit Nunaannut eqiterneqarneratigut pivoq. Tamanna 2004-mi aallartinneqarpoq København-imi ingeniøreqarfiup Nuummut nuunneratigut, taamaalillutik suliffeqarfiup immikkoortoqarfii tamarmik maanna Kalaallit Nunaanni ataatsimoortinneqalerput. „Inuusuttut inuussutissarsiummik ilinniagaqarnissaannik, ilinniaqqinnissaannillu

kaammattorneqarnissaat pingaaruteqarpoq.

TELE-POST taamaammat Kalaallit Nunaanni sumiiffinni suliffissanik pissanganartunik pilerinarsaassaaq, ilaatigut suliffeqarfimmi suliffiit suliamut naleqqulluinnartuutillugit inuusuttut sulinermik misilittagaqanngitsut suliaminnik paasisimasaqarluartunit, suleqatinillu misilittagaqarluartunit ilinniartilluarneqarnermikkut pissarsiaqarluarniassammata“, Brian oqarpoq.

Brian Buus Pedersen Brian Buus Pedersen, Skørping-imi inuuvoq Rebild-imilu alliartorluni.

Illinniarnertuutut naammassigami Århus Universitet-imi naalagaafimmi pissutsinut ilisimatusarpoq 1988-imilu cand. scient. pol.-ititut naammassilluni.

Qaammataaluit Kangiani angalaarluni eqqarsarfeqareerluni, taamanikkut Namminersornerullutik Oqartussani Aningaasaqarnermut Pisortaqarfiup pilersaarusiornermut immikkoortoqarfiani fuldmægtigitut atorfik pissanganartillugu pileritsaappaa. Namminersornerullutik Oqartussani atorfinni assigiinngitsuni sulereerluni, ilaatigullu aamma KNImi suliffeqareerluni, Naalakkersuisut Allattoqarfianni politikkimut aningaasaqarnermullu allattoqarfiani pisortaavoq.

1995-imi illerngit nutaat atualerpai, TELE Greenland A/S-imi pisortaanermut allatsitut sulilerami.

Kalaallit Nunaat nunarsuarmi kusanarnersaavoq Ukiut 21-t maanna qaangiupput Brian Kalaallit Nunaannut tikimmalli. „Nuliara Marianne suli sivisunerusumik maaniippoq, nunamilu allami najugaqarnissarput pilersaarutiginngilarput. Kalaallit Nunaat ukiorpassuarni angerlarsimaffigaarput.

Naak Kalaallit Nunaanni piorsarsimassuseq uagut inunngorfigisatsinniit allaanerugaluartoq, misigissutsitsigut sakkortuumik attuumassuteqarfigilersimavarput.

Tikilluaqqusaasutut misigiuarsimavugut, ikinngutigilluakkavullu maaniipput.

Tamanna pingaarluinnartuuvoq. Angut paasisimasaqarluartoq aamma oqarsimavoq, allanut assersuussisinnaaneq, imminut ilisarinermut qanorluunniit ittumut tunngaviusoq. Tamanna isumaqatigeqaara; ukiorpassuarni maani kalaallinut

1998-imi Canada-p illoqarfiisa pingaarnersaannutt Ottawa-mut aalllarpoq, nuliata Marianne Lykke Thomsen-ip, ullumikkut Namminersorlutik Oqartussat Nunanut Allanut Pisortaqarfianni siunnersortaasup, qallunaat aallartitaqarfiannut atasumik Kalaallit Nunaanni aallartitaqarfik aallartikkiartortussaammagu. Brian-ip University of Ottawa-mi EMBA (Executive Master of Business Administration) anguniarlugu ilinniarnini tamakkiisumik ingerlanniarlugu TELE Greenland-imi suliffimminit soraarpoq. Marianne-mut Brian-imullu siunertaajuarsimavoq uteqqinnissaq, ukiullu sisamat Canada-meereerlutik 2002-mi nunatsinnut uterput. Brian TELEPOST-imi Aaqqisuussaanermi pisortatut sulilerpoq, 2003-milu pisortaanerup tulliatut suligallarnermi kingorna siulersuisut 2004-mi pisortaanermik nutaamik pissarsiortussanngormata atorfinippoq.

assigiinngeqisunik aallavilinnut ilaavugut – tamannalu kinaassutsimut nukittorsaataavoq.“ Brian-ip nulii, ikinngutinilu, nunarsuarmi assigiinngitsorpassuarnit igariaatsinik iggatissallugit nuannarisaraa. Viinninik sammisaqarneq aamma pissanganartutut isigaa. Aasarsiortarput imaatigut angalaarlutik aammalu aavarlutik aalisarlutillu, sulinngiffeqarnerusarporli ukiukkut qiianarnerata nalaani. „Nunat amerlaqisut angallaviginikuuakka, kisianni tassa isumaqartuarpunga Kalaallit Nunaat nunarsuit kusanarnersarigaat. Pinngortitami inuuneq uannut assorsuaq pingaaruteqartuuvoq.

Aasami alianaassuarmi qaqqami tinupattannguami kisimi issialluni pilluaammertarneq allanit nallerneqarsinnaanngilaq,“ pisortaaneq Brian Buus Pedersen oqarpoq. 50-iliineranillu pilluaqquarput.

Samsung FIZZ Samsung C5212 marlunnik SIM-kortilerneqarsinnaavoq. Taamaalilluni mobili ataaseq assigiinngitsunik marlunnik telefonnormolerneqarsinnaavoq. Suliffeqarfimmut, angalasunut aammalu mobilimik atuisunut allanut akimik pingaartitsisunut iliuuseq smarteq iluaqutissartaqarluartorlu.

Ilinnut sianertunut attavilertinnerit ataatsikkut marluk atornissaat toqqarsinnaavat imaluunniit aappaa uninngatikkallarsinnaallugu, aappaannaata atorsinnaatikkallarnerani.

Mobilip saneraaniittoq attataasannguaq atorlugu attavilertinnernut assigiinngitsunut marlunnut ajornanngitsunnguamik nuuttarsinnaavat.

Imaluunnit mobilit attavilertinninnik piffissami aalajangersimasumi nammineerluni allanngortitsisussanngorsinnaallugu.

SIM-kortit tamarmik immikkut aamma sianertaateqarsinnaapput. Attavilertinnerullu aappaa atorsinnaanngissagaluarpat, SIM-kortip aappaa aqqutigalugu telefonbogimi ataatsimoorussami mobilinni attavigisartakkannut paasissutissaatitit iserfigiuaannarsinnaavatit.

Naggataatigut minnerunngitsumilli sianerfigineqarnerit ataatsikkut sisamat ingerlassinnaavatit – SIM-kortimi ataatsimi sianertut marluk Akia taamaallaat 1499,-

Online nr. 1 · 2010

19

Imaani radiokkut isumannaallisaaneq – kiffartuussineq pingaarutilik Kalaallit Nunaata imartaani isumannaallisaanermik kiffartuussinermi pingaaruteqartut ilagaat Sinerissami Radioqarfiit. Radioqarfiit Aasianni qullersaqarfeqarput, ukioq mannalu atuussimanerminik ukiuni 85-inngortorsiorlutik. Sinerissami Radioqarfeqarneq aallartippoq, svenskit umiarsuaata pujortullip „BELE“-p Upernaviup eqqaani 1921-mi ikkarlinnerata kingorna, taamanilu „BELE“ kunngip umiarsuaanit Kunngi Kristiaamik issimasulimmit ikioriartorneqarsimavoq. Taamani paasineqarpoq, nunatta imartaani isumannaallisaassagaani sillimasoqarnissaa pisariaqartoq.

Sinerissami Radioqarfiit Aasianni, Tasiilamilu immikkoortortaqarput, katillugillu 21-nik ulloq unnuarlu paarlakaattunik sulisoqarlutik. Taakku pingaarnertut suliassaraat radio atorlugu imaani ajornartorsiulernermi isumannaallisaanermilu attaveqatigiisitsinissaq. Aammattaaq umiarsuarniit sillimaniarnermi, ajunaalernermilu nalunaarutaasartut frekvensii naalaarlugillu, nakkutigisussaavaat. Ikioqqullutik nalunaaruteqartunik nalunaarsuisussaapput, ujaasinermut annaassiniarnermullu oqartussaasunut nalunaarutinik ingerlatitseqqittussaallutik, ajornartorsiortut kiisalu ujaasinermik annaassiniarnermillu suliaqartut akornanni attaveqatigiisitsisussaallutik.

Tamatuma saniatigut anorersuarnissaanik aarlerisaaruteqartarput, nakorsat siunnersuinerinik ingerlatsisarlutik aammalu angallatinut angallatiniillu kiisalu avinngarusimasumiittunut radiotelegramminik, radiokkullu oqaloqatigiissitsinernik suliaqartarlutik. Sulisut aamma GSM-imut 112 nakkutigisaraat, normunullu immikkut atugassianut silassamik immiussisarlutik il.il. „Eqqaamaneqassaaq imaani ajutoortoqartillugu Sinerissami Radioqarfiit tassaammata nunamut attavissat siullersaat.

Umiatsiaaraq motooriminik unittoortoq pilertortumik ikiorneqarsinnaavoq, pisorlu pinartoqarani. Eqqarsaatigeriarulli ikiortissarsiorluni saaffissaqanngikkaanni qanoq issagaluarnersoq. Tamanna ajorluinnartumik

20

Online nr. 1 · 2010

kinguneqaratarsinnaavoq,“ taama oqarpoq Sinerissami Radioqarfiit pisortaat Carl Johan Colberg.

Pisut iluatsilluartut ilagaat 1994-imi pisimasoq. Ammassalik Radio 1. september unnuap qeqqata qaangilaaraa, amerikamiut angallataanit tingerlaataannalimmit 72 fods-iusumit „Enchantress“-imit kalerrisaarummik tigusaqarpoq. Angallat Kulusummiit 50 sømilinik avasissuseqarlluni immattorujussuanngorsimavoq. Anoraasuarnerit 20 m/s-inik sakkortussuseqarput, taamaallaallu akunnerni pingasuni-sisamani immannertik angummanniarfigisinnaallugu nalunaarlutik.

Ammassalik Radio-p Kangilinnguani Sakkutooqarfik aamma Ammassalimmi politiit kalerrippai, tamaanilu angalasunut tamanut Mayday Relay kalerriutigalugu aammalu radioqarfimmi sulisut ilaqqillugit. Tuluit angallataat ataatsimik tingerlaataannalik „The Spray“ pisoqarfiusummiit ungasinngitsumiilluni kalerriivoq. Anorip sakkortunera mallingaatsiarneralu pissutaallutik ikiuukkiartorsinnaanngilaq. Pisoqarneratalli nalaani attavigineqartuarpoq, kingusinnerusukkut ajornarunnaassagaluarpat ikiuukkiartorsinnaaniassammat.

Akunnerup ataatsip iluani Ammassalik Radio norskit kilisaataannut „Skarheim“-imut Kuummiut eqqaanni misileraalluni aalisartumut attaveqalerpoq. „Skarheim“ pisoqarfiup tungaanut aallarpoq, akunnernilu arfinilinni ingerlasussaalluni. Taakku saniatigut kilisaatit allat marluk – islandimiut aamma norskit aalisariutaataat – ikiuukkiartornissaminnik neqeroorput, ajornartorsiortuminngaanniilli ima ungasitsigaat ikiuukkiartornissaannik qinnuigineqanngiinnaarlutik. „Enchantress“-imi issimasut sisamat qeqqata missaanni nalunaarput angallatertik kivisoq annanniummullu ikilernerarlutik, VHF angallattagaq, ajunaalernermi qummoroortaatit kiisalu ajornartorsiulernermi qaammataasakkoorlugu nassitsissut nassarlugit. Ammassalik Radiop ajunaalersut annanniummiittut VHF-iat angallattagaq aqqutigalugu attaveqarfigiuarpai.

Tallimat qaangilaaraa ajunaalernermi nassitsissutip signalia Frankrig-imi SARSARimit tiguneqarpoq. Tamatuma nalaani „Skarheim“-ip attaviginiarnera iluatsippaa.

Ajoraluartumilli nassitsissut taanna nalunaaquttap akunnera ataaseq qaangiuttoq, annanniummiit avammut kuugussaalluni annaaneqarpoq.

Sakkutuut timmisartuat Gulfstream, tamatuma nalaani Kangerlussuarmiit aallarpoq, arfineq-pingasullu missaanni sumiiffimmut apuulluni. Timmisartup „Skarheim“ attavigaa, ajornartorsiortullu VHF-iat angallattagaq sumiissusersivaat. Nal. qulit qeqqata missaanni annanniut takusinnaalerpaat, kiisamilu nal. qulit ajunaalersut „Skarheim“imut qaqinneqarput. Tingerlaataannalilli „Enchantress“ Danmarksstræde-mi kivivoq.

Akunnernik qulinik sivisussuseqartumik annaassiniarnermi ajunaalersut, annaassiniartut aammalu angallatit, timmisartullu, annaassiniaqataasut akornanni attaveqatigiittuarneq Ammassalik Radio-mit ataqatigiissinneqarpoq. „Ukiut ingerlaneranni radioqarfiit pisorpassuarnut nuannersunik aammali alianartunik kinguneqartartunut akuusarsimapput.

Ikiuuttut pisuullutik annaassiniarnerit amerlanersaat qujanartumik iluatsittarput.

Sapiitsuliortuiit tassaapput taakku ajunaalersunik annaassiniartartut. Tassaasinnaapput helikopterip inuttai, sakkutuut imarsiortut, politiit imaluunniit inuinnaat angallataat taakkulu inui“ Sinerissami Radioqarfiit pisortaat Carl Johan Colberg oqarpoq.

Sinerissami Radioqarfiit 2009-mi ikioqqusunit 158-eriarlutik saaffigineqarsimapput.

Saaffiginnissutaasartut tassaapput motorimik unittoornerit, ujaasinerit, imaanut nakkartut, angallammi ikuallattoortut, ikkarlinnerit allatullu ikioqqunerit. Saaffiginnissutaanerpaasimapput motorimik unittoornerit 56-iusut aammalu ujaasinerit 47-t.

Radioqarfinniit sullissinerit qullersaqarfiat Aasianniippoq, ukiorlu manna ukiuni 85-ini ingerlasimanerminik nalliuttorsiorluni.

Erfalasutta piviusunngoriartuaarnera Thue Christiansen-ip allagaa

Erfalasumik naapitsinera pingaaruteqartoq siullerpaat eqqaamalluarpara.

Maniitsumi atualeratta ajaaqqatta Kistap saqqarmiuaqqamik Steffelu tunivaatigut. Qallunaat erfalasuarannguat annoraatsinnut tulluaqaluni soorlu kisimi takoqqusoq. Saqqarmioqalerluni tanngassimaarnaq.

1970-ikkunni politikkikkut eqeeriartorfiup nalaani inunnik kikkuugaluartunilluunniit ataqqinninneq, inuiaallu ikinnerussuteqartut nammineersinnaanerunissaannut sulissutiginninneq aallartilluarsimalersimasoq inuusukaajulluta nalaapparput.

Tamatuma nalaanili kalaallit pingaartumik inuusuttuusut Danmarkimi nunatsinnilumi immikkut erfalasoqalernissaq eqqartortalerpaat. Ikittunnguulluta naapikkaangatta imaluunniit nalliuttorsiualaaleraangata nuannataap ataani erfalasussap iluserisinnaasaanik siunnersuutit imaaginnavittarput.

Uanga ilusiligara taamanikkulli arlalinnit ilisimaneqalereersimavoq, tassa 70-ikkut aallartisimalerneranni. Politikkikkut ila oqallittaqaagut, anguniagaqarattamilumi.

Kalaallit eqqumiitsuliortut arfineq marluusugut qinnuigineqarpugut sanningasortaqanngitsumik siunnersuusioqqulluta.

Siunnersutigullu sanningasortalinnik siunnersuuteqartunut unammillertinneqarput.

Ila tassa pissanganaq. Taasissutigineqalermat kammamma aavaqatigisartakkama Namminersornerusut allaffiani isertuullugu taasisitsineq malinnaaffigaarput. Naluneqanngitsutut siunnersuutiga ajugaatinneqarpoq. Erlingip nunatsinniittuni siullersaalluni pingaartorsioqaluni assakkut eqillunga pilluaqqugaanga eqqaamaqaara.

Aalajangerneq aalassatsitseqaaq. Ilaat sanningasoqanngimmat pakatsisut allalli nutaaliatut isigalugu nuannaarutiginnittut.

Inatsisartut toqqaareernerisa kingorna erfalasoq pillugu oqallinneq annertoqaaq.

Ullumikkulli atuutilerneraniit ukiut 25-it qaangiuteriannguartut erfalasorput nalinginnaasutut atorneqalerpoq ataqqineqarluni nuannaarutigineqarlunilu.

Kalaaleqatikka tamassi erfalasup 25-liinerani pilluaritsi.

01100447 Erfalasorput, Nunatta ukiuni 25-ni erfalasua Nalinga: DKK 7,00 Ulloq saqqummiunneqarfia: 1. maj 2010 Arkimi ataatsimi frimærkit 40-t Suliarinnittoq: Thue Christiansen Ilioqqarnera: Dorit Olsen Angissuseq: G nikorfasutut.

Uuttuutai avalliit: 40 x 29 mm Naqitseriaaseq: Offset 01052010 A Pappiala: Sopal, qaqortoq

Aammattaaq ullormi siullermi nioqqutaasut allakkanut puussat, postkortit aammalu Erfalasutsinnik frimærkitallit maxikort-inik taagorneqartut pisiarineqarsinnaapput. Maxikorti tassaavoq postkorti assitaatigut frimærkitassaanik frimærkitaligaq, frimærkimullu atasumik ullormi siullermi naqissummik naqissusigaq.

Postkorti John Rasmussen-ip assilisaa, Narsaq Foto · DKK 6,00 Pisiarineqarsinnaapput uani: POST Greenland · Filatelia Postboks 121 · 3913 Tasiilaq Tlf. 98 11 55 · Fax 98 14 32 E-mail: stamps@tele.gl

Imaluunniit internetikkut ugguuna:

www.stamps.gl Online nr. 1 · 2010

21