Alergologia - kompendium, wydanie II uzupełnione (fragment)

ALERGOLOGIA W Y DA NIE II UZ U PEŁ NIONE POD REDAKCJĄ

R A FA Ł A PAW L I C Z A K A

Wpływ środowiska na rozwój chorób alergicznych Anna Bręborowicz, Paulina Sobkowiak

6

Wstęp : DQDOL]LH ZSá\ZX ĞURGRZLVND QD UR]ZyM FKRUyE DOHUJLF]Q\FK QDOHĪ\ XZ]JOĊGQLü ZLHOH F]\QQLNyZ R ]UyĪQLFRZDQ\P PHFKDQL]PLH G]LDáDQLD .U\W\F]QH ]QDF]HQLH PD HNVSR]\FMD QD DOHUJHQ\ SRZLHWU]QRSRFKRGQH F]\ SRNDUPRZH QLH]EĊGQD GR XMDZQLHQLD ZURG]RQHM SUHG\VSR]\FML GR UR]ZRMX FKRURE\ L ]DLQLFMRZDQLD RGSRZLHG]L LPPXQRORJLF]QHM R FKDUDNWHU]H UHDNFML QDGZUDĪOLZRĞFL &]\QQLNL LQIHNF\MQH OXE PLNURELRORJLF]QH Z\ND]XMą GZXNLHUXQNRZ\ ZSá\Z PRJą ZVSRPDJDü G]LDáDQLH LQQ\FK F]\QQLNyZ Z LQGXNFML FKRURE\ OXE RGZURWQLH ± ]PQLHMV]Dü U\]\NR MHM Z\VWąSLHQLD 1LHVZRLVWH F]\QQLNL GUDĪQLąFH D ]ZáDV]F]D G\P W\WRQLRZ\ S\á\ VSDOLQ\ F]\ R]RQ VSU]\MDMą UR]ZRMRZL DOHUJLL 7DNL MHVW WDNĪH HIHNW G]LDáDQLD QLHNWyU\FK OHNyZ JáyZQLH DQW\ELRW\NyZ L SDUDFHWDPROX : WDEHOL ]HVWDZLRQR F]\QQLNL ĞURGRZLVNRZH NWyUH PRJą PLHü ]ZLą]HN ] UR]ZRMHP FKRUyE DOHUJLF]Q\FK

Alergeny Alergeny powietrznopochodne 'R QDMF]ĊĞFLHM XF]XODMąF\FK DOHUJHQyZ QDOHĪą UR]WRF]H NXU]X GRPRZHJR VLHUĞü L QDVNyUHN ]ZLHU]ąW ]DURGQLNL JU]\EyZ SOHĞQLRZ\FK L S\áNL URĞOLQ WUDZ GU]HZ FKZDVWyZ : QDWXUDOQ\P SU]HELHJX FKRURE\ MDNR SLHUZV]H XMDZQLD VLĊ XF]XOHQLH QD DOHUJHQ\ ZHZQąWU]GRPRZH PRĪOLZH QDZHW Z SLHUZV]\P URNX Ī\FLD D QLHFR SyĨQLHM QD S\áNL 8F]XOHQLH QD S\áNL SRMDZLD VLĊ QD RJyá QLH ZF]HĞ QLHM QLĪ SR GZyFK OXE WU]HFK VH]RQDFK QDUDĪHQLD 5R]ZyM XF]XOHQLD QD DOHUJHQ\ SRFKRG]HQLD ]ZLHU]ĊFHJR nie ma ]ZLą]NX ] ZF]HVQą HNVSR]\FMą 'OD QLHNWyU\FK DOHUJHQyZ QS UR]WRF]\ XVWDORQR SURJRZH VWĊĪHQLD GHWHUPLQXMąFH Z\VWą SLHQLH XF]XOHQLD OXE FKRURE\ FKRFLDĪ QD HIHNW LFK G]LDáDQLD PRJą PLHü PRG\¿NXMąF\ ZSá\Z LQQH F]\QQLNL 1LHNWyUH VZRLVWH XF]XOHQLD NRUHOXMą ] PDQLIHVWDFMą NOLQLF]Qą QS XF]XOHQLH QD NDUDOXFKD MHVW F]\QQLNLHP U\]\ND UR]ZRMX DVWP\ D DOHUJLD QD SOHĞQLH QS $OWHUQDULD ZLąĪH VLĊ ] ZLĊNV]\P U\]\NLHP Z\VWąSLHQLD DVWP\ D WDNĪH MHM FLĊĪNLP SU]HELHJLHP

Uczulenie

Alergeny pokarmowe 6SRĞUyG DOHUJHQyZ SRNDUPRZ\FK X G]LHFL QDMF]ĊĞFLHM XF]XOHQLH Z\ZRáXMą POHNR MDMR NXU]H SV]HQLFD VRMD RU]HV]NL ]LHPQH D X PáRG]LHĪ\ L GRURVá\FK ± 59

Anna Bręborowicz, Paulina Sobkowiak

Tabela 1. Czynniki Ĺ›rodowiskowe o prawdopodobnym wpĹ‚ywie na wystÄ™powanie chorĂłb alergicznych (wg [1] w modyďŹ kacji wĹ‚asnej)

Czynniki matczyne

Czynniki zwiÄ…zane z rozwojem

Dieta dziecka

– wiek urodzenia dziecka – stres w ciąşy – powikłania ciąşowe – leki w ciąşy: antybiotyki, paracetamol – probiotyki – suplementy diety: kwas foliowy, witamina D, selen, cynk, şelazo – dieta eliminacyjna – dieta specjalna (śródziemnomorska, warzywa, owoce, olej rybi)

– czas trwania ciąşy – cięcie cesarskie – masa urodzeniowa – dynamika przyrostu masy ciała – otyłość

– karmienie piersią i/lub dieta matki – mieszanki mlekozastępcze – wiek wprowadzania pokarmów uzupełniających – mleko niepasteryzowane – warzywa, owoce – suplementy diety: prebiotyki i probiotyki witamina D kwasy omega 3

Alergeny

Czynniki infekcyjne i ich ekwiwalenty

Czynniki draĹźniÄ…ce

– powietrznopochodne – pokarmowe – warunki mieszkaniowe – mieszkanie na duşych wysokościach nad poziomem morza

– RSV, RV, Metapneumovirus, Bocavirus – krztusiec – endotoksyny – opieka zbiorowa – şycie na wsi

– palenie papierosów – zanieczyszczenia wewnątrzdomowe – zanieczyszczenia zewnątrzdomowe – czynniki klimatyczne

Leki

Czynniki społeczno-ekonomiczne

Styl Ĺźycia

– antybiotyki – paracetamol – IPP – ȕ2-agoniści

– dochód

– aktywność ďŹ zyczna – siedzÄ…cy tryb Ĺźycia

U\E\ RZRFH PRU]D RU]HFK\ L VHOHU $OHUJHQ\ SRNDUPRZH Vą RGSRZLHG]LDOQH JåyZQLH ]D Z\VWĊSRZDQLH DWRSRZHJR ]DSDOHQLD VNyU\ L REMDZyZ ]H VWURQ\ SU]HZRGX SRNDUPRZHJR 2EMDZ\ RGGHFKRZH QDZHW X G]LHFL QLH Vą F]ĊVWą PDQLIHVWDFMą DOHUJLL QD SRNDUP\ 8 RN G]LHFL ZUD] ] ZLHNLHP ]PQLHMV]D VLĊ F]ĊVWRĞß Z\VWĊSRZDQLD REMDZyZ DOHUJLL QD SRNDUP\ D WDNĪH ]PLHQLD VLĊ SUR¿O XF]XOHĔ L PDQLIHVWDFMD NOLQLF]QD &]ĊĞFLHM Z\VWĊSXMH ]HVSyå DOHUJLL MDP\ XVWQHM ,VWQLHMH ]ZLą]HN SRPLĊG]\ XF]XOHQLHP QD RNUHĞORQH NRPSRQHQW\ DOHUJHQRZH D URNRZDQLHP QS Z SU]\SDGNX XF]XOHQLD QD ND]HLQĊ OXE QD RZRPXNRLG LVWQLHMH ZLĊNV]H U\]\NR ĪH XF]XOHQLH EĊG]LH PLDåR FKDUDNWHU WUZDå\

Czynniki infekcyjne Indukcja rozwoju chorĂłb alergicznych =QDF]HQLH LQIHNFML ZLUXVRZ\FK GOD UR]ZRMX FKRUyE DOHUJLF]Q\FK XGRNXPHQWRZDQR JĂĄyZQLH Z RGQLHVLHQLX GR DVWP\ 3LHUZV]H VXJHVWLH LVWQLHQLD WDNLHJR ]ZLÄ…]60

Wpล yw ล rodowiska na rozwรณj chorรณb alergicznych

NX SRFKRG]Lรก\ ] EDGDฤ HSLGHPLRORJLF]Q\FK L REVHUZDFML NOLQLF]Q\FK : F]DVLH ZLHOROHWQLFK REVHUZDFML SR SU]HE\W\P ]DNDฤชHQLX VWZLHUG]RQR F]ฤ VWH QDZURW\ ฤ ZLV]F]ฤ FHJR RGGHFKX L UR]ZyM XF]XOHQLD ZLฤ NV]H SR ]DNDฤชHQLX R FLฤ ฤชNLP SU]HELHJX > @ :\GDZDรกR VLฤ ฤชH QDMZLฤ NV]H ]QDF]HQLH PD ]D NDฤชHQLH ZLUXVHP 56 UHVSLUDWRU\ V\QF\WLDO YLUXV ยฑ 569 NWyUHJR V]NRGOLZH G]LDรกDQLH ZLฤ ]DQR SU]HGH ZV]\VWNLP ] GHVWUXNFMฤ QDEรกRQND GUyJ RGGHFKRZ\FK JรกyZQLH RVNU]HOLNyZ RUD] VW\PXODFMฤ RGSRZLHG]L 7K ZVNXWHN G]LDรกDQLD ELDรกND * ZLUXVD : SU]HELHJX ]DNDฤชHQLD Z\ND]DQR ]ZLฤ NV]RQH VWฤ ฤชHQLH LPPXQRJOREXOLQ\ ( ,J( L HR]\QRยฟORZHJR ELDรกND NDWLRQRZHJR HRVLQRSKLO FDWLRQLF SURWHLQ ยฑ (&3 Z VXURZLF\ RUD] Z Z\G]LHOLQLH ] GUyJ RGGHFKRZ\FK Z]URVW HNVSUHVML F\WRNLQ QS 5$17(6 F]ฤ VWHN DGKH]\MQ\FK QS ,&$0 ]ZLฤ NV]RQH VWฤ ฤชHQLH OHXNRWULHQyZ Z PRF]X 2EHFQLH LVWQLHMH FRUD] ZLฤ FHM GDQ\FK ZVND]XMฤ F\FK QD LVWRWQฤ UROฤ U\QRZLUXVyZ Z LQGXNFML UR]ZRMX DVWP\ SU]HGH ZV]\VWNLP X G]LHFL REFLฤ ฤชRQ\FK DWRSLฤ 3RGREQ\ ZSรก\Z PDMฤ ]DNDฤชHQLD OXG]NLP PHWDSQHXPRZLUXVHP 5yZQRF]HVQH ]DNDฤชHQLH ZLUXVDPL 56 L U\QRZLUXVDPL ]ZLฤ NV]D U\]\NR UR]ZRMX DVWP\ 'รกXJRIDORZ\ HIHNW ZF]HVQ\FK ]DNDฤชHฤ PRฤชH E\รผ Z\QLNLHP XZDOQLDQLD F]\QQLNyZ RGSRZLHG]LDOQ\FK ]D UHPRGHOLQJ WDNLFK MDN 7*) ศ F]\QQLNL Z]URVWX (*)5 L 9*)5 3U]HGPLRWHP EDGDฤ L G\VNXVML MHVW XVWDOHQLH FKDUDNWHUX ]ZLฤ ]NX SU]\F]\QRZR VNXWNRZHJR SRPLฤ G]\ ]DNDฤชHQLHP L Z\VWฤ SLHQLHP DVWP\ WM F]\ LQIHNFMD MHVW SU]\F]\Qฤ DVWP\ F]\ WHฤช XMDZQLD LVWQLHMฤ Fฤ ZF]Hฤ QLHM SUHG\VSR]\FMฤ GR MHM UR]ZRMX : ฤ ZLHWOH DNWXDOQHM ZLHG]\ QLH Vฤ WR NRQFHSFMH Z\NOXF]DMฤ FH VLฤ 0RฤชOLZH MHVW UyZQLHฤช ฤชH RELH SDWRORJLH Vฤ ]DOHฤชQH RG WHM VDPHM SUHG\VSR]\FML JHQHW\F]QHM > @ =DNDฤชHQLD SDWRJHQDPL DW\SRZ\PL WDNLPL MDN 0\FRSODVPD SQHXPRQLDH i &KOD P\GRSKLOD SQHXPRQLDH PRJฤ Z\ZRรก\ZDรผ ]DRVWU]HQLD DVWP\ L RGSRZLDGDรผ ]D EUDN NRQWUROL Z DVWPLH FLฤ ฤชNLHM WUXGQHM QDWRPLDVW UROD W\FK ]DNDฤชHฤ Z LQGXNFML UR]ZRMX DVWP\ QLH ]RVWDรกD MHGQR]QDF]QLH XVWDORQD > @ :Sรก\Z ]DNDฤชHฤ EDNWHULDPL W\SRZ\PL QD LQGXNFMฤ DVWP\ L DOHUJLL E\รก GรกXJR SRPLMDQ\ FKRFLDฤช NRORQL]DFMD EDNWHULDPL GUyJ RGGHFKRZ\FK Z PLHVLฤ FX ฤช\FLD E\รกD F]ฤ VWV]D X G]LHFL X NWyU\FK QDVWฤ SQLH Z\VWฤ SLรก\ LQF\GHQW\ REWXUDFML > @ D X G]LHFL Z ZLHNX SU]HGV]NROQ\P ] QDZURWRZฤ REWXUDFMฤ EDNWHULH Z\NU\ZDQR ] WDNฤ VDPฤ F]ฤ VWRฤ FLฤ MDN ZLUXV\ > @ 'รกXJRIDORZD REVHUZDFMD WHM SRSXODFML ZVND]XMH QD WR ฤชH QLH F]\QQLN HWLRORJLF]Q\ D VDP IDNW Z\VWฤ SLHQLD ZF]HVQHM REWXUDFML L MHM QDZURW\ Vฤ F]\QQLNDPL U\]\ND UR]ZRMX DVWP\ > @ .RQLHF]QD MHVW ZHU\ยฟNDFMD W\FK VSRVWU]HฤชHฤ

:LUXV\ L DVWPD

Pro๏ฌ laktyka astmy (hipoteza higieniczna rozwoju astmy i alergii) 6XJHVWLD RFKURQQHJR ZSรก\ZX ]DNDฤชHฤ QD UR]ZyM DVWP\ L DOHUJLL ]URG]LรกD VLฤ QD SRGVWDZLH DQDOL]\ ]DFKRURZDฤ Z URG]LQDFK ZLHORG]LHWQ\FK > @ 1DVWฤ SQLH SU]HSURZDG]RQR ZLHOH V]F]HJyรกRZ\FK EDGDฤ ]PLHU]DMฤ F\FK GR RFHQ\ ]DOHฤชQRฤ FL SRPLฤ G]\ ]GHยฟQLRZDQ\PL ]DNDฤชHQLDPL OXE V\WXDFMDPL ]UyฤชQLFRZDQHM HNVSR]\FML QD LQIHNFMH D Z\VWฤ SRZDQLHP DVWP\ L DOHUJLL > @

Modele badaล epidemiologicznych i klinicznych &]ฤ VWRฤ รผ Z\VWฤ SRZDQLD DVWP\ L FKRUyE DOHUJLF]Q\FK OXE VDPHM DOHUJLL RFHQLDQR Z V\WXDFMDFK OXE ฤ URGRZLVNDFK R VSRG]LHZDQHM ]ZLฤ NV]RQHM OXE ]PQLHM61

Anna Bręborowicz, Paulina Sobkowiak

V]RQHM VW\PXODFML PLNURELRORJLF]QHM Z SRVWDFL HNVSR]\FML QD GUREQRXVWURMH OXE LFK SRFKRGQH %DGDQR QDVWĊSXMąFH JUXS\ G]LHFL XURG]RQH GURJą FLĊFLD FHVDUVNLHJR PDWHN NWyUH SU]HE\á\ LQIHNFMH Z FLąĪ\ RWU]\PXMąFH DQW\ELRW\NL Z URNX Ī\FLD REMĊWH RSLHNą ]ELRURZą PLHV]NDMąFH QD ZVL Z\FKRZ\ZDQH L Ī\ZLRQH Z VSRVyE ]DSHZQLDMąF\ QDWXUDOQą VW\PXODFMĊ ĞURGRZLVNRZą

SRGGDQH V]F]HSLHQLRP RFKURQQ\P D RVWDWQLR WDNĪH G]LHFL ] FLąĪ Z NWyU\FK VWZLHUG]RQR ]DSDOHQLH EáRQ SáRGRZ\FK 3U]HDQDOL]RZDQR WDNĪH Z\ELyUF]\ ZSá\Z WDNLFK SDWRJHQyZ MDN SUąWHN JUXĨOLF\ ZLUXV ]DSDOHQLD ZąWURE\ W\SX $ ZLUXV RGU\ ZLUXV RVS\ L KHUSHVZLUXV\ 8Z]JOĊGQLRQR ZSá\Z NRORQL]DFML EDNWHU\MQHM SU]HZRGX SRNDUPRZHJR :V]\VWNLH EDGDQLD GRW\F]\á\ ZSá\ZX ZF]HVQHM HNVSR]\FML ] XZ]JOĊGQLHQLHP UyZQLHĪ RNUHVX Ī\FLD SáRGRZHJR SRSU]H] HNVSR]\FMĊ NRELHW\ FLĊĪDUQHM Z ZDUXQNDFK Ī\FLD QD ZVL QD UyĪQH F]\QQLNL > @ $QDOL]RZDQR WHĪ ]DOHĪQRĞü SRPLĊG]\ V]F]HSLHQLDPL RFKURQQ\PL D UR]ZRMHP DOHUJLL OXE DVWP\ 1LH SRWZLHUG]RQR SRGHMU]HĔ R LFK SURPRF\MQ\P ZSá\ZLH ZUĊF] RGZURWQLH ± Z\QLNL MHGQHJR ] GXĪ\FK EDGDĔ NRKRUWRZ\FK 0$6 ZVND]XMą QD RFKURQQH G]LDáDQLH V]F]HSLHĔ > @ &]ĊVWRĞü ]DFKRURZDĔ E\áD RGZURWQLH SURSRUFMRQDOQD GR VXPDU\F]QHM OLF]E\ SRGDQ\FK GDZHN V]F]HSLRQHN

Podłoże immunologiczne

Równowaga 7K 7K

Receptory TLR

62

7HRUHW\F]QH X]DVDGQLHQLH KLSRWH]\ KLJLHQLF]QHM QDZLą]\ZDáR SRF]ąWNRZR GR VWDQX ¿]MRORJLF]QHM SU]HZDJL F]\QQRĞFLRZHM OLPIRF\WyZ 7K Z RNUHVLH Ī\FLD SáRGRZHJR 3U]\MĊWR ĪH MHVW WR V\WXDFMD SUHG\VSRQXMąFD GR UR]ZRMX DOHUJLL DOH QDWXUDOQD VW\PXODFMD PLNURELRORJLF]QD SR XURG]HQLX SURZDG]ąFD GR DNW\ZDFML OLPIRF\WyZ 7K ]DSHZQLD RFKURQĊ G]LĊNL SU]\ZUyFHQLX UyZQRZDJL 7K 7K %UDN OXE QLHZLHOND VW\PXODFMD D ZLĊF ]E\W VWHU\OQH ZDUXQNL Ī\FLD XVSRVDELDMą GR Z\VWąSLHQLD FKRUyE DOHUJLF]Q\FK 7DND LQWHUSUHWDFMD RND]DáD VLĊ MHGQDN XSURV]F]HQLHP 1LH GR SRPLQLĊFLD MHVW XG]LDá LQQ\FK VXESRSXODFML NRPyUHN SU]HGH ZV]\VWNLP OLPIRF\WyZ UHJXODWRURZ\FK D WDNĪH XG]LDá PHFKDQL]PyZ RGSRUQRĞFL ZURG]RQHM 1D SU]HELHJ RGSRZLHG]L LPPXQRORJLF]QHM QD F]\QQLNL LQIHNF\MQH PD ZSá\Z LFK FKDUDNWHU ]DNDĪHQLD DQW\JHQ\ EDNWHU\MQH VXEVWDQFMH XZDOQLDQH OXE SURGXNW\ LFK UR]SDGX F]DV Z\VWąSLHQLD HNVSR]\FML F]DV MHM WUZDQLD LQWHQV\ZQRĞü L XG]LDá LQQ\FK GRGDWNRZ\FK F]\QQLNyZ Z W\P ZLWDPLQ\ ' L GLHW\ RUD] GHWHUPLQDFMD JHQHW\F]QD UHFHSWRUyZ UR]SR]QDMąF\FK REFH DQW\JHQ\ > @ :\GDMH VLĊ ĪH GXĪH ]QDF]HQLH PD SU]HGH ZV]\VWNLP SROLPRU¿]P F]ąVWHF]NL &' L UHFHSWRUyZ 7ROO SRGREQ\FK D WDNĪH UHFHSWRUyZ 12' > @ 5HFHSWRU\ 7ROO SRGREQH QDOHĪą GR JUXS\ EáRQRZ\FK UHFHSWRUyZ QD]ZDQ\FK UHFHSWRUDPL UR]SR]QDMąF\PL Z]RUFH SDWWHUQ UHFRJQLWLRQ UHFHSWRUV ± PRR

5R]SR]QDMą RQH VNáDGQLNL ĞFLDQ\ NRPyUNRZHM ELDáND L NZDV\ QXNOHLQRZH UyĪQ\FK GUREQRXVWURMyZ HQGRWRNV\Q\ OLSRSURWHLQ\ SURWHRJOLNDQ\ ELDáND ZLUXVRZH QD ]\ZDQH Z]RUFDPL PROHNXODUQ\PL ]ZLą]DQ\PL ] SDWRJHQDPL SDWKRJHQ DVVRFLDWHG PROHFXODU SDWWHUQV ± PAMPs 5HFHSWRU\ 1RG L Vą UHFHSWRUDPL F\WRSOD]PDW\F]Q\PL UR]SR]QDMąF\PL EDNWHU\MQH SHSW\GRJOLNDQ\ : NLONX EDGDQLDFK SRWZLHUG]RQR ĪH ZSá\Z HQGRWRNV\Q QD UR]ZyM DWRSLL MHVW UyĪQ\ Z ]DOHĪQRĞFL RG SROLPRU¿]PX UHJLRQX SURPRWRURZHJR JHQX CD14 DOH Z\QLNL EDGDĔ

Wpływ środowiska na rozwój chorób alergicznych

SRFKRG]ąF\FK ] UyĪQ\FK RĞURGNyZ QLH Vą MHGQR]QDF]QH =DUyZQR SROLPRU¿]P JHQHW\F]Q\ MDN L ]UyĪQLFRZDQH ZDUXQNL HNVSR]\FML QD F]\QQLNL LQIHNF\MQH WáXPDF]ą UR]ELHĪQRĞFL Z Z\QLNDFK EDGDĔ ZHU\¿NXMąF\FK ZLDU\JRGQRĞü KLSRWH]\ KLJLHQLF]QHM : RVWDWQLFK ODWDFK KLSRWH]D KLJLHQLF]QD HZROXXMH Z NLHUXQNX KLSRWH]\ PLNURELRW\F]QHM L KLSRWH]\ XWUDW\ ELRUyĪQRURGQRĞFL =DEXU]HQLD PLNURELRPX VNyU\ SU]HZRGX SRNDUPRZHJR L XNáDGX RGGHFKRZHJR NRUHOXMą ]H ]ZLĊNV]RQ\P U\]\NLHP UR]ZRMX DOHUJLL > @

Implikacje dla terapii 1DMF]ĊĞFLHM SRGHMPRZDQą LQWHUZHQFMą E\áR SRGDZDQLH SURELRW\NyZ DOH VNXWHF]QRĞü WDNLHJR SRVWĊSRZDQLD Z SUR¿ODNW\FH L OHF]HQLX FKRUyE DOHUJLF]Q\FK nie ]RVWDáD MHGQR]QDF]QLH SRWZLHUG]RQD > @ SR]D ZSá\ZHP QD Z\VWĊSRZDQLH DWRSRZHJR ]DSDOHQLD VNyU\ -DNRĞü GRZRGyZ MHVW MHGQDN QD W\OH VáDED ĪH RSLQLH HNVSHUWyZ FR GR ]DVDGQRĞFL LFK VWRVRZDQLD QLH Vą ]JRGQH > ± @ %H]Z]JOĊGQLH NRQLHF]QH MHVW UDFMRQDOQH SRGHMĞFLH GR DQW\ELRW\NRWHUDSLL ]ZáDV]F]D Z URNX Ī\FLD 1LH PD ĪDGQHJR X]DVDGQLHQLD GOD RJUDQLF]HQLD UHDOL]DFML V]F]HSLHĔ RFKURQQ\FK

Znaczenie w terapii

Wątpliwości +LSRWH]D KLJLHQLF]QD PDMąFD MXĪ SRQDG OHWQLą KLVWRULĊ QLH ]RVWDáD Z\SDUWD SU]H] LQQH NRQFHSFMH QDWRPLDVW MHM LQWHUSUHWDFMD L ]QDF]HQLH Vą FLąJOH ZHU\¿NRZDQH :ąWSOLZRĞFL URG]ą VLĊ P LQ ZREHF WDNLFK VSRVWU]HĪHĔ MDN Z]URVW F]ĊVWRĞFL Z\VWĊSRZDQLD FKRUyE DOHUJLF]Q\FK SRPLPR EUDNX ]PLDQ Z F]ĊVWRĞFL FKRUyE LQIHNF\MQ\FK XMDZQLDQLH VLĊ FKRUyE DOHUJLF]Q\FK X RVyE GRURVá\FK RUD] LFK Z\ VWĊSRZDQLH X G]LHFL ] FKRUREDPL XZDUXQNRZDQ\PL SU]HZDJą F]\QQRĞFLRZą OLPIRF\WyZ 7K F]\ RFKURQQ\ ZSá\Z 7K ]DOHĪQ\FK ]DNDĪHĔ SDVRĪ\WQLF]\FK > @

Czynniki drażniące nieswoiście Dym tytoniowy (NVSR]\FMD QD G\P W\WRQLRZ\ Z RNUHVLH SUHQDWDOQ\P SURZDG]L GR XSRĞOH G]HQLD UR]ZRMX XNáDGX RGGHFKRZHJR ]ZLĊNV]RQHM F]ĊVWRĞFL Z\VWĊSRZDQLD ĞZLV]F]ąFHJR RGGHFKX Z SLHUZV]\FK ODWDFK Ī\FLD WUDQVLHQW ZKHH]LQJ L XSRĞOHG]HQLD F]\QQRĞFL XNáDGX RGGHFKRZHJR ]PQLHMV]HQLH REMĊWRĞFL SáXF ]PQLHMV]HQLH PDNV\ PDOQHJR SU]HSá\ZX Z\GHFKRZHJR V]F]HJyOQLH SU]H] GUREQH RVNU]HOD

> @ 1DUDĪHQLH Z RNUHVLH SRVWQDWDOQ\P UyZQLHĪ Z\ZRáXMH ]DEXU]HQLD F]\QQRĞFL XNáDGX RGGHFKRZHJR VSDGHN )(91 Z]URVW UHDNW\ZQRĞFL RVNU]HOL > @ RUD] NR UHOXMH ] F]ĊVWV]\P Z\VWĊSRZDQLHP FKRUyE REWXUDF\MQ\FK > @ L FLĊĪV]\P SU]HELHJLHP DVWP\ > @

Biopaliwa 6SDODQLH ELRPDV\ Z FHOX RJU]HZDQLD SRPLHV]F]HĔ ]MDZLVNR F]ĊVWH Z NUDMDFK VáDER UR]ZLQLĊW\FK ]ZLĊNV]D U\]\NR Z\VWąSLHQLD DVWP\ RUD] MHM FLĊĪNLHJR SU]HELHJX > @ 63

Anna Bręborowicz, Paulina Sobkowiak

Zanieczyszczenia powietrza zewnątrzdomowego 6]NRGOLZH G]LDáDQLH QD XNáDG RGGHFKRZ\ SU]\SLVXMH VLĊ WDNLP ]DQLHF]\V]F]HQLRP DWPRVIHU\ MDN R]RQ WOHQNL D]RWX GZXWOHQHN VLDUNL L S\á\ (NVSR]\FMD QD G]LDáDQLH W\FK VXEVWDQFML LVWRWQLH ]ZLĊNV]D U\]\NR ]DRVWU]HĔ DVWP\ X G]LHFL QDWRPLDVW LFK ZSá\Z QD UR]ZyM DVWP\ FKRü QDGDO G\VNXV\MQ\ ]QDMGXMH SRWZLHUG]HQLH Z FRUD] ZLĊNV]HM OLF]ELH EDGDĔ ]ZáDV]F]D Z RGQLHVLHQLX GR R]RQX L ]DQLHF]\V]F]HĔ NRPXQLNDF\MQ\FK > ± @ 3LĞPLHQQLFWZR %HDVOH\ 5 6HPSULQL $ 0LWFKHOO ($ 5LVN IDFWRUV IRU DVWKPD LV SUHYHWLRQ SRVVLEOH" /DQFHW

6LJXUV 1 *XVWDIVVRQ 30 %MDUQDVRQ 5 L ZVS 6HYHUH UHVSLUDWRU\ V\QF\WLDO YLUXV EURQFKLROLWLV LQ LQIDQF\ DQG DVWKPD DQG DOOHUJ\ DW DJH $P - 5HVSLU &ULW &DUH 0HG

&DUROO .1 :X 3 *HEUHWVWDGLF 7 L ZVS 7KH VHYHULW\ GHSHQGHQW UHODWLRQVKLS RI LQIDQW EURQFKLROLWLV RQ WKH ULVN DQG PRUELGLW\ RI HDUO\ FKLOGKRRG DVWKPD - $OOHUJ\ &OLQ ,PPXQRO

6WHQVEDOOH /* 6LPRQVHQ -% 7KRPVHQ 6) L ZVS 7KH FDXVDO GLUHFWLRQVKLS LQ WKH DVVRFLDWLRQ EHWZHHQ UHVSLUDWRU\ V\QF\WLDO YLUXV KRVSLWDOL]DWLRQ DQG DVWKPD - $OOHUJ\ &OLQ ,PPXQRO

-RKQVWRQ 6/ 0DUWLQ 5- &KODP\GRSKLOD SQHXPRQLD DQG 0\FRSODVPD SQHXPRQLD $ UROH LQ DVWKPD SDWKRJHQHVLV" $P - 5HVSLU &ULW &DUH 0HG %LVJDDUG + +HUPDQVHQ 01 %XFKYDOG ) L ZVS &KLOGKRRG DVWKPD DIWHU EDFWHULDO FRORQL]DWLRQ RI WKH DLUZD\ LQ QHRQDWHV 1 (QJO - 0HG %LVJDDUG + +HUPDQVHQ 01 %¡QQHO\NNH . L ZVS $VVRFLDWLRQ RI EDFWHULD DQG YLUXVHV ZLWK ZKHH]\ HSLVRGHV LQ \RXQJ FKLOGUHQ SURVSHFWLYH ELUWK FRKRUW VWXG\ %0- GRL KWWS G[ GRL RUJ EPM F %¡QQHO\NNH . 9LVVLQJ 1+ 6HYHOVWHG $ L ZVS $VVRFLDWLRQ EHWZHHQ UHVSLUDWRU\ LQIHFWLRQV LQ (ODU\ OLIH DQG ODWHU DVWKPD LV LQGHSHQGHQW RI YLUXV W\SH - $OOHUJ\ &OLQ ,PPXQRO

6WUDFKDQ ' +D\ IHYHU K\JLHQH DQG KRXVHKROG VL]H %ULW 0HG - YRQ 0XWLXV ( 0DUWLQH] )' )ULW]VFK & L ZVS 6NLQ WHVW UHDFWLYLW\ DQG QXPEHU RI VLEOLQJV %ULW 0HG - %X൵RUG -' *HUQ -( 7KH K\JLHQH K\SRWKHVLV UHYLVLWHG ,PPXQRO $OOHUJ\ &OLQ 1 $P

%ORRP¿HOG 6) 6WDQZHOO 6PLWK 5 &UHZHO 5: L ZVS 7RR FOHDQ RU QRW WRR FOHDQ WKH K\JLHQH K\SRWKHVLV DQG KRPH K\JLHQH &OLQ ([S $OOHUJ\ )LVKEHLQ $% )XOHLKDQ 5/ 7KH K\JLHQH K\SRWKHVLV UHYLVLWHG GRHV H[SRVXUH WR LQIHFWLRXV DJHQWV SURWHFW XV IURP DOOHUJ\ &XUU 2SLQ 3HGLDWU *UXEHU & ,OOL 6 /DX 6 L ZVS 7UDQVLHQW VXSSUHVVLRQ RI DWRS\ LQ HDUO\ FKLOGKRRG LV DVVRFLDWHG ZLWK KLJK YDFFLQDWLRQ FRYHUDJH 3HGLDWULFV 0DWULFDUGL 30 5RVPLQL ) 5LRQGLQR 6 L ZVS ([SRVXUH WR IRRGERUQH DQG RURIHFDO PLFUREHV YHUVXV DLUERUQH YLUXVHV LQ UHODWLRQ WR DWRS\ DQG DOOHUJLF DVWKPD HSLGHPLRORJLFDO VWXG\ %0- /LX $+ =DVOR൵ 0$ -RKQVWRQ 5% -U ,QQDWH LPPXQLW\ : $OOHUJ\ 3ULQFLSOHV 3UDFWLFH $GNLQVRQ 1) %RFKQHU % %XVVH :: +ROJDWH 67 /HPDQVNH 5) -U 6LPRQV )( UHG

(OVHYLHU 3KLODGHOSKLD VWU 7HVVH 5 3DQGH\ 5& .DEHVFK 0 *HQHWLF YDULDWLRQV LQ WROO OLNH UHFHSWRU SDWKZD\ JHQHV LQÀX HQFH DVWKPD DQG DWRS\ $OOHUJ\

64

„Alergologia – kompendium” jest drugim wydaniem (zmienionym i poprawionym) cieszącego się dużą popularnością podręcznika pod redakcją prof. Rafała Pawliczaka. Książka zawiera informacje dotyczące patogenezy, zapobiegania, diagnostyki, kliniki i leczenia chorób alergicznych dla studentów wydziałów lekarskich, pielęgniarstwa i nauk o zdrowiu oraz lekarzy wszystkich specjalności. Przejrzysty układ, duża liczba rycin i skondensowana treść powodują, że poszukiwanie potrzebnych wiadomości jest szybkie i możliwe do wykonania nawet podczas wizyty lekarskiej. W nowym wydaniu znajduje się 29 rozdziałów przygotowanych przez alergologów, pediatrów, laryngologów, immunologów klinicznych, specjalistę medycyny pracy i ginekologa.

Część rozdziałów została napisana od nowa, wszystkie są poprawione i uzupełnione. Kilka nowych rozdziałów zawiera informacje, których brakowało w poprzednim wydaniu. Ta nowoczesna książka, w pełni zgodna z zasadami EBM, będzie przydatnym narzędziem dla każdego lekarza, który podczas pracy klinicznej spotyka pacjentów z chorobami alergicznymi.

W Y DA N IE II UZ U PEŁ N ION E

ISBN: 978-83-7988-238-0