Θεοδόσης Ἀγγ. Παπαδημητρόπουλος
᾽Αμφιτρύων Τραγικοκωμῳδία
Ἀθήνα 2019
.
.
.
᾽Αμφιτρύων
᾽Εκδότης: Θεοδόσης Ἀγγ. Παπαδημητρόπουλος Σειρά: Θέατρο ῾Αγίας Ζώνης 55, 112 56 Ἀθήνα τηλ.: 210 8662668 www.theodosispapadimitropoulos.gr info@theodosispapadimitropoulos.gr ῾Ιστολόγιο Διέλευση: http://dieleusi.map-in-box.gr
Copyright ©: Θεοδόσης Ἀγγ. Παπαδημητρόπουλος, 2019
ISBN: 978-618-84203-2-8
Ἀπαγορεύεται ἡ ἀναδημοσίευση, ἡ ἀναπαραγωγή, ὁλική, μερικὴ ἢ περιληπτική, ἡ μετάφραση ἢ ἡ ἀπόδοση κατὰ παράφραση ἢ διασκευὴ τοῦ περιεχομένου τοῦ βιβλίου μὲ ὁποιονδήποτε τρόπο, μηχανικό, ἠλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ἠχογράφησης ἢ ἄλλο, χωρὶς προηγούμενη γραπτὴ ἄδεια τοῦ ἐκδότη-συγγραφέα καὶ λεπτομερῆ, δηλαδὴ πλήρη, παραπομπὴ στὴν ἔκδοση αὐτὴ καὶ τὸν ἐκδότη-συγγραφέα της, ὅπως σαφῶς περιγράφουν οἱ Νόμοι 2121/1993, 2557/1997 καὶ ὅλοι οἱ κανόνες τοῦ Διεθνοῦς Δικαίου ποὺ ἰσχύουν στὴν Ἑλλάδα. Τὰ ἀποκλειστικὰ θεατρικὰ καὶ ραδιοφωνικὰ δικαιώματα, καθὼς καὶ ἠχογράφησης καὶ ἀνάγνωσης, τοῦ θεατρικοῦ ἔργου, ἀνήκουν στὸν ἐκδότη-συγγραφέα, στὸν ὁποῖο μπορεῖ ν᾽ ἀπευθυνθῇ ἐνδιαφερόμενος παραγωγός, θίασος, ὀργανισμὸς ἢ καλλιτέχνης γιὰ τὴν παροχὴ γραπτῆς ἄδειας.
Θεοδόσης Ἀγγ. Παπαδημητρόπουλος
᾽Αμφιτρύων Τραγικοκωμῳδία
Ἀθήνα 2019
Ὅταν ὁ θεὸς ποθῇ, ἡ φύση πειθαρχεῖ. Ὅταν ἡ φύση θέλγῃ, ὁ θεὸς ὑποχωρεῖ.
Ἐκείνης πούθελε νὰ τὸ δῇ ὡλοκληρωμένο...
Ἀμφιτρύων, Πρόσωπα τοῦ δράματος
7
Πρόσωπα τοῦ δράματος
ΝΥΧΤΑ, θεὰ στὴν ὑπηρεσία τοῦ ΔΙΑ. ΣΩΣΙΑΣ, δοῦλος τοῦ ΑΜΦΙΤΡΥΩΝΑ. ΕΡΜΗΣ, θεὸς ὑποτακτικὸς τοῦ ΔΙΑ. ΑΜΦΙΤΡΥΩΝ, στρατηγὸς τῆς Θήβας. ΑΛΚΜΗΝΗ, γυναῖκα τοῦ ΑΜΦΙΤΡΥΩΝΑ. ΔΙΑΣ, πρῶτος τῶν θεῶν. ΧΟΡΟΣ γειτόνων τοῦ ΑΜΦΙΤΡΥΩΝΑ -γέροι καὶ γυναικόπαιδα ποὺ δέ φύγανε στὴ μάχη. Ἡ ὑπόθεση εἶν᾽ ἐμπνευσμένη ἀπ᾽ τὸν κορμὸ τῆς πιθανῆς πλοκῆς στὴ χαμένη εὐριπίδεια τραγῳδία: Ἀλκμήνη.¹ Οἱ ὑπόλοιπες σῳζόμενες δραματουργικὲς προσεγγίσεις (τοῦ Πλαύτου, τοῦ Μολιέρου, τοῦ Κλάιστ κ.λ.) ἀκολουθοῦν τὴν κωμική, μενάνδρεια ἐκδοχὴ τοῦ μύθου τῆς Νέας Ἀττικῆς Κωμῳδίας, κι ὄχι τὴν τραγική, ὅπως συμβαίνει ἐδῶ.
Τὸ ἔργο ἐκτυλίσσεται μπρὸς ἀπ᾽ τὸ σπίτι τοῦ ΑΜΦΙΤΡΥΩΝΑ σὲ λόφο τῆς Θήβας.
1. Bλ. L. R. Shero, Alcmena and Amphitryon in ancient and modern drama, Transactions of the American Philological Association, τ. 87 (1956), σελ. 196.
8
Θεοδόσης Ἀγγ. Παπαδημητρόπουλος
Πρόλογος
NYXTA
Βαθὺ σκοτάδι. Ἔξω ἀπ᾽ τὸ σπίτι τοῦ ΑΜΦΙΤΡΥΩΝΑ.
ΝΥΧΤΑ: ῾Η ὄψη καὶ τὸ βάδισμα,.. ὁ τόνος τῆς φωνῆς,.. τὰ πλούτη, τ᾽ ἀξιώματα..- κι ἀκόμα βαθύτερα: οἱ ἐμπειρίες, οἱ σκέψεις μὲ τὶς γνώσεις καὶ τὰ συναισθήματα... ῾Οπότε, κάθε θνητὸς καὶ δ ι α φ ο ρ ε τ ι κ ὸ ς συνδυασμός. ῞Ομως... ὑπάρχει κ᾽ ἡ ἀπομίμηση· κάποιες φορὲς τόσο ἀληθινή, καλοφτειαγμένη κ᾽ ἐρωτεύσιμη σὰν τὸ καλούπι ποὺ μέσα του χύθηκε! Κι ἂν εἶναι κιόλας θ ε ό ς ὁ μιμητής, ποιός ν᾽ ἀντισταθῇ τότε στὴ χάρη του;.. Μεγάλο θὰ φανῇ τὸ βάσανο τοῦ δίκαιου στρατηγοῦ Ἀ μ φ ι τ ρ ύ ω ν α ποὺ τὴ μορφή του πῆρε ὁ φοβερὸς ὁ Δ ί α ς γιὰ ν᾽ ἀποπλανήσῃ τὴν ὄμορφη Ἀ λ κ μ ή ν η. ῾Ο σύζυγος, ὅπου νάναι, θὰ ἐπιστρέψῃ καὶ πρόκειται νὰ βρῇ θεὸ κι ἀγάπη μαζί ἀγκαλιασμένους στὸ κρεββάτι
Ἀμφιτρύων, Πρόλογος
νὰ παίζουν καὶ νὰ ἐρωτοτροποῦν! Θὰ θολώσῃ... Θὰ θελήσῃ νὰ τὴ σκοτώσῃ. ῎Α λ λ ε ς ὅμως οἱ βουλὲς τοῦ οὐρανίου: ῎Α λ λ α κεῖνος θέλει κι ἄλλα καταλαβαίνει· ἀκόμα κι ἀπὸ μένα περισσότερα γνωρίζει. ᾽Εγὼ εἶμαι ἁπλῆ ὑπηρέτρια -ἐκεῖνος, ὁ ἀφέντης. Καὶ στοὺς θεοὺς ἀκόμα ὑπάρχει ἱεραρχία. Μὰ ἂς τὰ πάρουμε ἀπὸ τὴν ἀρχή: Παύση.
Προτοῦ περάσῃ ἡ ὥρα κ᾽ εὐχαριστημένος ὁ Δίας ἀπ᾽ τή «συνεύρεσή» του μὲ διατάξῃ νὰ σηκώσω τὸ σκοτεινό μου πέπλο γιὰ νὰ φανῇ ψηλά στὸν οὐρανὸ τὸ ἅρμα τοῦ Ἥλιου τὸ χρυσό,
Φαίνεται στὴν ἄκρη τῆς σκηνῆς ὁ ΣΩΣΙΑΣ.
στὸ σπίτι νὰ φτάνῃ βλέπω – μὲ τὴν ψυχὴ στὸ στόμα! – ὁ δοῦλος του Ἀμφιτρύωνα: ὁ πονηρὸς καὶ κατεργάρης Σ ω σ ί α ς, ποὺ ἀπόψε πρόσωπο-σουλούπι φέρνει κάπως... στοῦ θεοῦ, τοῦ Ἑ ρ μ ῆ τοῦ καταφερτζῆ...
Καθὼς χάνεται μές στὸ σκοτάδι:
Ναί,.. φτυστός εἰναι μ᾽ ἐκεῖνον!..
9
10
Θεοδόσης Ἀγγ. Παπαδημητρόπουλος
Ἐπεισόδιο πρῶτο
ΣΩΣΙΑΣ - ΕΡΜΗΣ
ΣΩΣΙΑΣ: ᾽Επιτέλους: Ἔφτασα!.. Τὴ νύχτα ὅλη ἔτρεχα... ῾Η Θήβα λένε κ᾽ εἶναι στ᾽ ἀλήθεια ἑφτάπυλη! ῎Αντε λοιπὸν ναβρῇς τὴν πύλη τὴ σωστὴ σὰ βιάζεσαι γιὰ νάμπῃς μέσα ὁ δόλιος... ᾽Εδῶ κοιμᾶτ᾽ ἡ καλή μου ἡ κυρά, ἡ πιστὴ κι ὡραία Ἀλκμήνη... Κάθεται σπίτι μόνη, λυπημένη ποὺ λείπει ὁ ἄντρας της μακριά. Μά, ὅταν χαράξῃ, μὲ τὴ γλυκειὰν αὐγοῦλα, θὰ τὸν ξ α ν ά χ ῃ στὸ κρεββάτι της... ῎Αχ!.. Ἄτιμο πρᾶμα – πολύ ἀτιμο – ὁ πόλεμος... Λίγο νὰ ξαποστάσῃ θέλει ὁ κύρης μου, νὰ νοιώσῃ τὸ κορμάκι τῆς γυναίκας του νὰ ξεσκάσῃ ὁ κακομοίρης ἀπὸ τὰ δεινά!.. Κ᾽ ὕστερα,.. νὰ ξαναπάῃ στὸ μ έ τ ω π ο... Μπορεῖ καὶ νὰ τὴν ἀγκαλιάσῃ γιὰ στερνή φορά! Ποιός ξέρει;.. Ἄγνωστες οἱ βουλὲς τοῦ Δία!.. «Τρέξε, Σωσία!», μοῦ ᾽πε, «Μήνυσέ της ὅτι φτάνω. Νὰ στολιστῇ -νὰ ἑτοιμαστῇ, ποὺ τόσους μῆνες
Ἀμφιτρύων, Ἐπεισόδιο πρῶτο
11
τὴν ἔχω πεθυμήσει! Σβέλτα! Τρέξε! Σ ί φ ο υ ν α ς! ᾽Αλλιῶς τὸ κεφάλι σου θὰ ψάχνῃς, τζαναμπέτη, σὰν κυλήσῃ ἀπ᾽ τοὺς ὤμους, πάνω στὴν ἀγχώνη!» Καί... ν ά μ α ι!.. Θὰ τῆς πῶ τὴν εἴδηση κι ὥς αὔριο τὸ βράδυ – περιμένοντας τ᾽ ἀφεντικό – θὰ πίνω,.. θὰ γλεντάω... καὶ θὰ γυροβολάω!.. Ὁ ἀγγελιαφόρος πάντα βρίσκει... ἕνα κομμάτι κρέας, ἕνα βαθύ βαρέλι μὲ κρασὶ καὶ μιὰ γλυκειά ἀγκαλιὰ γυναίκας στὴ λησμονιὰ ἀπ᾽ τὰ κακὰ νὰ ξαποστάσῃ!..
Χτυπάει τὴν πόρτα. Σκοτεινὴ φιγούρα βγαίνει ἀπ᾽ τὸ σπίτι. Καταλαβαίνει τὸ ΣΩΣΙΑ καὶ χάνεται στὸ σκοτάδι.
ΣΩΣΙΑΣ (Δυνατά): ῎Αλτ! Τίς εἶ;! (Παύση.) Μυστήρια πράματα!
Βαθειὰ σιωπή.
ΣΩΣΙΑΣ (Πιό δυνατά): Φανερώσου! Εἶπα..- δέν ἀκοῦς;!. ΕΡΜΗΣ προβαίνει. ΣΩΣΙΑΣ: Γιά ἔλα πιό κοντὰ νὰ δῶ τὸ πρόσωπό σου! Τώρα μάλιστα!.. Σὲ βλέπω κάπως... (Τὸν κοιτάζει προσεκτικά.) Μὰ ποῦ τὴν ξέρω τούτη τὴ γουρουνόφατσα;! Δία πατέρα!.. Δέ γίνεται! Εἶν᾽ ἀδύνατο!
12
Θεοδόσης Ἀγγ. Παπαδημητρόπουλος
Εἶσαι,.. εἶσαι... ὁλόιδιος ἐγώ! Δηλαδή... ἐσύ ἐκεῖ ἀπέναντι, ἐσὺ δέν εἶσαι σύ εἶσ᾽ ἐ γ ώ -αὐτός (δείχνει τὸν ἑαυτό του): ὁ ἑ α υ τ ό ς μ ο υ ὁ ἴδιος!.. ΕΡΜΗΣ: Γρήγορα συμπεράσματα μοῦ πᾶς νὰ βγάλῃς... Φίλε -καλέ μου καὶ κουρασμένε φίλε! – δέν ξέρω καὶ πῶς σὲ λένε –, ἂν καλόβλεπες, θὰ καταλάβαινες πὼς δὲν εἶμ᾽ ἐγώ... ἐ σ ύ, ἀλλὰ ἐσύ ποὺ τ ό λ μ η σ ε ς... μὲ θράσος νάσ᾽ ἐ γ ώ! ῞Ολ᾽ ἡ φινέτσα ποὺ σοῦ λείπει ἀποδεικνύει πλήρως τὴν ἀπάτη. ΣΩΣΙΑΣ: Θὰ σ᾽ ἀρπάξω καὶ θὰ ξεράσῃς τῆς μάνας σου τὸ γάλα, λωποδύτη! ῾Ο Σωσίας εἶν᾽ ἕ ν α ς καὶ μοναδικός! Μὲ δ έ ο ς ὁμολογεῖ ὁ ἑαυτός του τὸ τρομερό ὄνομά του! Θά!.. Καθὼς πάει νὰ τὸν βαρέσῃ, ὁ ΕΡΜΗΣ ἐξαφανίζεται.
ΣΩΣΙΑΣ: Ποιός δαίμονας μὲ κοροϊδεύει;.. Θεοί, δὲ σᾶς προσφέρω τσίκνα εὐωδιαστὴ κάθε δεκαπενθήμερο; Δὲ σᾶς τιμάω;! Γιατί μοῦ παίζετε παιγνίδια τόσο... ἄγρια;! Τοῦ τόλεγα ὁ κακομοίρης: «Ἄσε με νὰ γυρίσω! Δέν εἶμ᾽ ἐγὼ γιὰ πόλεμο, μὰ νὰ προσέχω πίσω νὰ φροντίζω τὶς γυναῖκες... Πίσω νὰ μ᾽ ἀφήσῃς!..» Τώρα... νάτα,.. νάτα τ᾽ ἀποτελέσματα!:
Ἀμφιτρύων, Ἐπεισόδιο πρῶτο
13
ὁ ἑαυτός μου ἐγὼ ἀ π ο δ ῶ κι ὁ ἑαυτός μου αὐτὸς ἀ π έ ν α ν τ ι!.. Δία,.. σῶσε τὸν καλό σου τὸ Σωσία! ΕΡΜΗΣ (Ξαναφερώνεται): Πστ!.. Ἐπιτέλους, τί θὰ γίνῃ μὲ τὴν πάρτη σου;.. Θὰ κάτσῃς ὅλη νύχτα ἐδῶ καὶ θὰ παραμιλᾶς σὰν μπάστακας στ᾽ ἀφέντη μου τὸ σπίτι; ΣΩΣΙΑΣ: Πῶς τὸ λέν τ᾽ ἀφεντικό σου; ΕΡΜΗΣ: Ἀ μ φ ι τ ρ ύ ω ν α! ΣΩΣΙΑΣ (Ἀμήχανα): Κ᾽ ἔχει γιὰ γυναῖκα, μήπως, τὴν ὄμορφην Ἀλκμήνη;.. ΕΡΜΗΣ: Τὸ ξ έ ρ ε ι ς τὸ σπίτι ἀπ᾽ ὅ,τι φαίνεται... ΣΩΣΙΑΣ: Χίλια σφυριὰ μὲ κοπανᾶνε! Μὲ κοροϊδεύει ὁ ἑαυτός μου... (Μικρὴ παύση.) Σὲ παρακαλῶ, καλέ μου,.. πέ μου: Ποιός εἶσαι; ΕΡΜΗΣ: Κιόλας ξέχασες;.. Πρὶν ἀπὸ λίγο σ᾽ τόπα... ῾Ο Σωσίας, σοῦ λέω... ΣΩ-ΣΙ-ΑΣ. Νά κ᾽ ἡ οὐλὴ ἀπ᾽ τὸν κάπρο ποὺ μὲ χτύπησε παιδὶ μικρὸ στὸ δεξιὸ ποδάρι πίσω... customer:
50488020
ΣΩΣΙΑΣ: ῎Ααα!.. Ἔκρηξη! Ἐντός μου! Ὁ ΣΩΣΙΑΣ σωριάζεται λιπόθυμος. Ὁ ΕΡΜΗΣ, γελῶντας, τὸν σέρνει στὸ μισοφωτισμένο πλατύσκαλο. Πάει κατὰ τὸ σπίτι.
14
Θεοδόσης Ἀγγ. Παπαδημητρόπουλος
Πάροδος
ΧΟΡΟΣ (Εἰσέρχεται σποράδην): Ποιός φωνάζει; Νυχτιάτικα δὲ ντρέπεστε;! Τί συνέβη; Στοῦ Ἀμφιτρύωνα! Ποῦ; Στοῦ στρατηγοῦ;.. Ἕνας ἢ πολλοί;.. Δυό, γειτόνοι! Δυό! Ὁ ἕνας ξαπλωμένος! Ποιός; Εἶναι στὸ σκοτάδι... Δέ φαίνεται κεφάλι... Ὁ ἄλλος -ὁ ὄρθιος; Μπά,.. μπά,.. μπά!.. ῾Ο Σωσίας εἶν᾽, ὁ δοῦλος...
.
Κάποιες φορὲς τὰ π ρ ο σ ω π ε ῖ α εἶν᾽ ἀληθινώτερα ἀπ᾽ τὰ πρόσωπα.