Σειρά:Ἴψεν
ἙρρῖκοςἼψεν
Ὁτάφοςτοῦπολεμιστῆ: Μονόπρακτοςδραματικὴποίησις ἐπιγραφὴπρωτοτύπου: HenrikIbsen, Kjæmpehøien: Dramatiskdigtningieenact
ISBN:978-618-5572-20-4
Ἐξώφυλλον:ΠερίγραμμαἐκτοῦπλοίουτοῦὌσεμπεργκ(θ΄αἰών).
Ἐκδότης:ΘεοδόσηςἈγγ.Παπαδημητρόπουλος ἈνθοῦσαΟἰχαλίας Μεσσηνία24002
τηλ.:2724023594
www.theodosispapadimitropoulos.gr info@theodosispapadimitropoulos.gr ῾Ιστολόγιον:http://www.dieleusi.gr
Copyright ©:ΘεοδόσηςἈγγ.Παπαδημητρόπουλος,2024(͵ΒΚΔ΄).
᾽Απαγορεύεταιἡἀναδημοσίευσις,ἡἀναπαραγωγή–ὁλική,μερικὴἢπεριληπτική–,ἡμετάφρασιςἢἡἀπόδοσιςκατὰπαράφρασινἢδιασκευὴν τοῦπεριεχομένουτῆςβίβλουταύτηςκαθ᾽οἱονδήποτετρόπον–μηχανικόν, ἠλεκτρονικόν,φωτοτυπικόν,ἠχογραφήσεωςἢἄλλον–,ἄνευπροηγουμένης γραπτῆςἀδείαςτοῦμεταφραστοῦ-ἐκδότουκαὶλεπτομεροῦς,δῆλαδὴπλήρους,παραπομπῆςεἰςταύτηντὴνἔκδοσινκαὶτὸνμεταφράστην-ἐκδότην αὐτῆς,ὡςσαφῶςπεριγράφουσινοἱΝόμοι2121/1993,2557/1997καὶἅπαντεςοἱκανόνεςτοῦΔιεθνοῦςΔικαίουοἱἰσχύοντεςἐνἙλλάδι.Τὰἀποκλειστικὰ
Kjæmpehøien
Μονόπρακτοςδραματικὴποίησις
Dramatiskdigtningieenact
δ΄ἀναθεωρηθεῖσαἔκδοσις
ΜΕΤΑΦΡΑΣΙΣ-ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ-ΠΡΟΛΟΓΟΣ-ΕΠΙΛΟΓΟΣ: ΘεοδόσηςἈγγ.Παπαδημητρόπουλος
Ἐκτῆς Vǫluspá/ΣιβυλλικῆςΠροφητείας,στρ.43-4:¹
[] Framséeklengra:
Βλέπωπέραμακριά:
umRagnarǫk²
γιὰτὴμοῖρατῶνΔυνάμεων rǫmm-sigtíva.
τὴντρομερή-τὴνἧττατους.
Brœðrmunuberiaz
᾽Αδέλφιαθὰπαλέψουν okatbǫnomverðaz;
καὶθὰσφαγιαστοῦνστὴνἱκεσίατους· munusystrungar/sifiomspilla!
ξαδέρφιαθὰσπιλώσουντὴσυγγένεια!
HarteríHeimi,
Σκληράδαμέσ᾽στὴνΟἰκουμένη, hórdómrmikill
μεγάληἐκπόρνευσι –skeggǫld,skálmǫld,
–τοῦπέλεκυοἱκαιροί,τοῦξίφουςοἱκαιροί, skildirroklofnir,
ἀσπίδαςσπᾶνεσίδερα, vindǫld,vargǫld–,
τοῦἀνέμουοἱκαιροί,τῶνλύκωνοἱκαιροί–, áðrverǫldsteypiz;
προτοῦβουλιάξῃὁΚόσμος· munengimaðr/ ǫðrοmþyrma.
κανέναςἄνδραςἔλεοςστὸνἄλλονδὲθὰδείξῃ!
¹Ἀρχαιοσκ.ποίημα.Ἀντιβολὴμέ: Edda,τόμ.ΙΙ,σελ.18-9·ἰδὲκαὶ Brand/Κεκαυμένος,σελ.363 ²Ἰδὲσελ.39,ὑπ.41.
᾽Εκδόσειςπρωτοτύπου:
Kæmpehøjen
Breve
Efterladte
HISe
HenrikIbsen, Kæmpehøjen, BergenskeBlade,Bergen 1854,τ.9-13.
BrevefraHenrikIbsen,udgivnemedindledningog oplysningerafHalvdanKohtogJuliusElias,τόμ.III,GyldendalskeBoghandel-NordiskForlag,KøbenhavnChristiania1904.
HenrikIbsen, Efterladteskrifter,udgivneafHalvdanKoht ogJuliusElias,τόμ.I-III,GyldendalskeBoghandel-Nordisk Forlag,Kristiania-Kjøbenhavn1909.
HenrikIbsensSkrifter (elektroniskeutgaven),Universitetet iOslo,Oslo,www.ibsen.uio.no
Μεταφράσειςἰψενικῶνἔργων:
Brand/Κεκαυμένος
Earlyplays
HenrikIbsen/ἙρρῖκοςἼψεν, Brand/Κεκαυμένος,κείμενονμτφρ-σχολιασμός-ἑρμηνεία:ΘΑΠ,ἐκδ.ΘΑΠ,ἐνἈνθούσῃΜεσσηνίας2023.
HenrikIbsen, Catiline, TheWarrior᾽sBarrow, Olaf Liljekrans,translatedbyAndersOrbeck,OxfordUniversity Press,NewYork1921.
MultiIbsenTheMultilingualIbsen,UniversityofOslo,Oslo, www2.hf.uio.no/polyglotta
OxfordIbsenIbsen,editedbyJamesMcFarlane,τόμ.I-VIII,Oxford UniversityPress,London1960-77.
Sämtliche Werke
HenrikIbsen, SämtlicheWerkeindeutscherSprache, durchgelesenundeingeleitetvonGeorgBrandes,Julius Elias,PaulSchlenther,τόμ.Ι-Χ,FischerVerlag,Berlin 1903.
Viking Edition
TheworksofHenrikIbsen (VikingEdition),ed.William Archer,τόμ.I-XII, CharlesScribner᾽ssons,NewYork 1911.
᾽Αγριόπαπια ῾ΕρρῖκοςἼψεν, Ἡἀγριόπαπια,μτφρ-ὑπ.-πρόλογοςἐπίλογος:ΘΑΠ,ἐκδ.ΘΑΠ,γ΄ἔκδ.,Ἀθήνα2019.
Γιορτὴστὸ Σούλχαουγκ
῞Εναςἐχθρὸς τοῦλαοῦ
᾽Ιωάννης Γαβριὴλ Μπόρκμαν
῾ΕρρῖκοςἼψεν, ἩγιορτὴστὸΣούλχαουγκ,μτφρ-ὑπ.πρόλογος-ἐπίλογος:ΘΑΠ,ἐκδ.ΘΑΠ,Ἀθήνα2019.
῾ΕρρῖκοςἼψεν, Ἕναςἐχθρὸςτοῦλαοῦ,εἰσαγωγή-μτφρσχόλια:ΘΑΠ,ἐπιμ.:Ἡρ.Ἀποστολίδης,ἐκδ.Gutenberg, ᾽Αθήνα2016.
῾ΕρρῖκοςἼψεν, ἸωάννηςΓαβριὴλΜπόρκμαν,εἰσαγωγήμτφρ-σχόλια:ΘΑΠ,ἐπιμ.:Ἡρ.Ἀποστολίδης,ἐκδ. Gutenberg,Ἀθήνα2014.
Κατιλίνας ῾ΕρρῖκοςἼψεν, Κατιλίνας,μτφρ-ὑπ.-πρόλογος-ἐπίλογος: ΘΑΠ,ἐκδ.ΘΑΠ,γ΄ἔκδ.,Ἀθήνα2019.
,μτφρ-ὑπ.-
πρόλογος-ἐπίλογος:ΘΑΠ,ἐκδ.ΘΑΠ,Ἀθήνα2019.
Μικρὸς ῎Eγιολφ
῾ΕρρῖκοςἼψεν, ὉμικρὸςἜγιολφ,εἰσαγωγή-μτφρσχόλια:ΘΑΠ,ἐπιμ.:Ἡρ.Ἀποστολίδης,ἐκδ.Gutenberg, ᾽Αθήνα2014.
Μνηστῆρες τοῦθρόνου ῾ΕρρῖκοςἼψεν,
Οἱμνηστῆρεςτοῦθρόνου,μτφρ-ὑπ.πρόλογος-ἐπίλογος:ΘΑΠ,ἐκδ.ΘΑΠ,Ἀθήνα2021.
Νόρμα ῾ΕρρῖκοςἼψεν,
Νόρμαἢἑνὸςπολιτικοῦἡἀγάπη, μτφρ-ὑπ.-πρόλογος-ἐπίλογος:ΘΑΠ,ἐκδ.ΘΑΠ,Ἀθήνα 2018.
Νύχτα τ᾽Ἁγιαννιοῦ
῾Οἀρχι-
μάστορας Σόλνες
῎ΟλαφΛίλιεκρανς
῞Οτανἐξυπνισθῶμεν
ἡμεῖςοἱ νεκροί
῾ΕρρῖκοςἼψεν.
Ἡνύχτατ᾽Ἁγιαννιοῦ,μτφρ-ὑπ.πρόλογος-ἐπίλογος:ΘΑΠ,ἐκδ.ΘΑΠ,Ἀθήνα2018.
῾ΕρρῖκοςἼψεν, ὉἀρχιμάστοραςΣόλνες,εἰσαγωγή-
μτφρ-σχόλια:ΘΑΠ,ἐπιμ.:Ἡρ.Ἀποστολίδης,ἐκδ. Gutenberg,Ἀθήνα2014.
῾ΕρρῖκοςἼψεν, ὌλαφΛίλιεκρανς,μτφρ-πρόλογοςἐπίλογος:Θ.Ἀγγ.Παπαδημητρόπουλος,ἐκδ.ΘΑΠ, ᾽Αθήνα2020.
῾ΕρρῖκοςἼψεν, Ὅτανξυπνήσουμεἐμεῖςοἱνεκροί, εἰσαγωγή-μτφρ-σχόλια:ΘΑΠ,ἐκδ.Gutenberg,ἐπιμ.: Ἡρ.Ἀποστολίδης,Ἀθήνα2014.
ΠέερΓκύντ ῾ΕρρῖκοςἼψεν, ΠέερΓκύντ,εἰσαγωγή-μτφρ-σχόλια: ΘΑΠ,ἐπιμ.:Ἡρ.Ἀποστολίδης,ἐκδ.Gutenberg,Ἀθήνα 2016.
Πολεμιστὲς στὸΧέλγκελανδ
῾ΕρρῖκοςἼψεν, ΟἱπολεμιστὲςστὸΧέλγκελαντ,μτφρὑπ.-πρόλογος-ἐπίλογος:ΘΑΠ,ἐκδ.ΘΑΠ,Ἀθήνα 2020.
Περὶτοῦἰψενικοῦἔργου:
Bowers
JamesBowers, HenrikIbsenandNordicMyth: Folklore archetypesinhisearlyplays,LambertAcademic Publishing,Saarbrücken2012.
Brandes GeorgBrandes, HenrikIbsen: IllustreretUdgave,GyldendalskeBoghandel-NordiskForlag,Kjøbenhavn-Kristiania MDCCCCXVI.
Bryan GeorgeB.Bryan, AnIbsenCompanion: Adictionaryguidetothelife,works,andcriticalreceptionofHenrik Ibsen,GreenwoodPress,Westport-London1984.
CCI
TheCambridgeCompaniontoIbsen,editorJames McFarlane,CambridgeUniversityPress,Cambridge1994. Downs BrianW.Downs, Ibsen: TheIntellectualBackground, CambridgeUniversityPress,Cambridge1948.
FigueiredoIvodeFigueiredo, HenrikIbsen: Mennesketogmasken, Aschenhoug,Oslo2010.
Gosse EdmundGosse, HenrikIbsen,CharlesScribner᾽ssons, NewYork1908.
HaakonsenDanielHaakonsen, HenrikIbsen: Mennesketogkunstneren,Aschehoug,Oslo1981.
Heiberg HansHeiberg, ”...fødttilkunstner”: EtIbsenportrett, Aschehoug,γ΄ἔκδ.,Oslo1976. Ibsen-arkivetIbsen-arkivet,UniversitetetiOslo,Oslo, www.hf.uio.no/is/tjenester/kunnskap/ibsen-arkivet Ibsen-biblioDeninternasjonaleIbsen-bibliografien,Nasjionalbiblioteket,Oslo,www.nb.no/bibliografi/ibsen IbsenStageIbsenStage: ΤheIbsenstageperformancedatabase,UO, Oslo,ibsenstage.hf.uio.no Iversen RagnvaldIversen, Ibsen-Ordbok: ordforrådetiHenrik Ibsenssamledeverker,GyldendalNorskForlag,Oslo 1958.
KHI KonkordansoverHenrikIbsensdramaerogdikt, redaksjon:HaraldNoreng,KnutHofland,KristinNatvig, τόμ.Ι-VI,UniversetsbiblioteketiOslo,1993.
Koht HalvdanKoht, HenrikIbsen: Eitdiktarliv,τόμ.Ι-ΙΙ, Aschehoug,ny,omarbeiddutgåve,Oslo1954. Meyer MichaelMeyer, Ibsen,PenguinBooks,Suffolk1985.
NorthamJohnNortham, Ibsen: Acriticalstudy,Cambridge UniversityPress,Cambridge1973. Wyller EgilWyller, EtenhetssynpåIbsen: Fra«Brand»til «Nårvidødevågner»,SpartacusForlag-Andersen& Butenschøn,Fagernes1999= IbsenI:DerCherub: Von ‘Brand΄bis‘WennwirTotenerwachen΄,Königshausen& Neumann,Würzburg1999.
Μόσχος ΓιάννηςΜόσχος, ὉἙρρῖκοςἼψενστὴνἑλληνικὴσκηνὴ ἀπὸτοὺς Βρικόλακες τοῦ1894στὶςἀναζητήσειςτῆς ἐποχῆςμας,ἐπιμ.ΒάνιαΠαπανικολάου,ἐκδ.Ἀμολγός, ᾽Αθήνα2016·διδακτορικὴδιατριβή:τόμ.Α΄-Β΄,ΑΠΘ, Θεσσαλονίκη2012.
ΠερὶτῆςΝορβηγίας,τῆςΝορβηγικῆςγλώσσηςκαὶτῆςἱστορίας αὐτῶν:
Altnordische Philologie
Handbokinorrønfilologi,redigertavOddEinar Haugen,Fagbokforlaget,Bergen2004= Altnordische Philologie,herausgegebenvonOddEinarHaugen,aus demNorwegischenvonAstridvanNahl,W.deGruyter, Berlin-NewYork2007.
deVriesJandeVries, AltnordischesetymologischesWörterbuch, Brill,β΄ἔκδ.,Leiden1977.
Edda ThepoeticEdda,editedwithtranslationbyUrsula Dronke,τόμ.Ι-ΙΙ,ClarendonPress,Oxford1997. Falk-TorpHjalmarFalk-AlfTorp, Norwegisch-Dänisches etymologischesWörterbuch,CarlWinter᾽sUniversitätsbuchhandlung,τόμ.I-II,Heidelberg1910= EtymologiskOrdbogoverdetNorskeogdetDanske sprog,BjørnRingstrømsAntikvariat,Oslo1991.
GDO GammeldanskOrdbog,Kjøbenhavn, https://gammeldanskordbog.dk/ Haugen EinarHaugen, Norwegian-Englishdictionary,Universitetsforlaget-UniversityofWisconsinPress,Oslo-Madison 1974.
HermannPaulHermann, NordischeMythologie,Verlagvon WilhelmEngelmann,Leipzig1903. Heusler AndreasHeusler, DieAltgermanischeDichtung, AkademischeVerlagsgesellschaft Athenaion,Potsdam 1941.
NAOB DetNorskeAkademisOrdbok,DetNorskeAkademifor SpråkogLitteratur,Oslo,www.naob.no
ODS
OrdbogoverdetDanskesprog,Kjøbenhavn, www.denstoredanske.dk
Page R.I.Page, ΜῦθοιτῶνΒορείων,μτφρἈντ.Ἡ.Σακελλαρίου,ἐκδ.Δημ.Ν.Παπαδήμα,Ἀθήνα1996.
Skjaldedigtning
DenNorsk-Islandskeskjaldedigtning,udgivenafFinnur Jonsson,GyldendalskeBoghandel-NordiskForlag,τόμ.III,KøbenhavnogChristiania1912.
SNL StoreNorskeLeksikon,https://snl.no
Γενικωτέραβιβλιογραφία:
LSJ https://lsj.gr
LSJM AGreek-EnglishLexicon,compiledbyH.G.Liddelland R.Scott,revisedbySirH.S.JoneswithassistanceofR. McKenzie,ClarendonPress,θ΄ἔκδ.ἐπαυξημένη,Oxford 1996.
Pokorny
JuliusPokorny, Indogermanischesetymologisches Wörterbuch,τόμ.I-III,FranckeVerlag,Bern-Μünchen 1959.
ΔημητράκοςΔημητρίουΔημητράκου ΜέγαΛεξικὸνὅληςτῆςἙλληνικῆςΓλώσσης,τόμ.Α΄-ΙΕ΄,Δομή,Ἀθῆναι1964-6.
Λογεῖον http://logeion.uchicago.edu
ΜπαμπινιώτηςΓ.Δ.Μπαμπινιώτης, ἘτυμολογικὸλεξικὸτῆςΝέας
῾Ελληνικῆς,ΚέντροΛεξικολογίας,Ἀθήνα2010.
ΣταύρουΘρασύβουλοςΣταύρου, ΝεοελληνικὴΜετρική,ἸνστιτοῦτονΝεοελληνικῶνΣπουδῶν-ἽδρυμαΜανώλη Τριανταφυλλίδη,Θεσσαλονίκη1974.
Σημειώσεις-συντμήσεις-σύμβολα
Οἱὑποσημειώσειςλειτουργοῦνκαὶἑρμηνευτικῶςἐπὶτοῦκειμένου,ὡςκαὶπρῶτοναὐτὴἡμετάφρασις.Ἡστίξιςτῆςμεταφράσεωςεἶνεἀναπόσπαστοστοιχεῖοαὐτῆςτῆςἐργασίας: δηλοῖρυθμούς,προσῳδίες,ὑποκριτικοὺςδρόμους,λεπτὲςἀποχρώσειςτῶνχαρακτήρωνκαὶτῆςδράσεως,ἀκολουθοῦσα–τὸ κατὰδύναμιν–τὴντοῦπρωτοτύπου.Ἡἱστορικὴὀρθογραφία, ἐκτὸςτῆςαὐτομάτουἐτυμολογικῆςκαὶσημασιολογικῆςσυνδέσεωςμὲτὴνσυνόληγλωσσικὴπαράδοσιν,ἐπιτρέπειλεπτοὺς χειρισμοὺςπρὸςδήλωσινμετρικῶνκαὶἄλλωνφαινομένων(ἰδὲ λ.χ.παρακάτωπερὶ μετρικῆςἀποτονίσεως).Ὅπουἡμετάφρασιςἀπομακρύνεταιοὐσιωδῶςτοῦπρωτοτύπου,ἀναφέρεταιἐν ὑποσημειώσειἡσχεδὸνκατὰλέξινἀπόδοσις.
Ἡμετάφρασιςἐβασίσθηστὴνδευτέρασύνταξιντοῦπρωτοτύπου,ἀκολουθοῦσατὶςκριτικὲςἐκδ.: HISe· Samledeværker, τόμ.X,σελ.1-44.Ἐχρησιμοποιήθησαντὰλεξικά:Haugen· NAOB,ἰδίωςδιὰδανικὲςλέξειςκαὶχρήσειςτό: ODS,ἐνᾧδι᾽ ἐτυμολογικὰζητήματατά:deVries·Falk-Torp.
Στὴνἐργασίαἐβοήθησανοἱἀγγλικὲςμεταφράσεις: Early plays,σελ.95-126· OxfordIbsen,τόμ.I,σελ.153-83(μτφρJ. W.McFarlaneκαὶG.Orton),καὶἡγερμανική: SämtlicheWerke, τόμ.ΙΙ,σελ.1-33(τῆςEm.Klingenfeld).
Διὰτὴντηρουμένηἱστορικὴὀρθογραφία,χρησιμοποιοῦνταισυνδυαστικῶςτὰλεξικά:LSJM·Μπαμπινιώτης,ὡςκαὶοἱ διαδικτυακὲςἐφαρμογές: Λογεῖον·LSJ.
῍Ανκ᾽ἐπεχειρήθησύμπτωσιςτῶνμεταφρασθέντωνστίχωνμ᾽ ἐκείνουςτοῦπρωτοτύπου,ὅπουἀντιμετετέθησανλέξεις,σημαίνεταιμὲ/τὸτέλοςτοῦπρωτοτύπουστίχου.Οἱἐμφαντικοὶὀξυτονισμοὶὑποβοηθοῦντὴνἀνάγνωσινκαί,ἐνσυνδυασμῷμετὰ
μήτονισθέντωνλέξεων(ἀλλὰγραμματικῶςτονιζομένων),καταδεικνύουντὴν μετρικὴνἀποτόνισιν,³ἕναγλωσσικὸμηχανισμὸὄχι μόνονδιὰτὸνστιχηρὸλόγο.
Τὰπρόσωπατοῦἔργου,ὡςκαὶπαντὸςἄλλουἀναφερόμενουθεατρικοῦ,τυποῦνταιμὲκεφαλαῖαγράμματα·τὰξενικὰ ὀνόματαἐξαὐτῶν,στὴνπρώτητωνἀναφορά,τονίζονται,παρὰ τὰκεφαλαῖα,πρὸςδιευκόλυνσιντῆςὀρθῆςἐκφορᾶς.
Τ᾽ἀποσπάσματατῶνἰψενικῶνδραμάτωνκαὶποιημάτων, πλὴνὅσωναὐτῆςτῆςΣειρᾶςἼψεν,μεταφράζονταιπρώτηφορὰ στὴνἙλληνικὴἢἀποτελοῦννέαμετάφρασιν.
Διὰτό: Ἰδούὁἄνθρωπος!,τὰἱστορικὰστοιχεῖαστὴν Σύλληψιν,ἔκδοσιν,πρώτηνπαράστασιν,τὴν Ἀνάλυσιντοῦἔργου καὶτὶς ὑποσημειώσεις,ἀντλεῖταιὑλικὸἀπὸτὶςἐκδόσεις: HISe· Samlede værker,τόμ.Χ,σελ.i-iii,τὶςεἰσαγωγὲςκαὶτὶςσημειώσειςτῆς ἀγγλικῆςμεταφράσεως: OxfordIbsen,τόμ.I,σελ.11-4·604-6, τῆςγερμανικῆς SämtlicheWerke,τόμ.ΙΙ,σελ.ix-xi,τὴνσυλλογὴ ἄρθρων CCI,σελ.1-4,τὴνἐπιστολογραφίατοῦδημιουργοῦ: Breve,τὸἰψενικὸλεξικό:Bryan,τὶςβιογραφίεςκαὶσχολιασμοὺς τῶν:Brandes·Downs·Meyer·Figueiredo·Gosse·Heiberg·Koht· Clurman,τὸἐγκυκλοπαιδικὸλεξικὸ SNL καὶτὴνβάσινδεδομένων IbsenStage
³Σταύρου,σελ.20-5.
Ὁτάφοςτοῦπολεμιστῆ:Σημειώσεις-συντμήσεις-σύμβολα17
Συντμήσεις-σύμβολα:
ἀρχαιοσκ. :ἀρχαιοσκανδιναυϊκός/ή/ό
ἔκδ. :ἔκδοσις/ἐκδόσεων
ἐκδ. :ἐκδόσεις
ἐπιμ. :ἐπιμέλεια
ΘΑΠ :Θ.Ἀγγ.Παπαδημητρόπουλος
ἰσλ. :ἰσλανδικός/ή/ό
κ.ἑ. :καὶἑξῆς
κεφ. :κεφάλαιο/α
κ.ο.κ. :καὶοὕτωκαθεξῆς
λ.χ. :λόγουχάριν
μτφρ :μετάφρασις/μεταφράσεις
πρ. :πρᾶξις/πράξεις
πρβλ :παράβαλε πρωτοϊνδ. :πρωτοϊνδοευρωπαϊκός/ή/ό
πρωτ. :πρωτότυπο
σελ. :σελίς/δες
σκ. :σκηνή/ές
στρ. :στροφή/ές τ. :τεῦχος
τόμ. :τόμος/οι
ὑπ. :ὑποσημείωσις/ὑποσημειώσεις ed. :editor(ἐπιμελητής)
Οἱἀντικρυστὲςἀγκύλες([])δηλοῦνἀπαλοιφή·τὰἐντὸςἀγκυλῶν, προσθήκητοῦμεταφραστοῦ·τὰἐντὸςτριγωνικῶνπαρενθέσεων(⟨⟩),
ἐπεξηγηματικὲςπροσθῆκες·τὸσύμβολο>,ἐτυμολογικὴἀναγωγὴτοῦ δεξιοῦμέλουςστὸἀριστερό·<,τοῦἀριστεροῦστὸδεξιὸἀντίστοιχα· τὸσύμβολο*πρὸλέξεως,ἀμάρτυροτύπο.
Ἰδοὺὁἄνθρωπος!⁴
Ἡπορείατοῦποιητοῦ
Atleveer–krigmedtrolde
Ζῆν-πόλεμοςμετὰδαιμόνων⁵ ihjertetsoghjernenshvælv.
ἐνὀχυρώματιτοῦνοῦκαὶτῆςκαρδίας.
Atdigte,–deteratholde
Ποιεῖν-ἐπιφέρειν dommedagoversigselv.
ἑαυτῷτῆςΚρίσεωςτὴνἩμέρα.⁶
Διὰνὰμ᾽ἐννοήσετεπλήρως,πρέπεινὰγνωρίσετετὴνΝορβηγία!
῾Ημεγαλοπρεπής,ἀλλ᾽αὐστηρή,Φύσις [] καὶἡἀπομόνωσις [] –οἱ []
οἰκίεςἀπέχουνμίλιαμεταξύτων–κάμνουντοὺςἀνθρώπουςἐκεῖἐπάνω νὰμὴφροντίζουνὁἕναςδιὰτὸνἄλλον,ν᾽ἀσχολοῦνταιμόνονμεθ’ ἑαυτοῦ,νὰεἶνεστοχαστικοί,σοβαροὶκαὶμελαγχολικοί-ἐπιφυλακτικοί... [] Καθεὶςστὴνπατρίδακαὶεἷςφιλόσοφος!Καὶοἱμεγάλοι,σκοτεινοὶ χειμῶνεςμὲτὶςοἰκίεςκυκλωμένεςἀπὸἀδιαπέραστονὁμίχλη..-μακάρι νὰἔβλεπανπερισσότεροτὸνἥλιο!⁷ ⁴ΚατὰἸωάννην
⁵Trolde (=
HISe, Digte
⁷ἘκσυνομιλίαςτοῦἼψενμετὰτοῦFelixPhilippi: MeinVerkehrmit HenrikIbsen ἐν NeueFreiePresse,Wien,ἀριθμὸςφύλλου13.713,Δευτέρα 27/10/1902.Πρβλτὸτέλοςστὸν
῾ΟἙρρῖκοςἼψενδένεἶνε«εὐτυχὴς»ποιητής.Ἕνας«εὐτυχὴς»ποιητὴςἐνωρίς,ἂνὄχιἀμέσως,εὑρίσκειἐναὑτῷπεριεχόμενο-ἕναπεριεχόμενο νέωνθεμάτων,μιᾶςεὐμόρφουκαὶκαθαρᾶςἐκφράσεωςὅσωνδύναταινὰ ἐκφράσῃκατὰτὴνσυγκεκριμένηνφάσιντῆςἐξελικτικῆςτουπορείας. Τοιοῦτοςποιητὴςπιθανὸνθὰπαραγάγῃκατὰτὸδιάβατοῦχρόνου σημαντικώτεραἔργαἀπὸτὸπρῶτοκαί,ἀναλόγωςτῆςπροόδουτῆς σκέψεώςαὑτοῦ,θὰφανῇσυχνὰἱκανὸςν᾽ἀλλάξῃτὴνμορφὴἢτὸὕφος τῆςτέχνηςαὑτοῦ·ἀλλὰκάθετουἔργοθὰεἶνετέλειοκατὰτὸεἶδος, καὶἅπαντα–παρὰτὶςδιαφορές–θὰἔχουνδύοκοινὰσημεῖα:τὸ ἀποτύπωματοῦὡραίουκ᾽ἐκεῖνοτοῦἰδίουπνεύματος.Δὲνσυμβαίνει τοῦτοστὰθεατρικὰἔργατοῦἼψενκαὶστὰποιήματάτου.Ἐκκινεῖ ἐπανειλημμένως–κάθεφορά–ὡςνὰἔτρεχεπρὸτοῦἅλματοςπρὸς τὴνΓῆτῆςἘπαγγελίας·ὅμως,πολὺκαιρὸφαίνεταιὡσὰντὸἅλμανὰ μὴἐπιχειρηθῇ.Ἡἰδιοφυΐατουδένἠρεμεῖ·συστρέφεταιὡσὰνἄρρωστο,ἀκάματοπαιδί·κἄποτεἀναζητεῖἀνὰμέσοντῶνὀνείρωνκαὶτῶν
λογισμῶν,ἀλλὰδένθεωρεῖἐκεῖναἀρκετὰεὐκρινῆἢἱκανὰνὰπροβοῦν ἀπογεγυμνωμέναἐνπλήρειζωῇ·ἄλλοτεἀναζητεῖκ᾽εὑρίσκειἄψογο ὕφασμα,καλύπτεταιμετ᾽αὐτοῦ,ὥστενὰκαταστῇἀγνώριστοςσχεδόν· ἀποζητεῖὕφος-ὄχι,κἄτιπερισσότερο:γλῶσσα·ἔπειταπαραιτεῖται ἐξὅσωνἀνεκάλυψε,ἀντιλαμβάνεταιὅτιοἱοδήποτεδάνειοζημίαπλήρης εἶνεκαὶμοχθεῖ,ἕωςὅτουεὕρῃἑαυτὸντέλος.⁸
⁸ΜτφρἀπὸBrandes,σελ.9-10.
τῆςΕὐρώπης·σημαντικὸμέροςτουεὑρίσκεταιὑπεράνωτοῦ ᾽ΑρκτικοῦΚύκλου,ὅμωςοἱπλέονκατοικημένεςπεριοχὲςεἶνε οἱνοτιώτερες.Οἱχειμῶνεςμὲτὶςμακρὲςνύκτες,τὸἰδιαίτερο ψῦχος,καθὼςκαὶἡἑβδόμημεγαλυτέραδιεθνῶςἀκτογραμμή, λόγῳτῶνσυνεχῶνθαλασσίωνἐσοχῶνστὴνξηρὰμὲκρημνώδεις κλιτῦςἑκατέρωθενκαὶβαθέαὕδαταἐντός:τῶνὁρμίσκων/φιόρδ (fjord),ὁρίζουνἀδηρίτωςτὸνἀνθρώπινοβίο.
῾Ηεὐρυτέραπεριοχὴἀπετέλεσετὴνἑστίατῶνπολεμικῶν, Η΄-Ι΄αἰ. γενναίωνκαὶναυτικωτάτων βίκινγκ οἱὁποῖοι,διασχίζοντες
θάλασσεςκαὶἀντίθετατοὺςποταμούς,ἔφθασανἕωςτὸνῦν Κίεβο,ἱδρύοντεςἐκεῖμάλιστατὸνπρόδρομοτοῦσυγχρόνου Ρωσσικοῦκράτους,καθὼςκ᾽ἕωςτὴνΒινλανδίαστὴνΒόρειο ᾽Αμερική.Μὲτὸὄνομα: Νορμανδοί (<ἀρχαιοσκ. norðmaðr = ὁτοῦΒορρᾶἀνήρ)ἔγιναντὸφόβητροσὲὁλόκληροτὴνἠπειρωτικὴκαὶνησιωτικὴΕὐρώπη·πόλειςμεγάλεςκαὶαὐτοκρατορίεςἔμαθαντὴνδύναμινκαὶτὴνγενναιότητααὐτῶν,ὅπωςἡ ΝέαῬώμη/ΚωνσταντινούπολιςμὲτὸνκατακτητὴΡοβέρτοΓυισκάρδοκαὶτοὺς Βαράγγους
μισθοφόρους.Οἱπληθυσμοί,ὅσοι παρέμεινανστὴνχερσόνησο,ἐξεχριστιανίσθησανπλήρωςκατὰ τοὺςἑπομένουςδύοαἰῶνας.ΣτὴνἸσλανδία,ἐποικισμένηἀπὸ Νορβηγούς,ἕνεκατῆςἀπομονωμένηςτηςφύσεως,περιεσώθη- 870-930 σανοἱἀρχαιοσκανδιναυικοὶμῦθοικαὶθρῦλοιὡςἀφηγήσεις:οἱ Σάγκες,καθὼςκαὶοἱἐπικὲς Ἔδδες.Λόγῳτῶνἐθνικῶνκινημάτων,οἱλόγιοιἐπανῆλθανστὴνπροχριστιανικὴκαὶμεσαιωνικὴ ΙΘ΄αἰ. περίοδο,μελετῶντεςτὴνΠαράδοσινκ᾽ἐμπνεόμενοιὑπ᾽αὐτῆς.
῾ΗνῦνΝορβηγικὴγλῶσσαἔχειδύοἐπίσημεςγραπτὲςμορφές: ΙΘ΄-ΚΑ΄αἰ. τὰ Bokmål (=τὴνγλῶσσατῶνβιβλίων)καὶτὰ Nynorsk (= Νεονορβηγικά).Ἡδευτέραεἶνεσύγκρασιςτοπικῶνδιαλέκτων· ἡπρώτηἐξέλιξιςτῆς Riksmål (=γλώσσηςτῆςἐπικρατείας), μορφὴτῆςΚοινῆςΔανονορβηγικῆς,καθὼςἡΝορβηγίαἔμεινε 434χρόνιαὑπὸδανικὴνκατοχήν.Ἡ
λογίαμορφὴτῆςἐποχῆς,μετὰἰδιωματικῶνστοιχείωνκαὶνεολογισμῶν.
20/03/1828
ΠλέονἡΝορβηγίαδιαχειρίζεταισημαντικὸπλοῦτολόγῳ τῶνπετρελαϊκῶνἐξορύξεωνστὴνΒόρειοΘάλασσα.ἩκατάστασιςδιέφερεστὶςἀρχὲςτοῦΙΘ΄αἰῶνος:Ἡοἰκονομίαἐβασίζετοστὸἐξαγωγικὸἐμπόριοπρώτωνὑλῶν(κυρίωςξυλείας), στὴνναυτιλίακαὶτὴνἁλιεία.Ἡἐπιβίωσιςἦτοδύσκολη,ὁ πνευματικὸςστίβοςδύσβατος,ἡδὲθεατρικὴζωὴὑποβεβαθμισμένη,προσάρτηματοῦτότεΔανικοῦΘεάτρου-καίκατὰτοὺς δημιουργοὺςκαίκατὰτὴνγλῶσσακαὶτὶςδομές.
᾽Εντὸςαὐτοῦτοῦπεριβάλλοντοςἐγεννήθηὁ ἙρρῖκοςἸωάννηςἼψεν (HenrikJohanIbsen),στὸΣίεν,μικρὸνἐξαγωγικὸ
λιμέναξυλείας,ἑκατὸνπενῆνταχιλιόμετρανοτιοδυτικῶςτῆςΧριστιανίας(σημερινοῦὌσλου)·ἦτοτὸδεύτεροἀπὸτὰἕξιτέκνα
῾ΙστορίατοῦΔυτικοῦΠνεύματος,ὡςἐκτῶνκυρίωνπροσώπων στὴν
πεζότου Παιδικὲςμνῆμες: ΤὸΣίενἦτοστὰπαιδικάμουχρόνια (1881)
πολὺχαρούμενηπόλημὲσημαντικὴκοινωνικὴζωή-κἄτιπολὺ διαφορετικὸἀπ᾽ὅ,τιθὰκατέληγε
῞Εξιχρόνιαἀργότερα,ὁπατέραςἼψενἐχρεοκόπησεκαὶἡ 10/06/1834
οἰκογένειαἀναγκαστικῶςμετεκόμισεσὲμικρότεροσπίτιστὸ Βένστεπ,πλησίοντοῦΣίεν.Τὸγεγονὸςἐστιγμάτισετὸνμικρὸν ῾Ερρῖκοὁὁποῖοςἔφερεαὐτὴντὴνπατρικὴκακοδαιμονίαβαρέως
ἕωςτέλουςτοῦβίου·τρόμοςτῆςἀποτυχίαςκαὶἀνυποληψίας τὸνκατέλαβεἔκτοτε-ἐκεῖνοτὸβαθύτατοπάθοςτὸὁποῖοἐγέννησεἀργότεραμορφὲςὅπωςτοῦΒ΄ΕΡΛΕ,τοῦΑΡΧΙΜΑΣΤΟΡΑ ΣΌΛΝΕΣ,τοῦτραπεζίτουΙΩΑΝΝΟΥΓΑΒΡΙΗΛΜΠΌΡΚΜΑΝ, καὶκατέστησετὸνἴδιονστὰὑστερινάτου«κέρβερο»σωστὸ κατὰτὴνἐποπτείαντῶνοἰκιακῶνἐξόδων,καὶμανιώδηἐπενδυτὴτῶνσυγγραφικῶντουδικαιωμάτων.
Νεαρὸςπλέον,ἔφυγεγιὰτὸΓρίμσταδ,ὥστενὰὑπηρετήσῃ 03/01/1844
ὡςμαθητευόμενοςφαρμακοποιός.᾽Εκεῖἡμοναξιά,μακριὰἀπὸ τὸοἰκογενειακὸπεριβάλλον,ὑπῆρξεκαταλυτικὴἐμπειρίαδιὰ τὸἐνγένειἔργοτου.Μελέτησε
⁹AdamGottlobOehlenschläger(1779-1850)·ρωμαντικὸςἐθνικὸςποιητὴς τῆςΔανίαςκαὶκαθηγητὴςΑἰσθητικῆςτοῦΠανεπιστημίουτῆςΚοπεγχάγης·
Στὴνπερίοδοτῆςμαθητείαςἐγνώρισεκαὶτὸνἔρωταστὸ πρόσωποτῆςὑπηρέτριας
ἔπειτα,ἐγέννησετὸννόθονυἱὸτοῦἼψεν:τὸν Ἰωάννη᾽Ιάκωβο Χένρικσεν.ΣτὸδραματικὸπρόσωποτοῦΔΙΑΒΟΛΟΠΑΙΔΟΥ(ὡς 09/10/1846 τὸσέρνειΗΓΥΝΑΙΚΑΜΕΤΑΠΡΑΣΙΝΑστὴνγ΄πρᾶξιντοῦ ΠέερΓκύντ κ᾽ἐκστομίζειἐκεῖνοὕβρεις,καθὼςπετάειμπουκάλιαστὸνπατέρατουΠΕΕΡκαὶτὸνφτύνει)ἀπετυπώθησανοἱ ἐνοχὲςτοῦδημιουργοῦδιὰτὸνπαρατημένουἱό·τὸἀπωθημένο ἀναζητεῖταικαὶστὸντραγικὰἐξωλοθρευμένοἀπὸτὴνμητέρα τουΝΗΛΣΣΤ΄ΕΝΣΣΕΝστ Ἡν ΛαίδηἼνγκερτοῦἜστρωτ.
Συνέθεσετὰπρώιμαλυρικάτουποιήματα,ἐνᾧτὶςἐλεύ- 1847-9 θερεςνυκτερινὲςὧρεςπροσεπάθεινὰὁλοκληρώσῃτὸπρῶτο τουδρᾶμα:τὸν Κατιλίνα,μίασαιξπηρικῆςπνοῆςἱστορικὴτραγῳδίαπρομηνύουσατὰμετέπειταἀριστουργήματασὲπολλά· συγχρόνως,προητοιμάζετοδιὰτὸἀπολυτήριοΛυκείου.Συνήντησετὸν
συνῆψανφιλικὴσχέση.Ἡ ἌνοιξιςτῶνἘθνῶν,ὅπωςἐξηπλώθη 1848
ἡφήμητηςστὴνΕὐρώπη,ἐπέδρασενεἰςσυνείδησίντου·τὰαἰτήματάτηςδι᾽ἐλευθερίακαὶκοινωνικὴπρόοδοἀπεδείχθησαν
ὁδοδεῖκτεςκατὰτὴνπεραιτέρωἐξέλιξιν·στὰρεαλιστικάτου δράματα,ὡςκαὶστὸν Κατιλίνα,αὐτὰεἶνεεὐδιάκριτα.
᾽Ετύπωσεμὲψευδώνυμο(BrynjolfBjarme)τὸν Κατιλίνα·τὰ 12/04/1850
ἔξοδαἀνέλαβεὁφίλοςτουΣούλερουντ.Τὸβιβλίοἀπέτυχε ἐκδοτικῶς.Ἄφησεκατὰμέροςτὶςσυγγραφικέςτουἀνησυχίες κ᾽ἐπῆγεστὴνΧριστιανία,ὥστενὰσπουδάσῃἸατρική,ἀλλὰ δένἐπέτυχεστὶςἐξετάσειςτῆς᾽ΑριθμητικῆςκαὶτῶνἙλληνικῶν· ἐπρόλαβε,ὅμως,νὰζήσῃτὸφοιτητικὸπεριβάλλονκαὶἀπέκτησε ἐπαφὲςμὲτὸνεοσύστατοΝορβηγικὸἐργατικὸκίνημα.᾽Εγνώρισε καὶτὸν
ΤὸφθινόπωροπρωτοανέβηστὸΘέατροτῆςΧριστιανίας 26/09/1850
βασικὴπηγὴἐμπνεύσεωςδιὰτὰδράματάτου,ἡἀρχαιοσκανδιναυϊκὴμυθολογία.
¹⁰BjørnstjerneBjørnson(1832-1910)·λογοτέχνης-δραματουργός.Ὁἴδιος,ὁ ῎Ιψεν,ὁJonasLie(1833-1908)καὶὁAlexanderKielland(1849-1906),συναποτελοῦντὴν ΤετράδατῶνΜεγάλων (deFireStore)τῆςΝορβηγικῆςλογοτεχνίας.
῾Οτάφοςτοῦπολεμιστῆ,τὸδεύτεροθεατρικότου,συγγραφὲντὸνπροηγούμενοχειμῶνα,ὅπουμιμεῖταιδημιουργικῶςτὸν Ἔλενσλέγκερδραματοποιῶντὸντρόποτῶνβίκινγκ·παράλληλασυνέγραψετό: ὉἀγριόγαλοςτοῦΓιούστενταλ (ἡμιτελῆ
πρώτηνἐπεξεργασίατῆςπλοκῆςἀπὸτὸν ὌλαφΛίλιεκρανς).
᾽Ηκολούθησανἄρθραστὸἑβδομαδιαῖοπεριοδικὸ Manden/ 1851
Andhrimmer (= Ὁἄνθρωπος/Τὸμαγειρεῖοντῶνθεῶν)τὸὁποῖο
ἐξέδιδεἀνωνύμωςμὲτὸν ΠάουλΜπόττεν-Χάνσεν¹¹καὶτὸν
῎ΩσμουντΟὔλαφσσονΒίνιε.¹²Συνέγραψετὴνπαρῳδία Νόρμα ἢἑνὸςπολιτικοῦἡἀγάπη,ἀλλὰδέντὴνσυμπεριέλαβεστὰ
῞Απαντάτου,ἂνκαὶπεριέχῃτὸνχαρακτηριστικότουσαρκασμὸ διὰτὰκακῶςκείμενα.Διωρίσθηδραματουργὸςστὸ Νορβηγικὸ ΘέατροτοῦΜπέργκεν,ἀργότερα«καθοδηγητής»/σκηνοθέτης, 06/11/1851 ἐκτῶνκαθηκόντωνκαὶἡδιδασκαλίαρόλων.Τότεκατέκτησε τὴνμαστορικὴστὴνπλαστουργικὴτῶνπροσώπωνἀπὸτὰ ἑπόμεναἔργα,καὶτὴνἱκανότηταλεπτῶνσκηνικῶνἀποχρώσεων καὶχειρονομιῶν.
θέρος1852
᾽Εταξίδευσε,διὰνὰσυμπληρώσῃτὴνθεατρικήτουκατάρτισιν,στὸἉννόβερο,τὴνΚοπεγχάγηκαὶτὴνΔρέσδη,ὅπου εἶδεσαιξπηρικὰδράματα(Ἅμλετ, ΒασιλέαΛῆρ κ.ἄ.)κ᾽ἔργα τοῦ ΕὐγενίουΣκρίμπ.¹³Τότεσυνέλαβετὴνἰδέαδιὰτ Ἡν νύχτατ᾽῾Αγιαννιοῦ,μίακαλογραμμένη νεραϊδοκωμῳδία
παραληφθεῖσαστὰἍπαντάτου.Τὸνἐξέπληξεἡ ΜαρίαΜαγδαληνὴ τοῦ ΧριστιανοῦἝμπελ,ἡμετάβασιςἀπὸτὴνπαλαιοτέρα (1843)
ἀστικὴτραγῳδία (bürgerlichesTrauerspiel)στὸ κοινωνικὸδρᾶμα, ἡἔχουσαὡςκατακλεῖδατὴνφράσιν: Δένκαταλαβαίνωπλέον τὸνκόσμο! -κἄτισύστοιχομὲτὸτέλοςτῆς Ἀγριόπαπιας
῞ΕναχρόνομετὰἀνέβηπρώτηφορὰστὸΘέατροτοῦΜπέρ- 02/01/1853
γκεν Ἡνύχτατ᾽Ἁγιαννιοῦ:ἀποτυχία.῎Εγραψετ Ἡν Λαίδη῎ΙνγκερτοῦἜστρωτ,ἕναἀκόμηἱστορικὸδρᾶμα,αἱματοσταγὲς καὶπλῆρεςμηχανορραφιῶν,ἐκτυλισσομένωνκατὰτὴνκατοχὴ
¹¹PaulBotten-Hansen(1824-69)·κριτικὸςλογοτεχνίαςκαὶβιβλιοθηκάριος. ¹²AasmundOlavssonVinje(1818-70)·συγγραφεὺςκαὶὑπέρμαχοςτῶν Νεονορβηγικῶν.
¹³AugustinEugèneScribe(1791-1861).Γάλλοςδραματουργός·ἐπαγίωσε τὴντεχνικὴτοῦ καλοφτειαγμένουἔργου (piècebienfaite· well-madeplay).Ὡς πρὸςτὸνἼψεν,ἰδὲMeyer,σελ.123·136-7·312·515·753.
τῆςΝορβηγίαςἀπὸτὴνΔανία-ἴσωςτὸἰψενικὸἔργομετὰ τῆςἐντονωτέραςπαρουσίαςτοῦσαιξπηρικοῦστοιχείουἐκτῶν ἱστορικῶνδραμάτωνκαὶτραγῳδιῶν.
῾ΗἀποτυχημένηπρεμιέραστὸΜπέργκενἔρχεταινὰσυμπλη- 02/01/1855
ρώσῃτὴνπροηγουμένη.Τὸἴδιοἔτοςἔγραψετ Ἡν Γιορτὴστὸ Σούλχαουγκ ἐμπνεόμενοςἀπὸτὶςἰσλανδικὲςσάγκεςεἰςμετάφρασιντοῦ ΝὴλςΜαττίαςΠέτερσεν,καὶἀπὸτὴνἀνθολογία
Νορβηγικῶνδημωδῶνᾀσμάτων(μπαλλαντῶν)τοῦ Μάγκνους ΜπρόστρουπΛάντσταντ.ΣτὸπρόσωποτῆςΜΆΡΓΚΙΤ,φανεροῦταιτὸἐπανερχόμενοἰψενικὸσχῆματῆςἐρωτικῶςἀπογοητευθείσηςκ᾽ἐκδικητικῆςγυναικός.Ἡἐπαφὴμὲτὸἀρχαιοσκανδιναυϊκὸὑλικὸθὰἐπιδράσῃστὴνσυνόλητουδημιουργία·ἀκόμη καὶστὰπεζολογικὰδράματαἡ,συχνὰσυγκεκαλυμμένη,παρουσίατῶνἀρχαίωνμύθωνδίδειἄλληδιάστασινστὰπρόσωπα. Τότεμελετᾷκαὶτὴν
τῆςὁποίαςὁτρόποςἐπηρέασετὴν ἝνωσιντῆςΝεότητος,μία σαρκαστικωτάτηδιακωμῴδησητῶννορβηγικῶνἠθῶν.
᾽ΕπὶτέλουςἦλθεἡπρώτηἐπιτυχίαἐπὶσκηνῆςμὲτἩν Γιορτὴ στὸΣούλχαουγκ,ἐπ᾽ἴσηςστὸΜπέργκεν,καὶἀνεπτερώθητὸ 02/01/1856
ἠθικότου.Παράλληλαεἰργάσθηδιὰτὸν ῎ΟλαφΛίλιεκρανς
ἐγνώρισετὴνμετέπειτασύζυγότου ΣωσάνναΤούρεσεν
῾Ηπρεμιέρατοῦ ὌλαφΛίλιεκρανς
κρὴνἐπιτυχία·τὸἴδιοτὸἔργοδιακρίνεταιδιὰτὴνλυρικότητα -στιχουργικῶςκαὶθεματολογικῶςεἶνεπροδρομικὸδιὰτὰμεγάλακατορθώματαστὸν
στὸ ΝορβηγικὸΘέατροτῆςΧριστιανίας ἀποζητῶνκαλύτερες ἐργασιακὲςκαὶοἰκονομικὲςσυνθῆκες,ἀλλὰδυστυχῶςδιεψεύσθη οἰκτρῶς.ἩἀναχώρησίςτουἀπὸτὸΜπέργκενἐθεωρήθηἀναξία ἀναφορᾶςἀπὸτὸντότεΤύπο.
11/08/1857
ΤὸἑπόμενοθέροςἐνυμφεύθητὴνΣωσάνναΤούρεσεν.Τὴν 18/06/1858 ἴδιαπερίοδοεἰργάσθηἐπὶπεζολογικῆςἐκδοχῆςτῶν ΠολεμιστῶνστὸΧέλγκελανδ,παρασταθέντωνστὸΝορβηγικὸΘέατρο τῆςΧριστιανίαςκ᾽ἐκδοθέντωνἕναἔτοςἔπειτα.Τὸδρᾶμα,κατ᾽ 24/11/1858 οὐσίαντραγῳδία,ἀντλεῖὑλικὸἀπὸτὶςἀρχαιοσκανδιναυϊκὲς
¹⁴CamillaCollett(1813-95)·νεωτέραἀδελφὴτοῦποιητοῦHenrikWergeland (1808-45).Ἡπρώτηφεμινίστριακαὶεἰσηγήτρια,μεταξὺἄλλων,τοῦρεαλισμοῦστὴνΝορβηγικὴγραφή.
23/12/1859
1860-1
σάγκεςκαὶτὴνσκαλδικὴποίησιν·δεσπόζειμίαἀνυπότακτος σύζυγος.Μᾶλλονἠκολούθησεπροκαταρκτικὴἐργασίαστοὺς Μνηστῆραςτοῦθρόνου.
᾽Εγεννήθηὁ Σίγουρδ -μοναδικόςτουνόμιμοςδιάδοχος.Συν-
τάσσεταιτὸ Πετροποῦλι,σχεδίασμαρωμαντικῆςὄπεραςβασισμένηςστὴνπλοκὴτοῦ ὌλαφΛίλιεκρανς.
᾽Εξεκίνησε,δίχωςνὰὁλοκληρώσῃ,τὸδρᾶμα Σβανχίλδη (πρό-
σωποἀπὸτὴνμετέτειτα ΚωμῳδίατοῦἜρωτος),συντάσσων τὰπρῶταστιχηρὰμέρη.Ἔτηδυσπραγίαςκαὶἀπογνώσεως ἠκολούθησαν·ἐδέχετοδημόσιεςἐπιθέσειςδιὰτὴνκαλλιτεχνική τοῦθέσινκαί,ψυχολογικῶς,ἦτοἀδύνατοννὰσυγγράψῃ!
1862
Τὸπατριωτικὸἀφηγηματικὸποίημα ΤέριεΒίγκεν,ἐκτυλισσόμενοκατὰτοὺςΝαπολεοντείουςΠολέμους,τυποῦταισὲ πρωτοχρονιάτικηνἔκδοσινδιὰτοὺςσυνδρομητὲςτοῦ Illustreret
Nyhedsblad.Κατόπινπαλινῳδιῶνἐξεδόθη ἩΚωμῳδίατοῦἜρω-
τος μὲπεριωρισμένηἐπιτυχία.Διὰνὰτὰκαταφέρῃ,ἐδέχθημι- 31/12/1862
κρὴνὑποτροφία,ὥστενὰσυλλέξῃλαϊκὰτραγούδιακαὶἱστορίες
10/1863
ἀπὸτὴνδυτικὴΝορβηγία.Ὡςνὰμὴἔφθαναντὰπροσωπικὰ προβλήματα,τὸΝορβηγικὸΘέατροτῆςΧριστιανίαςἐχρεοκόπησε·ἦλθανἀκόμημεγαλύτερεςοἰκονομικὲςδυσκολίες. ᾽Εξεδόθησαν Οἱμνηστῆρεςτοῦθρόνου.Ὁδημιουργὸςἐπι-
στρέφειστὸἱστορικὸἐθνικὸδρᾶμακαὶτὸνγενικώτεροτρόπο τῆς ΛαίδηςἼνγκερτοῦἜστρωτ·ὅμως,ἡψυχολογικὴπολυπλοκότηςκαὶβαθύτηςτοῦΣΚΟ͂ΥΛΕ,τοῦκυρίουπροσώπου, ἀποτελεῖκατάκτησινἀρτιωθεῖσαστὰἑπόμεναἔργαμὲτὴνσύγχρονοπλέονθεματολογία.Προσελήφθηλογοτεχνικὸςσύμβουλος (ὁνῦν δραματουργικός)στὸ ΘέατροτῆςΧριστιανίας (ὄχιτὸ Νορβηγικό),μὲχαμηλὸμισθό.
᾽Ηκολούθησεἡπρεμιέρατῶν ΜνηστήρωντοῦΘρόνου στὸ ΘέατροτῆςΧριστιανίας.Κατέγραψεσημειώσειςδιὰτὸν Ἰου- 17/01/1864 λιανὸτὸνἈποστάτη (προστάδιοτοῦ: ΑὐτοκράτωρκαὶΓα-
λιλαῖος,δράματοςποὺὁἴδιοςἐθεωροῦσετὸσημαντικώτερό του).Κατεγίνημὲτὸν Brand/Κεκαυμένον ὑπὸμορφὴνμακροῦ ἀφηγηματικοῦποιήματος(
).Ἐκεῖνοτὸἔτος ἔλαβεμικρὸκρατικὸβοήθημα,καὶμετὰφιλικῆςσυμπαραστάσεως(κυρίωςτοῦΜπγιέρνσον)ἔφυγεἀπὸτὴνΝορβηγία,κατευθυνόμενος,διὰΚοπεγχάγης,Λύμπεκ,ΒερολίνουκαὶΒιέννης, στὴν᾽Ιταλία,ὅπουπαρέμεινεἕωςτὸ1868·ἀρχίζειἡεὐρωπαϊκή
τουπεριπλάνησις.ᾘσθάνηἐξαιρετικὰἄσχημα,ὅτανεἶδετὴν ἀτίμωσιντῶνδανικῶνὅπλωνστὸΒερολῖνο,μετὰτὸνΔανοπρωσσικὸΠόλεμο.¹⁵Στὰκατάλοιπατῆςπεριόδουεὑρίσκονται γενικώτερες,ἀσαφεῖςἀναφορὲςστὴνἀρχαιοελληνικὴτραγῳδία.
῾Ο Brand/Κεκαυμένος ἐξεδόθηὡςδραματικὸποίημα-πρώτη 03/1866
μεγάληἐπιτυχία.Ἡὅληἀτμόσφαιρατοῦποιήματοςεἶνεκατανυκτικωτάτη,καὶὁπυρὴναὐτοῦπρέπειν᾽ἀναζητηθῇστὴν
παλαιοδιαθηκικὴμορφὴτοῦἸώβ,στὸεὐαγγελίοτοῦΚυρίουκαὶ τὴνπροσμονὴτῆςἀναστάσεωςτῶννεκρῶνἐνΔευτέρᾳΠαρουσίᾳ.¹⁶Ἔλαβε,κατόπινπολλῶνπροσπαθειῶν,ἐτήσιοβοήθημα
ἀπὸτὸΝορβηγικὸΚοινοβούλιοκαὶεἶχετὴνπρώτηἐπαφὴδι᾽ ἀλληλογραφίαςμὲτὸν ΓεώργιοΜπράντες.¹⁷ὉκριτικὸςσυνέδεσετὸἕωςτοῦδεἔργομὲτὸνΚίρκεργκωρ.Ὁ῎Ιψενἠρνήθη τὴνσχέσιν,διατεινόμενοςαὐτόνομοσκέψιν·ἐπέμενεὅτιτὸἔργο τουἀνάγεταισὲπροσωπικὲςἐμπειρίεςκαὶἀτομικὴπνευματικὴ ζύμωσιν.
,τὸἕτεροκομβικὸδραματικὸποίημα,ἐτυπώθη
ἑνάμισυἔτοςἀργότερα·ὁΜπράντεςὅμως,ὅπωςκαὶπολλοὶ 14/11/1867
ἄλλοικριτικοὶτῆςἐποχῆς,δὲνἐνενόησετὸρηξικέλευθοντῆς ὅληςπροσπαθείας.¹⁸Ἠσχολήθηπυρετωδῶςμὲτὴν Ἕνωσιντῆς Νεότητος.ΜετεκόμισεστὴνΔρέσδη.Τότε,ἐμφανίζεταικαὶτὸ 1868 10/1868
πρῶτορῆγμαστὶςσχέσειςτουμὲτὸνΜπγιέρνσον,ἴσωςλόγῳ τῆςμεγάληςἀνὰμέσοναὐτῶνἀποστάσεως,καὶτῆςἐμμονῆς ἀμφοτέρωννὰμὴ«χαρίζωνται»στὶςκρίσειςτων.
῾ΗἝνωσιςτῆςΝεότητος ἐξεδόθηεὐπωλήτως·ἀνέβηστὴν φθινόπωρο1869 Χριστιανίαμὲἀντιδράσεις,ἀλλ᾽ἀπεδείχθηδημοφιλής.ὉἼψεν ἠσχολήθημὲτὸν ΑὐτοκράτοραἸουλιανό (δεύτερομέροςτοῦ: ΑὐτοκράτωρκαὶΓαλιλαῖος).ἘταξίδευσεστὴνΑἴγυπτοκαὶτὴν
¹⁵ἩΣουηδίακαὶἡΝορβηγίαεἶχανἀρνηθῆβοήθειαστὴνσκανδιναυϊκὴ Δανία.Ἲδὲἐκπαρῴδησιντῶνἐμπλεκομένωνστὸν ΠέερΓκύντ,δ΄πρ.,α΄σκ.
¹⁶Πρβλτὸἀρκτικὸποίηματοῦσημειώματοςαὐτοῦ,σελ.19.
¹⁷Δανὸςκριτικός(1842-1927).Μὲτὰ Κυριώτεραρεύματατῆςλογοτεχνίας τοῦιθ΄αἰῶνος (Hovedstrømningeridet19de AarhundredesLitteratur)ἐθεμελίωσετὴνσκανδιναυϊκὴ ΣύγχρονονἘπανάστασιν (DetModerneGennembrud)· τὸκίνημαχαρακτηρίζεταιἀπὸνατουραλιστικὲςτάσεις,ὡςἀντίδρασιςστὸν Ρωμαντισμό.ΕἰσηγήθηστὸεὐρωπαϊκὸκοινὸτὸνἼψεν(ἰδὲBrandes).Ἀπὸ τοὺςἐπιμελητὲςτῶν: SämtlicheWerke (ἰδὲκαὶσελ.31,ὑπ.19).
¹⁸ἸδὲBrandes,σελ.52.
ΜέσηἈνατολή,παριστάμενοςστὰἐγκαίνιατῆςδιώρυγοςτοῦ 10-12/1869 Σουέζ,ὡςἐπίσημοςἀπεσταλμένοςτῆςΝορβηγίας·εἶχεγίνει πλέονἐπιτυχημένοςσυγγραφεὺςκ᾽ἐφρόντισεμὲτὰἔσοδάτου ν᾽ἀλλάξῃτὴνἔνδυσίντου-καὶὁγραφικόςτουχαρακτὴρμετεβλήθηἐκτῶννέωνσυνθηκῶν!Συγχρόνως,ἐσυνέχιζενὰδιαβάζῃ τὶςκωμῳδίεςτοῦ ΛουδοβίκουὍλμπεργκ μὲτὰπαραστρατημένα,στενόμυαλακαὶἀδύναμακατὰτὴνβούλησινπρόσωπα, τὰπαράδοξακαὶτὶςμηχανορραφίες.
᾽Ακολούθως,ἐπέστρεψεστό: ΑὐτοκράτωρκαὶΓαλιλαῖος,ἐνᾧ 1870 συνέταξεσημειώσεις,καθὼςκαὶτὸπροσχέδιοτῶν Στηριγμάτων τῆςκοινωνίας.
῞Εναἔτοςἀργότεραἐξεδόθησυλλογὴτῶνἐπανεπεξεργασθέν- 03/05/1871 τωντουποιημάτων.Στὴνἔκδοσιναὐτὴστιχουργεῖτελευταία φορά·ἔκτοτεχρησιμοποιεῖπλήρωςτὸνἐναργῆκαὶποιητικῶς συντεθειμένοπεζὸλόγο,τὸνἐπισφραγιστικὸντῆςὑπολοίπου παραγωγῆς.Ἐσυνέχισεἐντατικῶςτὴνἐργασίατουστὸν ΑὐτοκράτοραἸουλιανό
῎Ηρχισεἡἐξακτίνωσιςστὴνἀλλοδαπή-μετεφράσθησανστὴν 1872 Γερμανικὴτὰἔργα:
,
, Ἡ ῞ΕνωσιςτῆςΝεότητος.Ἠσχολήθημὲτὴν ἈποστασίατοῦΚαίσαρος (α΄μέροςτοῦ: ΑὐτοκράτωρκαὶΓαλιλαῖος).
16/10/1873
᾽Εξεδόθητό: ΑὐτοκράτωρκαὶΓαλιλαῖος,ἐνᾧσυμμετεῖχεστὴν
ἐπιτροπὴΤεχνῶντῆςΠαγκοσμίουἘκθέσεωςτῆςΒιέννης.
᾽Αναθεωρῶντὴνἀρχικὴθέσινὅτιὁ ΠέερΓκὺντ εἶνεποιη-
τικὸἀνάγνωσμαμόνον,ἐζήτησεἀπὸτὸν ἘδουάρδοΓκρὴγκ νὰ
συνθέσῃτὴνμουσικὴδιὰτὴνπαράστασινμὲτὴνἀπαιτουμένη ἰδίαδιασκευή.ἘταξίδευσεπάλιστὴνΝορβηγία.Στὸτέλοςτοῦ 07-09/1874
ἔτουςἐπανεξεδόθη ἩΛαίδηἼνγκερτοῦἜστρωτ.
ἜπειταἐπέστρεψεσΤὰστηρίγματατῆςκοινωνίας.Τὸν Ἀπρί- 1875
λιο μετεκόμισεἀπὸτὴνΔρέσδηστὸΜόναχο,διὰνὰφροντίσῃ τὴνἐκπαίδευσιντοῦυἱοῦτουΣίγουρδ.Ἐπανεξέδωσεἀναθεωρημένοντὸν Κατιλίνα.
῾Ηἐπιτυχίαστὸἐξωτερικὸἐξηκολούθησε·πρώτηπαράστασις ἔργουἐκτὸςΝορβηγίας: ΟἱΠολεμιστὲςστὸΧέλγκελανδ ἀπὸ 10/04/1876 τὸ ΒασιλικὸΘέατροτοῦΜονάχου
᾽Εξεδόθητέλοςτὸἔργο·τὸὕφοςτοῦἐπεξεργασθέντοςπεζοῦ 11/10/1877
λόγουμὲτὶςπολυσύνθετεςσχέσειςτῶνσκηνικῶνπροσώπων, ἀρχίζεινὰλαμβάνῃ σάρκακαὶὀστᾶ.
῎Εγραψετὶς Σημειώσειςδιὰτὴνσύγχρονοντραγῳδίαν διατυπῶνθεμελιώδειςσκέψειςὡςπρὸςτὸ Κουκλόσπιτο.᾽Επέστρεψε 1878 στὴν᾽Ιταλίακατὰτὸν χειμῶνα μόνον,ἀλλὰτέλοςπαρέμεινεἐκεῖ ἕναἔτος.
᾽Εκυκλοφορήθηὡςβιβλίοτό: Ἕνακουκλόσπιτο·ἡἐπίδρασίς 04/12/1879
τουστὰπράγματαἦτοἱσχυροτάτη(ἂνκαὶὄχιτόσῳἄμεσος), ὥστενὰπαραμένῃἀπὸτὰγνωστότεραθεατρικάτουδιεθνῶς.
Οἱτότεκοινωνικὲςσυνθῆκεςἔχουνπαρέλθη(ἤ,καλύτερα,μεταλλαγῆ),ἀλλ᾽ἡδύναμιςτῆςκεντρικῆςἡρωίδος,τῆς ΝΟΎΡΑΣ, ἀποτελεῖσταθμὸστὴνπλαστουργικὴμορφῶνδιὰτὴνπαγκόσμιανδραματουργίαν·πολλὲςφορὲςτὸδρᾶμαἀναφέρεταιμὲτ᾽ ὄνοματοῦπρωταγωνιστικοῦρόλου.ΠαρέμεινεστὸΜόναχο. χειμὼν1879
᾽ΕπέστρεψεστὴνΡώμη,ὅπουἔζησεπέντεἔτη. 1880 Τυποῦνταιοἱ Βρικόλακες
13/12/1881
τῆςΚΥΡΙΑΣἌΛΒΙΝκαὶτοῦγόνουτηςΟΣΒΑΛΔΟΥ,τῷὄντι μεγάλες!:Τὰθέατραἀπέρριψαντὸἔργο,καὶτὰβιβλιοπωλεῖα ἐπέστρεψαντὰἀντίτυπα.
῾Ηἀπάντησιςστὴν συμπαγῆπλειοψηφία τῆςνορβηγικῆςκοινωνίαςἔρχεταιμὲτό:῞Εναςἐχθρὸςτοῦλαοῦ,ὅπουὁδημιουργὸς 28/11/1882 ἐκρήγνυταικατάτῶνὑπονομευτῶντου,μὴλησμονῶνὅμωςνὰ σημειώσῃτὰἀποτελέσματατῆςἰδεοληψίαςκαὶτῆςἀμετροεπείαςτοῦκεντρικοῦπροσώπου.
῞Ολοτὸἑπόμενοἔτοςἐπεξειργάσθητὴν Ἀγριόπαπια,ἐκδο- 1883 θεῖσαἕναχρόνονἔπειτακαὶὑπερβαίνουσαθεματολογικῶςτὴν 11/11/1884 κοινωνικὴκριτικὴτῶντεσσάρωνπροηγουμένωνἔργων.Μετὰ περίπουεἴκοσιἔτησμίγειπάλιμὲτὸνΜπγιέρνσονστὸ῎Ιννσμπουργκκαὶἀποκαθίσταταιἡπαλαιὰφιλία.
Ἐπεξειργάσθηἀρχικῶςτὴνπλοκὴδιὰ Τὰἄσπραἄλογα. 1885
ἘπέστρεψεστὴνΝορβηγία.ΜετεκόμισεστὸΜόναχο. 09-10/1885
᾽Ετυπώθητὸ Ρόσμερσχολμ (τελικὴμορφὴτοῦ: Τὰἄσπρα 23/11/1886
ἄλογα),ὅπουὁἼψενὁλοκληρώνειτὴνστροφὴστὰβαθύτερα ζητήματατῆςἀνθρωπίνηςψυχολογίας. Τὸνκαιρὸνἐκεῖνον,ἡπαράστασιςτῶν
09/01/1887
07-10/1887
28/11/1888
07/06/1889
παράμετροστὴνπρόσληψιντῶνἀναζητήσεώντουἐφ᾽ἑξῆς(ἂν καὶεἶχεφανῆἤδηαὐτὴἡτάσιςἀπὸτὴν ᾽Αγριόπαπια):Ὁδημιουργὸςεἶχεπροχωρήσειἀρκούντωςστὶςἐνοράσειςτου,ὥστε τὸκοινό–ὡςἐπὶτὸπολὺκαὶπάνταἀδρανές–δὲνἠδύνατο πλέοννὰπροσπελάσῃτὸνπυρῆνααὐτῶν.
Tό: Ἕνακουκλόσπιτο παρεστάθηστὸΛονδῖνοκαὶἦτοἡ
πρώτητουπλήρηςἀγγλικὴπαρουσίασις·εἶχανπροηγηθῆδιασκευὲςκαθιστῶσεςαὐτὸσχεδὸνἄλλοἔργο!ὉἼψενἐγνώρισε 07/1889
τὴνἜμιλυΜπάρνταχ,ἀπὸτὴνὁποίαἐμπνεόμενοςἔπλασεμετέπειτατὴν«᾽ξελογιάστρα»ΧΊΛΝΤΕστὸν ἈρχιμάστοραΣόλνες
ἐπηρέασεκαὶστὴνσυγγραφὴτοῦἑπομένουτουἔργου:
16/12/1890
,μὲἰδικάτουχαρακτηριστικὰκαὶψυ-
χικὲςκινήσειςκατὰτὸφλωμπερικό: ἘγώεἰμαιἡμαντὰμΜποβαρύ! καὶσυνδυάζουσαστοιχεῖατῆςπροσφάτουγνωριμίαςμὲ
τὴνΜπάρνταχ,ἐκτίθεταιστὰβιβλιοπωλεῖα.
13/03/1891
σφοδροτάτηκριτική.ἈνεχώρησεἀπὸΜόναχοπρὸςΝορβη07/1891 γίαν,ὅπουκαὶπαρέμεινεἕωςθανάτου.᾽Εγνώρισετὴνπιανίστα ΧίλδουρἌντερσεν,τὴνεἰςπολλὰὁμοίαμὲτὴνΧΙΛΝΤΕτοῦ ἈρχιμάστοραΣόλνες.
῾ΟυἱόςτουΣίγουρδἐνυμφεύθητὴνκόρητοῦΜπγιέρνσον, Μπέργκλιο 11/10/1892
᾽Εξεδόθηὁ ἈρχιμάστοραςΣόλνες·ὁγηραιὸςθεατράνθρωπος 12/12/1892
ἐπανακαταδύεταιστὸνὠκεανὸτῆς 11/12/1894
15/12/1896
ψυχογραφεῖθαρραλέωςτὴνἀδυναμίατῆςτρίτηςἡλικίαςπρὸ τῆςἐπελάσεωςτοῦνέου. Μὲτὸν
οἰκογενειακῆςζωῆςμετ᾽ἐμφάσεωςστὴνμητρικὴψυχολογίαμιᾶς εἰσέτιἐρωτευμένηςκτητικῶςμετὰτοῦσυζυγοῦγυναικός.
οἶκονπεριορισθέντος,μωροφιλοδόξoυτραπεζίτουὁὁποῖος,στὴν ὁρμήτουδιὰπλούτηκαὶδόξα,σκοτώνειὅ,τιἀγαπημένο,ἕως ὅτουπαγώσῃκαὶἡἴδιατουἡκαρδιά.
῾ΟἑβδομηκοτούντηςἼψενεἶνεγνωστὸςπανευρωπαϊκῶς·τιμᾶταιστὶςτρεῖςΣκανδιναυϊκὲςπρωτεύουσες.Ἀρχίζειἡἔκδοσις
τῶνἉπάντωννορβηγιστὶκαὶγερμανιστί.¹⁹
ΛΈΒΜΠΕΡΓΚ.Eἰκοσιεπτὰἔτηἀφ᾽ὅτουὁ ἘδμοῦνδοςΓκῶς²⁰ 19/02/1899
συνέστησετὸνΝορβηγὸστὸἀγγλικὸκοινό,τὸνσυνήντησεκαὶ 01/09/1899
διὰζώσης.Ὁ῎Ιψενεἶχεστὸσπίτιτου,ἀπὸβιβλία,μόνοντὴν ῾ΑγίαΓραφή!Εἰςσχετικὴνἐρώτησινἐξεμυστηρεύθηὅτιπροσέ-
τρεχενἐκεῖσετοῦγλωσσικοῦὕφουςἕνεκα.²¹
Τό: Ὅτανἐξυπνισθῶμενἡμεῖςοἱνεκροὶ ἀποτελεῖπνευμα- 22/12/1899 τικὴδιαθήκη:ὉγλύπτηςΡΟ῀ΥΜΠΕΚσυνειδητοποιεῖ,προτοῦ
πεθάνῃ,τίἀγάπηπροέδωκε,διὰνὰκατακτήσῃτὴνδόξα,καὶ πλέονμετὰτῆςπαλαιᾶςτουἐρωμένηςτίθεταιεἰςκρίσινΚυρίου ἐγκαταλείπωντὰτοῦκόσμου.
᾽ΕξωμολογήθηστὸνΓάλλομεταφραστήτου,κόμηταΠροζόρ: 05/03/1900 Δέν᾽ξεύρωἂνθὰγράψωκαὶἄλλοδρᾶμα [].Ἀλλά,ἂνἐπιστρέψω, θὰφέρωνέαἐξάρτυση...
῞Ομως,προβάλλειἀπειλητικῶςτὸτέλος:Ἔπαθεἐγκεφαλικὸ 04/1901 κ᾽ἔμεινεἀνίκανοςδιὰπᾶσανἐργασίαν·καὶδεύτεροἐγκεφαλικὸ θέρος1901 -τὸνἄφησεσχεδὸνπαράλυτο.
ΕἰςἐπίσκεψιντοῦἐπιμελητοῦἸουλίουἘλίας(ἰδὲ Sämtliche Werke),κατώρθωσενὰψελλίσῃτραγικώτατα: Ἰδέ!Ἰδὲτίκάμνω
ἐγώ!Κάθομαι᾽δῶκαὶμαθαίνωτὰγράμματάμου-τὰγράμματά μου!᾽Εγώ,ὁκἄποτεσυγγραφεύς...²²
῾ΟἙρρῖκοςἼψενἀποδημεῖ78ἐτῶν.Θάπτεταιστὸνεκρο- 23/05/1906
ταφεῖοτοῦἌρεσλοῦντεντῆςΧριστιανίας(VårFrelsersgravlund =ΚοιμητήριοντοῦΣωτῆρος),ἐνὁμηγύρειἄλλωνσημαντικῶν ΝορβηγῶντῶνΓραμμάτων,τῶνΤεχνῶνκαὶτῆςΠολιτικῆς. Τὸχρονολόγιοπολυμεσικῶςἀναπαραγόμενοστό:www.ibsen.gr
¹⁹Ἰδὲ Samledeværker· SämtlicheWerke.
²⁰SirEdmundWilliamGosse(1849-1928)·Ἄγγλοςσυγγραφεὺςκαὶκριτικός·μετὰτοῦWilliamArcherκαὶτοῦBernardShaw,ὁκατ᾽ἐξοχὴνεἰσηγητὴς τοῦἼψενστὸνἈγγλοσαξωνικὸχῶρο·μεταφραστὴςἐπ᾽ἴσηςκ᾽ἐπιμελητὴς τῆςἰψενικῆςἔκδ. VikingEdition (1911-2).
²¹ἸδὲGosse,σελ.221.Ἐξοὗκαὶἡβιβλικὴἐπιγραφὴτοῦσημειώματος. Ἰδὲἐπ᾽ἴσηςτὶςσυχνότατεςβιβλικὲςπαραπομπὲςἐντὸςτῶνδραμάτωντου, ὡςκαὶὅλοντὸνσχολιασμένον Brand/Κεκαυμένον. ²²ἸδὲGosse,σελ.228.
Ὡσότουκουρασθῶ, τὴνγῆτῆςἐπαγγελίαςθὰτηρῶ. []
ΟΚΑΝΕΝΑΣΚΕΙΤΑΙΕΔΩ ΠέερΓκύντ,ε΄πρᾶξις,ι΄σκηνή.
Πάλικαὶπάλισφυριὰστὴνσφυριά, ἕωςὅτουφθάσῃἡἔσχατηφορά.
Πουθενάδὲνφαίνεταιἡπρωινὴἡἀκτῖδα!
Πουθενάτοῦἥλιουἡχρυσῆἡἐλπίδα! Τελευταίαστρ.τοῦλυρικοῦποιήματος: Ὁμεταλλωρύχος (1851).
Ἐπὶτοῦἰψενικοῦτάφουχαραχθεὶςπέλεκυς.
Τὰτοῦδράματοςπρόσωπα
ΡΟΔΕΡΙΚΟΣ,²³γέροςἐρημίτης.
ΜΠΛ΄ΑΝΚΑ,²⁴ἡθετήτουθυγατέρα.
ΓΚ΄ΑΝΤΑΛΦ,²⁵βασιλεὺςτῶνβίκινγκἀπὸτὴνΝορβηγία.²⁶ ῎ΑΣΓΚΑΟΥΤ,²⁷γηραιὸςβίκινγκ.
῾Ρ΄ΟΛΛΑΟΥΓΚ.²⁸
ΓΙ΄ΟΣΤΑΪΝ.²⁹
ΜΕΡΙΚΟΙΒΙΚΙΝΓΚ.
ΧΈΜΜΙΝ,³⁰νεαρὸςσκάλδος³¹στὴνὑπηρεσίατοῦΓΚΑΝΤΑΛΦ.
²³Πρωτ.(HISe): RODERIK < hróð-r (= αἶνος/φήμη,ἰδὲdeVries,σελ.259)
+ rík-r (= ἰσχυρός/ἡγεμονικός,ἔνθ᾽ἀνωτέρω,σελ.446).Διὰτὸπραγματικὸν ὄνομααὐτοῦ,ἰδὲσελ.77.
²⁴Πρωτ.(HISe): BLANKA < blancus/a/um (ὑστερολατινικό)= λευκός/ή/ό
²⁵Πρωτ.(HISe): GANDALF < gand-r (= μαγικὸραβδί,ἰδὲdeVries,σελ.
155)+ alf (= ξωτικό,ἰδὲσελ.42,ὑπ.52).
²⁶Πρωτ.(HISe): søkonge (= βασιλεὺςθαλασσσίουλαοῦ·ἀρχαιοσκ.: sækonungr).Ἰδὲτὴν Óláfsdrápa (= ΤὸποίηματοῦὌλαφ)τοῦSteinn Herdísarson(Skjaldedigtning,τόμ.A I,σελ.410,στρ.6,στ.4).
²⁷Πρωτ.(HISe): ASGAUT < áss (= θεός,ἰδὲdeVries,σελ.16)+ gaut-r (ἀνὴρἐκτοῦΓέταλανδ/Götaland τῆςνῦνΣουηδίας).
²⁸Πρωτ.(HISe): HROLLOUG < hróð-r (= αἶνος/φήμη)+ laug-r (ἀφιερωθεὶς διὰτελετουργικοῦλουτροῦ,πρβλ λούω,ἐνθ᾽ἀνωτέρω,σελ.347).
²⁹Πρωτ.(HISe): JOSTEIN < jó-r (= ἵππος,ἰδὲdeVries,σελ.293)+ steinn (= λίθος)·ὁμώνυμοπρόσωποστὸν ὌλαφΛίλιεκρανς.
³⁰Πρωτ.(HISe): HEMMING,ὀρθότερον: HEMING-r (= δέρμαποδὸςζῴου, ιδὲdeVries,σελ.222).
³¹Πρωτ.(HISe): skjald (= ποιητής/βάρδος <ἀρχαισκ. skáld).Ἐξηλληνίσθη ἡλέξις,καθὼςἀναφέρεταισὲσυγκεκριμένοεἶδοςτῆςἀρχαιοσκ.ποίησης,τῆς σκαλδικῆς,ὅπουκυρίωςὁδημιουργὸςἐτίματὸνὑπηρετούμενονὑπ᾽αὐτοῦ πολεμιστή.ἸδὲHeusler,σελ.26-30.
[Σύντομοἱστορικὸσημείωμα: ΜετὰτὴνἅλωσιντοῦδυτικοῦμέρουςτῆςΡωμαϊκῆςΑὐτοκρατορίας,γερμανικὰφῦλαἐπέδραμανἕωςτὴνἈφρική.Οἱ«ποντοπόροι»Ἀρχαιοσκανδιναυοὶ³² κατέλαβανκαὶνήσουςτῆςΜεσογείου.Ἓνἐκτῶνὀνομάτωναὐτῶν: vikingr,δηλαδὴ
σανἐπ᾽ἴσηςἔμποροιἱκανώτατοιἕωςΜέσηςἈνατολῆς,πρὸς πώλησιντῶνδιαφόρωνλαφύρων(σοδειῶν,σκλάβωνκ.ο.κ.).]
ἩδρᾶσιςἐκτυλίσσεταιἐπὶμικρᾶςνήσουπλησίοντῶνΣικελικῶνἀκτῶν,³⁴ λίγοπροτοῦφθάσῃστὴνΝορβηγίαὁΧριστιανισμός.³⁵
Σκηνικό: Ἀνοικτὸμέροςκυκλωμένοἀπὸδάσος,πλησίονἀκτῆς. ᾽Αριστερὰστὸβάθος,ἐρείπιαἀρχαίουναοῦ.³⁶ Στὸκέντρο,μέγας τάφοςπολεμιστῆκαὶἐπ᾽αὐτοῦμνημεῖοστεφανωμένομὲἄνθη.
³²Νορβηγοί,Σουηδοί,Δανοί...ὉἼψενπεριορίζεταιστὴνΝορβηγικὴπαράδοση.Δι᾽ἐξηγητικὴνἀνάλυσιντῆςὁρολογίας,ἰδὲ AltnordischePhilologie, σελ.24-6.
³³ἸδὲdeVries,σελ.662-3.
³⁴ἸδὲτὶςΑἰγαιάδεςνήσουςδυτικῶςκαὶτὶςΑἰολίδεςβορείωςτῆςΣικελίας. ³⁵Ι΄αἰών-τὸ995ἀνηγέρθηἡπρώτηνορβηγικὴἐκκλησία ³⁶Ἀρχαιοελληνικοῦ.
ΜΠΛΑΝΚΑ:
Τοῦβασιλέματοςἡτελευταίαλάμψι
σὰνπύρινηφουρτουνιασμένηθάλασσα, μὲτὴσιγὴτοῦναοῦστὴνἀκτή-
σιγὴ κάτωἀπ᾽τὰτοξωτὰφυλλώματα.
῾Ηγαλήνητῆςθερινῆςἑσπέρας
ἀνοίγεται᾽σὰνπτέρωμαπεριστερᾶς, πετάεισὰνκύκνοςἀπὸπάνω,
σὰντοῦδάσουςτὸνἀνθὸκαὶσὰντὸκῦμα.
Στὸνὕπνομὲτὰχρώματατοῦκίτρου, περασμένηςἐποχῆςθεοί,θεές,
ὄγκοιμεγάλοιμαρμαροπελεκητοὶ
ἑνὸςκόσμουπιὰχαμένου.
Πίστις,ἀρετὴκαὶγενναιότητα
στέκουνπετρωμένεςκαὶνεκρὲςστὸνπλοῦτοτους.
Μὰχαραγμένεςμὴκαὶφθάνουνκεῖνες κἄτινὰεἰποῦνστὸνἀποκαμωμένοΝότο;.. (Ἐγείρεται.)
᾽Αλλ᾽ὁπατέραςμουεἶπεμύθους γιὰχώραπέρ᾽ἀπ᾽τὰκύματα-
Ἐδῶχορτιάριασε³⁷ἡθείαἡζωή·
ἀπέμεινανἴχνημόνοστὰνερὰτῆςπέτρας,.. ἐκείνηἀναπνέεικαὶπάλλεται
σὰν πολεμιστὴς κεῖδυνατὸςκαὶγενναῖος! Κιὅταντῆςἑσπέραςἡ σιγὴ
βαριαγκαλιάζῃτὸστῆθοςμου,
δὲςπῶςἀνεβαίνειτοῦΒορρᾶ³⁸ἡεἰκόνα
γιὰτὰμάτιαμουλαμπρὴμέσαστὸχιόνι!
᾽Εδῶ,μονάχαἐρείπιασωριασμένα, λήθαργοςβαρὺςκαὶμαλθακὸςκαὶράθυμος..-
ἐκεῖχιονοστιβάδεςκατέρχονται,³⁹ ἔαρζωῆςεἰςθάνατονχειμῶνος!⁴⁰
῍Ανεἶχατοῦκύκνουτὸλευκὸτὸπτέρωμα...
HISe): erveget
ΗΔ΄ΕΚΔΟΣΙΣΤΟΥΤΑΦΟ
ΥΤΟΥΠΟΛΕΜΙΣΤΗΤΟΥΕ
ΡΡΙΚΟΥΙΨΕΝΜΕΤΕΦΡΑΣ ΘΗΕΣΧΟΛΙΑΣΘΗΚΑΙΕΣ
ΤΟΙΧΕΙΟΘΕΤΗΘΗΚΑΤΑ
ΤΟΝΜΗΝΑΑΠΡΙΛΙΟΝΤ
ΟΥ͵ΒΚΔ΄ΥΠΟΤΟΥΘΕΟΔΟ
ΣΙΟΥΑΓΓΕΛΟΥΠΑΠΑΔΗ
ΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΥΔΙΑΤΗ ΝΣΕΙΡΑΝΙΨΕΝIBSEN.GR
ΤΩΝΕΚΔΟΣΕΩΝΑΥΤΟΥ