Ameland

EIGEN LAND

Nobel

Moet je meemaken: eten in dit restaurant van sterrenkwaliteit. In het café kun je gezellig zitten én lekker eten. Er is ook nog een hotel en een museum. Niet missen: Nobeltje, hét verraderlijke lekkere drankje van Ameland. Alleen op Ameland en bij een paar slijters op de wal te koop.

Hotel-café-restaurant Nobel - Gerrit Kosterweg 16, Ballum

StrAnders

Voor verrukkelijke vis.

Strandweg 71, Buren

Vuurtoren

Je moet er 236 treden voor op, maar dan heb je ook wat: een geweldig panoramisch uitzicht over Noordzee, Waddenzee, naburige waddeneilanden en het vaste land.

Vuurtoren Ameland - Oranjeweg 57, Hollum

Chocoladeatelier

In het oudste pandje van Ameland zit een leuk hebbedingenwinkeltje waar ze ook de lekkerste ambachtelijk gemaakte bonbons maken en verkopen.

Chocoladeatelier 1625 – Rixt van Doniastraat 8, Nes

Zee van Tijd

In het centrum van Nes is het altijd gezellig zitten op het terras van Zee van Tijd. Prima adresje voor lunch en diner. En je kunt er nog slapen ook.

Hotel restaurant Zee van Tijd – Rixt van Doniastraat 18, Nes

Sorgdrager

Ameland Catherines

54

CatherineNU

Het Amelandgevoel begint al als je staat te wachten op de pier bij Holwerd, waar de veerboot vertrekt. Je ziet het eiland liggen, kunt het bijna aanraken, zo dicht­ bij. De Oerd of de Sier brengen je in drie kwartier naar de andere kant van het Wad. En eenmaal daar, op dat heerlijke eiland, lijken de dagelijkse beslommerin­ gen juist heel ver weg. En dat is nu pre­ cies de bedoeling.

Als je van Ameland houdt, moet je vooral dit museum bezoeken. Je komt er van alles te weten over de Amelander Cultuur.

Cultuurhistorisch museum Sorgdrager - Herenweg 1, Hollum

Jutters­museum

Alles over jutten, gewoontes en tradities én wat er zoal op het strand gevonden wordt.

Landbouw- en juttersmuseum Swartwoude – Hoofdweg 1, Buren

Strandpaviljoen Ballum

De beste strandtent vind je bij Ballum. Je kunt er relaxed zitten met uitzicht op de bijzondere natuur om je heen.

Strandpaviljoen Ballum - Strandweg 24, Ballum

tekst Sybylle Kroon fotografie diversen, hollandse Hoogte

CatherineNU

55

EIGEN LAND

Ameland kent een legende die zo verweven is met de geschiedenis van het wadden­ eiland dat er zelfs een standbeeld voor opgericht is.

Het is het beeld van Ritskemooi, oftewel Rixt van het Oerd.

Ritskemooi is de (bij)naam van de Amelandse moeder die haar zoon op dramatische wijze verloor. Lees en huiver.

ProductiE Sybylle Kroon

L

ang, lang geleden, woonde er een oude, arme vissersvrouw met haar zoon op het onherbergzame oostelijke deel van Ameland, het Oerd. De vrouw werd Rixt van het Oerd genoemd. Ze leefde samen met haar zoon Sjoerd in een klein hutje, gemaakt van bij elkaar gejut strandhout en plaggen. Net als vele andere Amelanders, konden Rixt en Sjoerd het hoofd amper boven water houden. Toerisme kende Ameland toen nog niet. Men leefde van datgene wat het land en de zee hen gaf.

Op het land verbouwden de Amelanders gewassen, op zee werd gevist en aan het strand werd gejut.

Het leven van een visser was toentertijd hard en zwaar en vol gevaar en kostte vele mannen het leven. De man van Rixt was een walvisvaarder. Maar ook hij kwam nooit meer terug na een fatale walvisvaart op zee en liet vrouw en zoon eenzaam en arm­lastig achter. De oude weduwe en haar zoon gingen noodgedwongen dagelijks naar het strand om langs de vloedlijn op zoek te gaan naar bruikbare spullen die vergane schepen waren verloren. Jutten was voor Amelanders een van de manieren om toch nog een beetje in het levensonderhoud te kunnen voorzien. Maar een vetpot was het niet: Rixt en Sjoerd leefden in bittere armoede op het Oerd.

Ondanks het tragische lot van zijn vader, had de zee ook op Sjoerd een grote aantrekkingskracht. Hij wilde net als zijn vader het avontuur tegemoet en de armoede vaarwel zeggen. Zijn besluit stond vast, maar zijn moeder Rixt was ten einde raad.

In radeloos verdriet smeekte ze haar zoon om bij haar te blijven. Maar Sjoerd was

jong en rusteloos en kon de lokroep van de zee niet weerstaan. Hij werd visser. Als hij thuiskwam, met een mand vol vis, maakte hij zijn moeder zielsgelukkig. Ze had weer voor een paar weken te eten. Maar de ongerustheid bleef. Toen Sjoerd niet meer thuiskwam, was Rixt ten einde raad. Geen zoon betekende ook: geen eten. Uit pure wanhoop ging ze weer jutten. Elke storm hoopte ze weer dat er een schip zou vergaan, zodat de getijden daarna weer rijkdommen zouden blootgeven. De opbrengst was echter mager.

Er ontsproot bij Rixt een duivels plan. Bij de volgende noordwesterstorm klom ze met een lantaarn naar het hoogste punt van het Oerdsduin. De lantaarn zette ze vast, in de hoop dat schepen in nood dachten dat ze op een veilige haven afkoersten. Het plan lukte. Een misleid schip liep vast op een zandbank en verging. Even later spoelde van alles aan en Rixt was de hemel te rijk.

De volgende dag ging ze nog een keer kijken of er nog meer was aangespoeld.

Half onder het zand ontdekte ze een dode man. Ze zag eerst de glimmende ringen om zijn vingers. Maar opeens herkende ze het gezicht: het was haar eigen zoon, haar Sjoerd. ‘O, God, wat straft gij mij!’, jammerde ze. ‘Word toch wakker, Sjoerd! Mijn lieveling, kijk mij aan! Zie je je Moe niet staan? Laat ons naar huis toe gaan! Je bent op het Oerd!’ Maar Sjoerd zou niet meer opstaan. Rixt werd gek van verdriet en spijt en jaren zwierf zij nog doelloos rond op het Oerd. Wanneer nu de noordwester over het Oerd giert, kun je de schim van Ritskemooi ontwaren en haar horen jammeren om haar zoon: ‘Sjoe-oe-oe-oerd, Sjoe-oe-oe-oerd …’

Jutten Zolang er al schepen zijn, vergaan ze. En zolang er al schepen vergaan, wordt er gejut.

Want uit die vergane schepen spoelt altijd wel iets aan. Schipbreuk vormde vroeger een belangrijke bron van inkomsten voor de armlastige bewoners van Ameland en andere Waddeneilanden. Een lading met levensmiddelen die op het strand aanspoelde, was meer dan welkom. Balen rijst en bonen, bevroren vlees, spek, boter, zeep, planken, kant of katoen. Met aangespoeld hout werd de kachel gestookt of een schuurtje gebouwd. Tegenwoordig spoelen er heel andere zaken aan, niet meer afkomstig van vergane schepen, maar van losgeslagen containers. De beste juttijd is de stormtijd: herfst en het vroege voorjaar. Wie vindt het nou niet leuk om een bijzondere fles, spannend kistje, mooi wrakhout en prachtige schelpen te vinden? Het juttersmuseum op Ameland heeft veel jutgoed verzameld. Ook jutter/’landpirate’ Ritskemooi is er te zien.

Landbouw- en Juttersmuseum Swartwoude Hoofdweg 1, 9164 KL Buren, www.amelan­ dermusea.nl

Meer Ameland Meer weten over Ameland? Ameland…ander land is een ‘complete reisgids’, samengesteld en geschreven door Jolanda de Kruyf en Roelof Tienkamp. Daarin kun je echt alles vinden over Ameland.

Ameland … ander land. Uitgeverij Friese Pers Boekerij. € 15,-

De legende van Ritskemooi

56

CatherineNU

CatherineNU

57