Zelf het lekkerste ijs maken? Nu met Noorderlandrecepten voor: rozenijs, lavendelijs en vlierbessenijs 3x zomers smullen
Productie: Sybylle Kroon, fotografie: Kim Been. Met dank aan: Jan Witvoet, Kado/woondecoratie, Dalen, tel. (0524) 551253 (borden, bloemen, placemat)
18 Noorderland
ZOMER 2008
IJsland
De nieuwe
ijstijd De zon staat hoog aan de hemel, er waait een heerlijk briesje en de boom biedt precies dat stukje schaduw om loom in het gras te liggen en naar de blauwe hemel met witte wolken te kijken. Maar zomer in Noorderland is pas écht compleet met ijs. Het maken van deze koude lekkernij was tot voor kort alleen weggelegd voor ambachtslieden en culinaire toppers. Tegenwoordig kan iedereen zelf – ambachtelijk – ijs maken. De nieuwe ijstijd is aangebroken.
IJs
is nog ouder dan de weg naar Rome.
De Romeinen lieten rond het jaar nul ijs en sneeuw vanuit de Apennijnen aanvoeren. Maar eeuwen daarvoor kon je al sneeuw kopen op de markt van Athene. En nog oudere Egyptenaren, Perzen en Chinezen hakten al eeuwenlang ijs uit rivieren en meren en vulden daarmee hun ijskelders. Het ijs werd toen vooral gebruikt om etenswaren koel te houden, van consumptie was nog geen sprake. ‘Pas’ in het jaar 200 werd de eerste sorbet uitgevonden. In de woestijn van het toenmalige Perzië nota bene, waar het ’s nachts kan vriezen en waar Turkse slaven het ijs moesten verzamelen. De Perzen brachten ijsgekoelde dranken op smaak met een vleugje rabarber, de sherbet, onze sorbet. Oosterse invloeden zijn nog steeds in ons ijscultuur terug te vinden: de minaretachtige deksels van een ijscocar zijn daar een
ijspret
voortvloeisel van.
GOUWE OUWEN Stiekem een frambo-lollie van Friesche Koe eten was er niet bij: je liep minstens een half uur nog met rode lippen, mond en tong rond. Helaas niet meer verkrijgbaar, maar wat waren ze lekker: die vierkante frambozenrode waterijsjes met de altijd plakkende verpakking. Andere gouwe ouwen: de bruin-roze-witte ijsstaaf waar je moeder een plak van afzaagde en tussen twee gortdroge wafeltjes stopte. Maar lekker dat je het vond! De Chocostick…de verre voorouder van de Magnum. Sinassplit, Prikkebeen Haal de Provence
(bananenijs in een koker dat je omhoog kon schuiven).
naar Noorderland:
Wie weet nog hoe dat kegelvormige ijsje heet, waar onder-
lavendel maakt ijs
in een kauwgombal zat? Was dat niet de Gompie? Wat te
op en top zomers.
denken van de Raket, het kleurrijke waterijsje bestaat nog
Maakt het zelf!
Handige bewaar-recepten-kaarten op pagina 73
steeds. Davino ijs, Caraco met het liedje: Mexicaantje, oranje hoed, Caraco ijs geweldig goed!
ZOMER 2008
Noorderland 19
IJSSALONS IN NOORDERLAND Niets kan op tegen zelfgemaakt ijs, maar een ijsje uit een van deze ijssalons in Noorderland is ook niet te versmaden!
FRIESLAND
Tel. (0524) 518664
La Venezia
www.saloncecile.nl
Nieuweburen 137 Leeuwarden
De Dobbe
Tel. (058) 2127278
Dalerstraat 51 Erm
www.lavenezia-
Tel. (0591) 362890
leeuwarden.nl IJssalon La Dolce Min 12
Kruisstraat 2 Borger
Kleinzand 2 Sneek
Tel. (0599) 238428
Tel. (0515) 439988
www.ladolce.nl
www.min12.nl (ook in Harlingen, Leeuwarden
IJssalon Huberts
en op Vlieland)
Hoofdstraat 61-63 Meppel Tel. (0522) 252935 www.debrasserie.com
IJssalon Italia Oosterburen 36
De prijslijst van ijssalon De Vleer in Appelscha.
WIN EEN IJSBOEK Veel informatie over ijs in dit artikel is afkomstig uit het
Terschelling Midsland
IJssalon Italia
Tel. (0562) 448591
Brink 15/A Roden Tel. (050) 5013066
(Culinair Historisch Kookmuseum Appelscha). Wilt u meer weten over de geschiedenis en het zelf maken van ijs? Noorderland geeft 10 exemplaren van
Puur (ijs en chocolade) Dracht 105 Heerenveen
GRONINGEN
Tel. (0513) 629740
IJssalon Fiorin Grote Markt 46 Groningen
IJssalon De Vleer
boek Ambachtelijk ijs bereiden van Carolina Verhoeven
Tel. (050) 132802
dit boek weg. De boeken worden verloot onder de inzenders van een toepasselijk zomers kaartje. Insturen tot 20 juli 2008 naar: Redactie Noorderland, Postbus 60, 9700 MC Groningen of per mail: redactie@noorderland.nl, o.v.v. IJs.
Vaart ZZ 75 Appelscha
IJssalon Toscana
Tel. (0516) 431145
Folkingestraat 47 Groningen
www.kookmuseum.nl
Tel. (050) 3110068 www.toscana-ijssalon.nl
IJssalon De Koffiepot
(ook in Meppel, Hoogeveen,
Grote Breedstraat 38
Emmen en Haren)
Dokkum Tel. (0519) 293074
IJssalon Gerringa
www.dekoffiepot.nl
Feiko Clockstraat 183 Oude Pekela Tel. (0597) 618491
DRENTHE IJssalon Rimini
OVERIJSSEL
Dorpsstraat 46 Havelte
IJssalon Talamini
Tel. (0521) 852251
Grote Markt 10 Zwolle Tel. (038) 4219279
Casa del Gelato
www.talamini.nl
Brink 15-16 Assen
(ook andere vestigingen)
Tel. (0592) 313193 www.casadelgelato.nl
Boschma's IJssalon Woldpromenade 33
Gelateria Cecile
Steenwijk
Markt 10 Coevorden
Tel. (0521) 515900 Oude ijscoups in een
20 Noorderland
ZOMER 2008
Minaretten van een ijskar.
oude ijskast.
IJsland Er gaat een millennium overheen, maar dan maakt ook Europa kennis met ijs. Koopman Marco Polo zou volgens de overlevering in 1271 uit China de eerste recepten meenemen. Met sneeuw, vruchtensap en fruitpulp wordt eind dertiende eeuw het eerste Europese consumptie-ijs gemaakt. In de zeventiende eeuw gaat ijs een steeds belangrijkere culinaire rol spelen in met name Italië, Spanje en Frankrijk. Eind achttiende eeuw is ook Nederland aan de beurt. Als rond 1850 miljoenen Italianen emigreren naar de Verenigde Staten en andere delen van Europa, verovert ijs letterlijk en figuurlijk het straatbeeld: de ijsverkoper met zijn speciale ijskar. In Nederland is ijs zelfs een tijdje verboden geweest. Men werd er ziek van. Niet van het ijs, maar van de glaasjes waar
IJsrecepten uit
het ijs tijdens de beginjaren in geserveerd werd. Men likte
grootmoeders tijd.
De ingrediënten om smaakvol, ambachtelijk ijs te maken.
het glas schoon, en vervolgens werd dat glas nog vele malen gebruikt. De begin twintigste eeuw opgerichte Nederlandse
ijspret
IJscompagnie had hygiëne dan ook hoog in het vaandel staan. Van deze ijscompagnie is het woord ijsco afgeleid. IJs ontwikkelde zich vervolgens snel: wafels en hoorntjes vervangen de ijsglazen en het verpakte ijsje maakt zijn opmars die tot op de dag van vandaag aanhoudt. G
Heerlijk aan de slag met de handige bewaar-recepten-kaarten op pag. 73 IJS-WORKSHOP OP 08-08-08 Speciaal voor Noorderlandlezers organiseert het Kookmuseum in Appelscha de workshop ambachtelijk ijs bereiden. U leert zelf ijs maken. En thuis kunt u het Ouderwetse vor-
zelfgemaakte ijs laten proeven: uw eigen ijsproductie krijgt
men om bekende
u mee in een speciaal containertje waar het ijs nog vier uur lang diepgevroren blijft. Zin in een ijskoude workshop?
ijshoorntjes en
Meld u dan snel aan, want vol=vol!
wafels mee te maken.
Zelfgemaakt rozenijs gegarneerd met rozen. Workshop Ambachtelijk ijs bereiden Datum: vrijdag 8 augustus 2008 Locatie: Kookmuseum Appelscha Tijd workshop 1: 09.00-14.00 uur Tijd workshop 2: 15.00-19.00 uur Prijs: € 85,00 p.p. inclusief ijs, lunch/diner en de speciale ijs-container Aanmelden: voor 25 juli 2008. Aanmelding per post: Redactie Noorderland, Postbus 60, 9700 MC Groningen of per mail: redactie@noorderland.nl o.v.v. IJsworkshop. Vermeld ook of u zich aanmeldt voor workshop 1 of 2.
Een antieke ijsmachine.
Een deur van een
Bereiding van de
ouderwetse koel-kast.
vlierbessenmoes.
ZOMER 2008
Noorderland 21