27 april 2013, pag. 16
Boerderijverhalenroute Boerderijenstichting Fryslân en Leeuwarder Courant houden op zondag 12 mei (Âlde Maaie) een Boerderijverhalenroute in het hart van Friesland. Op drie markante boerderijen in Wurdum, Wytgaard en Reduzum worden die middag de prijswinnende verhalen voorgelezen, afgewisseld met optredens van leden van de trekharmonicagroep Esta Bien uit Dronryp. De route loopt langs een deel van de oude weg tussen Heerenveen en Leeuwarden en is voor fietsers uitgebreid met een mooi stukje van het Swettepaad. Ouderen en mensen met een beperking kunnen de route met de auto doen. Bij aanmelding ontvangt u van ons een folder met routekaart. Graag vermelden of u met de fiets of de auto komt. > Mail naar: bijlagen@lc.nl
Ald en nij op ’e buorkerij
hetjaarvandeboerderij
De liefde voor het platteland spat er vanaf. Honderdvijftig LC-lezers klommen in de pen voor de verhalenwedstrijd ter gelegenheid van 2013 Jaar van de Boerderij. Prachtige blijken van nostalgie, drama’s in klein en groot formaat en onverwachte wendingen: de jury had de dankbare, maar moeilijke taak om de beste verhalen te selecteren. Vandaag publiceren we de eerste drie van de tien winnende verhalen. In sneon&snein op 4 en 11 mei volgt de rest. Op zondag 12 mei volgt de prijsuitreiking tijdens een Boerderijverhalenroute door midden-Friesland. De jury bestaat uit Sieta van Keimpema van de melkveehoudersbond DDB, Jeltje Koopman van de Boerderijenstichting Fryslân, Wiebe Dijkstra, oudhoofdredacteur van het Fries Landbouwblad en LC-redacteur Hans Willems.
Mee met pake
It kofferke
1974
M
Ik ben tien jaar. Het is vrijdagmiddag en school is bijna uit. Ik verheug me op het weekend, want straks mag ik weer naar pake en beppe. Vanaf school ren ik in één ruk door naar huis. Ik pak snel wat spulletjes in een tas, stop ’m onder de snelbinder, geef mijn moeder een kus en stap op de fiets. Het is ongeveer een half uurtje fietsen van Drachten naar de boerderij aan De Feart in Drachtster Compagnie. Maar ik doe er meestal wat langer over. In een kleurrijke berm pluk ik zuring - lekker voor onderweg. Ik blaas tegen de uitgebloeide paardenbloem en bewonder het lieveheersbeestje. Beppe onthaalt me met twee ferme zoenen: ,,Dag leave’’. Pake ligt op de divan, hij snurkt een beetje. In de gloppe staan de melkemmers op de kop te drogen. Ik heb een heerlijk weekend voor de boeg. Zoals zo vaak. Want ik vind het geweldig op de boerderij van pake en beppe. Ik speel winkeltje met gedroogde bruine bonen, maïskolven en schoongemaakte papieren strooppotten. Ik ben in de wolken - o nee, het is een enorme stapel wol van de pasgeschoren schapen - en toch ben ik pikzwart, want de wol is vettig en vies. Ik speel met neefjes en nichtjes - we rijden op een pony, aaien de kalfjes, doen verstoppertje in het hooi op zolder, slingeren aan de ringen die aan hanenbalken hangen, plukken bloemen in de enorme tuin, spetteren aan de slootkant. Als het regent, pingel ik wat op de valse, zwarte piano. Of ik schrijf verhaaltjes aan de grote tafel met het Perzische tafelkleed. Samen met beppe ben ik aan het zingen en babbelen. Misschien bakt ze wel weer pannenkoekjes. Of maakt ze appelmoes. Alles wat
yn widze stie yn in buorkerij yn Wergea, dêr’t myn heit feeboer wie. De earrebarre hie net in better plak fine kinnen. As lyts famke mei heit it lân yn. Op ’e knibbels foar de sleat dêr’t hy my de leafde foar de natuer bybrocht. Hy fertelde oer it libben yn ’e sleat en wiisde my de kikkerts, salamanders en stikelbearskes. Hy koe sa byldzjend prate oer de ferskate fûgels, hazzen en oare bisten op it lân. Yn ’e heatiid wie der foar de boerebern gjin tiid om nei skoalle op it plein te bliuwen om bygelyks te knikkerjen. Nei hûs wie it boadskip, wy moasten helpe. Heech opladen heaweinen, mei de hynders derfoar, waarden nei hûs riden en dan goaide myn heit my op it lêst der heech boppe op en sa gong it op nei hûs. Doe’t ik grutter waard molken mem en ik yn ’e ûngetiid de kij, dan koenen de manlju foar it earste reinwetter delkaam it hea yn ’e skuorre krije. Sa gong dat troch de jierren hinne. Der feroa-
beppe maakt, is lekker. Slapen doe ik in een bedstee in de ‘mooie kamer’. Dat vind ik wel een beetje eng, omdat je door de kieren de grote, donkere kelder ziet. Maar als ik eenmaal slaap, droom ik verder van dit heerlijke leventje op de boerderij. Want het mooiste moet nog komen. Morgenochtend, heel vroeg. De zon is nog net niet op. Ik sta op en kleed me snel aan. Ik mag mee. Mee met pake. ‘Nou, kom op’, roept hij naar me. Snel ren ik naar buiten, naar de trekker, klauter erop en ga vol trots zitten op het zitje boven het linkerwiel. Samen hobbelen we via het onverharde pad naar de grasgroene weilanden verderop. De lege melkbussen ramme-
len op de aanhanger. We gaan naar de koeien. Eenmaal daar mag ik van pake op de grote trekkerstoel zitten. Ik pak het stuur en doe net of ik aan het rijden ben. Ondertussen kijk ik naar pake. Hij zit op een gek krukje - het heeft maar één poot - en melkt de koeien. De volle emmer gooit hij in een grote zeef die bovenop de melkbus staat. Ik ben tien jaar en geniet van dit moment vol verse, romige, dampende melk. SYBYLLE KROON
re ek in protte. De hynders waarden ferfongen troch de trekker en it bedriuw fernijde mei masinery en it hantwurk waard minder dreech. De boere-arbeider ferdwûn en it wiete gers waard droege yn in gersdroegerij as dat better útkaam. En doe gong it mis. Yn ’e nacht fan de twadde pinksterdei 1972 fleach de boel yn ’e brân. It droechgers wie yn ’e skuorre brocht. It wie te hastich droege, die letter bliken, en net droech genôch. Dêr kaam heabroei fan. De flammen sloegen út en mem waard wekker fan de balken dy’t yn ’e skuorre nei ûnderen kamen. Se miende dat myn jongste broerke op syn keammerke omsloech, mar doe’t se de doar nei de souder iepenmakke, sloech de reek har al temjitte. Fan de oare kant fan de souder kaam se ús doe warskôgjen dat der brân wie, wat myn oare broer en ik ferkeard begrepen. Wy tochten dat we der út moasten omdat der ûnwaar wie. Dêr wie mem och sa bang foar en dan
moasten wy der altiten út. Ik hie gjin sin, want de oare deis wie myn earste eksamendei fan de MAFÛ. Mar ik wist ek dat mem woe dat we der útkamen en soe myn keammerke út. Ik koe suver net fuort komme, om’t de flammen al lekten nei myn kajút. Wy hiene in stjelpbuorkerij en it tuskenskot nei de skuorre wie fan hout en dat woe
wol baarne. Myn jongere broer sliepte yn de keamer neist my en ik ha him ûngenadich nei ûnderen skopt mei de wurden: ,,Wolst hjir ferbaarne?’’ Syn hier siet letter noch tusken myn fingers. It wie op it nipperke, hy yn syn ûnderbroekje en ik yn myn nachthimd mei yn myn hannen in pear net byinoar passende skuon fan ús
heit en myn nije jas, dy’t ik noch gau fan de kapstok pakke koe. Sa stienen wy bûten. We binne der allegearre útkaam en myn jongste broerke wie opfongen troch omstanners. Mem har naaimasine wie rêden en dat wie dan ek sawat alles en… it befaamde kofferke wêr’t alle belangrike papieren en ús fotoboeken ynsieten en dat altiten neist har stie as der ûnwaar wie. Dat rotkofferke. In pear oeren letter brocht de buorfrou my yn liende klean nei skoalle foar myn earste eksamen. Ik ha it helle, mar ik wit der neat mear fan, om’t ik tocht oan ’e deade keallen en ús kat dy’t besocht hie mei har jong nei bûten te kommen. Se lei dea by de grutte skuorredoarren en de iene treastleaze muorre dy’t noch oerein stie. It âlde libben wie foarby. Der kaam in nije pleats, mar it hert wie der út. MARIJN DE JONG
Better as doe
A
rjen rydt it hiem op. Elke dei om acht oere giet er nei de pleats. Soan Douwe buorket dêr sûnt hy dermei ophold en mei Anke ferhuze nei it doarp. It is gjin straf om nei de pleats. Hy hat der syn eigen putsjes en lit de soan de baas. Hy wit noch hoe’t it wie, doe’t hy syn heit opfolge. Dy wenne njonken de pleats en bemuoide him mei alles. Sa woe hy net. Dêrom is er nei it doarp gien. Njonken de pleats wennet no de feint, dy’t meihelpt. Arjen stoppet op de âld jarrekolk. Skoandochter Nynke komt krekt troch de skuorredoar.
Wakker yn ‘e pronk, want se moat nei ’t wurk. In bêste baan op in bank en dan moat se der represintatyf útsjen. ,,Moarn heit’’, ropt Nynke, wylst se nei har auto drafket. Douwe komt út ’e skuorre mei de trije bern. Nynke bringt se nei skoalle en hellet harren middeis wer op. Woansdeitemiddei, as se frij binne, docht Douwe it. De bern wurde mei slûge gesichten yn ’e auto troppe en dan rydt Nynke fleurich wiuwend fuort. Douwe seit: ,,Moarn’’, en Arjen groetet werom. ,,Noch wat bysûnders?’’ Douwe skodhollet. ,,Allinne twa deunske kij. Dy sil
ik aanst ynseminearje. Kin heit efkes helpe?’’ ,,Daalks, of sil ik earst de keallen boarne?’’, freget Arjen. ,,De keallen earst mar. Ik moat it oanrjocht noch ôfromje en it spul yn ’e ôfwaskmasine sette.’’ Douwe giet yn ’e hûs en Arjen rint nei de keallen. Dy binne yn it âld bûthús, dêr’t eartiids de kij stienen. Se sjogge him en meitsje wakker kabaal. Efkes letter hawwe se allegearre in amerfol keunstmolke foar har en it wurdt stil op it opslobberjen fan de molke nei. In hearlik momint. Tefreden keallen en allinne de luchten en lûden fan it fee. Dat is oars yn ’e nije stal. Dêr
rattelt it foerstek. Der kinne twa hûndertfyftich kij yn. Douwe hat op dit stuit goed hûndertfyftich. Hy wol gjin kwotum bykeapje, mar as yn 2015 it molkkwotum ferfalt, is er der klear foar. ,,Dan sil ik derynbrûzje.’’ It gie Arjen suver bot genôch. Thús sei er tsjin Anke: ,,Se doare wol, de jongelju.’’ Dy andere: ,,Do bemuoist dy der net mei. Witst hoe’t dyn heit wie.’’ Dat hat er ek net dien. No stiet der in prachtspul. De kij hawwe it folle better as eartiids oan it keatling op stâl. As it jaar har priket rinne se lâns de robot. Melkerstiid bestiet net mear. As se wolle kinne se de greiden yn.
En foar it foerstek leit altyd farsk gers. Douwe komt en ynseminearret de kij. Se sizze net folle; se witte wat se dwaan moatte. Dan geane se nei it kantoarke, dêr’t in kofjesetapparaat stiet. Kofjedrinke yn ’e hûs mei net fan Nynke. Dan komt de boerelucht yn ’e hûs en yn ’e klean. Se moatte har op ’e bank net rûke. Dat mist Arjen wol op ’e pleats. De keukentafel, de boerinne, mei de gesellichheid. Mar fierder hawwe bisten, boer en frou it folle better as eartiids. Elk kin him op syn eigen wize ûntjaan. JAN DE VRIES