N o o rd e r l a n d
●
J a a rgang 4
●
nummer 4
●
mei/juni 2008
●
Vijver Gids
Natuurlijk genieten
Van aanleg tot onderhoud
Complete Vijver Gids Een vijver is meer dan een plas water met wat vissen en hier en daar een waterlelie. Voor de een is het een esthetisch hoogtepunt in de tuin, voor de ander een plaats om even tot rust te komen. De Complete Vijver Gids van Noorderland is voor iedereen die een vijver heeft, wenst of er meer van wil weten.
Duik in de Noorderland Vijver Gids!
Kabbelend water, een spetterend fonteintje. Lekker luieren bij het water en genieten van het schouwspel dat zich net onder de waterspiegel afspeelt. Een vijver is een rustpunt in de tuin. Maar voordat het zo ver is, heeft dat wel de nodige hoofdbrekens gekost. Goede informatie is een halve vijver, luidt een oud-Noorderlandse uitdrukking. Die helft heeft u nu alvast te pakken. De andere helft zult u zelf moeten doen!
Rustpunt in de tuin Wanneer een vijver op de juiste wijze wordt aangelegd, kan het de bekroning van de tuin worden. Toch wordt het aanleggen en onderhouden van een vijver vaak onderschat. Het is meer dan alleen een gat in de grond gevuld met water. Het vergt de nodige voorbereiding voordat er keuzes gemaakt kunnen worden. Wat voor soort vijver? Komen er vissen in de vijver? Zwemmen in de vijver? Locatie van de vijver? Staat er een boom boven de toekomstige vijver? Wilt u een natuurlijke vijver? Vragen, vragen,
Een vijver is een esthetisch rustpunt in de tuin. De schoonheid is ook op en in de vijver te vinden, zoals deze waterlelie.
vragen. Deze voorbereidingen zijn echter essentieel om later optimaal van de vijver te genieten. betonvijvers. Je hebt vijvers die je ingraaft (de grond in) en je hebt
Eerst lezen, dan graven
vijvers die je bouwt (de lucht in). Breng een paar bezoekjes aan
Voordat je het gat voor de vijver gaat graven, is het raadzaam je
speciale tuincentra of vijver-experts. Doe inspiratie op!
te verdiepen in het fenomeen vijver. Er zijn honderden boeken
De meest eenvoudige vijver is de voorgevormde vijver. Dit is een
geschreven die vol staan met antwoorden op deze belangrijke
kant en klare, veelal polyester bak die zo in de grond geplaatst
vragen. Voor mensen die er niet van houden om in de boeken te
kan worden. De enige werkzaamheden zijn: vullen met water,
duiken, is er altijd nog het internet. Er zijn diverse websites met
bodemmateriaal en planten erin. Het is verstandig om een aantal
veel informatie, vaak uitgerust met een digitaal forum waar
maanden te wachten met het uitzetten van vissen. De kans bestaat
discussies worden gevoerd tussen experts en leken.
anders dat het biologisch evenwicht niet goed op gang kan komen. De gevolgen zijn desastreus: erwtensoep in plaats van
Eerst kijken, dan besluiten
helder water en het ergste geval dode vissen. â—?
Wat voor soort vijver wilt u in de tuin? Dat is de eerste vraag die beantwoord moet worden. Er is veel mogelijk op vijvergebied.
EVEN GEDULD AUB
Zo heb je folievijvers, voorgevormde vijvers, natuurvijvers en
Zet niet meteen vissen uit in een pas aangelegde vijver. Het duurt
Stap voor stap op pagina xx 68
N o o rd e rland MEI/JUNI
2008
een paar maanden voordat het water een biologisch evenwicht heeft bereikt. Even geduld bespaart op den duur veel ellende.
Waterla nd Het besluit is genomen. Er komt een vijver in de tuin. Alle relevante informatie is verzameld van onder meer internet, alle vijver-specialisten zijn geraadpleegd en de Complete Vijver Gids van Noorderland is doorgelezen. Aan de slag!
Hoewel het voorjaar de beste tijd is om in de tuin aan het werk te gaan, is het niet echt de optimale vijver-aanleg-tijd. Een vijver aanleggen en inrichten kan het beste in het najaar gebeuren. De temperatuur is dan niet zo hoog en er zijn minder zonuren per dag. En dat houdt in dat er ook weinig algengroei is. Hierdoor krijgt de vijver de kans een bacterieel evenwicht op te bouwen. Dit evenwicht is belangrijk voor een goede ontwikkeling van het natuurlijke leven in de vijver.
Waar Bij het ontwerpen van uw vijver moet rekening gehouden worden met de plaats van de vijver in uw tuin. Van belang is de
Vijver voor beginners hoeveelheid zonlicht en de ligging ten opzichte van bomen en de blaadjes die daar vanaf kunnen vallen.
Omvang Als er grote vissen in de vijver komen, moet de vijver een behoorlijke oppervlakte en voldoende diepte hebben zodat de vissen voldoende bewegingsvrijheid hebben. Sommige niet-
Goede voorbereidingen zijn essentieel bij het aanleggen en onderhouden van een vijver.
drijvende planten hebben juist ondiep water nodig, omdat hun wortels in de bodem groeien en hun stengels, bladeren of bloemen
BODEMCHECK Controleer voordat je een gat voor de vijver gaat graven, of er
boven water moeten uitsteken. Een waterlelie is een voorbeeld van
geen leidingen of buizen lopen.
zo'n plant. Door met een ondiepe rand in vijver te werken, biedt de vijver meer mogelijkheden.
Welke Voor de aanleg van de vijver kan gekozen worden uit verschillende soorten vijvers, die uit verschillende materialen vervaardigd zijn: de folievijver, de voorgevormde polyester vijver en de betonnen vijver. Een andere optie is om de natuur haar werk te laten doen en te kiezen voor een natuurlijke vijver. â—?
ZONWERING Een vijver die vol in de zon ligt, heeft door de opwarming van het water meer last van algvorming. Het wateroppervlak moet voor ongeveer de helft tegen de zon beschermd worden.
M E I / J U N I 2008 N o o rd e rland
69
Waterla nd
Een dwarsdoorsnede van een folievijver. Hier zijn diverse varianten op mogelijk.
Een folievijver stap voor stap Voor het maken van een vijver is plastic folie bij uitstek
mobiele kraan aan te raden. Let bij het uitgraven op kabels en
geschikt. Het materiaal heeft een aantal zeer grote voordelen:
leidingen die zich eventueel in de grond bevinden.
het is relatief goedkoop, de vijvergrootte kan bijna onbeperkt zijn
De uitgegraven grond hoeft niet zonder meer afgevoerd te
en er kan iedere gewenste vorm mee gemaakt worden. Was dit
worden. Graszoden en humus kunnen ook nog dienst doen bij de
materiaal vroeger nog vaak zeer kwetsbaar, tegenwoordig zijn
afwerking van de vijver of ergens anders in de tuin.
folies in de handel verkrijgbaar met een levensduur van meer dan twintig jaar. Om het afschuiven van de oevers en beschadigingen
70
2
Folie aanbrengen
aan de vijver bij grote regenval te voorkomen, mogen de oevers
Na het uitgraven van de vijver kan de speciale vijverfolie aan-
van een folievijver niet te steil zijn. Aangeraden wordt om de
gebracht worden. De benodigde hoeveelheid folie kunt u
oevers onder een hoek van minder dan 45° te laten verlopen.
eenvoudig bepalen door in de lengte- en in de breedterichting een
1
touw over de bodem te leggen. Vergeet niet de hoeveelheid folie
Grond uitgraven
die u nodig heeft voor het afwerken van de randen hierbij op te
De eerste stap met betrekking tot de aanleg van een folievijver is
tellen. Het is raadzaam om de folie zoveel mogelijk uit één stuk te
het uitgraven van de grond. Het is handig om eerst de gewenste
laten bestaan. Lijmen kan wel, maar is een lastig karwei.
vorm van de vijver aan te geven. Gebruik hiervoor piketpaaltjes.
Bovendien is er het risico op lekkage. Vooral dunne folie kan zeer
Vervolgens kan er gegraven worden. De taluds (schuine kanten)
gemakkelijk door stenen met scherpe randen of puntige uitsteek-
moeten onder een hoek van maximaal 45° komen te liggen.
sels beschadigd worden. Om dit te voorkomen, kan er eerst een
Verder moet de bodem zo glad mogelijk zijn om vuilophopingen
laag oude kranten of turfmolm in het uitgegraven gat aangebracht
in de vijver en scheuren in de folie te voorkomen.
worden. Met behulp van enkele grote, ronde keien aan de rand
Voor het uitgraven van grotere vijvers is het gebruik van een kleine
wordt de folie tijdelijk op zijn plaats gehouden.
BACTERIËN ZIJN ONMISBAAR!
Na het aanbrengen van de folie wordt de bodem ingericht. Het is
Voor planten en vissen is het belangrijk dat er een bacterieel
belangrijk dat de gehele bodem bedekt wordt. Een veel gemaakte
evenwicht in de vijver aanwezig is. Het ontstaan van dit evenwicht
fout is het gebruik van gewone grond of, erger nog, van bemeste
is te versnellen door een laag bodemsubstraat aan te brengen.
tuinaarde. Hierin zitten zoveel voedingsstoffen dat er een explo-
Bodemsubstraat bestaat uit korrels met een groot hechtend
sieve algengroei ontstaat. Beter is gezuiverd grind te gebruiken.
oppervlak voor bacteriën en andere micro-organismen. Het is
Op plaatsen waar planten gepoot worden, kan speciale vijveraarde
voldoende om circa 60% van de bodem te bedekken met een 2
worden gebruikt. Zorg dan voor een laag van tenminste 15
centimeter dikke laag bodemsubstraat. Ook één of twee emmers
centimeter. De vijveraarde kan het beste met grind afgedekt
bodemmateriaal uit een bestaande vijver met een goed natuurlijk
worden om vervuiling door zanddeeltjes te voorkomen. Een
evenwicht in de bodem kan gebruikt worden.
andere optie is om speciale plantmandjes te gebruiken.
N o o rd e rland MEI/JUNI
2008
3
Bodem inrichten
4
Vijver vullen
PLANTENLIJST
Als de bodem ingericht is, kan de vijver met water gevuld worden.
Leidingwater is hiervoor het meest geschikt, hoewel het altijd chloor bevat en vaak te zuur is. Met speciale producten wordt het
FOLIEVIJVER
slechts weinig. Kies dan voor
chloor verwijderd en de zuurgraad op het gewenste peil gebracht.
Het betreft hier een folievijver
vissen, die niet in de bodem
5
van rubberfolie, waarbij op de
woelen: goudwindes, zilver-
op de tekening (zie pagina xx)
windes, shubukin en niet
Er zijn vele mogelijkheden om de rand van de vijver af te werken.
aangegeven plekken een ondiepe
voor goudvissen of andere
Enkele voorbeelden hiervan zijn graszoden, turven, stenen of
moeraszone is gecreërd van ca.
karperachtigen.
houten beschoeiingen. Het is belangrijk dat de folie goed
20 cm onder het maaiveld.
bevestigd wordt. Als de rand met planten wordt afgewerkt, dan
In de moeraszone wordt een laag
POLYESTER VIJVER
kan de folie worden ingegraven. Er zijn speciale kokosmatten
vijveraarde aangebracht van ca.
Hetzelfde als de folievijver, alleen
verkrijgbaar, die van zakken voorzien zijn. Hierin kunnen
20 cm dik.
iets spiegelbeeldig. Beplant niet al
Vijver afwerken
planten gepoot worden. Deze matten zijn dus zeer geschikt om
te streng in spiegelbeeld, anders
steile oevers mee af te werken. Als u steile oevers toch begaanbaar
Beplanting:
wordt het wat saai. Een beetje
wilt maken, dan moet u de oever ondersteunen. Dit kan heel
waterdrieblad
asymmetrie is hier wenselijk.
eenvoudig door een fundering van enkele stenen te maken.
siberische lis
In plaats van cementspecie moet u dan hierbij aarde gebruiken.
dwergholpijp
GEMETSELDE VIJVER
Bovenop deze fundering kunt u stoep- of terrastegels plaatsen.
kattenstaart
Deze vierkante vijver wordt tot
De folie kan dan tussen de fundering en de tegels bevestigd
kalmoes
ca. 50 cm boven het maaiveld
worden. Tegels mogen nooit direct op de folie liggen, omdat de
watermunt
opgemetseld (tweesteens) en aan
folie dan beschadigd kan worden. Het is beter om tussen de folie
hangende zegge
de binnenkant bekleed met
en de tegels een laagje zand aan te brengen.
koekoeksbloem
rubberfolie of afgesmeerd met
wolgras
waterdicht cement. Rubberfolie
Betonnen vijver
heeft de voorkeur, omdat deze
Het is in sommige gevallen mogelijk om een vijver van beton te
in hoeveelheden van enkele
vorstbestendig is en behoorlijke
bouwen. Dit is niet mogelijk in zachte grond, zoals veen.
planten, omdat ze flink uitdijen.
rek heeft. De bovenkant van de
Betonnen vijvers hebben een zeer lange levensduur, mits de vloer
folie kan onder de bovenste laag
en de opgaande wanden dik genoeg zijn om vriesschade te
● In het diepe gedeelte (ca. 1
stenen worden weggewerkt
voorkomen. Om de vijver waterdicht te maken, wordt doorgaans
meter diep) worden drie of vier
(ingemetseld).
een laag bitumen gebruikt. De aanleg van een betonnen vijver is
waterlelie’s geplant, bv
vakwerk dat beter aan een specialist kan worden overlaten. Met
Nymphea ‘Attraction’ of een
● In deze vijver uitsluitend
beton kunnen zeer diepe vijvers met steile wanden gemaakt
soort dat men mooi vindt. Liefst
drijfplanten en onderwater-
worden, waardoor betonnen vijvers bij uitstek geschikt zijn voor
niet verschillende kleuren.
(zuurstof-)planten.
het houden van karpers. Een groot nadeel van betonnen vijvers is
● Verder zou gele lis, krabbe-
● Op de bodem, met een laag
scheer en kalmoes in het ondie-
van 5 cm vijversubstraat of
pe gedeelte langs de randen
vijveraarde een paar bossen
geplant kunnen worden.
glanzend fonteinkruid, water-
● Van groot belang is ook de
pest en gedoornd hoornblad.
onderwater-beplanting met
● Als drijfplanten kan er
planten, die zuurstof afgeven
gekozen worden uit kroost-
aan het water. Met name water-
varen, waterkastanje, mossel-
pest, gedoornd hoornblad en
plantje en waterhyacint.
glanzend fonteinkruid. Hierop
Een combinatie van deze geeft
niet bezuinigen. Liefst meerdere
het mooiste resultaat.
pollen van elk soort op de
Vijvers met een betonnen of stenen rand zijn bijna onverwoestbaar.
bodem van vijversubstraat of
Neem in de randbeplanting ook
vijveraarde laten zakken,
planten op die bij een nat milieu
verzwaard met een steen.
passen, zoals dotterbloemen,
● Om het water zonder filter-
koekoeksbloemen, kieviets-
installatie helder te houden, zijn
bloemen, longkruid, havikskruid,
vissen ongewenst of anders
zenegroen, lenteklokje, enz.
M E I / J U N I 2008 N o o rd e rland
71
Waterla nd dat de aanleg ervan zeer kostbaar is. Bovendien kan een betonnen vijver niet gemakkelijk verwijderd worden.
Polyester vijver Een gemakkelijke manier om een vijver aan te leggen, is het gebruik van voorgevormde vijvers van vezelversterkt polyester. Vooral voor de aanleg van kleinere vijvers is dit alternatief geschikt. Door het combineren van verschillende vijverelementen kunt u de vijver in allerlei vormen maken. Voorgevormde vijvers hebben een zeer lange levensduur. Ze kunnen bij een verhuizing probleemloos meegenomen worden en in de nieuwe tuin
Heerlijk helder water
geplaatst worden. Een voorgevormde vijver is in het algemeen duurder dan een folievijver. Bovendien worden de mogelijke vormen van de vijver beperkt door de verkrijgbare vormen.
Polyester vijver plaatsen Na het uitgraven van de vijver kan de vijver geplaatst worden. Breng eerst voor de stabiliteit van de vijver op de bodem een laag zand van tien centimeter aan. Met een waterpas op een lange lat kan eenvoudig bepaald worden of de vijver waterpas ligt. Als dit niet het geval is, moet er zand worden toegevoegd of verwijderd. Vervolgens de ruimtes aan de zijkanten gelijkmatig vullen met zand en tegelijkertijd de vijver vullen met water. Als het zandpeil en het waterpeil zoveel mogelijk gelijk blijft, dan wordt voorkomen dat de vijver vervormd wordt. Vervormingen zijn niet alleen lelijk, maar kunnen ook schade aan de vijver toebrengen. Om ervoor te zorgen dat het zand een compacte laag vormt, kan het zand met water doorgespoeld worden. Maar let op met aanstampen van het zand, de vijver kan dan alsnog vervormen! â—?
De helderheid van het water in de eigen vijver, teil, tobbe, poel of sloot is van wezenlijk belang. Niet alleen voor het gedijen van al het waterleven, maar ook en vooral voor het plezier dat wij er aan willen beleven.
NUTTIGE ACCESSOIRES
Snel en blijvend helder water is in eerste instantie een kwestie
De vijver krijgt extra cachet met bijvoorbeeld een waterval of een
van het nauwkeurig opvolgen van de in veel boeken al uitvoerig
waterspuwer. Dit is niet alleen een mooi gezicht, het is bovendien
en goed beschreven stappenplannen. Verder is een portie geduld
goed voor het water. Door de constante waterbeweging neemt
ook wel een vereiste. Met name geduld bij het uitzetten van vissen.
het water meer zuurstof op, en dat is gunstig voor waterplanten
Vaak wordt dit veel te snel na de aanleg van de waterpartij gedaan,
en vissen. Vissen kunnen echter slecht tegen luid watergekletter.
waardoor een beginnend evenwicht al in de kiem wordt
Bovendien mag er geen water op de bladeren van de waterlelies
gesmoord. Het is veel verstandiger om na het aanleggen en
spetteren. De bladeren worden hierdoor weliswaar niet bescha-
beplanten van de vijver minimaal enkele maanden, beter nog een
digd, maar omdat ze dan constant nat zijn, kunnen ze geen kool-
heel jaar, te wachten met de vissen. Zodoende krijgen de zuurstof-
dioxide meer uit de lucht opnemen. Bij het ontwerp van een vijver
planten de kans om uit te dijen, het water te zuiveren en te
kan al met een fontein of een waterval rekening worden gehou-
verrijken met de broodnodige zuurstof. Aanvullend kan in het
den, maar het is ook mogelijk deze later aan te leggen.
begin een filtersysteem, al dan niet in combinatie met een
De aanwezigheid van een fontein in een vijver heeft eigenlijk
UV-lamp (die eventuele zweefalgen doet afsterven) dienst doen
alleen maar voordelen. De fontein brengt het water in de vijver in
als waterzuiveraar. Maar bij de juiste opzet, aanleg en beplanting
beweging. Velen zijn van mening dat een fontein meer sfeer in de
is dit niet echt noodzakelijk.
tuin geeft: een fontein is rustgevend en het kan, in combinatie met een goede verlichting, in de avonduren voor kleurrijke tafere-
Twee emmertjes water halen
len zorgen. Daarnaast zorgt een fontein voor een goede beluch-
Van het allergrootste belang voor een snel evenwicht, en daardoor
ting van het water: door een gelijkmatige toevoer van zuurstof
helder water, is de hoeveelheid onderwater- of zuurstofplanten.
aan het water, zorgt de fontein voor de instandhouding van het
Drie of vier bosjes uit het tuincentrum zijn bij lange na niet
biologisch evenwicht in de vijver.
genoeg, zelfs niet bij een vijvertje van 1 bij 1 meter. Bij een grotere vijver van bijvoorbeeld 3 bij 2 meter dienen er eigenlijk emmers vol zuurstofplantjes aanwezig te zijn, liefst direct vanaf het begin.
72
N o o rd e rland MEI/JUNI
2008
Een gezonde vijver kenmerkt zich door helder water waar vissen en planten uitstekend gedijen.
Omdat dit bepaald niet goedkoop is, kan men misschien beter
ZWEMMEN IN DE TUIN
twee emmers vol uit een schone sloot of plas scheppen in de
De zwemvijver is de laatste jaren in Nederland steeds populairder
omgeving. Dan is het vijverwater ook meteen geïnjecteerd met
geworden. Een zwemvijver in de tuin biedt veel natuurlijk
nuttige bacteriën, watervlooien e.d. Deze zijn onder de noemer
zwemplezier, ook kan er naar hartelust onderwater getuinierd
‘micro-organismen’ ook wel te koop.
worden. Een zwemvijver bestaat altijd uit twee delen: een zwemgedeelte en een plantgedeelte.
Een algemeen recept voor helder water is er helaas niet. Er zijn
Het zwemgedeelte is meestal 1.60 meter diep. Het water wordt
te veel verschillende factoren die van invloed kunnen zijn. De
dan sneller door de zon wordt opgewarmd, en een grotere diepte
ligging (zon/schaduw), de waterdiepte, wel of geen aarde of
meestal niet nodig is om te kunnen zwemmen. Op de bodem
substraat op de bodem, de kwaliteit van het gebruikte water, de
kunnen gaten aangebracht worden, die vervolgens weer op
zuurgraad, wel of geen vissen, enzovoort.
de filterinstallatie aangesloten dienen te worden. Het vuil zal hierdoor direct worden afgevoerd. Om de oppervlakte van het
Karper-achtigen bijvoorbeeld (waartoe trouwens ook de goud-
water schoon te houden, is een drijvende filter (skimmer) van
vissen behoren), eten van de onderwaterplanten en woelen op de
belang. Er zijn skimmers die ook rechtstreeks aangesloten kunnen
vijverbodem, waardoor het water al gauw troebel zal zijn.
worden op het filter. De bladeren zullen dan direct worden
Bovendien verrijken vissen met hun uitwerpselen het water met
afgevoerd naar uw filterinstallatie.
meststoffen, wat de algengroei sterk bevordert. Dus als er al vissen moeten komen, dan liefst zo weinig mogelijk. De bekoring van een waterpartij in de eigen tuin valt of staat met de helderheid van het water. Gelukkig is dit niet al te moeilijk te verwezenlijken. Een aantal basisregels in acht nemen en luisteren naar mensen die het hele traject al met succes hebben doorlopen. Er zijn veel en vaak ook goede en ‘helder’ geschreven vijverboeken in omloop, soms rijk geïllustreerd met foto’s. ●
ZUIPSCHUIT Zoetwatermossels fungeren als natuurlijk filter in de vijver. Eén mossel kan per dag ongeveer honderd liter water filteren. De zoetwatermossel vestigt zich graag in het zand van de bodem van de vijver.
M E I / J U N I 2008 N o o rd e rland
73
Het leuke van een vijver is dat je er nog een paar huis- of beter gezegd: tuindieren op na kunt houden. Van het kijken naar vissen gaat een bijna hypnotiserende werking uit. Ook zeer geschikt als anti-stress middel. Vissen zijn bovendien gemakkelijke tuindieren. Ze hoeven niet uitgelaten te worden, op aandacht zitten ze niet te wachten en ze verharen ook niet!
Vis moet zwemmen 1‘Vliegende’ vissen Goudwinde
buik heeft. Door zijn donkere kleur valt de zilverwinde veel minder op in het water dan de goudwinde.
plantengroei. Het is een scholenvis die met minimaal vijf exemplaren
2 Bling bling in de vijver
wordt gehouden. De goudwinde is een oppervlaktevis en daarom
Goudelrits
goed zichtbaar in het water. Het is een leuk gezicht om 's zomers de
De goudelrits, ook wel goudminnow genoemd, is een schattig visje
goudwindes op vliegen en muggen te zien jagen.
dat niet groter wordt dan acht centimeter. Uiterlijk lijkt de goud-
De goudwinde (leuciscus idus) is ideaal voor een siervijver met
minnow op kleine goudwindes, met dit kenmerkende verschil dat Blauwe winde
de buik crèmekleurig is, terwijl die bij de goudwinde bijna wit is.
De blauwe winde is verwant aan de goudwinde. De vis heeft dezelfde
De goudelrits baart levende jongen in grote aantallen. De meeste van
eigenschappen als zijn goudkleurige soortgenoot, en de twee zijn dan
de jongen haalt het eerste levensjaar echter niet.
ook goed met elkaar te combineren. Ook deze soort staat bekend om zijn enorme springvermogen, wat een bijzonder schouwspel oplevert
Goudvis
in de zomermaanden als de blauwe winde jaagt op de insecten-
De goudvis is een schuwe en sterke vis, die zich snel vermeerdert.
zwermen die boven het wateroppervlak krioelen.
Hoewel het leven van de goudvis zich voornamelijk op de bodem afspeelt, is deze vis opvallend aanwezig in de vijver. Goudvissen
Driekleurwinde
zijn zeer geschikt voor biologische siervijvers. Ze behoren tot de
De driekleurwinde is weer een variant op de goudwinde. Hij komt
karperachtigen. Ondanks dat ze in de grond woelen, valt hun
voor in een groot aantal kleurvariëteiten met een opvallende
vernielzucht best mee. In tegenstelling tot de goudwinde is de
kleurschakering in roze, bruin en blauw.
goudvis geen scholenvis.
Zilverwinde
Goudzeelt
De zilverwinde (leuciscus leuciscus) is de wilde-kleurvorm van de
De goudzeelt (tinca tinca auratus) wordt wel de medicijnvis of de
goudwinde, dat wil zeggen dat de vis een donkere rug en een lichte
dokter van de vijver genoemd. Hij heeft deze bijnaam te danken aan
Vissen voor beginners 74
N o o rd e rland MEI/JUNI
2008
de dikke en geneeskrachtige werking die uitgaat van zijn slijmhuid. Dat de huid van de goudzeelt een perfecte vervanger is voor desinfec-
Waterla nd terende middelen, is al van oudsher bekend. In oude literatuur wordt over de zeelt geschreven dat het een 'zeer edele vischsoort' is. De goudzeelt is vaak te vinden op de bodem van de vijver.
3 Onderwaterbeauty’s K o m e e t s t a a rt Ook de komeetstaart behoort tot de familie van de goudvis. Het is een vis die de naam heeft minder in de bodem te woelen dan de gewone goudvis. Shubunkin rhodolatinus De shubunkin rhodolatinus is een rustige vis. Hij kan vrij tam worden en zelfs voedsel uit uw hand eten. Het is een mooie ranke vis, met ongelijke schubben op de huid die glinsteren in de zon. Met zijn prachtige kleuren is deze vis eigenlijk een variatie op de komeetstaart. Sluierstaart oranda De sluierstaart oranda (carassius auratus) is van oorsprong afkomstig van de giebel, een karperachtige die uiterlijk veel overeenkomsten heeft met de Nederlandse goudvis. Niet toevallig dus dat 'oranda' Japans is voor Nederland. De vis heeft een meerdelige staartvin die soms langer is dan het eigenlijke vissenlichaam.
Koikarpers zijn ware beauty’s die dat ook graag laten zien. Het houden van koi’s is echter veeleisend en daarom iets voor echte liefhebbers die in deze bijzondere vissen
Rozette
(en hun onderkomen) willen investeren.
De rozette (leuciscus auratus), ook wel goudvoorn genoemd, heeft rode vinnen en een donkerrode rug. De zilverglanzende onder- en
Zonnebaars
zijkanten schitteren in de zon. Een oppervlaktezwemmer die in
De zonnebaars (lepomis gibbosus) is een zwarte vis met kleine stekeltjes
scholen zwemt.
aan de zijkant van de buik. De zonnebaars is een roofvis. Wel nuttig
4 Stekelige typjes
voor uw vijver. De vis leeft van insecten en bewijst uw vijver goede
D r i e d o o rnig stekelbaarsje ongeveer 6 centimeter lang en is een zeer interessant visje om in een
5 Vis voor gevorderden
vijver te houden. Het water moet wel helder zijn en de vijver moet
Steur
een aantal ondiepe gedeelten hebben. Driedoornige stekelbaarsjes
De steur (polyodontidae en acipenseridae) ziet er prehistorisch en
leven hoofdzakelijk van waterinsecten. Ze eten geen droogvoer.
haaiachtig uit. Het is een imposant dier, representant van een oeroude
De naam 'drie doornig' slaat op de drie stekels van de voorste rugvin.
familie, die qua gedrag aan de koikarper doet denken. De steur is niet
Het driedoornige stekelbaarsje (gasterosteus aculeatus) wordt
diensten door de roofzuchtige larven van de geelgerande watertor en de libel op te eten.
bang, wordt gauw tam en laat zich zelfs uit de hand voeren. Het is een Regenboogforel
typische bodemvis. Het houden ervan is iets voor de serieuze vijveraar
Regenboogforellen zijn zeer sociale vissen die het beste in scholen van
met een grote vijver. Deze hobby vraagt veel tijd en aandacht.
tien stuks kunnen worden gehouden. Net als een koikarper kan een
De prijs van een steur varieert van 11 tot 11.000 euro.
forel ook handtam worden gemaakt. Vooral qua gedrag valt de forel op. Het is een prikkelbaar type en heeft een beetje last van territorium-
Koi-karper
drift. Andere vissoorten zijn niet welkom in de wereld van dit roofdier.
De kleurkarper (cyprinus carpio), die beter bekend staat onder de naam Japanse koikarper (vaak afgekort tot koi), is een schitterend gekleurde vis, die onder gunstige omstandigheden 70-80 cm lang en 40 jaar
WINTERSLAAP
oud kan worden. De koikarper wordt snel handtam en eet zelfs uit de
Vissen in de vijver houden een winterslaap. Ze liggen dan op de
hand. Koi’s hebben talrijke namen en aanduidingen die gebaseerd
bodem, het liefst onder een deken van waterplanten, als sardien-
zijn op kleur en patronen. De kleurrijke vissen zwemmen vaak in kale
tjes naast elkaar. Als het water afkoelt, duiken ze onder, om zich
vijvers, aangezien ze alles opeten. Het houden van koi’s is een fikse
pas in april weer te vertonen.
investering. ●
M E I / J U N I 2008 N o o rd e rland
75
Waterla nd In en bij vijvers groeien andere planten dan elders in de tuin. Soms vreemde planten, die uit de oertijd van de aarde lijken te komen. Neem holpijp en heermoes: die weten zich al miljoenen jaren staande te houden. Ook in de vijvers van nu.
De flora van de vijver Allerlei rietsoorten, zwanebloem, irissen, kalmoes staan graag met de wortels in het water. In het water of vlak langs de oever voelen ook heel veel bijzondere planten zich thuis. Waterlelies, gele plomp, grote egelkop, wolgras, gele lis en andere irissen, die graag diep in het water staan, waterdrieblad met z’n geweldig mooie orchidee-achtige bloemen. Sommige gedragen zich netjes en blijven op hun toebedachte plek, anderen woekeren erop los en dan is het een hele toer om ze in toom te houden. Met name de grote egelkop is bij gunstige condities een woekeraar, die binnen een seizoen meerdere vierkante meters kan veroveren. Dan is er natuurlijk nog de rietsigaar. Prachtig om te zien, maar uitsluitend toe te passen in grote natuurlijke vijvers, omdat hij enorm gaat woekeren en vijverfolie met gemak doorboort. Ook onder water is vijverflora te vinden. Zuurstofplanten als waterpest, gedoornd hoornblad, glanzend fonteinkruid zorgen voor de onmisbare zuurstofvoorziening en een gunstig leefklimaat. Zodat ook de fauna goed kan gedijen: vissen, insecten, kikkers, padden, salamanders en de watervogels. �
ZONWERING Een vijver die vol in de zon ligt, heeft door de opwarming van het water meer last van algvorming. Het wateroppervlak moet voor ongeveer de helft tegen de zon beschermd worden. De bladeren van onder meer waterlelie vormen een natuurlijke zonwering.
76
N o o rd e rland MEI/JUNI
2008
VIER JAARGETIJDEN Voorjaar ● Onderhoud van planten ● Rottende worteldelen van waterlelies wegsnijden ● Plantkorven aanvullen met vijveraarde ● Planten aan de rand of in moeras gedeelte van de vijver poten ● Losgevroren tegels of stenen aan de vijverrand vastzetten
Zomer ● Waterwaarden regelmatig controleren ● Pompen en andere apparatuur controleren ● Filters af en toe reinigen ● Sterk ontwikkelende zuurstofplanten enigszins snoeien ● Algengroei verwijderen
Najaar
● Te groot geworden waterlelies delen en herpoten
Schoonmakers
● Te dicht begroeide moerasdelen uitdunnen
Pompen en filters houden het vijverwater schoon en zuurstofrijk. Er is
● Vijverwater verversen
veel keuze in deze randapparatuur. De schoonmakers van de vijver zijn
● Afgestorven plantendelen en bladeren verwijderen ● Net spannen om herfstbladeren tegen te houden ● Algen van zuurstofplanten verwijderen
onmisbaar voor een gezonde leefomgeving voor vissen en waterplanten. Wi n t e r
De pomp en filter worden los van elkaar verkocht. Van belang is om goed
● Pompen en slangen verwijderen, anders vriezen ze kapot
de vijverinhoud te berekenen en de daarbij passende materiaal te kopen.
● Fonteinen afsluiten. ● Tropische en jonge, pasgeboren vissen uit water halen en in
Pompen
aquarium laten overwinteren.
Er zijn diverse soorten vijverpompen op de markt.
● Check waterhardheid (GH): in de winter moet de GH
waterhardheid tussen 10 en 12 GH liggen.
● Fonteinpomp bevat hulpstukken om direct een eigen
● IJs en sneeuw op ijs (deels) verwijderen om zuurstofgebrek te
fontein aan te leggen. Naast veel rustgevend geklater, zorgt dit
voorkomen.
ook voor veel beweging en dus zuurstof in de vijver.
● IJs niet hakken, maar voorzichtig verwijderen. Hakken
● Filterpomp is bedoeld om vijverwater naar de filter te
veroorzaakt stress bij de vissen, wat kan leiden tot de dood.
transporteren.
● Niet over ijs lopen of schaatsen, stoort de vissen in winterslaap
● Zuurstofpomp bevat veelal een of meerdere bruisstenen.
en kan vijver beschadigen.
In de warmere maanden dient deze pomp als extra zuurstoftoediening en in de winter als ijsvrijhouder.
Filters De vijvereigenaar kan kiezen uit verschillende filters om het water schoon te houden. ● In Nederland is de UV-filter tegenwoordig erg populair. Een UV-
filter breekt zweefalg af en zorgt uiteindelijk voor gegarandeerd helder water, mits de filter op de vijverinhoud wordt aangepast. Anders is het dweilen met de kraan open. Zweefalgen vermenigvuldigen zich namelijk razendsnel. ● Een mechanische filter haalt het groffe vuil weg uit de vijver,
zoals bladafval en takjes. Tevens zorgt een mechanisch filter voor aanhechtingspunten voor bacteriën die op hun beurt weer het biologisch evenwicht in de vijver stimuleren. ●
M E I / J U N I 2008 N o o rd e rland
77
Waterla nd Steeds vaker kampt de vijverbezitter met ongewenste bezoekers. Een van de bekendste is de blauwe reiger. Een andere bezoeker die graag vis op zijn menu ziet, is de kat. Het houden van een vijver lijkt een onschuldige bezigheid, maar toch ligt het gevaar op de loer.
Natuurlijke
vijanden
Nog niet lang geleden was de reiger enkel tijdens de winterperi-
indringers tegen te gaan is het plaatsen van een vijvernet. Het net
ode bij een vijver te vinden. Toch bezoekt de reiger een vijver nu
spant u eenvoudig over uw vijver heen. De netten zijn in diverse
frequenter in de warmere maanden. Op zich niet gek. Waar vis is
kleuren en maten verkrijgbaar. Het is echter niet de meest fraaie
te vinden, daar staat een reiger. Een blauwe reiger is voor een vis
oplossing. Een meer rigoureuze aanpak is het aanleggen van een
nauwelijks te constateren. De reiger kan urenlang stilstaan bij de
schrikdraadinstallatie.
waterkant, zonder opgemerkt te worden. Doordat de vissen vaak niet diep genoeg weg kunnen duiken en een vis vrij nieuwsgierig is
Het kleine gevaar
aangelegd, voorziet de vijver de reiger ongewenst van voedsel.
Vissen kunnen allerlei ziekte krijgen. Dat duidt vaak op bacteriële
Makkelijker kan het niet voor een reiger.
infecties. Er zijn zalfjes in de handel waarmee de ontstekingen kunnen worden behandeld. Naast schimmel-, virus- en bacterie-
Het sluipende gevaar
aandoeningen, kunnen vissen ook geplaagd worden door
Een tweede indringer is de kat. Een kat wil regelmatig wel eens een
parasieten. De parasietsoorten zijn talrijk en kunnen zowel
visje meepikken. Door zijn pootje in het water te laten zakken,
in- als uitwendig voorkomen. Parasieten ontstaan als er in het
kan hij eenvoudig een vis uit het water tillen. Vaak is dit slechts
wild gevangen vissen in uitgezet worden, door waterplanten
speels gedrag en zal de kat niet eens tot het consumeren van uw vis
uit openbare wateren in de vijver of door natuurlijke voedsel-
overgaan. Een simpele en goedkope remedie om deze ongewenste
diertjes. ●
ADEMHALING Een vijver moet kunnen ademhalen. Zuurstofplanten zijn daarom onmisbaar voor planten en vissen. Overdag zetten de zuurstofplanten CO2 om in zuurstof. ’s Nachts gebeurt het omgekeerde. Dan wordt zuurstof omgezet in CO2. Bij extreme hitte kan dit zuurstoftekort veroorzaken met alle gevolgen van dien. Een paar zuurstofbolletjes standaard in de vijver kunnen rampen voorkomen.
78
N o o rd e rland MEI/JUNI
2008
VIJVERSLATIJN In het vijverwater zitten allerlei onzichtbare stoffen en chemische verbindingen. Een lesje vijverslatijn. De kwaliteit van het water wordt bepaald door de stoffen die erin opgelost zijn. De concentraties van een groot aantal van de in het water opgeloste stoffen zijn met een aantal tests eenvoudig zelf vast te stellen. Deze tests zijn kant en klaar bij onder meer tuincentra te koop. CO2 en O2 Koolstofdioxide (CO2) en zuurstof (O2) behoren naast de voedingsstoffen tot de belangrijkste stoffen die zich in het vijverwater bevinden. Beide stoffen zijn onmisbaar voor de groei van planten en het leven van vissen. Koolstofdioxide wordt voornamelijk geproduceerd door micro-organismen (bijvoorbeeld bacteriën) in de vijver. Dit doen zij zowel overdag als 's nachts. Daarnaast zetten waterplanten zuurstof in koolstofdioxide om, zij het in beperkte mate. Dit gebeurt vooral 's nachts. Planten, en dus ook waterplanten, nemen overdag met behulp van zonlicht koolstofdioxide op en zetten het kooldioxide in zuurstof (O2) om. Dit proces wordt fotosynthese genoemd. KH Als er te veel koolstofdioxide in het water zit, dan wordt dit via een chemisch proces aan het in water aanwezige calcium en magnesium gebonden. Het resultaat van dit proces is carbonaat.
Water wereld
De hoeveelheid carbonaat in het water wordt de carbonaat-
Een waterval wordt gekenmerkt door een min of meer
hardheid (KH) genoemd. Een goede carbonaathardheid ligt
natuurlijk verloop van de waterstroom langs meerdere niveaus.
tussen de 6 en 10 DH (Duitse Hardheidsgraden)
De beste manier om dat verloop zo natuurgetrouw mogelijk in de vijver aan te brengen, is uiteraard wanneer de tuin van nature een
PH De zuurgraad (PH) van het water is op de plantengroei en
heuvelachtige glooiing heeft. Dit is echter niet altijd het geval.
op de ontwikkeling van het vissenbestand van invloed. De
Als de tuin groot genoeg is, kan de glooiing worden gecreëerd
zuurgraad wordt aangegeven met behulp van de pH-waarde.
door extra grond aan te brengen. Indien de aanleg van de waterval
Voor tuinvijvers mag de zuurgraad tussen pH=7 en pH=8
tegelijkertijd met de aanleg van de vijver plaatsvindt, kan de
schommelen. Bij een zuurgraad beneden 6,5 kunnen water-
afgegraven grond uit de vijverkuil gebruikt worden. Als de
planten bijna niet meer groeien, en gaan vissen zelfs dood. Een
ruimte in de tuin beperkt is, kan gekozen worden voor een
te hoge zuurgraad heeft weliswaar geen nadelige gevolgen voor
muurtje waarlangs het water de vijver in kan stromen. Een
de vissen, maar is funest voor de groei van waterplanten.
kostenbesparend en minder arbeidsintensief alternatief vormen de kunststof watervalvormen. . De watervalvormen zijn leverbaar
NO3 en PO4 Nitraten en fosfaten zijn de belangrijkste
met een aangebrachte (rots)bodemstructuur, maar zijn ook 'kaal'
voedingsstoffen voor plantaardige organismen, dus voor alle
te koop en daarna zelf op te sieren met stenen. Sommige
waterplanten in de vijver, maar ook voor de algen. Nitraten en
watervalvormen hebben een reservoir waardoor - ook als de pomp
fosfaten komen op diverse manieren in de vijver terecht. De
voor de waterval is uitgeschakeld - een laagje water in de bovenste
grootste hoeveelheden komen bij de afbraak van plantenresten,
niveaus blijft staan. Dit zorgt ervoor dat de waterval er natuurlijker
bladeren en ander organisch afval door micro-organismen vrij.
uitziet.
In een goed functionerende vijver met voldoende plantengroei, vormen deze vrijkomende voedingsstoffen geen probleem. De
Fontein
waterplanten nemen de voeding op en zetten die in bladgroen
Er zijn kant-en-klare fonteinen met diverse sproeikoppen te koop,
om. Wanneer de hoeveelheid voedingsstoffen zodanig
die zo in de vijver gezet kunnen worden. Voor de installatie van
toeneemt dat de aanwezige waterplanten niet meer alles kunnen
de fontein is het belangrijk aandacht te besteden aan aspecten als
opnemen, ontstaat er een probleem. Een voedingsoverschot
de richting van de fonteinstraal en de hoogte van de fontein boven
betekent namelijk automatisch algengroei.
de waterspiegel. ●
M E I / J U N I 2008 N o o rd e rland
79
Waterla nd
Open tuinen Het is weer open-tuinen-tijd. Onderstaande
zonsopgang tot zonsonder-
Kolham
gang. VVV-steunpunt,
De Tuinerie
Hoofdstraat 96, Beetsterzwaag,
Vrouwenlaan Voor 12,
tel. 0512-381166.
9615 TB Kolham.
Entree: vrijwillige bijdrage.
Tel: 0598-397009/ 06- 20190367.
adressen hebben ook een vijver in de tuin.
Sint Annaparochie
Internet: www.de-tuinerie.nl.
Handig om inspiratie op te doen! Kijk voor
Dirk en Wilma Dankert
Romantisch Engelse tuin van
Langhuisterweg 32,
1200 m2 rondom een wit huis
9076 PK Sint Annaparochie.
met tuinkamers op kleur, hagen,
Tel: 0518-401555.
vijver, tuinhuisje met veranda,
Open: van mei tot half juli op
moestuin, wilde bloemenweide
het volledige overzicht op www.opentuinennet.nl
Friesland
afspraak, open tuinen weekend
met fruitbomen. Open: 25 mei,
Tel: 0512-352314.
het tweede hele weekend van
22 juni, 27 juli, 31 augustus van
Internet: www.vijvertuin
juli.
13.00 - 17.00 uur; 28 en 29 juni,
dewaterjuffer.nl. Open: 30 april tot en met 30
Selatuinen
september op maandag,
De Bult 3, 8426 SK Appelscha
woensdag, vrijdag, zaterdag en
Tel: 0516-514992.
op feestdagen van 13.00 - 18.00
Harkstede
Fluitekruid 5, 9363 LD Marum.
Internet: www.selatuinen.nl.
uur..
De Drie Wilgen
Tel: 0594-642524 (na 17.00
Kooilaan 4, 9716 TC Harkstede.
uur). Formele tuin van 900 m2
Open: 15 mei tot 15 september
80
5 en 6 juli van 10.00 - 17.00 uur.
Appelscha
Groningen
Marum Familie J.B. Baljeu
op dinsdag van 9.00 - 17.00 uur
Beetsterzwaag
Tel: 050-4041708.
verdeeld in tuinkamers, borders
en op afspraak
Lycklemah没s
Internet: www.dedriewilgen.nl.
met vaste planten, eenjarigen
Hoofdstraat, Beetsterzwaag.
Kijktuin van 3 ha met rotstuintje,
en siergrassen, diverse hagen,
Augustinusga
Tel: 0512-381955.
vijver, bloemenweide, veentuin,
een vijver, buxustuin en veel
De Waterjuffer
Internet: www.tropischekas.nl.
waterval, landschapstuin.
vormsnoei.
Uterwei 1,
Tuin van 2,5 ha met vijverpartijen
Open: van mei tot en met
Open: mei tot en met september
9284 XL Augustinusga.
en een cultuurhistorisch kassen-
september van donderdag tot
van dinsdag tot en met donder-
complex
en met zondag van 13.00 -
dag van 10.00 - 17.00 uur, na tel.
Open: dagelijks geopend van
17.30 uur.
afspraak (bellen na 17.00 uur).
N o o rd e rland MEI/JUNI
2008
Midwolda
Open: van mei tot en met
en een weelderige plantengroei
augustus; van mei tot en met
Tuin familie Brul
september op donderdag,
en bestaat uit verschillende
oktober op afspraak.
Hoetslaan 12, 9681 CM
vrijdag en zaterdag op afspraak
afdelingen, zoals een siertuin
Midwolda.
en op de open tuinen dagen
met borders, kruidentuin met
Hijken
Tel: 0597-552806.
Groei en Bloei op 21 en 22 juni.
fruitbomen, moestuin, vijvertuin
Roos Keramiek
met twee grote vijvers, een grote
Meerweg 9, 9415 TC Hijken.
Internet: www.arjaredi.nl. Tuin van ongeveer 20 are met
Eerste Exloërmond
bostuin en kweektuin.
Tel: 0593-524150.
3 vijvers (een natuurlijke, een
De Hondsrugtuin
Open: van mei tot en met
Internet: www.roos-keramiek.nl.
met folie en een strakke), een
1e Exloërmond 12,
september op afspraak.
Tuin van 7500 m2 waarvan de
waterval met beekje door de
9573 PA Eerste Exloërmond.
tuin, een grote volière en uitzicht
Tel: 0599-671553.
Hoogersmilde
elkaar verbonden zijn. Met
op het Midwolderbos.
Internet: www.hondsrugtuin.nl.
De Koningstuin
rozen, vasteplanten, heesters,
Open: van 13 mei tot en met
Een tuin van ongeveer 3000 m
Schultestraat 16, 9423 PL
grassen, vruchtbomen,
september elke zondag vanaf
omgeven door een windsingel,
Hoogersmilde.
fonteinen, water en keramiek.
12.00 uur.
met borders op kleur, hosta's,
Tel: 0592-459648.
Open: op afspraak.
Japanse tuin, grassen, meerdere
Engelse landschapstuin van
Entree: ? 3,50 p.p. incl. koffie of
vijverpartijen.
5500 m2 met grote vijver,
thee. Open dagen: tweede
Open: 11 en 12 mei, 14 en 15
een beek, tuinhuis, heidetuin en
weekend in juni tijdens de Kunst
juni, 12 en 13 juli, 9 en 10
bijzondere vaste planten.
en Cultuur Vierdaagse van
Assen
augustus van 11.00 - 17.00 uur
Open: alle weekenden in mei
Midden Drenthe en het Groei en
Marja's Cottagegarden
en van april tot en met oktober
(Rododendrondagen), 21 en 22
Bloei Weekend.
Cypreslaan 16, 9401 RE Assen.
op afspraak.
juni, 19 en 20 juli, 23 en 24
Drenthe
delen op natuurlijke wijze met
2
Tel: 0592-311230. Internet: home.wanadoo.nl/
Holsloot
marja-cottagegarden.
Loes Barendregt en
In een rustige parkwijk in Assen is
Piet Faber
een romantische, natuurlijke
Vleddersweg 3,
LET OP
tuin gecreëerd op ruim 1400 m2
7845 TK Holsloot.
Dit overzicht is zo zorgvuldig mogelijk samengesteld. Er kunnen
met vaste plantenborders,
Tel: 0591-630245.
echter altijd wijzigingen optreden in de data en openingstijden.
grassenhoek, buxusvakken,
Tuin van 6500 m2 die zich
Voorkom teleurstellingen, informeer daarom vooraf altijd nog
kruidentuin, vijver en kleinfruit.
kenmerkt door strakke vormen
even bij de desbetreffende open tuin.
M E I / J U N I 2008 N o o rd e rland
81
Waterla nd Haveman kwekerijen &
Voor aanleg
hoveniersbedrijf
en onderhoud van vijvers, vijver-
Ter Aardseweg 3 9406 XN Assen
folie, voorgevormde bakken,
Voor advies over vijver, aanleg en
pompen en de daarbij behoorde
vijverartikelen.
accessoires.
DRENTHE
www.haveman-hoveniers.nl
www.tuincentrum-dekoning.nl
Tuincentrum Corporaal
Gro e n c e n t rum Hoogeveen
Bos Heerenveen B.V.
Noordzijde 147, 9515 PD
Nijstad 11, 7909 HS Hoogeveen
Domela Nieuwenhuisweg 1,
Gasselternijveenschemond
Tel. (0528) 251380.
8448 GK Heerenveen
Verkoopt vijver benodigheden,
Voor vijverartikelen zoals folie, fil-
Alles voor tuin, dier en vijver.
zoals fonteinpompen en filters.
ters e.d. en een goed advies.
www.bostuinendier.nl
Tuinscala Hoogeveen
G a a rdenier Tuincentrum
Gruppen Vi j v e rtechniek bv
Europaweg 8, 7903 TM
Walperterwei 47b, 8731 CD
De Weidenweg 8, 7961 LP
Hoogeveen
Wommels
Ruinerwold
Aanleg en onderhoud, ornamen-
Ruim assortiment bloemen, plan-
Verzorging van vijvers, ook
ten en verlichting, pompen en fil-
ten, tuinbenodigdheden, vijver-
zwemvijvers.
ters, vissen, waterplanten.
materialen en sfeerartikelen.
www.tgruppen.nl
www.tuinscala.nl
www.tuincentrumgaardenier.nl
Handige adressen Op zoek naar informatie over vijvers? Een rondgang over internet kan al heel verhelderend werken. Ook een bezoek aan een tuincentrum of een vijver-speciaalzaak in de regio is zeer aan te raden.
www.tuincentrumcorporaal.nl
WEBSITES
Aqua Design
De Boer Tuinaanleg en
J o u re Tuincentrum
www.vijvervoorbeeld.nl
Romestraat 17-19 9403 DT
O n d e rh o u d
Vegelinsweg 11, 8501 BA Joure
www.tuinfo.nl
Assen. Vijver- en aquariumadvies-
Hoofdvaartsweg 104, 9406 XD
Tel. (0513) 416750.
www.bijbart.com
centrum voor particulier en bedrijf.
Assen. Alles voor in en om de vijver.
www.aqua-design.nl
www.groenrijk.nl
GRONINGEN
Vossebeld Vijvers
Wolverlei Tuincentrum
Nuver Hoveniers/
Brasem 57, 7908 WC
Wolvenweg 2, 7963 BG Ruinen
Groenvoorzieningsbedrijf
Tuindorado: vestigingen in
Hoogeveen
Tel. (0522) 471267
Waterhuizerweg 23, 9753 HP
Drachten en Gorredijk.
Gespecialiseerd in aanleg en ont-
www.tuindorado.nl
werp van diverse soorten vijvers
TUINCENTRA MET VIJVERAFDELING
Haren. Alles voor vijvers, zwem-
FRIESLAND
vijvers en waterpartijen.
zoals traditionele vijvers, koivijvers
www.hovenier-nuver.nl
Intratuin: vestigingen in
of zwemvijvers.
Groenrijk Hans Menken
Drachten, Leeuwarden,
www.vossebeldvijvers.nl
Kruisweg 36 8432 PS Haule
Koi- en Vijvercentrum
Binnen de vijverafdeling ook
Noord-Nederland
Gro e n c e n t rum
Japanse koi's. Ook voor folie,
Ulgersmaweg 1, 9731 BJ
H a rrie Boerh o f
filters, pompen, voer etc.
Groningen. Vijverwinkel met 13
Tuinland: vestigingen in Assen
Honingvlaken 10, Dwingeloo
www.hansmenken.nl
binnenbassins met o.a. Japanse
en Groningen. www.tuinland.nl
Dit Groencentrum omvat onder
Winschoten, Emmen en Meppel. www.intratuin.nl
Koi en alle producten om de vijver
meer 42 modeltuinen, waarvan
DoKoi
optimaal te laten functioneren.
Praxis Megastore &
vele met vijvers.
Gouden Boers 4, 8607 KE Sneek
www.koicentrumnoord.nl
Tuincentrum: vestigingen in
www.harrieboerhof.nl
DoKoi Japanse Koi Karpers is
Assen, Leeuwarden (Hemrik),
gespecialiseerd in alles wat met
B o e rma Sierviskwekerij
Groningen (Damsterdiep).
Tuincentrum Bodenstaff
vijvers en het houden van vissen en
Boslaan1, 9915 TH ’t Zandt
www.praxis.nl
Kanaalweg 26, 9422 BB Smilde
koikarpers te maken heeft.
Gespecialiseerd in het kweken van
Breed assortiment met een grote
www.dokoi.nl
koi en voor vijverproducten zoals
Welkoop: Met tientallen
variatie van tuinartikelen en
folie, lampen, filters, pompen e.d.
vestigingen in Noorderland.
vijverartikelen.
De Koning Tuincentra
www.welkoop.nl
www.tuincentrumbodenstaff.nl
Meerweg 3, 8507 CA Rohel
Een overzicht van handige adressen 82
N o o rd e rland MEI/JUNI
2008
www.sierviskwekerijboerma.nl
in Noorderland