Woonla nd
Een huis om in te lijsten P roductie: Sybylle Kroon, fotografie: René Post. Historische foto’s en informatie NOLS: Robert van Wissen
Noorderland kent heel wat oude treintracés. Alleen lange, rechte wegen en hier en daar een voormalig station herinnert aan de tijd dat daar vroeger personen en goederen over het spoor werden vervoerd. De Noordoosterlocaalspoorweg-Maatschappij (NOLS) liep in de eerste helft van de twintigste eeuw van Zwolle naar Delfzijl met zijtakken naar Almelo en Assen en telde vele stationnetjes. Station Exloo is daar een van. Nadat het in 1938 de laatste trein voorbij zag komen, raakte het in verval. Het werd van de ondergang gered door particulieren die er gingen wonen. De huidige bewoners Peter Dokter en Marjan Boelens maakten van Station Exloo een huis om in te lijsten.
Bloei en verval Station Exloo aan de Hoofdstraat 4 werd op 1 november 1905 geopend als halte aan de spoorlijn Zwolle - Stadskanaal. De NOLS maakte onderscheid tussen stations en haltes. De grote plaatsen kregen een station met een groot gebouw en de kleine plaatsen langs de lijn kregen een halte met een klein gebouw. In dit licht bezien moeten we het gebouw in Exloo eigenlijk een halte noemen. Het gebouw heeft slechts 33 jaar als station gefungeerd: het laatste fluitsignaal klonk op 1 oktober 1938, op de kop af zeventig jaar geleden. In en na de Tweede Wereldoorlog leefde het treinverkeer kortstondig op en stopte er gedurende enkele maanden af en toe een trein in Exloo. Na de sluiting van de spoorlijn bleef het haltegebouw in gebruik, als woning, maar kende perioden van bloei en verval. In 1946 krijgt de gemeente het gebouw in haar bezit
Zeventig jaar geleden klonk het laatste fluitsignaal op station Exloo 42
N o o rd e rland H E R F S T 2 0 0 8
Peter Dokter (45) en Marjan Boelens (41) en hun twee honden Sammie en Spetter.
en verhuurt het pand onder meer als doorgangswoning. Op een gegeven moment woonden er drie gezinnen in het pand. In 1989 komen er plannen op tafel om de haltegebouwtjes van Exloo en het ‘tweelingstation’ in Valthe op te knappen. Dit zou gebeuren in samenwerking met de stichting Opbouw Drenthe. Het hele project wordt dan uitgevoerd door werkloze vrouwen die op die manier werkervaring kunnen krijgen. Aan het begin van de zomer van 1991 komt het gebouw leeg te staan. Het wordt al snel een object voor vandalen. De gemeente timmert de kapotte ramen dicht. De gemeente verkoopt het pand in 1993 aan particulieren en gaat nog een paar keer over in andere handen. Alle bewoners hebben een steentje bijgedragen aan het hedendaagse staat van Station Exloo. Er is gesloopt, bijgebouwd, vernieuwd en gerenoveerd.
Verkocht De huidige bewoners, Peter Dokter (45) en Marjan Boelens (41), hun twee honden Sammie en Spetter en de katten Ot en Sien, wonen sinds een half jaar in Station Exloo. ‘Toen we dit pand voor het eerst zagen, waren we meteen verkocht’, vertelt Peter. Het stel (hij huisarts, zij oefentherapeut
Station Exloo was in het begin van de twintigste eeuw onderdeel van de Noordoosterlocaalspoorweg. Het spoor is lang geleden verdwenen. Het station doet nu dienst als woonhuis.
H E R F S T 2008 N o o rd e rland
43
Mensendieck en eigenaar van een inlijst-
ontstond. Peter: ‘Het is ruim en tegelijkertijd
atelier) woonde toen nog in Delft. Marjan,
biedt het huis door deze indeling een
afkomstig uit Rolde, had het na een aantal
bijzondere intimiteit’.
jaren in de drukte wel een beetje gezien in de
Behalve een gesloopte muur tussen keuken
Randstad: ‘Het is er vol, altijd hectisch en er
en woonkamer, veranderden Peter en
heerst een andere mentaliteit.’ De uit Noord-
Marjan weinig aan de indeling van het huis.
Holland afkomstige Peter zag een rustiger
In de afgelopen jaren zijn echter veel
bestaan ook wel zitten. ‘Maar dit station in
originele aspecten van het huis verdwenen.
de echte reden waarom we hier zijn gaan
Slechts het tegeltableau aan de voorgevel
wonen’, licht Peter toe. Het feit dat er op dat
van het pand en de wachtkamerdeur zijn
moment ook net een huisartsenpraktijk in
nog origineel. Desondanks ademt het pand
het nabijgelegen Musselkanaal vrijkwam,
nog steeds een authentieke sfeer uit. Met een
was natuurlijk wel een prettige bijkomstig-
beetje fantasie kun je je voorstellen hoe de
heid.
passagiers door de wachtkamerdeur naar binnen liepen, aan het loket een kaartje
Hoewel het station in de loop der jaren de
kochten en vervolgens in de wachtkamer
nodige verbouwingen had gekend, voerden
(de huidige woonkamer) op een van de lange
Peter en Marjan zelf ook nog een aantal
houten banken plaatsnamen. Aan de andere
veranderingen en verbeteringen door.
kant van het loket – waar nu de keuken en
Zo werd het plafond op de beneden-
werkkamer zijn gesitueerd - woonde de
verdieping – voorzien van schroten en
stationswachter zelf. Vanuit wat nu een raam
balken – vernieuwd en strak afgewerkt. Ook
is, bediende hij de wissels.
de keuken kreeg een ander uiterlijk. De open
44
N o o rd e rland H E R F S T 2 0 0 8
haard werd doorgetrokken, zodat er nu
Sporen van het spoor
zowel in de keuken als woonkamer van
Hoewel het spoor er niet meer ligt, zijn er
genoten kan worden. De hoogglans parket-
nog wel degelijk ‘sporen van het spoor’ te
vloer kreeg een iets minder glossy uitstraling.
zien. Op een tiental meters voor het huis
De muur tussen keuken en woonkamer werd
loopt een paadje en de weg die zich in een
gesloopt, zodat er meer ruimtelijke werking
lange, kaarsrechte streep uitstrekt naar het
Woonla nd De open haard vormt nu een doorkijkje van keuken (de voormalige stationswachterswoning) naar woonkamer (de vroegere wachtkamer).
Ze hebben hem verlaten, hij is gek van de plek waar hij aankwam, er zijn alleen kippen. De vloer in de wachtkamer kreunt, hij krabt aan het gaas, het loket is gesloten met spinrag. Het huisje waar hij plast ruikt niet meer naar mannen, maar naar het gras en de gouden regen buiten. Hij heeft de tijd nu. Zijn ogen volgen de roestige rails langzaam het vredige landschap in. Uit de gedichtenbundel Geluk is gevaarlijk van Rutger Kopland, Uitgeverij Rainbow, ISBN 90 417 4036 8 (pagina 92).
H E R F S T 2008 N o o rd e rland
45
Woonla nd Het tegeltableau aan de voorzijde is een origineel element van Station Exloo.
Eduard Cuypers
Valthe, Exloo, Rolde en Veendam. Cuypers werd opgeleid bij het
De Nederlandse architect Eduard Cuypers (1859-1927) tekende
Rijksmuseum en het Centraal Station in Amsterdam. Oom Pierre
diverse woonhuizen in Nederland, daarnaast ontwierp hij het oude
ontwierp ook de Sint Bonifatiuskerk in Leeuwarden, de Sint
station van ’s Hertogenbosch. Dat station werd in de Tweede
Martinuskerk in Groningen en de Sint Clemenskerk in Nes (Ameland).
Wereldoorlog vernietigd. Voor de NOLS maakte hij een ontwerp
In 1878 richtte Eduard Cuypers een eigen bureau op in Amsterdam.
van een stationsgebouw in 3 varianten plus een haltegebouw. Alle
Zijn werk is sterk verwant aan neorenaissance en Jugendstil. Het bureau
oorspronkelijke stations- en haltegebouwen van de NOLS zijn
van Eduard Cuypers wordt gezien als de oorsprong van de
afgeleiden van deze basisontwerpen. Van de oorspronkelijke NOLS-
Amsterdamse School omdat de aanvoerders van deze stijl - Michel de
gebouwen staan nu nog exemplaren in Dalfsen, Ommen,
Klerk, Johan van der Mey en Pieter Kramer - allen op zijn kantoor
Vroomshoop, MariĂŤnberg, Hardenberg, Gramsbergen, Weerdinge,
gevormd waren.
46
N o o rd e rland H E R F S T 2 0 0 8
architectenbureau van zijn oom Pierre Cuypers, bekend van het
Bron: Wikipedia
volgende station van weleer. Aan de achter-
afstand woont – Marjan loopt marathons,
zijde van het huis wordt duidelijk dat het
dus een afstandje Exloo – Rolde is een
pand zich op een verhoging bevindt. ‘Het is
trainingsloopje voor haar. ‘De omgeving
hier vijfeneenhalve meter boven NAP. We
hier is ook nog eens prachtig, je loopt zo de
zitten natuurlijk op de Drentse Hondsrug,
Hondsrug op.’ Peter waant zich af en toe in
maar het station staat ook nog eens op een
Frankrijk: ‘Als je een stukje verder loopt, is
oude spoordijk, dus nog wat hoger. Als je
het een beetje heuvelachtig, dat lijkt veel op
hier graaft, kom je alleen maar kiezels tegen,
Noord-Frankrijk. Prachtig.’ Het woonplezier
restanten van het oude spoor’, legt Peter uit.
kent haast geen grenzen – of toch? ‘Het
De verhoging geeft een mooi uitzicht over de
station is dan wel geen rijksmonument, de
omgeving. Pony Daisy, die in het naast- en
gemeente heeft een clausule in het
lagergelegen veldje graast, komt regelmatig
koopcontract laten opnemen dat er aan de
even buurten. Er zijn meer belangstellenden:
buitenkant van het station niets veranderd
het komt regelmatig voor dat liefhebbers
mag worden’, vertelt Peter. ‘Maar dat zien wij
Boven: om de hoek van het oude station
van oude stations een kijkje komen nemen.
niet als een probleem. Waarom zouden we
Exloo staat het voormalige stationskoff i e h u i s .
‘We keken eerst wel een beetje raar op, maar
dit prachtige pand willen veranderen? Daar
Er is nog steeds koffie verkrijgbaar: nu is er
inmiddels zijn we nu wel gewend daar hier
zijn we nu juist op gevallen.’
het hotel-café Het Wapen van Exloo.
mensen – soms hebben ze zelfs een trap mee
Vlak naast het station staat nog een
– voor het huis staan om foto’s te maken’,
gebouwtje, waar vroeger onder meer een
vertelt Peter.
poppendokter praktijk hield. Nu is het het domein van Marjan, waar ze een inlijst-
Marjan: ‘Het is heerlijk wonen hier. Rust en
atelier heeft. Ze lijst hier op ambachtelijke
ruimte. Zaken die we in de Randstad
wijze onder meer schilderijen, borduur-
moesten missen. Als ik nu aan kom rijden
werken en foto’s in. Het is dan ook niet
en mijn auto parkeer, dan weet ik: nu ben ik
verwonderlijk dat er in dit atelier en in de
thuis. Dit heerlijke, grote, ruime en
woning oude dienstregelingen en
overzichtelijke huis biedt mij warmte. Ik ben
historische foto’s van het station in mooie
altijd blij dat ik thuis ben.’ Voor de Drentse
lijstjes hangen. Het is dan ook een huis om in
is het ook plezierig dat haar familie op loop-
te lijsten. ●
Meer informatie over de geschiedenis van de NoordoosterlocaalspoorwegMaatschappij (NOLS) is te vinden op www.nols-maatschappij.info Marjans inlijst-atelier: www.in-lijsten.nl
H E R F S T 2008 N o o rd e rland
47