Oikade / Οίκαδε - Ένας Σύντομος Οδηγός Νεοελληνικής Ιστορίας - Περιγραφή Εργασίας

οἴκαδε /

Ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας 1922 / 2015

ΘΆΛΕΙΑ - ΜΑΡΊΑ ΜΠΊΘΑ AKTO

οἴκ 2018 / 2019

”Σε μια υψηλότερη βαθμίδα, το θέμα είναι η μνήμη, οι απαρχές της, το εύρος και η κατάληξή της. Θα το επαναλάβω: το ίδιο επικίνδυνη μπορεί να αποβεί η υπερβολική χρήση της μνήμης όσο και η υποτίμησή της. Ανάμεσα σε αυτά τα δύο, εμείς έχουμε το χρέος να βρούμε το σωστό μέτρο, ελπίζοντας να είναι όσο γίνεται πιο κοντά στην αλήθεια. Για τον άνθρωπος που επέζησε από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και θέλει να καταθέσει τη μαρτυρία του, το πρόβλημα είναι απλό: χρέος του είναι να την καταθέσει τόσο για τους νεκρούς όσο και για τους ζωντανούς και, κυρίως, για τις επερχόμενες γενιές, από τις οποίες δεν έχουμε δικαίωμα να στερήσουμε το παρελθόν που ανήκει στην κοινή, συλλογική μνήμη. Η λήθη θα ήταν μια επικίνδυνη ύβρις. Το να ξεχνάς τους νεκρούς είναι σαν να τους σκοτώνεις δεύτερη φορά. Και αν, εξαιρώντας τους φονιάδες και τους συνενόχους τους, κανείς δεν ευθύνεται για τον πρώτο τους θάνατο, θα είμαστε εμείς υπεύθυνοι για τον δεύτερο.”

Elie Wiesel Η νύχτα

ΑΚΤΟ / Art & Design College MIDDLESEX UNIVERSITY

ΔΙΑΚΛΑΔΙΚΟ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ (ΜΑ In Design)

MODULE / ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ MODULE LEADER / ΝΙΚΟΣ ΦΙΛΙΠΠΑΚΟΠΟΥΛΟΣ

ΑΚΑΔ. ΕΤΟΣ / 2018-2019 MODE / PART-TIME

ΟΝΟΜΑ ΣΠΟΥΔΑΣΤΗ / Θάλεια Μαρία Μπίθα

ΟΝΟΜΑ SUPERVISOR / Γεώργιος Μπότσος

ΘΕΜΑ Οίκαδε / Ένας Σύντομος οδηγός Νεοελληνικής Ιστορίας

Αριθμός λέξεων / 5.500

00/ ΕΙΣΑΓΩΓΉ

ΛΈΞΕΙΣ - ΚΛΕΙΔΙΆ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

28

30 32

ΔΕΎΤΕΡΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΑΝΑΛΥΣΗ ΘΕΜΑΤΟΣ Ο ΤΙΤΛΟΣ ΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

ΕΠΙΛΟΓΉ ΓΕΓΟΝΌΤΩΝ / ΧΩΡΙΣΜΌΣ ΤΕΥΧΏΝ / ΜΟΡΦΉ ΚΕΙΜΈΝΟΥ / ΘΕΜΑΤΙΚΉ ΔΙΆΤΑΞΗ

02/

16 01/ ΠΡΩΤΗ ΕΝΟΤΗΤΑ

Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΦΙΣΑ 18 ΕΠΙΡΡΟΕΣ / ΑΛΛΑ PROJECT 26 ΑΠΕΥΘΥΝΟΜΕΝΟ ΚΟΙΝΟ 27 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

14 ΕΠΙΛΟΓΗ ΘΕΜΑΤΟΣ

ΣΤΟΧΟΙ / ΣΗΜΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

12

10

ΠΕΡΙΕΧΌΜΕΝΑ

ΟΙ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΉΣΕΙΣ

03/ ΤΡΙΤΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ / ΣΤΟΧΟΙ ΠΟΥ ΕΠΙΤΕΥΧΘΗΚΑΝ ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΧΡΗΣΗΣ / ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ / ΕΙΚΟΝΕΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

198

200

206

214

218 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ

WORKING LAYOUT

Η ΕΦΑΡΜΟΓΉ

194

ΕΠΙΡΡΟΈΣ / ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ / ΑΝΆΛΥΣΗ ΤΕΥΧΏΝ / ΣΥΣΚΕΥΑΣΊΑ

Η ΕΚΔΟΣΗ

160

ΕΠΙΡΡΟΈΣ / ΣΎΜΒΟΛΑ & ΜΟΡΦΈΣ /

ΠΟΡΕΊΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΎ / ΑΝΆΛΥΣΗ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΉΣΕΩΝ

42

00 ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ ΙΣΤΟΡΊΑ / ΕΛΛΆΔΑ ΟΠΤΙΚΉ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΊΑ ΠΟΛΙΤΙΚΉ ΙΣΤΟΡΊΑ ILLUSTRATION / ΕΙΚΟΝΟΓΡΆΦΗΣΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΉ ΚΡΊΣΗ ΠΟΛΙΤΙΚΉ ΑΦΊΣΑ ΔΙΑΔΡΑΣΗ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η Ελλάδα βρίσκεται σε κρίση. Από το 2010 βιώνει μια ζοφερή περίοδο οικονομικής κρίσης η οποία φαίνεται να επιβαρύνει ολόκληρη την κοινωνία. Οκτώ χρόνια επιβολής σκληρών οικονομικών μέτρων, τρεις συμφωνίες “μνημονίων”, επτά πτωχεύσεις στο ιστορικό του νεοελληνικού κράτους, μια φαύλη “σπείρα” αιτίων και αιτιατών (Δερτιλής, 2016). Η Ελλάδα βρίσκεται σε κρίση. Δεν είναι όμως μόνο οικονομική. Εκδηλώνεται στην κοινωνία και στην σχέση της με κράτος και θεσμούς, στην κατάρρευση του πολιτικού συστήματος, και στη σύγχυση της ταυτότητας του νεοέλληνα. Το 1834 συστάθηκε ένα κράτος στηριζόμενο σε μια ιδανική έννοια και εικόνα της Ελλάδας, επικαλούμενο αρχαίες αυτοκρατορίες και 4000 χρόνια ένδοξης ιστορίας, και με τετρακόσια χρόνια υποταγής στην πλάτη του. Η Νέα Ελλάδα είναι μια χώρα που μόλις το 1912 απέκτησε τα σημερινά της σύνορα, μέσα από συνεχόμενες εδαφικές και πληθυσμιακές μεταβολές, εμφύλιες συγκρούσεις και παγκοσμίους πολέμους, δικτατορίες και δημοκρατίες. Και με μία εθνική ταυτότητα πάντα σε αναζήτηση. «Η Ελλάς ανήκει στην Δύσιν» είχε πει κάποτε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής από το βήμα της Βουλής. «Προτιμούμε να ανήκουμε στους Έλληνες» είχε απαντήσει ο Ανδρέας Παπανδρέου (1977). Τόσα χρόνια μετά την ανεξαρτησία μας, τον πολυτάραχο 20ο αιώνα, την μεταπολίτευση και την κρίση του 2010, τελικά, που ανήκουμε; Και σε ποιο βαθμό; Μήπως ακόμα βρισκόμαστε στο μεταίχμιο;

12

οἴκ αδε

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Είναι διάχυτη μια κρίση ταυτότητας που συγκροτείται από ριζωμένες νοοτροπίες στην ιδιοσυγκρασία του λαού, αποτέλεσμα βιωμάτων και ζυμώσεων διάφορων ιστορικών καταλοίπων. Στη νεότερη ιστορία μας, η διχόνοια και η διαίρεση του λαού εμφανίζεται συνεχώς ως αέναη προδιάθεση ύπαρξης μιας εσωτερικής σύγκρουσης, προκαλώντας τα βαθιά εκείνα κοινωνικά ρήγματα που καθόρισαν εν τέλει την καθημερινότητα των πολιτών για περισσότερο από 40 χρόνια. Η προγονοπληξία και η “Μεγάλη Ιδέα” διαμόρφωσαν την εθνική συνείδηση που χρειαζόταν για την επέκταση του ελληνικού κράτους στα σημερινά του σύνορα, αλλά και τις βάσεις των δικτατοριών του 20ου αιώνα. Η πατρίδα ηρωοποιείται, αλλά ταυτόχρονα θυματοποιείται ενάντια σε οτιδήποτε εκλαμβάνεται ως “απειλή”. Σήμερα, η τάση αυτή αναζωπυρώνεται σε κάθε περίοδο κρίσης, εξαλείφοντας τον διάλογο και την λογική (Δασκαλάκης, 2014).

AKTO / 2018 / 2019

Όπως όλες οι χώρες φέρουν το δικό τους ιδιαίτερο ιστορικό φορτίο, έτσι και η Ελλάδα δείχνει να προσπαθεί να ξεφύγει από το δικό της. Γεγονότα τραυματικά που απωθήσαμε στην λήθη, ξεχασμένες συγκρούσεις και πολέμους, πτωχεύσεις και κοινωνικές κρίσεις που τοποθετήθηκαν στο χρονοντούλαπο της ιστορίας (Δερτιλής, 2016). Ποιο το ιστορικό παρελθόν που μας έφτασε σε αυτό το παρόν;

13

οἴκ αδε

Θάλεια - Μαρία Μπίθα

ΕΠΙΛΟΓΗ ΘΕΜΑΤΟΣ Ο 20ος αιώνας για πολλούς θεωρείται ο πιο αιματηρός και ο πιο πολυτάραχος της νεότερης ιστορίας, έχοντας αφήσει ένα τεράστιο αποτύπωμα στον κόσμο του σήμερα. Επικεντρωνόμαστε σε περασμένες ένδοξες εποχές, αγνοώντας την σημαντικότητα του πιο πρόσφατου παρελθόντος. Εκπαιδευτικό σύστημα και κοινωνία συμβάλλουν σε μια επιφανειακή προσέγγιση της ιστορίας, ενώ οι πολιτικοί αρχηγοί τη χρησιμοποιούν επιλεκτικά και όποτε τους συμφέρει (Clogg,2003). Οι πολίτες επαναπαύονται στη λήθη. Η οικονομική κρίση σήμερα προσφέρεται για αναθεώρηση αρχών και ανακίνηση του ενδιαφέροντος για το ιστορικό μας παρελθόν. Ότι ήταν κάποτε βέβαιο, τώρα είναι πάλι υπό διαμόρφωση. Η γνώση αποτελεί τον αναγκαίο πυρήνα για να κατανοηθεί το σήμερα, να ξεπεραστεί η ιστορική αμνησία της ελληνικής κοινωνίας, και η σύγχυση της εθνικής μας ταυτότητας (Ξυδάκης,2014).

ΣΤΟΧΟΙ / ΣΗΜΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Χρειάζεται να καταλάβουμε ότι η μνήμη είναι περιουσία μας, για τον επαναπροσδιορισμό της ταυτότητάς μας, για να ξεπεράσουμε αυτό το φοβικό σύνδρομο και να διαχειριστούμε καλύτερα τις προκλήσεις που παρουσιάζονται.

AKTO / 2018 / 2019

Με αφορμή την σημερινή κρίση, αποφάσισα να αναδείξω τα ιστορικά γεγονότα του 20ου αιώνα σε μια σειρά από εικονογραφήσεις που θα ξεκινούν από την μικρασιατική καταστροφή του 1922 και θα καταλήγουν στο πρόσφατο δημοψήφισμα του 2015. Οι εικονογραφήσεις θα συνοδεύονται από επεξηγηματικό κείμενο και θα χωρίζονται σε τεύχη, για τη βέλτιστη πληροφόρηση του κοινού. Συμπληρωματικά, θα υπάρχει και μέριμνα για ψηφιακή εφαρμογή του project.

Μέσω της εργασίας μου, λοιπόν, θα προσπαθήσω να δημιουργήσω ένα συμπυκνωμένο ιστορικό οδηγό ώστε να γίνει η ιστορία πιο προσιτή και κατανοητή στο μέσο αναγνώστη και να δοθεί έναυσμα για περισσότερη έρευνα επί του θέματος. Ο αναγνώστης θα έχει την ευκαιρία να εξερευνήσει πτυχές της Ιστορίας που δεν γνώριζε και να κατανοήσει τη σημασία της για το σήμερα.

14

οἴκ αδε

Sebastien Thibault

Λουκία Μαγγιώρου

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

A. Τάσσος

Adam Quest

15

01 /1 Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΦΙΣΑ

Ιστορώ σημαίνει αφηγούμαι. Οι άνθρωποι είναι τα μόνα όντα που διηγούνται ιστορίες, για να εκπαιδεύσουν, να πληροφορήσουν, να μεταδώσουν ιδέες. Οι ιστορίες πανταχού παρούσες και με ποικίλες μορφές αποτελούν τις κύριες δομές καθοδήγησης των πεποιθήσεων (Hall, 2007). Η Εικόνα, από τα κυριότερα μέσα που μεταφέρει ιστορίες και κρατάει ζωντανή τη μνήμη, χρησιμοποιείται από τον 20ο αιώνα για την ενημέρωση και την προπαγάνδα του κοινωνικού συνόλου. Η πολιτική αφίσα, μεταφέρει μηνύματα, εκφράζει απόψεις και συναισθήματα, δίνει φωνή σε μείζονα ζητήματα της επικαιρότητας, και ευαισθητοποιεί το κοινωνικό σύνολο (Yanker, 1970).

Sebastien Thibault

16

Pawel Kuczynski

El Lissitzky

οἴκ αδε

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Σαν πρακτική, η πολιτικοποίηση της τέχνης ανάγεται στην εννοιολογική τέχνη. Η τέχνη της ιδέας και της πληροφορίας, ξεκίνησε από μια τάση αμφισβήτησης και απόρριψης των παραδοσιακών εννοιών και οδήγησε στον εκδημοκρατισμό της τέχνης, γεννώντας μια διαφορετική γενιά καλλιτεχνών και τρόπων έκφρασης (Smith και Στάγκος, 2003). Δίνεται έμφαση σε μια ιδέα, η οποία οδηγεί το σχεδιασμό και λειτουργεί ως η μηχανή γέννησης της τέχνης. Μιας τέχνης που απαιτεί ένα νέο είδος προσοχής και πνευματικής συμμετοχής από το θεατή (Smith R. και Στάγκος, 2003). Σήμερα, η πολιτική αφίσα γιγαντώνεται, βρίσκεται παντού: στη δημοσιογραφία, στις κοινωνικές δράσεις, στις διαφημιστικές καμπάνιες. Απευθύνεται σε περισσότερους, χρησιμοποιεί νέες τεχνολογίες, και αποτελεί το πλέον ελεύθερο μέσο επικοινωνίας. Οι καλλιτέχνες ενεργούν ως παρατηρητές, κριτές, διαμεσολαβητές μεταξύ κοινωνίας και ανθρώπου. Για την μετάδοση του μηνύματος χρησιμοποιούνται συχνά οπτικοί συνειρμοί και σύμβολα άμεσα αναγνωρίσιμα, που ανταποκρίνονται σε υπάρχουσες γλωσσικές συμβάσεις, ώστε να καταφέρουν να συνδέσουν την εικόνα με το επιθυμητό νόημα (Hall, 2007).

Γιώργος Αργυράκης

17

/2 ΕΠΙΡΡΟΕΣ / ΆΛΛΑ PROJECT

Εκτός από τις πολιτικές αφίσες του 20ου αιώνα και της σύγχρονης εποχής, επιρροές για την εργασία μου υπήρξαν και:

20ΟΣ ΑΙΏΝΑΣ - ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΉ Η σειρά του 20ου αιώνα της εφημερίδας “Καθημερινή”, στο διάστημα 2017 – 2018. Ξεκινώντας από τις απαρχές του αιώνα και καταλήγοντας στην αυγή του 2000, παραθέτει άρθρα έγκριτων ερευνητών που έχουν εκδοθεί τα τελευταία χρόνια και αναλύουν τα γεγονότα κάθε δεκαετίας. Συμπεριλαμβάνονται φωτογραφίες και ένα ολοκληρωμένο χρονολόγιο των γεγονότων. Η συγκεκριμένη σειρά με βοήθησε να διαμορφώσω το δικό μου περιεχόμενο, όπως και να υιοθετήσω το ύφος του λόγου που ήθελα να προσδώσω στα δικά μου κείμενα (Η Καθημερινή, 2017).

/20 ΑΙΩΝ ΟΣ

2017 – 2018 18

οἴκ αδε

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

ΝΑΣ 19

οἴκ αδε

Θάλεια - Μαρία Μπίθα

/FREE AT 2015 –

FREE ATHENS 44 - Η ΑΘΉΝΑ ΕΛΕΎΘΕΡΗ

AKTO / 2018 / 2019

Μια ιστοσελίδα που αναφέρεται στα χρόνια της κατοχής και στην απελευθέρωση. Προσφέρει κείμενα, εικόνες, μαρτυρίες διαδραστικούς χάρτες κ.α. Παράλληλα, οργανώνονται θεματικές εκδηλώσεις ώστε οι πολίτες να ανακαλύψουν σημεία της πόλης της Αθήνας, σημαντικά για την αντίσταση και τα ταραγμένα χρόνια του πολέμου. Η πρωτοβουλία αυτή οργανώθηκε από το ίδρυμα της βουλής των Ελλήνων, τον Δήμο Αθηναίων και άλλους κρατικούς φορείς (Η Αθήνα ελεύθερη | 12 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1944, 2015).

20

οἴκ αδε

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

THENS 44

21

οἴκ αδε

Θάλεια - Μαρία Μπίθα

GR 80S / Η ΕΛΛΆΔΑ ΤΟΥ ’80 Έκθεση που διοργανώθηκε από την Τεχνόπολη του δήμου αθηναίων και την στέγη του ιδρύματος Ωνάση για την αναβίωση ιστορικών και πολιτισμικών βιωμάτων από τη δεκαετία του 1980. Για τη διοργάνωση της έκθεσης συγκεντρώθηκαν από προσωπικές συλλογές καθημερινά αντικείμενα και οπτικοακουστικό υλικό γεγονότων που σημάδεψαν την ελληνική δεκαετία που ο επισκέπτης είχε την δυνατότητα να εξερευνήσει (ελculture, 2018).

/GR 80S AKTO / 2018 / 2019

2018

22

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

AKTO / 2018 / 2019

οἴκ αδε

23

/CIVIL WA

2018

Διαδραστική εφαρμογή για τα 150 χρόνια που συμπληρώθηκαν από την λήξη του αμερικανικού εμφυλίου πολέμου. Φιλοξενείται στην ιστοσελίδα του History Channel και προβάλλει 150 θέματα σχετικά με τον εμφύλιο. Η εφαρμογή απευθύνεται σε όσους θέλουν να εξερευνήσουν αυτή την περίοδο, και για εμένα υπήρξε η αφορμή ώστε να δημιουργήσω μια παρόμοια εφαρμογή που θα συμπληρώνει τη φυσική και έντυπη μορφή της εργασίας μου (Fi, 2013).

/RECORD RIGHTS 2013 24

AR 150

D OF Διαδραστικό installation για τις ανάγκες της γκαλερί Rubenstein και των εθνικών αρχείων των ΗΠΑ. Προβάλλει αρχεία που αναφέρονται στα ανθρώπινα δικαιώματα, και τον τρόπο διαχείρισης αυτών στην ιστορία της Αμερικής. Μέσα από μια βιωματική εμπειρία ο χρήστης γίνεται ο ερευνητής και μπορεί να μοιραστεί τις σκέψεις του με τους υπόλοιπους επισκέπτες. Με παρόμοιο τρόπο θα ήθελα η ψηφιακή εφαρμογή που θα δημιουργήσω να προάγει τον διάλογο και την ανταλλαγή απόψεων (Second Story, 2013).

25

οἴκ αδε

Θάλεια - Μαρία Μπίθα

/3 ΑΠΕΥΘΥΝΟΜΕΝΟ ΚΟΙΝΟ

Η εργασία αυτή απευθύνεται σε ένα ευρύ κοινό. Ωστόσο λόγω του ύφους του κειμένου και τυχόν γραφικών απεικονίσεων στις εικονογραφήσεις, τίθεται το ελάχιστο όριο των 16 ετών, όσον αφορά την ηλικία του χρήστη. Αφορμή υπήρξε η ενημέρωση των πολιτών της χώρας της Ελλάδας για την κατανόηση και τη διαχείρισή της οικονομικής κρίσης του 2010, οπότε απευθύνομαι κυρίως σε αυτούς που ενδιαφέρονται για τα κοινά και θεωρούν τους εαυτούς τους μέρος του κοινωνικού συνόλου της Ελλάδας. Η εργασία, καθώς είναι εξ’ ολοκλήρου στα ελληνικά και χρησιμοποιεί στο κείμενο αναφορές καλύτερα αντιληπτές από κάποιον που έχει μεγαλώσει ή ζει εδώ καιρό, ενδεχομένως να εγείρει περιορισμούς σε αυτή τη φάση της πρωτότυπης έκδοσης. Παρόλα αυτά, πρωταρχικός στόχος της είναι να αφηγηθεί μία ιστορία σε όποιον ενδιαφέρεται να την ακούσει.

26

οἴκ αδε

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

/4 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

Μετά την περαίωση της ανάπτυξης έρευνας ξεκίνησα μια πιο λεπτομερή μελέτη της νεότερης ιστορίας της Ελλάδας, μέσα από ελληνική και ξένη βιβλιογραφία. Επικεντρώθηκα σε αντικειμενικές αναλύσεις αλλά και σε μαρτυρίες ατόμων που βίωσαν τα γεγονότα, μέσα από ημερολόγια και χειρόγραφα κείμενα. Σημαντική πηγή μου υπήρξαν διδακτορικές μελέτες και διατριβές της τελευταίας δεκαετίας. Φρόντισα η βιβλιογραφία μου να αποτελείται από αξιόπιστες και πολυποίκιλες πηγές για την επίτευξη της αντικειμενικότητας του περιεχομένου μου. Για τις ανάγκες συγγραφής του κειμένου μελέτησα και φιλοσοφικές έννοιες, ώστε να ενταχθούν περισσότερα τεκμηριωμένα στοιχεία.

Η έρευνά μου στηρίζεται, επίσης, στην προσωπική μου παρατήρηση της επικαιρότητας, όσον αφορά στον τρόπο διαχείρισης της οικονομικής κρίσης και της ιστορίας της Ελλάδας από την κοινωνία και την πολιτική ηγεσία. Ταυτόχρονα, ασχολήθηκα με τη βελτίωση της εμπειρίας του χρήστη στον τρόπο παρουσίασης της πληροφορίας στα τεύχη, στις εικονογραφήσεις και στη ψηφιακή εφαρμογή.

Μέρος της μελέτης μου υπήρξε η εκτεταμένη έρευνα για την πολιτική αφίσα, τους κύριους εκφραστές της, την εννοιολογική τέχνη και τη σημειολογία των εικόνων. Παράλληλα, μελέτησα την ελληνική χαρακτική, όπως και την πολιτική γελοιογραφία, λόγω της προσφοράς τους στην ερμηνεία των γεγονότων. Στη διάρκεια του μεταπτυχιακού δημιούργησα μια ψηφιακή βιβλιοθήκη με φωτογραφίες και εικόνες ιστορικού περιεχομένου, ακουστικά και οπτικοακουστικά ντοκουμέντα, για τις ανάγκες της έρευνά μου. Σε αυτό το εγχείρημα με βοήθησαν και σχετικά ιστορικά αρχεία.

27

οἴκ αδε

Θάλεια - Μαρία Μπίθα

02 /0 ΑΝΑΛΥΣΗ ΘΕΜΑΤΟΣ

Το “Οἴκαδε” αποτελεί έναν σύντομο οδηγό νεοελληνικής ιστορίας, ο οποίος περιλαμβάνει κείμενο και εικόνα για μια ολοκληρωμένη θεώρηση της ιστορίας.

AKTO / 2018 / 2019

Αφήγηση και εικονογραφήσεις πραγματεύονται το αέναο δίπολο μεταξύ ισορροπίας ή ανισορροπίας των ιστορικών περιόδων. Η αφήγηση ξεκινά από την καταστροφή της πόλης της Σμύρνης το 1922, με μια σύντομη εισαγωγή στον 20ο αιώνα που θέτει το ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο, και καταλήγει στο πρόσφατο δημοψήφισμα του 2015. Τα δύο αυτά ορόσημα, απέχουν 93 χρόνια μεταξύ τους αλλά κρίνονται όμοια στον τρόπο κατάρρευσης ενός υφιστάμενου συστήματος, αναίρεσης πολλαπλών αξιών, και επαναπροσδιορισμού της συμπεριφοράς των ελλήνων.

28

οἴκ αδε

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Όταν οι ιστορίες φτάνουν στο τέλος τους, η μνήμη τις περνάει στην αλληλουχία του χρόνου. Και η λήθη τις σκοτώνει. Στην ιστορία της Ελλάδας, το ρολόι σε κάθε χτύπο τραντάζεται από διαδοχικές αλλαγές με σταθερές παραμέτρους. Ιστορικά γεγονότα που αποθηκεύονται στην συλλογική μας μνήμη. Μαρτυρίες του παρελθόντος, αλλά και ιστορικά αποτυπώματα τόσο σημαντικά που φτάνουν να επηρεάσουν το δικό μας σήμερα. Περασμένα μεν, ξεχασμένα ποτέ. Εισαγωγή, Τεύχος 1 / Η Μικρασιατική Εκστρατεία και ο Μεσοπόλεμος

AKTO / 2018 / 2019

οἴκ αδε

29

/1 Ο ΤΙΤΛΟΣ

Οἴκαδε / Οἴκος (επίρρημα): προς το σπίτι, την πατρίδα (Μαντουλίδης, 2009)

Το καλοκαίρι του 1922 ο ελληνικός στρατός βρίσκεται στην Μ. Ασία έχοντας να αντιμετωπίσει τον στρατό του Κεμάλ Πασά. Στις 14/26 Αυγούστου η “Καθημερινή” δημοσιεύει ένα ανυπόγραφο άρθρο με τίτλο “Οἴκαδε”. Υποστήριζε ότι δεν πήγαινε άλλο• η μικρασιατική εκστρατεία έπρεπε να τερματιστεί, και να επανέλθουμε στην πατρίδα (Smith M., 2009).

“Αύριον έρχεται τό φθινόπωρον και μεθαύριον ό χειμών. Και ή Ελλάς, διά λόγους σπουδαίους, διά λόγους άποβλέποντας είς τήν ιδίαν αύτης γαλήνην, έχει τήν ύποχρέωσιν νά διαχειμάση οίκαδε.” (παράρτημα) Οι μικρασιάτες απαντούν: “Πού είναι το οίκαδε; Δεν είναι εδώ στην Ιωνία προαιώνια κοιτίδα του ελληνισμού;” (Δαβάκης, 2015). Την ίδια μέρα ο Κεμάλ ξεκινά την αντεπίθεση του. Λίγες μέρες αργότερα η Σμύρνη και ο ελληνισμός της Μικράς Ασίας είναι παρελθόν. Ο βασιλιάς εξορίζεται, έξι υπουργοί εκτελούνται ως προδότες, ενάμιση εκατομμύριο πρόσφυγες συρρέουν στην Ελλάδα να σωθούν. Η “Μεγάλη Ιδέα” καταρρέει με τον χειρότερο τρόπο, επιφέροντας μια πολύχρονη πολιτική αστάθεια.

30

οἴκ αδε

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Ο συγγραφέας του άρθρου, που θεωρείται ότι είναι ο ίδιος ο ιδρυτής της εφημερίδας, δέχθηκε έντονη κριτική για την ακατάλληλη χρονική στιγμή στην οποία συνέπεσαν αυτά τα γεγονότα, παρόλο που το άρθρο δε θα μπορούσε να καθορίσει αυτό το τραγικό τέλος (Smith M., 2009). Το άρθρο αντιπροσώπευε μια “παλαιοκομματική” νοοτροπία και ένα κράτος αδύναμο, βαθιά διχασμένο και κουρασμένο από τους χρόνιους πολέμους. Η συμβουλή που προσπάθησε να δώσει πιθανώς να ήταν χρήσιμη πριν αρχίσει η εκστρατεία, τότε όμως ήταν απλώς το λάδι στη φωτιά (Δαβάκης, 2015). Το “Οίκαδε” επανέρχεται σε σημερινά άρθρα σχετικά με τις δυνατότητες της Ελλάδας να διαχειριστεί την κρίση και την παραμονή της στην ευρωζώνη. Κρίνεται αναγκαία η διαχείριση πρωτίστως της πατρίδας και της ταυτότητάς μας για τους ίδιους λόγους. Για τίτλο ήθελα εξαρχής μία λέξη ελληνικής ρίζας, εύηχη και αξιομνημόνευτη. Θεώρησα ότι ήταν το κατάλληλο λόγω της σχέσης του με την έρευνά μου, για τα μηνύματα που ήθελε να περάσει, και την συσχέτιση του με τα πρόσφατα δημοσιευμένα άρθρα.

31

/2 ΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

Σε ένα μεταπτυχιακό με θέμα το design, η συγγραφή κειμένου δεν είναι συνήθης. Παρόλα αυτά, αποφάσισα να πλαισιώσω τις εικονογραφήσεις με δική μου αφήγηση, παρέχοντας τις απαραίτητες πληροφορίες στο χρήστη.

ΕΠΙΛΟΓΉ ΓΕΓΟΝΌΤΩΝ

Δεν είμαι ιστορικός και δεν επιχειρώ να ερμηνεύσω την ιστορία˙θέλω όμως να επαναφέρω στη μνήμη τα ιστορικά γεγονότα, όπως αυτά καταγράφονται. Επέλεξα, να ακολουθήσω την πολιτική και κοινωνική ιστορία της Ελλάδας, παραθέτοντας επιπρόσθετα οικονομικά και πολιτιστικά στοιχεία. Χρειάζεται να συμπεριληφθούν γεγονότα που άφησαν το αποτύπωμά τους στην κοινωνία και επηρέασαν την πορεία της Ελλάδας με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Θα πρέπει να εξακριβώνονται από διαφορετικές πηγές, και να μη βασίζονται μοναχά σε υποθέσεις. Θα αφορούν τον ευρύτερο ελλαδικό χώρο, ακολουθώντας τα κέντρα των γεγονότων, και όχι την πορεία διάφορων μειονοτήτων ή απομακρυσμένων κοινωνιών (όπως λ.χ. την μειονότητα της δυτικής Θράκης). Σε ορισμένα σημεία αναφέρονται γεγονότα άλλων χωρών, για τη νοητή ταξινόμηση και συσχέτιση τους με αυτών της Ελλάδας. Ως ερευνητής, αποφάσισα να συμπεριλάβω και κάποια λιγότερο γνωστά ιστορικά στοιχεία που μου κέντρισαν το ενδιαφέρον, όπως τα “ντουρντουβάκια” στην διάρκεια της βουλγαρικής κατοχής, τους εξόριστους της Μακρονήσου και των άλλων νησιών του Αιγαίου, την επίθεση στο Κόσσοβο το 1999, κ.ο.κ. Όσο τα γεγονότα γίνονται πιο πρόσφατα, γίνεται και πιο επιλεκτική η επιλογή λόγω του όγκου των διαθέσιμων πληροφοριών.

32

οἴκ αδε

Τα τεύχη χωρίζονται με βάση “σημεία καμπής”, δηλαδή κύριες στιγμές όπου ένα απότομο και σημαντικό γεγονός αλλάζει τα ισχύοντα δεδομένα, και η κοινωνία υφίσταται μια μορφή “επανεκκίνησης” (Hall, 2007).

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

ΧΩΡΙΣΜΟΣ ΤΕΥΧΩΝ

Έτσι τα τεύχη διαμορφώνονται ως εξής:

1922 / 1940 Μικρασιατική Καταστροφή έως το Ιταλικό τελεσίγραφο (Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος) Μικρασιατική εκστρατεία και Μεσοπόλεμος

1940 / 1945 Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος έως τα Δεκεμβριανά του ‘44 και τη Συνθήκης της Βάρκιζας Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος

1945 / 1967 Εμφύλιος Πόλεμος έως το Πραξικόπημα του ’67 Η Καχεκτική Δημοκρατία

1967 / 1974 Η Χούντα έως την διχοτόμηση της Κύπρου και την έλευση του Κωνσταντίνου Καραμανλή Η Δικτατορία των Συνταγματαρχών

1974 / 2015 Η Μεταπολίτευση έως το Δημοψήφισμα του 2015 Η Μεταπολίτευση και το Σήμερα

Η διαδικασία συγγραφής του κειμένου διήρκεσε 6 μήνες, συνθέτοντας την γενική του δομή, τις έννοιες και τα θέματα που επιθυμούσα να εντάξω. Για να είναι όσο το δυνατόν πιο άρτιο σε αυτή την έκδοση, πέρασε από τέσσερις διορθώσεις και διαφορετικούς αναγνώστες (proofreaders).

33

οἴκ αδε

Θάλεια - Μαρία Μπίθα

ΜΟΡΦΉ ΚΕΙΜΈΝΟΥ Το ύφος του είναι σοβαρό, λιτό και ενημερωτικό. Χρησιμοποιείται παρατακτική σύνδεση, ευθύς και κοφτός λόγος. Είναι επηρεασμένο κυρίως από το ύφος δημοσιογραφικών άρθρων, αλλά και ημερολογιακών σημειώσεων. Η μορφή ημερολογίου που συγκροτεί τα κεφάλαια, με την ένδειξη ημερομηνίας και ώρας (όπου είναι εφικτό), συνθέτει μια πιο προσωπική αφήγηση και επιδιώκει τη νοητή χρονική ταξινόμηση των γεγονότων (Σακοράφα, 2007). Σε ορισμένα σημεία το ύφος γίνεται λυρικό, με μεταφορική χρήση λόγου και επίκληση στο συναίσθημα˙ και ζωντανό, με τη χρήση ιστορικού ενεστώτα, ρητορικών ερωτήσεων και στοιχείων διαλόγου (Κουλαμά, 1994). Ο άμεσος τρόπος γραφής λειτουργεί ως παράγοντας αφύπνισης, που ξεφεύγει από τους κανόνες της αφήγησης και προσφέρει τροφή για περαιτέρω έρευνα στον αναγνώστη.

”Οι ποιητές πεθαίνουν / όμως η ποίηση μένει / η ποίηση δε γνωρίζει εφήμερα σύνορα” Η. Σιμόπουλος, Ρόδα της Ιεριχούς (Μιράσγεζη, 1982)

AKTO / 2018 / 2019

Για τη μετάβαση από το ένα γεγονός στο άλλο, ή για να αποδοθούν καλύτερα τα συναισθήματα του κειμένου, χρησιμοποιούνται ποιήματα ή στίχοι τραγουδιών της εποχής.

34

οἴκ αδε

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΞΗ Η ΚΊΝΗΣΗ ΤΟΥ ΕΚΚΡΕΜΟΎΣ “Ουδέν καινόν υπό τον ήλιον” υποστηρίζει ο ιστορικός Θ. Βορέας (1972). Η πορεία της ιστορίας στην πάροδο του χρόνου εμφανίζει την ίδια ή παραπλήσια μορφή, συνθέτοντας το κράτος της ανακύκλωσης και της αιώνιας επιστροφής (Nietzsche, 1910). Στην ιστορική επιστήμη και την δική μου έρευνα, η θεωρία της επαναλήψεως αποτελεί μείζονα παράγοντα (Βορέας, 1972). Σε όλη την έκταση του κειμένου υπάρχουν φράσεις και εκφράσεις που επαναλαμβάνονται, υπογραμμίζοντας με αυτόν τον τρόπο εξέχουσας σημασίας νοήματα, ενώ παράλληλα δημιουργείται η αίσθηση συνοχής των διάφορων ιστορικών περιόδων.

AKTO / 2018 / 2019

Η επανάληψη εκφράζει τη συμμετρία και τη δυαδικότητα που επικρατεί και στις εικονογραφήσεις (Hall, 2007). Όλα εκδηλώνονται σε ένα δίπολο, σαν τις δύο όψεις ενός νομίσματος, μιας ισορροπίας και μιας κυκλικής διάταξης που οργανώνει νοηματικά ακόμα και στοιχεία μεταξύ τους ασύνδετα.

35

/ΑΠΟΣΠΑΣ

ΤΕΎΧΟΣ 3, ΣΕΛ. 55

“Η Ελλάδα αλλάζει. 750.000 άνθρωποι θα μετακινηθούν μέχρι το τέλος της δεκαετίας στα αστικά κέντρα. Η πρωτεύουσα ξυπνά. Διασκεδάζει. Αισιοδοξεί και αναμένει. Από τη μία εκβιομηχανοποίηση, ανοικοδόμηση και ανάπτυξη. Από την άλλη λογοκρισία, αστυνομοκρατία, καταστολή.”

ΤΕΎΧΟΣ 5, ΣΕΛ. 11 “17 Νοεμβρίου 1974: Μετά την πτώση της Δικτατορίας των συνταγματαρχών, στην πρώτη επέτειο του Πολυτεχνείου, πραγματοποιούνται και οι πρώτες ελεύθερες εκλογές στην Ελλάδα. Ο Κ. Καραμανλής εκλέγεται πρωθυπουργός με συντριπτική πλειοψηφία. Όλα αλλάζουν.”

36

ΣΜΑΤΑ ΤΕΎΧΟΣ 5, ΣΕΛ. 108

“23 Αυγούστου 2007: Στην Αττική καίγονται και οι τελευταίοι πνεύμονες πρασίνου, Εύβοια και Πελοπόννησος θρηνούν τα θύματά τους και τις χιλιάδες περιουσίες που χάνονται κάτω από τη στάχτη. Η χώρα κηρύσσεται σε περίοδο έκτακτης ανάγκης, στη μεγαλύτερη καταστροφή της σύγχρονης ιστορίας της, που ξεκίνησε από τα τέλη Μαΐου. Η Ελλάδα δε θα είναι ποτέ πια ίδια.”

ΑΡΧΉ 1 ΤΕΎΧΟΥΣ ΟΥ

“28 Οκτωβρίου 1912 Ώρα 11 μ.μ. Η πόλη της Θεσσαλονίκης απελευθερώνεται από τον ελληνικό στρατό, και τον διάδοχο του θρόνου Κωνσταντίνο. Την επομένη υψώνεται η ελληνική σημαία στον λευκό πύργο με την έλευση του Βασιλιά Γεώργιου. […]

10 χρόνια μετά, στην απέναντι όχθη του Αιγαίου μια άλλη πόλη, η Σμύρνη, χάνεται στη φλόγες. Απόκτηση και απώλεια. Δράση και Αντίδραση. Κάτω από τις ιστορίες, κάτω από τα παραμύθια, η ζωή εκδηλώνεται σε ένα αέναο δίπολο. Γεγονότα με αρχή και τέλος. Πριν και μετά. Ποτέ και πάντα. Παρελθόν και παρόν. Η γέφυρα του χρόνου, η μνήμη, βάσανο και προτέρημα, επιλεκτική και πολυδιάστατη, χτίζει και διαμορφώνει τη δική της αλήθεια, δίχως τελειωμό. Επικίνδυνη. Το άλλο της μισό, η Λήθη, ακριβότερη, βάλσαμο και καταδίκη, λυγίζει κάτω από το συντριπτικό βάρος της ιστορίας. Απαλείφει και καταστρέφει. Επικίνδυνη. Όταν οι ιστορίες φτάνουν στο τέλος τους, η μνήμη τις περνάει στην αλληλουχία του χρόνου. Και η λήθη τις σκοτώνει.”

38

ΤΕΛΟΣ 3 ΤΕΥΧΟΥΣ ΟΥ

“Η “χρυσή” εποχή της Ελλάδας, όπως χαρακτηρίζεται από πολλούς, στη πράξη αποδεικνύεται μια περίοδος διαδοχικών παραστρατημάτων. Η Ελλάδα αλλάζει, αλλά παραμένει ίδια. Αναπτυξιακά έργα ασφυκτιούν μέσα σε τόνους τσιμέντου. Κοσμικά κέντρα, Σινεμά, Τέχνες, Κωμωδία, Μελόδραμα. Καταδίκες, Λογοκρισία, Συλλήψεις, Καταστολή, Πόλωση. Η απόλυτη ισορροπία μεταξύ δημοκρατίας και ανελευθερίας. Όλα εκδηλώνονται σε ένα αέναο δίπολο. Μεταρρύθμιση και σταθερότητα. Δημοτική και Καθαρεύουσα. Κράτος και παρακράτος. Παπανδρέου και Καραμανλής. Εθνικόφρονες και μη-Εθνικόφρονες. Νέοι κομματικοί σχηματισμοί με παλαιές ιδεολογίες. Νοθεία και νομιμότητα. Εμφύλιος και εθνική ενότητα. Εθνική ανάκαμψη και Εθνική κατάθλιψη. Άνοδος και πτώση. Στο τέλος η ανεπάρκεια όλων θα οδηγήσει τα τανκς στους δρόμους.”

ΤΕΛΟΣ 5 ΤΕΥΧΟΥΣ ΟΥ

“Εθνικό και παγκόσμιο. Δύση και Ανατολή. Διχασμός και Ενότητα. Δημοκρατία και Ανελευθερία. Εθνική ανάκαμψη και Εθνική κατάθλιψη. Άνοδος και πτώση. Μνήμη και Λήθη. Η ζωή συνεχίζει και εκδηλώνεται σε ένα αέναο δίπολο. Η συλλογική μνήμη αδυνατεί να συνειδητοποιήσει τις δομικές αλλαγές που συντελούνται. Ο χρόνος κυλάει αμείλικτος.”

Η ΣΗΜΑΣΊΑ ΤΟΥ ΧΡΌΝΟΥ “Οι αιώνες πορεύονται ασταμάτητα / και ασταμάτητα πορεύονται τα Ελλαδικά”

Γιάννης Κουτσοχέρας, “Ελλαδικά”, 1967 (Μιράσγεζη, 1982)

Ο χρόνος, σημείο ύψιστου ενδιαφέροντος για την λογοτεχνία, κρίνεται αρκετά σημαντικός για την αφήγηση μιας ιστορίας, καθώς συμβάλλει στην ροή των γεγονότων (Ταμπάκης, 2016). Χρησιμοποιώ την έννοια του χρόνου ως υλικό αγαθό που μπορούμε εν μέρει να διαχειριστούμε, αλλά ποτέ να ελέγξουμε. Ο χρόνος εκφράζεται ως ένα ρολόι• σε κάθε χτύπο του και ένα γεγονός, δίνοντας ρυθμό και συνδέοντας τα στοιχεία μεταξύ τους. Στο τέλος κάθε τεύχος κλείνει με ένα χρονολόγιο. Η αφήγηση, σαν ημερολόγιο, ακολουθεί μία γραμμική πορεία. Σε κάποιες περιπτώσεις διαταράσσεται αυτή η σειρά, χρησιμοποιείται “προ-οικονομία” με αναφορά γεγονότων που πρόκειται να συμβούν (Μαρκαντωνάτος, 1996). Τα γεγονότα οργανώνονται θεματικά μόνο σε περιπτώσεις κατάλυσης της δημοκρατίας (της ισορροπίας) δηλαδή στο δεύτερο και τέταρτο τεύχος. Το ίδιο συμβαίνει και σε κάποια ένθετα που εμπεριέχονται εμβόλιμα με αφορμή κάποιο γεγονός (π.χ. Ο Πρόσφυγες – τεύχος 1, Η Μακρόνησος – τεύχος 3, Περί Οικονομίας Ι και ΙΙ – τεύχος 5, κ.λπ.)

40

οἴκ αδε

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

ΤΕΥΧΟΣ ΣΕΛ.αριθμεί 32 42 “Η κατοχή της2, Ελλάδας

μήνες. Δεν έχει σημασία. Στην ακινησία ενός τόπου ο χρόνος παγώνει και σταθεροποιείται. Φαντάζει ατελείωτος.”

ΤΕΥΧΟΣ 2, ΣΕΛ.

80 “Ενώ το τελευταίο τμήμα Γερμανών

καταθέτει στεφάνι στο μνημείο του αγνώστου στρατιώτη, γίνεται η υποστολή της Ναζιστικής σημαίας από τον βράχο της Ακρόπολης.Έχουν περάσει 1264 ημέρες από την συνθηκολόγηση και την καταδίκη της χώρας.Το ρολόι της ιστορίας ξαναχτυπά. […] Η Ελλάδα είναι και πάλι ελεύθερη.”

ΤΕΥΧΟΣ 4, ΣΕΛ.

15–16 “20 Απριλίου 1967: Στη σύσκεψη του Α/

ΓΕΣ αποφασίζεται η επιβολή δικτατορίας και η εφαρμογή του επαυξημένου σχεδίου “Ιεράξ ΙΙ + 20%” Ο κύβος ερρίφθη. Ο Χρόνος πάλι σταματά.”

41

οἴκ αδε

Θάλεια - Μαρία Μπίθα

/3 ΟΙ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΉΣΕΙΣ

Η ιστορία μπορεί να φαίνεται περίπλοκη, αλλά κατά βάθος είναι αρκετά απλή. Οι εικονογραφήσεις απεικονίζουν ιστορικά γεγονότα με συμπυκνωμένο και απλοποιημένο τρόπο. Ερευνώ συνολικά 93 χρόνια, με 93 εικονογραφήσεις που αφιερώνονται στην αφανή Ελλάδα• αυτή που βρίσκεται τόσο κοντά, και συνάμα τόσο μακριά από το σήμερα. Γεγονότα που μπορεί να πέρασαν στη λήθη, και η νεότερη γενιά δε γνώρισε ποτέ.

ΕΠΙΡΡΟΕΣ Επηρεάστηκα αρκετά από το ύφος και τον τρόπο μετάδοσης της πληροφορίας τη σημερινής πολιτικής αφίσας. Παράλληλα, επηρέασαν σημαντικά το σχεδιασμό μου τα χαρακτικά της κατοχής και του εμφυλίου. Χρησιμοποίησα χαρακτικά του Τάσσου (Α. Αλεβίζου), της Βάσως Κατράκη και του Γιώργου Φαρσακίδη, ως προς την συγκινησιακή απόδοση της εικόνας και την έντονη χρήση συμβολισμού. Οι μορφές χαρακτηρίζονται από τραγικότητα, είναι μελαγχολικές και αυστηρές, ενώ το σώμα τους παραμορφώνεται, παραπέμποντας και σε εξπρεσιονιστικά στοιχεία (Παυλόπουλος, 2004 και Μαχαιράς, 2008). Η πολιτική γελοιογραφία υπήρξε σημείο-σταθμός στην έρευνά μου, όχι μόνο για τις καθαρές της μορφές, αλλά και το αυθόρμητο ύφος που αντιπροσωπεύει. Οι σκιτσογράφοι ενεργούν ως κριτικοί της επικαιρότητας, χρησιμοποιώντας την διαλεκτική του οπτικού και του ρηματικού, δοσμένη πολλές φορές με προκλητικό τρόπο (Παπαδανιήλ, 2003 και Σαπρανίδης, 2005). Από τον 20ο αιώνα μέχρι και τον 21ο, απορρόφησα αρκετά στοιχεία διαφόρων αντιπροσωπευτικών καλλιτεχνών όπως του Μποστ, του Δημ. Μητρόπουλου, του Κουμεντάκη, του Δημ. Χατζόπουλου και του Μιχ. Κουντούρη.

42

οἴκ αδε

ΣΎΜΒΟΛΑ & ΜΟΡΦΈΣ

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Στην εικόνα επικρατούν μόνο όσα στοιχεία χρειάζονται για την επικοινωνία του μηνύματος: συνήθως τρεις κυρίαρχες μορφές, μια περιορισμένη χρωματική παλέτα και καθαρές φόρμες. Έχουν ληφθεί υπόψη ποικίλοι άξονες και κατάλληλη ιεράρχηση των σχημάτων για την βέλτιστη μετάδοση της πληροφορίας. Τα σύμβολα είναι γνώριμα και οικεία στην κουλτούρα εντός της οποίας λειτουργούν οι κώδικες, ώστε οι οπτικοί συνειρμοί να είναι άμεσα αναγνωρίσιμοι στον θεατή. Χρησιμοποιείται κείμενο μόνο όπου είναι απολύτως απαραίτητο, για την ελαχιστοποίηση γλωσσικών περιορισμών.

Μορφές και χαρακτήρες που εικονίζονται είναι:

Η Δημοκρατία Με το χαρακτηριστικό λευκό σκουφάκι με το γράμμα “Δ”, από τις γελοιογραφίες του Δ. Μητρόπουλου, ή και χωρίς αυτό (Μητρόπουλος, 2014). Είναι ζωντανή, κινείται και παίρνει μέρος στις εικονογραφήσεις. Εικονίζεται με σκούρα μαλλιά και λευκά ρούχα.

Η Πατρίδα Συμβολίζεται κυρίως από την ελληνική σημαία, ή και το μπλε χρώμα. Σε ορισμένες περιπτώσεις παίρνει γυναικεία μορφή, παρόμοια με αυτή της Δημοκρατίας.

Ο Λαός Σε κοινές εμπειρίες ή απόψεις, όσο διχασμένος και αν είναι, ο ελληνικός λαός εμφανίζεται συσπειρωμένος. Σε σχέση με διάφορους ηγέτες ή καθεστώς, παρόλο που η μορφή του είναι μικρότερη, καταφέρνει να μετατρέπεται σε υπολογίσιμη δύναμη.

43

οἴκ αδε

Θάλεια - Μαρία Μπίθα

Ο εχθρός Είναι ο ενεργός εχθρός της εκάστοτε χρονικής περιόδου, είτε φυσικός είτε νοητός, και συμβολίζεται από αρπακτικά πτηνά και ερπετά. Τα ερπετά ειδικά στην πολιτική προπαγάνδα έχουν χρησιμοποιηθεί πολλάκις για τον συμβολισμό και τη στοχοποίηση του “εχθρού”. Από τη βίβλο, ο διάβολος και η “αμαρτία” παίρνει τη μορφή φιδιού (Hall, 2007). Μέχρι και σήμερα συμβολίζει τον προδότη και μια “απειλή” που δεν είναι εμφανής (Martin, Ronnberg και Francesca, 2010). Αντίστοιχα, τα αρπακτικά πτηνά, όπως τα όρνεα, συμβολίζουν τον θάνατο, καθώς συνηθίζουν να ακολουθούν τον πόλεμο και να τρέφονται με τα πτώματα (Jung C. και λοιποί, 1997 και Bruce-Mitford, 2000). Τα κοράκια, είναι οι λεγόμενοι “αγγελιοφόροι θανάτου”. Στην κέλτικη μυθολογία υπήρξαν κακοί οιωνοί και ταραχοποιά στοιχεία. Στην διάρκεια της πανώλης, η μάσκα των γιατρών είχε τη μορφή του κορακιού (Martin, Ronnberg και Francesca, 2010).

Ο Ολοκληρωτισμός Συμβολίζεται με τον οβελίσκο, ένα σύμβολο δύναμης αλλά και καταπίεσης καθώς πολλοί οικοδομήθηκαν από σκλάβους (Curran B. και λοιποί, 2009). Στις εικονογραφήσεις είναι η δικτατορία στην Ελλάδα, και η απειλή του ολοκληρωτισμού. Η χούντα του ‘67 συμβολίζεται ως μια τρύπα (πηγάδι) στο έδαφος. Στο μυθιστόρημα του Έντγκαρ Άλαν Πόε ”το Πηγάδι και το Εκκρεμές”, ο πρωταγωνιστής ως κατάδικος της Ιεράς Εξέτασης, βρίσκεται σε ένα ιδιόμορφο κελί με ένα βαθύ πηγάδι στο κέντρο και ένα εκκρεμές με μια λάμα που σταδιακά τον πλησιάζει (1842). Το πηγάδι συμβολίζει την τιμωρία και προκαλεί φόβο, γιατί δε ξέρεις τί υπάρχει στον πάτο˙ και αν πέσεις, μπορεί να μην καταφέρεις να ξαναβγείς.

οἴκ αδε

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Το παιχνίδι της εξουσίας Αρκετές φορές έχουν παρομοιαστεί οι διάφορες σχέσεις εξουσίας ως ένα “παιχνίδι” (Bittner, 2018). Χέρια ασώματα, που κατευθύνουν τα “πιόνια” και εμφανίζονται σε αρκετές εικονογραφήσεις (Bruce-Mitford, 2000). Είναι ο αόρατος ”παίκτης”: το κράτος, η κοινότητα, ή η ίδια η εξουσία, απ’ όπου και αν μπορεί να έρχεται. Τα πιόνια αντίστοιχα είναι πολλά: η χούντα ως στρατιωτάκι, η μοναρχία ως μαριονέτα, ο λαός ως άψυχη κούκλα κ.ο.κ.

Λοιπά σύμβολα: Η Μοναρχία, απεικονίζεται με ένα στέμμα. Ο ναζισμός, από το σύμβολο της σβάστικας. Τα θύματα και οι νεκροί, από λουλούδια και συγκεκριμένα την ανεμώνη. Στον χριστιανισμό συμβολίζει το αίμα των αγίων και τον θάνατο των αθώων ψυχών (Bruce-Mitford, 2000). Η αιχμαλωσία, μέσα από τα κλουβιά και τη στάση του σώματος. Η σκιά και ο αντικατοπτρισμός, συμβολίζουν την αλήθεια και τη διαύγεια. Κάτι που υποβόσκει, και υποδηλώνει κρυφούς παραλληλισμούς (BruceMitford, 2000). Διεθνή Σύμβολα: Το σήμα της ειρήνης, σημαίες κρατών, η σημαία της ΕΟΚ και της ΕΕ. Οι αναλογίες και η στάση του σώματος υποδηλώνουν συναισθήματα, σκέψεις και τις σχέσεις εξουσίας των στοιχείων.

οἴκ αδε

Θάλεια - Μαρία Μπίθα

/ΠΟΡΕΙΑ ΣΧ ΠΡΩΤΑ ΣΚΙΤΣΑ

οἴκ αδε

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

ΧΕΔΙΑΣΜΟΎ ΤΕΛΙΚΑ ΣΚΙΤΣΑ

ΕΞΕΛΙΞΉ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΎ Σκάνδαλο Βατοπεδίου Τεύχος 5ο Πυρκαγιά Τεύχος 5ο

48

49

ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΟΝ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ Η καταστροφή της Σμύρνης Τεύχος 1ο Οικογενειοκρατία Τεύχος 5ο

50

51

ΑΝΆΛΥΣΗ ΤΕΛΙΚΩΝ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΉΣΕΩΝ Οι εικονογραφήσεις ταξινομούνται σε 11 ευρείες κατηγορίες, οι οποίες δεν είναι απόλυτες. Πολλές εικονογραφήσεις ανήκουν σε πολλαπλές κατηγορίες, αλλά για την ανάγκη της ανάλυσης αυτής, τις χωρίζουμε ως εξής:

ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΉΣΕΙΣ ΜΕ ΚΕΝΤΡΙΚΌ ΜΟΤΊΒΟ ΤΗΝ ΔΥΑΔΙΚΌΤΗΤΑ (10) Τονίζεται η ισορροπία και η συμμετρία, σχηματικά ή νοηματικά.

Ο Εθνικός Διχασμός [1], Η Δίκη των έξι [1], Οι πρόσφυγες [1], Ηγέτης και Σατανάς [1], Εποχή των δικτατόρων [1], Τα Τάγματα Ασφαλείας [2], Αυτοκαταστροφή Χούντας [2], Ο Δικομματισμός [5], ΝΔ εναντίον ΠΑΣΟΚ [5], Τα Ίμια και οι Ελληνοτουρκικές σχέσεις [5]

* Όνομα Εικονογράφησης [Τεύχος] ** Οι εικονογραφήσεις παρουσιάζονται με σειρά τεύχους και σελίδας / ανά κατηγορία *** Τα πλάγια γράμματα στις περιγραφές των εικονογραφήσεων είναι αποσπάσματα από τα τεύχη

52

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Τεύχος 1ο / Σελ. 19

Εθνικός Διχασμός

οἴκ αδε

Η Ελλάδα χωρίζεται στα δύο κάτω από την αντιπαράθεση των δύο ηγετών της χώρας: του Ελευθέριου Βενιζέλου και του Κωνσταντίνου Α’. “Το χάσμα που χωρίζει πλέον τον Βασιλιά και τον πρωθυπουργό είναι αγεφύρωτο. Η κοινή αγάπη του κόσμου και για τους δύο, προκαλεί την έκδηλη αφοσίωση αλλά και τον φανατισμό μεταξύ των οπαδών τους.”

53

Η Δίκη των έξι

Τεύχος 1ο / Σελ. 35

Εφτά πολιτικοί και ένας στρατιωτικός δικάζονται από το στρατοδικείο με την κατηγορία της Εσχάτης προδοσίας μετά την αποτυχία της μικρασιατικής εκστρατείας. Μία απόφαση δικαστηρίου στέλνει τους έξι από αυτούς στο εκτελεστικό απόσπασμα.

54

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Τεύχος 1ο / Σελ. 31

Οι πρόσφυγες

οἴκ αδε

”Το σχεδόν 1,5 εκατομμύριο πρόσφυγες που φτάνουν στην Ελλάδα γίνεται εστία περιστατικών ρατσισμού λόγω της διαφοράς της νοοτροπίας μεταξύ προσφύγων και γηγενών. […] 100 χρόνια αργότερα, η Μεσόγειος και το Αιγαίο θα γίνουν πάλι τόποι θανάτου και ελπίδας, για ένα καλύτερο μέλλον. Θα αλλάξουν μόνο τα ονόματα.” Το κείμενο και η εικονογράφηση παραλληλίζουν τους πρόσφυγες της Σμύρνης το 1922 με τους πρόσφυγες της Συρίας το 2015, αποτέλεσμα πολέμου και στις δύο περιπτώσεις.

55

οἴκ αδε

Θάλεια - Μαρία Μπίθα

Ηγέτης και Σατανάς Τεύχος 1ο / Σελ. 49

Σύμφωνα με τον Γιώργο Θεοτοκά στο μυθιστόρημά του Αργώ, για τη μισή Ελλάδα ο Ελευθέριος Βενιζέλος ήταν ηγέτης, σωτήρας και σύμβολο· για την άλλη μισή ήταν ο Σατανάς. Η εικονογράφηση είναι εμπνευσμένη από προπαγανδιστική κάρτα της περιόδου του Εθνικού διχασμού.

56

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Τεύχος 1ο / Σελ. 45

Εποχή των δικτατόρων

οἴκ αδε

Εμπνευσμένη από σκίτσο της εποχής, η σκιά του αγκυλωτού σταυρού προβάλλει αμείλικτη.

57

Τεύχος 2ο / Σελ. 62

Τα Τάγματα Ασφαλείας Τα Τάγματα ασφαλείας, οι επονομαζόμενοι “Γερμανοτσολιάδες”, φρόντιζαν στην διαιώνιση του εκφοβισμού του κατακτητή και στις εκτελέσεις. Μια από τις υποχρεώσεις τους, ήταν και η “φρούρηση” των εκτελεσμένων πτωμάτων ώστε να μη τα απομακρύνουν οι συγγενείς και να παραμείνουν σε κοινή θέα. Η εικονογράφηση εκφράζει τις 2 όψεις του νομίσματος και θίγει τον βαθμό προδοσίας του δωσιλογισμού, που θεωρείται ένα θέμα ταμπού έως και σήμερα. Και οι δύο χαρακτήρες στην εικονογράφηση έχουν οπτική επαφή, συλλογιζόμενοι τη θέση του άλλου.

58

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Τεύχος 1ο / Σελ. 34

Αυτοκαταστροφή Χούντας

οἴκ αδε

Εκ των έσω η δικτατορία θα καταρρεύσει. Ο στρατιωτικός της χούντας απειλείται από την ίδια του τη σκιά, και είναι αυτή που θα φέρει και την καταστροφή του. Η μορφή του στρατιωτικού είναι επηρεασμένη από αντιδικτατορική αφίσα της ΚΝΕ.

59

Τεύχος 5ο / Σελ.. 43

Ο Δικομματισμός ”Η υπερπολιτικοποίηση του βίου και η οπαδοποίηση των κομμάτων, περιστρέφονται γύρω από τις χαρισματικές προσωπικότητες του Κ. Καραμανλή και του Α. Παπανδρέου. Η Ελλάδα βάφεται “πράσινη” και “γαλάζια”. Το αιώνιο δίλημμα της κόντρας ΝΔ-ΠΑΣΟΚ θα ξεκινήσει εδώ, σχηματίζοντας δύο κόσμους που θα εδραιωθούν στην εξουσία για τρεις δεκαετίες. Στο τέλος, θα φτάσουν για τους πολίτες να σημαίνουν το ίδιο πράγμα.”

60

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Τεύχος 5ο / Σελ. 53

ΝΔ εναντίον ΠΑΣΟΚ

οἴκ αδε

Ο δικομματισμός βρίσκεται σε μια εύθραυστη ισορροπία, καθώς οι δύο πλευρές ετοιμάζονται για κατά μέτωπο επίθεση.

61

Τεύχος 5ο / Σελ.. 43

Τα Ίμια και οι Ελληνοτουρκικές σχέσεις Δύο νησίδες στο Αιγαίο γίνονται η αφορμή για άλλη μία κρίση στις σχέσεις των δύο χωρών. Όμως η διαφωνία τους κρίνεται βαθύτερη, με μύρια προβλήματα να κρύβονται κάτω από την επιφάνεια. Στην εικονογράφηση οι βραχονησίδες αποκαλύπτουν σαν ένα παγόβουνο την αληθινή φύση της σύγκρουσης των δύο χωρών.

62

οἴκ αδε

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΉΣΕΙΣ ΜΕ ΚΕΝΤΡΙΚΌ ΜΟΤΊΒΟ ΤΗΝ ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑ (5) Η κατηγορία αυτή μεταφέρει κυρίως την αλληλεγγύη και την ένωση του λαού.

Έλληνες εις τα Όπλα! [2], Ψωμί Παιδεία Ελευθερία [4], Αποτίναξη Δικτατορίας [4], Πρώτον Βήμα στην Ελευθερία [5], Ο Σεισμός του ’99 [5]

63

Θάλεια - Μαρία Μπίθα

Τεύχος 2ο / Σελ. 13

Έλληνες εις τα όπλα!

οἴκ αδε

Ο λαός ενωμένος στέκεται μαζί στην απόφαση του Μεταξά για κήρυξη πολέμου στην Ιταλία. Ο τίτλος είναι από το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας «Ασύρματος» την ημέρα της 28ης Οκτωβρίου του 1940. «Το Έθνος σύσσωμον αντιμετωπίζει την θρασύδειλον πρόκλησιν των Ιταλών». Εφ. Ασύρματος

64

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Τεύχος 4ο / Σελ. 44

Ψωμί Παιδεία Ελευθερία

οἴκ αδε

Εικονογράφηση προς τιμήν των νεκρών του Πολυτεχνείου, για τη θυσία τους ενάντια στα όργανα της δικτατορίας.

65

Τεύχος 4ο / Σελ. 55

Αποτίναξη Δικτατορίας «Ο Μαύρος Πύργος της δικτατορίας καταρρέει μετά από 7 χρόνια, 3 μήνες και 3 μέρες.» Η Δικτατορία των Συνταγματαρχών, βασισμένη στα σύμβολα και τις αξίες της δικτατορίας του Μεταξά, πέφτει με επεισοδιακό τρόπο, όπως και τα περισσότερα αυταρχικά καθεστώτα του δυτικού κόσμου την περίοδο εκείνη.

66

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Τεύχος 5ο / Σελ. 10

Πρώτον Βήμα στην Ελευθερία

οἴκ αδε

Στην εικονογράφηση αυτή, παρουσιάζονται τρία από τα πρωτοσέλιδα των ημερών που ακολούθησαν τον ερχομό του Κ. Καραμανλή στην Ελλάδα, και την αποτίναξη της χούντας μια και καλή. Ο λαός πανηγυρίζει την Δημοκρατία και στέκεται ενωμένος.

67

Ο Σεισμός του ‘99

Τεύχος 5ο / Σελ. 87–88

”Η Αθήνα αρχίζει να σείεται από έναν από τους πιο καταστροφικούς σεισμούς που έχουν πλήξει την ελληνική πρωτεύουσα. [...] Έναν μήνα πριν, το Ιζμίτ της Τουρκίας πλήττεται από έναν μεγαλύτερης κλίμακας σεισμό. Η ανταπόκριση βοήθειας και από τις δύο χώρες υπήρξε άμεση και καταλυτική. [...] Μέσα σε μερικούς μήνες οι δύο χώρες θα προσεγγιστούν περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη φορά στα τελευταία 40 χρόνια.” Ο καταστροφικός χαρακτήρας του σεισμού φέρνει

AKTO / 2018 / 2019

κοντά Ελλάδα και Τουρκία, και η αλληλεγγύη ανά-

68

μεσά τους υφίσταται δίχως σύνορα.

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

AKTO / 2018 / 2019

οἴκ αδε

69

οἴκ αδε

Θάλεια - Μαρία Μπίθα

ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΉΣΕΙΣ ΜΕ ΚΕΝΤΡΙΚΌ ΜΟΤΊΒΟ ΤΗΝ ΕΙΡΩΝΕΙΑ (15) Η ειρωνεία χρησιμοποιεί την αντίθεση και τη διαστρέβλωση των συμβόλων, ώστε να προσδώσει διαφορετική νοηματοδότηση στην εικόνα.

Δημοκρατία τρικύκλου [3], Η Μοναρχία [3], Δικαιοσύνη από φελιζόλ [4], Η Ελλάδα στην ΕΟΚ [5], Η Κυβέρνηση “Φαξ” [5], Το τέλος της ΕΣΣΔ [5], Το σκάνδαλο του χρηματιστηρίου [5], Μακεδονικό Ζήτημα [5], Ο Σεισμός του ‘99 [5], Το μιλένιουμ [5], Το Ευρώ και η Ελλάδα [5], Η φλόγα των ολυμπιακών αγώνων [5], Σκάνδαλο Βατοπεδίου [5], Ο Δεκέμβρης του 2008 [5], Ναι/ Όχι [5] ROSE BY ANY OTHER NAME Rose Thorn Vase από Bill Riker Αντί για το τριαντάφυλλο, το βάζο είναι αυτό που έχει τα αγκάθια

70

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Τεύχος 3ο / Σελ. 59

Δημοκρατία τρικύκλου

οἴκ αδε

Σε μια διαδήλωση υπέρ της ειρήνης στη Θεσσαλονίκη, δολοφονείται ο Γρηγόρης Λαμπράκης, βουλευτής της ΕΔΑ. Ένα τρίκυκλο όχημα με δύο επιβαίνοντες περνάει δίπλα του με μεγάλη ταχύτητα. Ο Γ. Λαμπράκης επεσε στο έδαφος αιμόφυρτος και οι δύο άντρες απομακρύνθηκαν, χωρίς να τους σταματήσει κανείς. Η “δημοκρατία του τρικύκλου” του Κων. Καραμανλή, όπως ονομάστηκε, παραιτείται. Εμπνευσμένο από τη γελοιογραφία του Φ. Δημητριάδη, που είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα ”Μακεδονία” την ίδια μέρα.

71

Τεύχος 3ο / Σελ. 61

Η Μοναρχία /2 Από την αφίσα του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ για το διαβλητό δημοψήφισμα του 1946 και την φύση της μοναρχίας στην Ελλάδα. Το στέμμα της μοναρχίας απεικονίζεται με αγκάθια και το όρνιο στέκεται στην κορυφή, ως πηγή διχασμού και καταστροφής.

72

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Τεύχος 4ο / Σελ..29

Δικαιοσύνη από φελιζόλ

οἴκ αδε

”Οι “εορτές πολεμικής αρετής” των Ελλήνων, όπως και πολλές άλλες εκδηλώσεις, συγκροτούνται με παρελάσεις, ακροβατικές επιδείξεις, άρματα από φελιζόλ, στολές αρχαίων, βυζαντινών, αρματολών, και τραγουδώντας τον «Ύμνο της 21ης Απριλίου»”. Η εικονογράφηση είναι εμπνευσμένη από τα άρματα από φελιζόλ στη διάρκεια της χούντας. Οι πολίτες εμφανίζονται ως οι ”είλωτες” που το σέρνουν, ενώ στην κορυφή η ”δικαιοσύνη” με μαστίγιο επιβάλλει τον νόμο.

73

Τεύχος 5ο / Σελ. 27

Η Ελλάδα στην ΕΟΚ ”29 Μαΐου 1979 / Το όραμα του Κ. Καραμανλή γίνεται πραγματικότητα. Στο Ζάππειο μέγαρο, η Ελλάδα γίνεται το 10ο μέλος της ΕΟΚ.”

74

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Τεύχος 5ο / Σελ. 59

Η Κυβέρνηση “Φαξ”

οἴκ αδε

”25 Αυγούστου 1988 / Ένα σοβαρό πρόβλημα υγείας θα αναγκάσει τον Α. Παπανδρέου να αποχωρήσει ξαφνικά για Λονδίνο, όπου θα παραμείνει νοσηλευόμενος για δύο μήνες. Η κυβέρνηση μένει δίχως κεφαλή να αντιμετωπίσει το κενό εξουσίας, και τα χλευαστικά σχόλια περί “κυβέρνησης φαξ”.”

75

Τεύχος 5ο / Σελ. 55

Το τέλος του ψυχρού πολέμου Ο ψυχρός πόλεμος τελειώνει. Η κοινωνία αλλάζει. Ανατολή και Δύση προσεγγίζονται ενώνοντας τα δύο κομμάτια με μια βελόνα και κλωστή, λόγω του ότι ο πόλεμος αυτός δεν είχε πεδία μάχης με την παραδοσιακή έννοια, αλλά κατάφερε να χωρίσει ολόκληρες ηπείρους και να υψώσει τείχη.

76

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Τεύχος 5ο / Σελ. 56

Το τέλος της ΕΣΣΔ

οἴκ αδε

Μεσάνυχτα 25 Δεκεμβρίου 1991, η τελευταία Σοβιετική σημαία υπεστάλη στο Κρεμλίνο και αντικαθίσταται από την τρίχρωμη σημαία της Ρωσίας. Το κόκκινο χρώμα της σημαίας της ΕΣΣΔ λιώνει και πέφτει στο έδαφος σαν αίμα, διαγράφοντας οριστικά την κόκκινη αυτοκρατορία και αφήνοντας τα σημάδια της στα συμμαχικά της κράτη. Το χρώμα υποχωρεί, η σημαία γίνεται σταδιακά λευκή, υποδηλώνοντας την ήττα της ΕΣΣΔ στην σκακιέρα του ψυχρού πολέμου.

77

Τεύχος 5ο / Σελ. 71

Μακεδονικό Ζήτημα Ο ήλιος της Βεργίνας απλώνεται. Η Ελλάδα έχει ήδη κατοχυρώσει την μακεδονική ιστορία της, όμως η ΠΓΔΜ ανεβαίνει με τη σειρά της για να διεκδικήσει το δικό της, ξεκινώντας την διαμάχη μεταξύ των δύο κρατών.

78

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Τεύχος 5ο / Σελ. 90

Το Σκάνδαλο του Χρηματιστηρίου

οἴκ αδε

“Η χρηματιστηριακή παραζάλη εκείνων των χρόνων σκάει σαν “φούσκα” στα πρόσωπα των μικροεπενδυτών. Περιουσίες και κόποι μιας ζωής εξανεμίστηκαν. […] Τα πολιτικά κόμματα εκμεταλλέυτηκαν αυτή την άγνοια, ενθαρρύνοντας και παραπλανόντας τους πολίτες για αγορά μετοχών.” Η εικονογράφηση παρουσιάζει το κραχ του ελληνικού χρηματιστηρίου το 1999, στο οποίο πολλοί έχασαν τις περιουσίες τους μέσα σε λίγο καιρό. Ο δείκτης του χρηματιστηρίου μετατρέπεται σε φίδι που σφίγγει και εγκλωβίζει τον πολίτη.

79

Τεύχος 5ο / Σελ. 93

Το Μιλένιουμ «Δεν είναι καιρός για τέτοιους προβληματισμούς όμως, έρχεται το μιλένιουμ. Το ορόσημο του απώτατου μέλλοντος, του τέλους του αιώνα, της χιλιετίας, του κόσμου. Είναι μια νέα εποχή. Στην Ελλάς του 2000, όλα μπορούν να γίνουν.” Μέσα από μια φαντασμαγορική πρωτοχρονιά, ο ουρανός γεμίζει πυροτεχνήματα. Το Μιλένιουμ εμφανίζεται ανάμεσά τους ως καμικάζι αυτοκτονίας, προαναγγέλλοντας τη ζοφερή περίοδο της οικονομικής κρίσης που θα επακολουθούσε.

80

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Τεύχος 5ο / Σελ. 99

Το Ευρώ και η Ελλάδα

οἴκ αδε

”Η Ελλάδα είναι πλέον στο “κλαμπ” των ισχυρών, ένα πλήρες μέλος της ευρωζώνης και με νόμισμα το υπέρτατο “ευρώ”. Η Ελλάδα εμφανίζεται ως ένα μωρό που παίζει με το νέο νόμισμα, δίχως να μπορεί να κατανοήσει πως ακριβώς θα το χρησιμοποιήσει.

81

Θάλεια - Μαρία Μπίθα

Τεύχος 5ο / Σελ. 102

Η φλόγα των Ολυμπιακών Αγώνων

οἴκ αδε

Η εικονογράφηση είναι επηρεασμένη από την τελετή λήξης των Ολυμπιακών αγώνων της Αθήνας το 2004. Ένα ”χάρτινο” καράβι εμφανίζεται στη σκηνή με την φλόγα των ολυμπιακών αγώνων. Εδώ η φλόγα αυτή ταυτόχρονα φωτίζει αλλά γίνεται και η αιτία καταστροφής του καραβιού, καίγοντάς το. ”Οι Ολυμπιακοί Αγώνες μπορεί να έδωσαν μια αναπτυξιακή ώθηση στη χώρα, αλλά αποτέλεσαν ένα ομολογουμένως σπάταλο και υπερφίαλο εγχείρημα. Η “χρονιά της Ελλάδας” σύντομα θα τελειώσει.”

82

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Τεύχος 5ο / Σελ. 113

Σκάνδαλο Βατοπεδίου

οἴκ αδε

Από τα μεγαλύτερα σκάνδαλα της μεταπολίτευσης, η εικονογράφηση αναφέρεται στο σκάνδαλο με τη Μονή Βατοπεδίου, και στην παραχώρηση εκτάσεων της Λίμνης Βιστωνίδας στο Δημόσιο με αντάλλαγμα κρατικά ακίνητα σε τουριστικές περιοχές.. Ένας βλοσυρός παπάς περπατά ανάμεσα στις εκτάσεις γης, ενώ το ράσο του γίνεται ένα με τα βουνά του φόντου.

83

Τεύχος 5ο / Σελ. 117

Ο Δεκέμβρης του 2008 Εκείνο το βράδυ του Δεκεμβρίου του 2008 ένας διαπληκτισμός μεταξύ δύο αστυνομικών και μιας ομάδας νεαρών στα εξάρχεια θα οδηγήσει στον θάνατο του 15χρονου Αλέξη Γρηγορόπουλου. Η Αθήνα τον Δεκέμβρη του 2008 μετατρέπεται σε πεδίο μάχης, με εξεγέρσεις, μαζικές πορείες και συλλαλητήρια διαμαρτυρίας στην δολοφονία του 15χρονου Αλέξη. Η εικονογράφηση παρουσιάζει μια βόμβα μολότοφ, στην οποία το παρανάλωμα γίνεται η ίδια η ελληνική σημαία.

84

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Ναι/ Όχι

Τεύχος 5ο / Σελ. 141

οἴκ αδε

27 Ιουνίου 2015/ Η Ελλάδα πάει σε Δημοψήφισμα με το ερώτημα εάν πρέπει να γίνει δεκτή η τελευταία πρόταση των θεσμών για συμφωνία. Η Ελλάδα ψηφίζει “όχι” σε ποσοστό 61,31%, αλλά μέσα σε μια εβδομάδα το “περήφανο” ΟΧΙ μετατρέπεται αστραπιαία σε άλλη μία συμφωνία και στο τρίτο κατα σειρά μνημόνιο. Η εικονογράφηση παρουσιάζει το ΝΑΙ της κυβέρνησης να είναι κατασκευασμένο από πολλαπλά ΟΧΙ.

85

οἴκ αδε

Θάλεια - Μαρία Μπίθα

ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΉΣΕΙΣ ΜΕ ΚΕΝΤΡΙΚΌ ΜΟΤΊΒΟ ΤΗΝ ΑΠΟΓΝΩΣΗ (8) Απεικονίζονται καταστάσεις κυριολεκτικού ή μεταφορικού εγκλεισμού ή καταπίεσης.

Δικτατορία Μεταξά [1], Εξόριστος στο Αιγαίο [1], Υπερπληθωρισμός [2], Μακρόνησος [3], Σεπτεμβριανά ‘55 [3], Η Αμερική και η Χούντα [4], Λογοκρισία [4], Το χρέος [5]

86

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Τεύχος 1ο / Σελ. 55

Δικτατορία Μεταξά

οἴκ αδε

Ο οβελίσκος της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου καταπιέζει τον λαό, ο οποίος αδυνατεί να την αντιμετωπίσει. Εμπνευσμένο από τον στολισμό του λιμανιού της Πάτρας που είχε στολιστεί για την υποδοχή του Ιωάννη Μεταξά, στις 07.11.1937.

87

Τεύχος 1ο / Σελ. 57

Εξόριστος στο Αιγαίο ”[…] Εκτιμάται ότι μεταξύ 1929 και 1937 εκτοπίστηκαν 3.000 άτομα με βάση το Ιδιώνυμο και άλλα 1.000-5.000 με βάση διάφορους άλλους νόμους του μεταξικού καθεστώτος.” Η μορφή του εξόριστου αναδύεται μόνη στη θάλασσα ως νησί.

88

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Τεύχος 2ο / Σελ. 50

Υπερπληθωρισμός

οἴκ αδε

”[…] Στις καταστροφικές συνέπειες στην οικονομία της χώρας είναι και η κυκλοφορία των κατοχικών νομισμάτων, οι πληθωριστικές δραχμές που ολοένα και μεγάλωναν σε ποσά: Το 1943 εμφανίζονται οι 5, 10 και 25 χιλιάδες δραχμές σε χαρτονόμισμα. Το 1944, οι 100 και 500 χιλιάδες δραχμές. Συνεχίζουν με χαρτονομίσματα των 1 και 5 εκατομμυρίων. Πριν την απελευθέρωση κάνουν την εμφάνισή τους 200 και 500 εκατομμύρια δραχμές.” Η αδυνατισμένη φιγούρα του λαού λυγίζει κάτω από το ”βάρος” της υπερπληθωριστικής δραχμής.

89

Τεύχος 3ο / Σελ. 27

Μακρόνησος Η εικονογράφηση είναι εμπνευσμένη από προσωπική ιστορία κρατουμένου που περιγράφει την παραμονή στην Μακρόνησο ως έναν τόπο, τόσο κοντινό στο κέντρο της Ελλάδας αλλά συνάμα και τόσο μακρινό από την κοινωνία, που «όσο και αν ούρλιαζες δε θα σε άκουγε κανείς».

90

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Τεύχος 2ο / Σελ. 51

Σεπτεμβριανά ‘55

οἴκ αδε

Εικονογράφηση που αναφέρεται στο οργανωμένο πογκρόμ της 6ης Σεπτεμβρίου 1955 στη Κωνσταντινούπολη, κατά των περιουσιών των Ελλήνων ομογενών και των Αρμένιων. Στο οβάλ κάδρο, η εικόνα έχει σβηστεί, συμβολίζοντας τον βανδαλισμό της περιουσίας.

91

Τεύχος 4ο / Σελ. 27

Η Αμερική και η Χούντα Η Αμερική κρατά παθητική στάση ως προς το καθεστώς της Χούντας και επιλέγει να «απέχει» στις εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα, παρόλο που τα προηγούμενα χρόνια εμπλέχτηκε όσο καμία άλλη σε αυτές. Η σκιά της φανερώνει την «τρύπα» της δικτατορίας, στην οποία πάει και πέφτει η Ελλάδα, ενώ αυτή απλά παρακολουθεί.

92

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Λογοκρισία

Τεύχος 4ο / Σελ. 30

οἴκ αδε

”Η ευθεία καταπάτηση των δημοκρατικών ελευθεριών καταφέρνει να ελέγξει κάθε πληροφορία και να φιμώσει το θέατρο, τη μουσική, τον κινηματογράφο, τα πανεπιστήμια, τις εφημερίδες. Βιαίως προσπαθεί το καθεστώς να καταστείλει κάθε ελεύθερη έκφραση.” Η Εικονογράφηση παρουσιάζει την Δημοκρατία με ένα κλουβί στο κεφάλι της, ως μια μορφή ”φιμώματός” της.

93

Τεύχος 5ο / Σελ. 127

Το χρέος Η ΕΕ σκύβει για να βρει την Ελλάδα κάτω από ένα σωρό από χαρτονομίσματα να λυγίζει από το βάρος του χρέους της.

94

οἴκ αδε

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΉΣΕΙΣ ΜΕ ΚΕΝΤΡΙΚΌ ΜΟΤΊΒΟ ΤΗ ΘΛΙΨΗ (11) Αναφέρεται στα θύματα πολέμου ή κάποιας καταστροφής, με κύριο συναίσθημα τη λύπη.

Η καταστροφή της Σμύρνης [1], Η μάχης της Κρήτης [1], Ο Λιμός του ΄41 [2], Σε αυτό το φέρετρο ακουμπά η Ελλάδα [2], Η Σφαγή της Κάνδανου [2], Η Σφαγή της Δράμας [2], Δεκεμβριανά 1 & 2 [2], Ο Εμφύλιος [2], Δολοφονία Λαμπράκη [2], Πυρκαγιά [5]

95

Τεύχος 1ο / Σελ. 26

Η καταστροφή της Σμύρνης ”Γέμισαν τα δωμάτια καπνό και στάχτη. Η πόλη καιγόταν απέναντι.” Κ.Χ. Μύρης, ”Η στάχτη που ταξίδευε” (1992) Η μεγάλη φωτιά ξεσπά και η Σμύρνη με γυναικεία μορφή προσπαθεί να ξεφύγει· απλώνει το χέρι της, εκλιπαρώντας για βοήθεια. Στις φλόγες σχηματίζονται τα χέρια του εχθρού.

96

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Τεύχος 2ο / Σελ. 28 –29

Η μάχης της Κρήτης

οἴκ αδε

Η Κρήτη ως αμυντικό οχυρό δεν εκπλήρωσε το σκοπό της, όμως η πύρρειος νίκη των γερμανών αντικατοπτρίζεται στα λόγια του στρατηγού Κουρτ Στούντεντ, διοικητή της επιχείρησης από την Γερμανική πλευρά, ο οποίος χαρακτήρισε την Μάχη της Κρήτης ως “νεκροταφείο των Γερμανών αλεξιπτωτιστών”.

97

Ο Λιμός του ΄41

Τεύχος 2ο / Σελ. 47

”Ο λιμός του χειμώνα του 1941 θα στοιχίσει 100.000 θύματα. Οι δρόμοι της Αθήνας παρουσιάζουν ένα φρικτό θέαμα με ανθρώπους που καταρρέουν από την εξάντληση, πτώματα που στοιβάζονται και στις δύο πλευρές του δρόμου πριν τα μαζέψουν τα απορριμματοφόρα του δήμου.” Εμπνευσμένο από το χαρακτικό του ”Η Πείνα” του Α. Τάσσου.

98

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Τεύχος 2ο / Σελ. 73

Σε αυτό το φέρετρο ακουμπά η Ελλάδα

οἴκ αδε

Η κηδεία του ποιητή Κ. Παλαμά μετουσιώνεται σε πράξη ενεργητικής αντίστασης. Ο Άγγελος Σικελιανός γράφει προς τιμήν του το ποίημα ”Παλαμάς”. ”Ηχήστε οι σάλπιγγες... Καμπάνες βροντερές, / δονήστε σύγκορμη τη χώρα πέρα ως πέρα... / Βογκήστε τύμπανα πολέμου... / Οι φοβερές σημαίες, ξεδιπλωθείτε στον αέρα ! Σ’ αυτό το φέρετρο ακουμπά η Ελλάδα! / Ένα βουνό με δάφνες αν υψώσουμε ως το Πήλιο κι ως την Όσσα, / κι αν το πυργώσουμε ως τον έβδομο ουρανό, / ποιόν κλεί, τι κι αν το πεί η δικιά μου γλώσσα;”

99

Η Σφαγή της Κανδάνου

Τεύχος 2ο / Σελ. 31

”Εδώ υπήρχε η Κάνδανος” είναι μία από τις δίγλωσσες επιγραφές που έστησαν οι Γερμανοί μετά την ισοπέδωση του χωριού και την εκτέλεση 180 κατοίκων του μετά τη μάχη της Κρήτης ως αντίποινα για την αντίσταση που προέβαλαν στα γερμανικά στρατεύματα. Η γυναικεία μορφή είναι η Ελλάδα/Δημοκρατία που φτάνει για να αντικρύσει της μαζική εκτέλεση. Το κουφάρι του αλόγου είναι από το συμβολικό σχέδιο του Γιάννη Κεφαλληνού για την Κατοχή.

100

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Τεύχος 2ο / Σελ. 41

Η Σφαγή της Δράμας

οἴκ αδε

”Η πρώτη μαζική ένοπλη εξέγερση στην Ελλάδα της κατοχής γίνεται λίγους μήνες μετά την επιβολή του ναζιστικού καθεστώτος και στη ζώνη της βουλγαρικής κατοχής, στη περιοχή της Δράμας. [...] Ότι ακολούθησε αυτή την πρόχειρα οργανωμένη αντίδραση, ήταν μια σειρά από σκληρά αντίποινα, με εκτελέσεις που ανέρχονται στους 4000 νεκρούς.” Η εικονογράφηση εκφράζει την απώλεια, απεικονίζοντας κενά παλτά και ρούχα να κρέμονται.

101

Τεύχος 2ο / Σελ. 86

Δεκεμβριανά / 1 Εμπνευσμένη από τη φωτογραφία του Dmitri Kessel της διαμαρτυρίας του ΕΑΜ μπροστά στη βουλή στις 04.12.1944 για τους νεκρούς της προηγούμενης ημέρας. Η μορφή κάθεται γονατισμένη σε στάση προσευχής, η ίδια όμως γίνεται στόχος, καθώς είναι μόνο η αρχή για τα Δεκεμβριανά και τη μάχη της Αθήνας.

102

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Τεύχος 2ο / Σελ. 92

Δεκεμβριανά / 2

οἴκ αδε

Στη μάχη των Δεκεμβριανών οι κάτοικοι έβαζαν έναν ξύλινο σταυρό στα σημεία που είχε χυθεί το αίμα των θυμάτων. Ο λαός σπαράζει για την πατρίδα.

103

Τεύχος 3ο / Σελ. 23

Ο Εμφύλιος Εμπνευσμένη από την φωτογραφία πανηγυρισμών για την αποκατάσταση της Δημοκρατίας, που απεικονίζει δύο άνδρες να αγκαλιάζονται με την ελληνική σημαία. Η σημαία, στην διάρκεια του εμφυλίου γίνεται αυτή που θα χρησιμοποιηθεί ως όπλο και θα πληγώσει τον συμπατριώτη.

104

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Τεύχος 3ο / Σελ. 57

Δολοφονία Λαμπράκη

οἴκ αδε

Η φιγούρα του βουλευτή Γ. Λαμπράκη κείτεται νεκρή κάτω από ένα μαύρο πανό με το σήμα της ειρήνης. Ο Γρηγόρης Λαμπράκης με την προσωπικότητα και τη δράση του παραμένει και σήμερα ένα σύμβολο της Δημοκρατίας και του αγωνιζόμενου ανθρώπου κατά της πολιτικής καταπίεσης. Στις 21 Απρίλιου 1963 θα διανύσει πέντε χιλιόμετρα προς την Αθήνα στη πρώτη Μαραθώνια Πορεία Ειρήνης, κρατώντας ένα απλό πανό με το σύμβολο της ειρήνης. Ένα μήνα μετά σε μια διαδήλωση υπέρ της ειρήνης, δολοφονείται από το παρακράτος.

105

Τεύχος 5ο / Σελ. 31

Πυρκαγιά Η εικονογράφηση είναι έντονα επηρεασμένη από την πυρκαγιά στο Μάτι το 2018, και στα θύματα που βρέθηκαν αγκαλιασμένα στις φλόγες. Το γεγονός δεν αναφέρεται στα τεύχη λόγω χρονικής περιόδου, όμως γίνεται αναφορά για το φαινόμενο των πυρκαγιών στην Ελλάδα εδώ και 40 χρόνια.

106

οἴκ αδε

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΉΣΕΙΣ ΜΕ ΚΕΝΤΡΙΚΌ ΜΟΤΊΒΟ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ (6) Ελληνοϊταλικός Πόλεμος [2], Επιχείρηση Γοργοπόταμος [2], Ελληνική αντίσταση 1 & 2 [2], Το κίνημα στο ναυτικό [4], Αλέξανδρος Παναγούλης [2]

107

Τεύχος 2ο / Σελ. 22

Ελληνοϊταλικός Πόλεμος Τέλη Μαρτίου 1941, ο ελληνοϊταλικός πόλεμος τελειώνει. Η ήττα που υπέστησαν οι ιταλοί κατάφερε να αμαυρώσει την φήμη του Μουσολίνι και να εγκλωβίσει τις ιταλικές δυνάμεις σε έναν αδιέξοδο πόλεμο. Εμπνευσμένη από γελοιογραφία της εποχής, ο Μουσολίνι απεικονίζεται κάτω από το ελληνικό τσαρούχι με έκφραση απόγνωσης στο πρόσωπό του, καθώς δεν περίμενε να χάσει αυτή τη μάχη.

108

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Τεύχος 2ο / Σελ. 70

Επιχείρηση Γοργοπόταμος

οἴκ αδε

Εμπνευσμένο από δύο αφίσες: ”Γοργοπόταμος” από Α. Τάσσος, και ”Ένωση θα πη δύναμη” του ΕΑΜ. Η επιχείρηση ανατίναξης της γέφυρας του Γοργοποτάμου είναι η μοναδική φορά που ο ΕΛΑΣ και ο ΕΔΕΣ συνεργάστηκαν για την αντίσταση.

109

Τεύχος 2ο / Σελ. 67

Ελληνική αντίσταση /1 Ο λαός με αποφασιστικότητα αντιστέκεται στον κατακτητή. Η μορφή του έχει δυναμική και επιβλητική στάση, ενώ στη σκιά της αντικατοπτρίζεται ολόκληρο το έθνος.

110

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Τεύχος 4ο / Σελ. 37

Το κίνημα στο ναυτικό

οἴκ αδε

”Το κίνημα στο Ναυτικό θα αποτελέσει την έμπρακτη κίνηση που αποκαλύπτει πόσο αυτή η δικτατορία είναι ανεπιθύμητη, ακόμα και στις ίδιες τις ένοπλες δυνάμεις.” Η εικονογράφηση αναφέρεται γενικά στο κίνημα των αξιωματικών του πολεμικού Ναυτικού το 1973, και συγκεκριμένα στην αποχώρηση του αντιτορπιλικού «ΒΕΛΟΣ» από άσκηση του ΝΑΤΟ. Η ανταρσία του πλοίου λαμβάνει μεγάλη δημοσιότητα και ο Παπαδόπουλος θορυβείται, αποφασίζοντας στην φιλελευθεροποίηση του καθεστώτος, κάτι που θα οδηγήσει στο οριστικό τέλος της δικτατορία.

111

AKTO / 2018 / 2019

οἴκ αδε

112

Θάλεια - Μαρία Μπίθα

οἴκ αδε

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Ελληνική αντίσταση /2

Τεύχος 2ο / Σελ. 76 – 77

”Η Παναγιώτα Σταθοπούλου, 17 χρονών και μέλος της ΕΠΟΝ, «όρμηξε σε ένα τανκ στην προσπάθεια της να το σταματήσει. Ένας Γερμανός, μέλος του πληρώματος, την πυροβόλησε και τη σκότωσε»”, αφηγείται ο αντιστασιακός Γιώργος Σταματόπουλος.” Η εικονογράφηση αναφέρεται στη μεγαλύτερη διαδήλωση στα χρόνια της κατοχής στην Αθήνα στις 22.07.1943 και

AKTO / 2018 / 2019

τιμά τους ανθρώπους που σκοτώθηκαν στην διαδήλωση.

113

Τεύχος 4ο / Σελ. 39

Αλέξανδρος Παναγούλης Ο Αλέξανδρος Παναγούλης θα εκτελέσει το πρώτο αντιστασιακό χτύπημα, με μια απόπειρα δολοφονίας του δικτάτορα Παπαδόπουλου. Στη προσπάθεια του όμως αυτή θα συλληφθεί και θα βασανιστεί σκληρά για τις πράξεις του. Στην εικονογράφηση, ο Α. Παναγούλης καταφέρνει μεν να ”αποσταθεροποιήσει” το ομοίωμα του δικτάτορα, όμως κινδυνεύει να πέσει επάνω του.

114

οἴκ αδε

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

115

οἴκ αδε

Θάλεια - Μαρία Μπίθα

ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΉΣΕΙΣ ΜΕ ΚΕΝΤΡΙΚΌ ΜΟΤΊΒΟ ΤΟΝ ΤΡΟΜΟ & ΤΗΝ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑ (7) Μεταφέρεται με σύμβολα ερπετών, αρπακτικών, ή οποιασδήποτε μορφής “θηρευτών” της εκάστοτε περιόδου.

Η Τριπλή Κατοχή [2], Δοσίλογος [2], Η Λευκή τρομοκρατία [3], Εκλογές Βίας και Νοθείας [3], Τα όρνια της δικτατορίας [4], 17 Νοέμβρη [5], Η Σύλληψη της 17 Νοέμβρη [5]

116

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Τεύχος 2ο / Σελ. 33

Η Τριπλή Κατοχή

οἴκ αδε

Ο κίονας της Ελλάδας σπάει στα τρία, συμβολίζοντας την τριπλή κατοχή στην οποία θα τεθεί η χώρα έως και τον Σεπτέμβρη του 1943. Κοράκια περιτριγυρίζουν τον κίονα ψάχνοντας για τροφή.

117

Τεύχος 2ο / Σελ. 59

Δοσίλογος Ο Δοσίλογος εμφανίζεται ως ένα κοράκι, σύμβολο του ”αγγελιαφόρου” του θανάτου. Με την χαρακτηριστική κουκούλα των καταδοτών ”επιλέγει” το θύμα του.

118

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Τεύχος 3ο / Σελ. 15

Η Λευκή τρομοκρατία

οἴκ αδε

”Σε ύπαιθρο και πόλεις παρακρατικές ακροδεξιές συμμορίες δημιουργούν κλίμα εκβιασμών και συνεχούς εκφοβισμού των λαϊκών μαζών. Η περίοδος της “Λευκής Τρομοκρατίας” ανοίγει τον δρόμο για την ανοιχτή άσκηση τρομοκρατίας, με αυξανόμενη ένταση όσο περνούν οι μήνες μετά τη Βάρκιζα.” Η Τρομοκρατία ως φίδι επιτίθεται μέσα στο σκοτάδι με κατασταλτικά μέτρα στις δραστηριότητες του ΕΑΜ και των “συμπαθούντων” των αριστερών πεποιθήσεων.

119

Τεύχος 3ο / Σελ. 54

Εκλογές Βίας και Νοθείας Η εικονογράφηση αναφέρεται στις εκλογές του 1961, και το «εκλογικό πραξικόπημα» του Κ. Καραμανλή, το οποίο αποκαλύφθηκε αργότερα. Στόχος του εν λόγω σχεδίου η συστηματική άσκηση ψυχολογικής τρομοκρατίας για τη μείωση της επιρροής της ΕΔΑ και την συνακόλουθη αλλοίωση του εκλογικού αποτελέσματος, ώστε να μην ανέλθει στην εξουσία.

120

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Τεύχος 4ο / Σελ. 48

Τα όρνια της δικτατορίας

οἴκ αδε

Τα όρνια του καθεστώτος περικυκλώνουν την αντίσταση και την κεφαλή του Πολυτεχνείου, που συμβολίζει τους αγώνες των φοιτητών εκείνης της περιόδου, προκειμένου να ”τραφούν” από τους νεκρούς.

121

Τεύχος 5ο / Σελ. 23

17 Νοέμβρη Η τρομοκρατία απεικονίζεται ως φίδι, του οποίου όταν προσπαθεί ο λαός να του κόψει το κεφάλι, αυτό βγάζει δύο στη θέση του.

122

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Τεύχος 5ο / Σελ. 97

Η Σύλληψη της 17 Νοέμβρη

οἴκ αδε

”29 Ιουλίου 2002 / Μετά από 27 χρόνια δράσης, 23 νεκρούς, και δεκάδες τραυματίες, η μυθοποιημένη πλέον “17 Νοέμβρη” τερματίζει τη δράση της. Στο λιμάνι του Πειραιά, μια βόμβα εκρήγνυται στα χέρια ενός μέλους της, τον Σάββα Ξηρό. Η εικονογράφηση εκφράζει την φύση της τρομοκρατίας, ως έναν αιώνιο εχθρό που η πάταξή του ισοδυναμεί με ένα κυνήγι σκιών. Αμέσως μετά τη σύλληψή της, μία άλλη τρομοκρατική οργάνωση έρχεται στο προσκήνιο, επηρεασμένη από το έργο της 17Ν.

123

οἴκ αδε

Θάλεια - Μαρία Μπίθα

ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΉΣΕΙΣ ΜΕ ΚΕΝΤΡΙΚΌ ΜΟΤΊΒΟ ΤΗΝ ΕΛΠΙΔΑ (2) Είναι παρούσες η Δημοκρατία ή η Πατρίδα Ελλάδα.

Απελευθέρωση [2], Η “Νέα” Δημοκρατία [5]

124

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Τεύχος 2ο / Σελ. 81

Απελευθέρωση

οἴκ αδε

Έχουν περάσει 1264 ημέρες από την συνθηκολόγηση και την καταδίκη της χώρας. Η Ελλάδα στέκεται μεν στο χείλος του γκρεμού αλλά είναι και πάλι ελεύθερη.

125

Θάλεια - Μαρία Μπίθα

Τεύχος 5ο / Σελ. 15

Η “Νέα” Δημοκρατία

οἴκ αδε

Η Δημοκρατία κρατά ένα νεογέννητο στην αγκαλιά της, σηματοδοτώντας μια νέα εποχή για την Ελλάδα. Χαρακτηρίζει ταυτόχρονα την αρχή της Γ’ ελληνικής Δημοκρατίας μετά τη Δικτατορία, αλλά και το νέο κόμμα του Κων. Καραμανλή της ”Νέας” Δημοκρατίας.

126

οἴκ αδε

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΉΣΕΙΣ ΠΟΥ ΜΕΤΑΦΕΡΟΥΝ ΣΥΝΘΗΜΑΤΑ (2) Ευρέως γνωστά συνθήματα στην ιστορία της Ελλάδας.

Αέρα! [2], Έρχεται! [4]

127

Τεύχος 2ο / Σελ. 19

Αέρα! “Η κραυγή “Αέρα!” ηχεί στα ηπειρώτικα βουνά ενώ ανατρέπονται οι ιταλικές θέσεις.” Η λέξη ”αέρα” έγινε σύμβολο της νικηφόρας αντεπίθεσης του ελληνικού στρατού στο Αλβανικό μέτωπο. Οι Έλληνες στρατιώτες εφορμούσαν στη μάχη φωνάζοντας την ιαχή ”Αέραα” . Επηρεασμένο από σκίτσο της εποχής.

128

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Έρχεται!

Τεύχος 4ο / Σελ. 61

οἴκ αδε

Είναι η νύχτα της 24ης Ιουλίου και ο Κωνσταντίνος Καραμανλής καταφθάνει στο αεροδρόμιο του Ελληνικού. Χιλιάδες συρρέουν να τον υποδεχτούν με αναστάσιμες λαμπάδες στα χέρια και την ιαχή “Έρχεται, έρχεται”. Η μορφή του Καραμανλή απεικονίζεται με τον ίδιο χαιρετισμό που έκανε μόλις βγήκε από το αεροπλάνο.

129

οἴκ αδε

Θάλεια - Μαρία Μπίθα

ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΉΣΕΙΣ ΠΟΥ ΜΕΤΑΦΕΡΟΥΝ ΤΗΝ ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΗ / ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΕΞΟΥΣΙΑΣ(17) Απεικονίζεται ή υπονοείται η παρουσία το λιγότερο δύο μορφών στην σύνθεση. Ανάλογα με τα μεγέθη, το ύφος, τη στάση του σώματος κ.λπ., συμβολίζεται και ποιά η σχέση εξουσίας των στοιχείων.

Η μοναρχία [1], Τα “Ντουρντουβάκια” [2], Η γερμανική Κατοχή [2], Γ’ Ψήφισμα [3], Το Δόγμα Τρούμαν [3], Ελεγχόμενη Δημοκρατία [3], Επιχείρηση “Πυρσός” [3], Η Ελλάδα στον “γύψο” [4], Ελλάς ελλήνων χριστιανών [4], Ο αόρατος Δικτάτωρ [4], Διχοτόμηση Κύπρου [4], Οικογενειοκρατία [5], Κράτος και Εκκλησία [5], Το αμαρτωλό “swap” [5], Τα μνημόνια [5], Τα τρία πρόσωπα της πολιτικής [5], Δημοψήφισμα 2015 [5]

130

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Τεύχος 1ο / Σελ. 52

Η μοναρχία /1

οἴκ αδε

Επιβαλλόμενη από τις προστάτιδες δυνάμεις ως τίμημα για την ανεξαρτησία, η μοναρχία αποτελούσε πάντα πηγή πολιτικής αστάθειας. Η Μοναρχία απεικονίζεται ως μαριονέτα με μάσκα, που πατά και επιβιώνει πάνω στα συντρίμμια της χώρας.

131

Τεύχος 2ο / Σελ. 39

Τα “Ντουρντουβάκια” “Τρίστα κουλίτσκα (300 καρότσια) μέλεγαν να βγάλω ως το βράδυ κι αν δε τα βγάνω μάνα μου θα δλεύω όλο το βράδυ.” Στίχοι τραγουδιού που έλεγαν τα ντουρντουβάκια “Ντουρντουβάκια” ονομάστηκαν οι εκατοντάδες αιχμάλωτοι πολέμου που ακολουθούσαν τα τάγματα εργασίας σε βουλγαρικό έδαφος για να εργαστούν στη διάνοιξη δρόμων και σιδηροδρόμων κάτω από άθλιες συνθήκες. Η μορφή τους απεικονίζεται ως κούκλα, με σχοινιά που ελέγχουν την κάθε της κίνηση.

132

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Τεύχος 2ο / Σελ. 44

Η Γερμανική Κατοχή

οἴκ αδε

Το χέρι της ναζιστικής εξουσίας καταπιέζει τον λαό και την Ελλάδα. Η Ελλάδα δεν δύναται να κουνηθεί ή έστω να ”σηκώσει” το κεφάλι της.

133

Τεύχος 3ο / Σελ. 21

Γ’ Ψήφισμα ”[…] Στις 18.6.1946 η ελληνική βουλή θα εγκρίνει το διαβόητο “Γ’ ψήφισμα” ή αλλιώς την νομοθεσία “περί εκτάκτων μέτρων κατά των επιβουλευομένων την δημοσίαν τάξιν και την ακεραιότητα του κράτους”, το οποίο θα αποτελέσει τη βάση όλης της εμφυλιακής και μετεμφυλιακής αντικομμουνιστικής νομοθεσίας και τη θεσμική επικύρωση όσων συνέβαιναν επί μήνες στην ελληνική επικράτεια.” Το χέρι της εξουσίας ανοίγει το κλουβί που συμβολίζει την κατοχή, μόνο για να φέρει τον έλληνα μπροστά στην παγίδα/τρομοκρατία ενός εμφυλίου.

134

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Τεύχος 3ο / Σελ. 33

Το Δόγμα Τρούμαν

οἴκ αδε

”[...] Οι ΗΠΑ αναλαμβάνουν τον ρόλο του κύριου εξωτερικού ρυθμιστή της Ελλάδας, παίρνοντας τη σκυτάλη από τη Βρετανία που αποχωρεί. Το Δόγμα “Τρούμαν” και το Ευρωπαϊκό πρόγραμμα ανασυγκρότησης, το σχέδιο “Μάρσαλ”, θα προσφέρουν πόρους και τεχνογνωσία στις χώρες της δυτικής Ευρώπης ώστε να ανασυγκροτήσουν τις οικονομίες τους μέσω ενός μεγάλου συνεργατικού προγράμματος.”

135

Τεύχος 3ο / Σελ. 37

Επιχείρηση “Πυρσός” ”Το καλοκαίρι του 1949 ο κύριος όγκος των δυνάμεων του ΔΣΕ συγκεντρώνεται στην περιοχή Γράμμου-Βίτσι. [..] Η Επιχείρηση “Πυρσός” θα καταφέρει να διασπάσει και την τελευταία αμυντική διάταξη του δημοκρατικού στρατού. Όσοι απομένουν εγκαταλείπουν με κάθε μέσο προς τις κομμουνιστικές χώρες των Βαλκανίων.” Η επιχείρηση ”Πυρσός” διαλύει τον ΔΣΕ και ”καίει” τη σημαία του, σηματοδοτώντας το τέλος του εμφυλίου.

136

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Τεύχος 3ο / Σελ. 40

Ελεγχόμενη Δημοκρατία

οἴκ αδε

Η Δημοκρατία νωχελική και ναρκωμένη αφήνεται στο έλεος τρίτων δυνάμεων. Η εικονογράφηση αναφέρεται στην περίοδο που ακολουθεί τον εμφύλιο, η οποία ονομάζεται ”Ελεγχόμενη” ή ”Καχεκτική” Δημοκρατία.

137

Τεύχος 4ο / Σελ. 10

Η Ελλάδα στον “γύψο” ”Η Ελλάδα μπαίνει στον “γύψο” σε μια στιγμή αδυναμίας, με ένα κίνημα το οποίο προετοιμάζεται από καιρό.” Σύμφωνα με το πρώτο διάγγελμα του δικτάτορα Παπαδόπουλου, ”ευρισκόμεθα ενώπιον ενός ασθενούς”. Η Ελλάδα/Δημοκρατία εμφανίζεται με σπασμένο πόδι και γύψο, ενώ το χέρι της εξουσίας επιχειρεί να της πάρει και την πατερίτσα, το μοναδικό μέσο στήριξης, χαρακτηρίζοντας την έναρξη της χούντας στη χώρα.

138

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Τεύχος 4ο / Σελ. 21

Ελλάς ελλήνων χριστιανών

οἴκ αδε

«“Υπάρχει το ιδανικόν και το ιδανικόν είναι ένα. Ελλάς Ελλήνων Χριστιανών”. Το χαρακτηριστικότερο σύνθημα της χούντας, ξεστομείται από τον δικτάτορα Γ. Παπαδόπουλο, επαναλαμβάνεται διαρκώς από τους εκπροσώπους και τα δημοσιογραφικά όργανα του καθεστώτος, αναρτείται με πινακίδες σε όλη τη χώρα.» Η χούντα ως ένα κουρδιστό στρατιωτάκι, επαναλαμβάνει το σύνθημα της επταετίας, δίχως να αντιλαμβάνεται την χυδαιότητα των πράξεών της.

139

Τεύχος 4ο / Σελ. 52

Ο αόρατος Δικτάτωρ Ο Δημήτριος Ιωαννίδης διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στο πραξικόπημα της 21ης Απριλίου και ήταν αυτός που το 1973 ηγήθηκε δικού του πραξικοπήματος ανατρέποντας τον Γεώργιο Παπαδόπουλο και αναλαμβάνοντας ο ίδιος αφανώς τη διακυβέρνηση της χώρας, εξ ου και το παρωνύμιο ο ”αόρατος δικτάτωρ”. Στην εικονογράφηση, ο Ιωαννίδης ορθώνεται απειλητικά στην σκιά του Παπαδόπουλου και αποδεικνύεται σκληρότερος από αυτόν. Η φιγούρα του Παπαδόπουλου κάνει την ίδια χειρονομία με τον γερμανό κατακτητή στην εικονογράφηση της ”γερμανικής κατοχής”.

140

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Τεύχος 4ο / Σελ. 57

Διχοτόμηση Κύπρου

οἴκ αδε

Με ένα ψαλίδι, το χέρι της εξουσίας χωρίζει την Κύπρο στα δύο με βίαιο τρόπο, κάνοντάς την Μεγαλόνησο να αιμορραγεί. Το σημείο που ξεκινάει η ”διχοτόμηση” είναι η Κερύνεια, η πρώτη πόλη που κατελήφθη από τα τουρκικά στρατεύματα τον Ιούλιο του 1974.

141

Τεύχος 5ο / Σελ. 105

Οικογενειοκρατία ”Νεποτισμός - Νέπος - nepos/nepotis - σημαίνει ανιψιός/εγγονός και αναφέρεται στην οικογενειοκρατία που μαστίζει την ελληνική πολιτική ζωή από την γέννηση του ελληνικού κράτους.” Παρόλο που υπάρχουν πολλοί υποψήφιοι, το ”δαχτυλίδι” της εξουσίας παραδίδεται στον εκλεκτό, από αυτόν που είναι ήδη στην εξουσία.

142

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Τεύχος 5ο / Σελ. 95

Κράτος και Εκκλησία

οἴκ αδε

”Από την ανακήρυξη του Αυτοκέφαλου της εκκλησίας της Ελλάδος το 1833 έως και τις μέρες μας, εκκλησία και κράτος πορεύονται μαζί, σε μια σχεδόν ασθματική σχέση που δημιουργεί προβλήματα στην πολιτική ζωή και στην καθημερινότητα των πολιτών, ιδιαίτερα όσο αλλάζει η κοινωνία.” Το κράτος και η Εκκλησία ως σιαμαία, προχωρούν μαζί αλλά σε όλη τη διάρκεια φωνάζουν ο ένας στον άλλο.

143

Τεύχος 5ο / Σελ. 101

Το αμαρτωλό “Swap” Η εικονογράφηση αναφέρεται στην συμφωνία του Κ. Σημίτη με την πανίσχυρη τράπεζα Goldman Sachs, την χρονιά του 2000, με σκοπό να αποκρύψουν μέρος του χρέους της χώρας ώστε να καταφέρει να μπει στην ΟΝΕ. Η Συμφωνία αυτή όμως σε βάθος χρόνου αυξάνει το χρέος της χώρας στην Τράπεζα και χειροτερεύει την ήδη δυσμενή κατάσταση της χώρας. Η μικρή μορφή του Σημίτη κοιτάει σαστισμένη την τεράστια φιγούρα της τράπεζας, η οποία εκτείνει το ένα χέρι για την επισημοποίηση της συμφωνίας και το άλλο απειλητικά πίσω από το κεφάλι του, σαν να θέλει να το αρπάξει.

144

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Τα μνημόνια

Τεύχος 5ο / Σελ. 131

οἴκ αδε

Τα τρία μνημόνια αποτέλεσαν διεθνείς συμβάσεις για οικονομική βοήθεια που έπεσαν σαν ”τούβλα” στις πλάτες του μέσου Έλληνα, ο οποίος γονατίζει από το βάρος.

145

Τεύχος 5ο / Σελ. 136

Τα τρία πρόσωπα της πολιτικής Στις πρόωρες βουλευτικές εκλογές του 2015, η αριστερά αναδύεται στην διακυβέρνηση, με το κόμμα του “ΣΥ.ΡΙΖ.Α” (Συνασπισμός Ριζοσπαστικής Αριστεράς). [...] Ο Δικομματισμός καταλύεται και νέο “δίπολο” παγιώνεται σταθερά μεταξύ ΣΥΡΙΖΑ και ΝΔ, ενώ το ΠΑΣΟΚ συντρίβεται από τους ίδιους του τους οπαδούς. Το ΠΑΣΟΚ απεικονίζεται γερασμένο και κουρασμένο, ενώ η Νέα Δημοκρατία – και αυτή γερασμένη – προσπαθεί να τα βγάλει πέρα με το νέο κόμμα που ανέρχεται στην εξουσία.

146

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Τεύχος 5ο / Σελ. 139

Δημοψήφισμα 2015

οἴκ αδε

Το διχαστικό κλίμα και η προπαγάνδα που ασκήθηκε τον Ιούλιο του 2015, ανέδειξε ένα δημοψήφισμα ”άκυρο” καθώς το αποτέλεσμα ήταν ανούσιο για τους Έλληνες. Η εικονογράφηση υποδεικνύει μια ψήφο που ”κρεμάει” τον ίδιο τον ψηφοφόρο και σφραγίζει την καταδίκη του.

147

οἴκ αδε

Θάλεια - Μαρία Μπίθα

ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΉΣΕΙΣ ΠΟΥ ΠΕΡΙΓΡΑΦΟΥΝ ΜΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ (9) Χαρακτηρίζουν τη θητεία συγκεκριμένων πολιτικών ηγετών.

Η Δικτατορία της Μεζούρας [1], Το “ΟΧΙ” του Μεταξά [2], Ο εθνικός Συναγερμός [3], Η Αποστασία του ‘65 [3], Αποχουντοποίηση Καραμανλή [5], Ο ήλιος της “Αλλαγής” [5], Οι μίζες και τα pampers [5], Εκσυγχρονισμός Σημίτη [5], Ο Καραμανλής και τα σκάνδαλα [5]

148

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Τεύχος 1ο / Σελ. 41

Η Δικτατορία της Μεζούρας

οἴκ αδε

”Λίγο πριν ανατραπεί η δικτατορία του Πάγκαλου, στις αρχές Μαρτίου του 1926, ψηφίστηκε ένας νόμος που απαγορεύει τις φούστες των γυναικών να απέχουν περισσότερο από 30 πόντους από το έδαφος. Οι αστυνομικοί ξεχύθηκαν στους δρόμους, κυνηγώντας απανταχού θύματα με μια μεζούρα στα χέρια.” Ο Πάγκαλος εμφανίζεται ο ίδιος να φορά φούστα και να ”κρίνεται” για τις πράξεις του.

149

Τεύχος 2ο / Σελ. 10

Το “ΟΧΙ” του Μεταξά Μετά την ανάγνωση του ιταλικού τελεσίγραφου, ο Μεταξάς στρέφει το βλέμμα του στον ιταλό πρέσβη Γκράτσι και του απαντάει με τη φράση “Alors, c’est la guerre” ή αλλιώς “Αυτό σημαίνει πόλεμο”. Η φράση αυτή αποτελεί και τη βάση του ”ΟΧΙ”, της εθνικής εορτής της 28ης Οκτωβρίου. Ο Μεταξάς με το βλέμμα στον ουρανό, στοχεύει στη νίκη. ”Απόφασίς μου εις αντίστασιν μέχρις εσχάτων” / ημερολόγιο Ιω. Μεταξά

150

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Τεύχος 3ο / Σελ. 47

Ο Εθνικός Συναγερμός

οἴκ αδε

Η ανάγκη πολιτικής σταθερότητας και αποτελεσματικής διακυβέρνησης για την Ελλάδα, οδήγησαν τον αμερικανικό παράγοντα να βλέπει θετικά μια λύση ανάληψης της πρωθυπουργίας από τον αρχιστράτηγο Αλ. Παπάγο, που πλέον διέθετε ιδιαίτερα ισχυρό γόητρο στην ελληνική κοινωνία. Ο ”Εθνικός Συναγερμός” του Παπάγου χρησιμοποιήθηκε ως ενοποιητικό σύμβολο της Ελλάδας μετά τον τερματισμό του Εμφυλίου. Στην εικονογράφηση, η ”λύση Παπάγου” ανασκευάζεται και υλοποιείται ώστε να είναι έτοιμη για την ηγεσία, στα πρότυπα που χρειάζεται εκείνη τη στιγμή η Ελλάδα.

151

Τεύχος 3ο / Σελ. 63

Η Αποστασία του ‘65 Η φιγούρα του Γ. Παπανδρέου ετοιμάζεται να καταρρεύσει όσο η πλειοψηφία της κυβέρνησής του χάνεται. Οι πρώην υποστηρικτές του που αποσκίρτησαν από την Ένωση Κέντρου ονομάστηκαν ”αποστάτες” και συμμάχησαν με τον Βασιλιά. Από τους πρωτοστάτες υπήρξε και ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης (η πρώτη φιγούρα που αποχωρεί).

152

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Τεύχος 5ο / Σελ. 19

Αποχουντοποίηση Καραμανλή

οἴκ αδε

Η εικονογράφηση περιγράφει το ”πραξικόπημα της πιτζάμας” που συνέβη λίγο μετά τη πτώση της Χούντας από υποστηρικτές της. Η κυβέρνηση επιχειρεί μια “αποχουντοποίηση”, δηλαδή απομάκρυνση των συνεργατών της χούντας από όλους τους τομείς.

153

Τεύχος 5ο / Σελ. 40

Ο ήλιος της “Αλλαγής” ”Στη λάμψη της δεκαετίας του ‘80, η σκιά του πράσινου ήλιου απλώνεται παντού. Ο “Ανδρέας”, πάντα με το μικρό του, επιδέξιος δημαγωγός, άνθρωπος του λαού, λατρεύεται στα όρια της θρησκείας. Κάθε ομιλία του γίνεται γιορτή, κάθε γωνία της Αθήνας γεμίζει με φέιγ βολάν.”

154

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Τεύχος 5ο / Σελ. 61

Οι Μίζες και τα Pampers

οἴκ αδε

Η εικονογράφηση αναφέρεται στο σκάνδαλο Κοσκωτά και στο ”βρώμικο ‘89”, όπως αυτό είναι γνωστό. Αποτελεί το πρώτο οικονομικό σκάνδαλο της Μεταπολίτευσης που εμπλέκει και άμεσα στελέχη της κυβέρνησης, μέχρι και τον πρωθυπουργό Α. Παπανδρέου. Οι ”μίζες” όπως φημολογείται, κατέφθαναν μέσα σε κουτιά από Pampers.

155

Τεύχος 5ο / Σελ. 79

Εκσυγχρονισμός Σημίτη Ως διάδοχός του Α. Παπανδρέου εκλέγεται ο Κώστας Σημίτης, ο οποίος σχηματίζει την πρώτη “εκσυγχρονιστική” κυβέρνησή του. Μείζον στόχος η συμμετοχή της χώρας στην ΟΝΕ, και οι πολίτες είναι αυτοί που επωμίζονται τις μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται. Ο Σημίτης στην εικονογράφηση απεικονίζεται ως ένα πιόνι με τη μορφή αυτοκράτορα να κρατά το δόγμα του ”εκσυγχρονισμού” ενώ τον σέρνει εμπρός ο ίδιος ο λαός.

156

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Τεύχος 5ο / Σελ. 109

Ο Καραμανλής και τα σκάνδαλα

οἴκ αδε

”Μέσα στη πενταετία της νέας κυβέρνησης, πάνω από 400 σκάνδαλα θα αποκαλυφθούν. Υποθέσεις χρηματισμού, διαπλοκής, παράνομες προσλήψεις και μεταγραφές, παραδικαστικά κυκλώματα και “καρτέλ” του γάλακτος, πλήττουν από τους πρώτους μήνες την εικόνα του μέχρι τότε “άφθαρτου” Κ. Καραμανλή, είτε εμπλέκονται στελέχη της κυβέρνησης είτε όχι.” Ο Κώστας Καραμανλής βρίσκεται να τριγυρνάει σε ένα ταμπλό Monopoly, και να πατά κάθε φορά σε διαφορετικό σκάνδαλο, ένα βήμα πάντα πριν να βρεθεί στη φυλακή.

157

οἴκ αδε

Θάλεια - Μαρία Μπίθα

ΛΟΙΠΕΣ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΕΙΣ (1) Συνθέτοντας ξανά τα κομμάτια του Ολοκληρωτισμού [5]

ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΉΣΕΙΣ ΠΟΥ ΣΥΝΔΈΟΝΤΑΙ: Εθνικός Διχασμός [1] και Δικομματισμός [5] Δύο εικονογραφήσεις για την πολιτική αντιπαράθεση δύο ηγετών της Ελλάδας. Ενώ στον εθνικό διχασμό ο λαός εμφανίζεται διχασμένος, ο δικομματισμός προάγει την ένωση του.

Δικτατορία Μεταξά [1], Αποτίναξη Δικτατορίας [4], Συνθέτοντας ξανά τα κομμάτια του Ολοκληρωτισμού [5] Η δικτατορία Μεταξά πιέζει την κοινωνία, και αυτή δε μπορεί να την αποτινάξει. Με τις ίδιες βάσεις οικοδομείται η δικτατορία του ‘67, η οποία εν τέλει αποσταθεροποιείται και πέφτει. Η τελευταία εικονογράφηση αναφέρεται στην άνοδο της ακροδεξιάς σήμερα. Είναι μια απαισιόδοξη ερμηνεία των γεγονότων της επικαιρότητας, καθώς τα ολοένα αυξανόμενα ρεύματα εθνικισμού αποδυναμώνουν τον δημοκρατικό διάλογο. Μέσω αυτού όμως επιθυμώ να επιστήσω την προσοχή και να θέσω τον προβληματισμό.

158

οἴκ αδε

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

159

/4 Η ΕΚΔΟΣΗ

Η έκδοση περιλαμβάνει 5 τεύχη, με κείμενο, εικονογραφήσεις και διαγράμματα. Σε κάθε τεύχος έχει συμπεριληφθεί σχετικό χρονολόγιο, βιογραφίες, βιβλιογραφία, υπόμνημα χαρτών και λεξικό για συντομογραφίες και ασάφειες του κειμένου.

ΕΠΙΡΡΟΈΣ Το μέσο και ο αναγνώστης έχουν εξελιχθεί. Ο χρήστης πλέον είναι περισσότερο οικείος με τις νέες τεχνολογίες, και με την ανάγνωση μέσω διαδικτύου (Zumbrunnen, 2014). Για τον λόγο αυτό, επέλεξα για την σελιδοποίηση των τευχών μια διάταξη επηρεασμένη από εφημερίδες, ενημερωτικές ιστοσελίδες και e-books.

iBooks in iPad

160

Newspaper layout

ΜΕΛΈΤΗ LAYOUT Οι άνθρωποι διαβάζουν καλύτερα, όταν διαβάζουν πολύ (VanderLans, 2006), και εμένα στόχος μου είναι να δημιουργήσω έναν “ήσυχο” τόπο, δίχως “φορτωμένα” και χαώδη στοιχεία (Haslam, 2006).

Το βιβλίο “White” του Kenya Hara αποτελεί ένα εξαιρετικό παράδειγμα σελιδοποίησης, ώστε ο αναγνώστης να απορροφά ολοκληρωτικά το περιεχόμενο δίχως να διασπάται η προσοχή του.

New York Times Mobile Application

161

οἴκ αδε

Θάλεια - Μαρία Μπίθα

Στα τεύχη του “Οίκαδε”, χρησιμοποιείται μονόστηλο ή δίστηλο layout, καθαρή και οικεία διάταξη, με συνεχόμενο κείμενο και αρκετό κενό χώρο, ώστε να μην εμφανίζεται ογκώδες. Ήθελα να εστιάσει ο αναγνώστης στο περιεχόμενο, όπως σε ένα απλό βιβλίο λογοτεχνίας. Η βιβλιογραφία αναφέρεται μόνο στο τέλος, εκτός από κάποιες πηγές σε διαγράμματα ή διαλόγους. Ως παύσεις περιεχομένου λειτουργούν έτσι μόνο τα ποιήματα και οι εικονογραφήσεις. Η πληροφορία δομείται με μια γραμματοσειρά sans serif για το κυρίως κείμενο, και για τα υπόλοιπα μια serif που παραπέμπει σε εφημερίδα. Τα χρώματα κινούνται σε μαύρο, άσπρο ή γκρι, και σε κάθε τεύχος υπάρχει ένα κυρίαρχο χρώμα.

Διαστάσεις Τευχών 160mm x 220mm (κλειστό) 320mm x 220mm (ανοιχτό) Σελιδοδείκτες/Αυτιά: ~100mm

Χρώματα

Γραμματοσειρές

CF DIN Std Regular Italic Black Black italic

Αα

GFS Didot Regular Italic Bold Bold italic

Αα

οἴκ αδε

Estd 1999: An Academic Report

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

/1

/2

ΕΞΕΛΙΞΗ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ 164

οἴκ αδε

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

/3

ΤΕΛΙΚΟ ΤΕΤΡΑΣΕΛΙΔΟ 165

οἴκ αδε

Θάλεια - Μαρία Μπίθα

ΕΞΩΦΥΛΛΟ & ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ

Τίτλος Αριθμός Τεύχους

Χρονολογία

Συγγραφέας / Έκδοση

Εξώφυλλο /

166

οἴκ αδε

Σελιδοδείκτες / Αυτιά

Οπισθόφυλλο

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Ράχη

167

Περιεχόμενα /

Περιγραφή

168

Αριθμός Τεύχους

Περιεχόμενα

οἴκ αδε

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Πληροφορίες Τευχών /

Τεύχος που κρατά ο χρήστης

Υπόλοιπα Τεύχη & Περιγραφή

169

Χρονολόγιο / Βιογραφίες / Δείγμα σελιδοποίησης ποιήματος

170

οἴκ αδε

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

171

οἴκ αδε

Θάλεια - Μαρία Μπίθα

ΑΝΆΛΥΣΗ ΤΕΥΧΩΝ

/01

1922 / 1940

ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΉ ΕΚΣΤΡΑΤΕΊΑ ΚΑΙ ΜΕΣΟΠΌΛΕΜΟΣ ΓΡΑΜΜΙΚΉ ΑΦΉΓΗΣΗ Σελίδες: 82 Λέξεις: 6.133 Εικονογραφήσεις: 10 Χρώμα: Πετρόλ Ένας συνδυασμός μπλε και πράσινου, παραπέμπει στο στρατιωτικό μπλε, συμβολίζοντας την επέλαση του στρατού στην καθημερινότητα, αλλά και τον διπλασιασμό της Ελλάδας.

172

οἴκ αδε

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

ΑΡΧΈΣ 20ΟΥ ΑΙΏΝΑ / Α’ & Β’ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΊ ΠΌΛΕΜΟΙ / Α’ ΠΑΓΚΌΣΜΙΟΣ ΠΌΛΕΜΟΣ / ΕΘΝΙΚΌΣ ΔΙΧΑΣΜΌΣ / ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΉ ΕΚΣΤΡΑΤΕΊΑ / ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΉ ΣΜΎΡΝΗΣ / ΣΥΝΘΉΚΗ ΛΩΖΆΝΝΗΣ / ΈΝΘΕΤΟ: ΠΡΌΣΦΥΓΕΣ / ΔΊΚΗ ΤΩΝ ΈΞΙ / ΔΙΚΤΑΤΟΡΊΑ ΠΆΓΚΑΛΟΥ / ΆΝΟΔΟΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΙΣΜΟΎ / ΚΊΝΗΜΑ ΒΕΝΙΖΈΛΟΥ ‘35 / ΔΙΚΤΑΤΟΡΊΑ ΜΕΤΑΞΆ / ΕΞΌΡΙΣΤΟΙ ΣΤΟ ΑΙΓΑΊΟ / ΠΟΡΕΊΑ ΠΡΟΣ ΤΟΝ Β’ ΠΑΓΚΌΣΜΙΟ / ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΌΣ ΜΕΣΟΠΟΛΈΜΟΥ / ΒΙΟΓΡΑΦΊΕΣ [ΚΩΝ/ΝΟΣ Α’ - ΕΛΕΥΘΈΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΈΛΟΣ - ΙΩΆΝΝΗΣ ΜΕΤΑΞΆΣ - ΓΕΏΡΓΙΟΣ ΚΟΝΔΎΛΗΣ] Περιεχόμενο Σελιδοδείκτη: Απόσπασμα από το άρθρο “Οίκαδε” της Καθημερινής του 1922, επεξήγηση όρου και η αντεπίθεση του Κεμάλ Η φράση “Πού είναι το οίκαδε, δεν είναι εδώ στην Ιωνία, προαιώνια κοιτίδα του Ελληνισμού;“ των μικρασιατών

173

Πρώτο Τεύχος / 1922 – 1940

174

οἴκ αδε

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

175

/02

1940 / 1945

Ο ΔΕΎΤΕΡΟΣ ΠΑΓΚΌΣΜΙΟΣ ΠΌΛΕΜΟΣ ΘΕΜΑΤΙΚΉ ΑΦΉΓΗΣΗ Σελίδες: 114 Λέξεις: 10.730 Εικονογραφήσεις: 21 Χρώμα: Κόκκινο Ένα συναισθηματικά φορτισμένο χρώμα που συμβολίζει την αντίσταση, την επιβίωση, την δύναμη, τον πόλεμο και την αιματοχυσία (Bruce-Mitford,2000). Είναι επίσης συνδεδεμένο με το κομμουνιστικό κόμμα και το ΕΑΜ.

176

οἴκ αδε

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

ΕΛΛΗΝΟΪΤΑΛΙΚΌΣ ΠΌΛΕΜΟΣ / Β’ ΠΑΓΚΌΣΜΙΟΣ ΠΌΛΕΜΟΣ / Η ΓΕΡΜΑΝΙΚΉ ΕΙΣΒΟΛΉ / Η ΜΆΧΗ ΤΗΣ ΚΡΉΤΗΣ / Η ΤΡΙΠΛΉ ΚΑΤΟΧΉ / Η ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΉ ΚΑΤΟΧΉ / ΣΦΑΓΉ ΤΗΣ ΔΡΆΜΑΣ / ΛΙΜΌΣ ΤΟΥ ‘41 / ΟΙΚΟΝΟΜΊΑ ΚΑΤΟΧΉΣ / ΑΝΤΙΜΕΤΏΠΙΣΗ ΑΜΆΧΩΝ / ΔΩΣΙΛΟΓΙΣΜΌΣ ΚΑΙ ΑΝΤΊΣΤΑΣΗ / ΚΑΤΟΧΙΚΌΣ ΕΜΦΎΛΙΟΣ / ΑΠΕΛΕΥΘΈΡΩΣΗ / ΔΕΚΕΜΒΡΙΑΝΆ / ΣΥΝΘΉΚΗ ΤΗΣ ΒΆΡΚΙΖΑΣ / ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΌΣ ΠΟΛΈΜΟΥ / ΒΙΟΓΡΑΦΊΕΣ [ΑΛΈΞΑΝΔΡΟΣ ΚΟΡΥΖΉΣ ΓΕΏΡΓΙΟΣ Β’ - ΆΡΗΣ ΒΕΛΟΥΧΙΏΤΗΣ - ΝΊΚΟΣ ΖΑΧΑΡΙΆΔΗΣ - ΖΈΡΒΑΣ ΝΑΠΟΛΈΩΝ] Περιεχόμενο Σελιδοδείκτη: Απόσπασμα από τον εναρκτήριο λόγο που απηύθυνε ο Γ. Παπανδρέου προς τους συνέδρους, στο Συνέδριο του Λιβάνου. Η φράση “Απόφασίς μου εις αντίστασιν μέχρις εσχάτων” από το ημερολόγιο του Ι.Μεταξά για τον ελληνοϊταλικό πόλεμο.

177

Δεύτερο Τεύχος / 1940 – 1945

178

οἴκ αδε

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

179

οἴκ αδε

Θάλεια - Μαρία Μπίθα

/03

1945 / 1967

Η ΚΑΧΕΚΤΙΚΉ ΔΗΜΟΚΡΑΤΊΑ ΓΡΑΜΜΙΚΉ ΑΦΉΓΗΣΗ Σελίδες: 86 Λέξεις: 6.115 Εικονογραφήσεις: 14 Χρώμα: Κίτρινο (και μαύρο) Το “δόλιο” κίτρινο, χρώμα ασταθές, του φόβου, της δειλίας και του άγχους. Συμβολίζει την προδοσία και τον κίνδυνο (χρησιμοποιείται διεθνώς για να προειδοποιήσει). Στα κεφάλαια του εμφυλίου, κυριαρχεί το μαύρο χρώμα, αντιπροσωπευτικό της θλίψης και του πένθους (Bruce-Mitford,2000).

180

οἴκ αδε

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

ΛΉΞΗ Β’ ΠΑΓΚΟΣΜΊΟΥ ΠΟΛΈΜΟΥ / ΛΕΥΚΉ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΊΑ / ΕΜΦΎΛΙΟΣ ΠΌΛΕΜΟΣ / ΈΝΘΕΤΟ: ΜΑΚΡΌΝΗΣΟΣ / ΔΌΓΜΑ ΤΡΟΎΜΑΝ / ΨΥΧΡΌΣ ΠΌΛΕΜΟΣ / Η ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΆ ΤΟΥ ΕΜΦΥΛΊΟΥ / ΕΘΝΙΚΌΣ ΣΥΝΑΓΕΡΜΌΣ / ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΑΝΆ ‘55 / ΆΝΟΔΟΣ Κ. ΚΑΡΑΜΑΝΛΉ / ΔΟΛΟΦΟΝΊΑ ΛΑΜΠΡΆΚΗ / ΕΚΛΟΓΈΣ ΒΊΑΣ ΚΑΙ ΝΟΘΕΊΑΣ / ΚΥΒΈΡΝΗΣΗ ΠΑΠΑΝΔΡΈΟΥ & ΙΟΥΛΙΑΝΆ ‘65 / ΠΡΑΞΙΚΌΠΗΜΑ ‘67 / ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΌΣ ΕΛΕΓΧΌΜΕΝΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΊΑΣ / ΒΙΟΓΡΑΦΊΕΣ [ΚΩΝΣΤΑΝΤΊΝΟΣ Γ. ΚΑΡΑΜΑΝΛΉΣ - ΓΕΏΡΓΙΟΣ ΠΑΠΑΝΔΡΈΟΥ - ΝΙΚΌΛΑΟΣ ΠΛΑΣΤΉΡΑΣ ΑΛΈΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΠΆΓΟΣ] Περιεχόμενο Σελιδοδείκτη: Στίχοι από το τραγούδι “Κάντε λιγάκι υπομονή” του Βασίλη Τσιτσάνη, το οποίο αναφερόμενο στον εμφύλιο περιελήφθη στον κατάλογο των “απαγορευμένων ασμάτων” της Αστυνομικής Διεύθυνσης Αθηνών. Ποίημα από το “Πέτρινος Χρόνος” του Γιάννη Ρίτσου για το στρατόπεδο της Μακρονήσου.

181

Τρίτο Τεύχος / 1945 – 1967

182

οἴκ αδε

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

183

οἴκ αδε

Θάλεια - Μαρία Μπίθα

/04

1967 / 1974

Η ΔΙΚΤΑΤΟΡΊΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑΡΧΏΝ ΘΕΜΑΤΙΚΉ ΑΦΉΓΗΣΗ Σελίδες: 82 Λέξεις: 5.154 Εικονογραφήσεις: 14 Χρώμα: Μωβ

Από τα χρώματα που συμβολίζουν το πένθος, την επιτήδευση, και την απάτη (Bruce-Mitford,2000).

184

οἴκ αδε

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

ΔΙΟΛΊΣΘΗΣΗ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΔΙΚΤΑΤΟΡΊΑ / Η ΧΟΎΝΤΑ / ΕΛΛΆΣ ΕΛΛΉΝΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΏΝ / ΕΞΌΡΙΣΤΟΙ ΤΗΣ ΔΙΚΤΑΤΟΡΊΑΣ / ΡΌΛΟΣ ΗΠΑ / ΛΟΓΟΚΡΙΣΊΑ / ΚΊΝΗΜΑ ΣΤΟ ΝΑΥΤΙΚΌ / ΑΛΈΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΝΑΓΟΎΛΗΣ / ΑΝΤΊΣΤΑΣΗ / Η ΝΎΧΤΑ ΤΟΥ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΊΟΥ / ΔΙΚΤΑΤΟΡΊΑ ΙΩΑΝΝΊΔΗ / ΕΙΣΒΟΛΉ ΤΟΥΡΚΊΑΣ ΚΑΙ ΔΙΧΟΤΌΜΗΣΗ ΚΎΠΡΟΥ / ΈΛΕΥΣΗ ΚΑΡΑΜΑΝΛΉ / ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΆ ΧΟΎΝΤΑΣ / ΒΙΟΓΡΑΦΊΕΣ / ΜΑΚΆΡΙΟΣ Γ’ - ΚΩΝ/ΝΟΣ Β’ - ΓΕΏΡΓΙΟΣ ΠΑΠΑΔΌΠΟΥΛΟΣ - ΑΛΈΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΝΑΓΟΎΛΗΣ/ Περιεχόμενο Σελιδοδείκτη: Εισαγωγή και περιγραφή της περιόδου της Χούντας Απόσπασμα από το “Τρία κλικ αριστερά” της Κατερίνας Γώγου σχετικά με τη λογοκρισία και τη χειραγώγηση της δικτατορίας

185

Τέταρτο Τεύχος / 1967 – 1974

186

οἴκ αδε

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

187

οἴκ αδε

Θάλεια - Μαρία Μπίθα

/05

1974 / 2015

Η ΜΕΤΑΠΟΛΊΤΕΥΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΉΜΕΡΑ ΓΡΑΜΜΙΚΉ ΑΦΉΓΗΣΗ Σελίδες: 170 Λέξεις: 15.923 Εικονογραφήσεις: 34 Χρώμα: Πράσινο - Συνδυασμός κίτρινο/ πράσινο Συμβολίζει την ανανέωση και την ισορροπία, τις οικονομικές συναλλαγές, αλλά και την παρακμή (Bruce-Mitford,2000).

Περιεχόμενο Σελιδοδείκτη: Εισαγωγή για την μεταπολίτευση και την έννοια του οίκαδε Απόσπασμα από το ποίημα του Καβάφη, “Ιθάκη”, σχετικά με την έννοια της πατρίδας

188

οἴκ αδε

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

ΜΕΤΑΠΟΛΊΤΕΥΣΗ / ΕΠΟΧΉ ΚΑΡΑΜΑΝΛΉ: Η “ΝΈΑ” ΔΗΜΟΚΡΑΤΊΑ / 17 ΝΟΈΜΒΡΗ / ΕΊΣΟΔΟΣ ΣΤΗΝ ΕΟΚ / ΕΠΟΧΉ ΠΑΠΑΝΔΡΈΟΥ: Η ΕΠΟΧΉ ΤΗΣ ΓΡΑΒΆΤΑΣ / ΔΙΚΟΜΜΑΤΙΣΜΌΣ / ΈΝΘΕΤΟ: ΟΙΚΟΝΟΜΊΑ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΈΣ ΚΡΊΣΕΙΣ / ΈΝΘΕΤΟ: ΠΥΡΚΑΓΙΈΣ & ΠΛΗΜΜΎΡΕΣ / ΛΉΞΗ ΨΥΧΡΟΎ ΠΟΛΈΜΟΥ / ΒΡΏΜΙΚΟ ‘89 / ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΌ / ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΌΣ ΣΗΜΊΤΗ / ΊΜΙΑ ‘96 / ΥΠΌΘΕΣΗ ΟΤΣΑΛΆΝ / ΕΠΊΘΕΣΗ ΣΤΟ ΚΌΣΟΒΟ / ΣΕΙΣΜΌΣ ‘99 / ΣΚΆΝΔΑΛΟ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΊΟΥ / ΜΙΛΈΝΙΟΥΜ / ΖΉΤΗΜΑ ΤΑΥΤΟΤΉΤΩΝ / ΣΎΛΛΗΨΗ 17 ΝΟΈΜΒΡΗ / ΕΊΣΟΔΟΣ ΣΤΟ ΕΥΡΏ / ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΊ ΑΓΏΝΕΣ / Ο ΝΈΟΣ ΚΑΡΑΜΑΝΛΉΣ / ΣΚΆΝΔΑΛΑ SIEMENS ΚΑΙ ΒΑΤΟΠΕΔΊΟΥ / ΈΝΘΕΤΟ: ΔΙΕΘΝΉΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΉ ΚΡΊΣΗ 2008 / ΔΕΚΈΜΒΡΗΣ 2008 / ΤΟ ΜΝΗΜΌΝΙΟ / ΔΗΜΟΨΉΦΙΣΜΑ 2015 / ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΌΣ ΚΑΙ ΕΠΊΛΟΓΟΣ / ΒΙΟΓΡΑΦΊΕΣ [ΑΝΔΡΈΑΣ ΠΑΠΑΝΔΡΈΟΥ - ΚΏΣΤΑΣ ΚΑΡΑΜΑΝΛΉΣ - ΚΏΣΤΑΣ ΣΗΜΊΤΗΣ - ΚΩΝΣΤΑΝΤΊΝΟΣ ΜΗΤΣΟΤΆΚΗΣ] 189

Πέμπτο Τεύχος / 1974 – 2015

190

οἴκ αδε

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

191

οἴκ αδε

Θάλεια - Μαρία Μπίθα

Συσκευασία

AKTO / 2018 / 2019

Όψη όλων των τευχών

192

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

AKTO / 2018 / 2019

οἴκ αδε

193

οἴκ αδε

Θάλεια - Μαρία Μπίθα

/5 (Υπό κατασκευή)

Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ

Η ψηφιακή εφαρμογή θα είναι διαδραστική, με εύκολη πλοήγηση και μη-τυπική διάταξη, ώστε η εμπειρία του χρήστη να είναι μοναδική και εξατομικευμένη στις ανάγκες του. Θα περιλαμβάνει προσωπική σελίδα χρήστη και ”επιβραβεύσεις” ανάλογα με τον χρόνο που έχει αφιερώσει σε κάποιο θέμα, ανάλογα την χρονική περίοδο κ.λπ. Θα προάγει την εξερεύνηση και την διάδραση μεταξύ των χρηστών, καθώς και σελίδες που θα μπορούν οι ίδιοι οι χρήστες να προσθέσουν υλικό και να αναπτύξουν το περιεχόμενο.

194

Λογότυπο Επιλογή χρονικής περιόδου

Σελίδα επιλογής χρονικής περιόδου

Σταθερό Footer με ρυθμίσεις κ.α.

Επιλογή τεκμηρίων προς ανάγνωση

Σελίδα Χρονολογίου Συνέχεια ”ανάγνωσης”

Σελίδα Χρήστη Μηνύματα

Ρυθμίσεις Χρήστη Επιβραβεύσεις/Achievement Points

Σελίδα ”Εξερεύνησης” Επιλογή διαφορετικής περιόδου ή διαφορετικού γεγονότος

Τεκμήρια για εξερεύνηση Κείμενο (με δυνατότητα μεγένθυσης)

Βάση Πλοήγησης μεταφορά σε διαφορετικά σημεία του ταμπλό

Σχετικά Θέματα προς εξερεύνηση Οπτιακουστικό υλικό

Σελίδα Βιογραφιών

Φωτογραφίες Τεκμήρια

Λοιπά αντικείμενα

οἴκ αδε

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

ΠΑΡΆΔΕΙΓΜΑ ΠΡΌΤΥΠΗΣ ΣΕΛΊΔΑΣ / ”Ο ΕΘΝΙΚΌΣ ΔΙΧΑΣΜΌΣ” Κάθε θέμα θα περιλαμβάνει ένα μεγάλο ταμπλό ”σημειώσεων”, όπου ο χρήστης θα μπορεί να περιηγηθεί εύκολα.

AKTO / 2018 / 2019

να το επεξεργαστεί, να αποθηκεύσει αντικείμενα/τεκμήρια/κείμενα που τον ενδιαφέρουν.

οἴκ αδε

Θάλεια - Μαρία Μπίθα

04 /1 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ

Η Ελλάδα σήμερα κρίνεται δέσμια ελλιπούς ιστορικής μνήμης και μιας διαστρεβλωμένης ερμηνείας των γεγονότων του παρελθόντος. Το “Οίκαδε” δημιουργήθηκε από την ίδια την ανάγκη για γνώση, με αφορμή την οικονομική κρίση του 2010 και της γενικευμένης λήθης προς το ιστορικό παρελθόν.

AKTO / 2018 / 2019

Συνολικά, πιστεύω ότι έχει καταφέρει να αποτελεί έναν σύντομο οδηγό ιστορίας των τελευταίων 100 χρόνων, να προσφέρει μια περιεκτική αφήγηση, συνεκτική σύνδεση των γεγονότων, και να δίνει το έναυσμα για περαιτέρω έρευνα. Κείμενο και διαγράμματα δίνουν τη βασική πληροφορία, ενώ οι εικονογραφήσεις συμπυκνώνουν το περιεχόμενο μέσω της οπτικής επικοινωνίας. Σε συνδυασμό με τη διαδραστική εφαρμογή, δημιουργείται μια νέα εμπειρία ανάγνωσης του ιστορικού παρελθόντος, και μια πιο ενδιαφέρουσα προσέγγιση της ιστορικής επιστήμης στο ευρύ κοινό. Ιδανικά, θα μπορούσε η εργασία αυτή να καταφέρει να ανακινήσει το ενδιαφέρον για τη μνήμη, τη σημαντικότητα του ιστορικού μας παρελθόντος και της εθνικής μας ταυτότητας, ώστε να ανοίξει ο δρόμος ενός ουσιαστικού διαλόγου για τη διαχείριση της κοινωνικής κρίσης του σήμερα.

198

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

AKTO / 2018 / 2019

οἴκ αδε

199

05 ΕΠΙ ΛΟΓΟΣ 10 Νοεμβρίου 2018 / 2:13 πμ. Έχει συμπληρωθεί ένας αιώνας από τότε που έληξε ο Α’ Παγκόσμιος πόλεμος. Σήμερα η κοινωνία βιώνει μια σκοτεινή και αβέβαιη εποχή καθώς ο εθνικισμός και ο σοβινισμός εξαπλώνονται ταχύτατα. Εκτός από οικονομική, η κρίση είναι πλέον κοινωνική και πολιτική. Είναι μια κρίση που κατάφερε να διαλύσει την εμπιστοσύνη στον κρατικό μηχανισμό, τον πανίσχυρο δικομματισμό, και να δημιουργήσει νέες ισορροπίες. Όχι μόνο στην Ελλάδα. Η εργασία αυτή κλείνει με έναν προβληματισμό, και με την ελπίδα να μην κλείσει ποτέ για εμένα• γιατί ξεπερνάει τα όρια οποιουδήποτε μεταπτυχιακού τίτλου. Καθημερινά συναντώ τη λήθη και την αδιαφορία. Ανθρώπους που υποστηρίζουν ότι μια “Χούντα μας χρειάζεται”, που στηρίζουν την ακροδεξιά, το ρατσισμό, και το μίσος. Ο τελευταίος βετεράνος του Α’ παγκοσμίου πολέμου πέθανε το 2012, και εκείνοι που βίωσαν τη φρίκη του Β’ παγκοσμίου και του εμφυλίου μειώνονται καθημερινά σε αριθμό (Fox, 2012). Όσο η μνήμη μετατρέπεται σε ιστορία, ένα ερώτημα δεσπόζει: Μπορούμε να μάθουμε από αυτήν δίχως να την έχουμε βιώσει οι ίδιοι; Έχουμε την τάση να θεωρούμε τον ολοκληρωτισμό σαν συμβάν του παρελθόντος που δε πρόκειται να επαναληφθεί. Συμπτώματα ολοκληρωτισμού όμως υπάρχουν και σήμερα (Θεοδωρόπουλος, 2015). Ρεύματα εθνικισμού κερδίζουν έδαφος μέρα με τη μέρα• όσο ο πολιτικός διάλογος διολισθαίνει, τόσο τα άκρα ριζοσπαστικοποιούνται. Σε Ευρώπη και Αμερική, η άνοδος της ακροδεξιάς αποτελεί έναν αρκετά δυσοίωνο παράγοντα.

Στην Ιταλία, ο Ματέο Σαλβίνι, αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης, απαγόρευσε την είσοδο σε βάρκες μεταναστών και ζητάει την απόλυτη απομάκρυνση τους. Ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας, Βίκτορ Ορμπάν, μιλά για “μουσουλμανική επέλαση” και στρέφεται προς μια ανελεύθερη “δημοκρατία” (Bremmer, 2018). Ο πρωθυπουργός της Βραζιλίας είναι “περήφανος” για τις ακραίες και ρατσιστικές απόψεις του (Nugent, 2018). Ο πρόεδρος της Αμερικής χτίζει τείχη για την αποτροπή κάθε μεταναστευτικής εισροής (Gardiner και Hirschfeld, 2018).

Η Traute Lafrenz, η τελευταία επιζών της αντι-ναζιστικής ομάδας “Λευκό τριαντάφυλλο”, ανατρίχιασε στη θέα του ναζιστικού χαιρετισμού σε πρόσφατες ακροδεξιές διαδηλώσεις της Γερμανίας (Lafrenz, 2018).

“ Ίσως δεν είναι σύμπτωση. Εμείς πεθαίνουμε την ίδια στιγμή που το παρελθόν επιστρέφει”.

(Lafrenz, 2018)

Είναι πραγματικά μια τραγική υπενθύμιση. Η ειρήνη και η δημοκρατία δε πρέπει ποτέ να θεωρούνται δεδομένες. Ότι φαντάζει αιώνιο, μπορεί πολύ γρήγορα να καταρρεύσει. Αυτό που μας διδάσκει η ιστορία είναι πως όταν η γενιά που βίωσε τον πόλεμο πεθαίνει, οι νεότεροι τείνουν να υποτιμούν τον κίνδυνο (Bennhold, 2018). Ο κόσμος σήμερα, όσο διαφορετικός και να είναι από αυτόν του προηγούμενου αιώνα, έχει εισέλθει σε μια άγνωστη περίοδο. Άραγε τι θα γράψουν οι μελλοντικοί ιστορικοί για τον κόσμο του σήμερα;

Θάλεια - Μαρία Μπίθα

Τεύχος 5ο / Σελ. 143

Συνθέτοντας ξανά τα κομμάτια του Ολοκληρωτισμού ”Η ελπίδα της ένωσης των κρατών και η πάταξη του διχασμού δεν αποτελεί πια ενεργό δύναμη στη παγκόσμια πολιτική. Οι διεθνείς συνθήκες έχουν αλλάξει: πλέον, κυριαρχεί η οργή και η δυσαρέσκεια. Η νοσταλγία για περασμένες εποχές που κάποιοι διακηρύσσουν ότι υπήρξαν καλύτερες, και πρέπει να τις επαναφέρουμε, αγνοώντας κάθε ιστορική αλήθεια που αποδεικνύει το αντίθετο. Η δημοκρατία διολισθαίνει, καθώς η παγκόσμια κρίση κοινωνίας και κράτους αναδεικνύει μια πραγματικότητα αντιδραστική και μισαλλόδοξη. Η βρετανική ψήφος για αποχώρηση από την Ευρωπαϊκή ένωση, η άνοδος της ακροδεξιάς στην Ευρώπη, η ανάδειξη ακραίων δημαγωγικών στοιχείων στην εξουσία, η εξάπλωση της τρομοκρατίας και του ρατσισμού, όλα στοιχεία της ψυχολογίας του ολοκληρωτισμού, όλα αποδείξεις του ιστορικού αποτυπώματος του προηγούμενου αιώνα στο σήμερα.”

“Τα μνημόνια δεν άλλαξαν την χώρα. Δεν μας έμαθαν να στηριζόμαστε στις δυνάμεις μας, να κρίνουμε, να παρατηρούμε, να τιμωρούμε. Η κρίση μπορεί να φύγει, αλλά θα παραμείνει. Σε ορισμένο χρόνο θα επιστρέψει. Στον σημερινό διχασμό της Ελλάδας, βρίσκεται το μείζον πρόβλημα της εθνικής της ταυτότητας, το οποίο υποβόσκει της κοινωνικής κρίσης. Σε μια καταλυτική περίοδο της νεότερης ιστορίας μας, η χώρα επαναπαύεται στη λήθη, οι πολίτες γίνονται έρμαια της συνωμοσιολογίας και παραπληροφόρησης, με αποτέλεσμα την εξαγωγή επικίνδυνων συμπερασμάτων για το μέλλον. Η ιστορία μπορεί να μην επαναλαμβάνεται, όμως χαρακτηρίζεται από σταθερές που επιβιώνουν στον χρόνο. Η Ελλάδα μπορεί να άλλαξε, αλλά παραμένει ίδια.

Εθνικό και παγκόσμιο. Δύση και Ανατολή. Διχασμός και Ενότητα. Δημοκρατία και Ανελευθερία. Εθνική ανάκαμψη και Εθνική κατάθλιψη. Άνοδος και πτώση. Μνήμη και Λήθη. Η ζωή συνεχίζει και εκδηλώνεται σε ένα αέναο δίπολο.

Η συλλογική μνήμη αδυνατεί να συνειδητοποιήσει τις δομικές αλλαγές που συντελούνται.

Ο χρόνος κυλάει αμείλικτος.”

Επίλογος, Τεύχος 5

οἴκ αδε

Θάλεια - Μαρία Μπίθα

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΧΡΉΣΗΣ A–Z Bennhold, K. (2018). Can Europe’s Liberal Order Survive as the Memory of War Fades?. The New York Times. [online] Διαθέσιμο στο: nytimes.com/2018/11/10/world/europe/europe-armistice-merkel-macron-peace-war. html [Ημερομηνία Πρόσβασης: 30 Noε. 2018].

Bittner, J. (2018). Who Will Win the New Great Game? The New York Times [Online]:A27. Διαθέσιμο��������� στο����� �������� : nytimes.com/2018/04/26/opinion/russia-china-west-power.html [Ημερομηνία Πρόσβασης: 02 Δεκ. 2018].

Bremmer, I. (2018). How the European Far-Right Is Growing in Power. TIME [Online]. Διαθέσιμο στο: time. com/5395444/europe-far-right-italy-salvini-sweden-france-germany/ [Ημερομηνία Πρόσβασης: 02 Δεκ. 2018].

Bruce-Mitford, M. (2000). The Illustrated Book of signs and Symbols. London: Dorling Kindersley.

Clogg, R. (2003). Συνοπτική Ιστορία της Ελλάδας. 2η εκδ. Αθήνα: Κάτοπτρο.

Curran, B.A. κ.α. (2009). Obelisk: a History. Τόμος Β’. Publications of the Burndy Library. Cambridge, MA: Burndy Library.

Fox, M. (2012). Florence Green, Last World War I Veteran, Dies at 110. The New York Times [Online]:B18. Διαθέσιμο στο: nytimes.com/2012/02/08/world/europe/florence-green-last-world-war-i-veteran-dies-at-110.html [Ημερομηνία Πρόσβασης: 02 Δεκ. 2018].

Gardiner, H. και Hirschfeld Davis, J. (2018). U.S. Plans to Pay Mexico to Deport Unauthorized Immigrants There.

The New York Times [Online]:A18. Διαθέσιμο στο: nytimes.com/2018/09/12/us/politics/us-mexico-deportationfunds.html [Ημερομηνία Πρόσβασης: 02 Δεκ. 2018].

Hall, S. (2007). This Means This, This Means That: A User’s Guide to Semiotics. Δίαβλος.

206

οἴκ αδε

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Haslam, A. (2006). Bookdesign. Abrams studio. New York: Abrams.

Martin, K., Ronnberg, A. και Francesca, Z. (2010). The Book of Symbols: Reflections on Archetypal Images. Taschen America, LLC. Jung, C.G. κ.α. (1997). Man and His Symbols. von Franz, M. L. εκδ. New York, NY: Doubleday.

Lafrenz, T. (2018). Wir hatten keine Ahnung, wie allein wir waren - Συνέντευξη�������������������� ������������������������������ από Von ������������������� Claas ����������� Relotius. Spiegel [Online]. Διαθέσιμο στο: spiegel.de/plus/weisse-rose-die-letzte-ueberlebende-im-gespraecha-00000000-0002-0001-0000-000159547649 [Ημερομηνία Πρόσβασης: 01 Δεκ 2018].

Nugent, C. (2018). How Far-Right Presidential Candidate Jair Bolsonaro Could Transform Brazil. TIME [Online]. Διαθέσιμο στο: time.com/5433379/brazil-bolsonaro-policies/ [Ημερομηνία Πρόσβασης: 02 Δεκ. 2018].

Poe, E.A. (1995). The Pit and the Pendulum. Penguin 60s Classics. Penguin.

Smith, R. και Στάγκος, Ν. (2003). Εννοιακή Τέχνη. Στο: Έννοιες Της Μοντέρνας Τέχνης: Από Τον Φοβισμό Στον Μεταμοντερνισμό. 3η εκδ. Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, σελ. 355–377.

Smith, M.L. (2009). Αναζητώντας έξοδο από τον λαβύρινθο. Η Καθημερινή [Online]. Διαθέσιμο στο: kathimerini. gr/376267/article/epikairothta/ellada/anazhtwntas-e3odo-apo-ton-lavyrin8o [Ημερομηνία Πρόσβασης: 02 Δεκ.

2018].

VanderLans, R. (2006). Short Stories. Emigre: THE END:39.

Wiesel, Ε. (2016). Η Νύχτα. Αθήνα: Μεταίχμιο.

Yanker, G. (1970). The political poster: a worldwide phenomenon. World Affairs, [Online] (133). Διαθέσιμο στο: jstor.org/stable/20671215 [Ημερομηνία Πρόσβασης: 12 Οκτ. 2018].

Zumbrunnen, A. (2014). Creating distraction-free reading experiences. Azumbrunnen [Online]. Διαθέσιμο στο: azumbrunnen.me/blog/creating-distraction-free-reading-experiences/ [Ημερομηνία Πρόσβασης: 01 Δεκ. 2018].

207

οἴκ αδε

Θάλεια - Μαρία Μπίθα

Α–Ω

Βορέας, Θ. (1972). Εισαγωγή Εις Την Φιλοσοφίαν. 3ος Τόμος. �������������������������������������������� Ακαδημεικά���������������������������������� . Αθήνα: Οργανισμός εκδόσεως διδακτικών βιβλίων, σελ. 290-317. Δαβάκης, Θ.Π. (2015). Το «Οίκαδε» ήταν και είναι συνταγή καταστροφής. Η Καθημερινή [Online]. Διαθέσιμο στο: kathimerini.gr/827005/opinion/epikairothta/politikh/to-oikade-htan-kai-einai-syntagh-katastrofhs [Ημερομηνία Πρόσβασης: 02 Δεκ. 2018]. Δασκαλάκης, Ν. (2014). Η Ριζοσπαστικοποίηση του Εθνικισμού στην Ελλάδα της Κρίσης. [Online].Ερευνητικό Κείμενο. Αθήνα: ΕΛΙΑΜΕΠ. Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής. ������������������� Διαθέσιμο���������� στο������ ��������� : cri���� sisobs.gr/2014/04/i-rizospastikopiisi-tou-ethnikismou-stin-ellada-tis-krisis [Ημερομηνία Πρόσβασης: 12 Οκτ.

2018]. Δερτιλής, Γ.Β. (2016). Επτά πόλεμοι, τέσσερις εμφύλιοι, επτά πτωχεύσεις. 1η εκδ. Αθήνα: Πόλις. Θεοδωρόπουλος, Τ. (2015). Η ψυχολογία του Ολοκληρωτισμού. H Καθημερινή. [����������������������������� Online����������������������� ] Διαθέσιμο������������ ��������������������� στο�������� ����������� : kathi������ merini.gr/826364/opinion/epikairothta/politikh/h-yyxologia-toy-oloklhrwtismoy [Ημερομηνία Πρόσβασης: 12 Οκτ. 2018]. Καραμανλής, Κ. και Παπανδρέου, Α. (1977). Oμιλία στη Βουλή – Κωνσταντίνος Καραμανλής και Γεώργιος Παπανδρέου. [Βίντεο] Διαθέσιμο στο: youtu.be/YWDV9oriE6U [Ημερομηνία Πρόσβασης: 12 Οκτ. 2018]. Κουλαμά, Φ. (1994). Νέοι Προσανατολισμοί Στην Έκθεση. Αθήνα: Δομική. Μαντουλίδης, Ε. (2009). Ετυμολογικό Λεξικό Αρχαίας Ελληνικής . 3η εκδ. Θεσσαλονίκη: Εκπαιδευτήρια Μαντουλίδη. Μαρκαντωνάτος, Γ. (1996). Βασικό λεξικό λογοτεχνικών όρων. Αθήνα: Gutenberg. Μαχαιράς, Ε. (2008). Η τέχνη της Αντίστασης. Προσκήνιο. Μητρόπουλος, Κ. (2014) 1960 - 2015 Τα καλύτερά μας χρόνια σε 285 γελοιογραφίες. Αθήνα: Μεταίχμιο. Μιράσγεζη, Μ.Δ. (1982). Νεοελληνική Λογοτεχνία. 2η εκδ. Αθήνα: Ιδιωτική Έκδοση, σελ. 547,554. Ξυδάκης, Ν. (2014). Ανάκτηση εθνικής Ταυτότητας – ποιας όμως;. Η Καθημερινή. [Online] Διαθέσιμο στο: kathimerini.gr/754104/opinion/epikairothta/politikh/anakthsh-e8nikhs-taytothtas--poias-omws [Ημερομηνία Πρόσβασης: 12 Οκτ. 2018].

208

οἴκ αδε

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Παπαδανιήλ, Α. (2003). Ελληνική πολιτική γελοιογραφία: Η σοβαρή πλευρά μιας ”αστείας” τέχνης. Ιδιωτική Έκδοση. Παυλόπουλος, Δ. (2004). Χαρακτική, γραφικές τέχνες: Ιστορία, τεχνικές, μέθοδοι. Αθήνα: Καστανιώτη. Σαπρανίδης, Δ. (2005). Ιστορία της Ελληνικής Γελοιογραφίας. 2η έκδ. Ποταμός. Συλλογικό (2017). Ελλάδα: 20ος αιώνας – Η Καθημερινή. Αθήνα: Εκδόσεις Εξπλόρερ Α.Ε.Ε.Ε.Ε.

ΙΣΤΟΣΕΛΊΔΕΣ Fi Case Study for Civil War 150. (2013). [Online] Beta.f-i.com. Διαθέσιμο στο: hbeta.f-i.com/infographics/ civilwar/ [Ημερομηνία Πρόσβασης: 17 Noε. 2017] Second Story - Record of Right Interactive Table (2013) [Online] Διαθέσιμο στο: secondstory.com/project/ records-of-rights [Ημερομηνία Πρόσβασης: 06 Δεκ. 2017] Η Καθημερινή (2017). Eνας Αιώνας Γεμάτος Ελλάδα | Kathimerini [Online]. Διαθέσιμο στο: kathimerini. gr/896122/article/epikairothta/me-thn-k/enas-aiwnas-gematos-ellada [Ημερομηνία Πρόσβασης: 01 Δεκ. 2018]. Η Αθήνα Ελεύθερη | 12 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1944 [Online]. Διαθέσιμο στο: freeathens44.org/ [Ημερομηνία Πρόσβασης: 01 Δεκ. 2018]. ελculture. (2018). GR80s. Η Ελλάδα του Ογδόντα στην Τεχνόπολη. [online] Διαθέσιμο στο: elculture.gr/blog/ gr80s-η-ελλάδα-του-ογδόντα-στην-τεχνόπολη/ [Ημερομηνία Πρόσβασης: 01 Δεκ. 2018].

*Η Βιβλιογραφία των τευχών της έκδοσης βρίσκεται στο πίσω μέρος κάθε τεύχους και στην ιστοσελίδα: oikade-project.tumblr.com/bibliography

209

οἴκ αδε

Θάλεια - Μαρία Μπίθα

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ A–Z Arnheim, R. (2005). Τέχνη Και Οπτική Αντίληψη: Η Ψυχολογία Της Δημιουργικής Όρασης. 3η εκδ. Αθήνα: Θεμέλιο.

Beardsley, M.C. (1989). Ιστορία Των Αισθητικών Θεωριών. Χριστοδουλίδης, Π. εκδ. Αθήνα: Νεφέλη.

Boklund-Lagopoulou, K. και Lagopoulos, A. (2012). Semiotics Today: An Introduction. Gramma: Journal of Theory and Criticism, [online] 20, pp.7-34. Διαθέσιμο στο: ejournals.lib.auth.gr/gramma/issue/view/940.

Doxiadis, A., και Matsaganis, M. (2012). National populism and xenophobia in Greece. Populist Fantasies: European revolts in context, 31-98.

Dyer, G. (1982). Η διαφήμιση ως επικοινωνία. 1η εκδ. Αθήνα: Πατάκης.

Debray, R. (1997). Η επιστήμη της επικοινωνίας. Aθήνα: Α. Α. Λιβάνη.

Eco, U. (1994). Θεωρία σημειωτικής. Γνώση.

Goodson, A. (2017). Conceptual illustration: When the idea counts. [Blog] Anna Goodson Illustration Agency. Διαθέσιμο στο: agoodson.com/conceptual-illustration-when-the-idea-counts/ [Ημερομηνία Πρόσβασης: 12 Ιαν. 2018].

Halbwachs, M. (2013). Τα Κοινωνικά πλαίσια της Μνήμης. Αθήνα: Νεφέλη.

Hawthorn J. (1993). Ξεκλειδώνοντας το κείμενο. Μια εισαγωγή στη θεωρία της λογοτεχνίας. Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.

Heidegger, M. (2008). The Origin of the Work of Art. Martin Heidegger: The Basic Writings. New York: HarperCollins.

Hurlburt, A. (1982). The Grid: A Modular System for the Design and Production of Newpapers, Magazines, and Books.

1η εκδ. Wiley.

210

οἴκ αδε

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

Jowett, G. and O’Donnell, V. (2006). Propaganda and Persuasion. 4η εκδ. Thousand Oaks, Calif: Sage.

Keeble, R. (2005). εκδ. Print journalism: a critical introduction. Routledge.

Lilla, M. (2016). Our Reactionary Age. The New York Times. [Online] Διαθέσιμο στο: nytimes.com/2016/11/07/ opinion/our-reactionary-age.html [Ημερομηνία Πρόσβασης: 12 Ιαν. 2018].

Nietzsche, F. (1910). The Joyful Wisdom. [Online]. Vol. 10. Complete Works. Project Gutenberg. Διαθέσιμο στο: gutenberg.org/ebooks/52124 [Ημερομηνία Πρόσβασης: 01 Δεκ. 2018].

Nöth, W. (1998). Handbook of Semiotics. First paperback ed., [4. Dr.]. Advances in semiotics. Bloomington: Indiana Univ. Press.

Reading, A. (2002). The Social Inheritance of the Holocaust: Gender, Culture and Memory. [Online]. London: Palgrave Macmillan UK. Διαθέσιμο στο: link.springer.com/10.1057/9780230504974 [Ημερομηνία Πρόσβασης: 30 Δεκ. 2018].

Ricoeur, P. (2013). Η Μνήμη, η Ιστορία, η Λήθη. Ίνδικτος.

Schwendener, M. (2015). Seeing the Power of Political Posters. The New York Times. [Online] Διαθέσιμο στο: nytimes.com/2015/07/31/arts/design/seeing-the-power-of-political-posters.html [Ημερομηνία Πρόσβασης: 12 Οκτ. 2018].

Stanzel F. K. (1999). Θεωρία της αφήγησης. Θεσσαλονίκη: University Studio Press.

Strauss, V. (2013). How to teach history (and how not to). The Washington Post. [Online] Διαθέσιμο στο washingtonpost.com/news/answer-sheet/wp/2013/05/16/how-to-teach-history-and-how-not-to [Ημερομηνία Πρόσβασης: 12 Οκτ. 2018].

Wiesel, E. and Temerson, C. (2012). Hostage: A Novel. 1η εκδ. Νέα Υόρκη: Alfred A. Knopf.

Α–Ω Αβδελά, Έ. (2014). Δικαίωμα στην ιστορία. Δικαίωμα στη λήθη vs Δικαίωμα στη μνήμη. Βούλγαρης, Γ., Νικολακόπουλος, Η., Ρίζας, Σ., Σακελλαρόπουλος, Τ. and Στεφανίδης, Ι. (2011). Ελληνική Πολιτική Ιστορία 1950 - 2004. 2η εκδ. Αθήνα: Θεμέλιο. Γλύκατζη-Αρβελέρ, Ε. (2016). Αφιέρωμα στην Ελληνική Ταυτότητα - Συνέντευξη από Δημοσθένη Γκαβέα. Huffington Post Greece. [Online] Διαθέσιμο στο: huffingtonpost.gr/2016/03/24/arveler-sinedeyxi-elliniki-taytotitaahrweiler_n_9518210.html [Ημερομηνία Πρόσβασης: 12 Οκτ. 2018].

211

Ζωίδης, Ε. (2012). Κριτική Θεωρία Και Οπτική Επικοινωνία. Αθήνα: Ίων. Καλύβας, Σ. (2017). Μια παράδοξη κληρονομιά. Η Καθημερινή. [�������������������������������������������������� online�������������������������������������������� ] Διαθέσιμο��������������������������������� ������������������������������������������ στο����������������������������� �������������������������������� : kathimerini���������������� ��������������������������� .��������������� gr������������� /914382/����� opinion/epikairothta/politikh/mia-parado3h-klhronomia [Ημερομηνία Πρόσβασης: 30 Noε. 2018]. Κουργιαντάκης, Χ. (2005). Ιστορική σκέψη και ενσυναίσθηση των μαθητών της Α’βάθμιας και της Β’βάθμιας εκπαίδευσης στην ιστορία. Διδακτορική διατριβή. Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Σχολή Ανθρωπιστικών Επιστημών. Τμήμα Παιδαγωγικό Δημοτικής Εκπαίδευσης. Μαντόγλου, Ά. (2010). Κοινωνική Μνήμη, Κοινωνική Λήθη: Έκδηλες Και Λανθάνουσες Μορφές Κοινωνικής Σκέψης. Πεδίο. Μεγαλίδης, Δ. (1964). Λεύκωμα του Αγώνα ΕΑΜ - ΕΛΑΣ (1941-1945). Βιβλιοτεχνική. Μουζακίτη, Φ. (2003). Φόρμα: Η Οπτική Γλώσσα Στον Σύγχρονο Σχεδιασμό. Αθήνα: Οδυσσέας. Νεράντζης, Α.Π. (2014). Η Ιστορική Μνήμη Και η Λήθη Του Χρόνου. [Online]. Διαθέσιμο στο: tvxs.gr/news/taksidiasto-xrono/i-politismiki-istoriki-mnimi-kai-i-lithi-toy-xronoy-toy-alessantro-p-neratzi [Ημερομηνία Πρόσβασης: 01 Δεκ. 2018]. Παππά, Ν. (2009). Η θεώρηση του χρόνου στην εννοιολογική τέχνη 1960-1975. Διδακτορική Διατριβή. Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ). Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών. Σαραντάκος, Ν. Γελοιογραφίες Του Κώστα Μητρόπουλου Από Το «Ποτέ Πια» [Online]. Διαθέσιμο στο: sarantakos. com/istoria/apostasia/potepia.html [Ημερομηνία Πρόσβασης: 01 Δεκ. 2018]. Στάγκος, Ν. (2005). Έννοιες Της Μοντέρνας Τέχνης: Από Τον Φοβισμό Στον Μεταμοντερνισμό. 3rd ed. Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης. Ταμπάκης, Χ. (2016). Η θεωρία του χρόνου και της μνήμης από τον Αριστοτέλη στον Μπερξόν: διάλογος στη βάση της χρονικής συνέχειας. Διδακτορική μελέτη. Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Σχολή Φιλοσοφική. Τμήμα Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας. Τομέας Φιλοσοφίας. Τσατσούλης Δ. (1997). Η περιπέτεια της αφήγησης. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. Φυτιλή, M. (2016). Μνήμη, λήθη και δημοκρατία: μια σύγκριση της ελληνικής με την ισπανική περίπτωση. Διδακ τορική Διατριβή. Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ). Σχολή Νομικών, Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών. Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης. Χαλεβελάκη, Μ. (2010). Μια εισαγωγή στη σημειολογία. Καστανιώτη. Χάρμπης, Α. (2014). Μνήμη και λήθη στην Ιστορία. Η Καθημερινή [Online]. Διαθέσιμο στο: kathimerini.gr/785149/ article/epikairothta/ellada/mnhmh-kai-lh8h-sthn-istoria [Ημερομηνία Πρόσβασης: 01 Δεκ. 2018].

212

οἴκ αδε

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

ΕΙΚΟΝΕΣ Σελ. 15 sebastienthibault.com Ινστιτούτο Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης | dp.iset.gr Behance.net rizospastis.gr Σελ. 16 sebastienthibault.com pictorem.com Museum of Fine Arts Boston | mfa.org Εθνικό Ιστορικό Μουσείο | nhmuseum.gr Σελ. 19 kathimerini.gr 20ος Αιώνας, E – Paper Καθημερινή | kathimerini.newspaperdirect.com Σελ. 21 Free Athens ΄44 | freeathens44.org Σελ. 23 elculture.gr Σελ. 25 history.com/civil-war-150 National Archives Museum | museum.archives.gov Σελ. 26 newsbomb.gr globalpolicyjournal.com Σελ. 31 pronews.gr in.gr Σελ. 43 sarantakos.com ΑΣΚΙ | Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας Αρχείο Πολιτικών Αφισών| Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Σελ. 44 The British Museum | britishmuseum.org/ olympia.gr freeathens44.org

Σελ. 45 The Pit & the Pendulum Illustrated - Edgar Alan Poe keithnegley.com Σελ. 56 Συνοπτική Ιστορία της Ελλάδας - Richard Clogg enikos.gr Σελ. 59 Αρχείο Πολιτικών Αφισών| Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Σελ. 70 etsy.com Σελ. 72 rizospastis.gr Σελ. 87 20ος Αιώνας, E – Paper Καθημερινή | kathimerini.newspaperdirect.com Σελ. 98 Εθνική Πινακοθήκη | nationalgallery.gr Σελ. 102 sansimera.gr Σελ. 103 gettyimages.com Σελ. 104 Ίδρυμα Κωνσταντίνος Γ. Καραμανλής | ikk.gr Σελ. 108 tvxs.gr Σελ. 109 atexnos.gr Σελ. 128 mixanitouxronou.gr Σελ. 160 azumbrunnen.me Πρωτοσέλιδα Εφημερ. | protoselidaefimeridon.gr Σελ. 161 amshakalra.com designersreviewofbooks.com Σελ. 163 Behance.net

213

/ΠΑΡΑΡΤΗ ΟΙΚΑΔΕ / 14 – 26 ΑΥΓΟΎΣΤΟΥ 1922 / Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ Ένώ αί ελπίδες —ας τάς είπωμεν ελπίδας— περί προσεχούς συγκλήσεως συνεδρίου έν Βενετία έλαττοΰνται, τό φθινόπωρον έρχεται και ερχεται ό χειμών. ”Αν οιαδήποτε πρός τήν Κυβέρνησιν σύστασις πρός τερματισμόν της έκκρεμότητος ήτο χθες περιττή, διότι είχε σκέψεις ή Κυβέρνησις ύπό έκτέλεσιν α’ίτινες ήδύναντο και νά έπιτύχουν, είχε δέ και χρήματα ίνα δαπανα διά πολεμικούς σκοπούς, άφοΰ διά πολεμικούς σκοπούς έδανείσθη, σήμερον πάσα οχι συστασις άλλά και πίεσις έκ μέρους και τών φίλων αύτής είναι χρήσιμος, διότι και τά χρήματα λείπουν και τών ύπό έκτέλεσιν σκέψεων ή σειρά εύρίσκεται είς τό τέρμα της. Ήλπίζαμεν πρό τίνος οτι μία πρός Κωνσταντινούπολη στροφή της έλληνικής προσπαθείας θά ήτο δυνατόν νά έκβιάση τήν λύσιν γνωρίζομεν πολλοί, άλλά δέν γνωρίζομεν ολοι, διατί δέν έπέτυχεν ό εκβιασμός και πώς οί έν τω έξωτερικώ θορυβοΰντες εχθροί της Ελλάδος, έπείσθησαν οτι πρόκειται περί ”μπλόφας” ύπό τών έν τω έσωτερικώ έχθρών αύτης. Ήλπίσαμεν έπειτα οτι οί έξαφνικά άκουσθέντες θερμοί λόγοι τοΰ πρωθυπουργοί της ’Αγγλίας, οί δημοσία και παγκοσμίως κυρώσαντες την έπί τών ελληνικών δικαίων προστασίαν της θαλασσοκρατείρας, ήθελον μεταβληθη ταχέως και έν τη στενή προθεσμία της αντοχής τών έλληνικών πόρων είς έμπράγματον βοήθειαν. Ήλπίσαμεν άργότερα —και τότε ήλπίσαμεν κακώς— οτι προσεχής Διάσκεψις ήθελεν έν βία αποφασίσει και έν βία δυνηθη νά έκτελέση τάς έπί τοΰ Άνατολικοΰ άποφάσεις της• άλλά και αύτη ή κακή έλπίς ματαιοΰται. Ή Ελλάς λοιπόν απομένει μόνη μέ τόν στρατόν της, μέ τούς πόρους της και τούς εχθρούς της. Μόνη, οπως πρό μηνών, ότε έπιστρέφουσα έκ της ξένης είχε πεισθη περί αύτοΰ και άπεφάσιζε, και άπεφάσιζε καλώς, τήν αύθαίρετον πρός τήν Κωνσταντινούπολη πορείαν. Μόνη. Οί τυχόν έχοντες τήν διάθεσιν ν’ άναβλέψουν πρός τήν πρώτην Νοεμβρίου και ”ν’ άναμετρήσουν τάς συνεπείας της”, ας μάς έπιτρέψουν νά παρατηρήσωμεν οτι έμειναν μόνοι, όχι μόνον οί πιστεύσαντες είς τούς ’Ισχυρούς των Συμμάχους ασθενείς, άλλά και αύτοί οί ’Ισχυροί οί πιστεύσαντες είς άλλήλους. Μόνη λοιπόν ή Ελλάς οφείλει νά έκκαθαρίση τήν κατάστασιν.

214

οἴκ αδε

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

ΗΜΑ Και οφείλει νά τήν έκκαθαρίση κατά τρόπον, όστις θ’ άποτελέση δι’ αύτήν λήξιν όριστικήν μιας σκληράς περιπετείας, δι’ έκείνους δέ, οίτινες ήπάτησαν αύτήν και τόν κόσμον, κόλαφον, τοΰ όποιου τό έρύθημα δέν θ’ άποπλύνη ή ’Ιστορία. Ή Ελλάς οφείλει έν τάχει νά προβή είς την διοικητικήν όργάνωσιν της Μικρας ’Ασίας, είς τήν παράδοσιν της χώρας είς τούς γενναίους κατοίκους της, είς τήν συντομον έκπαίδευσιν τών ανδρών οίτινες θ’ άναλάβουν έν τω μέλλοντι την φύλαξίν της και είς τήν πρόσκλησιν τών ’Ισχυρών, όπως παραλάβουν ”τόν έλευθερωθέντα άπό τών δεσμών της δουλείας” λαόν, ενα άκριβώς άπό τούς λαούς, περί ών έμερίμνων, όταν μαχόμενοι και έχοντες άνάγκην συμμάχων έλάλουν τήν γλώσσαν τών έλευθεριών. ’Αλλά στρατόν; Ποίος θά δώση στρατόν; Οί Σύμμαχοι όμως δέν έχουν στρατών άνάγκην. ”Ας παραλάβουν τάς σημαίας, τάς οποίας έστησαν είς τά πρόθυρα της Κωνσταντινουπόλεως οταν έπλησίαζεν ό Έλλην ελευθερωτής, και άς τάς στήσουν έκεΐ οπου θά πλησιάση σφαγεύς ό Τοΰρκος. Όπως άλλοι, δέν έπιμένομεν νά έχωμεν την θέσιν άνευθύνου τιμητοΰ τών ύπευθύνων πολιτικών άνδρών της χώρας. Όπως ούδείς άλλος, έζήσαμεν μετ’ αύτών ήμέραν πρός ήμέραν τούς μήνας και τά έτη τών προσπαθειών. Σήμερον, φρονοΰ μεν σπουδαίως ότι ή περίοδος τών προσπαθειών αύτών, αίτινες έπρεπε νά ύπάρξουν, τών θυσιών, αίτινες έπρεπε νά καταβληθοΰν, άν δέν έληξε, λήγει. Τά Συνέδρια δέν άποδίδουν καρπούς ούτε γίνονται καν συνέδρια. Αύριον έρχεται τό φθινόπωρον και μεθαύριον ό χειμών. Και ή Ελλάς, διά λόγους σπουδαίους, διά λόγους άποβλέποντας είς τήν ιδίαν αύτης γαλήνην, έχει τήν ύποχρέωσιν νά διαχειμάση οίκαδε. Τοΰτο, ώς σύστασιν θερμήν, πανταχόθεν και ήδη άπό φιλικωτάτων στηλών έκδηλουμένην, άς έχη ύπ’ όψει της ή Κυβέρνησις.

215

*ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΣΚΙΤΣΑ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΕΩΝ Όλα τα σκίτσα εμπεριέχονται στο τεύχος του Sketchbook

οἴκ αδε

*ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Γεώργιος Μπότσος / Supervisor της εργασίας Νίκος Φιλιπακόπουλος, Μαρία Πασχαλίδου, Αριστοτέλης Σκαμάγκης / για την βοήθειά τους στη διάρκεια του μεταπτυχιακού Δέσποινα Παπαδημητρίου / για την συζήτηση και τις πληροφορίες Λένα Ξανθή, Κυριακή Αξιώτη, Μίμης Στρίγκος / για την συζήτηση και τις πληροφορίες Γιάννης Κατσαμπάς / για την συζήτηση

Για το proofreading, την κριτική, την υποστήριξη / Γεωργία Μαλαπάνη Ιουλία Μπούτ Μαρία Βασιλοπούλου Ευαγγελία Βατιανού Ιωάννα Βουτσινά / για το feedback και την υποστήριξη Έλλη Αγιάνουγλου, Μαρίνα Παπαγεωργίου, Νίκη Φίλη / για την υποστήριξη σε όλα τα ζητήματα του μάστερ

218

οἴκ αδε

ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

219

οἴκ αδε

Ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας

ΑΚΤΟ