Elsa Tomkowiak — The Merchant House 5.3

ELSA TOMKOWIAK

The Merchant House 5.3

The Merchant House 5.3

Amsterdam 2018

ELSA TOMKOWIAK

Making Things Happen: Young Artists in Dialogue II

The Merchant House Amsterdam

TMH 2017 / 2018

G N I K MA : N E P P A H S G N I TH S T S I T R A G N U O Y E U G O L A I D IN Three-Exhibition Cycle with a Free Public Program, Artist Publications, and Site-Specific Installations www.merchanthouse.nl

K, A I W O K M O T SA L E , G N O H U H T, Z O NG N E N H O Z B I E H I Z V L G N SY E ,M N O L L E V U O H IS C R O B , E U S Y R MA

The Merchant House

Participating Artists:

Concept:

Marsha Plotnitsky, TMH Founding Artistic Director, in collaboration with art writer and curator Hubert Besacier Program:

How does a young artist insert him or herself into the history of an art medium?

We broach this issue in these collaborative exhibitions of six young French artists who share geography, art education, and attitude to their métier.

Ⅰ

SYLVIE BONNOT (1982 FR) & ZHU HONG (1975, CN lives in FR)

Ⅱ

ELSA TOMKOWIAK (1981, FR) & MARY SUE

Ⅲ

BORIS CHOUVELLON (1980, FR) & MENGZHI ZHENG (1983, FR born CN)

Related Events

Related Events

Related Events

OPENING: Saturday 23 September

OPENING: Friday 24 November

OPENING: Friday 20 April

TMH TALK: Saturday 28 October

TMH TALK: Saturday 16 December

TMH TALK: Saturday 26 May

CATALOGUE EVENT: Friday 10 November

CATALOGUE EVENT: Friday 26 January

CATALOGUE EVENT: Friday 6 July

3

20 April – 8 July 2018

—

24 November 2017 – 26 January 2018

2

23 September – 12 November 2017

Table of Contents

Marsha Plotnitsky On Making Things Happen II: Meet Elsa Tomkowiak and Mary Sue

5

Hubert Besacier On the artists’ TMH collaboration

12

Elsa Tomkowiak Works

15

Hubert Besacier Elsa Tomkowiak: The Pure Pleasure of Painting

35

Elsa Tomkowiak Exhibition History

39

NL Translations / NL vertalingen

40

Hubert Besacier Original Texts in FR / Textes originaux en FR

45

About TMH and Colophon

48

Young Artists in Dialogue II: Elsa Tomkowiak & Mary Sue

Mary Sue, Maid in Progress, 2017 & Elsa Tomkowiak. Exhibition opening. TMH 2017

K A I W O K M O T A S L E T E E M E U S Y R A AND M MARSHA PLOTNITSKY, Founding Artistic Director of The Merchant House, on Making Things Happen: Young Artists in Dialogue II and the Playing Ground of TMH

— 5

power patrons as connoisseurs and collectors of art. The collective experience of this given space in relation to the past and to TMH’s ongoing problematic as a contemporary gallery continues through the exhibitions of the six young artists participating in the dialogue cycle. In researching Mary Sue’s and Tomkowiak’s work for the exhibition, I felt that their visual language was particularly suited to challenge the social aura and function associated with TMH.

4

Making Things Happen: Young Artists in Dialogue II opened during the Amsterdam Art Weekend 2017. To celebrate the promenade-style annual event, we asked Elsa Tomkowiak and Mary Sue to interpret The Merchant House, rich with Golden Age symbolism particular to Amsterdam, as a contemporary public sphere. The trajectory of the canal house includes a major art-historical moment when Dutch private citizens supplanted the privileged religious and royal

Elsa Tomkowiak & Mary Sue. Front gallery installation view. TMH 2017

How can a young artist confront the art world’s demands for the new? And, in the wake of the 20th century’s multiple avant-gardes, negotiate her place out of and through the bourgeoning art scene?

Theirs is not the work that strikes one as radically new-media or urgently political. At first sight—although requiring patience to contemplate—the dialogue of Mary Sue and Elsa Tomkowiak impresses as an energetic and joyful reclaiming of the historical situation. Using both spoofing techniques and serious skills, they—Tomkowiak in painting and Mary Sue in

video, sculpture, and photography—join forces to give the interior topography of TMH a provoking and provocative face-lift. In so doing, the artists also address individually, and emphatically with respect to their art, the underlying theme of TMH’s Making Things Happen: Young Artists in Dialogue cycle: how does a young artist inscribe herself in the history of her medium? For Mary Sue and Tomkowiak, the question refers to degrees of performance and performative gesture in painting.

With a chance to exploit her adopted identity in a propitious situation, Mary Sue chose to deck herself out as a trim housemaid

Mary Sue, Home-Maid Bourgeoise, 2017 & other works.

Installation view. TMH 2017

— 7

French artists of the same generation and artistic formation, Tomkowiak and Mary Sue have featured in solo and group shows as well as festival commissions. They are on a mission to experiment.

6

to burnish the hallowed fixtures of the Amsterdam burger residence. Bent on dramatic entry and irreverent transgressions of working with paint, Tomkowiak proposed an immersive path to open the space to the spirit of liberty and munificence. Devoted to their respective mediums and so stepping away from what is known as social practice, the artists are not suggesting a politically correct or corrective discourse. Allowing us to think the implications of their work into being, they trigger other perceptual levels of inquiry: Tomkowiak by the exploration of painted color—in the accretions of foam pounded with pigment and in wall hangings—and Mary Sue

Tomkowiak the painter bluntly dares to remain at the level of abstraction, emphasizing its functional value through massive strokes of color on industrial materials (PVC, rough paper sheeting, and foam slabs) and generously offering her work as an installation backdrop to life—thus foregrounding the issues of the site that it inhabits. In a combative rejoinder, Mary Sue the performance artist shows herself faux-theatrically filmed in the confines of a flat screen, or caught in a repetitive action, or frozen in a static imagery reconstructing her every move and action as painting or sculpture. The mundane bang of a bucket or squeak of a washcloth against glass from her videos add sound to the effectiveness of the show’s deployed constituents, including the work of her partner and our presence. The desire to remain within the space becomes so compelling that we seem to smell smells (the ad nauseam smell of common detergents) and to sense embodiment (of life in art or art in life, not quite clear which). The effect of the collaboration, which started with a difference of perspectives a few months earlier during their first meeting at TMH, is as a result complete.

Young Artists in Dialogue II: Elsa Tomkowiak & Mary Sue

by confronting us with her alter-ego persona, in a blue mini-dress, a white apron with a servant bow, and pink rubber gloves turning up everywhere. Mary Sue’s set includes posing in the baroque-framed mirror over the fireplace with a Fragonard-like ease, that is, after having wiped off her sweaty neck and breast with a yellow sponge. In the cases of both artists, every gesture and stroke of paint seems to register the desire to open up their respective artistic canons.

Mary Sue, Marysuecide n°18: Fan Service, 2017. Installation view. TMH 2017

Elsa Tomkowiak (1981, FR) has been in search of radical painting tools from the time of her art studies at ENSA of Dijon. Reflecting her predilection for an open gesture and the Day-Glow colors of a personal gradient, her earliest color interventions were in the snow and on large vinyl surfaces suspended in industrial sites. Wielding broom-like brushes, she adopted a method of applying multicolored layers to translucent or solid bands of plastic sheeting, or to massive spheres that can redirect light and restructure the architecture. Her many commissions and residencies include a swimming pool (Mönchengladbach), an opera house (Nantes), an abbey (Angers), two bridges (Saint-Gervais, Quebec), the glasshouse of a spa (Pougues-les-eaux), as well as landscaping during major urban events (Offenbach am Main, Amiens, Verdun). She has recently completed a permanent installation for a hospital in Angers. Incorporating a large number of paintings thoughtfully installed in relation to the technical configuration of the facilities, the project demonstrates Tomkowiak’s professional sense of space and rare sensitivity to the needs of the people who use it.

Mary Sue states that otherness starts within oneself, that she was born between 1979 and now, and that her gender might be female or science (also due to her top performance in physics) fictional. Under her sobriquet of Mary Sue, she has pursued a relentless career (not bypassing ENSA of Dijon for art studies) performing in her own videos, making costumes and decor, posters and books, but also sculptures, installation objects, and photographs, which are all fabricated to perfection by hand to accompany the exploits of the fictive young female character of Mary Sue. According to cocurator Hubert Besacier, we find her in situations—be it in a gallery or on display at a Nike store—that are “totally desperate, and therefore hilarious.” For the exhibition at TMH, Mary Sue has created the faux bronze monument Gloria, which, while remaining ironically pop art, exposes the historical destiny of a woman at its most brutal. Her crafted take on childhood and loss, La Flotte, was seen this summer desperately afloat on the river in Amiens, France, for the Art, villes et paysage festival.

MP: This project has given me the chance to see young artists in action in a space I know very well. How has working here with Sylvie Bonnot and Zhu Hong, Mary Sue and Elsa Tomkowiak, whom you have guided from the start at art school, contributed to your thinking?

HB: These exhibitions have brought us together with six artists of the same generation. Their art addresses all of us as their contemporaries. It is interesting, enriching, and salutary to see our time through their eyes. For my part, cogent encounters with new generations serve to modify my perceptions of the world, the ways to evaluate it, and to position myself in it.

MP: I have always thought that young artists could benefit from shows in dialogue, more so than from thematic group exhibits or even solo ones.

MP: I find it fascinating and important that the two exhibitions could evolve differently: the first giving rise to a problematic, the second expanding into social dimensions.

HB: The two approaches in the first exhibition related to the question of image and photography, highlighting different methodologies. It was enough to bring them in contact to achieve clarity. In this case, not only the working methods are different, but also the thought processes. Elsa’s oeuvre is expansive and extroverted. Mary Sue approaches the world through her character and her intimate perceptions. The combination of the differences adds strength and a new quality to their dialogue.

MP: How do you see the role of TMH as a culturally significant building?

— 9

HB: Who we are and what we do or think bears a relation to history—that is, to culture. The Merchant House has a physical association with the present and the past.

The artists are therefore able to engage directly with this heritage, and no creation is possible without it—architectural, architectonic, or artistic. This applies to TMH located in the historic center of the city, whose illustrious past opens the field for reflection and creation.

8

HB: The role of a curator is not to gather artworks to illustrate his or her thesis, but to offer the artists a chance for a free exchange—to see their art side by side, see them reacting to the space and to each other’s propositions. This exhibition was not derived from existing pieces, but was conceived after visits to study the place for the proposed dialogue. And yet, the result is not circumstantial. The artists used the opportunity to pursue their own trajectories and logic, and this has succeeded because there was no pressure to depart from their personal urgencies.

The interaction—even confrontation—to defend their individual strategies adds energy to the installation.

Elsa Tomkowiak, Albedo 100, 2017. Amsterdam Art Weekend 2017. Gallery night at TMH

Young Artists in Dialogue II: Elsa Tomkowiak & Mary Sue

Collaborating on the cycle, Hubert Besacier—art writer and critic, who has supported the careers of all six artists—and I have been developing our own dialogue.

Mary Sue (video) & Elsa Tomkowiak. Exhibition opening. TMH 2017

One needs courage to create artistically. Creating along the new vectors of the feminine is no exception.

The French academy background of Mary Sue and Tomkowiak places them in the radical feminist art context—the profound critique of the male gaze and the urgent autobiographical message that the critic Lucy Lippard termed “body ego”—unveiled by great women artists from around the world:

Louise Bourgeois, Yayoi Kusama, Eva Hesse, Barbara Kruger, Carolee Schneemann, Marina Abramović, and Shirin Neshat, to name just a few. Both do start off self-referentially, free to play with quotidian womanhood: the sexed-up identity of the Mary Sue character ambiguously colors that of the hard-working artist, and Tomkowiak sports cat eye make-up and psychedelic stockings laced in black to color herself.

In their art, however, it is the mediating visual surface that surges over and washes out into a potentially new wave of thinking. Flowing freely

Elsa Tomkowiak, Untitled, 2017 (detail).

Exhibition opening. TMH 2017

into arguably doctrinaire traditions, such as theater and high art, their work might be seen as expanding the female postures through independent agenda, and reaching out for new cultural forms of expression.

MAKING N E P P A H S G N I TH

10 — 11

Mary Sue is assertive in dedicating her astonishing craft and tireless attention at TMH to the subject of a housemaid in three videos and more than 20 objects. This has a strange end result of expunging its vernacular narrative in what Donald Judd described, referring to Kusama, as “obsessive repetition”; the seductive character and her storyline are played off against a mechanistic vision of oppression, upsettingly lucid as it interweaves its multitudinous—externally imposed and self-inflicted— forms. Equally unsettling, Tomkowiak achieves her aims dispersively. Her take on the abstract expressionist machismo surprises by its dual effect. It is both a vehicle for the self-deprecating, almost maternal, support for the work of others—for doctors and patients in her hospital project or for the visitors watching Mary Sue’s videos at TMH—and a testimony to the overarching, timeless impact of painting. The joint exhibition derives its force from the audience’s enjoyment of the artful craftsmanship evident in the separate elements and of the art’s irreverent invasion of the distinguished non-art setting. Powerfully visual, the intervention resists

Sweeping though TMH’s walls, floors, ceilings, and terraces, the artists undertook a risky move that could have backfired as a ubiquitous but vacuous spectacle. The result instead shifts the boundaries between concept and affect, the visual, the sonic, and the spatial. Taking everyday rubbish and household objects—brand detergents, rubber gloves, or foam—and giving them an experimental significance as still lifes, sculptures, and colored fields, they have created art objects that ascribe their real frequent-use equivalents (the “usual tools” of Mary Sue’s title) to timeless situations and mental constructs of feminine origins. Quite possibly, the path for this show was originally opened up by an artist like Kusama. Kusama’s discursive polka dots—the witty icons in shades of blue-green, red, and acid yellow, recognized by Judd and now adopted for the age of spectacle—had paradoxically contextualized meaning through abstractive obsessiveness and shaped surface. And quite possibly, in the future, the cleaning tools employed by the artists at TMH might become obsolete as genderless robots take over the tasks and replace washerwomen, but would a human body continue to toil or paint for the sake of art and life? Bracketed

by Mary Sue’s Revelation on a loop, installed within Tomkowiak’s painted arc, their vividly yet ambiguously articulated dialogue at TMH is both reconfigurative and revelatory of current directions in art.

Young Artists in Dialogue II: Elsa Tomkowiak & Mary Sue

typological placement of gender domains, and becomes a playful ground for ironic reflection and interpretation.

Elsa Tomkowiak, Octa, 2017 (painting) & Mary Sue, Washer, 2017 (video).

Joint installation. TMH 2017

R E T N U O C N E

S E I G R E N E E R A R O W T F O

Art writer and curator HUBERT BESACIER on the artists’ TMH collaboration It is a trying situation for any two artists to exhibit together for the first time, particularly if their modalities of creation have nothing in common except for a predilection for raucous colors, proven installation expertise, and a remarkable drive to produce work vigorously and prolifically.

By asking them to come together in one location, we gambled on their ability to craft a dialogue on the basis of working methods so different that they could become complementary.

In the case of one, based on abstract painting,

extroverted and expansive to the extent that it could restructure the environment, turning it into a painterly tableau through which one can move. In the case of the other, based on video, photography, and sculpture involving figurative and narrative art as a stage set for a recurrent character—with, in the course of her work, said character assuming diverse postures and roles marked by derisive humor.

The exhibition space at The Merchant House is threefold, comprising a white rectangle at one end and a neo-baroque salon of a defined

decor on the other, and a passage fitted out with stairs between the two. Quite naturally for the grand salon, Elsa Tomkowiak’s painting finds itself unfolding from floor to ceiling, adding flamboyant paneling to the span of the space where multicolored volumes are already in play for the viewers. There, in this painterly web, enters Mary Sue as a maid, intent on an illusory task: to clean the surfaces, which seem more and more embroiled with the arrival of Elsa Tomkowiak’s painting. One finds Mary Sue again, a little further away under the glass floor of the passage, pursuing the same scrubbing mission, this time dedicated to floorboards and cellars.

12 — 13

In the end, the meeting points between the two artists are multiple, almost subliminal in the color transitions (between a sculpture of Elsa Tomkowiak and a photographic drape of Mary Sue, for example) or explicit in the similarity of the gesture, of the one who is splotching and of the other who is expunging. Beyond analogy, we see the works give rise to metaphors through which the nature of human activity is lucidly brought up-to-date.

The servant’s gesture is not mechanical as a result. She perseveres, applies herself and becomes an unsettling and vain replica of the artist. The gesture of the artist lays the foundations from which she comes and goes, but due to which her activity progresses. The task When Elsa Tomkowiak inhabits the salon and of the maid—like a video on a loop—is endless. there provokes—in the literal sense of the Like with the jug of the Danaids, the buckets word—a big storm of painting, there remains of Mary Sue are always pierced. Albert Camus nothing for Mary Sue, the maid, other than to imagined Sisyphus happy. Perhaps the maid is acknowledge the spoils and mop up the drip- also so, insofar as through her incessant activpings that spread across the walls and floor. ity she experiences her existence. Her ultimate On her knees beneath the naked figures of the exaltation—which balances between a chronic 18th-century ceiling, she performs her cleantriumph and defeat—takes place outside, on ing tasks with her usual zeal, without being in the terrace, with the fountain. Resigned to its the least concerned or perplexed by the picsituation but also extremely ironic, the fountorial affront of the present and past that has tain, by diverting, reappropriates the codes produced it. But when she distracts herself and positioning of a monument weighed from her labors, one perceives a slight effron- down by tradition. tery, attributable to youth or perhaps to a real awareness of the situation.

Young Artists in Dialogue II: Elsa Tomkowiak & Mary Sue

Mary Sue, Maid in Progress, 2017.

In-situ performance video installation. TMH 2017

Elsa Tomkowiak (painting) & Mary Sue (video).

Front gallery installation view. TMH 2017

Elsa Tomkowiak

Works

14 — 15

Above: Douglas-Cesar: Peintures aux Poings, 2017 Diptych of fist paintings Pounded acrylic on foam 140 x 295 x 15 cm

Opposite: Project for ĂŽles Urbaines Contemporary Art Trail, 2014 Abbaye du Ronceray, Angers, France Acrylic on 26 transparent plastic sheets, 700 x 750 x 600 cm, each, installation view

Elsa Tomkowiak

Opposite: Project for Le Voyage à Nantes, 2014 Théâtre Graslin, Nantes, France Acrylic on soft transparent PVC, inside view

Bottom: Project for Passages Insolites, 2015 Organized by EXMURO, Quebec City, Canada Acrylic on approx. 1000 m of soft transparent durable PVC strips, suspended on fire escape

18 — 19

Top: Exhibition at Le Quai des Arts, 2015 Cugnaux, France Acrylic on transparent palletizing film, installation view

Elsa Tomkowiak Above: Instantané 81, 2011 Project for FRAC des Pays de la Loire, Carquefou, France Acrylic on plasterboard and metal 300 x 400 x 350 cm

20 — 21

Opposite: Project for HiddenView, curated by Nadia Ismail, 2016 Offenbach am Main, Germany Acrylic on the inside of 300 spheres of hard sheer PVC 20 cm in diameter, each

Above: Albedo 100, 2017 Group of 5 elements Pounded acrylic on foam 200 x 106 x 23 cm

Opposite: Real/Karla, 2017 Angers University Hospital Resuscitation Department Angers, France Permanent installation, partial view of the space Wall mounting: acrylic on the back of transparent soft PVC, 200 x 125 cm, each Ceiling mounting: acrylic on magnetized glass cloth, 125 x 120 cm, each

IN couleur / submersion #2, 2017 Project for Faux Mouvement Centre d’Art Contemporain Metz, France Acrylic on transparent flexible PVC, hard PVC, wood, installation view 1200 x 850 x 400 cm

Above, from left to right:

Opposite:

Blume, 2017 7 elements Make-up on plush 26.5 x 175 cm

IN / Lumière réfléchie, 2017 Project for Les Ateliers Vortex Dijon, France Acrylic on 35 transparent plastic sheets, installation view Size range: 400 x 200/500 cm, each

Greil 1 and 2, 2017 2 elements from group of 6 Accretion of pounded acrylic on foam 130 x 30 x 40 cm and 156 x 30 x 40 cm

Elsa Tomkowiak

Untitled, 2017 Group of 13 hand-painted strips Acrylic on paper-mounted soft PVC, installation view Size range: 80 x 120/480 cm, each TMH commissioned work

Above: Connie, 2017 5 elements from group of 7 Accretion of pounded acrylic on foam 150 x 120 x 75 cm (approx.)

Untitled, 2017 Make-up on plush 21 x 21 cm

28 — 29

Opposite, from left to right:

Elsa Tomkowiak Above: Hazel, 2017 Accretion of pounded acrylic on foam 70 x 45 x 45 cm (approx.)

30 — 31

Opposite: Project for La Terrasse, Espace d’Art de Nanterre, 2015 Nanterre, France Pictorial intervention, including display case, mural painting, dyed layered concrete sculpture, glass, gravel, pigment, smoke, and light

Top: Project for Biennale épHémères, 2017 Eglise de Verdon, France Acrylic on 21 transparent PVC tarpaulins, installation view Size range: 450 x 265/400 cm, each Bottom: Project for Galerie des Franciscains, 2016 Municipal School of Art of Saint-Nazaire, France Acrylic on 6 alcove stonewalls, installation view 300 x 450 x 500 cm (approx.), each

Opposite: Sphères Project for Canal St Vanne, 2015 Grand Festival de Verdun, France Acrylic on the inside of 5 transparent inflatable spheres 400 cm diameter, each

Project for pedestrian bridge at Passages Insolites, 2016 Organized by EXMURO, Quebec, Canada Acrylic on durable transparent soft PVC strips, metal mounting, installation view

Elsa Tomkowiak

E R U S A E L P THE PURE G N I T N I A P F O HUBERT BESACIER continues on the work of Elsa Tomkowiak

Elsa Tomkowiak is not particularly interested in studio art or easel painting. Reaching beyond traditional pictorial practice, her work is distinguished by its jubilant predilection for color and the extent of its possible nonfigurative applications. Very early on in her artistic practice she seized on the most diverse mediums, provided they could satisfy her desire for flashy Day-Glo colors. Her first interventions were in the snow in the mountains of Haute-Savoie and on large vinyl surfaces suspended in vacant industrial sites. The often-monumental size of these constructions and her bias for structural breadth testify to the sweep of spirit that cannot be confined to the intimate in art, to withdrawal into oneself, but is, on the contrary, motivated by scale. Elsa Tomkowiak’s painting needs to occupy space and spread itself like the music that she works on in parallel.

Elsa Tomkowiak’s questioning of the canonical practices of painting draws on a strong expansive impulse, aiming to modify the mode of reception of her work. Her sprawling installations convert proposed sites into vast colored realms where spectators are invited to enter and move (on foot or even by bicycle, as was the case in a vast industrial wasteland in Lyon). If easel painting was supposed to open a window to a landscape, the painting in this case inscribes itself into a given landscape or moves in to construct it. By putting into operation all available modes of creation at once,

34 — 35

Most naturally, she chooses to ignore the boundaries between painting, sculpture, installation, and land art in order to promote a sensory correlation with color. She conceives painting in a direct relation with the body, her own and consequently that of the viewer.

The work therefore is no longer confined to the static position of the person contemplating it; the viewer is led to experience his or her own situation in relation to it. Carried by floating volumes over the water or dispersed

in the air as fumes, her painting can inscribe itself in a landscape, it can settle as a part of diverse architectures, be it the span of a factory building or the arches of an abbey, or expand within an exhibition hall, disregarding the transitions or breaks between the walls, floor, ceiling, and the irregular sculptural forms that she might choose to add. In recent years, Elsa Tomkowiak has, among other things, done work at a swimming pool (Mönchengladbach), an opera house (Nantes), an abbey (Angers), several factories, churches, infrastructures or bridge superstructures (Saint Gervais, Quebec), the glass pavilion of a spa (Pougues-les-eaux), and worked directly in the landscape for major urban events (Offenbach am Main, Bar-le-Duc, Amiens, Verdun).

Elsa Tomkowiak invites us to a sensory and mental experience at the heart of color. And this goes beyond a purely retinal encounter.

Color envelops us every time we enter her environments, and we experience a sense of rhythm and pulsation.

evolving through the work brings it to life, in the sense that the perception of the work changes with each and every step. Thus, a real physical and mental exchange can occur, and the composition can be perceived and experienced in tune with the visitor’s gaze, body, and thought, with all of one’s senses contributing To a certain extent, this work revisits, in its own to the experience. Finding oneself in the flood way, the art that appeared for a time in the of color, we feel immersed in a universe that is 1970s under the rubric Pénétrables. The move- vital, energetic, luminous, and dreamlike. ment that she prescribes converts the viewer into an actant. The raison d’être of the work Often airy and light when deployed in strips rests on this penetration, this physical and or flexible membranes, stretched or floattemporal taking of possession, this immersion ing, the painting can also materialize more of bodies in color. Once the space is closed, densely by forming blocks laminated with we find ourselves in a completely unfamilcolors. Assembled in layers so as to constiiar environment, in the bowels of painting. tute a solid body, it becomes a compact, rigid, The pictorial mechanics gradually open and multicolored material, which the artist can recompose as we move within it. The painting cut, shape to her liking to privilege this or that unfolds and liberates itself from within, stratonality, vary the nuances and the reliefs. When tum by stratum, panel by panel; in crossing the it is not a question of lamination, the volumes threshold of these scansions, we actually per- take the appearance of colored concretions, ceive them as a rhythmic ensemble. The body of pigment aggregates, as if the color had diffused in the air, had come to be deposited on the ground as sediment. The places where it intervenes are thus completely restructured by bands, by volumes or by planes that are made of strips of vinyl and that she paints on the ground with oversized brushes. The use of these brushes or even brooms makes the color vibrate. We can no longer refer to the strokes of paint; these are broad gestural traces. The use of this translucent sheeting allows her to obtain a diffusion of color by letting light pass through them. The painting can thus spread through space as luminous and colorful waves.

Elsa Tomkowiak, Connie, 2017 Accretion of 5 elements from group of 7 Pounded acrylic on foam. 150 x 120 x 75 cm (approx.)

Elsa Tomkowiak’s pigments, of a great chromatic intensity, are calibrated according to an explicitly personal gradient to achieve constructions that become surprising without losing their logic. The colors are precisely chosen and elaborated for their own value, and yet their dissemination and contamination form an integral part of the work process. On the one hand, this ensures the artist’s total investment in the

It often happens that the ephemeral nature of these installations that involve the transient metamorphosis of a place, or its temporal transformation, and the fact that the visitor is invited to such a sensory and aesthetic experience, has so far turned Elsa Tomkowiak’s interventions into festive events. However, she has recently broached a new threshold by completing a permanent project for the medical resuscitation service of the University Hospital Center of Angers. Without deviating either from her line of thinking or from her color charts, she has been able to provide a fitting response to the extremely precise specifications, given the particularly delicate nature of the establishment. Dealing with a closed building, devoid of natural light, she knew how to reconstruct a space within the space by deploying horizontal and vertical lines and to grant the space an openness by extending the painting beyond the false ceilings and partitions, creating a sense of the out-of-field.

Reworking the reception areas, family waiting lounges, work stations of the medical staff, and patient areas, and modulating all along the progression of intensity, playing off all the obstacles and all the signage by including them in her artwork, she has managed to make painting accessible to all, including to patients reclining on stretches. Here again, the movement opens up into a changing

36 — 37

Despite the difficulty of working within historical architectures carrying symbolic and deep connotations, Elsa Tomkowiak succeeds in inscribing them with her strong pictorial gesture without going against, or succumbing to, their inherent demands, i.e., without being redundant or simplistically veering towards the decorative. Colors and mental constructs fuse for a given space, developed in accordance with its architectural specificities, linked to its spatial and stylistic character and history. The work finds its placement precisely by giving value to various spatial particularities.

The perception that we have of the space may be modified, but the intervention by the artist is so aligned with its qualities that, instead of interfering, it highlights its characteristics. The repository building and the work enrich each other as a result.

Giving life to an art that may be flamboyant, tellurian, or aerial, the painting is deposited on or inscribed in forms of support that vary depending on the configurations of the space in which the artist is invited to install them: hanging drapes, giant spheres resting on water, or swarms of bubbles scattered in fleeting and iridescent formations. Her creations are bearers of sensuality, because they manage to transmit—to those who look at them or penetrate them—much of the pleasure that motivates the artist engaged in combat with color in her studio, and because, charged with energy, they convey and communicate a vibrant dynamism.

Elsa Tomkowiak

space and thus establishes the relationship between the color and the body of the viewer, and on the other hand, it contributes to an aesthetic thought process of the artist for whom the interpenetration of values ​​is analogous to the fusion of chords in a musical field. This is precisely why, in appearances of disorder, the need for a very precise composition remains paramount. Fusion is undoubtedly the word that can best characterize both Elsa Tomkowiak’s painting and her motivations: life is introduced into art and art imposes itself on life, which is a new—quite contemporary—way to replay the project of neoplasticism. But contrary to the constructivist traditions of concrete art or the strict geometries of the modernist movements, her color associations and modes of composition are free of dogmatic constraints. Her preparatory drawings, which are similar to cartographies, show that it is the observation of the place, her comprehension or the reading that she makes of it, that constitutes the origins of these forms and of the range of colors that they can sustain. From this starting point, a largescale painting can come into existence; the artist advances to a euphoric phase of execution.

Elsa Tomkowiak, Octa, 2017.

Acrylic on industrial paper, 430 x 370 cm. Commissioned work. Installation view. TMH 2017

perspective and animates the work by continuously altering the available point of view.

Finally and in a way that may be considered revelatory, the titles of Elsa Tomkowiak’s works have become inspired by names that, in meteorology, are conventionally used for cyclones, windstorms, and hurricanes. These names and

surnames evolve according to the geographic displacement and variations of intensity of these barometric conditions. This has a natural affinity to the practice of the artist who conceives painting as a dynamic phenomenon in perpetual motion.

b. 1981 in France, lives and works in Douarnenez, France

EDUCATION 2001 – 2005 DNSEP, Ecole Nationale Supérieure d’Art, Dijon (MA) SOLO EXHIBITIONS

2009 Frac du Grand Est, at the Amalgame residency program, Villers-sur-Port (France) 2008 Pougues-les-Eaux Centre d’Art Contemporain (France)

GROUP EXHIBITIONS

Since 2011 Performing member of the musical group Pleasure Interlude, together with Charles Monroe de Rais, Purple Georges and Yu Jim

2017 Color pit, 6B, Paris (France) 2013 Dépaysement systématique, curated by Marion Daniel, Galerie Jean Fournier, Paris (France) 2011 TRANSFER, Musée des Beaux-Arts de Nantes and Musée des Beaux-Arts de Tourcoing (France) 2006 La Visite, curated by Christian Besson, Fondation Christianet-Yvonne-Zervos, Vezelay (France) RESIDENCIES 2016 Centre d’artistes Vaste et Vague, Gaspésie, Quebec (Canada) 2010 Städtische Museum Abteiberg, Mönchengladbach, TRANSFER exchange program with North Rhine-Westphalia (Germany)

PUBLICATIONS 2017 Elsa Tomkowiak: Real/Karla, Angers University Hospital, featuring an interview by Vanina Andréani (Frac des Pays de la Loire) with Delphine Belet, Christelle Ledroit and Elsa Tomkowiak 2013 Elsa Tomkowiak, artist catalogue co-published by Frac des Pays de la Loire, Chapel of Genêteil, Château-Gontier Centre d’Art Contemporain and Galerie La Box (ENSA Bourges), with texts by Hubert Besacier, Lidy Mouw, and an interview by Florian Sumi 2011 TRANSFER, North RhineWestphalia, with texts by Hubert Besacier COLLABORATIONS

MAKING EN P P A H S G N I H T 38 — 39

2017 Real/Karla, permanent installation for the medical resuscitation department of Angers University Hospital, Angers (France) IN couleur / submersion #2, Faux Mouvement Centre d’Art Contemporain, Metz (France) IN / Lumière réfléchie, Les Ateliers Vortex, Dijon (France) 2016 IN couleur / submersion #1, ACB Scène Nationale – Le Théâtre, Bar-le-Duc (France) HiddenView, installation, curated by Nadia Ismail, Offenbach am Main (Germany) Sphères, installation on Canal St Vanne, Grand Festival de Verdun, Verdun (France) 2015 Installation at La Terrasse, Espace d’Art de Nanterre, Nanterre (France) Elsa Tomkowiak, Pôle Culturel de Cugnaux, Cugnaux (France) Installation for Passages Insolites, organized by EXMURO, Quebec (Canada)

2014 Installation, Pile Pont Expo, Saint-Gervais-les-Bains (France) Installation at the Abbey of Ronceray for Îles Urbaines Contemporary Art Trail, Angers (France) Installation at Théâtre Graslin opera house for Voyage à Nantes, Nantes (France) 2012 Elsa Tomkowiak, Chapel of Genêteil, Château-Gontier Centre d’Art Contemporain (France) 2011 Instantané 81, Frac des Pays de la Loire, Carquefou (France) 2010 Installation, gallery space of L’ESAM de Caen art school, Caen (France) Au début j’étais au bout, installation in the disused swimming pool of Mönchengladbach, Museum Abteiberg, Abteiberg (Germany) 2008 Elsa Tomkowiak, curated by Hubert Besacier, la Maison de la Culture de Bourges, Bourges (France) 2006 Installation, CFA RVI, Lyon (France)

Elsa Tomkowiak

Elsa Tomkowiak – Exhibition History

NL vertalingen / NL Translations

ONTMOET ELSA TOMKOWIAK EN MARY SUE MARSHA PLOTNITSKY, oprichter en directeur van The Merchant House, over Making Things Happen: Jonge kunstenaars in dialoog II en de speelplaats van TMH Making Things Happen: Jonge kunstenaars in dialoog II beleefde zijn opening tijdens het Amsterdam Art Weekend 2017. Om het jaarlijkse inloop evenement te vieren, vroegen we Elsa Tomkowiak en Mary Sue om The Merchant House, zo rijk aan typisch Amsterdamse Gouden Eeuw symboliek, te interpreteren als een hedendaagse publieke omgeving. Het moment van het grachtenpand markeert een belangrijke periode in de kunstgeschiedenis toen Nederlandse burgers de plaats innamen van de bevoorrechte religieuze en koninklijke machthebbers als kenners en beschermheren van kunst. De collectieve ervaring van deze gegeven ruimte in relatie tot het verleden en de actuele thematiek van TMH als hedendaagse galerie vindt voortgang door de tentoonstellingen van de zes jonge kunstenaars die deelnemen in deze cyclus van dialogen. Tijdens het voorbereidend onderzoek naar het werk van Mary Sue en Tomkowiak voor de tentoonstelling, had ik het gevoel dat hun visuele taal bij uitstek geschikt is om de aura en de sociale functie die geassocieerd worden met TMH uit te dagen.

Hoe kan een jonge kunstenaar de confrontatie aangaan met de kunstwereld die steeds iets nieuws eist? En hoe kan ze, in het kielzog van de twintigste eeuw en haar vele avant-gardes, haar positie kiezen in en ten opzichte van het opbloeiende kunsttoneel?

Hun werk springt er niet uit als nadrukkelijk politiek getint of als radicale nieuwe media kunst. Op het eerste gezicht maakt de dialoog tussen Mary Sue en Elsa Tomkowiak indruk als een energieke en opgewekte manier om zich de historische situatie toe te eigenen, maar dan zo

dat het geduld vereist om in je op te nemen. Door gebruik te maken van zowel parodie als serieuze vaardigheden, werken ze samen – Tomkowiak met haar schilderkunst en Mary Sue met video, sculptuur en fotografie – om het hele interieur van TMH een uitdagende, provocerende face lift te geven. En daarmee stellen de kunstenaars ook ieder voor zich, en met overtuiging in verhouding tot hun eigen kunst, het onderliggende thema van de cyclus Making Things Happen: Jonge kunstenaars in dialoog aan de orde: hoe bevecht een jonge kunstenaar haar plaats in de geschiedenis van het medium waarin ze werkt?

Voor Mary Sue en Tomkowiak verwijst deze vraag naar een vorm van performance en het performatieve gebaar in de schilderkunst.

Bij beide kunstenaars lijkt het erop dat ieder gebaar of streek het verlangen weergeeft om de artistieke canons waarin ze werken open te breken.

Tomkowiak is een schilder die botweg het lef heeft om op het niveau van het abstracte te blijven werken, en de functionele waarde ervan te benadrukken met enorme kleurbanen op industrieel materiaal (PVC, ruwe platen van papier en schuimblokken) en door haar werk genereus aan te bieden als installatie die een achtergrond vormt voor het dagelijkse leven – zodat ze de zaken die spelen op de locatie waar het werk verblijft in de schijnwerper zet. Bij wijze van strijdbare en vinnige repliek toont de performancekunstenaar Mary Sue zichzelf, namaak-theatraal gefilmd, binnen de begrenzing van het platte scherm, ofwel betrapt Toen ze de kans zag gebruik te maken in een repetitieve handeling, ofwel van haar aangenomen identiteit in een bevroren in een statisch beeld dat heel geschikte situatie, koos Mary Sue elk van haar gebaren of handelinervoor zichzelf uit te dossen als een gen reconstrueert als schilderij of keurig dienstmeisje dat de kostbare beeldhouwwerk. De alledaagse bons bezittingen in een herenhuis oppoetst. van een neerkomende emmer of het Met een voorkeur voor een dramatijanken van een zeem over glas uit sche opkomst en een oneerbiedige haar video’s voegen geluid toe aan de en grensoverschrijdende manier van effectieve samenhang van de tentoonwerken met verf, stelde Tomkowiak stellings elementen, waartoe het werk een pad voor dat de toeschouwer van haar partner en onze aanwezigonderdompelt en de ruimte opent in heid behoren. Het verlangen in de een sfeer van vrijheid en vrijgevigheid. ruimte te blijven wordt zo dwingend Door die toewijding aan hun eigen dat het lijkt alsof we iets kunnen ruiken medium en het mijden van wat een (de opdringerige lucht van schoonsociale werkpraktijk heet, suggereren maakmiddelen) en de indruk krijgen de kunstenaars geen politiek correct dat iets een lichaam krijgt (het leven of corrigerend vertoog. Ze laten ons in kunst of de kunst in het leven, dat vrij te bedenken wat de implicaties van is niet helemaal duidelijk). Het effect hun werk kunnen zijn, en brengen een van deze samenwerking, die begon andere onderzoekende waarneming op met heel verschillende perspectieven gang: Tomkowiak door haar verkenning tijdens hun eerste gesprek in TMH, van geschilderde kleur – in de samen- wordt uiteindelijk een geheel. groeisels van schuim die volgebeukt zijn met pigment en met haar werk aan Als Franse kunstenaars van dezelfde de muren – en Mary Sue doordat ze generatie en met dezelfde artistieke ons confronteert met haar alter-ego, in scholing, hebben Tomkowiak en een blauw mini-jurkje, een wit schort Mary Sue geëxposeerd in solo- en met strik en roze rubberen handgroepstentoonstellingen en opdrachschoenen die overal opduiken. Mary ten uitgevoerd voor festivals. Het is Sue verschijnt poserend in de spiehun missie om te experimenteren. gel in barok lijst boven de haard met een gemak dat doet denken aan een Elsa Tomkowiak (1981, Frankrijk) zoekt Fragonard schilderij, dat wil zeggen, al vanaf het begin van haar studie aan nadat ze haar bezwete nek en borst de ENSA in Dijon naar de meest radiheeft afgeveegd met een gele spons. cale manieren van schilderen. Haar

Mary Sue verklaart dat ‘het Andere’ al met onszelf begint, dat ze ergens tussen 1979 en nu geboren is, en dat haar geslachtelijke identiteit wel eens vrouwelijk of science (wat ook verwijst naar haar uitmuntende geschooldheid in de natuurkunde) fiction kon zijn.

Onder haar artiestennaam werkt ze aan een nietsontziende loopbaan (naast haar afstuderen aan de ENSA in Dijon) waarin ze optreedt in eigen video’s, décors en kostuums maakt, boeken en posters, maar ook sculpturen, installaties en fotografie, alles vervaardigd met een oog voor perfectie, eigenhandig en altijd rondom de wapenfeiten van het jonge, fictieve, vrouwelijke personage van Mary Sue. Volgens mede-curator Hubert Besacier, treffen we haar aan in situaties – of het nu galerie tentoonstellingen of een uitstalling in een Nike winkel is – die ‘totaal wanhopig en daarom hilarisch’ zijn. Voor de tentoonstelling in TMH heeft Mary Sue het namaak bronzen beeld Gloria gecreëerd, dat, terwijl het ironische pop art blijft, ook het historische lot van de vrouw op rauwe wijze blootlegt. Mary

MP: Ik heb altijd het idee gehad dat jonge kunstenaars veel meer hebben aan een tentoonstelling in dialoog, dan aan thematische groepstentoonstellingen of zelfs solotentoonstellingen.

Met Hubert Besacier, de schrijver en kunstcriticus die meewerkt aan deze cyclus in TMH en de loopbaan van alle zes de kunstenaars ondersteunt, heb ik onze eigen dialoog gehad.

MP: Dit project heeft me de kans geboden om jonge kunstenaars aan het werk te zien in een ruimte die ik heel goed ken. Hoe heeft het werken hier met Sylvie Bonnot en Zhu Hong, met Mary Sue en Elsa Tomkowiak – die je onder je hoede hebt vanaf het begin van hun tijd op de academie – bijgedragen aan je eigen denken?

HB: Deze tentoonstellingen hebben ons samengebracht met zes kunstenaars van dezelfde generatie. Hun werk spreekt ons allemaal aan als tijdgenoten. Het is boeiend, verrijkend en heilzaam om onze tijd door hun ogen te zien. Wat mij betreft, dienen zulke krachtige ontmoetingen met nieuwe generaties ertoe mijn eigen waarnemingen van de wereld bij te stellen, mijn manieren om haar te beoordelen en een positie erin te nemen.

HB: De rol van een curator is niet om kunstwerken te verzamelen als illustratie van zijn of haar eigen stellingen maar om kunstenaars een kans te geven voor een vrije onderlinge uitwisseling – hun kunst naast elkaar te zien, te zien hoe ze op elkaars suggesties en die van de ruimte reageren.

Deze tentoonstelling was niet afgeleid van bestaand werk, maar bedacht na verschillende bezoeken om de locatie te bestuderen voor die voorgestelde dialoog. En toch is het resultaat geen gelegenheidswerk. De kunstenaars hebben de kans gegrepen hun eigen logica en traject te volgen en dat is gelukt omdat er geen druk was om af te wijken van wat er voor hen persoonlijk toe deed. De interactie – de confrontatie, zelfs – om hun individuele strategieën te verdedigen voegt extra energie toe aan hun installatie.

MP: Ik vind het fascinerend en belangrijk dat de twee tentoonstellingen zo verschillend konden verlopen: de eerste riep sterk de thematiek op, de tweede breidde zich uit naar een sociale dimensie.

HB: De werkwijzen in de eerste tentoonstelling hadden te maken met de vraag naar het beeld en de fotografie, met nadruk op de verschillende methodes. Het was voldoende om ze in contact met elkaar te brengen en helderheid te scheppen. In dit geval zijn niet alleen de werkmethodes verschillend, maar ook de denkprocessen.

Elsa’s oeuvre is expansief en extravert. Mary Sue benadert de wereld via haar personage en haar intieme waarnemingen. De combinatie van die verschillen geeft extra kracht en een nieuwe kwaliteit aan hun dialoog.

MP: Hoe zie jij de rol van TMH als een cultureel betekenisvol gebouw?

HB: Wie we zijn en wat we doen of denken heeft een relatie met de geschiedenis – dat wil zeggen, met cultuur. The Merchant House heeft een fysieke verbinding met het heden en met het verleden. De kunstenaars zijn daardoor in staat zich direct bezig te houden met die architectonische of artistieke nalatenschap, daarzonder is geen creatie mogelijk. Dat geldt ook voor TMH als deel van het historisch centrum van de stad, die een luisterrijk verleden heeft dat een veld van reflectie en creatie opent.

Er is moed voor nodig om artistiek werk te maken. En creëren langs de nieuwe krachtlijnen van het vrouwelijke is daarop geen uitzondering.

Hun achtergrond op een Franse kunstacademie plaatst Elsa Tomkowiak en Mary Sue in de context van radicale feministische kunst. Die van de diepgaande kritiek van de mannelijke blik en de urgente autobiografische boodschap die de kunstcriticus Lucy Lippard ooit “body ego” noemde, zoals die ontsluierd is door de grote vrouwelijke kunstenaars van over de hele wereld: Louise Bourgeois, Yayoi Kusuma, Eva Hesse, Barbara Kruger, Carolee Schneemann, Marina Ambromović en Shirin Neshat, om er een paar te noemen. Allebei beginnen ze met een zelf-verwijzing, vrij om te spelen met hun alledaagse

40 — 41

Sue’s vernuftige kijk op kindertijd en verlies, La Flotte, kon deze zomer wanhopig ronddrijvend worden gezien op de rivier in Amiens, Frankrijk, voor het Art, villes et paysage festival.

Translations

vroegste kleur-interventies weerspiegelden haar voorkeur voor het open gebaar en fluorescerende kleuren met een persoonlijke draai; ze waren uitgevoerd in de sneeuw en op grote oppervlakken van vinyl, opgehangen boven industrieel afval. Werkend met kwasten zo groot als bezems ontwikkelde ze een methode om lagen meerkleurige verf aan te brengen op doorschijnende en solide banen van plastic plaatmateriaal, of op massieve bollen die kunnen worden gedraaid om het licht te sturen en de ruimte te herstructureren. Onder haar recente opdrachten en werk in residenties vallen een zwembad (Mönchengladbach), een operahuis (Nantes), een abdij (Angers), twee bruggen (Saint-Gervais, Quebec), de glazen wintertuin van een kuuroord (Pougues-les-eaux) en landschapsarchitectuur tijdens belangrijke stads-evenementen (Offenbach am Main, Amiens, Verdun). Recentelijk heeft ze een permanente installatie voltooid in een ziekenhuis in Angers.

Een groot aantal schilderijen zijn met zorg opgenomen in en gerelateerd aan de technische configuratie van de omgeving. Zo is het project een bewijs van Tomkowiaks professionele begrip van ruimte en haar zeldzame gevoeligheid voor de behoeften van de mensen die de ruimte gebruiken.

vrouwelijkheid: de geseksualiseerde identiteit van het Mary Sue personage kleurt het beeld van de hardwerkende kunstenaar, en Tomkowiak gebruikt kattenoog make-up en psychedelisch gekleurde kousen met zwart kant om zichzelf kleur te geven. Maar in hun kunst is er het bemiddelende visuele oppervlak dat opspat en een golf van mogelijk nieuw denken in gang zet. Ze verhouden zich losjes tot de doctrinaire tradities, zoals in het theater of de elite kunst, en hun werk is te beschouwen als een uitbreiding van de vrouwelijke opstellingen door middel van een onafhankelijke agenda, die zoekt naar nieuwe culturele uitdrukkingsvormen.

Met hun wervelwind langs muren, vloeren, plafons en het terras, namen de kunstenaars een gok, die ook op een mislukking had kunnen uitlopen, als een alomtegenwoordig maar hol spektakel. Het resultaat is daarentegen een verschuiving van de grenzen tussen concept en gevoel, het visuele, het klinkende en het ruimtelijke.

De kunstenaars hebben alledaagse rommel en huishoudelijke voorwerpen – schoonmaakmerken, rubberen handschoenen en schuimrubber – genomen en er een experimentele betekenis aan gegeven, als stillevens, sculpturen en kleurvelden, en zo kunstvoorwerpen gecreëerd die de veelgebruikte equivalenten (de “usual tools”, Mary Sue is voortvarend, zoals ze haar uit Mary Sue’s titel) toeschrijven aan verbazingwekkende vakmanschap tijdloze situaties en mentale construcen onvermoeibare aandacht in TMH ties van vrouwelijke oorsprongen. Het wijdt aan het onderwerp van het is goed mogelijk dat het pad voor deze dienstmeisje, met drie video’s en meer tentoonstelling in den beginne geodan twintig objecten. Dit heeft het pend is door kunstenaars als Kusama. vreemde eindresultaat dat het alleKusama’s discursieve stippen-patroon daagse verhaal wordt uitgewist, door – de geestige iconen van tinten blauw, wat Donald Judd, in een verwijzing groen rood en zuur-geel, door Judd naar Kusama, beschreef als ‘obsessieve herkend en nu geaccepteerd voor het herhaling’. Het verleidelijke personage tijdperk van het spektakel – hebben en haar verhaallijn worden uitgespeeld op paradoxale wijze betekenis een tegen een mechanistische visie van context gegeven door middel van onderdrukking, verontrustend helder abstracte obsessiviteit en gevormde zoals het haar veelsoortige vormen oppervlakken. En het is goed mogelijk door elkaar weeft, zowel die door dat, in de toekomst, schoonmaak-gehaarzelf als die door de buitenwereedschap, zoals dat gebruikt door reld opgelegd. Al even verontrustend, de kunstenaars in TMH, overbodig zal bereikt Tomkowiak haar doel op een worden wanneer geslachtloze robots verbrokkelde manier. Haar kijk op het het werk overnemen van de wasvroumachismo van de abstract expressiowen. Maar zou dan een menselijk nisme verrast door een dubbel effect. lichaam doorgaan met zwoegen en Het is aan de ene kant een voertuig schilderen ten behoeve van kunst en voor een zichzelf wegcijferende, bijna leven? Tussen aanhalingstekens gezet moederlijke ondersteuning voor het door Mary Sue’s Revelation in een loop, werk van anderen – voor dokters en ingeklemd door Tomkowiak’s geschilpatiënten in het ziekenhuisproject of derde boog, is hun levendige en dubvoor de toeschouwers die naar de belzinnige dialoog in TMH zowel een video’s van Mary Sue kijken in TMH re-configuratie als een onthulling van – maar ook een getuigenis van de huidige stromingen in de kunst. tijdloze en alles overstijgende impact van schilderkunst. De gezamenlijke expositie ontleent zijn kracht aan het ONTMOETING VAN TWEE plezier dat het publiek beleeft aan het ZELDZAME ENERGIEËN artistieke vakmanschap dat zonneklaar aanwezig is in de afzonderlijke onder- Schrijver en curator HUBERT delen en aan de oneerbiedige invasie BESACIER over de TMH samenvan de kunstwerken in die deftige werking van de kunstenaars niet-kunst omgeving. Visueel krachtig als die is, weerstaat die interventie de Het levert een moeilijke situatie op als typologische indeling van aan geslach- twee kunstenaars voor het eerst samen ten toegekende domeinen en wordt tentoonstellen; en zeker als hun manieeen speelveld voor ironische reflectie ren van werken niets gemeenschappeen interpretatie. lijk hebben behalve een voorkeur voor heftige kleuren, een bewezen expertise

in het maken van installaties en een opmerkelijke drang om op energieke wijze veel werk voort te brengen.

Door ze te vragen in dezelfde locatie samen te komen, gokten we op hun vermogen een dialoog tot stand te brengen op basis van hun werkmethoden, zo verschillend dat ze elkaar zouden kunnen aanvullen. In het geval van de één, gebaseerd op abstracte schilderkunst, zo extravert en expansief dat het werk een hele omgeving zou kunnen omvormen tot een schilderkunstig tableau waar je doorheen kunt bewegen. In het geval van de ander, gebaseerd op video, fotografie en sculptuur dat gebruik maakt van figuratieve en vertellende kunst als een podium voor een terugkerend personage – waarbij dat personage, in de loop van de kunstenaars oeuvre, diverse houdingen en rollen aanneemt die gekenmerkt worden door spottende humor.

De tentoonstellingsruimte van The Merchant House bestaat uit drie delen, met een white rectangle aan het ene uiteinde en een neo-barokke salon met een uitgesproken decor aan het andere, en een tussenruimte met een trap die beide verbindt. Passend bij de grote salon, ontvouwt de schilderkunst van Elsa Tomkowiak zich van vloer tot plafond, en voegt flamboyante afbakeningen aan de ruimte toe waar veelkleurige volumes de toeschouwers al bespelen. Hier, in dit schilderkunstige web, komt Mary Sue binnen als dienstmeisje, vastbesloten een illusoire taak uit te voeren: alle oppervlakken te poetsen, die meer en meer overhoop gehaald zijn met de komst van Elsa Tomkowiak’s schilderingen.

We komen Mary Sue weer tegen, iets verderop, onder de glazen vloer van de tussenruimte, bezig met dezelfde poets-missie, deze keer gericht op vloerdelen en kelders.

Op het moment dat Elsa Tomkowiak de salon overneemt en daar een big storm of painting provoceert – in de letterlijke zin van het woord – blijft er voor Mary Sue, het dienstmeisje, niets anders over dan de zaken onder ogen te zien en de druipers van muur en vloer op te dweilen. Op haar knieën onder de naakte figuren van het 18e-eeuwse plafond, voert ze haar schoonmaakwerk uit met haar gebruikelijke ijver, zonder in het minst bezig te zijn met, of zich te verbazen over, de

Uiteindelijk zijn de ontmoetingspunten tussen de twee kunstenaars talrijk, bijna ongemerkt, in de kleurovergangen (tussen een sculptuur van Elsa Tomkowiak en een fotografisch gordijn van Mary Sue, bijvoorbeeld) of expliciet door de overeenkomsten in het gebaar, de een kliederend, de ander uitwissend. Behalve zulke overeenkomsten, zien we de werken metaforen voortbrengen waarmee de aard van menselijke activiteit helder en actueel gemaakt wordt. Het gebaar van de bediende is daarom niet mechanisch.

Ze houdt vol, zet zich in en wordt een verontrustende en futiele afbeelding van de kunstenaar. Het gebaar van de kunstenaar legt de fundering waarvandaan ze komt en gaat, maar waardoor haar activiteit zich wel ontwikkelt. De taak van het dienstmeisje – zoals een video loop – is zonder einde. Net als de waterkruik van de Danaïden, zijn de emmers van Mary Sue altijd lek gestoken. Albert Camus dacht dat Sisyphus gelukkig was. Misschien is dit dienstmeisje dat ook, voor zover ze haar bestaan ook echt ervaart in haar eindeloze activiteit. Haar ultieme hoogtepunt – een evenwicht tussen eeuwige triomf en nederlaag – vindt buiten plaats, op het terras, met de fontein. Berustend in de situatie maar ook uiterst ironisch, eigent de fontein zich, door een andere koers in te slaan, de codes en status van een monument op, zwaar met traditie.

PUUR SCHILDERPLEZIER HUBERT BESACIER gaat verder over het werk van Elsa Tomkowiak

Van nature negeert ze bewust de grenzen tussen schilderkunst, sculptuur, installatie en land art, om een zintuigelijke betrekking met kleur op gang te brengen. Ze ontwikkelt haar schilderkunst met directe betrekking tot het lichaam, dat van haarzelf en vervolgens ook dat van de toeschouwer. Het werk kan dus niet gevangen blijven in de statische positie van diegene die het bekijkt; de toeschouwer wordt ertoe aangespoord om te ervaren wat zijn of haar situatie is in relatie tot het werk. Aangebracht op drijvende vormen op het water of in de lucht verspreid als dampen kunnen haar schilderwerken zich in een landschap griffen, zich vestigen als deel van diverse architecturen, zoals de breedte van een fabrieksgebouw of de bogen van een abdij, of zich uitbreiden in een tentoonstellingsruimte, zonder rekening te houden met overgangen of breuken tussen de muren, de vloer, de plafonds en de onregelmatige sculpturale vormen die ze soms toevoegt.

De laatste jaren heeft Elsa Tomkowiak onder andere werk gemaakt voor een zwembad (Mönchengladbach), een operatheater (Nantes), een abdij (Angers), verscheidene fabrieken, kerken, infrastructurele locaties en bruggen (Saint Gervais, Quebec), het glazen paviljoen van een kuuroord (Pougues-les-eaux) en heeft direct in landschappen gewerkt bij grote stedelijke evenementen (Offenbach am Main, Bar-le-Duc, Amiens, Verdun).

Elsa Tomkowiak ondervraagt de kanonieke schilderpraktijk met een sterke expansieve impuls, die ernaar streeft de manier waarop haar werk ervaren

wordt te veranderen. Haar installaties, die zich in alle richtingen verbreiden, veranderen de aangewezen plekken in enorme gekleurde gebieden, waarin de toeschouwers worden uitgenodigd rond te bewegen (te voet maar zelfs op de fiets, zoals in het uitgestrekte industriële braakland in Lyon). Als het traditionele schilderij op de ezel verondersteld werd een venster op een landschap te openen, dan graveert deze schilderkunst zichzelf in een gegeven landschap of trekt het binnen om het te verbouwen.

Door alle beschikbare creatieve middelen tegelijkertijd in te zetten, nodigt Elsa Tomkowiak ons uit tot een zintuiglijke en mentale ervaring in het hart van de kleur. En dit gaat veel verder dan een ontmoeting met het netvlies. Kleur slokt ons op zodra we haar omgevingen betreden; we ervaren ritme en puls.

Tot op zekere hoogte, en op een eigen manier, is dit werk een herneming van kunst die in de jaren zeventig onder de aanduiding Pénétrables gemaakt werd. De beweging die ze aanbeveelt verandert de kijker in een actant, een actieve deelnemer. De raison d’être van het werk schuilt in het binnendringen, de fysieke en temporele inbezitneming, de onderdompeling van lichamen in kleur. Zodra de ruimte afgesloten wordt bevinden we ons in een totaal vreemde omgeving, in de ingewanden van het schilderij. Het mechaniek van het picturale breekt geleidelijk open en herschikt zich met onze beweging erdoorheen. Het schilderij ontvouwt zich en bevrijdt zichzelf van binnenuit, laag voor laag, paneel na paneel; met het overschrijden van de drempel zoeken en ervaren we een ritmisch geheel. Met zijn beweging erdoorheen brengt het lichaam het werk tot leven, in de zin dat de waarneming van het werk met iedere stap verandert. Op die manier treedt er een werkelijk fysieke en mentale wisselwerking plaats en wordt de compositie waargenomen en ervaren in perfecte afstemming met de blik, het lichaam en de gedachte van de bezoeker, elk van de zintuigen bijdragend aan de ervaring. Overspoeld door kleur voelen we ons opgenomen in een universum dat vitaal, energiek, lichtgevend en droomachtig is.

Het schilderij, vaak luchtig en licht als het wordt uitgevoerd in repen of buigzame vliezen, uitgerekt of drijvend, kan ook compacter voorkomen als blokken

42 — 43

Elsa Tomkowiak heeft weinig belangstelling voor kunst die thuis is in het atelier of schilderijen die van een ezel komen. Haar werk reikt ver buiten het terrein van het traditionele picturale praktijk, en onderscheidt zich door een uitbundige voorliefde voor kleur en door het bestek voor mogelijke niet-figuratieve toepassingen.

Al vroeg in haar kunstpraktijk greep ze naar de meest diverse media, zo

lang ze haar verlangen konden stillen naar knallende Day-Glo kleuren. Haar eerste interventies vonden plaats in de sneeuw op berghellingen in de Haute-Savoie en op grote oppervlakken van vinyl, opgehangen op verlaten industriële locaties. De vaak monumentale maat van deze constructies en haar voorkeur voor structurele breedte getuigen van de zwierigheid en reikwijdte van een geest die niet beperkt kan worden tot het intieme in kunst, of tot een terugtrekking in zichzelf; dit werk is in nu juist ingegeven door een gevoel voor schaal.

Elsa Tomkowiak’s schilderijen moeten ruimte in bezit nemen en zich uitspreiden, zoals de muziek waar zij tegelijkertijd ook aan werkt.

Translations

beeldende schanddaad uit heden en verleden waarvan al die rommel het product is. Maar als ze even afleiding zoekt van haar werk, ziet men een lichte brutaliteit, toe te schrijven aan haar jeugdigheid of wellicht toch aan een werkelijk besef van de situatie.

gestapeld met kleur. Samengesteld uit lagen om een massief lichaam te vormen, wordt het een compact, stijf, veelkleurig materiaal, dat de kunstenaar kan snijden en vormen hoe ze maar wil om een bepaalde tonaliteit voorrang te geven, en nuances en reliëfs te kiezen. Wanneer het geen kwestie is van gelaagde stapeling, nemen de volumes de gedaante aan van gekleurde samengepakte massa’s, van opeenhopingen van pigment, alsof de kleur door de lucht verspreid is en op de grond als sediment is neergeslagen. De plaatsen waar het zich laat gelden zijn daardoor compleet opnieuw geordend door volumes en vlakken, die zijn gemaakt van repen vinyl en op de grond beschilderd met enorme penselen. Het gebruik van die penselen – of zelfs bezems – laat de kleuren vibreren. We hebben het niet meer over penseelstreken; dit zijn sporen van grote gebaren. Door het gebruik van doorschijnend plaatmateriaal kan ze een verspreiding van kleur bewerkstelligen omdat het licht erdoorheen valt. Het schilderij kan zich zo uitspreiden door de ruimte als lichtgevende en kleurrijke golven.

Elsa Tomkowiak’s pigmenten hebben een enorme chromatische intensiteit en zijn op elkaar afgestemd volgens een uitdrukkelijk persoonlijk schaalverdeling, die erop uit is verrassende constructies tot stand te brengen zonder hun logica te verliezen. De kleuren zijn nauwkeurig gekozen en bewerkt vanwege hun eigen waarde, en toch vormen hun verspreiding en wederzijdse besmetting een integraal onderdeel van het werkproces. Aan de ene kant verzekert de kunstenaar haarzelf op deze manier van de totale greep op de ruimte en roept zo een relatie in het leven tussen de kleur en het lichaam van de toeschouwer, en aan de andere kant draagt dit bij aan een esthetisch denkproces van de kunstenaar voor wie de interpenetratie van waarden analoog is aan de versmelting van akkoorden in een muzikaal veld. Dit is exact de reden waarom het van het grootste belang blijft om bij wanordelijke verschijningen aan een heel nauwgezette compositie vast te houden. Versmelting is ongetwijfeld het woord dat de schilderkunst en de motieven van Elsa Tomkowiak karakteriseert: het leven komt de kunst binnen en de kunst dringt zich aan het leven op, wat een

nieuwe – heel eigentijdse – manier is om het project van het neoplasticisme weer te bespelen. Maar in tegenstelling tot de constructivistische tradities van concrete kunst of de strenge geometrie van de modernistische bewegingen, zijn haar kleur associaties en compositie-methoden vrij van dogmatische beperkingen. Haar voorbereidende tekeningen, die lijken op cartografie, laten zien dat ze de plaats observeert, probeert te begrijpen en te lezen en dat hierin de oorsprong ligt van deze vormen en het scala aan kleuren dat ze kunnen dragen. Vanuit dit beginpunt kan een schilderij op deze grote schaal ontstaan; de kunstenaar gaat over naar de euforische fase van de uitvoering.

Ondanks de moeilijkheid van het werken in historische gebouwen die diepe en symbolische connotaties dragen, slaagt Elsa Tomkowiak erin haar sterke beeldende gebaar erin te prenten zonder te botsen met, of zich te laten overmannen door, hun inherente eisen.

Dat wil zeggen, zonder dat het gebaar overbodig wordt of simpelweg vervalt tot decoratie. Kleuren en mentale constructen vermengen zich in een gegeven ruimte, worden ontwikkeld in overeenstemming met de architectonische eigenschappen en verbonden met zijn ruimtelijke en stilistische karakter en historie. De plaatsing van het werk is afhankelijk van de manier waarop het waarde verleent aan de verscheidene ruimtelijke eigenaardigheden. De waarneming die we van een ruimte hebben wordt wellicht bijgesteld, maar de interventie van de kunstenaar is zo afgestemd op de eigenschappen ervan, dat het de ruimte doet oplichten in plaats van er bemoeizuchtig iets aan toe te voegen. Het resultaat is dat het werk en het gebouw waarin het is opgenomen elkaar verrijken.

Een kunst in leven roepend die zowel flamboyant, aards of etherisch kan zijn, is het schilderij afgezet of ingeprent op dragende oppervlakken die variëren afhankelijk van de ruimtelijke configuratie waarin de kunstenaar gevraagd wordt ze op te hangen: hangende gordijnen, gigantische bollen die op het water drijven of een zwerm van bellen uitgestrooid in zwevende en regenboogkleurige formaties. Haar scheppingen bezitten sensualiteit, omdat ze erin slagen om op diegene die hen binnendringen of

beschouwen het plezier over te brengen dat de kunstenaar zelf ervaart als ze in gevecht is met kleur in haar atelier; en omdat deze scheppingen, opgeladen met energie als ze zijn, een hevige dynamiek communiceren.

Het gebeurt vaak dat de voorbijgaande aard van deze installaties – die een tijdelijke gedaantewisseling van een plek voorstellen – en het feit dat de bezoeker uitgenodigd is voor zo een zintuiglijke en esthetische ervaring, Elsa Tomkowiak’s interventies veranderen in feestelijke evenementen. En toch heeft ze onlangs een nieuwe drempel overschreden door een permanent project te voltooien op de reanimatie afdeling van het universitaire ziekenhuis van Angers. Zonder af te wijken van haar denkwijze of kleurschema’s, is ze in staat gebleken een passend antwoord te vinden op de extreem precies omschreven specificaties, die horen bij de gevoelige aard van de instelling. Te maken hebbend met een gesloten gebouw, zonder daglicht, wist ze een ruimte binnen de ruimte te construeren door horizontale en verticale lijnen aan te brengen en de ruimte een openheid te geven door haar schilderwerk uit te breiden voorbij de valse plafonds en schotten, waardoor er een buitenveld wordt opgeroepen. Door de receptieruimte, de familiewachtkamers, de werkplekken van de medische staf en de patiëntenkamers te transformeren en ze allemaal in een klimmende intensiteit af te stemmen, spelend met alle obstakels en aanduidings-bordjes door ze in het kunstwerk te verwerken, is ze erin geslaagd het schilderij toegankelijk te maken voor iedereen, ook voor de patiënten die op brancards liggen. En ook hier beïnvloedt de beweging het perspectief en brengt het werk tot leven door steeds het beschikbare zichtpunt te veranderen.

Tenslotte, en dat mag een openbaring genoemd worden, zijn de titels van Elsa Tomkowiak’s werken geïnspireerd op de namen die de meteorologie toekent aan cyclonen, stormen en orkanen. Die namen veranderen al naar gelang de geografie en de variatie in barometrische omstandigheden. Daar is een natuurlijke affiniteit te vinden met de praktijk van de kunstenaar die schilderkunst beschouwt als een dynamisch fenomeen in eeuwige beweging.

RENCONTRE DE DEUX ÉNERGIES SINGULIÈRES HUBERT BESACIER, critique d’art et curateur, à propos de la collaboration des artistes à TMH La situation est inédite pour deux artistes qui exposent ensemble pour la première fois et dont les modalités de création n’ont rien en commun, sinon une prédilection pour les couleurs qui claquent, une pratique éprouvée de l’installation et une vitalité exceptionnelle pour s’atteler à des travaux toniques et prolifiques.

En leur demandant d’intervenir ensemble dans les mêmes lieux, nous avons parié sur leur capacité à conjuguer leur énergie pour concevoir un dialogue avec des méthodes de travail si différentes qu’elles peuvent en devenir complémentaires.

Chez l’une la peinture abstraite, extravertie, proliférante, qui restructure les espaces pour en faire des tableaux dans lesquels on peut se mouvoir.

Chez l’autre la vidéo, la photographie et la sculpture pour des œuvres figuratives et narratives qui mettent en scène un personnage récurrent.

Le dit personnage endossant au fil de l’œuvre les postures et les rôles les plus divers avec un humour dissolvant.

Lorsqu’ Elsa investit le salon y provoquant, selon les propres termes a big storm of painting, il ne reste à Mary Sue la soubrette qu’à constater les dégâts et à éponger de son mieux les dégoulinures qui se répandent sur les murs et sur le plancher.

A genoux sous les personnages nus du plafond XVIIIe, elle accomplit ses tâches ménagères avec son zèle habituel, sans être le moins du monde concernée ou même intriguée par l’affrontement pictural qui se produit là, entre présent et passé. Mais lorsqu’elle se distrait de son labeur, on perçoit une légère effronterie, imputable à la jeunesse ou peut-être à une véritable conscience de la situation.

HUBERT BESACIER à propos du travail d’Elsa Tomkowiak Elsa Tomkowiak n’est pas particulièrement portée sur l’art de chambre ou sur la peinture de chevalet. Au delà de toute pratique picturale traditionnelle, son œuvre se distingue par sa prédilection jubilatoire pour la couleur et par l’ampleur de ses réalisations non figuratives. Dès les débuts de son activité d’artiste, elle s’empare des supports les plus divers, à condition qu’ils puissent satisfaire son désir de coloris flashy ou Day-Glo. Ses premières interventions se font sur des étendues de neige en Haute Savoie ou sur de larges surfaces de vinyle suspendues dans des friches industrielles.

L’échelle, souvent monumentale de ses créations, sa prédilection pour de vastes édifices, témoignent d’une ampleur d’esprit qui ne saurait se cantonner à un art confidentiel, à un repli sur soi, mais qui vise à la plénitude.

La peinture doit gagner l’espace et se partager, comme la musique qu’elle pratique parallèlement.

Tout naturellement, elle choisit d’ignorer les limites entre peinture, sculpture, installation, ou land art, pour promouvoir un rapport sensoriel avec la couleur. Elle conçoit la peinture en relation directe avec le corps, le sien et par conséquent celui du visiteur. L’œuvre ne se contente plus de la position statique de celui qui la contemple. Le spectateur est amené à y éprouver sa propre situation. La peinture peut s’inscrire dans le paysage, portée par des volumes flottants sur l’eau ou se disperser dans l’air au moyen de fumées, s’installer dans des architectures très diverses, que ce soit les travées d’une usine ou les arcatures d’une abbaye, ou encore se développer dans une salle d’exposition sans transition ni rupture entre murs, sol, plafond et blocs sculptés aux formes généralement irrégulières. Ces dernières années, Elsa Tomkowiak a, entre autres, investi une piscine (Mönchengladbach), un opéra (Nantes), une abbaye (Angers), plusieurs usines, des églises, des

44 — 45

En fin de compte, les points de rencontre entre les deux artistes sont multiples, presque subliminaux dans les transitions colorées (entre une sculpture d’Elsa et un drapé photographique de Mary Sue, par exemple), évidents dans la similarité du geste: celui qui enduit et celui qui efface.

Au delà de l’analogie, on voit naître des métaphores par lesquelles la nature des activités humaines est lucidement mise à jour. Ici le geste de la servante n’est pas machinal.

Elle s’efforce, elle s’applique, c’est une espèce de réplique troublante et vaine de l’artiste. Le geste de l’artiste fonde des bases à partir desquelles il La surface d’exposition à Merchant efface et reprend, mais sur lesquelles House, est triple: d’un côté un white son entreprise progresse. Celui de la quadrangle, de l’autre un salon servante – comme la vidéo en boucle néo-baroque dans lequel un décor – est sans fin. C’est son tonneau des est déjà planté. Entre les deux, un Danaïdes, car le seau de Mary Sue est passage qui comporte un escalier. aussi percé. Albert Camus imaginait Tout naturellement, dans la grande Sisyphe heureux. Peut-être la servante salle, la peinture d’Elsa va se déployer l’est elle également dans la mesure du sol au plafond, en créant pour le où, par son incessante activité, elle visiteur des portiques flamboyants éprouve son existence. Sa propre qui scandent l’espace dans lequel consécration – qui balance entre le viennent jouer ses volumes multitriomphe et la défaite chronique – colores. Là, entre ses lés picturaux, aura lieu au dehors, sur la terrasse, apparaît Mary Sue la soubrette, attelée avec cette fontaine qui reprend en les à une besogne illusoire: nettoyer des détournant, sur un mode résigné mais surfaces qui, lorsque la peinture s’en néanmoins très ironique, les codes et mêle, s’embarbouillent de plus en les postures de la statuaire imposés plus. On la retrouve un peu plus loin par la tradition. sous le sol de verre du lieu de passage, poursuivant sa mission de récurage, cette fois ci vouée aux offices et aux soutes.

LE PUR PLAISIR DE PEINDRE

Translations

Hubert Besacier Textes originaux en FR / Original Texts in FR

infrastructures ou des superstructures de ponts (Saint Gervais, Québec), le pavillon de verre d’une station thermale (Pougues-les-eaux) ou œuvré directement dans le paysage pour de grandes manifestations urbaines (Offenbach am Main, Bar-le-Duc, Amiens, Verdun).

entrer en phase avec le regard, le corps et la pensée du visiteur, tous ses sens étant mis à contribution. Placé dans une déferlante de couleurs, il est en immersion dans un univers vital, énergétique, lumineux et onirique.

et ce qui la motive: la vie s’introduit dans l’art et l’art s’impose dans la vie, ce qui est une nouvelle façon, tout à fait contemporaine, de rejouer le projet du néoplasticisme. Mais à la différence des traditions constructivistes, de l’art concret ou des géométries Souvent aérienne et légère lorsque strictes des mouvements modernistes, qu’elle se déploie en lanières ou en les associations de couleurs et les Sa remise en question des pratiques membranes souples, tendues ou modes de composition sont libérés de canoniques de la peinture corresflottantes, la peinture peut aussi se toute contrainte dogmatique. Ses despond à une forte pulsion expansive, matérialiser de façon plus dense sins préparatoires, qui s’apparentent à mais vise également à modifier le en formant des blocs feuilletés de des cartographies, nous montrent que mode de réception de l’œuvre. Ses couleurs. Assemblée en couches de c’est l’observation du lieu, sa compréinstallations proliférantes font des façon à constituer un corps solide, hension, la lecture qu’elle en fait, qui lieux qu’on lui propose, de vastes elle devient un matériau compact, font naître ces formes et la gamme ensembles colorés dans lesquels le rigide, multicolore, dans lequel l’artiste de couleurs qu’elles portent. A partir spectateur est convié à entrer et à se peut trancher, tailler à sa guise pour de là, la peinture à grande échelle déplacer (à pied, voire à vélo comme privilégier telle ou telle tonalité, varier se libère. L’artiste passe à la phase ce fut le cas dans le vaste espace les nuances et les reliefs. Lorsqu’il euphorique de l’exécution. d’une friche industrielle à Lyon). Si la ne s’agit pas d’un tel feuilletage, les peinture de chevalet est censée nous volumes prennent alors l’aspect de En dépit de la difficulté d’œuvrer dans ouvrir une fenêtre sur le paysage, ici concrétions colorées, d’agrégats pigdes architectures fortement symboc’est la peinture qui s’inscrit dans le mentaires, comme si la couleur diffuse liques et connotées, elle parvient à paysage ou qui le construit. dans l’air, était venue se déposer au y inscrire un geste pictural fort, sans En mettant à contribution d’un coup sol pour s’y sédimenter. Les lieux où aller à l’encontre de leur nature et tous les modes de création consacrés, elle intervient sont ainsi totalement sans non plus y être soumise, c’est à Elsa Tomkowiak nous invite à une restructurés par bandes, par volumes dire sans être redondante ou simpleexpérience sensorielle et mentale ou par les plans que constituent les ment virer au décoratif. Les couleurs au cœur de la couleur. Ce n’est plus pans de vinyle qu’elle peint au sol, fusent sur des structures pensées une rencontre uniquement rétinienne. avec de larges brosses. L’usage de ces pour un espace précis, en fonction Lorsque nous pénétrons dans un de brosses ou même de balais fait vibrer de ses spécificités architecturales, ses environnements, la couleur nous la couleur. On ne peut plus ici parler spatiales mais également stylistiques enveloppe, nous en ressentons le de touches, mais d’amples traces et liées à sa nature et à son histoire. rythme et les pulsations. gestuelles. Le recours à ces bâches L’œuvre s’y installe en mettant en translucides, lui permet d’obtenir une valeur certaines de ses particularités.

Dans une certaine mesure, elle diffusion de la couleur par la lumière La perception que nous en avons s’en revisite à sa manière ce qui dans les qui les traverse. La peinture peut ainsi trouve certes modifiée, mais l’intervenannées 70 était apparu un temps se propager dans l’espace comme tion de l’artiste, entrant en phase avec sous le vocable de “Pénétrables“. La des ondes lumineuses et diaprées. les qualités du lieu, loin de le dénatudéambulation que cela implique de rer, en souligne les caractéristiques. la part du visiteur en fait un actant.

Ses pigments, d’une grande intensité Le bâtiment récepteur et l’œuvre s’enLa raison d’être de l’œuvre dépend chromatique, se déclinent selon des richissent mutuellement. de cette pénétration, de cette prise codes tout à fait personnels dans des de possession physique et tempoassemblages toujours très efficaces, Donnant vie à un art flamboyant, minérelle, de cette immersion des corps surprenants sans être déroutants. S’ils rale ou aérienne, la peinture se dépose dans la couleur. Lorsque l’espace est sont précisément choisis et élaborés ou s’inscrit sur des supports qui clos, nous sommes embarqués dans pour leur valeur propre, la diffusion, la prennent les formes les plus variées un environnement totalement inédit, contamination, font partie intégrante en fonction des configurations dans dans les entrailles de la peinture. Le du processus de l’œuvre. D’une part lesquelles l’artiste est invitée à les dispositif pictural s’ouvre et se recom- cela assure l’investissement total d’un installer: drapés suspendus, sphères pose au fur et à mesure que nous le lieu et donc le rapport entre le corps géantes posées sur les eaux ou pulluparcourons. La peinture se déploie et du visiteur et la couleur, d’autre part lement de bulles qui s’y s’éparpillent se livre de l’intérieur, strate par strate, cela participe de la pensée esthétique en formations légères et irisées. Ses pan par pan. Lorsque l’on franchit ces de l’artiste pour qui l’interpénétracréations sont porteuses de senscansions, on la perçoit effectivement tion des valeurs équivaut à une sorte sualité, parce qu’elles sont aptes à comme un ensemble rythmé. Le corps de fusion d’accords comme on le transmettre à celui qui les regarde ou qui évolue dans l’œuvre la fait vivre, pratique dans le domaine musical. les pénètre, une part majeure du plaidans le sens où sa perception change C’est pourquoi, sous des apparences sir qui motive l’artiste aux prises avec à chaque pas. C’est ainsi qu’un véridébridées, la composition, très préla couleur dans l’atelier. Mais aussi table échange physique et mental cise, reste primordiale. Fusion est sans parce qu’elles sont chargées d’énergie, peut se produire et que la compodoute le mot qui caractérise le mieux qu’elles véhiculent et communiquent sition peut être perçue, éprouvée et à la fois la peinture d’Elsa Tomkowiak une dynamique vibrante.

46 — 47

Enfin, de façon tout à fait révélatrice, Elsa Tomkowiak a pris le parti de s’inspirer désormais, pour le titre de ses œuvres, de la façon dont en météorologie on nomme conventionnellement les anticyclones, les tempêtes et les ouragans. Ces noms et prénoms évoluent en fonction de leurs déplacements géographiques et de leurs variations d’intensité. Ce qui correspond parfaitement à l’activité de l’artiste qui conçoit la peinture comme un phénomène dynamique en perpétuel mouvement.

Translations

Le plus souvent, la nature éphémère de ces installations proposant la métamorphose passagère d’un lieu, sa transformation temporelle, et le fait que le visiteur soit invité à une telle expérience sensorielle et esthétique, font de chacune de ses interventions un événement festif. Cependant, elle vient de franchir une nouvelle étape en achevant une réalisation pérenne pour le service de réanimation médicale du Centre Hospitalier Universitaire d’Angers. Sans déroger à sa ligne de travail ni à ses chartes de couleurs, elle a su répondre de façon pertinente à un cahier des charges extrêmement précis, compte tenu de la vocation particulièrement délicate de cet établissement. Abordant un édifice clos, dépourvu de lumière naturelle, elle a su recomposer un espace dans l’espace en le structurant par des horizontales et des verticales et donner la sensation d’un lieu ouvert en prolongeant la peinture au delà des faux plafonds et des cloisonnement, créant ainsi des sensations de hors-champ.

En travaillant sur les salons d’accueil et d’attente des familles et sur les espaces de circulation des personnels soignant et de leurs patients, en modulant la progression de ses intensités, se jouant de tous les obstacles et de la signalétique en les incluant dans l’œuvre, elle est parvenue à rendre la peinture accessible à tous, y compris pour les patients véhiculés en position couchée. Là encore, le mouvement ouvre des perspectives changeantes et fait vivre l’œuvre en modifiant continuellement les angles de perception.

The Merchant House

EN The Merchant House (TMH) presents contemporary art in a project-based curated program with sales of art as a funding strategy. Established in 2012 by Marsha Plotnitsky, Artistic Director, it is a modern take on the Amsterdam tradition of a merchant. The program aims to contribute to important artists’ careers, to participate in international art historical discourse, and to stimulate a vibrant cultural dialogue in the city of Amsterdam.

TMH has showcased artists who have been strategically forging a most singular creative language, including international and Dutch innovators such as Henk Peeters, Jan Schoonhoven, André de Jong, Chuck Close, Carolee Schneemann, Hilarius Hofstede, Craigie Horsfield, Judit Reigl, and Pino Pinelli.

Each exhibition is accompanied by related cultural and research events and extensive catalogues as documentation. The projects of TMH have up until now queried performative contribution to contemporary art mediums and their material expression.

The shows have been based on extensive research conducted directly with the artists and have represented the artists’ first full-scale exhibitions in Amsterdam.

Colophon

NL The Merchant House (TMH) presenteert hedendaagse kunst in een programma van gecureerde projecten, ondersteunt door de verkoop van kunst. Het is in 2012 opgericht door Marsha Plotnitsky, artistiek directeur, als een moderne kijk op de Amsterdamse traditie van de koopman.

Het programma streeft ernaar bijdrage te leveren aan de loopbanen van belangrijke kunstenaars, deel te nemen aan de internationale kunsthistorische discussie en een levendige culturele dialoog in de stad Amsterdam te stimuleren.

MAKING THINGS HAPPEN: YOUNG ARTISTS IN DIALOGUE II Elsa Tomkowiak & Mary Sue January 2018

TMH toont werk van kunstenaars die op strategische wijze een hoogst eigenzinnige beeldtaal hebben gesmeed, waaronder internationale en Nederlandse vernieuwers als Henk Peeters, Jan Schoonhoven, André de Jong, Chuck Close, Carolee Schneemann, Hilarius Hofstede, Craigie Horsfield, Judit Reigl en Pino Pinelli. Iedere tentoonstelling gaat vergezeld van een programma van culturele evenementen en interdisciplinaire onderzoeksbijeenkomsten, en uitgebreide catalogi ter documentatie.

@The Merchant House Marsha Plotnitsky, Founding Artistic Director Herengracht 254 1016 BV Amsterdam www.merchanthouse.nl

De projecten van TMH richtten zich tot nu toe op performatieve bijdragen aan het medium in de hedendaagse kunst en zijn materiële uitdrukking. De tentoonstellingen zijn gebaseerd op uitgebreid onderzoek in samenwerking met de kunstenaars en hebben voor ieder hun eerste omvangrijke tentoonstelling in Amsterdam voorgesteld.

Marsha Plotnitsky Artworks: Elsa Tomkowiak © 2018 Mary Sue © 2018 Published on the occasion of the exhibition: Elsa Tomkowiak & Mary Sue The Merchant House 24 November 2017 – 28 January 2018

Contributor Hubert Besacier Graphic Design Stefan Altenburger & Mattijs de Wit Editorial Advice and Translation (Dutch) Dirk van Weelden Participating Associate Inge-Vera Lipsius (BA, University of Cambridge) Editing (English) Martin Whitehead (PhD, Purdue University) Photography Gert-Jan van Rooij Arjen Veldt, pp. 9-11 Courtesy Elsa Tomkowiak in the “Works” Paper Colorplan (Cover), Cyclus Offset, Luxo Art Samt Typefaces Theinhardt, Futura, Courier Printing Tielen Special Thanks Hans Abbing of Abbing 3D Projects Art Handling Services BV