Kerken in de binnenstad: Dingen die mooi zijn, moet je bewaren

De Trinitatiskapel was afgelopen najaar in het nieuws. Er zijn grote zorgen over het voortbestaan van de kerk. Het gebouw is eigendom van de Dordtse Evangelisch Lutherse Gemeente.

Bart Stegeman, een man met in het dagelijks leven een overvolle baan, hij is bezorger van vriesproducten, door het hele land. Als voorzitter van de driekoppige kerkenraad zegt Stegeman: “De kerkgemeenschap is vergrijsd en zorgwekkend klein. Bij de dienst komen acht tot tien zielen.”

Een nogal lastig punt daarbij is wel, dat deze kerkdiensten nergens meer worden aangekondigd en niet met een logische regelmaat plaatsvinden. Gemeenteleden zijn verstoken van informatie en de piepkleine kerkenraad is haar motivatie kwijtgeraakt. Maar de Landelijke Lutherse Synode, die fungeert als overkoepelend orgaan over alle reilen, zeilen en vastgoed, wil deze kapel niet verkopen. In Breda is dat wel gebeurd: eind 2022 is de Lutherse kerk verkocht aan de Ekklesia Breda, een nieuwe ‘speler’ in de stad: een groep mensen die zich wil laten inspireren door een (bijbels) goed verhaal, ongeacht kerkelijk gezindte. In Dordrecht wordt gezocht naar overlevingsmodellen. Ook op lokaal niveau. Voorzitter Cintha de Vreede van de ‘Stichting tot beheer en behoud van de Trinitatiskapel’ is enorm gemotiveerd, en ziet een bruisende kapel voor zich, met een rijk cultureel programma. “Uiteraard wel altijd passend bij het karakter en de geschiedenis van dit gebouw”, zegt ze. Het gaat, behalve om karakter en erfgoed, om geld. De Trinitatiskapel vertegenwoordigt een behoorlijke waarde, waar een evenredige inkomstenstroom tegenover moet staan. Uit kerkelijke bijdragen, zoals vroeger, of uit verhuren en fondsenwerving. De stichting is echter op dit moment nog niet zo actief, al bestaat hij al ruim vijf jaar.

Huisbewaarder

Spin in het web van de Trinitatiskapel is al vele jaren huisbewaarder Jan Lokhorst. De graag geziene mensenman heeft een scherp oog voor structuren. Hij heeft het goed gevoeld, hoe het stiller en stiller werd in de Lutherse kerk. De gemeente liep terug en de kerkenraad had geen idee hoe er weer nieuw leven in te blazen. Eigenlijk deed iedereen een stap achteruit, trok zijn of haar handen ervan af. Ontbijten in de kapel Daarom is zo’n initiatief als het Stadsklooster zo hartverwarmend. Iedere woensdagmorgen komen mensen in alle vroegte naar de kapel voor de Metten om 7.15 uur of de Lauden om 8.45 uur. Het zijn twee zeer korte vieringen in sfeervolle stilte, met daartussen een uitgebreid ontbijt in de Kosterij. De stemming is dan zeer geanimeerd, het is echt een verwarmende plek van ontmoeten. “Jongeren kiezen vaker voor de Metten, bij de Lauden zijn relatief meer ouderen”, vertelt voorganger Nijs Stam, die op de ochtend dat uw Poorter­reporter zo ijselijk vroeg opstond om dit eens mee te maken, in­ sprong voor de ziekgemelde Paul Wansink. “Bij de viering is nadrukkelijk iedereen welkom”, vertelt Stam. “Daarom gebruiken we hier ook de katholieke beeld­ en gebarentaal, met bijvoorbeeld een buiging voor het kruis.” Hoe het verder moet met de Trinitatiskapel, is dus onzeker. Het lijkt een aflopende zaak, tenzij er nog een nieuwe impuls komt. Koster Jan Lokhorst schreef onlangs een citaat van Maarten Luther in het kerkblad: “De Heer heeft de belofte van de opstanding niet alleen in de boeken geschreven, maar ook in elk lenteblad”, dus misschien gloort er hoop.

In balans

Hoe anders is het in de Grote Kerk, waar wekelijks driehonderd kerkgangers samenkomen, van alle leeftijden. “Natuurlijk hebben wij ook met secularisatie te maken”, zegt dominee Paul Wansink, “Al zien we dat nu een beetje in balans komen. We hebben een belangrijke groep met gezinnen, die behoorlijk stabiel is. Maar ook wij moeten ons bij voortduring blijven beraden op wie we zijn, in deze veranderende tijd. Mijn opa was ook predikant. Wat die in zijn dagboek noteerde, dat kan in onze tijd totaal niet meer. Alles is anders, maar niet persé verkeerd. Wees een ‘creatieve minderheid’, zo red je het. Met humor, met aandacht voor de lichte kant van het bestaan, met laagdrempelige activiteiten en in verbinding met de stad. Wij werken bijvoorbeeld ook graag samen met het Dordrechts Museum en we organiseerden een interculturele solidariteitsbijeenkomst na de aardbeving in Turkije. Als kerk moet je in deze tijd ook nadenken over je pr. We kunnen veel leren van grote cultuurinstellingen zoals het Dordrechts Museum. Kunst en religie gaan toch een beetje hand in hand”.

Groeipunt

De Oud­Katholieke Kerk ziet zich geconfronteerd met soortgelijke problemen. Pastoor Henk Schoon heeft er een halve baan, hij is daarnaast in Utrecht pastoor en woont in Vleuten. “Er komen wekelijks ongeveer vijfentwintig mensen naar de mis. Dat is mooi, maar je hebt een groeipunt nodig. Leeftijdsgroepen trekken elkaar aan. Het is moeilijk om jongere mensen bij de parochie te betrekken. We denken wel na over de toekomst. We hadden voorheen wel meer cul­ tuur in huis, concerten en zo. Maar dat is met corona helemaal ingestort. Misschien moeten we weer zoiets opbouwen. Het punt is, dat ik ver weg zit en de vrijwilligers schaars zijn. Dus de twee vaste huurders, zangdocent Mieke van Laren en vereniging Dante Alighieri, hebben hun eigen sleutel. Maar we hebben prachtige ruimtes, die geschikt zijn voor meer dan alleen kerkgang. Dingen die mooi zijn moet je behoeden en bewaren.”

Nieuw geluid

In het recente verleden zijn enkele Dordtse kerken door zware periodes gegaan, met soms verdrietige resultaten. Mensen verlieten de kerk, voelden zich ontheemd en er ontstonden lastige situaties. Zoals voor de cantatediensten van Stichting Dordtissimo, die niet meer in de Wilhelminakerk konden. Maar onlangs klonk er toch weer een Dordtissimo­cantate... in de Trinitatiskapel. Tijdens een Vespers op zondag 23 april, toepasselijke titel: Erfreut Euch, ihr Herzen!

Annenies Keur