We struikelen er over

Tekst: Ton Delemarre

Het is oktober 2021. We staan met zo’n vijftig genodigden in de hal van het Stadskantoor voor de opening van de tentoonstelling ‘Dordrecht Sobibor’. Op de vloer is een rechthoek afgetapet ter grootte van een goederenwagon. Als alle bezoekers in dat afgeperkte stuk gaan staan, heb je enig idee hoe de Dordtse Joden op weg naar het vernietigingskamp Sobibor op elkaar gedrongen hebben gestaan.

Tijdens een drie dagen durende reis richting het oosten van Europa werden zij enkel voorzien van een klein emmertje water en een tweede emmer, die diende als ‘toilet’. Onderweg al stierven er mensen. Bij aankomst werden de overlevenden direct naar de gaskamers gedreven. Uit Dordrecht zijn 44 Joden in Sobibor vermoord. Hun naam en leeftijd staan vermeld in het boekje dat onlangs als nr 42 verscheen in de reeks Verhalen van Dordrecht. In de stad markeren Stolpersteine, struikelsteentjes, hun woonhuis.

De makers van de tentoonstelling, Harrie Teunissen en Per Bos, hebben ook gezorgd voor het verhaal, dat door Stichting Historisch Platform werd uitgegeven. Dat verhaal vertelt ook de voorgeschiedenis van de geleidelijke vernedering en uitsluiting van onze Joodse stadgenoten, van de beroepsverboden, de Jodenster, de gebiedsverboden. Er staat een kaartje in het boekje van de verboden plekken: parken, plantsoenen, sportvelden, begraafplaatsen, de hele horeca, begraafplaatsen, badhuizen, zwembaden enzovoorts. Een plattegrond vol rode plekken.

Er is ook een kaart met de woonadressen van de 193 opgehaalde Joden en een kaart van kamp Westerbork. Maar er is ook aandacht voor de onderduik (66 Dordtse Joden hebben zo weten te overleven) en voor de opstand in kamp Sobibor.

In een gedicht ‘Het Hangertje’ gedenkt Kees Buddingh’ de familie Breemer van de kledingmagazijnen H. Breemer & Zn. In ’43 werden ze verraden. De oorlog in Oekraïne confronteert ons opnieuw met de menselijke wreedheid. Houdt het dan nooit op?

In het nieuwste deeltje van de reeks Verhalen van Dordrecht wordt het verhaal verteld van de geleidelijke vernedering en uitsluiting van onze Joodse stadgenoten. De afbeeldingen zijn van de tentoonstelling in oktober.

Zie ook: www.deverhalenvandordrecht.nl - www.stolpersteine-dordrecht.nl