Luxury Leads - magazine 9

Fu r n i t u re s p e c i a l i s t s

Het subtiele lijnen- en lichtspel geeft definitie aan deze bewust strakke keuken. De edele look van het dooraderde marmer en de uitgepuurde eik verheffen deze keuken tot het warmhartige epicentrum van het huis. Handgeschilderde en verzonken schuifdeuren herbergen de ontbijt- en barkast. Dit is ...

COLUMN

Meer dan een jaar heeft u op deze editie moeten wachten. Terwijl we vroeger om de zes maanden verschenen, verschijnt dit boek voortaan jaarlijks. We hebben er alles aan gedaan om de vorige edities te overtreffen. Hiervoor gingen we op zoek naar het allerbeste wat zich in de lifestyle afspeelt.

We starten met mode-onderneemster en creatief genie Virginie Morobé: een intens verhaal over meer dan alleen schoenen. We gaan terug in de tijd toen ze een klein meisje was en luisteren hoe ze als zelfbewuste vrouw haar dromen waarmaakt.

Ook gastronomisch laten we ons verwennen op het allerhoogste niveau. Niemand minder dan de familie Geunes-Plaquet ontvangt ons in haar appartement nabij het MAS. Een verhaal over een levenswerk dat bekroond werd met drie sterren.

De Antwerpse architect Dieter Vander Velpen laat u kennismaken met zijn feilloze villa- en interieurprojecten en bewijst dat hij zijn internationale ambitie van dag één kon realiseren: de Prada van de architectuur worden. Een link naar de volgende architect is Instagram. Zowel Vander Velpen als de Gentse architect Benoit Viaene laat via Instagram zijn realisaties tot in alle uithoeken van de wereld gezien en geapprecieerd worden. De rode draad doorheen het verhaal van Viaene is het gebruik van natuurlijke elementen, die hij op zijn manier een eigen twist geeft door ze te bewerken. Pure kunst.

Wie ‘kunst, Knokke, Brussel, internationaal en topartiesten’ zegt, denkt meteen aan Laurent Mercier. We gaan langs voor een boeiend gesprek met de galeriehouder die van kunstenaars gevestigde namen maakt.

Bij advocaat en VUB-hoogleraar fiscaal recht Michel Maus gaan we ten rade over de fiscale gevolgen als u kunst koopt, verkoopt, krijgt of erft.

Als je aan een autoliefhebber vraagt wat een van de mooiste events ter wereld is, zal de Concorso d’Eleganza Villa d’Este zeker in zijn top drie verschijnen. Als je dan een tekst van Bert Voet combineert met foto’s van de Parijse fotograaf Rémi Dargegen krijg je een artikel waarvan zelfs een niet-gepassioneerde autoliefhebber warm wordt. Marreyt, de restaurateur in deze editie, heeft vele deelnames in de concours van Villa d’Este verdiend. Dankzij een decennialange ervaring kan het restauraties realiseren van een ongezien niveau.

Voor wie de grote collectiestukken een brug te ver zijn, laten we kennismaken met Atelier Circourt, twee Parijse vrienden die zich gespecialiseerd hebben in het sculpteren van legendarische automodellen. Van a tot z handwerk, 100 procent made in France.

Voor een bezoek aan de autocollectioneur steken we de grens over naar het Nederlandse Druten. Hier is het museum gevestigd van Frans Van Haren. Het is een van de meest uitzonderlijke autocollecties in Europa, en ondertussen ook publiek toegankelijk.

Geniet van deze editie waarbij we u weer willen laten wegdromen.

M ICHAEL D EROOSE

inhoud

Vrouw in business

Koken bij de sterrenchef

Luxury Leads in een initiatief en realisatie van Trustmedia

Adverteren: rearte@trustmedia.be - Tel. 02.422.05.11

VU: Peter Quaghebeur, Mediafin, Havenlaan 86C bus 309, 1000 Brussel

Foto cover: Found & Baker Properties - Foto cover 2: Patricia Goijens voor Vander Velpen

Columnfoto: Rémi Dargegen - Foto cover 3: Rémi Dargegen

Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen, gekopieerd of verveelvuldigd zonder toestemming vooraf van de verantwoordelijke uitgever. Dit magazine is met de grootste zorg samengesteld. Niettemin is het niet uitgesloten dat de informatie door tijdsverloop of andere oorzaken niet of niet volledig juist is. De uitgever en alle andere partners die deze uitgave mee mogelijk maakten, kunnen op geen enkele wijze hiervoor aansprakelijk gesteld worden.

Virginie Morobé

Architect Benoit Viaene

Architect Dieter Vander Velpen

De expert Michel Maus

thuis Viki Geunes

Kunst Laurent Mercier

VROUW IN BUSINESS

Virginie Morobé

Virginie Morobé opende afgelopen zomer een flagshipstore in Knokke. Het is de uitloper van een strategie naar minder wholesale en meer directe verkoop. We liepen binnen voor een gesprek. 'We hebben nooit zo veel hoge hakken verkocht als tijdens de lockdowns.'

Zouden schooluniformen grotere trauma's opleveren

bij mooie dan bij lelijke kinderen? Het is in deze tijden misschien een gevaarlijke vraag, maar in elk geval: zo begon het voor de beeldschone Virginie Morobé (46). 'Twaalf jaar lang moest ik op de Nieuwen Bosch in Gent een uniform dragen: dié rok, dié blouse, dié pull', vertelt ze. 'En enkel camelkleurige, donkerbruine of donkerblauwe schoenen waren toegelaten. Dat moesten bovendien mocassins zijn, of lamballekes – een soort ballerinaatje met een riempje. Dat betekende telkens dezelfde schoenen, telkens een maatje groter, eventueel eens in een ander kleurtje.’

‘In het derde leerjaar was ik het grondig beu. In de schoenenwinkels zocht ik telkens een extraatje,

zoals een immense strik of een lederen bloem. Voor mijn moeder was dat een drama, maar ik was onverzettelijk: aan mijn voeten wilde ik anders zijn dan de anderen. Ook met onze boekentas konden we ons onderscheiden, maar dat interesseerde me niet. Nog steeds ben ik niet echt bezig met handtassen. Thuis draag ik vaak een vintage jeans met een gewone hoodie of pull, maar mijn schoenen moeten en zullen altijd onderscheidend zijn. Erboven mag je dragen wat je wil: schoenen maken het verschil.'

Wat is dat toch, die obsessie van vrouwen met schoenen? 'Bijna elke vrouw die ik ooit heb ontmoet is zot van schoenen, en zij die dat ontkent, wekt mijn wantrouwen – sorry, maar daar scheelt echt iets mee',

'M IJN AMBITIE ? M ET MIJN SCHOENEN DE WERELD VEROVEREN .'

lacht Morobé. 'Ik denk dat vrouwen nog meer emoties ervaren bij schoenen dan bij lingerie. Die dragen ze veeleer om hun mannen te plezieren. Schoenen kopen ze puur voor zichzelf.’

‘En een man kan geen hak dragen. Dat is een psychologisch belangrijk onderscheid, denk ik. Een hak toont het verschil tussen de geslachten. Hij geeft vrouwelijkheid aan de voeten. Je benen worden langer. Als vrouwen er hier mee voor de spiegel staan, zie ik meteen een verschil in lichaamstaal en attitude. Ze staan rechter, voelen zich mooier en beter in hun vel. Dat is zotleuk om zien. Zelfs mannen ervaren dat. Wij hebben elke schoen op twee hakhoogtes. Hier in de winkel zegt elke man altijd: “Neem de hoge.” Daar is geen uitzondering op. Een vrouw zegt al eens: “Die lage is toch ook mooi – en comfortabel.” En de man: “Doe toch maar de hoge.”'

R EVENGE SHOPPING

Daarin ziet ze ook de reden waarom ze tijdens de pandemie haar sterkste jaar ooit neerzette. 'Toen de eerste lockdown begon, wisten we niet wat ons overkwam. Mijn vader zei dat er alleen nog sneakers en pantoffels zouden worden verkocht. Ik was acht jaar gestopt met roken en ben stante pede herbegonnen. Maar ook tijdens de sluitingsperiodes bleven we verkopen, online en via Instagram. Ook bij onze wholesalers. Wat zeg ik? De omzet ontplofte. En we hadden nooit zoveel hoge hakken verkocht. Ik dacht aanvankelijk dat we met onze platte sandalen een faillissement konden vermijden. Maar het was: hak-hak-hak. Het was zodanig grof dat ik dacht: iedereen zit op geheime feesten, alleen ik zit in mijn hof. Niemand nodigt me uit.'

'Mensen voelden zich in hun vrijheid beknot. Ze voelden zich slecht. Ze konden geen geld uitgeven aan restaurants, het sociaal leven lag plat. En die vrouwen hadden tijd, gingen online kijken en dachten wellicht: “Weet je wat, ik wil die schoen allang en ga hem nu kopen want hij geeft me een goed gevoel.” Revenge shopping , heet dat.'

B ALLEN

Haar ouders gingen uit elkaar toen ze vijftien was. 'Eerder had mijn moeder een boetiek in winkelcentrum Braempoort in Gent, waar nu het Yalo Hotel is. Haar nieuwe vriend runde restaurant 't Nieuw Stadion in Gentbrugge, waar ze vervolgens dertig jaar heeft gewerkt. Maar mode heb ik dus wel met de paplepel meegekregen. Mijn moeder heeft evenwel nooit zelf ontworpen. Het creatieve heb ik wellicht van mijn vader. Hij is de zoon van bloemisten en verzorgde kerstversiering in de winkelstraten van Brussel en Luxemburg. Elk jaar moest hij een nieuw concept bedenken voor de Louizalaan en zo. Hij creëerde wel iets.’

‘Maar niet alles komt van je ouders. Mijn moeder zegt altijd dat ik een speciaal geval ben. Mijn broers zijn totaal niet creatief. Ikzelf was als klein meisje bezeten van Barbie. Toen werden die poppen verkocht met kleren aan. Ik maakte zelf nieuwe combinaties. En vervolgens maakte ik zelf kleertjes. Onder meer een bikinietje om naar het strand te gaan, met nylonkousen van mijn moeder – nu is dat mega in.'

Het was een teken aan de wand. Toch ging ze rechten studeren. Ze was een prima student. 'Ik kon goed cantussen, maar ook studeren ging me af. In het tweede jaar heb ik door een vakantiejob voor schoenen gekozen. De unief boeide me wel, maar mijn

hart en overgave lagen niet daar. Die vakantiejob was echt thuiskomen. Het voelde zo juist dat er geen weg terug was. Ik denk dat in iedereen zo'n talent schuilt, maar het is misschien niet iedereen gegeven om het te herkennen en ervoor te gaan. Negentig procent kiest met zijn hoofd en heeft de ballen niet om thuis te zeggen: ik volg mijn buikgevoel en ga schoenen maken. Hebben mijn ouders geapplaudisseerd? Tuurlijk niet. Ik was de drop-out . De eerste reactie was: no way . Maar ik had toch het karakter en de kracht om mijn goesting te doen.'

'B IJNA ELKE VROUW DIE IK OOIT HEB ONTMOET IS ZOT VAN SCHOENEN , EN ZIJ DIE DAT ONTKENT , WEKT MIJN WANTROUWEN .’

Die vakantiejob was bij Frida, het Belgische schoenenmerk van Frida De Brauw. We schrijven 1996. 'Daar heb ik vervolgens stap voor stap de stiel geleerd', vertelt Morobé. 'Sales, design meetings, eerste tekening, tweede tekening, materiaalkamers, leder kiezen, kleur zetten, fabrieken bezoeken, enzovoort. Na enkele jaren had ik een rugzak vol bagage. Toen kreeg Frida een burn-out. “Nu moet jij de collectie maken”, zei ze. Waarop ik: “Ben je zot?” Ik beleefde de stress van mijn leven. Maar maakte de hele collectie, samen met de designstudio in Italië. Er zat een zekere eigenheid in, een jonger schwungske Dat verhaal eindigde met een conflict, maar ik heb er wel alles geleerd – dat conflict lag overigens niet aan Frida: zij is een fantastisch mens.'

In 2012 startte Morobé haar eigen label March 23 op, samen met een vennoot. Een uiting van brandend ondernemerschap? 'Ja. En ook: het merk Frida had een heritage die de mijne niet was. Je evolueert ook als mens. Ik wilde mijn eigen stempel drukken. In eerste instantie is dat evenwel niet gelukt.'

V ROUWELIJKHEID MET EEN TWIST

Al na twee jaar verliet Morobé March 23. In augustus 2015 lanceerde ze de eerste schoen onder het nieuwe label Morobé. Met een sterke signatuur: in een multibrandstore haalde je hem er meteen uit. 'Ik had altijd al een grote liefde voor vlechtwerk – in schoenen, handtassen, armbanden, meubelen, enzovoort. Het is een soort ornament, zoals de bloem of de strik toen ik klein was. Op reis in Senegal had ik buidelzakjes gekocht die de stamhoofden dragen. Ik had er ook een halsketting met vlechtwerk gezien. Die dingen vormden de inspiratie voor onze platte sandaal. Hij bestond in drie kleuren – camel, zwarte lak en nude lak – en was zeer herkenbaar. Winkels kochten hem massaal in.’

‘Vervolgens zetten we die open sandaal met broche op een hak. Supermooi, oordeelde de markt. En in de winter zetten we hem op een laarsje. Zo werd mijn

signatuur geboren, zonder er vooraf expliciet over na te denken. Bij toeval. Echt waar. Vervolgens zagen we hoe de winkels en de eindconsumenten erop reageerden. Sold out ! Alle kleuren! Als je dan een beetje ondernemer en designer bent, moet je zot zijn om dat na een seizoen weg te gooien. Een signatuur krijg je pas door ze consistent aan te houden. Elk gezond schoenenmerk bestaat voor 80 procent uit recurring styles en voor twintig procent uit seasonal styles . De sandaal met de broche zal altijd blijven bestaan.'

'Links en rechts duikt er al eens een kopietje op', zegt haar man David Damman, met wie ze de zaak runt. Morobés schoenen onderscheiden zich ook door het audacieuse kleurgebruik, de combinaties ook, en de vlakjes. 'Vrouwelijkheid met een twist', noemt ze het zelf. Maar intussen zijn er ook zwarte schoenen. En schoenen die afwijken van de bekende stijl. 'Als er iets nieuws komt, zijn de mensen snel mee. Ze willen ook eens niet die broche of die kleuren. Eerst willen ze de signatuur, omdat andere vrouwen dat herkennen –“Je draagt Morobé” – vervolgens is er ook ruimte voor iets anders.’

‘De voorbije 3,5 jaar was alles vierkant. Nu hebben we een nieuwe, uitgesproken ronde leest. Totaal anders, dus. Vier jaar geleden zou de

commentaar zijn geweest: ze weet niet wat ze doet. Nu hebben we geloofwaardigheid. Er is een zeker vertrouwen in de stijl. En er is een fanbase die zegt: “Wauw, Virginie brengt iets totaal nieuws.” Dat is de evolutie van een product naar een merkje, dan naar een herkenbaar merk en vervolgens naar een stabiel, volwassen brand. We voegen nu bijvoorbeeld ook ceinturen en sleutelhangers toe. Ook dat was vier jaar geleden niet gelukt. In eerste instantie moet je dicht bij jezelf blijven en die herkenbaarheid erin krijgen. Maar ook de schoenen zonder broche zijn intussen herkenbaar. In 2015 was er één kernwoord: vrouwelijkheid. Dat komt altijd terug.'

'In onze huidige positie moeten we voortdurend proberen om als merk iets toe te voegen', zegt Damman. 'En niet iets maken dat overal al is. We moeten er onze eigen ziel inleggen. Er is intussen een hoog verwachtingspatroon. Als je zegt dat je beter bent dan de rest, moet je dat ook waarmaken. Je kan interviews geven en winkels openen, maar met blablabla haal je het niet. Je product moet echt onderscheidend zijn. Dat is vandaag in elke business zo.'

G LENN S ESTIG

Er is wel meer veranderd. 'De wholesale-strategie waarmee we startten, kende ik: dat zat in mijn rugzak', zegt Morobé. 'Net voor corona kwam de grote switch Het voelde al even niet meer goed, zoveel winkels. Dat waren wij niet. Als een winkel tien schoenen uit de collectie van vijftig koopt, kan je als merk niet je hele wereld laten zien. We speelden ook vaak maanden vooraf bankje voor winkels. Zeker met corona konden we het risico niet meer nemen dat wij alle ontwikkelings- en productiekosten betaalden en zij finaal zegden: je hoeft niet te leveren. Niemand wist wat er zou gebeuren.'

In België brachten ze de 28 verkooppunten terug tot acht. 'En daarnaast tonen we zelf aan de consument wie we zijn', zegt Morobé. 'Op 18 december 2020, na de tweede lockdown, ging de shop in Antwerpen open. Dat is een zone in de boetiek Enes, een multibrandstore. En dit jaar openden we hier in Knokke onze eigen flagshipstore. Tussendoor hadden we al pop-ups, om de markt af te tasten: net voor de eerste lockdown in Gent en eind juni 2020 in Knokke. Dat was een forse investering, maar ook een bom. Niemand mocht reizen. Iedereen zat aan zee. En we hadden een sterke collectie. Van april tot oktober 2021 kwam er opnieuw een pop-up in Knokke. Die winkel fungeerde als showroom, mensen kochten online aan. Een stockruimte was daar niet, die huurden we. Daar haalden jobstudenten de schoenen op en brachten ze met fietsen en T-shirts van Morobé naar het strand, bij de klanten thuis of naar de pop-up, waar we een afhaalpunt organiseerden.'

Rolex | Cartier | Omega

Chopard | Breitling | Hermes

Tudor | Tag Heuer

Baume & Mercier | Longines

Chopard | Pasquale Bruni

Messika | Casato | Bigli

One More | Anna Maria Cammilli

In de flagshipstore bepaalden ze alles zelf. Glenn Sestig Architects richtte de winkel in. 'We kenden Glenn privé een beetje en hebben het met schroom gevraagd', zegt Morobé. 'Maar hij is er met veel enthousiasme ingevlogen en heeft ons wonderbaarlijk goed gelezen. Zijn team had wel een vastomlijnd moodboard gekregen, met de green zones , de afgeronde vitrines, de rechte lijnen, ... Dat hebben ze echt opgezogen, om er vervolgens hun beeldtaal op toe te passen. En de eerste renders: dat was dit. Ik kon er niets meer aan veranderen. Ook de vriendschap met Glenn is helemaal open gebloeid.'

‘Heel erg onverwacht en sneller dan we hadden mogen dromen gaat op 9 december ’22 onze 2e flagshipstore in Antwerpen open, in de Arenbergstraat. Dit wordt tegelijk onze headquarters vanwaar we de

brand gaan uitbouwen in de nabije toekomst. Ook hier kozen we opnieuw voor het design van Glenn Sestig Architects daar hij onze brand aesthetics beter begrijpt dan een ieder ander’, vertelt Morobé.

Natuurlijk staat ze niet alle dagen zelf in de winkel. Ontwerpen, de productie opvolgen en het merk bouwen gebeurt thuis in Gent. In de flagshipstore is er wel een rijkere beleving en een direct contact met de consument. 'Maar eerlijk, dat contact beangstigt me ook wat', zegt Morobé. 'Mensen reageren soms raar op mij. Mijn naam op een schoendoos zie ikzelf als een entiteit, een bedrijfje, een merk. Hoewel dat sterk verweven is met mezelf, is het toch de doorsnede van twee cirkels. Maar als mensen mij in persoon zien, zijn ze soms overenthousiast. Met kritiek kan ik goed om, met fandom heb ik moeite.

Dan denk ik: hey guys, it’s only me . Terwijl ik er eigenlijk zeer dankbaar voor moet zijn. Maar mensen zien je op Instagram en denken dat ze alles van je weten, terwijl ik daar heel bewust slechts een fractie laat zien. Voor het televisieprogramma Latem Leven heb ik aanvankelijk bedankt. Zes weken lang heeft het productiehuis van VTM me bewerkt. “Niemand kijkt nog tv”, zei ik. Het werden 500.000 kijkers. Elke week! Voor onze merkbekendheid is dat enorm. Dat worden niet allemaal klanten, maar je kan mensen ook laten dromen. Ik ben er blij mee, ja. Maar deelname aan het tweede seizoen heb ik toch geweigerd. Dan gaat het niet meer over je brand, maar over een BV worden. En herkend worden bij de bakker, dat kan ik niet aan.'

‘Op zich was ook dat een groot risico, want we lieten een grote wholesale-omzet schieten, waarvan we niet wisten of we hem via directe verkoop konden compenseren. Maar tezelfdertijd begon onze onlineverkoop exponentieel te groeien. Hakken! Talons! Dat was een signaal: het kan ook zo, vanuit onszelf. Doordat we evolueerden van 80 procent wholesale naar 80 procent direct to consumer, veranderde de cashflowsituatie. We spelen niet langer bank. En daardoor gedragen we ons anders. We zeggen niet meer zomaar ja tegen de winkels. Alleen als het de juiste winkel is voor ons merk. Ook internationaal. We krijgen aanvragen maar zijn niet meer zo needy. '

Vóór corona waren Virginie en David al goed op weg met de internationalisering. 'We hadden verkooppunten in Italië, Duitsland, Frankrijk, Nederland en Dubai. Door corona gingen de winkels in Italië achttien weken dicht. Er was een panieksituatie. Wijzelf hadden toen verkocht in Parijs, en hebben die afspraken grotendeels zelf geannuleerd. We wisten niet of er nog afname zou zijn. En beter minder produceren en verkopen, dan geen afname hebben en de fabrieken niet meer tijdig kunnen betalen. We hebben dat moment ook aangegrepen om volledig te resetten en knopen door te hakken die we anders misschien niet hadden doorgehakt, zoals de evaluatie van het aantal verkooppunten in België. Het is vreemd, maar dat is een zegen geweest.’

Begin 2019 voerden ze al de no sales policy door. 'Het is soms absurd: er wordt extra, maar aan een lagere marge geproduceerd voor de solden. Of voor outlets. Om volume te creëren. De stalen die we gebruiken voor fotoshoots verkopen we tegen een gereduceerde prijs, maar that's it. We hebben ook niet langer een zomer- en wintercollectie. In de winter verkopen we iets meer laarsjes en in de zomer iets meer sandalen en open schoenen, maar onze bestaande modellen zitten zowel in de zomer- als in de wintercollectie. De kleuren veranderen wel. Voor de lente en zomer van 2023 zit er wel veel nieuw development in leesten en zolen. Echt nieuw design ook.'

Onlangs namen ze hun eerste werknemer in dienst. 'Hier in de winkel werken – zeer trouwe – studentes, maar nu staat er iemand op de payroll voor digital en

‘A LS MENSEN MIJ IN PERSOON ZIEN , ZIJN ZE SOMS OVERENTHOUSIAST . M ET KRITIEK KAN IK GOED OM , MET FANDOM HEB IK MOEITE .’

social media. Dat afgeven was een grote verademing. Ik ben ervan overtuigd dat ze de juiste persoon is. Al is het wel wat inwerken: de tone of voice is van onszelf, voor een externe is het niet evident om dat op te slorpen.'

W ERELDDOMINANTIE

Je zou verwachten dat Morobé overloopt van trots. 'Helaas', zegt ze. 'Zelfs niet toen de flagshipstore openging, wat toch een statement was. Het was een traject van tien weken. En dan was hij klaar. Ik was er superblij mee en elke minuut die ik erin doorbreng voel ik me supergoed. Dat is van ons, hoe neig is dat! Maar nog voor de eerste schoen op de markt kwam, had ik voor mezelf een doel gesteld: de wereld veroveren. Om elke stap vooruit ben ik blij. Maar trots? Met mijn karakter is dat moeilijk. Ik heb daar geen ego voor. Ik zie mijn naam op de doos en ik zie een brand – dat zijn twee entiteiten. En elk stapje is een minimijlpaal, maar niet waarnaar ik streef. Het is

zoals wanneer je traint voor een marathon. Als je dan 20 kilometer hebt gelopen, zeg je ook niet: het is me gelukt. Dan ben je ook niet euforisch. Voilà, dat is het.'

Wat dat inhoudt, de wereld veroveren? 'In de 300 beste winkels ter wereld liggen', zegt ze. 'Of de tien beste winkels in elk land waar we aanwezig zijn. Zo'n lijst bestaat natuurlijk niet. Maar als je in de sector meedraait, weet je welke het zijn. Nu, 150 luxeverkooppunten wereldwijd is ook goed, hoor. Dan drink ik me twee dagen zat.'

Ze mag dan al geen BV willen zijn, werelddominantie is wel haar streven. 'Na March 23 wilde ik even niets meer doen', vertelt ze. 'Gedurende zes maanden werd ik bij ons thuis werfleider. Tot David vroeg of ik mijn creativiteit echt verloren zou laten gaan door een negatieve ervaring. Zonder hem had ik het nooit opnieuw gedaan. Maar de dag dat ik besliste het wel te doen, dacht ik: nu ga ik all the way . Ben ik er zeker van dat dat lukt? Neen. Twijfel ik vaak? Natuurlijk.

Denk ik dat ik zo ongelooflijk goed ben? Absoluut niet. Maar ik ga wel mijn uiterste, uiterste best doen om dat te behalen.'

'Ik ben niet alleen, laat dat duidelijk zijn. Alles wat niemand ziet, doet David. Hij neemt tactische en strategische beslissingen. Het visionaire in het ondernemerschap komt van hem, niet van mij. Direct aan de consument gaan verkopen was zijn idee, al vóór corona. David is belezen, studeert, luistert naar podcasts en is open minded. Ik zeg vaak eerst neen. Dat is mijn aard. Tot het na een halve week bedaart –“misschien heb je wel gelijk”.'

'Soms moet ik haar oogkleppen afzetten', zegt hij. 'Virginie is creatief in haar design, maar soms ook te vasthoudend en niet direct geneigd om nieuwe dingen te omarmen in het ondernemerschap. Zoals bij de evolutie van gewone fotografie naar video en interactieve dingen om ons verhaal te vertellen. Ook om deze winkel te openen moest ik pushen.'

'Ik durfde het contract niet te tekenen', lacht ze. 'In het ondernemen ben ik angstiger dan David. Ik ben meer een designheld, hij bouwt de brand. Op die manier vormen we een sterke tandem. Haal een van ons weg, en we zitten met een groot probleem. Wij moeten dus altijd samenblijven.'

B ENDE VAN N IJVEL

Damman is geen ondernemer van thuis uit. Hij was eerder sales agent voor een aantal modemerken en had een eigen showroom. 'David staat op en gaat slapen met Morobé', zegt ze. 'Om middernacht, terwijl ik even naar een serie kijk en mijn hoofd bijna leeg is, komt hij plots met een idee. Of op vakantie. Dan doe ik elke dag op een vast tijdstip mijn laptop open voor anderhalf uur. Niet één mail blijft langer dan 24 uur onbeantwoord. Maar je kan niet continu bezig zijn. Dan word je leeggezogen. Het heeft tot december vorig jaar geduurd alvorens ik David dat kon laten begrijpen. We waren op reis. De eerste dag werkte hij drie, vier uur, de tweede dag één uur. Daarna bleef zijn laptop zes dagen in de hoes. Dat was de allereerste keer sinds Morobé bestaat. Maar hij kwam vol energie terug en besefte: it's fine . Daardoor zal de business niet crashen. Maar je hoofd en lijf wel als je

‘A LS JE ZEGT DAT JE BETER BENT DAN DE REST , MOET JE DAT OOK WAARMAKEN . J E KAN INTERVIEWS GEVEN EN WINKELS OPENEN , MAAR MET BLABLABLA HAAL JE HET NIET . J E PRODUCT MOET ECHT ONDERSCHEIDEND ZIJN .’

eraan verzaakt. Ikzelf kijk op dag één nog op sociale media, daarna raak ik mijn telefoon niet meer aan.'

Haar grote passies behalve schoenen? Ze somt op: 'Sporten. Roken. Al wat met interieur te maken heeft. Koeken en chocolade. En Häagen-Dazs Macadamia Nut Brittle. Ik eet een hele pot. Een héle, hé. Halve doe ik niet. En Netflix-series. Liefst de twee tegelijk. Dat is echt een rustpunt. Ik lees ook dolgraag. Nu is dat Het Complot van de Stilte , het boek over de Bende van Nijvel van Hilde Geens. Moeilijk, en oersaai, je moet er je hoofd bijhouden, maar ik blijf doorlezen, want het is crazy. Ik ben leergierig en lees dingen waarvan ik slimmer word. Maar Fifty Shades of Grey : dat werkt op mijn zenuwen. En De Zeven Zussen : wat een dwaze lectuur!'

V AN LEESTEN EN HAKKEN

Schoenen maken is een technische kwestie en vertrekt altijd van een leest: de vorm van een schoen. 'Ik ga in de fabrieken naar bestaande leesten kijken, zet er een op tafel en teken hem af', vertelt Virginie Morobé. 'Dan voeg ik materiaal toe, waarna ze een prototype van mijn leest maken. Vroeger werd een leest in hout gemaakt, nu worden ze 3D geprint.' 'Een leest ontwikkelen kost veel geld, maar je kan erop zetten wat je wil: een open schoen, een gesloten schoen, een laarsje. Dat is in principe dezelfde schoen. Het is zoals een cake: je beslist dat het een quatre-quarts wordt, maar of je daar dan appels instopt, blauwe bessen of chocolade maakt niet uit. Je cake zal er totaal anders uitzien, maar de basis is dezelfde.'

'Als je een leest ontwikkelt, moet je ook een hak ontwikkelen. Daarvoor gaan we niet naar een hakkenfabriek, zoals de meeste schoenenmerken doen. Daar kan je kiezen uit duizenden hakken. Wij doen het helemaal zelf. We vertrekken van een handgemaakte tekening, waarna een specialist een 3D-schets maakt. Die draait op het scherm om zijn as, waarna wij tot op de millimeter bijschaven. Na goedkeuring wordt ook daarvan een 3D-print gemaakt, die we onder onze leest zetten, waarna we opnieuw aanpassingen doorvoeren. Dan pas tekenen we de uppers voor op de leest. Het design doe ik samen met Anne Poesen. Zij geeft les aan het Kask in SintNiklaas en maakt tekeningen in Illustrator. De productie gebeurt in vier fabrieken in Portugal. De jaarproductie bedraagt nu 10.000 paar.'

Tekst Bert Voet Foto’s Birger Stichelbaut

WE RENOVATE YOU RELAX

KOKEN BIJ DE STERRENCHEF THUIS

Viki Geunes

Het is vrij uitzonderlijk dat het gezin Geunes-Plaquet op zaterdag in zijn appartement vlakbij het MAS te vinden is. Doorgaans zijn ze dan aan zee. 'De stad ontvluchten, ja', zegt Viki Geunes. 'Een vakantiegevoel creëren. Maar in de week doet het ook deugd om hier wakker te worden. Er zijn ergere plaatsen om thuis te zijn. En als we de straat oversteken, zijn we op het werk.' Ze wonen hier sinds mei 2019. Eerder woonden ze een tijd in Schoten. 'Op 15 kilometer, maar 's ochtends was dat minstens een uur rijden.'

Nog eerder woonden ze in Mol, waar ze twee Michelinsterren verzamelden. 'In 1996 begonnen we onwaarschijnlijk simpel', herinnert Viviane Plaquet zich. 'We hadden zelf verbouwd, zelf geschilderd, zelf onze stoelen overtrokken. We hebben nog altijd

gasten van het eerste uur. En elke gast die ooit in Mol kwam, ken ik nog. Vaste klanten van toen: als ik hun naam zie, weet ik hoe ze eruitzien en wat ze graag eten en drinken.' Gasten worden ook vrienden. 'Natuurlijk. Je krijgt er een band mee.'

In 2011 verhuisde het restaurant naar de bovenste verdieping van het MAS. 'Dat was spannend', zegt Viki. 'Velen dachten: wat gaan die uit de Kempen in Antwerpen doen? Het was een sprong in het ongewisse. Een forse investering ook. Voor de lange termijn. Het is een concessie van de stad. We begonnen met een lege doos. “Kón niet mislukken”, klonk het twee, drie jaar later. Maar we hebben moeten knokken. Belgen zijn vaak eigenaar van hun zaak. Met je eigen centen werken, dat vind ik een fijn

'I K WIL MENSEN ETEN GEVEN WAARVAN IKZELF GELUKKIG WORD .'

Met een derde Michelinster zetten Viki Geunes en Viviane Plaquet van Zilte begin 2021 de kroon op hun levenswerk.

gevoel. Het is niet altijd makkelijk, maar wij nemen de beslissingen. Om internationaal door te breken, hoef je niet groter te zijn, zo blijkt.'

Tien jaar na de verhuizing was de derde ster een feit. 'Nu komt de rest van de wereld ook naar ons. Ik wil niet pretentieus zijn: de stad Antwerpen draagt daartoe bij. We versterken elkaar. In Mol hadden we nooit gestaan waar we nu staan. Mol is geen bestemming. Goed voor een trouw cliënteel van onder de kerktoren. Mensen kwamen weleens van Hasselt, Antwerpen of Gent, maar het restaurant elke dag vol krijgen, was moeilijk. De Mollenaar komt makkelijker naar Antwerpen dan omgekeerd. Vroeger kwamen ook wij op onze sluitingsdagen al vaak en graag naar Antwerpen', vertelt hij. 'Het is geen stad, het is een groot dorp. Ik bedoel: iedereen kent iedereen. Een wereldstad? Voor de Antwerpenaar, ja. Pas op, het is wel dé stad van het land. Zeker de jongste jaren. Als het ergens gebeurt, is het hier wel. De stad investeert ook om zich op de wereldkaart te zetten, op alle vlakken.’

'Antwerpen is ideaal voor een vakantie in eigen land', zegt Viviane. 'Er komen toffe hotels bij van hoog niveau, de gastronomie bloeit, er is de mode, de haven, de diamant. De internationale uitstraling komt ook ons ten goede.' 'Ik hou van dat kosmopolitisch gevoel', zegt Viki. 'Natuurlijk, alles heeft zijn prijs. De Belg heeft het daar moeilijk mee, internationale gasten vinden dat normaal.'

P AUSEN PLEASEN

Op de vraag of het een ambitie was, drie Michelinsterren, antwoordt Viviane met een verhaal. 'Toen Bert Meewis van Slagmolen ons in 2004 belde met het bericht dat we een eerste ster kregen, kwam dat als een totale verrassing. De telefoon viel letterlijk uit mijn handen. Met alle gasten die er nog zaten, hebben

we toen champagne gedronken. Die nacht zaten we in de Flore in Geel te bekomen met een colaatje. “Als ik er een heb, kan ik er ook twee halen”, zei Viki. De Michelininspecteurs waren nog pausen. Een ster van dat instituut: dat was wat.' Vier jaar later kwam de tweede. Viviane: 'Dat was meer een gevolg van een visie dan van commerciële branie. De kerngedachte waarmee we 26 jaar geleden startten, was: mensen pleasen. Daarvan zijn we nooit afgeweken.' 'Nu heet dat hospitality ', zegt Viki. 'We zijn gewoon onze eigen, natuurlijke koers gevaren. Ik wilde altijd een maison zijn. Een huis, en een thuis. Met uitstraling. Zoals Bocuse. In 2020 hebben we de letter ‘t voor Zilte weggelaten, maar daar moet ze wel voor. Dat maakt van een abstract gegeven een emotioneel gegeven. Zodra je binnenkomt. Wij verkopen een moment.'

'De return on investment is in onze sector niet evident. Maar we hebben altijd geïnvesteerd om naar die derde ster te gaan. We hebben lang gedacht: het zal nooit voor ons zijn. Niemand was ons voor, en ik voelde dat we er als team klaar voor waren, dat het terecht zou zijn. Maar je moet jezelf niets voorliegen en realistisch blijven. En aan je vrienden moet je zoiets niet vragen. Zij zeggen toch ja. Aan je leveranciers evenmin.'

'Ook tussen ons bleef dat onuitgesproken', zegt Viviane. ‘Viki zei gewoon altijd: we gaan nog een tandje bijsteken. En dan wist ik wat hij bedoelde. Zo goed ken ik hem wel.' Het verschil tussen twee en drie concreet kunnen maken, is altijd moeilijk. 'Een plus een is twee, maar twee plus een is nog geen drie', zegt Viviane. ‘Viki noemt het een kwestie van matuur worden in alles. Maar een derde ster krijg je voor de voorbije prestaties. En plots ga je aan alles twijfelen. Doe ik het wel juist? Je wil béter en béter, en nóg en nóg. Het verandert wel wat in het leven van een mens, ja.'

Viviane: 'Je legt de druk op jezelf enorm hoog, want ineens sta je op de wereldkaart, bij het selecte groepje van 147 driesterrenrestaurants in Londen, Parijs,

‘A LLES HEEFT ZIJN PRIJS . D E B ELG HEEFT HET DAAR MOEILIJK MEE , INTERNATIONALE GASTEN VINDEN DAT NORMAAL .’

Eeninterieurdatjouwpersoonlijkheidweerspiegelt,kwaliteituitstraaltenrustademt.Waarjejelaat omringendoornatuurlijke,duurzamematerialen.Datisvastietswatjouaanspreekt. Eenvolledig,naarjouwsmaakingerichteruimtediejelevencomfortabelermaakt. Functionaliteitenesthetiekdieperfectsamensmeltenineenuniekdesign.

bathrooms.dressings.b

Noterman.Hauwaart109,9700Oudenaarde.Kustlaan295-297,8300Knokke

San Francisco, Tokio. We hebben daar ooit wel eens gegeten. Dan denk je: horen wij daar wel bij?' Viki: 'Toch heeft de derde ster mij misschien iets minder onzeker gemaakt. Ik twijfel constant aan mezelf en kan daar extreem nerveus van worden. Maar als ik zie waar we nu staan, zal het toch zo slecht niet zijn.'

Dochter Gitte en haar vriend Aaron schuiven mee aan. 'Gitte en Viki, die twee zijn krak hetzelfde', zegt Viviane. 'Moeilijke mensen, ook. Perfectionisten, zijn het. Tot hoe alles in de kasten en op de rekjes staat en georganiseerd is. Voor Viki moet het juist zijn. Ook hier moet het altijd kraaknet zijn. De handdoeken op hun plaats, het bed opgemaakt. Hij is zo in alles. Een spatje op zijn hemd kan hij niet verdragen. Als dat onderweg gebeurt, gaat hij naar de winkel en koopt een nieuw. Ik ben daar anders in.' 'Dat is geen snobisme, ik ben gewoon zo', zegt hij. 'Als er aan mijn hemd een knoopje ontbreekt, word ik zenuwachtig. Ik wil alles te goed hebben en te goed doen. Alles. Mede daardoor hebben we de derde ster, denk ik.'

Ook voor geluid is hij overgevoelig. Hij toont zijn buizenversterkers. 'Die zijn ook gewoon heel mooi. Ik heb industriële wetenschappen gevolgd en wilde eigenlijk akoestisch ingenieur worden. Dat boeide me

mateloos. In het restaurant draaien we ook vinyl. The Stones, Aznavour, Eva Cassidy, Brel, ... We krijgen daar complimenten voor. Emotie, daar gaat het in essentie over. Je hoort vaak over een concept. Dat vind ik zo'n vies woord.'

C ONNECTIES

Ook Gitte werkt al enkele jaren in de zaak. En Aaron is de sommelier. 'Een grote meerwaarde', zeggen hun ouders unisono. 'Nu neemt Gitte mijn rol in de zaak wat over', zegt Viviane. 'Maar ze doet ook veel backoffice: reservaties, nagaan wie komt, met welke allergieën we rekening moeten houden of er zwangere vrouwen zijn, enzovoort. Voor die taken kruipt ze om half een 's nachts achter de computer en stuurt alles door voor de volgende dag.' 'In Aaron heb ik erg geloofd', zegt Viki. Dat hij de vriend van onze dochter werd, geeft een onvoorwaardelijkheid – en ook wel een duw in mijn rug.'

In een zaak van wereldklasse moeten een zaalverantwoordelijke en een sommelier mensen van de wereld zijn. 'Je wil niet De Slimste Mens spelen tegen Aaron', zegt Viviane. 'En Gitte kan zeer goed meepraten over kunst.'

De fles Bollinger La Grande Année 2014 gaat open. De champagne is zilt en gejodeerd. 'Je ruikt er schelpen in', zegt Viki. 'De zee die zich terugtrekt. Even laten open komen.' 'Vroeger dronken we na iedere service een of twee glazen. Maar we worden ouder en willen onszelf wat sparen. De werkdruk ligt ook zeer hoog. Nu zijn we in de week geheelonthouders. Tenzij er in het restaurant iets geproefd moet worden, drink ik dan niets. Nul. Zero. Waarom zou je ook altijd?' 'Hoe goed je je voelt als je opstaat', lacht Viviane. Of alcohol nog steeds een val is in de sector? Viki: 'Dat weet ik niet.'

Aaron: 'Hij wil het niet weten.' (Lacht)

Gerijpte kalfskotelet heeft hij wat voorgeroosterd. 'Van Hugo Desnoyer uit Parijs, die slechts vijftien tot twintig kalveren per week ter beschikking heeft', klinkt het.

'Alain Passard werkt er ook mee. Ik kan het kopen via een Waal met connecties – normaal gesproken gaat het Frankrijk niet uit. Het is een echte sous la mère – suckling , in het Engels: heeft enkel moedermelk gekregen. Dat levert zeer zuiver vlees op.' Hij legt nadruk op echt en enkel. 'Vaak wordt veel poeha verkocht met weinig smaak. Daar verzet ik me tegen.'

Voor zijn wilde dorade geldt hetzelfde. 'Ze is wel geslacht volgens de Japanse ike jime -methode, waardoor de doodsstrijd zeer kort is en je een zuiver, superieur smakend stukje vis krijgt. Ik koop hem doorgaans in West-Frankrijk. Dagelijks tussen half negen en half elf zoeken we producten voor de volgende dag.'

Hij vertelt dat de prijs van de dorade is gestegen van 43 naar 63 euro per kilo. 'Dan vind ik: beter minder eten, maar beter. Met kweekvis heb ik het zeer moeilijk. Ik weet: er is overbevissing. We hebben dat zelf wat in de hand gewerkt. Maar het hele jaar door zeetong: waarom? Het product is niet altijd optimaal.

Bij klanten groeit de openheid voor de beperkingen die seizoenen en beschikbaarheden opleggen. Het is aan ons om hen ervan bewust te maken.'

'Ik denk dat mijn generatie daar meer over nadenkt

en bewuster mee omspringt', zegt Gitte. Inzake lokale producten wil Viki evenwel niet te ver gaan. Een restaurant van wereldniveau in een wereldstad heeft nu eenmaal producten uit de hele wereld nodig, redeneert hij. 'Lokaal heeft zijn beperkingen. Het is belangrijk om onszelf voortdurend te vernieuwen. Heruitvinden is niet het goede woord, maar een kookstijl blijft altijd evolueren. En ons Belgenland is niet zo groot. We zijn snel rond. Voor de coronapandemie hebben we veel gereisd. Je brengt dan dingen mee uit andere culturen – hetzij een product, hetzij een idee – en je gaat er als creatieveling mee aan de slag. Maar je moet wel je eigenheid bewaren. We blijven Bourgondiërs. We snijden ons eten graag, bekijken, proeven en ruiken graag wat we eten.'

Het kalfsvlees zal kort geroosterd op het bord komen, met ansjovis erbij, en als garnituur onder meer gnocchi met gerookte boter en fijne kruiden als bieslook, citroensap en olie, jonge broccoli en wat barilotto – een Zuid-Italiaanse kaas. 'Typisch Viki', zegt Aaron. 'In Viki's keuken is het hoofdproduct, vaak vlees of vis, zo zuiver mogelijk. De garnituur wordt als condiment gebruikt, en daar zit de meeste smaaktoevoeging.'

De dorade komt perfect glazig op tafel. Ze werd licht gezouten en kort à la minute in de oven geroosterd, waarna ze van de barbecue een smokey toets kreeg. Viki serveert er courgette bij, zelf met duindoornbesjes gemaakte ponzu en een jus op basis van zeekraal. En mosseltjes. 'Simpel', lacht hij.

Beide gerechten staan ook op de kaart in Zilte. 'Thuis eten we vaak de producten die we in het restaurant ook geven. Ik wil mensen eten geven waarvan ikzelf gelukkig word – pas op, ik geef ook oesters, die ik zelf niet lust. Wat wij tijdens de week creëren voor al onze gasten, wil ik ook op mijn vrij moment thuis: een mooi kader, een mooi servies, de juiste glazen, goede muziek en lekker eten. Anders herleid je eten tot: zich

‘A LS ER AAN MIJN HEMD EEN KNOOPJE ONTBREEKT , WORD IK ZENUWACHTIG . I K WIL ALLES TE GOED HEBBEN EN TE GOED DOEN . A LLES . M EDE DAARDOOR HEBBEN WE DE DERDE STER , DENK IK .’

voeden.' ‘Zilte, dat is doorgeven aan anderen wat onze eigen ervaringen zijn en wat we zelf fijn vinden’, zegt Gitte.

B ALANS

De zomerzon schijnt op smakelijke tomaten uit volle grond. Licht gemarineerd en licht gedroogd gaan ze in een salade met een mengeling van kruiden en specerijen, noten, olijven, Japanse mosterdsla en artisjok. 'Een mediterraans gevoel, in combinatie met Azië: daartussen balanceer ik graag', zegt hij. Hij verwerkt er ook Parmezaanse kaas in – 'voor wat umami'. 'Een salade moet een gerecht op zich zijn.'

In de oven geroosterde spitskool gaat nog even op de barbecue. Dan snijdt hij ze doormidden, gooit er wat vissaus over, laat er burrata over smelten, voegt noten, sesamzaad, sesamolie en kruiden toe. En alweer wat harde kaas. 'Altijd een meerwaarde in groentebereidingen.' Ten slotte gaan er ook sardienen bij. 'De millesimées zijn ouder en intenser van smaak en aroma: een enorme smaakmaker, net als ansjovis', klinkt het. De kool is gebakken aan de buitenkant, maar binnenin nog fris. De vissaus maakt het af. 'Spitskool is géén wintergroente, en zowel rauw, koud als warm superlekker. En de Portugese is in mijn ogen de beste.' Er zijn ook zelf gepekelde groenten en opgelegde augurken. 'Om het palet te cleansen . Zoals gember bij de Aziaat.'

'Ook groenten zijn een volwaardige bereiding', benadrukt hij. 'Je moet er iets mee doen. Het is niet: koken en klaar. Het kunnen ook volwaardige vis- of vleesvervangers zijn. Mijn gekonfijte wortelen – ook

wel meaty carrots – met gepofte paprika, garum van paprika en yuzukosho-karamel met dadels: daar zit zoveel achter. Pekelen, konfijten, invriezen, 's nachts op lage temperatuur in de barbecue garen, en dan lakken en finaal afroosteren. Met die wortel alleen ben ik een week bezig.'

In Zilte is er een veggiemenu – dat letterlijk tijdens élke service wordt besteld. Het is iets waarmee steeds meer topzaken zich onderscheiden. En waar steeds meer niet-vegetariërs zich door laten verbazen. 'Volledig overschakelen op groenten, ik zou dat kunnen', zegt hij. 'Het gemis aan vlees en vis dat veel mensen ervaren zit in realiteit puur tussen de oren', zegt Gitte zelf. 'Met groenten kan papa enorm diverse dingen doen.' 'Ik zoek altijd balans', riposteert hij. 'Balans is het belangrijkste in het hele leven, en dus ook in voeding. Voor mij is gastronomisch genieten: de juiste tafel, de juiste mensen, de juiste producten. En ook: evenwicht vinden tussen vlees, vis en groenten.'

'En dan: delen', vervolgt hij. We eten aan de hoge tafel in de keuken, waar schaaltjes en kommetjes op komen, waarna iedereen pakt wat hij wil. 'Wij dekken zelden een tafel. In mijn vrije tijd hoeft dat strakke stramien niet. Maar er komt wel een servetje en een mooi bordje op.' Viviane: 'En bloemen. Viki is daar gevoelig aan: géén kale tafel.' Viki: 'Daarom wilde ik een restaurant, hé. Om alle zintuigen te prikkelen. Zo zitten we dan twee, drie uur op ons gemak te eten. Dat is echte ontspanning.' Viviane: 'Doorheen heel de coronatijd hebben we zo met z'n vieren gekookt, en altijd vrij gezond. Ook in het restaurant was samen eten altijd belangrijk.'

‘V OOR MIJ IS GASTRONOMISCH GENIETEN : DE JUISTE TAFEL , DE JUISTE MENSEN , DE JUISTE PRODUCTEN . E N OOK : EVENWICHT VINDEN TUSSEN VLEES , VIS EN GROENTEN

MEESTERLIJK

MAATWERK

Door te investeren in innovatie en vakmanschap kiest Pouleyn als familiebedrijf resoluut voor expertise en toewijding. Pouleyn is voor u de perfecte partner in uw out-of-the-box project. Uw klassevol en tijdloos design kan in samenwerking met Pouleyn uitgebouwd worden tot een architecturaal pareltje, waar warmte en esthetiek hand in hand gaan met functionaliteit.

P ROEFVERMOGEN

Harmonie, contrast en verrijking: dat zijn de drie mogelijke resultanten van productcombinaties. 'En je kan niet alleen met smaken en structuren spelen, maar ook met bijvoorbeeld warm-koudcontrast', zegt hij.

'Warme groentjes met iets kouds ertussen: dat ritselt. Waarom dacht je dat we een hete friet met koude mayonaise lekker vinden?'

Dat hij het zonder koksdiploma en zonder opleiding bij een chef van enig kaliber tot wereldtopper schopte, is ronduit ontzagwekkend. 'Niemand had me dat geleerd, koken. Het was veeleer een kwestie van zelf vaak te gaan eten, en veel te lezen.'

Aaron voegt er een magistrale productkennis aan toe.

'Neem nu kaviaar: niemand kent die zoals Viki. Hij gaat daar zeer ver in.'

Maar wat wellicht het meeste speelt, is zijn buitengewoon proefvermogen. 'Misschien heb ik dat van moeder natuur', zegt hij zelf. 'Misschien ben ik overgevoelig. Ik proef dingen vaak zeer extreem. Dat was niet altijd makkelijk. Zeker als ik iets niet lekker vond, zoals olijven en blauwe kaas. Maar ik ben die dingen wel blijven eten en op den duur heeft mijn smaakgewaarwording ze aanvaard. Vervolgens slaag ik er goed in om combinaties op te slaan en in vakjes te stoppen.'

'Als je je smaakvermogen op de proef stelt, kan je iets leren lusten', zegt hij. 'En de fijne gewaarwording op zich is wellicht een gave, maar je moet ze ook trainen, gevoeliger maken. Neem eens een glas water met 1, 2, 5 en 10 procent zout in en probeer dat eens in volgorde te zetten. Niet makkelijk, maar je kan dat opbouwen. Met suiker idem dito.'

Gitte lijkt over een al even uitzonderlijk geur- en smaakvermogen te beschikken. Ze groeide op in de grote restaurants. Toen ze drie was, at ze langoustine en lam bij Roger Souvereyns.

In 2002, ze was vijf, trokken ze naar El Bulli. 'Daarvan heb ik geen herinneringen', zegt ze zelf. 'Wat me wel bijblijft is Marc Veyrat in de Haute-Savoie en zijn spaghetti op het ijzerdraadje. Toen was ik acht of negen.'

'Ze at altijd het menu mee', aldus Viviane. 'Wat ze niet lustte, mocht ze laten liggen. Maar ze liet zeer weinig

liggen. Veyrat was onder de indruk en nam haar mee naar de keuken. In bistro's stonden toen geen kaarsen zoals in een gastronomisch restaurant. We hadden haar geleerd: als er kaarsjes staan, kan je geen frietjes vragen. Dan moet je eten wat er is.' (Lacht)

Aaron geldt vandaag als een rijzende ster onder de sommeliers, maar bij hem thuis ging en gaat het er anders aan toe. 'Wij eten uit de verpakking van de slager. Daar wordt Viki zot van. Hier is het: een potje, een schaaltje. Het dichtste dat ik bij de horeca kwam, was Café Buffalo in de Bruiloftstraat in Gent, dat de papa van mijn stiefvader uitbaatte. Na het tweede middelbaar trok ik naar de hotelschool in Brugge: eerst Spermalie, dan Ter Groene Poorte. Oorspronkelijk met het idee om kok te worden, maar finaal heb ik het verstand gehad om voor wijn te gaan. Koken doe ik nog altijd graag, hoor. Thuis ben ik diegene die kookt.'

'Aanvankelijk ben ik op de theorie gesprongen. Hoe wijn wordt gemaakt en hoe je dat terugvindt in de stijlen vind ik een wondermooi proces om te zien. Het was mijn mama die een vacature voor een sommelier in 't Zilte zag en me overhaalde om te gaan werken op niveau. Ik was toen volop op mezelf wijnkennis aan het studeren en zat er al diep in, maar ik was amper 21: dat leek me onhaalbaar. Toch zette zij me op de trein naar Antwerpen.’ Hij kreeg de job, en niet veel later had hij er een lief bij. 'De theorie kende ik, maar over de producenten wist ik niets. Terwijl die zo belangrijk zijn. Viki leerde me proeven. En gaf me de kans om de juiste wijnen te proeven. Wat ik vroeger lekker vond, vind ik nu niet meer te drinken.'

Toen zich in 2020 een rebranding en verjongingskuur aandiende werd 't Zilte Zilte. 'Zie het als elimineren van het overbodige', zegt Viki. 'En voor nietNederlandstaligen bekt het makkelijker. Niet onbelangrijk als je in de internationale league speelt.'

Hij serveert een nectarinetaartje – ook die bakt hij hier meestal zelf. 'Ik ben geen grote zoetebek, maar ik kom uit een bakkersfamilie. En dat hoort erbij, net zoals een aperitief bij het begin. Het is ook een smaakcontrast met wat voorafging. En eenvoud, naast alle complexe technieken.'

Na afloop steekt Viviane een sigaret op. 'Kijk eens naar mijn man, hoe hij opruimt', lacht ze. Zaaldames van veertig klagen vaak over de zware job. Heeft die ook bij haar, zestig, zijn tol geëist? Ze schudt van neen.

'Aan het eind van de week ben ik uiteraard moe, maar mijn lichaam is dat gewend. Ik werk nog vijftien uur per dag en heb geen zere voeten of benen. Het is mijn natuur, of ik heb het geleerd. Ik heb ook weinig slaap nodig. Dat is niet veranderd. Ik doe al 26 jaar hetzelfde. Steeds intensiever, zelfs. Vroeger was er al eens een middagje dat ik wat minder moest doen. Dat is voorbij. Maar ik wil graag nog tien jaar doorgaan.'

'Ik ook', lacht Viki, die ruim tien jaar jonger is.

'We kregen de derde ster om wat we in het verleden deden, en zo willen we het verder doen', besluit zij. 'Ik wil mezelf niet veranderen en met evenveel goesting

in de zaal staan als op de eerste dag. Ook met een lach en een zwans. Die rol speel ik graag, elke dag opnieuw. We moeten mensen wel goed aanvoelen en geen enkele service is hetzelfde, maar dat is nu net het meest boeiende in mijn leven. Onlangs was er een koppel uit de buurt van Los Angeles. De man was 82, zijn vrouw zowat twintig jaar jonger. Ik merkte dat ze veel gewend waren en deed mijn uiterste best, maar hij was niet zo spraakzaam. Tot ik de rekening bracht. Hij had een fantastische dag gehad, zei hij, en nodigde ons bij hen thuis uit. We gaan daar niet op in, maar daar doe ik het wel voor. Dan denk ik: hoe gelukkig kan je zijn?'

M ENSEN AANVOELEN

Tekst Bert Voet Foto’s Thomas De Boever

SHOPPING

Ann Demeulemeester

Serax lampen / Wong

De dramatiek van de viscosedraden wordt nog versterkt door de spiraalvormige ophanging van de Rey lamp. Een spiraal met scherpe punten in contrast met de zachte, donzige viscosedraden. Een elegante en grote ronde lamp met duizenden handgeschilderde viscosedraden met een kleurverloop. Wong is een statement in elke kamer waarin hij geplaatst kan worden.

Dit is de eerste collectie meubels die Ann Demeulemeester samen met haar langdurige partner en artistiek medewerker Patrick Robyn creëert. Het is de uitbreiding van een unieke wereld die de twee al tientallen jaren samen creëren. Hun meubels blijven trouw aan het karakteristieke esthetische vocabulaire van het duo. Zoals bij al hun eerdere werk is een lichtvoetig spel tussen schaduw en licht duidelijk zichtbaar. Prijs vanaf 559 euro.

www.rrinterieur.be

Norr 11 Hippo

Zachte, speelse vormen kenmerken deze familie van gestoffeerde stukken, de Hippo maakt een stijlvol statement in elk interieur. De Hippo lounge staat op twee stevige poten en een houten profiel dat de zitting en rugleuning verbindt. In schril contrast met de zachte vormen is deze stoel hard en sterk. De Hippo serie is beïnvloed door het nijlpaard zoogdier met zijn tonvormige bovenlichaam.

Prijs vanaf 1.831 euro

www.rrinterieur.be

De iconische Ballonvaas, echter nu in een keramisch glazuur. De tactiele buitenkant onderscheidt zich van de oorspronkelijk zachte glazen indruk. Met de hand gegoten in Portugal, is elk object uniek en vertoont zijn eigen karakter, wat wij zeer bewonderen. Deze specifieke indruk wordt gekenmerkt door de ruwe en zanderige, maar toch zachte buitenkant.

Prijs 135 euro

www.rrinterieur.be

Louise Roe vaas

ARCHITECT

Dieter Vander Velpen

Met villaprojecten van Los Angeles tot Mumbai rijst de internationale ster van de Antwerpse architect Dieter Vander Velpen. Zijn ambitie: ‘de Prada van de architectuur’ worden. Waarom heeft zijn nieuwe kantoor een marmeren bad? En waarom weigerde hij een vijfsterrenhotelproject in Japan? ‘Onze ambitie vanaf dag één: privéwoningen in het topsegment.’

Een ontmoeting met Dieter Vander Velpen is altijd bijzonder. De Antwerpse toparchitect heeft steevast iets nieuws te melden. Deze keer is het wel echt een scoop: hij verhuist van ’t Groen Kwartier naar een voormalige snoepfabriek, 300 meter verder. ‘Wil je het gebouw eens zien?’ En hij duwt ons een werfhelm in de handen. ‘Het fabriekspand draagt nog veel industriële sporen. Dat trok er ons zo in aan’, vertelt hij vijf minuten later. ‘Een saai kantoorpand met valse plafonds en een corporate interieur zagen we echt niet zitten.’

Dat zal het ook absoluut niet worden. Muren vol patina, ruwe betonnen gewelven, rode fabrieksvloeren: qua loftgehalte tikt het pand alle vakjes aan. ‘Die sporen willen we zeker behouden. Maar de sculpturale elementen die we toevoegen, zoals een keuken, een bar of een badkamer, moeten echte jewel pieces zijn. Ze zullen een sexy 70ies-loftesthetiek uitademen. We willen de ruimte aankleden met organische sofa’s, verschillende soorten

‘O NZE REALISATIES ZIJN MOOIER DAN DE RENDERINGS .’

S EXY 70 IES LOFT

tropisch hout, accenten in chroom en ongewone marmersoorten. We zoeken bewust de clash op tussen de brute schil en de exclusieve materialen.’

Opmerkelijk: in het plan is, naast kantoorruimte uiteraard, ook plaats voor een showkeuken, een bar en een volledig geëquipeerde badkamer met marmeren bad. Waarvoor is dat nodig? ‘Ons nieuwe kantoor moet een huiselijk gevoel uitstralen. Je zou hier - bij wijze van spreken - moeten kunnen wonen. Maar het moet ook als event space kunnen dienen, als we bijvoorbeeld een topchef uitnodigen om te komen koken. Eén zone van het gebouw is puur architectenkantoor. Een andere zone dient voor

ontspanning en netwerking. Dat is voor mij het kantoor van de toekomst: een plek die aantrekkelijk genoeg is om personeel vanuit het buitenland te lokken. Waarom zouden die anders naar Antwerpen komen, als het toch maar is om de hele dag aan een computer te zitten in een saai kantoor? Er mag toch iets te zien of te beleven vallen?’

I NCONTOURNABLE

Vander Velpen moet verhuizen, omdat zijn huidige kantoor – ook huiselijk ingericht trouwens - te krap wordt. ‘We waren met zes medewerkers toen we hier in 2017 introkken. Nu met zestien’, zegt hij, als we

terug in ‘t Groen Kwartier zijn. ‘Het team is nog niet compleet, ik wil graag nóg groeien. Een bureau met 25 medewerkers is mijn doel op lange termijn. Als we nog een tikkeltje groter zijn, zouden we bijvoorbeeld een fulltime videograaf kunnen in dienst nemen. Vandaag is dat nog niet haalbaar.’

Een voltijdse videograaf: we kennen niet veel Belgische architectenbureaus die momenteel zo’n profiel op de payroll hebben staan. Maar het zegt wel veel over de prioriteiten van Vander Velpen: communicatie, marketing, beeldvorming en brand building zijn even belangrijk als architectuur, interieur en design. Zijn Instagram-profiel met 116.000 volgers zegt eigenlijk alles: hij is stilaan incontournable aan het worden. Via die weg bereikt hij een internationaal publiek, waar wel eens een opdracht uit voortvloeit. Er is maar één Belgische architect die momenteel meer volgers heeft: Vincent Van Duysen, niet toevallig Vander Velpens eerste werkgever tussen 2011 en 2013. ‘Ik hoor veel architecten zeggen: ik heb het niet nodig om met Instagram bezig te zijn, want ik heb toch genoeg werk. Maar je kan via die weg misschien betere opdrachten binnenhalen. Voor mij werkt het alleszins.’

S TART - UP STYLE

In een spraakmakend interview met De Tijd sprak Vander Velpen vijf jaar geleden de on-Belgische ambitie uit om ‘de Prada van de architectuur’ te worden. Als architect wil hij niet alleen bouwen en ontwerpen, maar ook creatief directeur zijn van een creatief agency, dat zowel architectuur, product design, scenografie als vastgoedontwikkeling als output kan hebben. Zelfs huisparfums, een eigen meubellijn of signature villa’s by Vander Velpen

‘V AN PRIVÉWONINGEN KRIJGEN WIJ DE MEESTE

VOLDOENING . A LS EEN HUIS AF IS , HEB JE VOOR

IEMAND EEN DROOM GEREALISEERD . D IE EMOTIE HEB JE

NOOIT BIJ EEN KANTOORPROJECT , INDUSTRIEBOUW OF

APPARTEMENTSBLOKKEN .’

OOK AAN AANVRAGEN VOOR PROJECTEN OVER DE HELE WERELD . D

sluit hij niet uit. Voorlopig is de voornaamste output van zijn bureau nog altijd residentiële architectuur. ‘Van privéwoningen krijgen wij de meeste voldoening. Ook al zijn het misschien de moeilijkste klanten, als een huis af is, heb je wel voor iemand een droom gerealiseerd. Die emotie heb je nooit bij een kantoorproject, industriebouw of appartementsblokken.’

‘Ons doel zijn privéwoningen in het topsegment, zowel nieuwbouw als renovaties. Dat was onze ambitie al vanaf dag één. Ik ben ervan overtuigd: als je je kantoor opstart en alleen kleine verbouwingen doet, dan zal je nooit grote residentiële nieuwbouwprojecten binnenhalen. In het begin hebben we veel geweigerd. We konden alleen overleven, omdat ik toen naast mijn architectenbureau een 3D-visualisatie-bedrijf runde. Dat betaalde de rekeningen, tot we de juiste opdrachten binnenkregen. Die eerste jaren van ons kantoor waren start-up style, we gingen bijna kopjeonder. Pas op, het is niet omdat we nu woningen bouwen met stevige budgetten, dat we “binnen” zijn. We investeren nog bovenmatig veel tijd en middelen in onze projecten, omdat we de perfectie nastreven. We verdienen onze boterham, maar gemakkelijk is het zeker niet.’

Die 3D-visualisaties uit de beginjaren zijn nog superbelangrijk in het architecturale proces van

G EÏNSPIREERD DOOR F ERRARI

‘M OND - TOT - MONDRECLAME WERKT VOORAL IN B ELGIË . V IA I NSTAGRAM RAAK IK

IE INTERNATIONALE PROJECTEN ZIJN ABSOLUUT ONZE AMBITIE .’

Vander Velpens team. Een voorontwerp voor een project is niet zomaar een schets. Hij en zijn team maken een lijvig boek met fotorealistische 3D-renderings, waarop het project al tot in de puntjes is uitgewerkt. ‘Meer dan 250 uur steken we daarin. Dat is een risico, maar het werkt wel. Zo’n presentatieboek gaat niet over architectuur. Het is pure emotie. Als de klant het ziet, dan waant hij zich al in zijn droomhuis. We letten erop dat alles wat we renderen perfect bouwbaar is. What you see is what you get . Vroeger kreeg ik wel vaker de kritiek: “jouw render zal wel mooier zijn dan de realiteit.” Ik kan je garanderen: dat is echt niet zo. De realiteit moet zelfs beter zijn dan de render-droom.’

Ter illustratie neemt de Antwerpse architect zo’n indrukwekkend presentatieboek, op maat gemaakt voor een villaproject in de Hollywood Hills. Featuring een zwembad met doorzichtige bodem. Een lichtgevende bar in natuursteen. Een privécinema, lounge en gym. En een opengewerkte ondergrondse exporuimte voor collectiewagens. ‘In de 3D-visualisatie hebben we niet zomaar auto’s toegevoegd. De klant is een verzamelaar van iconische Ferrari's, en ik wou op een subtiele wijze een aantal details in het interieur integreren die geïnspireerd zijn op elementen uit vintage Ferrari's. Bijvoorbeeld een bespoke dining chair met een lederen zitvlak met vormen verwijzend naar een autozetel. Naast het bed komt een ingebouwd nachtkastje in tropisch hout, een referentie naar een vintage dashboard.’

G ESAMTKUNSTWERK

De villa is een van de twee zotte XL-villa’s in Los Angeles waaraan Vander Velpen en zijn team momenteel werken. ‘Dit is het soort opdrachten dat we in de toekomst meer willen doen’, geeft hij toe. ‘Vooral omdat we carte blanche krijgen om ook unieke meubelstukken te ontwerpen. Dat is voor mij het ultieme, als alles klopt. Dan benader je het idee van een gesamtkunstwerk. Ons cliënteel, vaak ondernemers tussen de 25 en 60, verwacht dat ook van ons. Ze zijn professioneel heel succesvol, maar trakteren zichzelf met een full option -woning, waar over elk detail is nagedacht.’

Momenteel ligt een 35-tal opdrachten op de plank bij Vander Velpen. Zijn team werkt aan projecten van Brussel tot Mumbai, van Los Angeles tot Mauritius, van Marbella tot New York. ‘De verhouding binnenen buitenlandse projecten is stilaan 50/50 aan het worden. We merken dat we in België tegen de limieten beginnen aan te lopen, dus moeten we meer internationaal werken. Kan ook moeilijk anders, want de klanten die de budgetten hebben om te (ver)bouwen met hem zijn hier niet zo talrijk. Een nieuwbouwvilla van 5 miljoen is in België hoogst uitzonderlijk. In Los Angeles kom je met zo’n budget wel weg. Het komt erop aan om die klanten te bereiken. En dat loopt meestal via Instagram. Mond-tot-mondreclame werkt vooral in België. Via Instagram raak ik ook aan aanvragen voor

projecten over de hele wereld. Die internationale projecten zijn absoluut onze ambitie. We willen minder, maar mooiere projecten binnenhalen. De locaties, de opdrachten en de bouwheren moeten uitdagender worden. We hebben de luxe om opdrachten te kunnen weigeren. Dat is nodig om de kwaliteit te kunnen garanderen en het niveau hoog te houden.’

V IJFSTERRENHOTEL IN J APAN

Toch doet het soms ferm pijn om zo’n opdracht af te ketsen. Pal in coronatijd kreeg het bureau de vraag om het interieur van een Japans vijfsterrenhotel met 200 kamers in een wolkenkrabber te realiseren. ‘We moesten weigeren, omdat de timing onmogelijk was voor ons’, zucht Vander Velpen. ‘We kregen in die periode ook de vraag om een hotel in een gloednieuwe stad in Saoedi-Arabië te ontwerpen: een project waar ook Zaha Hadid en Foster + Partners aan meewerkt. De gesprekken waren vergevorderd, maar alles moest in zes maanden tijd afgewerkt zijn. Een verleidelijk aanbod, maar ons team kon die opdracht er niet meer bij nemen. Was het een once in a lifetimeopdracht? Misschien. Maar ik geloof erin dat er nog zulke vragen onze richting op zullen komen. Is het niet morgen, dan overmorgen. We hoeven niet gulzig te zijn. We hebben nog tijd om te groeien.’

Tekst Thijs Demeulemeester Foto’s Birger Stichelbaut en Patricia Goijens

‘W E INVESTEREN NOG BOVENMATIG VEEL TIJD EN MIDDELEN IN ONZE PROJECTEN , OMDAT WE DE PERFECTIE NASTREVEN . W E VERDIENEN ONZE BOTERHAM , MAAR GEMAKKELIJK IS HET ZEKER NIET .’

Architectural

Photography by Cafeine

|

Project by Egg interior architects |

Styling by Balo design boutique

ARCHITECT

Benoit Viaene

Het werk van de Gentse architect Benoit Viaene is uniek en hij breekt nu ook internationaal door. In zijn tuin heeft hij een atelier waar hij eigenhandig natuurlijke materialen bewerkt. En hij inspireert zich graag op ‘non-architectuur’: bouwsels, opgetrokken uit lokale materialen, gerealiseerd zonder architect.

Als we één Belgische architect moeten tippen die de komende tien jaar internationaal zal doorbreken, dan gokken we op Benoit Viaene. Er zijn redenen genoeg om dat te vermoeden. De buitenlandse aandacht voor zijn werk groeit snel, zowel bij klanten als bij gespecialiseerde media. Bovendien vinden zijn handgemaakte tafels vanuit zijn atelier in Gent nu al vlotjes hun weg naar alle hoeken van de wereld. ‘Ze belanden bij decorateurs in de States of bij klanten in Australië. En dat allemaal dankzij Instagram. Mensen kiezen een tafel van een paar duizend euro op een paar honderd pixels’, zegt Viaene laconiek. Niet dat hij ooit één tafel teruggestuurd kreeg van een teleurgestelde klant. Zijn meubels in hout zijn uniek, omdat Viaene erin slaagt de ziel uit de materialen te halen. Als autodidact is hij een krak in experimenteren met allerlei technieken om natuurlijke materialen hun

poëzie, diepte en subtiliteit terug te geven. En dat wordt gesmaakt, letterlijk, van hier tot in Tokio.

De voorbije jaren schakelden al tal van Belgische captains of industry Viaene in voor doorleefde residentiële projecten, zowel nieuwbouw als renovaties. Vorig jaar opende in Antwerpen het vijfsterrenhotel The Botanic Sanctuary, waarvoor Viaene het sterrenrestaurant van Joachim Boudens en Gert De Mangeleer mocht inrichten. De pure keuken van die topchefs past perfect bij Viaenes elementaire materialenpalet: leem, klei en kalkpleister. Typerend voor Benoit Viaene: hij bouwt altijd met respect voor historische bouwtechnieken en met liefde voor natuurlijke materialen. Alles vertrekt

'D E PERFECTE IMPERFECTIES VAN EEN NON - ARCHITECT .'

B OTANIC S ANCTUARY

bij hem vanuit die materialen, die hij vaak in zijn atelier patineert of behandelt. Hij experimenteert graag zelf met machines, hamers, schaven, beitels of bunsenbranders, om materialen nog tactieler of expressiever te maken.

‘Veel mensen denken dat je met natuursteen of hout niet veel anders kan doen dan gewoon zagen en polijsten. Ik zoek naar unieke technieken, die een materiaal – en dus een woning – authenticiteit geven. Ik ben geen geschoold houtbewerker, dus vraag me niet om een CNC-machine te programmeren. Maar vanuit de beperking creëer ik op het gevoel een eigen vormentaal, in harmonie met de natuur.’ Eigenlijk heeft Benoit Viaene veel meer het profiel van een ambachtsman of kunstenaar, dan van een architect. Hij is meer George Nakashima dan Frank Lloyd Wright. Meer Isamo Noguchi dan Vincent Van Duysen. Ook al kijkt hij met respect naar zijn Antwerpse collega, ‘omdat hij aanzien kan worden als wereldwijde ambassadeur van de “Belgian Style”.’

G ROTWONING OP S ICILIË

Viaene behoort zelf stilaan tot de liga van Van Duysen en Axel Vervoordt: internationaal gewaardeerde Belgische smaakmakers met een uitgesproken esthetiek en een voorliefde voor natuurlijke materialen. Voor Viaene is de tijd absoluut rijp voor het buitenland. Momenteel werkt hij aan enkele spraakmakende privéprojecten in onder meer Parijs, Londen, Montecito (Californië) en Sicilië. Het zijn stuk voor stuk woningen waarvoor hij gepusht wordt tot het uiterste te gaan in zijn aanpak. ‘De opdracht in Sicilië wordt een absoluut unicum’, zegt hij. ‘Een Britse klant contacteerde me, omdat hij op Sicilië een terrein van enkele hectares had gekocht op een heuvel. Hij wou dat ik er een woning voor ontwierp. Nu, dat landschap is er zo mooi, dat het huis geen stoorzender mag zijn in de omgeving. Ik wil het verzinken in de natuur. In mijn ontwerp zit de woning half ondergronds, half bovengronds. Alsof ik het deels in de heuvel heb

geschoven. Dat heeft ook een praktisch voordeel: onder de “korst” van de aarde is het een pak koeler, een natuurlijke beschutting voor het Siciliaanse klimaat. De klant heeft in Londen een herenwoning, die ik ook helemaal heb gerenoveerd. Maar op Sicilië wil hij herbronnen en zijn hoofd leegmaken, ver weg van het hectische leven in de grootstad. Hij wil zijn geest verenigen met de natuur en de omgeving. Dus heeft het absoluut geen zin om daar iets hyperluxueus of kosmopolitisch te ontwerpen. Zijn huis heb ik daarom opgevat als een retreat, die een back to nature- oergevoel moet uitstralen. Rechte muren zullen er niet zijn, de primitieve kracht van de lokale materialen wil ik laten spreken.’

E GOÏSTISCHE MATERIALEN

Het Siciliaanse project is vintage Viaene. Het illustreert perfect zijn principes en unieke architecturale insteek. ‘Als bouwer of ontwerper ben ik niet bezig met wat vernieuwende of radicale architectuur is. Ik baseer me op oude bouwtechnieken, omdat in die traditie zoveel oplossingen zitten voor problemen van nu. Denk maar aan ventilatie, isolatie of airco. Als architect en interieurarchitect zijn we verkeerd geschoold: de bouwindustrie legt ons normen en materialen op, die woningen vaak geen deugd doen. Huizen van nu, zelfs de best geïsoleerde, beschadigen het milieu. We stoppen onze woningen vol materialen die niet

natuurlijk, laat staan recycleerbaar zijn. Terwijl de natuur alles voorzien heeft. Waarom zou je je woning isoleren met iets giftigs als PUR-schuim, als er ook gezonde, natuurlijke alternatieven zijn? En door onze woningen overdreven te isoleren, kunnen ze niet meer ademen. Daarom gebruik ik ook nooit synthetische verf: die verstikt een huis. Ik inspireer me liever door oude bouwtechnieken, toen mensen louter bouwden met de materialen die ze ter plekke vonden.

Klei, leem, hout: meer heb je niet nodig om een gezonde woning te bouwen.’

Als hij over materialen begint, haalt Benoit Viaene graag zijn stokpaardje boven. ‘Er zijn egoïstische materialen, zoals beton of gips, die weinig dialoog toelaten. Je krijgt er niks van terug’, begint hij. ‘Met teamspelers zoals hout, leem, aarde, kalk of klei kan je een wisselwerking uitlokken en in symbiose treden. Het zijn materialen die een natuurlijke diepte hebben. En die zich ook aanpassen aan de mens en de omgeving. Een geverfde muur is dood. Een houten trap van 300 jaar oud blijft leven.’

V INDINGRIJKE SYSTEMEN

Viaene vindt veel inspiratie in zogenaamde

‘non-architectuur’. Hij onderzoekt graag hoe mensen doorheen de geschiedenis – vaak vanuit de beperking – bouwden met wat ze ter plekke vonden. ‘In Afrika trokken ze hutten op met klei, leem en aangestampte aarde, simpelweg omdat het daar allemaal voorradig is. Waarom zou je een exclusieve natuursteen uit Iran per se in een loft in een wolkenkrabber in New York willen gebruiken? En wat doet dat tropisch hout in een appartement aan zee? Waarom moet je het zo ver gaan zoeken, als het gewoon voor het grijpen ligt?’ ‘Non-architectuur vind ik ook inspirerend, omdat het zo puur en eerlijk is. Dat heeft niks met ingenieurs of trends te maken. Zonder architect bedachten boeren met lokale materialen vindingrijke systemen om hun olijfolie te bewaren, hun hout te drogen, hun woning

te verluchten of zelfs voedsel te koelen. En ook bij ons was leem eeuwenlang dé manier om te bouwen. Helaas gaat die kennis verloren, terwijl die materialen en bouwtechnieken nog steeds enorme voordelen hebben.’

Aan alles merk je dat Benoit Viaene het radicaal anders aanpakt dan zijn collega’s. Of kent u misschien nog een architect die graag zijn handen vuil maakt in zijn atelier, waar hij eigenhandig materiaalresearch

I NTERIEUR MAG GROEIEN

‘E

IGENAARDIG GENOEG KOMEN VEEL RIJKE MENSEN VAN OVER DE HELE WERELD VOOR “ UNIQUENESS ” INSPIRATIE HALEN IN E UROPA . E N ZELFS IN B ELGIË .’

doet? ‘Mijn atelier is mijn R&D-center. Ik hanteer er bepaalde technieken, die ze in de maakindustrie nooit toepassen. Door te experimenteren bereik ik soms onverwachte resultaten. In mijn handwerk schuilt een zekere “ randomness ”, waardoor de materialen emotie krijgen. Dat proces kan je niet standaardiseren met machines’, zegt hij. Wat hij op kleine schaal in zijn atelier doet, doet hij op grote schaal in zijn residentiële projecten: hij zoekt naar de symbiose tussen architecturale perfectie en de schoonheid van natuurlijke materialen, die hun imperfecties hebben. Ook anders dan de meeste van zijn collega’s op zijn niveau is Viaene er zeker niet op uit om heel het interieur van zijn woonprojecten dictatoriaal naar zijn hand te zetten. ‘Een woning die net afgewerkt is, straalt voor mij al een zekere rust uit, zelfs zonder het meubilair of de kunstwerken. De muren en de ruimtes spreken al voor zich. En vanaf dan kan dat

interieur groeien. Als architect leg ik absoluut niet de hele inrichting op aan de klant. Een huis moet kunnen evolueren met de jaren. De ruimtes moeten tijdloos zijn, maar het interieur kan zich blijven aanpassen aan de smaak van de eigenaars. Of aan de levensfase waarin ze zitten. Wonen moet kneedbaar zijn in de tijd.’

Met zijn niveau van luxueuze realisaties werkt Benoit Viaene ontegensprekelijk voor de happy few. Maar wat betekent luxe voor hem concreet? ‘Iets unieks hebben of kunnen ervaren. Vroeger probeerden mensen hetzelfde te hebben als anderen in hun sociale klasse. Je inkomen bepaalde in welke straat je woonde, welk soort huis je bewoonde en wat voor soort wagen er op de oprit stond. Nu willen mensen geen gestandaardiseerde smaak meer. Ze willen iets unieks met een eigen identiteit. Luxe is dus: iets hebben wat de ander niet heeft. En eigenaardig genoeg komen veel rijke mensen van over de hele wereld voor die “uniqueness” inspiratie halen in Europa. En zelfs in België.’ Het mooiste bewijs: Zara Home werkte recentelijk samen met Vincent Van Duysen voor een meubel-collectie. En het Spaanse bedrijf kwam ook al catalogusbeelden shooten in woningen van Viaene. ‘Maar ik ben zelf niet klaar om mijn meubels in massa te laten produceren door bedrijven als Zara. Ze lenen zich daar niet goed toe’, denkt hij. ‘Ik krijg wel aanvragen voor dergelijke samenwerkingen, maar daar ligt mijn ambitie niet. Ik kan mezelf meer vinden in het parcours van Vincenzo De Cotiis, de Italiaanse interieurarchitect die in zijn eigen meubelcollecties steeds verder gaat qua materiaalgebruik.’ De Cotiis verwerkt in zijn super high-end meubelcollecties naast natuursteen ook niet-evidente materialen zoals gerecycleerde kunststof. ‘Akkoord, het zijn onbetaalbare stukken, handgemaakt in gelimiteerde oplage. Maar zijn signatuur is werelduniek. En hij gaat steeds verder. Hij vertrekt altijd vanuit de materialen, niet vanuit trends of vormen. Voor die visie heb ik veel bewondering.’

V INCENZO D E C OTIIS

Tekst Thijs Demeulemeester Foto’s Birger Stichelbaut en Thomas Debruyne Cafeïne

ARCHITECT IN TOONAANGEVENDE

HEDENDAAGSE VILLABOUW

Studio Anja Vissers is een gerenommeerd architecten- en interieurbureau dat zich specialiseert in het ontwerpen van unieke ruimtes voor interieurprojecten en hedendaagse villabouw voor zowel renovatie- als nieuwbouwprojecten. Onze studio staat bekend om het perfect op elkaar afstemmen van interieur en exterieur waarbij een harmonieus geheel wordt gecreëerd vanuit een gebalanceerde vormgeving, steeds gebruikmakend van warme natuurlijke materialen. Bovendien neemt onze studio gedurende heel het project - totaalrenovatie of nieuwbouwwoning - de coördinatie voor haar rekening, waardoor onze klanten volledig worden ontzorgd.

KUNST

‘E EN KUNSTENAARSCARRIÈRE IS EEN MARATHON , GEEN SPRINT .’

Hij maakte de pepermuntjesproducent Frisk groot, maar koos voor een carrière in de kunstwereld. Laurent Mercier stapte in 2013 in galerie Maruani Mercier en maakte er een internationale speler van. ‘Ik ben twee tot vier dagen per maand thuis.’

Van een Knokse toptransfer gesproken. Toen Ronny Van de Velde begin deze zomer abrupt zijn kunstgalerie op de Zeedijk opzegde, was Maruani Mercier er snel bij om diens galerijruimte in te palmen. Een paar dagen later hing er al een show op met unieke werken van Le Corbusier. Ongezien in Knokke. Een galerij die zo snel zo’n knappe tentoonstelling kan improviseren van zo’n topnaam, mag je gerust performant noemen. Zeker als je weet dat er toen tegelijk in haar

andere Knokse galerieruimte op de Kustlaan een soloshow liep van Jaclyn Conley, een van de meest gezochte Amerikaanse hedendaagse kunstenaars van het moment. ‘We hebben een wachtlijst van honderden mensen die een werk van haar willen. De belangstelling is gigantisch en wereldwijd. We verkochten vanuit Knokke al aan verzamelaars in zestien landen, waaronder Korea, China en Costa Rica’, zegt galeriehouder Laurent Mercier trots. ‘Vier internationale musea hebben werk aangeworven voor

Laurent Mercier

hun collectie, waaronder Kistefos in Noorwegen en het ICA in Miami. Dat is belangrijk voor ons. En voor het cv van de kunstenaar. Daar doen we het uiteindelijk voor. We willen onze artiesten helpen om een gevestigde naam te worden via galerieshows, museale presentaties en belangrijke privécollecties.’

‘De belangstelling voor Jaclyns werk kan je gerust een luxeprobleem noemen. We kunnen kiezen in welke collecties we het werk plaatsen, maar we moeten ook veel belangrijke klanten teleurstellen. In de Angelsaksische landen is het in zulke situaties intussen de gewoonte dat topverzamelaars de kans krijgen om twee werken in één keer te kopen: één voor hun privécollectie en één als donatie aan een museum. Die aanpak werkt. En het is ook goed voor de kunstenaar.’

Met de Knokse opening staat de teller bij

Maruani Mercier intussen op vier vestigingen: twee in Knokke, één in Brussel en één in Zaventem. Dat Laurent Mercier en Serge Maruani vanuit België de

wereld kunnen bedienen, bevestigt hun aanvoelen dat ze geen vitrine nodig hebben in New York om een internationaal cliënteel te lokken. ‘Vóór de pandemie verkochten we 15 procent al via jpeg of pdf aan internationale klanten, die het kunstwerk nooit in het echt zagen. Nu zitten we aan 35 procent. Vroeger zei men dat verzamelaars werken boven de 15.000 euro het liefst eens in levenden lijve zagen voor ze kochten. Dat principe is intussen compleet achterhaald. Ze kopen werken van een half miljoen tot 5 miljoen euro, puur online. In twee jaar tijd is die digitale revolutie gigantisch versneld’, weet Mercier. ‘Het grote keerpunt was corona. Veel landen waren in lockdown. Mensen kwamen niet meer naar beurzen of naar expo’s in galeries. Velen zaten zich thuis te vervelen. De enige manier om kunst te kopen, was digitaal, op basis van jpeg’s of video’s. En dat deden ze massaal. Het klinkt misschien gek, maar ik heb gemerkt dat verzamelaars in de covidperiode meer portretten kochten. Misschien omdat het helpt tegen de eenzaamheid als je figuren aan je muur hebt hangen? Ik mag zeggen: de pandemie heeft

onze galerij absoluut geen windeieren gelegd. Het eerste covidjaar was onze omzet stabiel, maar onze winst steeg met 50 procent, omdat we geen diners, openingen, beurzen, vliegreizen of marketingkosten hadden. In het tweede cononajaar was onze omzet weer 50 procent gestegen. Covid heeft ons niet belet om te ondernemen.’

Hij had net acht jaar muntjesproducent Frisk geleid, waar hij sinds zijn 23ste CEO was. En ook zijn verhaal bij Starmeal, producent van gezonde slaatjes, was na acht jaar uitverteld.

Flashback naar 1995, toen de galerij werd opgericht door Alain Noirhomme en Serge Maruani. Toen was ze nog gespecialiseerd in Amerikaanse schilderkunst uit de jaren 80 - denk Donald Baechler, Peter Halley, Ross Bleckner en Jonathan Lasker. Die artiesten verdedigt de galerie nog altijd. Maar de koers veranderde sterk toen Laurent Mercier in 2013 in de zaak stapte.

‘Ik was al tien jaar klant bij de galerie. Op een dag vertrouwde Serge me toe dat hij problemen had met zijn vennoot. Ik had net mijn zaak overgelaten, dus ik had tijd om te bemiddelen. Zijn vennoot wou eruit stappen. En Serge wou niet alleen verder doen. Dus besloot ik on the spot om in de galerie te stappen. We zijn intussen negen jaar verder. En het is mijn voltijdse job geworden. Ik ben bijna continu op reis voor kunstbeurzen, atelierbezoeken en openingen van tentoonstellingen met onze kunstenaars. Gemiddeld ben ik twee tot vier dagen per maand thuis.’

Merciers impact is duidelijk voelbaar. Niet alleen op het galerieprogramma, maar ook op de internationale

V AN F RISK NAAR DE KUNSTWERELD

‘V ÓÓR DE PANDEMIE VERKOCHTEN WE 15 PROCENT AL VIA JPEG OF PDF AAN INTERNATIONALE KLANTEN , DIE HET KUNSTWERK NOOIT IN HET ECHT ZAGEN .

ambitie en de langetermijnstrategie. De cijfers zijn navenant: in 2013 had de galerie twee vestigingen, in Brussel en Knokke. Ze werkte met zeven kunstenaars en deed twee beurzen. Vandaag zijn er vier vestigingen, 25 kunstenaars, zeven beurzen en een omzet die vervijfvoudigde. Zakelijk kreeg Mercier de galerie beter op de rails, maar het historische luik is nog voor Serge. ‘Hij is een excellente verkoper met een enorm netwerk. En een enorme kunsthistorische bagage. Ik zou het nooit zonder Serge gekund hebben. Het strategische denken is mijn ding. Maar Serge volgt de day to day op. Onze skills zijn absoluut complementair’, zegt Mercier. Of het nooit botst? ‘In het begin heb ik een paar keer ruzie gemaakt met Serge. Vooral omdat ik moeite had dat hij de beste kunstwerken van een tentoonstelling verkocht. Ik wou ze altijd voor mezelf houden. Maar als galerie moet het klanten eerst zijn, en soms hebben wij geluk dat het werk dat ons interesseert nog vrij is op het einde van de tentoonstelling.’

met een spannende kunstcollectie kunnen uitpakken. In het beste geval met een privémuseum. Kunst heeft de jongste vijftien jaar een intellectuele dimensie gegeven aan het luxeleven van veel rijke mensen’, vindt hij.

‘Toegegeven, ondernemen in de voedingsindustrie is compleet anders dan in de kunstwereld’, gaat hij verder. ‘Minder persoonlijk vooral. In de voedingsindustrie werk je los van de eindklant. Je weet eigenlijk niet wie je product aanschaft, terwijl we wel 110 miljoen Frisk-doosjes per jaar verkochten. Na 36 landen was de introductie van die muntjes in het 37ste land niet meer zo spannend. De business uitbouwen werd een repetitief proces. Ik snakte naar iets anders. In de kunst draait alles rond relaties. Je hebt geen recurrent business: voor elke deal moet je knokken. Kunst is people business. De contacten zijn veel menselijker, er is meer emotie. Daarom zou ik ook niet meer terug willen naar de voedingssector. Ik mis die business niet. Ik ben zelfs niet meer op de uitkijk voor opportuniteiten.’

Heeft rasondernemer Laurent Mercier dan een andere kijk op hedendaagse kunst dan Serge Maruani. Anders gezegd: ziet hij kunst puur als een consumptiegoed? ‘Dat is het stilaan aan het worden, ja. Kunst staat in bepaalde werelddelen op dezelfde hoogte als een unieke tas van Hermès of een Patek Philippe. Dat is helemaal anders dan veertig jaar geleden, toen een verzamelaar nog vaak een intellectueel was. Vandaag zit er heel veel nieuw geld in de kunstwereld. Kunst hoort bij een bepaalde manier van leven. Vroeger had je het gemaakt als je een tweede huis, een derde auto en een boot had. Die statussymbolen zijn sociaal nu veel minder aanvaard. Wie interessant of intellectueel wil overkomen, moet

B LACK A RT M ATTERS

Over opportuniteiten gesproken: het was dankzij Laurent Merciers inbreng dat de galerie al vroeg Afro-Amerikaanse schilderkunst op haar radar kreeg. ‘Tien jaar geleden was ik verbaasd dat er zo weinig van die artiesten vertegenwoordigd waren in musea’, zegt hij. ‘Sinds de Black Lives Matters-beweging groeide het bewustzijn dat de kunstwereld te blank was. Zwarte artiesten waren absoluut niet goed vertegenwoordigd in musea en in galeries. Nog steeds blijft hun werk onderbelicht, maar er is zeker een inhaalbeweging bezig. Een belangrijk signaal was toen het SF MoMA een Rothko uit zijn vaste collectie voor

K NOKKEN VOOR ELKE DEAL

50 miljoen verkocht om diverser werk aan te kopen.’ De line-up van Maruani Mercier is de jongste tijd veel diverser geworden. De galerie werkt samen met artiesten als Kwesi Botchway, Cornelius Annor, Esiri Erherienne-Essi, Lyle Ashton Harris, Johnson Eziefula, Hank Willis Thomas en Emmanuel Taku: succesvolle Ghanese, Nigeriaanse en Afro-Amerikaanse kunstenaars, die vlotjes hun weg vinden naar internationale collecties. ‘Het mooie is: veel van die kunstenaars die nu succes hebben, zoals Amoako Boafo, Emmanuel Taku of Kwesi Butchway, geven veel terug aan de Afrikaanse gemeenschap waar ze vandaan komen. Ze bouwen er kunstscholen of openen artiestenresidenties, waar ze kunstenaars onder de arm nemen en opleiden. Dat zal doordruppelen naar nieuwe generaties artiesten.’

T AKE THE MONEY AND RUN

Maruani Mercier exposeert en verhandelt in de eerste plaats hedendaagse kunst van levende kunstenaars.

Maar als galerie haalt ze ook 15 procent van haar omzet met ‘ secundary market ’ of private sales: de doorverkoop van werk van historische kunstenaars, die niet tot het reguliere galerieprogramma behoren. ‘Minstens één keer per jaar doen we een belangrijke tentoonstelling van een historisch belangrijke artiest, zoals Juan Miró, Le Corbusier of Man Ray. We brengen dat soort werken ook mee naar beurzen als Tefaf Maastricht. Dat doen we puur voor de dialoog die ontstaat met de hedendaagse kunstmarkt. Soms kan je voor het budget van een goed hedendaags schilderij een ongelofelijk werk op papier van Miró kopen: een artiest die zijn plaats in de kunstgeschiedenis heeft. Wat is dan de beste koop? Neen, die “secundary market” ondergraaft ons hedendaagse galerieprogramma niet. Het zet de hedendaagse kunst gewoon wat in perspectief.’ Een uitermate belangrijke, maar onzichtbare taak van een galerie is om de carrière van haar kunstenaars te begeleiden. ‘Die loopbaan is een marathon, geen sprint’, stelt Mercier. ‘Elke jonge artiest die de ambitie heeft om binnen de

twee jaar door het MoMA in New York aangekocht te worden, loopt keihard tegen de muur. En kunstenaars die in geen tijd 500.000 euro willen vragen voor een schilderij, die zullen ook van een kale reis terugkeren. In een carrière zijn er etappes die je moet nemen. Dat carrièremanagement nemen wij in handen. We begeleiden artiesten in hun groei. En die gaat liever gestaag dan snel, als je het mij vraagt. Kijk, als ik morgen Jaclyn Conleys prijzen maal drie doe, verkoop ik nog alles uit. Maar “take the money and run” is het domste wat je kan doen als galeriehouder. Jaclyn is 42, ze moet nog 40 jaar meegaan aan de top. Ik zou willen dat haar doeken tegen haar 80ste een miljoen waard zijn. Niet volgend jaar. Elk jaar stijgen de galerieprijzen nu met 10 à 15 procent. Tenminste als haar kwaliteit mee evolueert. Er mag geen gat ontstaan tussen de kwaliteit en de prijs. Dan heb je een probleem.’

G EEN ARTFLIPPERS

Een andere taak van een galeriehouder is om hypes en kunstspeculanten tegen te houden. Dat doet Maruani Mercier door te verhinderen dat te snel werk van zijn artiesten op de veiling verkocht wordt.

‘En we proberen vooral niks te verkopen aan die speculerende artflippers, ook al werken die meer en meer met stromannen. We hebben gelukkig ons eigen netwerk van betrouwbare verzamelaars, musea en publieke instellingen waar we werken kunnen plaatsen. Als verzamelaars werken willen verkopen die ze bij ons aankochten, door bijvoorbeeld the famous three D’s (debt, divorce, death ), dan proberen wij het te herplaatsen of kopen het terug aan de marktwaarde. Net daarom willen we ook geen 100 kunstenaars in ons portfolio: het is te complex om al die markten te controleren’, legt Mercier uit.

‘Het komt hierop neer: ik wil voor elk van mijn

kunstenaars een ambassadeur zijn. Bij ons komt er geen enkele kunstenaar binnen waar we zelf geen werk(en) van gekocht hebben. Ik kan geen werk verkopen, waar ik zelf niet achter sta. Ook al kan ik er veel geld mee verdienen. Als een verzamelaar twijfelt om een bepaalde kunstenaar te kopen, zeg ik: ik heb er drie werken van in mijn privécollectie. Het overtuigendste argument, toch?’

Tekst Thijs Demeulemeester Foto’s Birger Stichelbaut

‘K UNST STAAT IN BEPAALDE WERELDDELEN OP DEZELFDE HOOGTE ALS EEN UNIEKE TAS VAN H ERMÈS OF EEN P ATEK P HILIPPE . D AT IS HELEMAAL ANDERS DAN VEERTIG JAAR GELEDEN .’

CHRONOMAT

The Cinema Squad

Charlize Theron

Brad Pitt

Adam Driver

Lange-Steenstraat, 20 - 8500 Kortrijk

DE EXPERT

'D OCUMENTATIE EN TRANSPARANTIE BOVEN ALLES .'

Michel Maus

Wie kunst koopt, verkoopt, krijgt of erft, komt vaak onverwacht in aanraking met de fiscus. Dat kan tot ernstige verrassingen leiden, die niet altijd even aangenaam zijn als het bewonderen van de werken zelf. Advocaat en VUB-hoogleraar fiscaal recht Michel Maus (51) laat zijn licht schijnen over enkele prangende kwesties. 'Ik ken mensen met loodsen vol kunst, gedurende een halve eeuw verzameld. Bij een overlijden is dat een ramp.'

Maus ontvangt ons op domein De Herten in Oostkamp, waar zijn kantoor Bloom is gevestigd. 'Het domein is niet van mij', lacht hij. We hadden het ons al afgevraagd toen we de lange oprijlaan betraden. Dat hij als fiscalist goed boert, mede dankzij zijn vele media-optredens, is geen geheim. En Maus is een veelzijdige fiscalist. In 2019 schreef hij mee aan het Handboek Kunstrecht, waarin hij de raakvlakken tussen de kunstwereld en de belastingwereld zo goed mogelijk verheldert. Van de manier waarop kunstenaars belast worden tot de fiscale gevolgen van het kopen, verkopen, veilen, krijgen of erven van

kunst. Nog steeds geeft Maus geregeld lezingen over het topic.

Was er behoefte aan het boek? 'In zekere zin wel. De kunstwereld is een aparte wereld. Artistieke mensen kennen hun eigen vak doorgaans uitstekend, maar de regels respecteren is andere koek. Vaak zitten ze in een fiscale en juridische struggle . Je ziet dat op alle niveaus: bij kunstenaars, galeriehouders, verzamelaars, mecenassen, enzovoort. Als de fiscus langskomt, kunnen ze verrast opkijken. En in de problemen komen.'

Maus is zelf kunstliefhebber, en wat hij noemt: een bescheiden verzamelaar. 'Mijn vader schuimde veilingen af. Als kleine jongen kwam ik dus wel in contact met kunst, en met handelaars – de Paul De Grandes van deze wereld.'

Heeft het kopen van kunst fiscale gevolgen?

Michel Maus: 'Ja. Het begint al met waar je een werk koopt. Bij de kunstenaar zelf betaal je 6 procent btw, in een galerie 21 procent. Dat is op zich al een probleem. Als je ergens iets ziet dat je aanspreekt en een beetje slim bent, stap je dus naar de kunstenaar en vraag je of hij iets gelijkaardigs wil maken. Een galeriehouder kan ook verkopen met toepassing van de margeregeling, waarbij alleen btw wordt aangerekend op zijn winst. Maar dan verliest de galerie het recht op aftrek, dus niemand doet dat.

Op een veiling die privé is georganiseerd, betaal je 21 procent btw, als het via de deurwaarder of notaris gaat, betaal je 5 procent registratierechten, tenzij de verkoper btw-plichtig is, dan betaal je ook 21 procent btw.'

‘Voor de koper zit er dus algauw een verschil van 15 procent op de aankoopprijs. Daardoor is een discrete aankoop niet mogelijk, anders dan in het buitenland. Als het om belangrijke kunstwerken gaat, hebben mensen niet graag dat geweten is wie wat koopt, bijvoorbeeld om veiligheidsredenen. Of neem Banksy, die als kunstenaar anoniem wil blijven. Hij moet dan met een tussenpersoon werken. En dan zit je met die btw-issue.'

'Door het fiscale verschil bij aankoop is er ook gemarchandeer met gesplitste verkopen: een

stuk officieel en een stuk onder tafel. Er wordt nog veel kunst gekocht om geld wit te wassen. Net als voetbalclubs zijn de galeriehouders sinds kort gehouden aan de witwaswetgeving, zoals banken en advocaten dat al jaren zijn. Iedereen die kunst komt kopen, moeten ze identificeren en registreren –de klant moet zijn pas tonen, anders mag je in principe niets verkopen. En verdachte transacties moeten ze melden. Ze mogen ook geen betalingen in cash boven 3.000 euro aanvaarden. Dat is een belangrijke verandering. Als iemand in een kunstgalerie

15.000 euro cash bovenhaalt, dan moet dat als verdacht worden beschouwd en moet de galerist dat melden bij de anti-witwascel. Het kan zijn dat de 15.000 euro perfect kan verantwoord worden, maar de wetgeving laat geen contante transacties boven de 3.000 euro toe. Als de galerist de 15.000 euro cash toch aanvaardt, dan kan hij bij een controle zwaar in de problemen komen.’

‘Tot zover een eerste reeks struikelblokken. Duidelijk is dat er meer controle komt op de sector. Maar niet noodzakelijk door de overheid, maar door de privésector, met name door de banken. Als je een werk verkoopt en er komt 70.000 euro op je rekening, zou het best kunnen dat alle toeters en bellen afgaan en je lastige vragen krijgt van de bank. Tot een paar jaar geleden kon je je er dan van afmaken door te melden dat je een kunstwerk had verkocht en de overeenkomst tonen. Nu is dat moeilijker. De bank kan vragen wanneer je het werk zelf hebt gekocht en hoe je die aankoop hebt gefinancierd. Kan je daar geen degelijk antwoord op formuleren, dan kan dat problemen geven. Misschien heb je het kunstwerk wel geërfd zonder successierechten te betalen? Tegenwoordig is het van groot belang om niet alleen de pedigree van het kunstwerk zelf te hebben, maar ook van de financiering ervan.’

Wat vindt u ervan dat de banken de taak hebben gekregen om scheidsrechter te zijn?

Maus: 'Dat is een eigenlijk zwaktebod van de overheid, die er zelf niet in slaagt om deftig te controleren. Ze

schuift belangrijke verantwoordelijkheden af naar de privésector.'

Is er controle op het loutere bezit van kunst?

Maus: 'Niet zolang je er niets mee doet. Tenzij ze in een bedrijf hangt. De foto hier aan de muur in mijn kantoor wordt als beroepskosten afgeschreven. Daar is wel degelijk fiscale controle op. De eerste vraag die dan zal gesteld worden, is de vraag of een foto kunst is of niet. Fiscaal is dat een wereld van verschil, want kunst kan je niet fiscaal afschrijven, maar design wel. Maar wat is kunst en wat design?'

'Met een vennootschap kunst kopen, is fiscaal niet interessant. Maar er zijn truken van de foor om kunst toch fiscaal te laten renderen. Zo kan je bijvoorbeeld een kunstwerk privé aankopen en dat vervolgens verhuren aan je bedrijf. Dan zijn de huurkosten wel aftrekbaar. Of je kan bij een aankoop de vennootschap het vruchtgebruik van een kunstwerk laten kopen. Ook dat is afschrijfbaar voor de vennootschap.’

En is dat allemaal waterdicht en wettelijk?

Maus: 'Ja, zolang de fiscale spelregels worden gerespecteerd. Maar er zijn altijd sjarels die het systeem willen uitmelken. En dan loopt het mis. Voor een onroerend goed neemt men doorgaans 3 tot 5 procent van de verkoopwaarde. Voor een kunstwerk stel ik voor: neem 3 procent van de verkoopwaarde, die je kan bepalen aan de hand van de aankoop- of veilingprijs.'

'De voornaamste reden van ons wetsvoorstel was om duidelijke fiscale regels voor de kunstsector in te voeren. Bijvoorbeeld door niet alleen de aankoop van design, maar ook de aankoop van kunst fiscaal afschrijfbaar te maken. De boekhoudkundige waarde vermindert dan jaar na jaar, maar als je ze weer verkoopt, wordt de meerwaarde wel belast. Het is een incentive, maar wel een die later terugvloeit naar de overheid.'

Ook voor de digitale kunst, zoals de NFT's, de nonfungible tokens, moeten er wettelijke spelregels komen?

Maus: ‘Digitale kunst kan je vaak niet met euro's kopen, wel met bitcoin en andere cryptomunten. Daarrond bestaat nog geen deftige wetgeving. Dat maakt ze extra kwetsbaar voor malafide transacties. Ook hier zijn banken de belangrijkste scheidsrechter.'

‘De Bored Ape Yacht Club is een NFT-collectie van 10.000 cartoonachtige aapjes waarvan de marktwaarde de voorbije jaren gigantisch boomde. Als je iets kan kopen voor 3.000 tot 4.000 euro en je kan het later verkopen voor 500.000 tot 600.000 euro, dan wordt daar natuurlijk mee gespeculeerd. En een niet-gereguleerde markt opent ook de deur voor witwasserij. Je kan er vanop aan dat er gigantisch veel geld via de NFT-markt en cryptomunten wordt witgewassen. Maar ook dat zal problemen geven op termijn.’

'Bij wat er van het ene naar het andere cryptoplatform verschuift, gaan nergens toeters of bellen af. Maar op een gegeven moment moeten de cryptomunten worden omgezet naar euro. Als dat geld plots op je rekening staat, zal de bank wél lastige vragen stellen en moet je het hele circuit verantwoorden: aankoop, verkoop, herkomst van je kapitaal.'

Als je een kunstwerk verkoopt, wordt de opbrengst dan belast?

Maus: 'Als je het met je bedrijf hebt gekocht, is de meerwaarde sowieso belastbaar. Privé hangt het ervan af. Als het tot het normaal beheer van het privévermogen behoort, wordt het niet belast. Als je een werk koopt en vijf jaar later verkoopt, is er geen probleem. Maar NFT's of andere kunstwerken

na twee weken verkopen is abnormaal beheer van privévermogen. Die meerwaarde wordt dan belast als diverse inkomsten, aan 33 procent. Opnieuw is het geen helder fiscaal verhaal. Wat is normaal en wat abnormaal? Vraag het aan tien mensen en je krijgt elf antwoorden. In ons wetsvoorstel stellen we een duidelijke regeling en timing voor.

Wie kunst verkoopt binnen de vijf jaar na aankoop moet meerwaardebelasting betalen, maar via een getrapte aanslagvoet die daalt naarmate de jaren verstrijken. Nu is er een groot gebrek aan duidelijke regels. Niemand neemt nu spontaan de meerwaarde op een kunstwerk op in de belastingaangifte, iedereen gaat er voor zichzelf vanuit dat de verkoop van zijn kunstwerk onder het normaal beheer van het privé vermogen valt. Maar de bankier die de opbrengst van de verkoop op een bankrekening ziet aankomen, ziet dat vaak ook anders. In dat geval zal men “aangeraden” worden om de situatie te “regulariseren”.’

Zitten er vaak fiscale beweegreden achter verdwenen kunst?

Maus: 'Ik ken mensen met loodsen vol kunst, vaak gedurende een halve eeuw verzameld. Bij een overlijden is dat een ramp. Dan moet die collectie opgenomen worden in de aangifte van de erfenis. En dan durft kunst nogal eens te verdwijnen. Maar dat is geen oplossing, zeker niet voor topwerken die ooit terug boven water zullen komen. En dan beginnen de problemen natuurlijk. Het klassieke verhaal: bij overlijden wordt de inboedel van de ouderlijke woning op 10.000 euro geraamd, terwijl er allerlei waardevolle kunst aan de muur hangt. Als je als erfgenaam later een Karel Appel in veiling zet en er komt 100.000 euro op je bankrekening, dan zal je bank de erfenisaangifte vragen en heb je prijs. Dan zal je gedwongen worden richting regularisatie.’

‘D IGITALE KUNST KAN JE VAAK NIET MET EURO ' S KOPEN , WEL MET BITCOIN EN ANDERE CRYPTOMUNTEN . D AARROND BESTAAT NOG GEEN DEFTIGE WETGEVING . D AT MAAKT ZE EXTRA KWETSBAAR VOOR MALAFIDE TRANSACTIES .’

Celine Roelens

Lange Kruisstraat 14

9000 Ghent - Belgium

+32 (0) 475 86 10 24

Webshop: celineroelens.be

Instagram: @celine_roelens

EXCLUSIVE JEWELRY

DESIGNERS STUDIO IN THE CENTRE OF GHENT WHERE CREATIVITY AND EXPERIENCE ARE CENTRAL.

‘Niet alleen kan de vraag komen of het kunstwerk werd opgenomen in de aangifte van de successierechten, maar ook hoe vader en moeder de collectie ooit bij elkaar hebben gekregen en hoe ze dat hebben gefinancierd. Vaak is er daarover in de familie totaal geen documentatie. En in dat geval is het bij een fiscale controle of een witwasscreening door de bank niet uitgesloten dat men ervan zal uitgaan dat de collectie werd opgebouwd met niet te verifiëren kapitaal – dat is: zwart of een van de vijftig tinten grijs. Dan word je gedwongen om te regulariseren op de aankoopprijs van de kunstwerken.’

Hoe wordt die bepaald?

Maus: 'Dat is niet eenvoudig. Je moet dan teruggaan in de tijd en proberen te traceren wanneer vader zijn Karel Appel heeft gekocht en wat dat werk toen ongeveer waard was. Het zijn onbegonnen oefeningen. Je moet dan een deal sluiten met de fiscus. Maar de mensen begrijpen dat niet. “Vader liep gewoon de veilingen af”, zeggen ze, en wij kunnen toch niet weten op welke manier vader zijn kunstwerk heeft betaald.” Dat klopt, maar toch zal de fiscus een verantwoording vragen.’

Bij een erfenis moet je uiteraard ook successierechten betalen.

Maus: 'Daar gelden in rechte lijn, tussen ouders en kinderen, tarieven tot 27 procent in Vlaanderen. In Brussel en Wallonië loopt dit op tot 30 procent. Om kunst door te geven aan de volgende generatie en die hoge tarieven te vermijden, is vooraf schenken het eenvoudigst. Alles wat niet geschonken wordt, valt in de erfenis. Een niet-geregistreerde handgift

is belastingvrij. De schenker moet dan wel nog drie jaar leven, in Wallonië vijf jaar, zo niet valt de schenking alsnog in de erfenis. Wij adviseren altijd om schenkingen te registreren. Op een geregistreerde schenking betaal je in rechte lijn 3 procent schenkingsrechten: die zijn bevrijdend, waardoor de schenking later sowieso buiten de erfenis valt. Dat is een pak minder dan de normale tarieven bij erfenis.’

‘Je kan ook niet-geregistreerd schenken, maar dat is speculeren, want een plots overlijden heb je natuurlijk niet in de hand. Ik heb een dossier van een familie met een serieus kunstpatrimonium. Vader had een niet-geregistreerde schenking gedaan en is drie jaar en twee dagen later plots overleden aan een hersenbloeding. Dat was close . De bottomline is: het gaat om aanslagvoeten van 3 tot 30 procent. Kunst tijdig doorschuiven is dus de boodschap. Je kan overigens ook schenken met behoud van vruchtgebruik, waardoor de werken gewoon bij je thuis kunnen blijven hangen.'

'Je mag het belang van een goede voorafgaande regeling niet onderschatten. De waarde van kunst kan zwaar doorwegen in het geheel van de erfenis en mensen kunnen in de problemen komen. Soms moet een deel van de verzameling worden verkocht om de successie te betalen. We hebben een dossier van een familie die een kunstwerk heeft van een de belangrijkste Belgische kunstenaars, vijftig jaar geleden aangekocht. Zonder een successieplanning via een schenking riskeerden de erfgenamen om en bij de 850.000 euro aan successierechten te moeten betalen.’

Tekst Bert Voet Foto's Birger Stichelbaut

‘A RTISTIEKE MENSEN KENNEN HUN EIGEN VAK DOORGAANS UITSTEKEND , MAAR DE REGELS RESPECTEREN IS ANDERE KOEK . V AAK ZITTEN ZE IN EEN FISCALE EN JURIDISCHE STRUGGLE

.’

KUNSTGALERIJ

ART CENTER HORUS

Captivity

| Marco Grassi, courtesy of the Ibex Collection

| Oil on canvas

De sculpturen van Luo Li Rong worden gekenmerkt door een zeldzame knowhow en een verrassende kracht in uitvoering. Ze is een internationale artieste met een feilloos academisch parcours, welke haar voorbereid heeft op een succesvolle carrière in de kunstwereld. Bij Art Center Horus exposeert ze een selectie van haar krachtigste werken, haar sculpturen raken de toeschouwer reeds succesvol sedert 2014.

Bij het zien van haar oeuvre wordt de toeschouwer meteen geraakt door de extreme fijnheid van modellering en de grote sensualiteit die daarvan uitgaat. Deze aandacht voor beheersing, hoe opmerkelijk ook, vervaagt echter ten gunste van wat wordt uitgedrukt in het onderwerp. Luo Li Rong nodigt ons uit om niet in het stadium van fascinatie voor vormen en uiterlijkheden te blijven, maar om daaraan voorbij te gaan en zo de geest van het model te ontwaren.

Ballerina

Coup de vent

Rébellion

ONZE SELECTIE

“E EN SELECTIE VAN HET MOOISTE VASTGOED OP DE MARKT ”

luxevastgoed.com

Op deze pagina’s kunt u genieten van een uniek geselecteerd aanbod eigendommen te koop op luxevastgoed.com. Van België tot Zuid-Europa, stellen we u graag enkele architecturale parels voor.

DRONGEN I CHARMANT LANDHUIS IRRES

Meer info op luxevastgoed.be

KEERBERGEN I HEDENDAAGSE VILLA I IMO VASTGOED

Meer info op luxevastgoed.be

SCHILDE I BRUTALISTISCHE

LAAGBOUWVILLA VAN BOB JANVIER IMMODOME

Meer info op luxevastgoed.be

GORS-OPLEEUW I KASTEEL VAN GORS

FOUND & BAKER PROPERTIES

Meer info op luxevastgoed.be

MARBELLA I MEDITERRANE VILLA COSTA DEL SOL CHRISTIE'S INTERNATIONAL REAL ESTATE www.luxury-properties.es

luxevastgoed.be

Fact & gures

Luxevastgoed.be is zonder twijfel dé Belgische onlinereferentie bij uitstek voor wie op zoek is om een droomwoning te kopen of te huren. Hierbij een kijk in de cijfers en statistieken.

LUXEVASTGOED BELGIË

H

luxevastgoed.be

ET MOOISTE AANBOD EXCLUSIEVE EIGENDOMMEN TE KOOP IN B ELGIË

Foto Engel & Völkers Antwerpen-Noord

Christoffels één naam, twee specialisaties

Professionele begeleiding bij de verkoop van exclusief vastgoed én een vertrouwde vakkundige partner voor al uw luxe verzekeringen, dat kunnen we voor u betekenen.

De sterkte van Christoffels is onze decennialange reputatie en het streven naar voortdurende innovatie. Al sinds 1954 staan wij dan ook garant voor een full service dienstverlening. Wij maken graag tijd voor onze klanten en focussen steeds op het beste resultaat. Bij ons kan u rekenen op een team van specialisten om de hoogwaardige kwaliteit te leveren die u mag verwachten van een makelaar in dit segment.

Een gewone advertentie voor een buitengewone vastgoedshop

Een gewone advertentie voor een buitengewone vastgoedshop

Ontdek onze buitengewone vastgoedservice. Vind de vastgoedshops in uw regio.

Ontdek onze buitengewone vastgoedservice. Vind de vastgoedshops in uw regio.

www.hillewaere.be

www.hillewaere.be

Hoogwaardig residentieel vastgoed

Woonkwaliteit, een onberispelijke afwerking, ruimtelijk rendement, een unieke locatie… Daar gaan we met Exeptio vol voor, bovenop een heel persoonlijke service.

We sell the good life

Woningen met persoonlijkheid

“Immodôme is ontstaan uit onze passie voor architectuur en lifestyle. Wij verkopen woningen met een architecturale, historische of esthetische meerwaarde. We richten ons op de eigenheid en het karakter van het eigendom en hechten veel waarde aan een persoonlijke aanpak.”

Sophie, Stéphanie, Isabel, Alexander, Katrien, Maxime, Emily, Marilyne, Lieselot, Charlotte, Jill, Liesbeth, Anton & Sophie

Your trusted real estate agency since 1929

Sparrendreef 90

8300 Knokke - Zoute

050 / 631 631

Kustlaan 239

8300 Knokke - Zoute

050 / 170 970

Duinbergenlaan 92

8301 Knokke - Duinbergen

050 / 530 830

www.pallen.be

verkoop@pallen.be

Vastgoed met een voorliefde voor esthetiek. Atypisch. Karaktervol. Persoonlijke aanpak.

Dromen. Verkennen. Vertrouwen. Verkopen. Vieren.

Hee uw eigendom een uitzonderlijk en luxueus karakter?

Dan bent u bij Dewaele aan het juiste adres. Exclusief vastgoed verkopen of verhuren vraagt immers om een bijzondere aanpak om geïnteresseerden te overtuigen van de rust, het comfort en de esthetische meerwaarde die uw woning biedt. Daarom nemen onze experts deze belangrijke stap met de grootste zorg onder handen. Bij Dewaele kunt u rekenen op een discrete aanpak en correct advies en dit op maat van uw vastgoed.

Samen vinden we een thuis voor al uw vastgoedplannen, uw hele leven lang.

“ Uitzonderlijke ervaring gekoppeld aan grote deskundigheid “

“ Lʼexpérience exceptionnelle et la grande compétence dʼune affaire de famille “

Uw eigendom verkopen?

Na alle recente verkopen zijn wij dringend op zoek naar nieuwe eigendommen te koop. Contacteer ons voor een vrijblijvende waardebepaling en meer informatie omtrent onze exclusieve verkoopaanpak.

Envisagez-vous la vente de votre bien ?

Suite aux nombreuses ventes, nous sommes à la recherche de nouveaux biens à la vente. Contactez-nous pour une estimation, sans engagement de votre part, et plus d’infos sur notre stratégie de vente exclusive.

Knokke-Heist

Zoute 792 - B-8300 Knokke-Heist

- B-8300 Knokke-Heist

LUXEVASTGOED.BE

Het grootste aanbod exclusieve woningen te koop en te huur in België.

LUXEPROJECTEN

H

luxeprojecten.be

ET MOOISTE AANBOD EXCLUSIEVE PROJECTEN TE KOOP IN B ELGIË

Foto Versluys Groep

Welcome at the lobby

In de impressionante lobby van SKY Tower One worden uw gasten in stijl ontvangen door de conciërge, en naar de juiste verdieping begeleid. Deze inkomhal geniet een high-end afwerking en is een toonbeeld van de grandeur die SKY Tower One verdient.

Sunset at the SKY Bar

Geniet sky-high van een indrukwekkend uitzicht in de exclusieve SKY Bar, de kroon op SKY Tower One. Nippend van een glas champagne ziet u hier op maar liefst 90 meter hoogte de zon langzaam in de zee ondergaan.

Relax at SKY Health Center

Ervaar het summum van ontspanning op meer dan 80 meter hoogte in SKY Health Center, een moderne fitness met uitgebreide wellnessfaciliteiten zoals sauna, hammam...

Your semi-private garden in the city In het hart van SKY District vindt u het groene semi-private binnenplein. Overdag is het plein toegankelijk voor iedereen en biedt het de dynamiek die bij SKY District past. ‘s Avonds wordt de tuin voor uw privacy afgesloten.

SKY Towers, where the city meets all luxuries in life

“Het stadsvernieuwingsproject SKY District gaat met zijn twee landmarks, SKY Towers, veel verder dan een royale woonbeleving in de cocon van uw luxeappartement. Ook daarbuiten biedt SKY District u een eindeloze bron aan luxuries die ongezien zijn voor de Belgische kust en far beyond.”

485 SKY Residences

Triple-A location with Harbour- & Seaview

Over 10.000 m2 trendy squares

Relax @ the rooftop SKY Bar & Health Center € 280.000 - € 1.650.000

SALES UP AND RUNNING

vastgoedgroep-degroote.be 059 80 91 91

Altijd oneindig zeezicht voor u

Exclusieve penthouse in de groene rand rond Gent

Neem je intrek in het exclusieve penthouse, met 145 m2 bewoonbare oppervlakte met grote raampartijen en 64 m2 leefterras. OXFORD vind je op de hoek van de Poolse-Winglaan en Derbystraat te Sint-Denijs-Westrem, vlakbij Gent-Centrum.

Plan nu je werfbezoek en geniet van onze prijsgarantie.

De OXFORD-appartementen werden doordacht en luxueus afgewerkt, inclusief grote zuidgerichte terrassen en tuinzicht. Woon vlakbij Gent, openbaar vervoer en invalswegen.

'Sea'

'Salt'

FASE

'Sand'

PRESALES

III

Status: ruwbouw

Oplevering: eind '23

vastgoedgroep-degroote.be

059

FASE

'Sky'

IV

Status: in verkoop

Oplevering: zomer '25

Een duidelijke kwinkslag naar de eeuwen van herontdekking, nieuwe inzichten en ongeziene verfijning. En dat uit zich tot in de kleinste details van dit uniek project op een toplocatie, op de kleine ring van Hasselt.

Laat u meenemen in een uniek interieur

Het geheel omvat 8 soortgelijke, exclusieve en luxueuze villa-appartementen . Met een ongekend architecturaal niveau en een afwerkingsgraad zonder gelijke naar eigen smaak en keuze.

Met woonoppervlaktes tot 200m² krijgt het begrip ruimte een volledig nieuwe dimensie. Het appartement loopt van de voor- tot de achterkant volledig door met aan beide kanten een aangenaam terras.

Ontdek het volledig afgewerkte modelappartement

Elke dag opnieuw geeft u het beste van zichzelf en dat ziet u weerspiegeld in uw leefwereld: inspirerend, energiek en exclusief. U begrijpt de kunst van het leven, en zo wilt u ook wonen

Binnen dit exclusief project laten we niets aan het toeval over:

• Stijlvolle architectuur met een tijdloze klasse-uitstraling

• 8 gelijke luxe villaappartementen in hartje Hasselt (nog 5 beschikbaar)

• Lichtrijke leefruimten met uitzonderlijke bouwbreedte van 14 meter

• Advies en persoonlijke begeleiding van interieurarchitecte

• Beste bouwtechnieken en kwalitatieve materialen (BEN)

• Knap aangelegde daktuin met prachtig uitzicht op historische gebouwen

Wilt u graag het modelappartement ontdekken? Wij staan uiteraard steeds te uwer beschikking in geval van vragen of voor een afspraak ter plaatse.

• Mogelijkheid tot aankoop van ondergrondse dubbele garage en/of staanplaats

Wanneer je een woning of appartement koopt bij Immo Top Invest, kan je rekenen op een onberispelijke service van a tot z. In elke stap van het koop- en bouwproces kan je beroep doen op ons professioneel team. We denken met je mee en zorgen dat het eindresultaat volledig voldoet aan je wensen.

www.immotopinvest.be | Guldensporenplein 4.1.01 - 3500 Hasselt

PRIJZEN VANAF € (excl.kosten).

Foto Christie's Costa Del Sol Real Estate

IT IS ABOUT QUALITY OF LIFE

15,9 - 22,6 kWh/100 KM • 0 G/KM CO₂ (WLTP).

Contacteer uw concessiehouder voor alle informatie over de fiscaliteit van uw voertuig. Milieu-informatie KB 19/3/2004: www.mercedes-benz.be – Geef voorrang aan veiligheid. De beschikbaarheid van deze optie is afhankelijk van het model en de configuratie.

Geniet van magische harmonieën: het Burmester® sound system en DOLBY ATMOS® maken van elke rit een 360° muzikale beleving. Beleef vandaag de toekomst bij uw Erkend Concessiehouder Mercedes-Benz.

INNOVATIONS BY

EVENT

R IJDEND ERFGOED AAN HET C OMOMEER

Villa d’Este

Als je van klassieke auto's houdt, ontsnap je er niet aan: op een dag móét je naar het Concorso d'Eleganza Villa d'Este, waar elk jaar het allerbeste op vier wielen samenkomt. Keer op keer zie je er auto's die je nergens anders ziet, en die je wellicht nooit meer zal zien. Smul met ons mee.

Onderweg van de luchthaven Malpensa in Milaan naar het Comomeer zien we in al onze ooghoeken meer Rolls-Royces dan in het hele voorbije jaar samen. Dat BMW Group hoofdsponsor is van de Europese hoogmis der classic cars zal daar niet vreemd aan zijn. Na een rit van 40 minuten komen we bij het Grand Hotel Villa d'Este in het dorp Cernobbio. Hier komt jaarlijks een geselecteerd schare gasten naar wat gerust kan doorgaan als de Europese tegenhanger

van het concours d'elegance in Pebble Beach, Californië, maar kleiner en fijner. Aan het Concorsio d'Eleganza Villa d'Este nemen telkens zowat vijftig auto's deel. En zonder overdrijving: meer collectible vind je ze niet.

Het hotel aan de oever van het meest romantische meer van Italië viert dit jaar z'n 150ste seizoen, maar de geschiedenis ervan gaat veel verder terug.

De villa werd in 1568 door architect Pellegrino Pellegrini gebouwd als het zomerverblijf voor kardinaal Tolomeo Gallio. Onder de naam Villa del Garovo bleef ze ruim twee eeuwen in diens familie. Later kwam het domein in handen van een reeks graven, prinsen, markiezen en tsaren, tot een groep Milanese investeerders er in 1873 een van de meest luxueuze hotels ter wereld van maakte. Het werd een niet te missen stop in de grand tour doorheen Europa die jonge aristocraten maakten om zich te bekwamen in kunst, architectuur, geschiedenis en het leven zelve.

Como staat nog altijd synoniem voor glamour en Grand Hotel Villa d'Este behoort tot The Leading Hotels of the World. De architectuur, het nymphaeum met z'n vele fonteinen en waterpartijen, en het op het meer drijvende zwembad maken er een droomverblijf van. Als de hemel op aarde bestaat, dan ligt hij hier, 10 hectare groot.

HE C OWBOY

Het Concorso d'Eleganza vond hier voor het eerst plaats in 1929, als tegenhanger van de prestigieuze concours in Parijs en Monte Carlo. Het was de tijd van coachbuilders, die op chassis van autofabrikanten koetswerken op maat bouwden. In 1951 werd de inmiddels legendarische autoshow voor onbepaalde tijd uitgesteld. De teloorgang van coachbuilding ten voordele van industriële productieprocessen was de belangrijkste reden. Het zou tot 1995 duren voor er een nieuwe editie kwam die het automobiele erfgoed zou eren. In 1999 nam BMW Group de patronage van het Concorso d'Eleganza op en blies het evenement nieuw leven in.

Op vrijdagavond dineren onder eeuwenoude platanen in een van de tuinen is een onvergetelijke ervaring. Als we de volgende ochtend het park betreden, vermengt de geur van olie en benzinedampen zich al met die van oud leer en dure parfums. En elke auto ruikt anders. Ook de dertienkoppige jury loopt al rond. We herkennen Lorenzo Ramaciotti, de voormalige designchef bij Pininfarina en sinds 2004 juryvoorzitter. Voorts zetelen onder meer de ex-designbaas van Rolls-Royce Ian Cameron, Maserati-telg Adolfo Orsi,

T

Classic Driver-CEO Philip Rathgen en Quirina Louwman van de stichtende familie achter het enorme Louwman Museum in Den Haag. Zonder uitzondering geven de trotse eigenaars uitleg bij hun auto.

Sommigen gaan een stapje verder. Vorig jaar deelde Filippo Sole uit Milaan zijn fraai uitgegeven boek The Blue Shadow uit aan al wie het wilde. Het gaat over de historiek en restauratie van zijn weergaloze Lancia Dilambda Serie I Carlton Carriage (1930). Hij won toen de Coppa d'Oro: de best of show volgens het publiek. Met die auto wil hij ook naar Pebble Beach, vertelde hij ons. Behalve met zijn dochters pronkte hij tijdens de parade met Arturo 'The Cowboy' Merzario op de achterbank. De kleine Italiaan van inmiddels 79 behaalde in de jaren 70 vooral overwinningen met prototypes en nam ook deel aan 85 Grand Prix in de formule 1. Zijn cowboyhoed, die hij droeg op vraag van sponsor Marlboro, is tot vandaag het speerpunt van zijn signature look. Merzario was samen met Jacky Ickx F1-piloot voor

Ferrari en vertelde ons hoe hij in 1976 Niki Lauda mee uit z'n brandende auto redde na de zware crash in de grand prix van Duitsland. Die heldendaad is omhuld met straffe verhalen. De Rolex die Lauda hem later schonk, heeft Merzario nooit gedragen. Ze waren niet de beste vrienden.

W ANDELENDE AUTO - ENCYCLOPEDIE

Ook in de marge van het echte concours presenteerde Rolls-Royce in 2021 het eerste en dit jaar het tweede van drie unieke exemplaren van zijn Boat Tail. De auto zag het levenslicht in de coachbuild-afdeling, die wordt ingeschakeld voor wie een unieke kleur of een speciale ledersoort uit het Bespoke-programma niet genoeg is. Elk element van de Boat Tail werd ontworpen volgens de wensen van de drie klanten. Er werd vier jaar aan gewerkt. Het resultaat is een wondermooie, sierlijke, statige en toch speelse sculptuur. 'Ultieme objecten van verlangen', noemt Alex Innes, hoofd van de coachbuild-afdeling, deze

“Kledij is de meest stijlvolle en doeltreffende manier om jouw persoonlijkheid te versterken, te verzachten of te bevestigen.

Zorgen dat jij je op je best voelt, is onze missie.”

www.ateliervic.be

Leiestraat 13-15, 8500 Kortrijk

Tom Van Poucke - bezieler van Atelier Vic

one-offs . Met een – niet door Rolls-Royce bevestigd –astronomisch prijskaartje van zowat 20 miljoen euro mag dat ook wel. Hoe dan ook: coachbuilding was essentieel in de vroege geschiedenis van Rolls-Royce en wint de jongste jaren aan belangstelling, denk bijvoorbeeld aan wat Louis de Fabribeckers doet bij Touring Superleggera. En die wederopleving is dus ook op het Concorso d'Eleganza op z'n plaats.

Maar concours zoals dit willen natuurlijk vooral uitpakken met uitzonderlijke klassieke auto's. Tijdens de parade op zaterdagnamiddag zitten we tussen bloedmooie vrouwen en heren in maatpakken, terwijl obers af- en aanlopen met lege en volle champagneglazen. De Brit Simon Kidston is al 21 jaar presentator van dienst. De dealer, consultant en columnist is een wandelende auto-encyclopedie die moeiteloos schakelt tussen Engels, Italiaans en Frans. Begeleid door zijn commentaar passeren de rijdende brokken historie langs de villa. Haast alle hebben ze een uitzonderlijk verhaal. Sommige worden voor het eerst sinds lang aan de wereld getoond. Sommige zijn ronduit uniek. Vorig jaar arriveerde Kidston overigens zelf in een Ferrari 250 GTO, de duurste auto ter wereld, die hij doodleuk aan de ingang van Villa d'Este parkeerde.

V IA - VIA

Er zijn ook altijd levende Belgen present op Villa d'Este. Zo is Lucas Laureys een terugkerende gast. Hij heeft een verzameling van ruim honderd begerenswaardige auto's en schrijft steevast in onder

de naam van zijn dochters, aan wie hij zijn collectie zal doorgeven. Vorig jaar was hij van de partij met zijn grotendeels originele en niet gerestaureerde Siata 208 CS (1954) met een koetswerk van Bertone –een regelrechte one-off . 'De dochters hebben goede smaak', knipoogde Simon Kidston in z'n commentaar.

Een andere Belgische habitué is Jan De Reu.

Hij won toen in zijn klasse met een wondermooie Fiat 8V (1953). 'Het interieur is even exuberant als het exterieur', oordeelde een enthousiaste Kidston.

Van de 8V werden 114 exemplaren gebouwd, waarvan tien door Vignale. Dit jaar toonde De Reu een Siata 208S (1953), waarvoor hij een mention of honour kreeg.

De West-Vlaamse grootverzamelaar Thierry Dehaeck nam voor het eerst deel, en wel met de snelste Citroën ter wereld: de SM waarmee de vorig jaar overleden Amerikaanse mecanicien Jerry Hathaway in 1987 de magische grens van 200 mijl of 321,9 kilometer per uur doorbrak. 'Of beter: zijn vrouw Sylvia deed dat', vertelt Dehaeck. 'Zij bracht heel wat minder kilo's aan boord, en elke kilo telde.' Dat er een wachttijd van een paar jaar is om deel te nemen aan het concours, doet Dehaeck af als een mythe. 'Binnen raken op Villa d'Este verloopt zoals op elk concours', zegt hij. 'Pas als de klassen zijn vastgelegd, kan je op de website een aanvraagformulier invullen. Daarop geef je de historiek van je auto mee. Vervolgens moet je wachten. Een van de acht klassen werd dit jaar voorbehouden aan auto's die de grens van 300 kilometer per uur doorbraken, waarin mijn bijzondere SM een

'D EELNEMEN AAN HET C ONCORSO D 'E LEGANZA V ILLA D 'E STE IS NIET DUURDER DAN EEN ANDER CONCOURS . E N ZOWEL DE ORGANISATIE ALS HET KADER IS ADEMBENEMEND .'

welgekomen buitenbeentje was. Maar je kan de procedure niet beïnvloeden of via-via gaan. Ik heb aan de mensen van de organisatie wel het boek over mijn collectie aangeboden dat ik liet maken bij uitgeverij Lannoo. En ze waren onder de indruk. Ze zullen ook nooit een auto aanvaarden die geen FIVA-kaart heeft –die bevat al veel informatie.'

'Als je wint in je klasse of best of show wordt, is je auto plots meer waard', bevestigt Dehaeck, die het evenwel ook moest stellen met een eervolle vermelding – lees: tweede in klasse werd. 'Maar dat vond ik al een groot plezier. Een Citroën naast Lamborghini, Ferrari, Aston Martin en Porsche: dat was een beetje weird.'

'Deelnemen aan het Concorso d'Eleganza Villa d'Este is niet duurder dan een ander concours', weet Dehaeck, die het exacte bedrag graag in het midden laat. 'En zowel de organisatie als het kader is adembenemend. Eerder toonde ik een SM Mylord Cabriolet met een koetswerk van Henri Chapron op Pebble Beach. Dat was een grote droom, maar het eindigde in ontgoocheling. Ik heb het ervaren als een geldmachine. Peperduur, en de ervaring was niet denderend. Op Villa d'Este is de verhouding kostprijsbeleving veel beter.'

Tekst Bert Voet Foto’s Rémi Dargegen

'A LS JE WINT IN JE KLASSE OF BEST OF SHOW WORDT , IS JE AUTO PLOTS MEER WAARD .'

UW SUCCES VERZEKERD

Wij adviseren onze klanten professioneel en privé, op maat van hun leven én toekomst.

Hillewaere Verzekeringen is actief in heel Vlaanderen. Onze schaalgrootte stelt ons in staat onze klanten steeds de meest optimale en gespecialiseerde verzekeringsoplossingen op maat van hun leven te bieden. We adviseren onze klanten bij het verwerven, beheren en beschermen van hun vermogen en

dit op de meest servicegerichte en pro actieve wijze. Hiervoor zetten wij in op technologische innovatie met als doel de kwaliteit en snelheid van onze dienstverlening continu te optimaliseren en persoonlijk klantcontact voorop te kunnen stellen. Graag tot snel in één van onze kantoren.

DE RESTAURATEUR

'G EEF ME EEN AUTO IN DOZEN , EN IK STEEK HEM IN ELKAAR .'

Luc Swerts en Ruben Bosch

Marreyt Classic Cars in Aalst balt ruim dertig jaar ervaring in klassieke auto's samen. En ook nu Bernard Marreyt afbouwt, staat de blik op de toekomst. Met dank aan een Belgisch investeringsfonds. We praatten met medestichter Luc Swerts (57) en Ruben Bosch (32), de jongste aanwinst in de autotempel. 'Ik verwacht dat de komende jaren veel concurrenten verdwijnen.'

Luc Swerts kan alles in het bedrijf. Maar in een overhemd voelt hij zich niet op zijn gemak.

'Bedrijfsleider spelen heb ik jaren gedaan, maar ik doe het niet graag', zegt hij. 'De werkplaats is mijn thuis. Het atelier. En daaraan zou ik graag een vervolg geven. Als duwer.'

Zijn voormalige vennoot Bernard Marreyt is 67 en zet een stap terug. In 2020 verkochten hij en Swerts hun bedrijf aan de Belgische investeerdersgroep

PE, waar de farmafamilie Van Rompay, al jarenlang klant, referentie-aandeelhouder is. 'Dat is onze kwantumsprong', zegt Swerts. De investeerders zijn hier niet actief, maar bezorgen ons een goede structuur en efficiëntie. Zo werden we sponsor van de Mille Miglia en kwam er een experience room in Knokke.'

Ruben Bosch wijst naar de grijze Lancia Astura Serie 3 Tipo Bocca (1936) met rood interieur in de showroom.

'Een auto van 1,8 à 2,5 miljoen euro', licht hij toe. 'Zoiets kan dankzij die sterke groep. Rond het Asturachassis en de V8-motor van Lancia bouwden de broers Bocca, dealers in Biella, samen met Pinin Farina zes koetswerken: drie met kort chassis, drie met een lang. Dat is zo'n auto die sommige mensen vertroetelen als een kind.'

Bosch arriveerde eind 2021 bij Marreyt Classic Cars als salesmanager, maar hij heeft ook handen aan zijn lijf. Opgeleid als houttechnoloog restaureerde hij als jonge twintiger eigenhandig een Porsche 911 uit 1966 tot in de perfectie. Hij werd snel opgemerkt in de classic scene en kon aan de slag bij de Mechelse Volvo- en Kia-dealer Vermant, toen die ook een oldtimertak oprichtte. Maar nu ziet hij meer toekomst bij Marreyt.

'Ook Koen Matthijs, een goeie klant die de overname mee mogelijk maakte en ook zelf een uitdaging zocht, werd partner', vertelt Swerts. Bernard is uit de zaak. Hij adviseert nog en werkt nog drie jaar mee aan lopende projecten. Hij heeft een schat aan relaties in binnen- en buitenland. Ikzelf heb nog een klein aandeel en blijf het dagelijkse werk leiden. Mijn werkmannen eten uit mijn handen. Vanmorgen ben ik om zeven uur naar de keuring geweest, om de relaties te onderhouden. Ik wil gerust nog vijf of tien jaar meewerken. Maar duw me gerust weer de werkplaats in. Ik heb kennis van motoren die niemand nog heeft. Al die oude mannen vallen weg. Dertig jaar ervaring: dat heeft niemand. Behalve Noël De Block van Classic Car Service. Maar hij is ook gestopt.'

A FKIJKEN

'De essentie van die expertise werd gelegd in de eerste vijftien jaar', vertelt Swerts, en hij slingert

ons terug naar 1991. 'Ik werkte toen nog in een revisiebedrijf, maar in de grote boerderij die ik had gekocht op de scheiding tussen Dilbeek en Ternat had ik twee ruimtes ingericht: een voor koetswerken en een voor motoren. Daar werkte ik na mijn uren aan auto's zoals de Mitsubishi Pajero van mijn buurman. Bernard woonde in mijn buurt. Hij had een annonce gezien in De Streekkrant: spuitcabine te koop in onderdelen. Hij kocht ze, maar kreeg ze niet in elkaar. Ik deed het in een week en we installeerden ze in de boerderij – samen met de wasmachine overbelastte ze de elektrische installatie. Vervolgens stond Bernard geregeld aan mijn deur: “Wil je eens iets voor mij doen?” Hij kocht in Engeland Spitfires, TR3's en al eens een Jag of een Rolls-Royce Silver Shadow met werk aan. Drie vrienden, goeie spuiters, kwamen na hun uren meewerken aan de restauraties.'

'In 1992 zegde ik mijn baan op. Bernard vroeg eens naar zijn auto's te kijken. Hij was microbioloog in Jette en overtuigde alle dokters en chirurgen een Engelse oldtimer te kopen, die hij dan ging halen. In zijn loodsje in Sint-Martens-Bodegem zag ik alle auto's uit elkaar liggen. Ik herinner me een Triumph Italia. Woaw! Of ik hem niet wilde afwerken? Ikzelf was Datsuns en Pajero's gewend. “Goed,” zei ik, “maar koop van elk type nog een.” Zo staken we ze allemaal weer in elkaar. Door af te kijken. Dat blijft tot vandaag de regel: leer door er een naast je te hebben staan. Ook van de blauwe Facel Vega die hier nu in de showroom staat, hebben we er nog een als wrak. Daar win je veel tijd mee. En in de boeken staat niet alles.'

'In 1994 zijn we samen een zaak begonnen, daar in de boerderij. Op zolder richtten we twee bureautjes in. We noemden ons bedrijf Marreyt Twin Cam. Niemand kon een motor met dubbele nokkenas goed afstellen, wij wel. Ons verhaal was: Bernard en Luc, elk

‘U

IT RESPECT VOOR DE INDUSTRIËLE VORMGEVERS DIE DE AUTO ' S ONTWORPEN , STREVEN WE ERNAAR OM ZO DICHT MOGELIJK BIJ HET OORSPRONKELIJKE DESIGN TE BLIJVEN .’

Reeds 275 jaar de par tner in het beheer, opbouw en bescherming van familievermogen van generatie op generatie.

Bescherm wat voor u belangrijk is.

Of het nu om uw gezin, uw vermogen of uw onderneming gaat – u draagt er de grootste zorg voor. Daarbij kunt u rekenen op de steun van Bank Nagelmackers. Met meer dan 275 jaar ervaring in het beheer, opbouw en bescherming van familievermogens staan we voor u klaar, in iedere fase van het leven. Gemoedsrust bij iedere bekommernis staat daarbij centraal, zowel vandaag als morgen!

Wat is voor u belangrijk? Bespreek het met onze experten. Samen stellen we een strategie op die u naadloos naar uw bestemming brengt. Ontdek wat we voor u en de volgende generaties kunnen betekenen. www.nagelmackers.be

een nok. Sindsdien heb ik nooit meer aan moderne auto's gewerkt. De eerste tien jaar hebben we niets verdiend, maar wel veel geïnvesteerd. Ik herinner me dat we de Lancia Lambda van Leo Van Hoorick restaureerden, een verzamelaar die nu curator is in Autoworld. Toen hij een prijs had gewonnen, kwam hij aankloppen met een grote fles champagne. Voor speciallekes komt hij nog, om hem te helpen als hij in de shit zit. Dat doen we graag. Ook zijn broer Jan is lang een heel goede klant geweest.'

'Een Nederlandse klant/vriend kocht veel Aston Martins uit de jaren 50. We trokken naar Engeland, naar de Aston Workshop en Aston Service Dorset van de familie Forshaw – het klikte meteen. Zo zijn we met Aston Martin begonnen. Later vroeg een Amerikaanse klant of we eens mee gingen naar de Mille Miglia. Zo leerden we Fiat kennen. En Siata, en Stanguelini, en OSCA. Mijn vader was ook mecanicien. Hij had een Fiat 1400 en 1600. Plots zag ik hoe goed die 1.100 in elkaar stak om te racen.'

Ook West-Vlaamse verzamelaars werden belangrijke klanten, en de Chirurgen bleven hen trouw. 'We hadden hen blij gemaakt door hun auto's in elkaar te zetten. Vaak arriveerden ze met een bang hartje, nadat ze werden geholpen door hobbyisten. Tot vandaag blijft mijn devies: geef me een auto in dozen, en ik steek hem in elkaar. Bernard was de commerciële man. Hij kocht en verkocht. En zei: “zet eens in orde, Luc.” Hij las ook veel. Tot vandaag volgt hij op de voet wat in tijdschriften verschijnt over verzamelaars. Ik leerde naar originaliteit kijken. Over het bekleden met stoffen of leer, bijvoorbeeld. Of de manier waarop in een welbepaalde auto het brons of koper werd gepolierd. En ik kreeg veel respect voor Engelse en Italiaanse techniek. Met een Invicta S-Type Low Chassis (1933) trokken we naar concours en wonnen veel prijzen, ook op Villa d'Este. Op de boerderij hebben we zowat vijftien jaar gewerkt. Toen zijn we naar Aalst gekomen.'

T OVEREN

'Bernard wil dat ik aan Engelse en Italiaanse auto's blijf werken als men vraagt naar onze expertise', lacht hij. En wijst naar de werkplaats. 'Geef ons een Alfa Romeo

1900 Zagato: we vliegen erop en na drie weken staat hij in orde. We doen ook de ene Mercedes 300 SL na de andere, maar daar maken we geen reclam voor. Als je Mercedes kent, ken je nog geen Engelse en Italiaanse auto's, maar het omgekeerde geldt wel. Als je aan Maserati en Ferrari kan werken, kan je het ook aan een Mercedes. Een Duitse auto is te makkelijk.'

Toveren, noemen sommigen wat hier gebeurt. Die expertise wil Swerts nu doorgeven. Maar dat is niet eenvoudig. 'Vorige week hebben we afscheid genomen van een jonge gast. “Ik geef het op”, schreef hij in een mooie mail, waarin hij me bedankte voor de kansen. Hij had zelf aan zijn Volvo Amazon gewerkt, maar dat is peanuts in vergelijking met wat wij hier doen. Steek een Jag maar eens weer in elkaar als een deur er niet meer in gaat. Of een kap waarvan het frame is geplooid nadat je ze één keer verkeerd hebt gesloten. Het vraagt allemaal goed denkwerk. Dat had hij nooit eerder gezien. Dan moet je het karakter hebben om door te doen.' Swerts vertelt het met spijt

in zijn stem. 'Om dergelijke situaties zoveel mogelijk te voorkomen, wil ik in het atelier zijn. Elke minuut. Daar wil ik mijn bureau hebben. Met een sleutel erop. Dat heb ik ook gezegd tegen Stijn Van Rompay van PE Group. Jonge mensen hebben ruimte, tijd en een goeie peter nodig.'

'Het is een baan die energie vergt', zegt Bosch. ‘En het stopt niet bij een goeie basis en veel goesting. Het is haast een levensstijl. Dat moet in jou zitten.'

Niels, de zoon van Swerts, doet hier bureauwerk.

'Hij is in 1994 geboren. Als kind mocht hij van mij niet tussen de auto's in de werkplaats lopen: ze waren te duur. En ik had de centen niet voor als er iets misliep. Misschien was dat fout.'

'Het moet je ook wel liggen', zegt Bosch. 'Mijn vader is carrossier. Bij de restauratie van mijn Porsche heb ik veel aan hem gehad. Maar van wat die mannen hier kunnen, kan ik ook alleen maar dromen. Bovendien: je bent carrossier of je bent mecanicien. Die twee jobs

vergen totaal andere skills. En om echt fijn werk te leveren heb je vijftien, twintig jaar ervaring nodig.'

'In Ternat deed ik carrosseriewerk', springt Swerts in. 'Toen we verhuisden heb ik die spuitcabine hier geïnstalleerd, maar nooit aangesloten. Carrosseriewerk gaf ik toen door aan een vaste partner. Een klein bedrijfje: vader, moeder, de zoon, vrouw en één gast. Zij hebben dat perfect gedaan. Je kan de twee wel in een bedrijf onderbrengen, maar we hadden wat plaats- en personeelsgebrek. En een carrossier verschilt dan nog van een spuiter. Ooit hadden we hier wel twee mensen. Aardige mannen, een beetje zoals wij. Wreed gefocust. Toen ik aan een van hen vroeg of hij eens de banden van een auto wilde wassen, zei hij gewoon nee.' (lacht)

Bosch restaureerde ook zijn eigen Triumph TR3 (1962).

'Dat blijft the poor man's Jag , hé', lacht hij.

'Ja,’ zegt Swerts, 'maar als je een Triumph kunt maken, kan je ook een Jaguar maken.' Waarop Bosch: 'Met de remmen en ophanging zal ik wel meekunnen, maar een motor van a tot z reviseren is andere koek. Hier lopen echt knappe koppen.' En Swerts: 'Wij maken onze eigen joint de culasses – daar werkt Niels wel aan mee. Dat is vrij ondankbaar werk. Het kost veel tijd. Maar als je een goede motor wil bouwen, heb je ze nodig.'

I N HET ROOD

Dat al negen jaar lang een resem auto's die zij hebben geprepareerd zonder brokken terugkeert van de Mille Miglia, is een bron van trots. 'Sommige klanten noemen ons dure vogels, maar ze komen altijd terug', zegt Swerts.

'Als een auto voor 90 procent in orde zetten tien werkuren kost, vergt die laatste 10 procent nog eens evenveel', aldus Bosch. 'Naar perfectie streven heeft zijn prijs.'

'De mensen van PE Group hadden daar ook vragen bij', zegt Swerts. 'Aanvankelijk deden ze het in hun broek. Nu beginnen ze te begrijpen hoe we werken. We hebben geen vaste leveranciers. We kopen onderdelen en grondstoffen waar we ze vinden. Voor één onderdeel moeten we soms een hele auto kopen. Of drie dure motoren om één goeie te maken. Dan vragen ze hoe ik dat factureer. “Dat zal wel komen”, antwoord ik dan. Vaak heb je ook onderdelen over. Ik heb een fantastisch magazijn, maar daar kan ik geen waarde op kleven.'

De angst van de investeerder is begrijpelijk. Bij een overname van een oldtimerbedrijf koop je – al dan niet potentiële – winst. Door de stijgende prijzen van klassiekers werd het financieel interessanter om aan het restaureren te slaan. 'Pas op, dertig jaar geleden waren de auto's ook al duur, hoor', zegt Swerts. 'Maar er waren nog meer garagekes en hobbyisten. En mensen prutsten nog graag zelf. Nu gaan ze naar de gym.' Toch kan hij er niet naast kijken: de voorbije vijftien jaar schoten de nieuwe handelaars en restauratiebedrijven als paddenstoelen uit de grond. 'Ze zagen de potentiële winst', erkent hij. 'Maar in België zijn slechts twee of drie oldtimerbedrijven winstgevend, de rest zit in het rood. Het is een kwestie van expertise, maar ook van efficiëntie, de rekeningen in het oog houden en een prijs durven te zetten.'

Meer dan ooit speelt het investeerdersaspect een rol. 'Van een appartement krijgen mensen geen smile op hun gezicht', zegt Bosch. 'Ze voelen dat een auto in zekere mate een vaste waarde is, met daarbovenop: het plezier. Sommigen worden van het restaureren op zich gelukkig, er zijn de vriendschappen, de ritten of vakanties, de vrouw die mee kan, het kippenvel.'

'We hebben ook wel klanten voor wie de investeringswaarde geen rol speelt', vertelt Swerts.

‘A LS JE AAN M ASERATI EN F ERRARI KAN WERKEN , KAN JE HET OOK AAN EEN M ERCEDES . E

Paul, Filip en Olivier Labaere

'Iemand betaalde 75.000 voor de restauratie van een Triumph TR6 met een marktwaarde van 25.000 euro. Ik zei toen zelf dat dat toch veel geld was. Maar hij wilde dezelfde als toen hij achttien was. En vervolgens reed hij hem stuk. “Herbegin maar”, zei hij. Het is zoals andere mensen speciaal eten kopen of speciale vloeren laten leggen voor hun paarden.'

P EBBLE B EACH

Doorgaans passeert hier dus andere koek. In de showroom lopen we langs een Aston Martin

DB2/4 MKI Coupé (1955) die hier van a tot z werd gerestaureerd. Vervolgens wurmt Bosch me in een Siata met Fiat-techniek uit 1938 waarmee Alfredo Bosi het snelheidsrecord in de categorie tot 500cc wilde aanvallen – wat nooit gebeurde, maar het blijft een unieke auto, die garant staat voor ontzettend veel plezier. Vraagprijs: 375.000 euro.

In de werkplaats bewonderen we twee wereldtoppers: een Jaguar XK120 (1951) met een voor Le Mans gebouwd Belgisch koetswerk van Oblin en

een andere uit datzelfde bouwjaar met koets van Stabilimenti Farina. Beide zijn one offs . De medewerker die de interieurs onder handen neemt, heeft zijn sneakers uitgetrokken. 'Voor het atelier hebben we nooit reclame gemaakt', zegt Swerts. 'Ik had altijd voor twee jaar werk staan. En nog steeds. In de verkoop speelde de toegenomen concurrentie voor ons geen rol. De concurrenten keken altijd naar ons. Als Marreyt zoveel vraagt, dan kunnen wij dat ook, redeneerden ze. Maar het verschil zit vaak in de kwaliteit, en dat ziet niet iedereen. Pas na vijf jaar weet je of een restauratie goed gedaan is. Nu, iedereen maakt fouten. Dan moet je soms onderhandelen. Maar als we in de werkplaats verlies draaiden, maakten we wel winst op een mooie verkoop. Die twee zaken hielden elkaar wat in balans.'

Bij de grote verkopen in de geschiedenis van het huis vinden we zes of zeven stuks van de Bugatti Typ 57, twee Hispano Suiza's en meerdere Ferrari's 250 en Fiats 8V. 'Elk jaar verkochten we twee of drie auto's van een miljoen, soms zes of zeven', zegt Swerts. Zowat twintig jaar geleden werkten hij en Bernard Marreyt

zich internationaal in de kijker met de bouw van de aerodynamische Bugatti T57 Gangloff, op basis van de nooit gerealiseerde, maar wel legendarische plannen van de koetswerkbouwer uit de jaren 30. Op Pebble Beach, het meest vermaarde concours d'elegance ter wereld, werden ze een vaste gast.

Na de intrede van PE Group komt er de komende jaren mogelijk een nieuwe locatie voor de toonzaal en het atelier. 'Het doel: groeien en het bedrijf klaarmaken voor de volgende dertig jaar', zegt Swerts, die meent dat de markt overeind blijft. 'Je kan toch niets doen met je centen', klinkt het. 'Ik heb nu zelf wat geld. Ik ga ook weer auto's kopen. Dat is toch plezant?

Deels investering, deels een manier van leven.'

'Het is kunst op wielen', zegt Bosch. 'Bij velen krijgt de auto een prominente plaats. Soms wordt een bureau ervoor verbouwd.'

Het lijken magere argumenten. Om te beginnen zijn de nodige technici vandaag al bijna onvindbaar. 'De expertise van nonkel Jos die er in de jaren 50 aan had gewerkt, is goeddeels verdwenen', erkent Bosch.

'Ik ben benieuwd hoe dat over pakweg tien, vijftien jaar zal zijn. Opleiden op school lukt niet meer, en ook van vader op zoon gebeurt het steeds minder. Een auto uit elkaar gooien en een carrosserie zandstralen in het veld, zoals ik mocht doen, dat is voorbij.'

'Dat zal ik moeten duwen', klinkt het bij Swerts.

'Ik verwacht dat de komende jaren veel concurrenten verdwijnen. Ik zou willen dat we op een dag nog als enige overblijven.' Bosch lacht. 'Daar ga ik voor', gaat Swerts door. 'Eens tonen hoe het echt moet. En álles: een one-stop-shop , van de instrumenten tot de banden. En ook carrosseriewerk er weer bijnemen. Onze partner is zo oud als ik en heeft er steeds minder zin in.' De vraag is ook of we nog zullen mógen rijden.

'Daar heb ik geen schrik voor', zegt Bosch. 'In sommige Duitse steden is de lage-emissiezone alweer afgeschaft. En als je weet wat er in België aan klassiekers staat, dan weet je ook dat het een economische sector van betekenis is. Er gaat veel geld in om. Ook politici hebben trouwens klassiekers. Van Guy Verhofstadt is dat bekend, maar ook Paul Magnette bezit er heel wat, onder andere een Porsche 356. Kijk ook naar wat de Zoute Grand Prix het voorbije decennium heeft teweeggebracht. Dat event heeft België echt op de kaart gezet. Er komen meer dan 300.000 bezoekers. En de politiek bezwijkt: Brugge en Oostende springen mee op de kar.' 'Momenteel ligt mijn focus op mijn gezin en de verbouwing van ons huis, maar als het kon zou ik het zeker nog aandurven om te kopen. Al wat iconisch is, zoals een Jaguar E-Type of Mercedes 300 SL Gullwing, zal overeind blijven. Ikzelf zie vooral auto's van voor pakweg 1975 als erfgoed. Later kreeg je massaproductie en bandwerk. Dat trekt me minder aan. Maar dat is persoonlijk.'

'De markt zal wel evolueren', zegt hij. 'In prewars geloof ik minder. Daar hangt het rijden nauw samen met zelf kunnen sleutelen, tenzij voor evenementen met technische assistentie. In oldtimers uit de jaren 50 en 60 verwachten mensen meer comfort. Zeker Italianen en Engelsen uit die jaren waren klein. In een XK120 zit je bijvoorbeeld zeer dicht bij het stuur. Maar die auto's maken we aangenaam voor de nieuwe generatie: stoelframes en carrosserie aanpassen, een kleiner stuurwiel en stuurbekrachtiging monteren, de batterij herpositioneren waardoor je meer ruimte krijgt, enzovoort. We maken haast maatpakken. Meestal met de mogelijkheid om ze terug naar originele toestand te brengen.'

O NE - STOP - SHOP

Tekst Bert Voet Foto’s Marreyt Classic Cars

'H ET IS EEN BAAN DIE ENERGIE VERGT . E N HET STOPT NIET BIJ EEN GOEIE BASIS EN VEEL GOESTING . H ET IS HAAST EEN LEVENSSTIJL . D AT MOET IN JOU ZITTEN .’

We take it personally.

Investing together

Mercier Vanderlinden biedt een doordachte en efficiënte aanpak naar vermogensbeheer toe. Door ons familiaal vermogen samen met het uwe te investeren, delen wij dezelfde belangen en worden wij uw partner.

info@mvam.be

T: 03 270 75 75

Lange Lozanastraat 254 - 2018 Antwerpen

COLLECTOR'S ITEM

D E SNELLE SILHOUETTEN VAN A TELIER C IRCOURT

Guillaume Raynaud

Romain Marchand

Guillaume Raynaud (46) en Romain Marchand (45) hebben dit jaar minimalistische schaalmodellen gelanceerd van iconische auto's, made in France . We liepen binnen in de Parijse showroom van Atelier Circourt en gaven onze ogen de kost. 'Op Rétromobile en Le Mans Classic komen vrouwen vaak eerst naar onze stand.'

'Het zijn geen maquettes en al evenmin sculpturen, we spreken van silhouetten.' Het is Romain Marchand die ons ontvangt in de showroom, waarachter ook zijn communicatiebedrijfje is gevestigd. We zien wondermooie, uitgepuurde modellen van onder meer een Porsche 911, een Jaguar D-Type en een Ferrari 250 GT Berlinetta SWB. Al heten de auto's hier '63 SportWagen', '54 Short Nose' en '59 Berlinetta'. Dat heeft met merkenrecht te maken.

Wie dit jaar op Rétromobile in Parijs was, kon de kunstige miniaturen al zien. Na een online prelancering in 2021 brachten Marchand en zijn

kompaan Guillaume Raynaud Atelier Circourt daar voor het eerst naar het publiek. Om de productie op te starten, hadden ze zowat 20.000 euro opgehaald via een crowdfundingactie op Kickstarter. 'Hoewel het mijn werk is, hadden we ook maanden tevergeefs naar een naam gezocht', lacht Marchand.

'Uiteindelijk viel het me op dat Guillaume in de Avenue Circourt woont. Circourt doet denken aan het circuit van Magny-Cours en aan circle court. Al onze materialen komen uit Frankrijk, en ook de volledige productie gebeurt hier.'

Raynaud en Marchand leerden elkaar zowat 25 jaar geleden kennen op de Neoma Business School in Parijs. Later werkte Raynaud altijd in de autosector. In 2014 startte hij een bedrijfje, gespecialiseerd in waargenomen kwaliteit – het geluid waarmee een deur dichtslaat, hoe plastics en andere materialen aanvoelen, enzovoort. 'Hij is een complete autogek', zegt Marchand. 'Ik hou ook van auto's, maar minder fanatiek.'

Mogelijk heeft dat laatste te maken met zijn eerste herinnering aan auto's. 'Die gaat terug tot de Citroën BX waarmee we in de jaren 80 als gezin op vakantie gingen', lacht hij. 'Ik zat dan bijna duizend kilometer op de achterbank achter mijn kettingrokende vader. Doorheen de jaren hadden we

ook een GS, CX en XM. De autovonk sloeg pas over toen Guillaume me op mijn 25ste meenam naar Le Mans Classic. 's Nachts zien en horen hoe de vlammen uit de uitlaatpijpen schoten, was indrukwekkend. Ikzelf heb nu een BMW 325i E30 van 1987, die ik koester als klassieker. Maar sleutelen kan ik niet. Guillaume heeft pas een Lotus Seven gerestaureerd. In zijn garage staat ook een Porsche 993 en een Alfa Romeo Junior Zagato.'

F ERRARI - DESIGNER

Het was in die garage dat ze de aanzet gaven voor wat Atelier Circourt zou worden. 'Het idee kwam voor het eerst ter sprake in juli 2018, op een barbecue bij Guillaume.' Hij had enkele oude speelgoedauto's uit de jaren 40 en 50 in hout. We vonden ze allebei erg mooi. Sculpturen en gedetailleerde maquettes bestonden wel, maar dergelijk minimalistisch, puur, haast artistiek design, dat was er bij ons weten niet meer. De speelgoedauto's waren gebouwd op schaal 1/10. Ook die is nu niet meer courant, maar werd in de

Sportmade.

De nieuwe 911 GT3 RS.

Atleten weten dat voor topprestaties meer nodig is dan perfecte omstandigheden en geluk. Doorslaggevend is de onvoorwaardelijke wil om bij elke training sneller en sterker te worden, want de grootste uitdaging is om onverslaanbaar te blijven. Met die instelling blijft Porsche de grenzen verleggen. Ervaar de nieuwe 911 GT3 RS in optima forma.

13,4 l/100KM | 305 G CO 2/KM (WLTP).

Porsche Centre East-Flanders Kortrijksesteenweg 11 9830 Sint-Martens-Latem

+32 (0)9 282 24 22

porsche@carreramotors.be www.carreramotors.be

Milieu-informatie (K.B. 19/03/2004): www.porsche.be

Adverteerder/V.U.: D’Ieteren N.V., Porsche Import, Vincent Struye, Maliestraat 50; 1050 Elsene, KBO BE 0466909993. Contacteer uw concessiehouder voor alle informatie over de fiscaliteit van uw voertuig.

jaren 50 en 60 in de auto-industrie wel vaker gebruikt voor vorm- en stijlstudies.' Hij toont een beeld van Ferruccio Lamborghini met zo'n schaalmodel.

Ze kochten een vijfassige freesmachine en in de garage gingen ze aan de slag met massieve blokken beuk en aluminium. 'Het duurde maanden voor we enigszins met de machine overweg konden', lacht Marchand. 'We begrepen al snel dat het een metier op zich is. Wijzelf zijn er nooit in geslaagd een hele auto te maken. Vervolgens hebben we ons dan maar tot het externe atelier AMA gewend.'

Als modeller trokken ze Giovanni Doglioli aan: een getalenteerde autodesigner die onder meer voor Ferrari heeft gewerkt. 'Samen met Guillaume vertrekt hij van een wit blad. Van die schetsen wordt vervolgens een 3D-model gemaakt, en daarna een eerste prototype. Uit respect voor de industriële vormgevers die de auto's ontworpen, streven we ernaar om zo dicht mogelijk bij dat oorspronkelijke design te blijven. We vertrekken van foto's of plannen die we opvragen bij de constructeurs en maken eerst een exacte replica. Daarna doen we soms wel wat detailaanpassingen, om vormaspecten beter te laten uitkomen op het schaalmodel. Zo werd het dak van de 59 Berlinetta iets verhoogd. De cockpit is normaal een beetje smaller. Nu lijkt de auto iets gespierder.'

Nadat bekwame vakmannen de freesmachine op het beukenhout of aluminium hebben losgelaten, gebeurt

de afwerking en het polijsten van de oppervlakken met de hand. De klant kan de kleur kiezen, net als eventuele racenummers, matte of glanzende velgen, en banden in kunststof of metaal – die al dan niet beweging suggereren.

Ook het spuitwerk gebeurt handmatig. 'Daarvoor schakelen we doorgaans de specialist Fabrice Cana in', vertelt Marchand. 'Hij werkt met een spuitpistool en airbrush. Maar intussen doen we ook een beroep op illustratoren en kunstenaars die unieke art cars maken. Zo werken we vaak met de kunstschilder

Yahn Janou, die geregeld auto's in beweging schildert. Snelheid suggereren is een techniek op zich. Filipo, een knettergekke artiest, creëerde een Jaguar voor Le Mans Classic. Ook Ricardo Santos verwerkt vaak auto's in zijn illustraties. Zijn art car was online in twintig seconden verkocht. Voorts zijn er de Parijse illustratrice Sabrina Chess, de street artist Arthur Hoffman en kunstschilder Virginie Caillet. De interieurdesigner Tristan Hauer ontwerpt vaak luxueuze hotelkamers en is gespecialiseerd in bijzondere materialen. Met hem werken we aan een exclusieve serie van twaalf Jaguars in esdoorn. En Galery Spinzi in Milaan zal tien stuks van de Porsche 911 SC commercialiseren. Er staat een echt exemplaar in de galerie.'

Dergelijke partnerships voor kleine, exclusieve series met een esthetische meerwaarde willen ze vaker doen. 'Veel artiesten hebben iets met auto's', zegt Marchand. 'Tristan Hauer is autogek. Hij heeft een maquette van Ferrari in zijn kantoor. Sommigen houden ook gewoon van de vorm. Het D-Type is een bijzonder esthetisch object. Met een moderne sportwagen zouden velen wellicht minder graag aan de slag gaan.' Ze denken ook aan grotere stukken. 'Maar zeker niet kleiner: het moet voldoende massief zijn.'

Intussen zijn er ook een Mercedes-Benz 300 SL Gullwing en een Ford GT40. Een Porsche 356 en een Jaguar E-Type zitten in de pijplijn. Voor elk type beperken ze de productie tot vijftig exemplaren in hout en twintig in aluminium, los van de art cars. De basisprijs bedraagt 1.800 euro. Voor een uniek exemplaar van een kunstenaar in aluminium gaat dat tot 4.800 euro. ‘Op Rétromobile stonden tien stuks, we verkochten er zes', zegt Marchand trots.

Tot dusver brachten ze een zestigtal silhouetten aan de man, ook aan Belgen. Uiteraard zijn autominnaars de eerste klanten. 'Toen we exposeerden bij de affichegalerist Elbé op de Boulevard Saint-Germain werden we gebeld door een grote verzamelaar, die meteen verschillende exemplaren bestelde. En pas leverden we een Porsche bij een man die vijftig werd, in dezelfde kleur als de auto in de garage: een cadeautje van zijn vrouw. Vaak komen vrouwen overigens éérst naar onze stand op Rétromobile en Le Mans Classic, waarna ze er hun man bij roepen. En er zijn ook mensen die gewoon een mooi, decoratief object willen. Van bij het begin was het de bedoeling om ons niet alleen in de stereotiepe microkosmos van autoliefhebbers te begeven.'

Op aanvraag creëerden ze voor een verzamelaar ook al eenmalige silhouetten. 'Of we een BX zouden doen, weet ik niet', lacht Marchand. 'Het moet een interessante auto zijn. Maar het wordt wel tijd dat we ook een Frans icoon aanbieden. We dachten aan een Alpine, maar die is niet erg mooi. Misschien wordt het een Citroën DS of SM.'

E ENMALIGE SILHOUETTEN

Tekst Bert Voet Foto’s Rémi Dargegan

‘U IT RESPECT VOOR DE INDUSTRIËLE VORMGEVERS DIE DE AUTO ' S ONTWORPEN , STREVEN WE ERNAAR OM ZO DICHT MOGELIJK BIJ HET OORSPRONKELIJKE DESIGN TE BLIJVEN

.’

CARDOK AUTOLIFTEN - PARKEREN IN STIJL

Stijlvol wonen vraagt om een unieke parkeeroplossing. Een innovatief concept zonder storende impact op het landschap en met maximale bescherming van het wagenpark.

Bij CARDOK hebben ze hiervan hun vak gemaakt, met highend autoliften en parkeersystemen voor alle personenwagens, grotere luxewagens en SUV’s. Maak kennis met Zwitserse precisie die fraaie architectuur alle eer aandoet.

Ondergronds parkeren zit in de lift bij residentiële woningen en met reden. Sommigen kiezen ervoor omwille van stedenbouwkundige of esthetische redenen, anderen om de parkeerplaats te verdubbelen of de garage

optimaal te benutten. CARDOK heeft voor elke situatie een gepasteoplossing. Het is het neusje van de zalm op vlak van veiligheid, kwaliteit en robuustheid.

Het biedt ook zekerheid voor exclusieve wagens. In verlaagde positie loopt het bovendek gelijk met de grond en sluit het naadloos aan op de omgeving, met een solide stalen lid dat onbevoegde toegang verhindert. Ideaal voor de mancave.

De parkeersystemen van CARDOK zijn van Zwitserse topmakelij en dat merk je aan elk detail, welke uitvoering je ook wenst. Voor elke oplossing geldt: de mogelijkheden voor design en afwerking zijn quasi onbeperkt.

Er zijn standaardmaten beschikbaar, maar meestal krijgt een CARDOK volledig vorm in overleg met de klant en in de gewenste RAL-kleur.

Een verwarmingstoestel, ontvochtigingssysteem, LEDverlichting, dubbele lift, groenbedekking, aquadrain … niets is te gek.

Parkeren met CARDOK is een exclusieve parkeerbelevenis. Een ervaring die begint met een vernuftig design en vakkundige installatie door CARDOK Benelux, gevestigd te Herentals. Een gevoel dat doorgetrokken wordt in Service met een grote S, waarbij de gebruiker kan kiezen voor een jaarlijks proactief onderhoud.

Het resultaat: een slimme, hoogwaardige en veilige parkeeroplossing om nóg meer te genieten van het leven. Vele referenties zijn alvast een bron van inspiratie voor menig architect en bouwheer.

CARDOK BENELUX

NOORDERVAART 43

2200 HERENTALS

+32 (0)14 41 55 35 INFO@CARDOK-BENELUX.COM WWW.CARDOK-BENELUX.COM

DE COLLECTIONEUR

Frans van Haren

In het Nederlandse Druten bracht Frans van Haren (65) een van de meest uitzonderlijke autocollecties van Europa samen. Meer nog, sinds kort is de verzameling publiek toegankelijk. We trokken ernaartoe en serveren u een selectie.

Oh boy. Dat is het enige wat je kan denken als je binnenkomt. We ontwaren naar schatting 150 auto's. De emblemen van Ferrari, Alfa Romeo, Porsche, Aston-Martin en al wat je maar kan bedenken vliegen ons om de oren. We zien ook aparte dingen, zoals een tractor van Lamborghini en twee studiemodellen van Lotus: de M200 (1991) en Etna (1984). Voorts een schare microcars en veel amfibieën, waarbij een hele rij exemplaren van de Gibbs Aquada, een project van de Nieuw-Zeelandse miljardair Alan Gibbs. 'Richard Branson heeft er ook een', zegt Emiel Janssen, die ons verwelkomt. 'Heeft een Rover V6-motor en gaat als de brandweer over het water. Prijskaartje: 150.000 euro.'

We hebben ons vergist, zo blijkt. Dit is de verkoopafdeling. Het privé-gedeelte is op de

bovenverdieping, en minstens even groot. Lieve autohemel is wat ons nu te binnen schiet, terwijl het resultaat van dertig jaar verzamelen voor onze ogen verschijnt. 'Af en toe wordt een auto uit de privécollectie verkocht', zegt Janssen. 'Maar er komen er meer bij. De collectie groeit dus. En sommige auto's zullen nooit worden verkocht.'

Het enorme pand aan het water dateert van 1973. Tot het faillissement in 2009 was de meubelboulevard Trio Woonplaza er gevestigd. Frans van Haren kocht het in eerste instantie om er evenementen te organiseren. Maar hij herdoopte het tot Metropole en bracht er enkele jaren geleden zijn enorme autocollectie in onder – eerder stonden zijn auto's op verschillende locaties. In februari besliste hij de

'Z IEHIER , DE DUURSTE AUTO VAN N EDERLAND .'

collectie open te stellen voor het publiek. 'Hij werd continu lastiggevallen door mensen die de auto's wilden zien', zegt Emiel Janssen. 'En meneer Van Haren is zelf ook een liefhebber die graag naar andere collecties kijkt.'

Het is Janssen die ons zal rondleiden. Hij is de manager van het museum en de evenementen. Van Haren is er zelf ook, maar de gezette figuur met grijze haardos blijft op de achtergrond. 'Ik kom niet graag in de publiciteit', is het enige wat hij zich laat ontvallen.

F ERRARI C LASSICHE

Janssen is hier pas enkele maanden aan de slag. Eerder verkocht hij klassieke auto's bij Potomac Motors, dat begin dit jaar samensmolt met Metropole Classics. 'De meeste auto's in deze collectie kende ik al.' Het is wat je een eclectische collectie noemt. Er zit geen lijn in. 'Een oldtimermuseum kan je dit niet noemen, het is veeleer gewoon een automuseum', zegt Janssen. Al is 'gewoon' hier wat ongelukkig gekozen. Hij bedoelt dat er ook moderne auto's staan. Wat te denken van een Ferrari F12 Tour de France (2016) en een 599 GTO (2011). Of een verlengde, open Mercedes-Maybach G650 Landaulet (2018) met een V12-motor van zes liter, de eerste van 99 gebouwde exemplaren. Wat een ordinaire taxi lijkt, is dat uiteraard niet. Het betreft een Mercedes-Benz E500 (1992) met achtcilinder, destijds ontwikkeld in samenwerking met Porsche.

Daarmee hebben we meteen twee merken die Frans van Haren nauw aan het hart liggen. En wat Mercedes-Benz betreft, zien we niet een maar twee exemplaren van de 600 Pullman. 'De “korte” (1977) was van de president van Gabon en is gepantserd. De lange (1969) heeft radio, televisie en stromend water.' Een 300 SL Gullwing (1955) is in concoursstaat, slechts deels gerestaureerd en met originele kofferset. In lichtblauw en met groen interieur is het een bijzonder mooi exemplaar. De auto nam deel aan het Concours d'Elegance Schloss Dyck. Erachter staat de 300 SL Roadster.

Een Ferrari 512 BBi (1984) staat vlakbij een Ferrari 275 GTB Berlinetta (1965), een van de zestig geproduceerde exemplaren met aluminium body , lange neus en een al even lange racehistoriek. De auto werd in 2014 gerestaureerd met Ferrari Classiche-certificaat. Zeer waardevol dus. Er vlakbij: een compleet gedocumenteerde 250 GT Coupé (1958) met een koetswerk van Pininfarina en tal van op maat gemaakte bijzonderheden, zoals de speciale voorzijde: zonder badge maar met een verchroomd steigerend paard en dito Ferrari-opschrift in letters. De auto won tal van concours en kan er nog steeds zo naartoe.

Er staan wel meer Italiaanse volbloeden. Zoals twee Maserati's: een Sebring 3.7 Coupé (1966) en een Ghibli 4.9 SS (1971). Alfa-Romeo is een grote passie van Van Haren. We zien een Montreal (1972). 'Met airco – heel uitzonderlijk', preciseert Janssen.

'L ANGE TIJD LEKEN VOOROORLOGSE AUTO ' S NIET MEER INTERESSANT – IK KREEG ZE NIET VERKOCHT . N U WORDT HUN SCHOONHEID WEER GEWAARDEERD .’

Verderop een bijzondere Giulia Sprint Speciale (1963) en een ongerestaureerde Giulietta Spider (1962) met een door de zon gebakken koetswerk 'Maar hij rijdt nog', zegt Janssen. 'Met bijna alle auto's wordt gereden, voornamelijk door meneer Van Haren zelf. Hij belt dan: of we deze of gene auto eens kunnen klaarzetten.' We verlekkeren ons al op de lange rij vooroorlogse Alfa's die we verderop ontwaren.

Kopen en verkopen doet Frans van Haren zelf. Veel auto's kocht hij op veilingen. Maar hij krijgt er ook geregeld aangeboden. Ook unieke stukken zoals de Fiat 1100 TV Padovan (1948), een studiemodel met uitzonderlijke aerodynamica. 'De achtervleugel keerde later terug in de formule 1. En als je het autootje ziet, zou je het niet geloven, maar iemand van 2 meter past erin.'

R IJKSWACHT

'Bezoekers hebben vaak geen idee waar ze achteloos voorbijlopen', zegt Janssen. Hij wijst naar de witte Pegaso Z-102 Touring Berlinetta (1954), die veel meer is dan een bloedmooie auto. Van het Spaanse merk werden tussen 1951 en 1958 niet meer dan 84 stuks geproduceerd. Dit exemplaar heeft een koetswerk van Touring. Aangedreven door een achtcilinder en goed voor een top van 243 kilometer per uur werd hij in 1950 beschouwd als de snelste productie-auto ter wereld. De ingenieur, designer en manager Wilfredo Richart was erop gebrand Enzo Ferrari uit te dagen. Als Ferrari’s paarden zouden springen, dan zouden de Spaanse paarden vliegen, suggereerde de merknaam. Daarvoor moesten de bolides wel het dubbele kosten.

Een van de minst dure auto's in de collectie is de Lotus Elan +II (1973). Maar wel bijzonder, met het gespikkelde dak. 'Origineel zo geleverd', verzekert Janssen. De auto werd nooit gerestaureerd, komt van de eerste eigenaar, heeft 53.000 kilometer op de teller en is in topstaat. Het brengt ons bij Engeland. 'Toen ik hier arriveerde, stond alles door elkaar', zegt Janssen. 'Ik heb de nationaliteiten samengebracht.' Hij toont een Healey Silverstone Briggs Cunningham (1949), een AC Bristol Roadster (1957) en de allerlaatste AC Aceca Coupé (1962) die de fabriek verliet en

de enige in deze unieke, groene lak, die origineel is. 'Mevrouw Ellis, de eerste eigenaar, wilde 'm zo, maar heeft er niet vaak mee gereden', lacht hij. Ook groen, en zeer uitzonderlijk, is de Arnolt-Bristol Bolide Roadster (1954). De in Chicago gevestigde industrieel Stanley ‘Wacky’ Arnolt bouwde wellicht 142 exemplaren, waarvan twaalf verloren gingen in een fabrieksbrand. Naar schatting blijven er zo'n zeventig over.

Verderop: een Porsche 911 Targa (1976) van de Belgische rijkswacht, met originele RS-motor én zwaailicht. Wel vreemd: er staat slechts

6.533 kilometer op de teller, terwijl net die auto's bekend staan voor hun astronomische kilometerstanden. 'Klokje rond, misschien', suggereert Janssen. Er staat ook een hele rij 356's, waarbij een op en top gerestaureerde 356A (1956) met alu koetswerk. Voorts twee Karmann Ghia's en een hele rij Sambabussen. 'Die vindt iedereen zo mooi, maar ze rijden voor geen meter', zegt Janssen. 'Mensen willen ermee reizen, maar ik heb er een van Breda naar hier gereden: je zit alleen te sturen.'

We turen nog naar twee exemplaren van de Golf I GTI (1982, 1984) en een Golf Country (1991) in slechte staat. 'Dat is een van de weinige auto's waarmee hij nooit rijdt', lacht Janssen. Er is ook een Citroën SM (1973) in goede, originele staat met amper 53.100 mijl op de teller, maar ook meerdere 2pk's, waarbij een Sahara (1961), de versie met ' suicide doors ', een extra motor en versnellingsbak, en twee benzinetanks onder de voorstoelen. 'Inmiddels ook een ton waard', zegt Janssen.

B IJVANGST

Ook Japan is vertegenwoordigd. 'De Mazda Cosmos 110 S Coupé (1967) had de eerste wankelmotor van het merk. En de Datsun 240Z Coupé (1973) is beter dan origineel. De meeste auto's worden gerestaureerd en gedocumenteerd aangekocht, maar we hebben daar ook zelf drie, vier mensen voor in dienst', zegt Janssen. Ons oog valt op een Datsun 16J Hardtop (1976) met sponsoring van Van Haren Beton. De eerste rallywagen die Frans van Haren sponsorde, blijkt. Hij werd gedoneerd aan het museum, vertelt Janssen.

Er is overigens ook een vrachtwagencollectie. 'Dat begon toen hij jaren terug op een beurs zijn eerste vrachtwagen kon terugkopen', aldus Janssen. 'Die liet hij in de bedrijfskleuren spuiten. Geleidelijk werd het een nevenverzameling. Ze worden hier opgeknapt en gespoten.'

'De motoren en brommers zijn vaak bijvangst', gaat hij door. 'Als je een auto echt wil, moet je er soms andere bijnemen. Soms doet hij een bod op een collectie als geheel.'

C HRISTOFFEL

'Concours op zich interesseren mij niet zo', zegt Janssen enigszins verrassend. 'Wel de verhalen bij de auto's. Dit is de enige Mercedes-Benz 540 K Cabriolet A (1941) die in Duitsland de oorlogsbombardementen overleefde. Hij heeft een zeldzame vijfversnellingsbak. Later is hij naar Finland, Zweden en vervolgens Amerika verhuisd. Daar liet de nieuwe eigenaar hem in deze kleur schilderen – dat mag je letterlijk nemen. Zoals je ziet, is het zeer rudimentair gedaan. Alleen de zittingen werden in de jaren 50 gerestaureerd. Hij bleef vijftig jaar in dezelfde familie. Vervolgens kwam hij terug naar Europa.'

De prewars in deze collectie zijn vrij indrukwekkend. Er is een replica van de allereerste Mercedes-Benz, gebouwd op basis van de originele tekeningen.

'Het vehikel waarin Bertha Benz volgens de overlevering in 1886 het allereerste autoritje maakte, en benzine haalde bij de apotheek', zegt Janssen. 'En dit is de allereerste raceauto van Mercedes-Benz.' Hij wijst naar de Simplex 65 HP Two Seater Raceabout (1908). 'Deze kwam af fabriek met een Sint-Christoffel in het dashboard. Dat wilde zeggen: zonder overleef je het niet', lacht hij. 'De SSK “Black Bear” (1929) behoort tot de topdrie in de collectie. Het slangenleer is origineel.' Dit is de laatste auto die Ferdinand Porsche ontwierp voor Mercedes-Benz. Er werden iets meer dan dertig exemplaren gebouwd, waarvan er wellicht nog vier of vijf overblijven. Dat één daarvan in handen is van Ralph Lauren, zegt genoeg.

'Lange tijd leken vooroorlogse auto's niet meer

interessant – ik kreeg ze niet verkocht', zegt Janssen. 'Nu wordt hun schoonheid weer gewaardeerd. Voor mij is het wel nog wat moeilijk. Ik moet ze nog leren kennen. En er meer mee rijden.' Hij lacht. 'Als je de Bentley 4½ Litre Le Mans Sports (1929) start, word je bang. Wat een herrie! Ook deze auto is origineel en behoort tot de top vijf binnen de collectie. Hij heeft op Pebble Beach gestaan. The Bitch , noemden de eerste eigenaars Jill en William “Bummer” Scott hem. Over de blauwe De Dietrich 16 hp (1902) werd pas een boek geschreven. Die werd nieuw besteld door Hon Rupert Guinness – de brouwer, jawel – en had eerder slechts vier eigenaren. Die gaat elk jaar naar de London to Brighton Veteran Car Run.'

Er is een van oorsprong Belgische BMW 327 Sport Cabriolet (1940) en een 328 Cabriolet (1938). 'Toprestauraties, maar niemand ziet ze staan', zegt Janssen. De wondermooie 328 Sports Frazer Nash (1939) was enkele jaren geleden te zien op de Mille Miglia. 'De Itala Grand Prix Car Floretta (1908) lekt als een zeef. Hiermee hebben een heleboel legendes gereden. Die auto won alles. Het is de enige overblijvende van drie gebouwde exemplaren. We lopen nog langs een Bandini 750 Sport Internazionale Saponetta, een wondermooie roadster met een leeggewicht van 350 kilo die in 1957 deelnam aan de Mille Miglia en waar ook Ilario Bandini zelf mee

heeft gereden. Hoe dichter je het autootje met een motor van 750cc nadert, hoe kleiner het wordt.’

S CUDERIA

De allerbijzonderste hebben we alleen nog maar vanuit onze ooghoeken gezien. Van Haren heeft een hele rij vooroorlogse Alfa Romeo's, waarbij een 6C 1750 SS Competition Tourer (1929), 6C 1750 Gran Sport (1930), een 6C 1750 GT Zagato Spider (1931), een 6C 1750 GTC (1931) en een 6C 2300 Pescara Spider (1934) die recentelijk bij Dino Cognolato van Carrozzeria Nova Rinascente in Padove werd

herbouwd in de oorspronkelijke Zagatostijl, op het een origineel chassis. Stuk voor stuk uiterst zeldzame auto's met een rijke (race)historiek, en vaak prijzenkapers op wereldvermaarde concours zoals dat van Pebble Beach. 'Van de 8C 2300 Lungo Le Mans (1932) zijn er drie op de wereld', zegt Janssen.

De absolute uitsmijter is 8C 2900 A Botticella (1936). Het steigerende paard dat we op de voorkant ontwaren, bevestigt wat we vermoeden: de auto behoorde ooit tot de Scuderia Ferrari, waar Enzo Ferrari piloot en later racedirecteur was voor hij in 1947 zijn eigen merk oprichtte. De autohistoriek

en -heroïek spat ervan af. 'Van deze auto werden zes exemplaren gebouwd’, zegt Janssen. 'Drie daarvan namen in 1936 deel aan de Mille Miglia, waar ze de eerste drie plaatsen bezetten. Dit is de enige overlevende. Op YouTube staat een filmpje waarin de “professionele petrolhead ” Sjoerd van Stokkum er een waarde van 30 tot 35 miljoen euro op plakt. Ik zeg niet dat dat klopt, maar het is wel de duurste auto in Nederland.'

Frans van Haren kocht de auto op een veiling. Het mooie is dat hij hem ook echt gebruikt. Tijdens rally's zoals de Mille Miglia of events van wereldformaat zoals Pebble Beach, maar ook gewoon voor een ritje op de openbare weg. En hij blijft in zijn heerlijke jus. 'We mogen hem zelfs niet poetsen', lacht Janssen.

De auto zou goed zijn voor iets meer dan een derde van de totale waarde van de collectie. Of die samenblijft als Frans van Haren het rijke leven ooit inruilt voor het eeuwige niets, is vooralsnog onduidelijk. 'Hij heeft één dochter, maar zij is niet geïnteresseerd in auto's.'

Tekst Bert Voet Foto’s Sian Loyson

'C ONCOURS OP ZICH INTERESSEREN MIJ NIET ZO . W EL DE VERHALEN BIJ DE AUTO ' S .’

THE NEW