Essay
Als witte stranden drijfzand worden ‘Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld’, aldus Artikel 1 van de Grondwet. Maar het Koninkrijk omvat niet alleen Nederland, en helaas is ook niet iedereen er gelijk. In het Caribische deel van de Nederlanden is de situatie, ondanks het uiterlijk van de eilanden, allesbehalve paradijselijk. Hoewel de eilanden formeel geen koloniën meer zijn, trekt Nederland er achter de schermen nog altijd aan de touwtjes. En dat gebeurt niet altijd in het belang van de eilandbewoners.
Tekst Lucca de Ruiter Beeld Oscar Slagveer
A
fgelopen maart diende het eiland Sint-Maarten een petitie in bij de Verenigde Naties waarin Nederland beticht wordt van neokoloniaal gedrag. Nederland zou zich racistisch hebben opgesteld bij het verstrekken van coronahulp. Hoewel Nederland zich graag presenteert als een welwillende vriend van de voormalige koloniën, is de werkelijkheid minder rooskleurig. De reactie van de regering op de petitie was snoeihard; de beloofde coronasteun voor Sint-Maarten is inmiddels opgeschort. De Nederlandse ‘VOC-mentaliteit’ blijkt ook na de onafhankelijkheid van de eilanden nog springlevend. Na de Tweede Wereldoorlog benoemden de Verenigde Naties het ‘respect voor het principe van gelijke rechten en
zelfbeschikking der volkeren’ als één van hun basisdoelstellingen. Alle landen die nog koloniën bezaten moesten ervoor zorgen dat deze begeleid werden naar onafhankelijkheid. Maar ons kleine kikkerlandje besloot daar niet helemaal aan mee te werken. Nederland sloot een aparte overeenkomst met de Caribische eilanden, het zogeheten koninklijk statuut, waardoor de eilanden niet helemaal onafhankelijk werden, maar deel uit zouden blijven maken van het Koninkrijk. Een dergelijke overeenkomst is nauwelijks gelijkwaardig te noemen; de eilanden waren nog sterk afhankelijk van Nederland, en hebben dus onder druk moeten instemmen. Dit zou volgens Nederland in het belang zijn geweest van de eilanden zelf, die nog niet ‘klaar’ waren om onafhankelijk te worden. Vanaf 2010 kwam er iets meer ruimte voor autonomie. Drie eilanden, Curaçao, Aruba en Sint-Maarten, gingen verder als afzonderlijke landen binnen het Koninkrijk met een eigen regering. Bonaire, Sint-Eustatius en Saba werden bestempeld als ‘bijzondere gemeenten’ van Nederland. Doordat deze gemeenten ‘bijzonder’ zijn, kan de Nederlandse overheid telkens besluiten of ze wel of niet mee worden genomen in bepaalde regelingen en wetten. In de praktijk heeft een inwoner van Saba daardoor minder rechten dan een Tilburger.
De Nederlandse regering houdt haar portemonnee liever in de zak Dit is met name het geval op het gebied van sociale voorzieningen. Huurtoeslag, zorgtoeslag en uitkeringen zijn in Nederland goed geregeld. Voor de bijzondere gemeenten kon echter niet meteen vastgesteld worden hoeveel geld er nodig was om minimale bestaanszekerheid te creëren. Dat sociale minimum werd pas acht jaar later vastgesteld, nadat het College voor de Rechten van de Mens de Nederlandse regering op de vingers tikte en haar ervan beschuldigde de eilandbewoners te behandelen als tweederangsburgers. Toen het sociale minimum eenmaal werd vastgesteld door het kabinet, bleek ongeveer 40% van de huishoudens in de bijzondere gemeenten een lager inkomen te hebben dan nodig is om in
12
Tijdschrift Cul
