Essay
Als ik de baas zou zijn van het journaal Hoe de media voor een
realistisch beeld van de werkelijkheid moeten zorgen
Kinderen voor Kinderen schreef er in 1984 al een lied over: ‘Als ik de baas zou zijn van het journaal, dan werd het nieuws meteen een heel stuk positiever.’ In 37 jaar is er niet veel veranderd: als je een nieuwssite opent, word je meteen overspoeld door negatieve nieuwsberichten. Deze negativiteit richt meer schade aan dan je zou denken. Gelukkig is er ook goed nieuws: journalistiek kan namelijk anders. Het is tijd voor constructieve journalistiek.
P
ushberichten van de NOS-app, het journaal op de radio, een nieuwsuitzending op televisie. Het nieuws is altijd overal. Zelf heb ik een tijd geleden besloten om de NOS-app te verwijderen, maar tijdens het werken op mijn laptop check ik de NOS-site nog regelmatig. De koppen zijn meestal negatief: ‘Zorgen bij Gommers over het aantal IC-opnames’. Of: ‘Tientallen gewonden bij veldslag in Jeruzalem’. Ik word er niet bepaald vrolijk van. Om haar dosis nieuws te beperken, heeft mijn moeder zichzelf restricties opgelegd: alleen aan het begin van de avond mag ze even kijken. Nieuws lijkt bijna een nieuwe verslaving te worden. Dat is niet eens zo gek, omdat er bij het lezen of horen van nieuws een lichamelijke reactie optreedt, waar je lichaam steeds meer gewend aan raakt. Negatieve nieuwsberichten zorgen voor de grootste trigger. Hierbij ontstaat er een stressreactie in het lichaam. Bij het zien van een overzicht aan nieuwsberichten zal je het snelst klikken op een negatieve nieuwskop. Dit komt door de negativity bias van het brein: negatieve berichten blijven langer hangen, omdat ons brein ons van nature wil behoeden voor gevaar. De media spelen bij het vormgeven van nieuws in op deze emotie die ontstaat wanneer je een negatief nieuwsbericht hoort of leest. Hoe meer emotie er opgewekt wordt bij de lezer of kijker, hoe beter. Negatieve berichten worden namelijk vaker gedeeld en gelezen en zorgen dus voor meer winst. De tendens in de journalistiek is daarom ook: goed nieuws is geen nieuws. Slecht nieuws is de uitzondering, de afwijking van het normale. Daarbij richt de journalistiek zich vooral op conflict, de kwalen van de samenleving en negativiteit. De media geven
24
Tijdschrift Cul
Tekst Hannah Visser Beeld Daniëlle Kronenburg
ons als het ware een verslaving aan stresshormonen en een slechtere gemoedstoestand, want negatieve berichten hebben een negatief effect op ons humeur. Maar dat is niet het enige probleem; er is nog iets veel groters aan de hand: door de media ontstaat er een onrealistisch beeld van de werkelijkheid. Er gaat ook een heleboel wél goed, waar je niks van hoort. Dit onrealistische, negatieve beeld van de werkelijkheid heeft invloed op ons denken en doen. Als je de wereld bekijkt door een negatieve bril, word je automatisch achterdochtiger. Er wordt een eigen realiteit gecreëerd, waarin angst en onveiligheid de overhand hebben.
Hoe meer emotie er opgewekt wordt bij de lezer of kijker, hoe beter Mijn moeder en ik zijn niet de enige die zich steeds meer afwenden van het nieuws. Uit onderzoek van persbureau Reuters en Oxford University blijkt dat 27% van de Nederlanders het nieuws vaak of soms ontwijkt. Rolf Dobelli, schrijver van het boek Het Nieuwsdieet, kijkt zelf al jaren geen nieuws meer. Hij is er een gelukkiger mens van geworden, zegt hij. Andere voordelen van een nieuwsdieet zijn volgens Dobelli dat hij veel meer tijd heeft en dat hij beter is geworden in langere stukken lezen. De korte nieuwsberichten trainen de hersenen om korte stukken te lezen en deze verliezen hierdoor de functie om lange stukken te lezen.
