timof comics i The Jim Henson Company z duma, prezentuja,
Scenariusz JIM HENSON i JERRY JUHL Ilustracje
Kolory IAN HERRING i Font zaprojektowal- DERON BENNETT , na podstawie odrecznego pisma JIMA HENSONA
Dodatkowy tusz TERRY PALLOT, ANDY BELANGER, NICK CRAINE, WALDEN WONG i CAMERON STEWART Dodatkowe kolory JORDIE BELLAIRE i KALMAN ANDRASOFSZKY Dodatkowa pomoc artystyczna MICHELE ASSARASAKORN Archiwistka The Jim Henson Company KAREN FALK Redaktor pierwodruku (w wydawnictwie Archaia) STEPHEN CHRISTY Zastepca redaktora pierwodruku (w wydawnictwie Archaia) CHRIS ROBINSON Tlumaczenie: MACIEK DREWNOWSKI Liternictwo: ROBERT SIENICKI | FIRMA BELEGO
W tle wykorzystano fragmenty scenariusza Jima Hensona, które postanowiliśmy pozostawić w oryginalnej formie.
Specjalne podziękowania dla Briana Hensona, Lisy Henson, Jima Formanek, Nicole Goldman, Maryanne Pittman, Melissy Segal, Hillary Howell, Jill Peterson, Justina Hildena, Jennifer Nicholas, Joshuy Peacha i ekipy Jim Henson Company, Dany Christy, Sany Amanat, Jukie Chan, Yessenii Rodriguez Moreno, Becki Kinzie, Joego LeFavi, Irmy Kniivila, Alexa Herringa, Sakiko Ury, Allyson Yang, Davida Ramzy, Michała Miernika oraz dla Adama Radonia i Dominiki Czapskiej z Międzynarodowego Festiwalu Komiksu w Łodzi za ich ciepłe przyjęcie i gościnność podczas tworzenia tej książki.
TM
TM
TM
Wydawca: www.timof.pl © timof i cisi wspólnicy 2014 ISBN: 978-83-63963-33-0 Printed in Poland Druk: Zakład Poligraficzny STS Wydanie I Warszawa 2014
JIM HENSON’S TALE OF SAND is ™ & © 2014 The Jim Henson Company. JIM HENSON’S mark & logo, TALE OF SAND mark & logo, characters, and elements are trademarks of The Jim Henson Company. All rights reserved. All photographs © The Jim Henson Company. Archaia™ and the Archaia logo™ are trademarks of Boom Entertainment, Inc., registered in various countries and categories. Copyright for Polish edition © 2014 by timof i cisi wspólnicy. All Rights Reserved. Originally published in English by Archaia, a division of Boom Entertainment, Inc.
Projekt graficzny książki: Eric Skillman.
WSTEP , Jim Henson zaczął wyrażać swą twórczą wrażliwość za pomocą ołówka i papieru, akwareli i scratchboardu. Oprócz prac zadawanych na szkolnych zajęciach plastycznych rysował komiksy i projektował grafiki do publikacji szkolnych, a także plakaty i programy dla szkolnego teatru. W 1954 roku, gdy miał 17 lat, zauroczenie Jima telewizją zaprowadziło go na wymagające użycia lalek przesłuchanie do programu dla dzieci, więc przeniósł się do świata trzech wymiarów, wykorzystując skrawki tkanin, tworzywa sztuczne i drewno. Tak rozpoczęła się wieloletnia kariera, w czasie trwania której za pomocą lalek na ekranie opowiadał historie, bawił, uczył i przekazywał idee. Praca Jima w latach 50. XX wieku skupiała się na opracowywaniu i odgrywaniu postaci stworzonych do programu Sam and Friends i na potrzeby reklam telewizyjnych. Jednocześnie jego aktywna wyobraźnia i kreatywność doprowadziły do poszukiwania innych form artystycznego wyrazu, zwłaszcza na kliszy. Nabył aparat Polaroida i eksperymentował z nim, chwytając obraz odbitego światła świecy, ruchu ulicznego czy cieni drzew. Manipulował zdjęciami, dodając koloru lub rozmazując je podczas wywoływania. Jim używał również Polaroida do dokumentowania żonglerki albo jazdy na rowerze swojego brata. Fotografował też swoich przyjaciół z Uniwersytetu Maryland, kiedy występowali na scenie na tle zaprojektowanej przez niego scenografii. Dążył do uzyskania efektu wizualnego lub uchwycenia ruchu, a kilka lat później kupił kamerę 16 mm firmy Bolex, by zacząć tworzyć obrazy ruchome. Teraz mógł wykorzystać pomysły, które miał w głowie, i przelać je na film z dodaną ścieżką dźwiękową, wykazując swą wnikliwą świadomość relacji między dźwiękami i obrazami. Mógł sprawić, że jego obrazy się poruszały, jednocześnie nasycając je muzyką i poezją. W latach 60. twórczość Jima eksplodowała, prowadząc go w kilku kierunkach. Jego praca z lalkami rozszerzała się na dłuższe projekty i zdobywała publiczność na poziomie krajowym. Jego reklamy telewizyjne wydłużyły się z ośmiu do sześćdziesięciu sekund i przedstawiały rosnącą różnorodność postaci i scenerii. W sferze filmu Jim patrzył dalej niż ukochane w dzieciństwie animacje Disneya, w stronę innowacji Johna Hubleya i Normana McLarena, którzy za pomocą niekonwencjonalnych technik wizualizowali na filmie abstrakcyjne idee. W lecie 1960 roku Jim kupił wyrafinowane stanowisko do animacji i zamontował je w domowym warsztacie, który dzielił z Jane, żoną i partnerką w pracy. Zaczął eksperymentować, łącząc sfilmowane obrazy ze swoimi lalkowymi scenkami z Sam and Friends i tworząc rozbudowane domowe filmy z ilustrowanymi sekwencjami tytułowymi i choinkami, które same siebie ubierały.
Jim zaczął przesuwać kawałki kolorowego papieru i obrazy na desce pod kamerą. „Malowałem po prostu kilka kresek, robiąc klatkę lub dwie filmu, i mogłem oglądać, jak ten obraz się rozwija i porusza” – wyjaśniał. „Wtedy straciłem zainteresowanie zwykłym malarstwem jako takim, ponieważ aspekt ruchu w animacji był o wiele bardziej interesujący”. Słuchowa strona wyobraźni Jima była równie żywa jak jego wyczucie wizualne, a dźwięki, które dodawał do swych filmów, miały równorzędną wagę w procesie twórczym. Korzystając ze swojego szpulowego magnetofonu, starannie zaznaczał harmonie i efekty dźwiękowe, by pasowały do każdej klatki ruchu. Był uzdolniony muzycznie i lubił współpracować z muzykami i kompozytorami przy tworzeniu utworów do swoich przedsięwzięć. Przy niektórych ze swych wczesnych projektów Jim współpracował ze znakomitością jazzu, Chico Hamiltonem, tworząc muzykę do opisania uczuć i emocji reprezentowanych przez abstrakcje na filmie. Późniejsze eksperymenty były inspirowane jego pracą na syntezatorze Mooga ze współpracownikiem z Ulicy Sezamkowej, Joem Raposo, i pionierem muzyki elektronicznej, Raymondem Scottem. Kiedy Jim i Jane zaczęli mieć dzieci, Jim postanowił sprowadzić innego wykonawcę, by rozwinąć swój kreatywny zespół. W czerwcu 1961 roku na festiwalu Lalkarze Ameryki w Asilomar w Kalifornii Hensonowie poznali Jerry’ego Juhla, młodego lalkarza i pisarza. W Jerrym Jim znalazł kogoś z wrażliwością komiczną i światopoglądem, który łatwo zazębiał się z jego własnym. Skupienie Jima na wizualnym odzwierciedleniu swoich pomysłów i na tym, by efekt na ekranie był jak najsilniejszy, uzupełniało koncentrację Jerry'ego na postaciach, komedii i słowach. Choć pochodzili z przeciwległych wybrzeży, mieli podobne gusta i inspiracje – obaj byli fanami Stana Freberga, Erniego Kovacsa, a także serialu Rocky, Łoś Superktoś i przyjaciele i dzielili poczucie przyzwoitości i dążenie, by ich postaci, mimo zwariowania i śmieszności, nawiązywały realny kontakt z publicznością. Do 1964 roku Jim rozszerzył swój zespół, włączając do niego mistrza tworzenia lalek Dona Sahlina i młodego lalkarza Franka Oza. Jako grupa dążyli do realizacji projektów telewizyjnych z Muppetami i tworzyli setki reklam telewizyjnych. Postać Jima, Rowlf, zbudowana przez Sahlina, grana przez Oza, z kwestiami fachowo napisanymi przez Jerry’ego Juhla, stała się sławą na skalę krajową.
W tym czasie Jim spędził sporo czasu sam, sporządzając 24-stronicowy scenorys filmu Time Piece, który okaże się jego najbardziej cenioną pracą filmową tego okresu. W przeciwieństwie do pierwszych osobistych wypowiedzi filmowych, które były animowane, Time Piece to aktorska, żartobliwie dramatyczna opowieść o mężczyźnie (w tej roli Jim), starającym się dotrzymać kroku współczesnemu światu. Jim ożywił tę historię za pomocą montażu strumienia świadomości, z krótkimi ujęciami obrazującymi akcję przechodzącą przez głowę głównego bohatera – od łóżka chorego do restauracji, przez dżunglę do wyścigu samochodowego. Krótkie sekwencje abstrakcyjnej animacji łączyły jedną scenę z kolejną, tworząc dziewięć minut tour de force oddającego wizję Jima. Chociaż zespół pomógł wyprodukować ten film, stanowi on przykład bardzo osobistej twórczej ekspresji Jima. Time Piece zdobył kilka nagród na festiwalach filmowych i w 1965 roku został nominowany do Oscara w kategorii filmu krótkometrażowego. Po sukcesie Time Piece Jim i Jerry zaczęli zgłębiać pomysły na filmy fabularne, które mogłyby połączyć wizualne idee Jima z zainteresowaniem Jerry’ego żartobliwym pisaniem o współczesnych tematach: alienacji, niepokojach społecznych i automatyce przemysłowej. W 1966 roku napisali scenariusz godzinnego surrealistycznego dramatu Sześcian, który ostatecznie wyprodukowano dla telewizji NBC w 1969 roku. To opowieść o człowieku tkwiącym w pokoju bez okien, niemogącym wyjść wraz z różnymi osobami, które odwiedziły go w środku. Pozwoliła ona Jimowi wizualnie oddać uwięzienie we własnych myślach i wykorzystać talent Jerry'ego do napisania ustrukturyzowanego utworu teatralnego przesyconego humorem. Wiele lat później Jerry powiedział, że wiele osób pisało wtedy paranoiczne utwory „(...) o ludziach uwięzionych w sytuacjach i myślących, że się wydostali, by następnie odkryć, że wcale nie”. Rozhukane wizualizacje Time Piece i celowo niezapisana karta Sześcianu reprezentowały przeciwstawne sposoby wyobrażenia procesów myślowych i dwa różne sposoby tworzenia filmów stosowane przez Jima. W przypływie wydajności Jim i Jerry skierowali zainteresowanie w stronę dłuższych form i w latach 1967 i 1968 napisali wiele projektów. W niektórych, przeznaczonych dla widowni familijnej, występowały potwory i Muppety, podczas gdy inne były bardziej abstrakcyjne i miały wyrafinowaną tematykę. Projektem zrealizowanym w największym stopniu był scenariusz pełnometrażowego filmu pod tytułem
Piaskowa opowieść, łączącego wygląd, dźwięk i tempo Time Piece z tematyką Sześcianu. Wizualnie tętniące szybko zmieniającymi się scenami, absurdalne wydarzenia w Piaskowej opowieści mają miejsce na Południowym Zachodzie USA, w otoczeniu, które inspirowało Jima i z którego korzystał wielokrotnie, najbardziej wyraźnie w Wielkiej wyprawie Muppetów. Niezgodność akcji z lokalizacją podkreślała humor, a niekonwencjonalne podejście do gatunku westernu przemawiało do zamiłowania Jima i Jerry'ego do parodii. Zadowoleni po kilku szkicach, wysłali scenariusz do William Morris Agency i wielu producentów. Choć scenariusz chwalono za oryginalność, nikt nie był gotowy, by zrobić z niego film. Na jakiś czas Piaskowa opowieść została odłożona do szuflady. Jim rozpoczął pracę nad pierwszym sezonem Ulicy Sezamkowej i skupił swą twórczą energię na rozwijaniu programów rozrywkowych dla widzów dorosłych z udziałem Muppetów, patrząc już w stronę The Muppet Show. W 1974 roku on i Jerry dokonali kilku zmian w scenariuszu Piaskowej opowieści i agent Jima, Bernie Brillstein, po raz kolejny starał się znaleźć kogoś, kto byłby zainteresowany sfinansowaniem projektu. Znów nie było chętnych i scenariusz odłożono. Jim i Jerry odnosili sukcesy w swoich staraniach z Muppetami, tworząc dwa odcinki specjalne, a następnie, w 1976 roku, rozpoczynając serię The Muppet Show. Wyraźnie widać, że Piaskowa opowieść była ważna dla Jima i Jerry’ego, i choć nigdy nie została wyprodukowana, obaj czuli, że był to mocny i udany twórczy wysiłek. Metamorfoza scenariusza w powieść graficzną jest innowacyjnym i odpowiednim hołdem dla Jima Hensona i Jerry’ego Juhla i ich owocnej współpracy. Karen Falk
Long Island City, Nowy Jork 1 czerwca 2011 r. Henson jest producentką wykonawczą seriali Sid the Science Kid i Dinopociąg dla PBS KIDS, a także nowego serialu Piżamiaki, emitowanego codziennie na kanale Sprout. Była też producentką filmów Pięcioro dzieci i coś, Lustrzana maska i Dobry piesek. Wśród projektów, nad którymi pracuje obecnie, są wyczekiwane filmy Power of the Dark Crystal i Fraglesy (prace nad obiema produkcjami zostały wstrzymane – przyp. tłum.).
JESTEM SZERYF TATE.
AaACH… EEE… CÓŻ…
GRATULUJĘ, CHŁOPCZE. TO DLA NAS WIELKI DZIEŃ.
WEJDŹ, CHŁOPCZE, WEJDŹ.
NAJWYŻSZY CZAS, BY DAĆ CI INSTRUKCJE.