multiproductief kolenspoor Genk Op zoek naar nieuwe kansen voor een ruimtelijk-economisch succesverhaal
plusofficearchitects - DELVA landscape architects - Social Spaces - ArcK UHasselt
Het kolenspoor verbindt alle mijnsites en haveninfrastructuur van midden Limburg en het Kempisch plateau. Drie van die voormalige mijnsites en een kolenhaven liggen op het grondgebied van Genk. Die spoorwegzate is een relict in het Genkse landschap van een rijk economisch verleden. Waar het spoor vroeger de belangrijke ruggengraat was die de mijncités, installaties, mensen en goederen met elkaar en met de regio verbond, ligt het er vandaag maar verlaten bij. Een wandeling over het kolenspoor toont ons een lange ‘lege’ ruimte met een introvert karakter, maar wel met bijzondere landschappelijke kwaliteiten. Door zijn bestemmeloosheid kent de spoorwegzate vandaag wel veel vormen van informeel gebruik, van olifantenpaadjes en moestuintjes tot dierenweides en materiaalopslag. Tezelfdertijd is het nog altijd de enige directe link tussen de mijnsites, vandaag belangrijke (toeristische) uithangborden voor de stad in volle ontwikkeling. Genk noemt zichzelf nu al enkele jaren ‘rasterstad’ onder meer omwille van het uiteengelegde verstedelijkingspatroon, het grid van snelwegen en grote boulevards. Het kolenspoor is momenteel amper beleefbaar in het weefsel van die rasterstad. Enkel wie zich op de radiaalwegen vanuit het centrum beweegt zal op gegeven ogenblik het spoor kruisen, maar er zelden belang aan hechten. De kansen voor een nieuwe toekomst voor het spoor liggen echter voor het grijpen.
Wie Genk vanuit de lucht bekijkt zal merken dat het kolenspoor als een ringfiguur de stad omarmt. Een figuur die de verschillende uitvalswegen met elkaar verbindt. Ligt hier een kans voor een nieuw mobiliteitsconcept als alternatief voor de rasterstad? Niet enkel verbindt het de radiaalwegen, door de ontwikkeling van de mijnsites zijn er ook een aantal bijzondere tuinwijken aan gekoppeld, afgewisseld met belangrijke nieuwe ontwikkelingen zoals C-mine, Thor park, KRC, la Biomista, ‌ en de grote bedrijventerreinen. Het kolenspoor vormt op zich al een lineaire stadsruimte met een enorme diversiteit in mogelijk gebruik en bestemmingen, alleen is ze vandaag nog niet als dergelijke verbinder ontwikkeld.
In het woonweefsel aan het kolenspoor bevindt zich een heel systeem van micro-economieĂŤn, ondernemers die op allerlei manieren gebonden zijn aan hun plek en die als groep van vele kleintjes een belangrijk deel van de lokale economie betekenen. Wat zou het oude spoortraject ook voor deze mensen kunnen betekenen?
Het stadsbestuur heeft de nodige ambities en durft dromen van een nieuw verhaal voor het kolenspoor als figuur van de toekomst. Dit kan snel gebeuren via eenvoudige ingrepen zoals een recreatieve fietsverbinding tussen de woonwijken en toeristische hotspots of als beleving van de fascinerende landschappen. Het kolenspoor kan een lineair park worden dat als een trage helling door het weefsel snijdt en een alternatief biedt voor de autocultuur in de stad. Het lijkt echter aangewezen verder te durven denken dan een mooi landschap met fietspad en dus grondig na te denken over het economisch potentieel van deze figuur. Hoe wordt het kolenspoor opnieuw drager van een economisch succesverhaal, verder gebouwd op de lessen uit het verleden. Dat is waar deze studie over gaat, de potenties van het kolenspoor als multiproductieve ruimte en drager van de Next Economy.
Friuli
“In ’81 heb ik de kantine gebouwd voor mijn vrouw, samen met kameraden … nu ben ik hier alleen”. Friuli is eigenaar van een Italiaanse voetbalkantine langs het Kolenspoor in Waterschei. De kantine was een droom van zijn vrouw. Samen met zijn vrienden bouwde hij de kantine voor de lokale Italiaanse gemeenschap. Vandaag wordt er niet meer actief voetbal gespeeld aan de kantine. Enkel een kaartclub komt nog elke week langs. Friuli woont ook in de kantine waardoor hij steeds een oogje in het zeil houdt in de omgeving. Hij is een beetje de waakhond van de buurt.
fferd
“Ik ben als eerste hier begonnen in ’74 … Vroeger waren hier barakken … nu is alles prachtig” Muzaffer is voormalig kapitein van voetbalclub de Turkse Rangers die naast het Kolenspoor ligt in Waterschei. Vandaag staat hij als vrijwilliger in voor de organisatie van de club. Hij heeft mee het terrein van de Rangers omgevormd tot de voetbalclub die het vandaag is. Vroeger stonden daar barakken op voor mijnwerkers. De club heeft een goede verstandhouding met de grote voetbalclub KRC Genk. Sinds enkele jaren trainen ook de Genkse Ladies op de terreinen van de Turkse Rangers. Er bestaat ook een goede band met de Moskee langs de club. Naast voetbalclub is de kantine ook een centrum voor de Turkse gemeenschap. zo worden er regelmatig trouwfeesten georganiseerd. In de toekomst zou Muzafferd de kantine van de club graag uitbreiden met de hulp van een investeerder. De Turkse Rangers en de andere clubs zijn allen belangrijke schakels in het netwerk van de stad. Een netwerk dat zich uitbreidt langs het Kolenspoor, met veel aandacht voor sport, jongeren, opleiding en gemeenschapsvorming.
FATIMA “Het mag terug opgewaardeerd worden, dit spoor …. Ik denk dat je zo veel meer mensen over de vloer krijgt, bij wijze van spreken” Fatima is stadswachter in Zwartberg en Waterschei op het traject dat langs het Kolenspoor loopt. Ze werkt voor de stad Genk en fungeert als aanspreekpunt voor de buurtbewoners en toeristen die langs het spoor wandelen of fietsen. Ze houdt ook een oogje in het zeil en maakt melding van sluikstorten. Ze heeft ervaren dat de aanleg van een klein stukje fietspad langs het kolenspoor hier een positieve invloed op heeft gehad. Het blijkt dat als er meer passage is, er minder wordt gestort. Ze vindt daarom dat het Kolenspoor opgewaardeerd moet worden. Zo krijgen de buurtbewoners en toeristen de kans om de prachtige natuur langs het spoor te ontdekken.
FOTO’S: Belbachir Boumediene
ANNEMIEN
“Iedereen leert jou iets hier … de ene doet het zo, de ander doet het anders, maar je pikt van iedereen een beetje mee.” Annemien is eigenares van een volkstuintje langs het Kolenspoor in Zwartberg. Het volkstuintje is een plek waar ze rustig haar groenten kweekt voor eigen gebruik. Alles wat ze over heeft, deelt ze uit aan familie en vrienden. Onder het motto “zonder is gezonder” leerde ze van de organisatie Velt op biologische manieren groenten te telen. Anderzijds krijgt ze heel veel tips van haar volkstuin-buren, “je leert van iedereen iets”. Ze hoopt dat er in de toekomst nog meer interactie komt tussen de verschillende volkstuin-eigenaars via een buurtfeest. Het Kolenspoor is voor haar een groot lerend netwerk.
ANN Ann Vanderheyden is coördinator van het ambitieuze project La Biomista dat de voormalige zoo van Zwartberg uit wil bouwen tot een artistiek-toeristische site die erfgoed, hedendaagse kunst en bioculturele diversiteit combineert. Omwille van de complexiteit van het project La Biomista, ontwikkelt Ann actief skills in het ‘verbinden van verschillen of verschillen verbinden’. Zo wil ze verschillende domeinen en logica’s; zoals ruimte, wetenschap, kunst, toerisme, diversiteit, sociale aspecten, met elkaar verbinden tot een groot project. In het experimenteel nadenken over natuur kan Biomista interessante linken leggen met zowel kleinere als grotere natuur-initiatieven in Genk.
BERKE
“In 1998 heb ik de erkenning als compostmeester gekregen … ik geef ook opleidingen aan de jongens van Tevona.” Berke is erkend compostmeester en ‘composteert’ in de omgeving van het Kolenspoor in Winterslag. In een vorig leven was hij veldrijder, maar vandaag onderhoudt hij dagelijks zijn tuinen. Berke deelt zijn kennis over composteren met iedereen die geïnteresseerd is. Hij geeft opleidingen voor composteren en het onderhouden van tuinen aan Tevona. Dit is een vzw die volwassenen met een verstandelijke beperking ondersteunt. Ook toeristen die langs zijn compost-tuin rijden, zijn welkom. Jaarlijks organiseert hij een pompoenen-wedstrijd voor de buurt. Stilaan wil Berke zijn rol als compostmeester overdragen aan iemand anders zodat leren composteren een belangrijke vaardigheid blijft in Genk. Deze vaardigheid kan immers de vele landbouwers, veehouders, tuiniers, natuurliefhebbers en -beheerders in en rond het Kolenspoor – en daarbuiten – ondersteunen en aanvullen in hun activiteiten.
hypothese 1: tussenland
67 % fier Genk max: Brugge min: Sint-Niklaas gemiddeld 270 km fietspad
GFT
Glas
67 kg
24 kg
35,5 % vertrouwen Genk Hasselt
Genk
152 kg en stijgend
centrumsteden
groot en klein
Papier
Genk
P
C-mine
P
P
gemiddeld
P
het kolenspoor als verbindende tussenfiguur S en XL landschappen 2005 - 2013
16,3 %
1-49 wn
1630 ondernemingen
11 %
101 ondernemingen
50-199 wn
Het Genkse landschap is gekenmerkt
Het kolenspoor vormt een lineaire
16,7 %
200+ wn
door grote waardevolle natuurgebieden
groene ruimte met een eigen karakter dat
en kleiner buurt- en privégroen.
als tussenfiguur de grote verscheidenheid
28 ondernemingen
% 80
aan S en XL landschappen aan elkaar 75
rijgt en de ecologische kwaliteiten 70
bossen in Genk
versterkt.
bossen in de Vlaamse centrumsteden
sinds 2010 is de overlevingsgraad gelijk aan het Vlaamse gemiddelde
65
67 % fier
Genk
max: Brugge
2006
min: Sint-Niklaas
2007
2008
2009
2010
2011
voldoende fietspaden
2012
goed onderhouden fietspaden
gemiddeld
veilige fietspaden
270 km fietspad
GFT
Papier
Glas
67 kg
24 kg
35,5 % vertrouwen
37 %
voldoende fietsstallingen
Genk Hasselt
Genk
152 kg en stijgend
centrumsteden
P
Genk
P
P
56,3 %
buitenlandse herkomst
Bouw van gebouwen
24,6%
buitenlandse herkomst stadspersoneel
Bouw van gebouwen
Detailhandel Totale omzet in België verdeeld in ondernemingen met 0 tot 9 medewerkers 10 tot 49 medewerkers 50 tot 249 medewerkers 250 of meer medewerkers
20,8 %
buitenlandse herkomst politie
P
C-mine
gemiddeld
Onderhoud en reparatie van auto's
Onderhoud en reparatie van auto's
Totale omzet in België verdeeld in ondernemingen met
Detailhandel
2005 - 2013 16,3 %
1-49 wn
1630 ondernemingen
11 % 50-199 wn
101 ondernemingen
16,7 %
200+ wn
XL verbinder 28 ondernemingen
kolenspoor als landschappelijke drager, ecologische verbinder van de verscheidene beekvalleien en grote natuurgebieden.
% 80 30 %
11 %
75
70
bossen in Genk
bossen in de Vlaamse centrumsteden
XL groen
56,3 %
buitenlandse herkomst
24,6%
buitenlandse herkomst stadspersoneel
Genk onderscheidt zich door de toegankelijkheid van haar natuur. 16.000 ha natuur-en bosgebied is toegankelijk. 100 %van de natuurgebieden en 90% van de bossen is toegankelijk voor publiek.
2006
2007
Bron: Stadsmonitor, Thuis in de stad Genk gemiddelde van de 13 centrumsteden
2008
2009
2010
97,4 % 2011
2012
S groen 97,1% van de woningen heeft private buitenruimte (tuin, terras of koer). Enkel Roeselare doet net iets beter. Bouw van gebouwen
Detailhandel
Bouw van gebouwen
Totale omzet in België verdeeld in ondernemingen met 0 tot 9 medewerkers 10 tot 49 medewerkers 50 tot 249 medewerkers 250 of meer medewerkers
20,8 %
buitenlandse herkomst politie
29 %het Vlaamse gemiddelde
30 %
woningen met private buitenruimte
Genk is een groene stad. 5,1 % van het grondgebied (of 450 ha) is natuurgebied met effectief nauurbeheer (tov 2,8% gemiddeld in de centrumsteden)
sinds 2010 is de overlevingsgraad gelijk aan
65
60% van de Genkse gezinnen woont in een (half) open bebouwing, 30 % in een flatgebouw en slechts 11% in gesloten bebouwing. Onderhoud en reparatie van auto's
Ondanks het vele openbaar groen en privétuinen is de vraag naar volkstuintjes groter dan het aanbod. Er is een wachtlijst “en je zal toch geruime tijd moeten wachten voor je effectief aan de slag kan.” (website Genk)
Onderhoud en reparatie van auto's Totale omzet in België verdeeld in ondernemingen met
Detailhandel
0 tot 9 medewerkers 10 tot 49 medewerkers 50 tot 249 medewerkers 250 of meer medewerkers
STRUCTURERENDE KWALITEITEN VAN DE BEEKVALLEIEN Het Kolenspoor kruist alternerend de verstedelijking langs de steenwegen en de groene
beekvalleien die ontspringen op het Kempisch Plateau. Dezekansen beekvalleien verzamelen In de directe omgeving liggen hier in het beeen aantal landschappen rondom zich met een belangrijke natuurlijke en hydrologische voorraadfunctie op lokale ende regionale schaal (natuurgebied De Maten, De Wijers, de klemtonen van relatie met de Stiemerbeekvallei Demervallei, de Stiemerbeekvallei, het Nationaal Park Hoge Kempen ,…). en de Roosterbeek alsook het Nationaal Park Hoge Kempen, Klaverberg, Natuurreservaat Hengelhoef en De Maten. 139
30 %
11 %
30 %
29 %
97,4 % woningen met private buitenruimte
0 tot 9 medewerkers 10 tot 49 medewerkers 50 tot 249 medewerkers 250 of meer medewerkers
p p
500
100 0
Het Genkse weefsel, voorgesteld als rasterstad, wordt gekenmerkt door vele grote entiteiten (zoals C-Mine, Thorpark, centrumstrip...) en grote aaneengesloten landschappen (de Teut, Opglabekerzavel, Kattevennen... ). Maar het kolenspoor met haar grote diversiteit in profilering, is anders van vorm. De langgerekte groene ruimte doorkruist de verschillende landschappelijke entiteiten – net als de andere infrastructuurlijnen – en legt weinig
relatie met de omgeving. Er liggen nu reeds heel wat kansen waarbij zowel de grote landschappen als de kleinere buurtparken en informele tuinruimtes aaneengeschakeld kunnen worden tot één continue landschappelijke ruimte waar plaats wordt gemaakt voor een nieuwe eigen natuurruimte met een uitzonderlijke biodiversiteit. De trage helling van deze ruimte maakt het kolenspoor bovendien uitermate geschikt voor fietsinfrastructuur die
Het kolenspoor als trage helling doorheen een flucterend hoogteverschil in het weefsel van Genk.
250
1km
verschillende gebieden met kenmerkende hoogteverschillen op een aangename manier kan verbinden. Dat tussenland legt de link tussen de grote projecten en landschappen, en de vele kleinschalige initiatieven en gebruikers, en voegt letterlijk de tussenschaal toe aan het verhaal.
hypothese 2: in beweging
maandag
dinsdag
woensdag
donderdag
vrijdag
zaterdag
zondag
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
een nieuw traject in het enorme weefsel
het kolenspoor als
het kolenspoor als
ontwikkelaar van fietscultuur
snelle verbinder
Het kolenspoor heeft heel wat kwaliteiten om
Door recreatief en functioneel fietsgebruik
Het kolenspoor ligt klaar om geïntegreerd te
als quick-win ontwikkeld te worden als nieuwe
aan te moedigen via evenementen rond
worden in een ringlijn die belangrijke sites
fietsroute langs de verschillende micro-
het kolenspoor kan Genk een fietscultuur
en micro-centraliteiten in Genk met elkaar
centraliteiten aan het spoor.
ontwikkelen.
verbindt.
67 % fier Genk max: Brugge min: Sint-Niklaas gemiddeld 270 km fietspad
GFT
Glas
67 kg
24 kg
35,5 % vertrouwen Genk Hasselt
Genk
152 kg en stijgend
centrumsteden
Genk Rasterstad Genk P P P 270 km Toch wordt in Genk het minst fietspad gefietst van alle cenC-mine P trumsteden. Het hoofdvervoersmiddel van de GenGenk kenaar is de auto, zowel voor woon-werk of woonGenk school verkeer als in de vrije tijd. 67 % fier
Genk
Papier
67 % fier Genk
270 km fietspad
max: Brugge min: Sint-Niklaas
Genk heeft een sterk uitgebouwd fietspadennetwerk: Papier 270 kmGFT fietspaden tov 370,4 kmGlas gemeentewegen. 67 kg
24 kg 2005 - 2013
1-49 wn
min: Sint-Niklaas
24 kg
67 kg
24 kg
16,3 % 1630 ondernemingen
67 % 72 %
veilige fietspaden
67 kg
Glas
goed onderhouden fietspaden
gemiddeld
Glas
152 kg en stijgend
gemiddeld 72 %
voldoende fietspaden
Papier
35,5 % vertrouwen Genk Hasselt
152 kg en stijgend
max: Brugge
Papier
GFT
gemiddeld
centrumsteden
centrumsteden
gemiddeld
Genk
Genk Hasselt
C-mine
gemiddeld
P
35,5 % vertrouwen
P
P
11 % 37 %
voldoende fietsstallingen
P Genk
50-199 wn
101 ondernemingen
16,7 %
200+ wn
De tevredenheid over de infrastructuur is dan ook zeer groot. Enkel het aantal fietsstallingen scoort slecht.
P
P
P
28 ondernemingen
2005 - 2013
In tegensteling tot de tevredenheid over fietsstallinC-mine gen, is er in Genk een hoger dan gemiddelde tevredenheid ivm het aantal parkeerplaatsen. 2005 - 2013
In het handelsgebied Genk-Centrum en de bovenlokale (handels)gebieden zijn 6381 parkeerplaatsen, dat is 6 keer de parkingcapaciteit van C-mine. bossen in Genk gratis. Hiervan is ongeveer de helft
P
Bron: Stadsmonitor, Thuis in de stad Genk
16,3 %
1-49 wn
1630 ondernemingen
% 80
Rurtalbahn
11 %
50-199 wn
gemiddelde van de 13 centrumsteden75
101 ondernemingen
16,3 %
1-49 wn
1630 ondernemingen
11 %
200+ wn 70
101 ondernemingen
50-199 wn
16,7 %
200+ wn
28 ondernemingen
bossen in de Vlaamse centrumsteden
65
2006 % 80
2007
2008
16,7 % In het vergelijkbare Ruhrgebied 28 ondernemingen loopt vandaag de Rurtalbahn, een herbruikte oude industriële spoorsinds 2010 is de overlevingsgraad gelijk aan weg die herbestemd is tot een combinatie van goehet Vlaamse gemiddelde deren- en personentransport. Parallel hieraan loopt Ruhr-to-Ruhr-Bike-Trail. 2009de fietssnelweg 2010 2011 2012
1-49
% 80
75
Cargo-E-Tram, Zürich
75
70
70
sinds 2010 is de overlevingsgraad gelijk aan het Vlaamse gemiddelde
65
2006
2007
2008
2009
2010
2011
buitenlandse herkomst
bossen in Genk
bossen in56,3 de%Vlaamse centrumsteden
65 Bouw van gebouwen
Detailhandel
2012
24,6%
buitenlandse herkomst stadspersoneel
2006
2007
orthogonale autostructuur
radiale fietsstructuur
Sinds 2003 de Cargo-E-Tram in Zürich naast sinds 2010 vervoert is de overlevingsgraad gelijk aan personen ookgemiddelde goederen langs 10 strategische gelehet Vlaamse Bouw van gebouwen gen verzamelpunten in de stad.
Totale omzet in België 2008 2009
2010
verdeeld in ondernemingen met 0 tot 9 medewerkers 10 tot 49 medewerkers 50 tot 249 medewerkers 250 of meer medewerkers
20,8 %
buitenlandse herkomst politie
50-199
Onderhoud en reparatie van auto's
2011
200+
2012
Onderhoud en reparatie van auto's Totale omzet in België verdeeld in ondernemingen met
Bouw van gebouwen
Detailhandel
Bouw van gebouwen
Totale omzet in België verdeeld in ondernemingen met 0 tot 9 medewerkers 10 tot 49 medewerkers 50 tot 249 medewerkers 250 of meer medewerkers
Onderhoud en reparatie van auto's
Bouw van gebouwen
Onderhoud en reparatie van auto's
buitenlandse herkomst
Detailhandel
56,3 %
buitenlandse herkomst
Totale omzet in België verdeeld in ondernemingen met
24,6%
Detailhandel Totale omzet in België verdeeld in ondernemingen met
Bouw van gebouwen
0 tot 9 medewerkers 10 tot 49 medewerkers 50 tot 249 medewerkers 250 of meer medewerkers
% 80
500
100 250
0
Het kolenspoor voegt een nieuwe figuur toe aan de Genkse Rasterstad die naast het raster van grote wegen, ook een sterke radiaalwegen structuur heeft. De verbinding van het concentrische kolenspoor met het centrum is de onderlegger voor een vernieuwende en heel eigen mobi-
liteitsstructuur voor de toekomst. De aanleg van een fietspad of buslaan kan heel snel gebeuren. De vooruitstrevende ambities binnen het stadsbestuur vragen echter om de vrijwaring van de spoorruimte als experimenteerruimte voor de toekomst waarbij wordt nagedacht over
1km
elektrische vervoersmodi van zowel mensen als goederen over de sporen of zelfrijdende individuele transportmogelijkheden.
Station Spoorweg
Elektrificatie spoorlijn Goederenspoor
Sneltram (Spartacus) Verbinding sneltram
7
Bijkomende snelle ve
Onderzoek tracĂŠ bijko
Transferium voor regi
Schakelpunt bestemm
2
Zoekzone schakelpun
Verkeersgenererende
6 7 5
1
7
4
Geleen
3 8
8 8
9
bestaand fietsnetwerk
500
100 0
250
1km
bestaand busnetwerk + snelle realisatie ringbus langs creatieve en productieve spots
voorstel bijkomende snelle verbinding mobiliteitsplan Genk, arcadis 2014
Mobiliteitsplan Genk | Werkdomein B3 - Openb 1:55 000
hypothese 3: productielijn
maandag
dinsdag
woensdag
donderdag
vrijdag
zaterdag
zondag
1
2
3
4
5
maandag
dinsdag
woensdag
donderdag
vrijdag
zaterdag
zondag
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
27
28
29
30
31
67 % fier Genk max: Brugge
1910 - 1990
min: Sint-Niklaas gemiddeld
goed onderhouden fietspaden
het kolenmodel
35,5 % vertrouwen
72 %
1964 - 2014
voldoende fietspaden
72 %
het Ford Genk-model veilige fietspaden
37 %
voldoende fietsstallingen
2020
67 %
het multiproductief model
Genk
67 % fier
Hasselt
Genk
gemiddeld
maandag
Het Genk van de grote spelers: na de mijnen en de auto-
dinsdag
woensdag maandag
donderdag dinsdag
vrijdag woensdag
donderdag zaterdag
zondag vrijdag
zaterdag
Het kolenspoor als katalysator voor 1
max: Brugge
min: Sint-Niklaas
2
13
42
53
4
zondag 5
voldoende fietspaden
industrie als hoofdactiviteit zou Genk een nieuwe invulling
nieuwe kleinschaligere bedrijvigheid
voor speler’Glas kunnen bedenken GFTde ‘grote Papier
met onderlinge wisselwerking en
6
gemiddeld
270 km fietspad
13
152 kg en stijgend
2005 - 2013 centrumsteden
67 kg
86
14
97
1513
16 14
810
15 17
11 9
12 10
18 16
19 17
11
18
12
goed onderhouden fietspaden
19
35,5 % vertrouwen
Genk
sterke verbondenheid met het
Hasselt
Genk
7
24 kg
gemiddeld
20
21
27
28
2220
23 21
22 24
25 23
26 24
woonweefsel. 2927
16,3 %
30 28
29 31
30
25
voldoende fietsstallingen 26
31
1630 ondernemingen
11 %
P
Genk
101 ondernemingen
P
© Het Belang van Limburg / www.hbvl.be. 16,7 %
T2-campus krijgt 12,5 miljoen euro Europese steun
28 ondernemingen
P
C-mine
n
P
30/12/2015 om 16:13
| Bron:
BELGA
2005 - 2013 16,3 %
1-49 wn
1630 ondernemingen
11 %
101 ondernemingen
50-199 wn sinds 2010 is de overlevingsgraad gelijk aan het Vlaamse gemiddelde
16,7 %
200+ wn 2008
2009
2010
2011
28 ondernemingen
2012
© Het Belang van Limburg / www.hbvl.be.
T2-campus krijgt 12,5 miljoen euro Europese steun
% 80
Bouw van gebouwen
Detailhandel
Foto: thorpark.be 30/12/2015 om 16:13
75
Totale omzet in België verdeeld in ondernemingen met
Onderhoud en reparatie van auto's
bossen in Genk
o's
verdeeld in ondernemingen met
Detailhandel
GFT
bossen in de Vlaamse Genk Totale omzet in België centrumsteden
Papier
GlasDe
67 kg
24 kg
0 tot 9 medewerkers 10 tot 49 medewerkers 50 tot 249 medewerkers 250 of meer medewerkers
65
goedkeuring van 12,5 miljoen euro steun van het Europees Fonds voor Regionele Ontwikkeling (EFRO) “een serieuze stap dichterbij”. Dat stelt Vlaams minister van Economie en Werk, Philippe Muyters, woensdag in een mededeling.
max: Brugge
voldoende fietspaden
2006
kracht van kleine ondernemingen
35,5 % vertrouwen
Genk
Hasselt
152 kg en stijgend
Datamining op federaal niveau toont hoe kleine ondernemingen samen kunnen instaan voor een groot deel van de totaalomzet binnen een sector, zelfs in 56,3 % sectoren met traditioneel een sterke aanwezigheid van grote spelers (vb. de detailhandel).
buitenlandse herkomst
gemiddeld
24,6%
buitenlandse herkomst stadspersoneel 20,8 %
buitenlandse herkomst politie
sinds 2010 is de overlevingsgraad gelijk aan het Vlaamse gemiddelde
67 % fier
min: Sint-Niklaas gemiddeld
2007
2008
2011goed onderhouden 2012 fietspaden veilige fietspaden voldoende fietsstallingen
De overlevingsgraad - ondernemingen die 5 jaar laten nog steeds bestaan - maakte een inhaalbeweging en zit nu op gemiddeld Vlaams niveau. Bron: Stadsmonitor, Thuis in de stad Genk
Bouw van gebouwen
77
Onderhoud en reparatie van auto's 2.
11 %
79
16,7 %
DIENSTEN
ONDERZOEK
CREATIEVE SECTOR
5.
Genk als broedplaats voor kleine ondernemingen % 80
Hoewel grote spelers (zoals Ford Genk) vaak sym75 bool staan voor de bedrijvigheid in de regio, zien we 70 uit data potentieel voor kleinschaligere bedrijvigheid sinds 2010 is de overlevingsgraad gelijk aan 65 verschijnen. het Vlaamse gemiddelde
bossen in de Vlaamse centrumsteden
30 %
2006 2007 2008 2009 2011 2012 Genk onderscheidt zich 2010 van andere centrumsteden als enige stad met een groeiend aantal kleine onder11 % nemingen.
RETAIL COMMERCIE
B2B hubs in Zuid
6.
fiets-/wandelroute
7.
MAAK INDUSTRIE
8. oude Kolenspoor 9. Relance icm. Spartacus
RECYCLAGE /MATERIALEN INDUSTRIE Fig. PROGRAMMA Economische diversifiëring moet leiden tot een veerkrachtigere economie en samenleving
kolenspoor als multiproductieve drager van nieuwe tewerkstelling bron: maa Fig. NETWERKEN
1. Stedelijke werklocatie Watersshei / Cristal Stadion 2. Station en stedelijke werklocatie Zwartberg 3.Logistieke HUB Genk Noord 4. Hermes en C-Mine 5. Stiemerbeek / Centrum 6/7/8 Genk Zuid
Het startaanbod focust op vier domeinen: elektro, ICT, (new) energy en (new) materials. “Zo wordt de T2-campus een promotor van techniek en technologie, een accelerator van kennisverspreiding van nieuwe en toekomstige technieken met veel ruimte voor ondernemerschap. Kortom: een prachtig project in tijden waarin de Foto: thorpark.be
Ontwikkeling (EFRO) “een serieuze stap dichterbij”. Dat stelt Vlaams minister van Economie en Werk, Philippe Muyters, woensdag in een mededeling. Onderhoud en
1
4.
28 ondernemingen
37 %
Muyters wijst er ook op dat dankzij de ligging innovatieve opleidingen in nauwe samenwerking met bedrijven en onderzoeks- en kennisinstellingen ontwikkeld kunnen worden. De vernieuwende opleidingsinhouden zullen zich toespitsen op nieuwe technologieën, en worden voortdurend geëvalueerd in functie van de vraag vanuit bedrijven.
van auto's De T2-campusreparatie wordt volgens de N-VA-minister een state of the art Technologie/Talent campus. De drie http://www.hln.be/regio/nieuws-uit-genk/job-zoeken-tussen-p... kernpartners - Syntra GENK 08/03/2016 - 04u12Limburg, VDAB en het Limburgse onderwijs (via het Autonoom Gemeentebedrijf Genk) Totale van omzettechnisch-technologisch in België werken er gericht samen aan de ontwikkeling talent, dat nodig is om de Limburgse verdeeld in ondernemingen met YOUNICORN CAFÉteBIEDT WERKLOZEN NIEUWE MANIER OM BAAN TE VINDEN economie structureel doen groeien.
Job zoeken tussen pot en pint | HLN Genk
Woon/Werk Combinatie Ontwikkeling
3.
101 ondernemingen
72 %
Vier domeinen
Bouw van gebouwen
verdeeld in ondernemingen met
1630 ondernemingen
De T2-campus wordt volgens de N-VA-minister een state of the art Technologie/Talent campus. De drie kernpartners - Syntra Limburg, VDAB en het Limburgse onderwijs (via het Autonoom Gemeentebedrijf Genk) 72 % werken er gericht samen aan de ontwikkeling van technisch-technologisch talent, dat nodig is om de Limburgse economie structureel te doen groeien. 67 %
nieuwe economische initiatieven in Genk GENK - De T2-campus (Talent en Techniek) op het Thor Park in Genk komt met de goedkeuring van 12,5 miljoen euro steun van het Europees Fonds voor Regionele HBVL 31/12/2015
Detailhandel
gemiddelde van deomzet 13in België centrumsteden Totale
16,3 %
200+ wn
2010
Genk maakt een inhaalbeweging
2005 - 2013
50-199 wn
2009
0 tot 9 medewerkers 10 tot 49 medewerkers 50 tot 249 medewerkers 250 of meer medewerkers
1-49 wn
BELGA
GENK - De T2-campus (Talent en Techniek) op het Thor Park in Genk komt met de
70
0 tot 9 medewerkers 10 tot 49 medewerkers 50 tot 249 medewerkers 250 of meer medewerkers
| Bron:
0 tot 9 medewerkers 10 tot 49 medewerkers 50 tot 249 medewerkers 250 of meer medewerkers
Job zoeken Detailhandel tussen pot en pint
Vier domeinen
Muyters wijst er ook op dat dankzij de ligging innovatieve opleidingen in nauwe samenwerking met bedrijven en onderzoeks- en kennisinstellingen ontwikkeld kunnen worden. De vernieuwende opleidingsinhouden zullen zich toespitsen op nieuwe technologieën, en worden voortdurend geëvalueerd in functie van de vraag vanuit bedrijven.
Creatieve initiatieven voor werkzoekenden
Het startaanbod focust op vier domeinen: elektro, ICT, (new) energy en (new) materials. “Zo wordt de T2-campus Begin maart 2016 opende het eerste Younicorn Café een promotor van techniek en technologie, een accelerator van kennisverspreiding van nieuwe en toekomstige technieken met veel ruimte voorvan ondernemerschap. prachtig project in tijden waarin de in het themacafé Racing Kortom: Genkeenwaarin werkzoekenden samen komen in een gezellige en ongedwongen sfeer, elkaar motiveren en eravringen uitwisselen. Er worden workshops gehouden en ook werkgevers en jobcoaches kunnen mee aan tafel schuiven. HLN. be 08/03/2016
Benny D' Helft organiseert de eerste Younicorn Café in het Themacafé van RC Genk. - Foto Mine Dalemans
Nu woensdag gaat het eerste Younicorn Café in Limburg door in het Themacafé van Racing Genk. Het café is het decor voor een nieuwe aanpak om werkzoekenden aan een job te helpen. Die werkzoekenden staan centraal in het concept van zo'n Younicorn Café. "We brengen ze samen in een gezellige en ongedwongen sfeer van een echt café", legt Benny D' Helft (52), de bedenker van het Younicorn Café, uit.
56,3 % Bouw van gebouwen
30 %
29 %
Detailhandel Totale omzet in België verdeeld in ondernemingen met 0 tot 9 medewerkers 10 tot 49 medewerkers 50 tot 249 medewerkers 250 of meer medewerkers
Onderhoud en reparatie van auto's
woningen met
Bouw van gebouwen
XAVIER LENAERS Onderhoud en reparatie van auto's
97,4 % Totale omzet in België
veilige fietspaden
In zo'n Younicorn Café treffen de werkzoekenden elkaar enkel tussen pot en pint. "Ze babbelen en motiveren elkaar bij het zoeken naar werk", vervolgt D' Helft. "Ze wisselen ervaringen uit, steunen elkaar en geven tips door." Ook werkgevers zijn welkom en jobcoaches schuiven mee aan tafel. "Ze nemen deel aan een laagdrempelig netwerk dat de werkzoekenden nodig hebben voor een job." De naam
Vimar Superette
Sandra Hair Styling Giovanni Kapper
Delhaize
Van Holder Frituur Tricolore IJssalon
Vanessa Hair Fashion
Carrefour Valenta Tropische vissen
Bruno’s Foodcorner
Lidl Bubbels Car Wash Kimka Gordijnen
LASERontharing Sophie Kapper Schoofs & Herteleer Natuurbakker
Pieter-Jan Automaterialen
Delhaize Bart Hiemelaars Bloemenwinkel
Patrick Huyben Theehuis
Farmaka Apotheek Sahara Turkse slagerij
Lidl
Willems Garage
Basak
Spar
Deen
Lidl
Delhaize
Carrefour
AH
Carrefour Lidl
Spar
500
100 0
De belangrijke economische spelers liggen vandaag in het weefsel van de rasterstad nogal geïsoleerd ten opzichte van elkaar, het kolenspoor kan hier een verbindende rol spelen voor verschillende productieve en innovatie plekken in Genk en een stimulator zijn voor nieuwe ondernemingen die mee werken aan de economische toekomst voor de stad. Na het verdwijnen van de grote eco-
nomische spelers zoals de mijnen en recent Ford Genk, is het nu tijd voor een nieuwe economische golf waarbij vele kleine spelers samen werken en uitwisselen met de grotere, het kolenspoor als faciliterende productieve verzamelruimte. Op de kruisingen van het kolenspoor met de radiale steenwegen ontstaan nieuwe creatieve hotspots, in de woonwijken op loopafstand van het kolenspoor
Op zoek naar de tussenmaat en woon-werkcombinaties in het principes van home-economics.. © DOGMA everyday is like sunday
Op zoek naar de tussenmaat. Opdelen van bedrijfsgebouwen en bedrijfsverzamelgebouwen. © Tara Op de Beeck - masterthesis KU Leuven 2013
250
1km
wordt ruimte gegeven aan kleinere ondernemingen. Door het introduceren van werkruimtes in een tussenmaat – groter dan de schuur achter in de tuin, kleiner dan de grote industriële loodsen in Genk Noord- en Zuid – ontstaan groeimogelijkheden voor een diverse arbeidsmarkt van Genkse ondernemers.
Productieve werkplek en jongerenproject in de openbare ruimte Metal Workshop, phalt architekten, Zürich
maandag
dinsdag
woensdag
donderdag
zaterdag
zondag
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
hypothese 4: kringloop
energiemonopolie
vrijdag
1
het kolenspoor als labo voor de toekomst
De overschakeling naar een nieuw
Door het koppelen van een sociale
energiesysteem kan door een grote speler
dimensie aan nieuwe circulaire
gedragen worden.
systemen kan een hefboom voor lokale tewerkstelling gecreëerd worden, met het kolenspoor als infrastructurele drager.
Deze website maakt gebruik van cookies. Door verder te surfen, stemt u in 67 % fier OK Deze website maakt gebruik van cookies. Door verder te surfen, stemt u in © Het Belang van Limburg / www.hbvl.be. OK met deze cookies. Meer (/cookies) ©informatie Het Belang van Limburg / www.hbvl.be. met deze cookies. Meer informatie (/cookies)
Genk
Dag Dagvan vanhet hetcompost compostin inZwartberg Zwartberg
max: Brugge
18/06/2012 om 18:21 door Tonino Di Pietrantonio 18/06/2012 om 18:21 door Tonino Di Pietrantonio
min: Sint-Niklaas
goed
gemiddeld 270 km fietspad
GFT
Papier
Glas
35,5 % vertrouwen Genk
warmteproductie warmtevraag
Hasselt
centraliteiten
152 kg en stijgend
67 kg
24 kg
EEN VERBINDENDE OP REGIONALE SCHAAL Atelier diepeFIGUUR geothermie
gemiddeld
Deze warmtesnelweg zal bovenop haar functie van warmtetransport de verschillende centraliteiten opnieuw aan elkaar linken door middel van één regionale figuur. Hiervoor dient de warmteruggegraat zich zo centraal mogelijk tussen de verschillende centraliteiten warmteproductie te positioneren, om zo de totale lengte van het warmtenetwerk te minimaliseren. Het zal warmtevraag niet vanzelfsprekend zijn om ruimte te maken voor dergelijke figuur, gezien het verspreide centraliteiten en versnipperde karakter van de verstedelijking in de regio.
Het kolenspoor heeft een centrale ligging tussen verschillende woonwijken en bedrijfslocaties in Genk. Dat geeft de spoorruimte heel wat potentie om te EEN VERBINDENDE FIGUUR OP REGIONALE SCHAAL ontwikkelen een warmtesnelweg. Deze warmtesnelwegtot zal bovenop haar functie van warmtetransport de verschillende centraliteiten opnieuw aan elkaar linken door middel van één regionale figuur. Hiervoor Bron: Atelier diepe geothermie, case kolenspoor, dient de warmteruggegraat zich zo centraal mogelijk tussen de verschillende centraliteiten te positioneren, om zo de totale lengte van het warmtenetwerk te minimaliseren. Het zal 51N4E niet vanzelfsprekend zijn om ruimte te maken voor dergelijke figuur, gezien het verspreide
Het potentieel van biomassa van kleine spelers 73% van het huishoudafval wordt selectief ingezameld (389,5 kg per inwoner) Groenten-, fruit- en tuinafval is de enige fractie afval die gestegen is de afgelopen jaren.
131
en versnipperde karakter van de verstedelijking in de regio.
Dag van het compost in Zwartberg Dag Foto: van het compost in Zwartberg Foto:
Het stadsbestuur van Genk moedigt composteren Zwartberg. aan en werkt onder meer samen met ervaren comZwartberg. - Jozef Crommen en Patrick Smits van Het compostschooltje Zwartberg. - Jozef Crommen en Patrick Smits van Het compostschooltje Zwartberg. postmeesters. - Berke Bervoets en Theo Buysen van educatief compostproject Winterslag.
GENK - Alle compostmeesters van Genk waren op de evenementendag van GENK - Alle compostmeesters van Genk waren op de evenementendag van
- Berke Bervoets en Theo Buysen van educatief compostproject Winterslag. - Ronny Nyenhuis van Composttuintje Sledderlo. - Ronny Nyenhuis van Composttuintje Sledderlo. 131
2005 - 2013
Bron: OVAM
16,3 %
1-49 wn
11 %
- Jan Jaeken duurzaamheidambtenaar en Giuseppe La Cascio van Heempark. - Jan Jaeken duurzaamheidambtenaar en Giuseppe La Cascio van Heempark.
Verder was er May met een Nederlandse dwerghangoor, dit is de kleinste hangoor, bekend voor zij Verder was er May met een Nederlandse dwerghangoor, dit is de kleinste hangoor, bekend voor zij zacht karakter. Ludo Lambrichts was erbij met de kippen, De Izegemse koekoek een oud Belgisch ras bekend van in de zacht karakter. jaren 1642 waarbij de hen 3.5dekgkippen, wordt en haan 4.5koekoek tot 5 kg. een Het wordt gekenmerkt door een platte Ludo Lambrichts was erbij met Dede Izegemse oud Belgisch ras bekend van in de 1630 ondernemingen roze kam en blanke poten. kip legten veel en broedt inHet de lente 15 eieren uit. jaren 1642 waarbij de hen 3.5 De kg wordt deeieren haan 4.5 tot 5 kg. wordttot gekenmerkt door een platte roze kam en blanke poten. De kip legt veel eieren en broedt in de lente tot 15 eieren uit.
101 ondernemingen
50-199 wn
16,7 %
200+ wn
28 ondernemingen
Het ideale straatprofiel voor één dag, proefopstelling Europalaan Genk © LAMA
% 80
75
70
Het lokale netwerk als community project
HET LOKALE NETWERK ALS COMMUNITY PROJECT
De uitbouw van het lokale warmtenetwerk kan dan ook op het niveau van de wijk gecoördineerd worden. Nieuwe financierings -en uitvoeringsmechanismen ondersteunen de verschillende initiatieven omtrent geothermie, warmtenetwerken -en energie en zorgen ervoor dat ze op een ongedwongen, natuurlijke en lokaal verankerde wijze naar één gedeelde visie kunnen toegroeien.
Uitbouw van een lokaal warmtenet op wijkniveau ondersteund door nieuwe financierings- en uitvoeringsmechanismen. Bron: Atelier diepe geothermie, case kolenspoor, 51N4E sinds 2010 is de
147
in
bossen in de Vlaamse centrumsteden
overlevingsgraad gelijk aan het Vlaamse gemiddelde
65
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Spar
1 km
Aldi Gamma Carrefour
Lidl
Delhaize
2,5
km
Brico
Recyclagepark
Basak market
Spar
Recyclagepark Lidl
Kwantum Aldi
Hubo
Groli
Recyclagepark
E.ON Langerlo- energieopwekking
Aperam - staalfabriek
De potentie van het kolenspoor om binnen het suburbane Genk als drager voor circulariteit te dienen, zit hem in het feit dat dit een trage, ongebruikte ruimte is die de industrie (waar afvalverwerking en restwarmte aanwezig is) verbindt met de woonwijken. Het spoor kan daarom een rol spelen in de distributie van stads- of geothermische
warmte. Tegelijkertijd kan zij als verzamelaar van materialen dienen: binnen korte afstand van het spoor zitten supermarkten en bouwmarkten waar, via een systeem van return logistics, trucks die leveringen doen aan winkels, afval mee terug kunnen nemen naar een recyclagepark. Dit transport kan over het spoor plaatsvinden. Rond het
500
100 0
250
1km
Hypotheseschets voor inplanting van geothermische centrales langs het kolenspoor, gebaseerd op het onderzoek van 51N4E, atelier diepe geothermie.
250
250
1km
Mogelijke restwarmte uit te terrils of mijngangen kan gerecupereerd en mee aangelosten worden op het energienetwerk.
1km
kolenspoor zitten veel spelers die zich bezig houden met energie (zoals Energyville) of die specifieke behoeftes hebben waar het gaat om energie (het voetbalstadion). Door het kolenspoor in te richten als circulaire drager, kunnen hier eenvoudig uitwisselingen plaats vinden.
500
100 0
500
100 0
Horsholm waste-to-energy, a neighborhood clean-tech incinterator Š Compendium for the civic economy
hypothese 5: typisch Genk
67 % fier
Ambitieus Genk
het kolenspoor als
Genk max: Brugge min: Sint-Niklaas
verbindende identiteitsdrager
gemiddeld 270 km fietspad
Genk
GFT
Papier
Glas
voldoende fietspaden goed onderhouden fietspaden
35,5 % vertrouwen
Hasselt
De verschillende hotspots langs het kolenspoor
zet in op ambitieuze projecten met regionale en
vormen een kans om van deze lineaire ruimte een
P P P internationalle allure. Heel wat recente projecten
figuur van de toekomst te maken die de verschillende
liggen op zekere afstand verwijderd van het
sites onderling verbindt. Het kolenspoor wordt een
centrumsteden
Genk
P
C-mine
67 kg
24 kg
gemiddeld
stadscentrum en missen vaak nog de relatie met hun omgeving.
37 %
Genk
Er is vandaag heel wat aan de gang in Genk, de stad 152 kg en stijgend
veilige fietspaden voldoende fietsstallingen
2005 - 2013
belevingsroute langs de belangrijkste attracties in 16,3 %
1-49 wn
Genk.
1630 ondernemingen
11 %
101 ondernemingen
50-199 wn
16,7 %
200+ wn
28 ondernemingen
% 80
75
70
bossen in Genk
bossen in de Vlaamse centrumsteden
sinds 2010 is de overlevingsgraad gelijk aan het Vlaamse gemiddelde
65
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Het Weefsel lezing
Polen volgens functies
56,3 %
buitenlandse herkomst
Bouw van gebouwen
24,6%
buitenlandse herkomst stadspersoneel 20,8 %
buitenlandse herkomst politie
De polen kunnen op verschillende worden gecatalogiseerd. Dit schema toont de belangrijkste bestemTotale omzet in België mingen in Genk volgens programma verdeeld in ondernemingen met en volgens schaalgrootte: van regio0 tot 9 medewerkers 10 tot polen 49 medewerkers nale tot wijkprogramma’s.
Bouw van gebouwen
Detailhandel manier
50 tot 249 medewerkers
Onderhoud en reparatie van auto's
Genk is een zeer multiculturele stad. Er is een sterke aanwezigheid van inwoners van buitenlandse herkomst in officiële functies: Genk kent het hoogste aandeel allochtonen dat een functie uitoefent bij de stad, het ocmw of de politie. 67 % fier
Genk
max: Brugge
min: Sint-Niklaas
Onderhoud en reparatie van auto's
250 of meer medewerkers Wat opvalt is de heterogeniteit en het ogenschijnlijk gebrek aan een duidelijke logica. Bij nader inzien vallen wel enkele clusters op, opgehangen aan infrastructuur of landschappelijke gebieden (zie hierna).
Totale omzet in België verdeeld in ondernemingen met
Detailhandel
De Genkenaar zet zich in voor zijn wijk en stad. Een op zeven Genkenaren verricht op regelmatige basis vrijwilligerswerk, wat overeenkomt met het gemiddelde van de Vlaamse centrumsteden. Opvallend is de inzet van vrijwiliggers in Genk, die er gemiddeld 7,3 uren per week aan besteden. veilige fietspaden
30 %
Glas
35,5 % vertrouwen
11 %
voldoende fietsstallingen
Genk Hasselt
67 kg
24 kg
72 %
voldoende fietspaden
67 %
goed onderhouden fietspaden
gemiddeld
Papier
0 tot 9 medewerkers 10 tot 49 medewerkers 50 tot 249 medewerkers 250 of meer medewerkers
72 %
Het Landschap lezing
37 %
Landschapstructuur Leuven vs. Genk
gemiddeld
30 %
Heterogene en ongestructureerde spreiding van vaak geïsoleerde attractiepolen langs de belangrijkste ver83 keersassen. © Genk Rasterstad, BUUR Winksele Leuven
29 %
De Genkenaar heeft een sterk vertrouwen in het stadsbestuur, opvallend veel meer dan in Hasselt en meer dan het gemiddelde van de centrumsteden. 97,4 %
woningen met private buitenruimte
2005 - 2013
16,3 %
1-49 wn
1630 ondernemingen
Inwoners van Genk menen meer informatie te krijgen over beslissingen van het stadsbestuur dan andere centrumsteden en voelen zich ook het meest geconsulteerd (43% tov 29% gemiddeld) 11 %
50-199 wn
16,7 %
200+ wn
% 80
Genk
70
gemiddelde van de 13 centrumsteden
sinds 2010 is de overlevingsgraad gelijk aan het Vlaamse gemiddelde
65
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Genk
28 ondernemingen
Bron: Stadsmonitor, Thuis in de stad
75
2006
101 ondernemingen
foto © Genk Rasterstad
Verstedelijkingsptaroon Genk Diffuse verspreiding van bebouwing in een herkenbare landschappelijke structuur met een kleine kern en verschillende micro-centraliteiten. © Genk Rasterstad, BUUR 67
Onderwijs Zorg Sport Handel/Horeca Industrie Kantoren Recreatie Cultuur
Lovenjoel
Luciebos
Hengelhoef
Biomista
Racing Genk
Koolmijn Andre Dumont
Nationaal Park Hoge Kempen
C-Mine
Syntra Campus Genk
Stadsstrip
Kattevennen
500
100 0
250
1km
Situering
een blik op de toekomst Het kolenspoor verbindt de voormalige grote industrieën die typisch waren voor Genk – de mijncités en Ford Genk. Deze terreinen zijn nog altijd iconen voor de stad, met de grote mijnschachten, terrils, schoorstenen en in-
dustriële gebouwen. Nu deze identiteitsdragers aan het transformeren zijn tot creatieve, innovatieve en recreatieve attractiepolen, ontstaat de mogelijkheid om van de spoorzone een verbindende identiteitsdrager te maken.
De sociaal-religieuze complexen en voorzieningencentra in de tuinwijken kunnen hier op aanhaken, waardoor er extra levendigheid in deze gebieden ontstaat.
? 1870
1930
1955
1970
1990
2010
2040
? Groei van Genk © Rasterstad BUUR en hypothetische projectie naar de toekomst, waar mobiliteit en landschap, wonen en werken samen werken, gedragen door het multiproductief kolenspoor.vv
Eerste economische golf
Tweede economische golf
Derde economische golf
hypothese 6: iedereen Genkt
Kolenspoor als sociale productiemachine Experts, beleidsmakers en bewoners worden op het kolenspoor wezenlijk betrokken bij het vormgeven van de toekomst van Genk. Via de samenwerking met het Living Lab De Andere Markt (UHasselt/LUCA School of Arts/Stad Genk) kunnen we de rijkdom van bestaande en vooral kleine initiatieven in Genk zelf aanboren. We geloven dat door deze initiatieven in kaart te brengen en ze met elkaar te verbinden, nieuwe dingen kunnen ontstaan. We gaan op zoek naar mensen die deel uitmaken van interessante initiatieven langs het kolenspoor en visualiseren deze via ons mobiele werkstation waarmee we een poster maken met hun initiatief en vaardigheden. Aan de hand van de poster vertellen ze hun verhaal en hangen deze vervolgens op in hun werk- of woonruimtes, om ze visueel zichtbaar te maken langs het kolenspoor.
FRANCINE Francine Quanten, verantwoordelijk voor het strategisch stadsbeleid in stad Genk, engageert zich al gedurende lange tijd voor de makers en creatievelingen in Genk. Zij wil daar ook graag letterlijk “plaats voor maken”.
PRISCILLA Priscilla Machils is al jaren actief in het Genkse cultuurleven, via haar communicatie-consultancy bureau Gitzwart. Zij is een ‘doener’, laat de dingen niet graag hangen en realiseert op die manier met een groot enthousiasme projecten. Evalueren doet ze (met evenveel energie) achteraf.
sarah Sarah Rombouts is de vrouw achter de designstudio Studio Refugee. Na het uitbreken van de vluchtelingencrisis begon ze workshops en opleidingen te organiseren voor vluchtelingen, zoals naaiateliers en tekenlessen, om hun kansen op werk te verhogen. Tijdens de workshops ontwerpt ze samen met vluchtelingen en jonge ontwerpers nieuwe producten, zoals portefeuilles, gebruik makende van de skills die ze aanleren. Ze maken daarvoor gebruik van restmaterialen, zoals overschotten van leder. Zo is haar project een potentiële schakel in een circulair economisch model. Haar praktijk van het werken met restmaterialen inspireert ons ook om na te denken over de mogelijkheden voor recyclage-werkstations die zich in leegstaande panden bevinden langs het Kolenspoor. Deze kunnen zich laten bevoorraden door de bedrijven die zich langs datzelfde spoor bevinden. Ze is momenteel gehuisvest in ons Living Lab, De Andere Markt.
Veronique Véronique Claessens is directeur technische diensten van de Stad Genk en is een belangrijke bezieler van heel wat grensverleggende ruimtelijke projecten in Genk. Zij motiveert graag mensen om goede dingen te doen en hun grenzen te verleggen. Als dit dan ook lukt, maakt haar dat heel enthousiast en goedgezind.
FOTO’S: Belbachir Boumediene
toetsingslabo’s Tijdens vijf toetsingslabo’s op 23 en 24 Februari 2016 verbeeldden vijf groepen van lokale actoren en experten een thematisch traject om het toekomstige kolenspoor landschap te maken. Wij noemen deze toekomst-trajecten ‘Kolensporen’, geïnspireerd door verhalen van bestaande kleine en grote initiatieven die we verzamelden via voorgaand onderzoek. Wij bewaakten in elke groep bewust het evenwicht tussen klein en groot, publiek en privaat, maar ook tussen actoren die reeds initiatieven rond de voorgestelde thema’s ontwikkelden in Genk en ‘nieuwkomers’. Elke groep sleutelde aan een verbeeldingsrijke hypothese in een concreet gebied rond het kolenspoor, gevisualiseerd op een tapijt. Ze schakelden de kleinere Kolensporen letterlijk aan elkaar in een groot tapijt en brachten de verschillende scenario’s samen in het verbindende verhaal, een ‘multiproductief kolenspoor’.
1. Voedsel-werkstations. Het labo Voedsel-werkstations vertrekt vanuit de observatie dat langs het kolenspoor in Zwartberg heel wat amateur (bv. tuinen) en professionele initiatieven rond voedsel bestaan. Tijdens het labo verbonden we de initiatieven met elkaar via Voedsel-werkstations langs het kolenspoor waar we lokaal geproduceerd voedsel verzamelen, verwerken, verkopen en consumeren. Hier kan bijvoorbeeld de lokale bioboer zich meer zichtbaar maken of kunnen lokale tuiniers hun voedseloverschotten kwijt. Deze stations kunnen typisch Genkse ontmoetingsplekken en trekpleisters zijn. Concrete plekken waar dergelijke stations zich kunnen ontwikkelen, zijn bestaande voedselafhaalpunten, buurtwinkels of horeca. Fien Parren (wijkmanager), Lili Krznaric (vzw alternatief), Berke Bervoets (compostmenneke), Souliman, (bioboerderij het Vrij Veld), Thomas Billen (Tuin van Betty)
2. Natuur-werkstations. Het labo Natuur-werkstations vertrok van de idee van het verbinden van een lerende projecten rond kleinvee waar verschillende landschappen het kolenspoor kruisen. De deelnemers trokken dit idee open naar een divers ecologisch project dat economisch zelfbedruipend is door nieuwe verbindingen tussen natuurbeheer, voedsel- en energieproductie. Het zet rest- en nevenproducten - zoals visproductie, groenafval - van deze gebieden in om de economische en sociale dimensie ervan te versterken. Het richt de ecologische verbindingen die langs het spoor lopen, bovendien in als publieke zones die bijv. Lokaal beheerd worden door een buurtcoĂśperatieve. In combinatie met de voedsel-werkstations zijn de natuur-werkstations economische spelers, omdat ze natuur, horeca en workshops aanbieden voor jong en oud. Inge Bijnens (wijkmanager), Ann Vanderheyden (La Biomista), Rik Libot (groenbeheerder Genk), Goedel aerts (VLM)
3. Maak-energie-werkstations Het labo Maak-energie werkstations onderzocht de productieve combinatie tussen veel onderbenutte ruimtes, EnergyVille, scholen, de voetbalwerking van KRC en lokale clubs en de buurtbewoners aan het kolenspoor in Waterschei en Zwartberg. Deze combinatie maakt dit deel van het kolenspoor een goede experimenteer- en demonstratieplek voor sport en wetenschap. Via educatieve en onderzoeksprojecten kan deze plek alternatieve vervoersvormen en energienetwerken koppelen aan circulaire bouwprojecten, via het betrekken van lokale bewoners en ondernemingen. Een dergelijke plek vergt ook horeca en verblijfsfuncties die het sociale netwerk tussen onderzoekers, studenten, voetballers en de buurt bevorderen. Wim Cardinaels (VITO), Patrick Janssens en Theo Sampermans (KRC), Dieter Leyssen (51N4E), Hanne Van Gils (Ruimte Vlaanderen), Kay Van Bulck (De Wijk van Morgen), Angela Hardt (Kamp C)
4. VERVOERING In het vervoeringslabo verkenden we de mogelijkheden van het kolenspoor voor een hedendaagse invulling van vervoer van goederen en mensen in Genk. Het spoor vervoerde ooit kolen en vandaag nog op een beperkt deel goederen en is nog steeds eigendom van een vervoersmaatschappij. Voor het vervoer van goederen zagen we potentieel in slimme stadsleverings- en opslagmodellen. Dit laat toe goederen te vervoeren via het koppelen van een aantal substations in de wijken aan grotere ophaal/verdeelstations aan de spoorlijn. Dat kan gaan over voedsel, afval, materialen en te herbruiken objecten en apparaten. Op het gebied van personenvervoer kunnen we het erfgoed van de toekomst maken door het deel tussen Biomista en de Thorsite (met latere uitbreiding) om te vormen tot een experimenteerpiste en testbaan voor nieuwe mobiliteitsvormen, energiebronnen en ecologische en technologische experimenten. Thomas Odeurs (Citydepot), Herman Grossard (dienst Mobiliteit Genk), Enid Zwerts (Mint nv), Johan Vanswijgenhoven (Tourisme Limburg), Paul Engels (NMBS), Hilde Bellen (dienst Mobiliteit Genk), Conrad Depoortere (Mint nv), Dries Keunen (The New Drive), Ward Segers (Tourisme Limburg), Zowie Vangeel (Trage Wegen vzw)
FOTO’S: Belbachir Boumediene
la biomista
PLOT
BuSo De Wissel
volkstuintjes
a je ntr ere n slij oed ing el g eid one sch erati op
Claudio C. bijen
ct
supermar
beheer Natuurparken
internationaal transport
IKEA
kaas schapen
onderhoud
C-mine
Casa Papa Giovanni
compostmeester
slachthuis
vlees
Slagmolen
ossen
onderhoud
vliegveld Zwartberg
eikenstoven
vzw Alterantief kathedraal Zwartberg
vlees schapen Friuli onderhoud
oud station
cafetaria GKC
New Texas
rkt Ali
staalatelier
Souliman
Beroepsschool Thor
restaurant Thor
uitkomstenringbus/tram toetsingslabo’s ringbus/tram alternatief tracé
We delen de resultaten die uit de toetsingslabo’s bestaand OV-netwerk naar voor komen op in drie categorieën:
VOEDSEL-WERKSTATIONS
intensiteit bushalte
voedselverdeler
Ruimtelijke inzichten: - Het kolenspoor alsstrategische ecologische verbinder van verhaltes ringlijn schillende landschappen - Het kolenspoor alskleine experimenteerplek stadsondernemers in hetvoor woonweefsel leveringsmodellen, vestigingsstrategieën en opexperimenteerspoor slagmodellen experimenteerspoor uitbreiding - Het kolenspoor als ruimte voor lokale circulaire systemen en korte goederenspoor ketens met ‘werkstations’ in typisch Genkse (maar onderbenutte) ruimtes langs bestaand spoorlijn het kolenspoor
voedselstation: verzamelen + distributie voedselproductie
NATUUR-WERKSTATIONS kringloop
bedrijvenzone
strategische schakelfiguur
Ondersteuning sociale netwerken: - Actoren die elkaar niet kenden tonen heel wat inbestaandeen strategische teresse in elkaars kleinere grotere,locaties publieke en private initiatieven,. bestaandetussen publieke centrumlocaties - Verkenning van coalities enkele deelnemers die vervolgens samen trajecten in gang hebben gezet nieuwe productieve locaties
ecologische verbinding
MAAK-ENERGIE-WERKSTATIONS lokaal test-warmtenet strategische schakelfiguur
Conceptuele vernieuwing: - Interacties tussen de thema’s landschap, recreatie, voedselproductie, mobiliteit, energie, onderwijs en ondernemerschap - Experimenteer- en demonstratieplek door samenwerkingen tussen lokale spelers aan Waterschei-KRC-Thor.
strategische schakelfiguur
500
100 0
VERVOERING
250
1km
500
100 0
250
1km
drie trajecten voor de toekomst
In het schema rechts tonen we de ontwikkeling van de drie trajecten in de tijd. Niet elke ambitie kan onmiddellijk in de ruimte vertaald worden, toch moeten we durven dromen van projecten die in de toekomst misschien wel gerealiseerd kunnen worden. Ze kunnen als afzonderlijk traject immers heel wat synergie ontwikkelen. Daarom plaatsen we de drie hoofdlijnen in een tijdsframe waarbinnen elk traject zichzelf verder ontwikkelt met verschillende ambitieniveau’s. Het landschapsbelevingstraject is een project dat morgen kan starten en snel in gebruik kan worden genomen om de fietscultuur in Genk te lanceren. Het productietraject vertrekt van de verschillende industriezones en nieuwe creatieve ontwikkelingen die elk op zich geïsoleerd liggen in het weefsel maar wel met elkaar in verbinding kunnen staan via het kolenspoor. De introductie van een ringbus of ringtram kan de hiaten in het openbaar vervoersnetwerk opvullen en inzetten op uitwisseling tussen kennis en productie. Ook de scholen langs deze lijn worden hierin betrokken. Beide trajecten starten in het noordelijke deel, waar vandaag geen activiteit meer plaats vindt en start met het activeren van de locaties die hierlangs liggen, zowel op recreatief-toeristisch niveau als functioneel-productief-educatief niveau. Het derde traject lanceert het kolenspoor als testlabo voor de stad van morgen, hier wordt geëxperimenteerd met alternatieve vervoersmiddelen, circulaire korte keten principes met strategische verdeel-en collectorpunten, nieuwe circulaire energiesystemen zoals diepe geothermie en het testen van de vierde generatie warmtenetten, .... De drie trajecten worden hierna verder in detail uitgewerkt.
traject 1: landschapsbelevingspark spoor als: verweving:
intensiteiten: voor wijk/micro: voor stad/macro: timing:
Recreatieve route park dat versmalt en verbreedt, verblijfsplekken, identiteit van het gebied als eigenstandig element. Groene (economische) functies die zich verhouden tot de wijk poorten naar natuur, aanritten naar het spoor sporten, picnicken, groen ondernemerschap Poorten naar natuurgebieden + verbinding recreatieve polen, productiviteit uit onderhoud natuur start 2017, landschap ontwikkelt verder
traject 2: productielus spoor als: verweving: intensiteiten: voor wijk/micro: voor stad/macro: timing:
Transportlijn en verbinder van productieve plekken sterk, met de stad/adressering aan het spoor Haltes op strategische locaties (kruisingen) met economische groeimogelijkheden in toekomst Micro economieën Transportas start 2020, labo voor 2050
traject 3: kringloopmachine spoor als: verweving: voor wijk/micro:
voor stad/macro: timing:
drager van circulaire infrastructuur en duurzaam experiment (‘kabelgoot’) expermenterruimte/voor duurzame transport en energietoepassingen buurtcoalities, geïnstalleerd door jongeren? Gezamenlijk WKO’s later aantakken op warmtenetwerken aantakken op grote energienetwerken/innovatiepretpark opstart 2020, labo voor 2050
rk
jn
ne
2020
2020
2030
2050
2050
2100
Poort naar Donderslag la biomista
PLOT
Claudio C. bijen
beheer Natuurparken
supermar
kaas schapen
onderhoud
C-mine
Casa Papa Giovanni
compostmeester
slachthuis
Poort naar de Stiemerbeekvallei
P
Limburghal
vlees
onderhoud
ossen
Slagmolen
eikenstoven
vzw Alterantief kathedraal Zwartberg
vlees schapen
P
onderhoud
P
cafetaria GKC
rkt Ali
Poort naar Zwartberg
Souliman
restaurant Thor
landschapsbelevingsroute ringbus/tram
Moestuinen
ringbus/tram alternatief tracé
De ingetogen sfeer en groene kwaliteiten van het bestaand OV-netwerk kolenspoor worden in dit scenario optimaal benut. Het kolenspoor als parkzone die enerzijds de grote intensiteit bushalte recreatieve attracties verbindt, en tegelijkertijd een productief gebied isstrategische waar groentes geproduceerd haltes ringlijn worden en waar het vee dat ingezet wordt voor beheer van de natuur ook wordt enwoonweefsel ter plekke kleinegeslacht ondernemers in het verkocht met een ‘made in Genk’ stempel.
Sportvelden
Natuurpoorten
experimenteerspoor
uitbreiding Drager van het park experimenteerspoor is een recreatieve langzaamverkeersverbinding datgoederenspoor enerzijds onderdeel is van de Mine Trail (fietsbelevingsroute op provinciaal niveau) bestaand spoorlijn als geheel, en tegelijkertijd een belangrijke aanvulling is op de fietsstructuur van Genk. Dit fietspad kan in bedrijvenzone principe op korte termijn gerealiseerd worden. Waar het spoor nog in gebruik is, wijkt het fietsspoor iets bestaande strategische locaties af van de spoorwegzate en volgt het de bestaande wegenis. Het spoor verbindt niet alleen recreatiepocentrumlocaties len, maar bevat ookbestaande poortenpublieke naar de belangrijkste bos- en beeklandschappen rondom Genk. Droge heidegebieden en natte beekdalen worden via nieuwe productieve locaties de groene zones langs het spoor verbonden voor mens en dier.
Kruising met diagonaal fietsnet
Visvijvers
Urban ranch
Food stations
Natura 2000
Ecologische bypass
0
Doorgaande recreatieve fietsverbinding
500
100 250
1km
Bedrijventerrein Zwartberg Veiligheidscampus
La Biomista
Arbeidsstraat
PLOT
BuSo De Wissel
De Sint-Albertscholen van Genk
Genk Noord
(C-mine)
Hermes
Goederenstation
W
Station Genk Limburghal
Vliegveld Zwartberg
vzw alternatief Maak-stad
KRC
Younicorn Café
VDAB training en opleiding scholencampus
Welzijnscampus
Thor
Campus Bret
productielus ringbus/tram
ringbus/tram rinbus/tram
ringbus/tram alternatief tracé
De introductie van een lus in het openbaar vervoersbestaand OV-netwerk syteem vertrekt van het kolenspoor dat de verschillende radiaalwegen intensiteit van de rasterstad en bijhorende bushalte identiteitsbepalende actoren in het noorden met elkaar in verbinding strategische stelt. Deze nieuwe ringlus stelt haltes ringlijn een volwaardige snelle verbindingslijn voor langsheen de belangrijkste hotspots die vandaag eerder kleine ondernemers in het woonweefsel geïsoleerd liggen binnen het Genkse weefsel, op experimenteerspoor een redelijke afstand van het stadscentrum. Deze experimenteerspoor lus zal in de toekomst dé verbinder uitbreiding worden tussen woonweefsel, productielandschap en vernieuwengoederenspoor de werkplekken zoals Thorpark en de vernieuwde bestaand spoorlijn Ford Genk site, maar eveneens de ruimte bieden voor nieuwe creatieve ondernemingen en de bedrijvenzone maakindustrie die als tussenfiguur tussen wonen en zwaardere industrieën het weefsel vervolledigen. De keuze om bestaande kritische strategische massa telocaties ontwikkelen van zowel grote als kleine spelers is de sleutel om bestaande centrumlocaties ook op lange termijn de lus publieke uit te bouwen tot een volwaardig voorstedelijke openbaarvervoerdrager die de belangrijke tewerkstellingssites met elkaar in nieuwe productieve locaties verbinding brengt en er een logistiek vernieuwend potentieel aankoppelt.
ringbus/tram alternatief rinbus/tram alternatief tracé tracé bestaand OV-netwerk bestaand OV-netwerk intensiteit bushalte intensiteit bushalte
strategische strategische halte haltes ringlijn ringlijn kleine ondernemers in het woonweefsel kleine onderneming experimenteerspoor experimenteerspoor experimenteerspoor uitbreiding experimenteerspoor uitbreiding goederenspoor goederenspoor bestaand spoorlijn bestaande spoorlijn bedrijvenzone bedrijvenzone bestaande strategische locatielocaties bestaande strategische
bestaande publieke centrumlocaties bestaande publieke centrumlocatie nieuwe productieve locatielocaties nieuwe productieve 500
100 0
250
1km
Aldi Gamma
Carrefour
Hellingbaan Waterschei
Productieve daken
Basak market
Spar
Lidl Kwantum Aldi
Hubo
Groli
Vliegveld Zwartberg Spar
Remining Waterschei Wartmtebuffer
Wartmtecollectief Hyperloop
Delhaize Lidl
Heat hub
Brico
Geothermie
kringloopmachine ringbus/tram
Warmte collectief
ringbus/tram alternatief tracĂŠ
De inzet van het kolenspoor als metafysische drabestaand OV-netwerk ger voor circulaire ontwikkelingen haakt vooral aan op de aanwezigheidintensiteit van restwarmte in het gebied bushalte (zowel uit de industrie als uit geothermie) en de experimenteerruimte die de lange lijn van het spoor strategische haltes ringlijn biedt. Bedrijven in het Thor-park die zich richten op circulaire innovatie kleine kunnen hier de inpilootprojecten ondernemers het woonweefsel trekken voor moderne vervoersmiddelen, energieexperimenteerspoor opwekking, zuiveringsmethoden, etc. Ook is het experimenteerspoor uitbreiding kolenspoor de drager van het reverse logistieke systeem van supermarkten, bouwmarkten en magoederenspoor terialenbanken waarbestaand consumptiegoederen gekocht, spoorlijn maar ook teruggebracht kunnen worden voor hergebruik. Vliegveld zwartberg, nu al een oefenveld bedrijvenzone voor modelvliegen, kan ingezet worden om nieuwe toepassingen voor drones te testen. De ruimte die strategische locaties het spoor en haar bestaande omgeving biedt voor innovatie gaat niet alleen over nu bekende technologieĂŤn, er publieke centrumlocaties is de mogelijkheid bestaande om toekomstige toepassingen (bijvoorbeeld om grondstoffen en energie te winnen uit de terrils) een plek te productieve geven aan en rond het nieuwe locaties spoor.
Compost inzameling
Materiaal inzameling
Drone haven
Productief dak
Hyperloop testbaan
Heat hub
Diepe geothermie
Warmtenet
0
Materialen distributie
500
100 250
1km