So á69 Naêm thöù möôøi moät - Construction Planning Journal AÛnh bìa chæ mang tính minh hoïa
Sˇ 69 N°M 2 0 1 4
sË 69
ISSN 1859 - 3054
raùc thaûi ñoâ thò Nha Trang
Quaûn lyù chaát thaûi raén khu vöïc ñoâ thò
Xu höôùng taän thu naêng löôïng trong xöû lyù chaát thaûi raén
taàm nhìn quy hoaïch vaø quaûn lyù ñoâ thò hieäu quaû Quaûn lyù raùc thaûi ôû TP. HCM ñeå xöùng taàm thaønh phoá du lòch quoác teá ñoäc ñaùo Nhöõng ngoâi nhaø container
Vieän Quy hoaïch Ñoâ thò vaø Noâng thoân quoác gia - Boä Xaây döïng Ñòa chæ/Address: Soá 10 Hoa Lö , Quaän Hai Baø Tröng, Haø Noäi, Vieät Nam Website: www.viup.vn; Email: info@ viup.vn; Tel: (04) 2221 0888; Fax: (84) 3976 4339
Vietnam Institute for Urban and Rural Planning – Ministry of Construction chöùc naêng vaø quyeàn haïn:
l Nghieân cöùu veà caùc lónh vöïc: quy hoaïch xaây döïng, kieán truùc hieän ñaïi
l Toå chöùc ñaøo taïo tieán só, thaïc só chuyeân ngaønh quy hoaïch xaây döïng, kieán
vaø truyeàn thoáng, baûo toàn vaø haï taàng kyõ thuaät. l Tham gia phuïc vuï coâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùc veà lónh vöïc quy
truùc; ñaøo taïo naâng cao naêng löïc cho caùn boä laøm coâng taùc nghieân cöùu,
hoaïch xaây döïng, kieán truùc vaø haï taàng kyõ thuaät do Boä Xaây döïng giao. l Thöïc hieän caùc hoaït ñoäng tö vaán veà kieán truùc vaø quy hoaïch xaây
l Thöïc
döïng, bao goàm caû coâng taùc laäp quy hoaïch, thieát keá ñoâ thò, thieát keá kieán truùc, myõ thuaät, kyõ thuaät xaây döïng, vaät lieäu xaây döïng; Tö vaán ñaàu tö cho caùc lónh vöïc lieân quan ñeán quy hoaïch kieán truùc vaø xaây döïng.
tö vaán, thieát keá kieán truùc, quy hoaïch xaây döïng; caáp chöùng chæ haønh ngheà. hieän caùc hoaït ñoäng hôïp taùc vôùi caùc toå chöùc trong nöôùc vaø quoác
teá veà caùc lónh vöïc treân. l Toång hôïp vaø cung caáp thoâng tin, xaây döïng ngaân haøng döõ lieäu vaø GIS. l Xuaát
baûn Taïp chí Quy hoaïch xaây döïng vaø caùc aán phaåm thoâng tin khaùc
trong lónh vöïc quy hoaïch xaây döïng, kieán truùc.
Viup vinh döï ñoùn nhaän Huaân chöông Ñoäc laäp haïng Nhaát (2011)
COÂNG TRÌNH NOÅI BAÄT
l QHC XD Vuøng thuû ñoâ Haø Noäi ñeán naêm 2030 taàm nhìn ñeán naêm 2050. l QHC XD Thuû ñoâ Haø Noäi ñeán naêm 2030 taàm nhìn ñeáùn naêm 2050. l QHC XD Thaønh phoá Haï Long, tænh Quaûng Ninh ñeán naêm 2030. l QHC XD Thaønh phoá Baéc Giang ñeán naêm 2030, taàm nhìn ñeán naêm 2050.
l QHCT Baûo toàn toân taïo vaø phaùt huy giaù trò khu di tích Trung taâm Hoaøng
Thaønh Thaêng Long. QHCT Baûo toàn toân taïo vaø phaùt huy giaù trò khu di tích Thaønh Coå Loa - Haø Noäi.
l
l QHC XD Thaønh phoá Vieät Trì, tænh Phuù Thoï ñeán naêm 2030.
GIAÛI THÖÔÛNG
Vôùi söï ñoùng goùp to lôùn ñoù, Vieän Quy hoaïch ñoâ thò vaø noâng thoân Quoác Gia ñaõ vinh döï ñöôïc Ñaûng vaø Nhaø nöôùc taëng thöôûng: Huaân chöông Ñoäc laäp haïng Nhaát (2011), Huaân chöông Ñoäc laäp haïng Nhì (2006), Huaân chöông Ñoäc laäp haïng Ba (2001), Huaân chöông lao ñoäng haïng Nhaát (1996), Huaân chöông Lao ñoäng haïng Nhì (1986) vaø Huaân chöông Lao ñoäng haïng Ba (1982), cuøng nhieàu huaân, huy chöông vaø baèng khen khaùc. l Giaûi
Nhaát Cuoäc thi Quoác teá YÙ töôûng Quy hoaïch chi tieát khu trung taâm dòch vuï thöông maïi, taøi chính, du lòch Nha Trang - Tænh Khaùnh Hoøa. Nhaát Cuoäc thi YÙ töôûng thieát keá kieán truùc toå hôïp baûo taøng, thö vieän, trung taâm thöông maïi Haï Long, tænh Quaûng Ninh vaø trong ñoù cuïm coâng trình Baûo taøng thö vieän Quaûng Ninh ñaõ ñöôïc baàu choïn laø coâng trình cuûa naêm 2013. l Giaûi Nhì Cuoäc thi YÙ töôûng kieán truùc Historical Hanoi 2013 “Khoâi phuïc quaûng tröôøng Ñoâng Kinh nghóa Thuïc vaø phoá Haøng Ñaøo trong khu 36 phoá phöôøng”. l Giaûi
YÙ töôûng Quy hoaïch chi tieát khu trung taâm dòch vuï thöông maïi, taøi chính, du lòch Nha Trang - tænh Khaùnh Hoøa.
YÙ töôûng kieán truùc Historical Hanoi 2013 “Khoâi phuïc quaûng tröôøng Ñoâng Kinh Nghóa Thuïc vaø phoá Haøng Ñaøo trong khu 36 phoá phöôøng”.
YÙ töôûng thieát keá kieán truùc toå hôïp baûo taøng, thö vieän Quaûng Ninh ñöôïc baàu choïn laø coâng trình cuûa naêm 2013.
So á69 Naêm thöù möôøi moät - Construction Planning Journal Sˇ 69 N°M 2 0 1 4
AÛnh bìa chæ mang tính minh hoïa
RAÙC THAÛI ÑOÂ THÒ NHA TRANG
sË 69
QUAÛN LYÙ CHAÁT THAÛI RAÉN KHU VÖÏC ÑOÂ THÒ
XU HÖÔÙNG TAÄN THU NAÊNG LÖÔÏNG TRONG XÖÛ LYÙ CHAÁT THAÛI RAÉN TAÀM NHÌN QUY HOAÏCH VAØ QUAÛN LYÙ ÑOÂ THÒ HIEÄU QUAÛ QUAÛN LYÙ RAÙC THAÛI ÔÛ TP. HCM ÑEÅ XÖÙNG TAÀM THAØNH PHOÁ DU LÒCH QUOÁC TEÁ ÑOÄC ÑAÙO NHÖÕNG NGOÂI NHAØ CONTAINER
ISSN 1859 - 3054
AÛnh bìa: G.Net
Thaønh phoá bieån Nha Trang
Baïn ñoïc thaân meán! Toång bieân taäp/ Editor in Chief ThS. KTS. Phoù Toång bieân taäp/ Deputy Editor NB. PHAÏM Hoaøng Tuù Hoäi ñoàng khoa hoïc/ Editorial Adviser Council PGS. TS. Nguyeãn Quoác Thoâng (Chuû tòch)
KTS. Ban coá vaán/ Advisory board
Ban bieân taäp/ Editorial board Phaïm Hoaøng Tuù Buøi chung Haäu - Nguyeãn Thuyø Anh Nguyeãn thò Minh Ñöùc
Thö kyù toøa soaïn/ Sub Editor Buøi chung Haäu
Thieát keá myõ thuaät/ Designer Nguyeãn Minh Tuù
Lieân heä Quaûng caùo - Phaùt haønh tapchiquyhoach@gmail.com Tel:(04) 3.9741942 - 0989080987
Ngaøy nay, chuùng ta ñaõ khaù quen thuoäc vôùi nhöõng cuïm töø nhö: “Bieán ñoåi khí haäu”, “Hieäu öùng nhaø kính”, “Raùc thaûi ñoâ thò”… Ñieàu ñoù chöùng toû con ngöôøi ñaõ vaø ñang nhaän ra nhöõng taùc haïi khoân löôøng cuûa söï oâ nhieãm moâi tröôøng ñoái vôùi cuoäc soáng. Döôøng nhö thieân nhieân ñang “noåi giaän” vaø “ñaùp traû” quyeát lieät ñoái vôùi nhöõng haønh ñoäng maø con ngöôøi gaây ra chæ vì nhöõng lôïi ích tröôùc maét. Veä sinh moâi tröôøng ñoâ thò vôùi hai troïng taâm lôùn laø nöôùc thaûi vaø raùc thaûi ñöôïc xem laø thaùch thöùc mang tính toaøn caàu. Vôùi löôïng gia taêng chaát thaûi raén sinh hoaït nhö hieän nay thì nguy cô oâ nhieãm moâi tröôøng vaø taùc ñoäng tôùi söùc khoeû coäng ñoàng laø raát ñaùng baùo ñoäng. Tröôùc moät vaán ñeà “noùng” ñang ñöôïc nhieàu giôùi quan taâm nhö hieän nay, Taïp chí Quy hoaïch xaây döïng soá 69 seõ ñeà caäp vaø phaûn aùnh thöïc traïng thoâng qua chuyeân ñeà "Raùc thaûi ñoâ thò". Moïi khía caïnh cuûa chuyeân ñeà kyø naøy seõ ñöôïc giôùi thieäu, phaân tích qua laêng kính cuûa giôùi chuyeân gia nghieân cöùu trong lónh vöïc moâi tröôøng ñoâ thò, cuõng nhö caùc nhaø quaûn lyù trong lónh vöïc naøy. Taát caû taïo neân moät dieãn ñaøn ñaày maøu saéc vôùi nhöõng thoâng tin vaø hình aûnh haáp daãn. Ñaëc bieät, trong kyø naøy, Taïp chí coù baøi phoûng vaán moät chuyeân gia coù tieáng trong lónh vöïc moâi tröôøng, Phoù Vieän tröôûng Vieän Quy hoaïch Ñoâ thò vaø Noâng thoân Quoác gia - TS.KTS. Löu Ñöùc Cöôøng. Cuoäc trao ñoåi naøy seõ göûi tôùi baïn ñoïc nhöõng thoâng tin vaø kinh nghieäm höõu ích trong vaán ñeà “Quaûn lyù chaát thaûi raén beàn vöõng”. Theo noäi dung chuyeân ñeà, ñoäc giaû ñöôïc ñoùn nhaän khoâng ít yù töôûng vaø hình aûnh ñoäc ñaùo trong vieäc taùi söû duïng raùc thaûi, töø nhöõng ngoâi nhaø container ñoäc ñaùo, moät khaùch saïn ñöôïc laøm töø raùc, ñeán yù töôûng xaây döïng moät hoøn ñaûo töø raùc thaûi ñoà nhöïa treân bieån... Moät “Nha Trang – muøa thu laïi veà” trong tieát trôøi maùt meû laø hình aûnh kheùp laïi noäi dung kyø naøy. Ñoäc giaû seõ ñöôïc chìm ñaém vaø thöôûng ngoaïn trôøi - maây - non - nöôùc cuûa thaønh phoá caát caùnh töø Vònh bieån xanh. Traân troïng môøi quyù ñoäc giaû ñoùn ñoïc!
Taïp chí Quy hoaïch xaây döïng
16/GP-BTTTT caáp ngaøy 10/1/2014
SË 69 . 2014
1
CON
t
e
n
t
s
Urban waste Events and comments
Gia Bao n Interview Dr.Arch. Luu Duc Cuong: Sustainable Solid Waste Management
4
Concepts
Tran Hieu Nhue n Concept of urban waste Tran Hieu Nhue n Solid waste Management in urban area
Forum
9 10
Experts and managers opinions
Nguyen Hong Tien n Management of urban garbage collection in Vietnam 14 Hideki wada - Jica n The issues to be addressed towards Management of urban garbage collection in Vietnam 18 Mai Ngoc Tam n Energy recovery trend in Solid waste management 22 Tran Anh Tuan n Financial assurance mechanism for the collection and transportation of solid waste 26 Vu Thua An n Legal Environment promotes the participation of Private sector in the management 29 Nguyen Dang Son n Waste Management in HoChiMinh City 32 Luu Duc Cuong n Planning methods of solid industrial waste management: The case of Lao Cai Province 36 Truong Minh Ngoc n Situation and shortcomings of the solid waste management Planning in the Northern key Economic zone 40
18
Xu höôùng taän thu naêng löôïng trong xöû lyù CTR
Plans and authors
Nguyen Hoang Minh n Control the land use coefficient in the norms planning of Vietnam Nguyen Van Cuong n Need to form the sustainable development criteria for new urban areas in Vietnam Hoang Tung n Flooding and urban development planning in HCM City Tran Tri Thong n Exploiting the specific elements of local in the social housing planning and architecture towards sustainable development Pham Quoc Phong n Housing Architectural planning for low-income in urban of HCM City towards sustainable development
42 46 50 54 58
62
Ñoà aùn toát nghieäp kyõ sö moâi tröôøng ñoâ thò
For students
Bao Hien n Graduation projects of Engineers of Urban environment Department in 2014
Urban design
Hoang Linh n Original container houses
Planning and worldwide architecture Song Nguyen n Save the beach Hotel Huy Minh n Ocean of Plastic
62 66
70 73
Multi-sectors
Pham Hue Linh n The principles of smart urban planning The message needs to be heard in Vietnam Tran Hoai Nam n Specific Public transport system - Development characteristics and orientation of Da Nang
Information
Huy Minh n International information Nguyen Huy n In-country information n VIUP information
76
2
SË 69 . 2014
Ñoäc ñaùo nhöõng ngoâi nhaø container
80 84 87 89
Urban areas everywhere
Moc Co n Photo report on urban development achievements of Nha Trang Phuong Thao n Interview to Chairman of Nha Trang Do Tu Lan n Nha Trang constantly develop with modernity and maintain the sustainable urban ecology n Vinpearl Nha Trang - Sparkling pearl in Nha Trang Bay n Amiana Resort - Resort trend of “class”
66
90 92 95 98 100
95
Nha Trang khoâng ngöøng phaùt trieån hieän ñaïi vaø giöõ gìn sinh thaùi ñoâ thò beàn vöõng
MÙc lÙc 4 raùc thaûi ñoâ thò
Hoaøng Linh (dòch) n Ñoäc ñaùo nhöõng ngoâi nhaø container
Quy hoaïch & Kieán truùc theá giôùi
70 73
Ña ngaønh
Söï kieän & Bình luaän
Gia Baûo n Phoûng vaán TS. Löu Ñöùc Cöôøng veà Quaûn lyù chaát thaûi raén beàn vöõng
Phaïm Hueä Linh n Caùc nguyeân taéc quy hoaïch ñoâ thò thoâng minh – Nhöõng thoâng ñieäp caàn ñöôïc laéng nghe ôû Vieät Nam 76 Traàn Hoaøi Nam n Heä thoáng giao thoâng coâng coäng chuyeân bieät – moät soá ñaëc ñieåm vaø ñònh höôùng phaùt trieån thaønh phoá Ñaø Naüng 80
4
Khaùi nieäm Traàn Hieáu Nhueä n Khaùi nieäm veà Chaát thaûi raén Traàn Hieáu Nhueä n Hieän traïng vaø caùc giaûi phaùp ñoåi môùi coâng taùc quaûn lyù CTR ñoâ thò
9
10
YÙ kieán chuyeân gia & nhaø quaûn lyù Cuïc Haï taàng kyõ thuaät n Quaûn lyù toång hôïp CTR ñoâ thò taïi Vieät Nam 14 Hideki wada n Caùc vaán ñeà caàn giaûi quyeát höôùng tôùi quaûn lyù toång hôïp CTR taïi VN 18 Mai Ngoïc Taâm n Xu höôùng taän thu naêng löôïng trong xöû lyù CTR 22 Traàn Anh Tuaán n Cô cheá taøi chính ñaûm baûo cho hoaït ñoäng thu gom vaän chuyeån vaø xöû lyù CTR 26 Vuõ Thöøa AÂn n Moâi tröôøng phaùp lyù thuùc ñaåy caùc thaønh phaàn kinh teá tö nhaân tham gia quaûn lyù CTR ñoâ thò ôû Vieät Nam 29 32 Nguyeãn Ñaêng Sôn n Quaûn lyù raùc thaûi ôû TP. HCM Löu Ñöùc Cöôøng n Phöông phaùp laäp quy hoaïch quaûn lyù CTR coâng nghieäp: Tröôøng hôïp vuøng tænh Laøo Cai 36 Tröông Minh Ngoïc n Thöïc traïng vaø baát caäp trong coâng taùc Quy hoaïch quaûn lyù CTR vuøng kinh teá troïng ñieåm Baéc Boä 40
Thoâng tin Huy Minh n Tin quoác teá Nguyeãn Huy n Tin Trong nöôùc n Tin VIUP
Dieãn ñaøn
Quy hoaïch vaø taùc giaû
66
Song Nguyeãn n Khaùch saïn raùc thaûi taïi thaønh phoá Rome Huy Minh n Baõi raùc nhöïa treân Thaùi Bình Döông
Trong soá naøy
Thieát keá ñoâ thò
Ñoâ thò boán phöông: Nha Trang - taàm nhìn quy hoaïch vaø quaûn lyù ñoâ thò hieäu quaû ñeå xöùng taàm thaønh phoá du lòch quoác teá Moäc Coû
Phoùng söï aûnh veà thaønh töïu phaùt trieån ñoâ thò Nha Trang 90 Phöông Thaûo n Phoûng vaán Chuû tòch UBND thaønh phoá Nha Trang 92 Ñoã Tuù Lan n Nha Trang khoâng ngöøng phaùt trieån hieän ñaïi vaø giöõ gìn sinh thaùi ñoâ thò beàn vöõng 95 n Vinpearl Nha Trang - Vieân ngoïc trai laáp laùnh treân vònh Nha Trang 98 n Amiana Resort – xu höôùng nghæ döôõng “ñaúng caáp” 100 n
Nguyeãn Hoaøng Minh n Kieåm soaùt heä soá söû duïng ñaát trong quy chuaån quy hoaïch Vieät Nam 42 ThS. Nguyeãn Vaên Cöôøng n Söï caàn thieát cuûa coâng taùc xaây döïng boä tieâu chí phaùt trieån beàn vöõng cho khu ñoâ thò môùi taïi Vieät Nam 46 Hoaøng Tuøng n Ngaäp uùng vaø quy hoaïch phaùt trieån ñoâ thò TP. HCM 50 Traàn trí Thoâng n Nhaø ôû xaõ hoäi taïi TP. Caàn Thô khai thaùc caùc yeáu toá ñaëc thuø cuûa ñòa phöông trong coâng taùc quy hoaïch vaø kieán truùc 54 Phaïm Quoác Phong n Quy hoaïch kieán truùc nhaø ôû cho ngöôøi thu nhaäp thaáp ñoâ thò TP. HCM theo höôùng phaùt trieån beàn vöõng 58
73
Daønh cho sinh vieân Baûo Hieàn n Ñoà aùn toát nghieäp kyõ sö moâi tröôøng ñoâ thò 62
84 87 89
SË 69 . 2014
3
SÖÏ KIEÄN
& Bình luaän
Quaûn lyù chaát thaûi raén beàn vöõng Thöïc hieän: Gia Baûo
Coù leõ chöa bao giôø vaán ñeà moâi tröôøng vaø xöû lyù raùc thaûi laïi ñöôc caùc quoác gia ñaëc bieät quan taâm nhö hieän nay. Vieät Nam laø moät quoác gia ñang phaùt trieån cuõng khoâng ngoaïi leä. Chuùng ta ñaõ coù nhieàu chuû tröông quaûn lyù chaát thaûi raén treân quan ñieåm toång hôïp, vaø theo höôùng beàn vöõng hôn. Coâng taùc thu gom, vaän chuyeån, xöû lyù raùc thaûi trong caùc ñoâ thò cuõng ñang ñöôïc thöïc hieän ngaøy caøng toát. Song coâng taùc naøy vaãn coøn nhieàu baát caäp, chöa ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu ñaët ra. TS. KTS. Löu Ñöùc Cöôøng Phoù Vieän tröôûng, Vieän Quy hoaïch ñoâ thò vaø noâng thoân quoác gia
Quaûn lyù chaát thaûi raén beàn vöõng - laø chuû ñeà cuoäc troø chuyeän giöõa phoùng vieân vôùi TS. KTS. Löu Ñöùc Cöôøng - Phoù Vieän tröôûng, Vieän Quy hoaïch ñoâ thò vaø noâng thoân quoác gia, nhaèm tìm lôøi giaûi cho baøi toaùn tieán ñeán phöông thöùc quaûn lyù chaát thaûi raén beàn vöõng. Thöa OÂng, OÂng ñaùnh giaù nhö theá naøo veà coâng taùc thu gom, vaän chuyeån, xöû lyù raùc thaûi trong caùc ñoâ thò ôû nöôùc ta hieän nay? Beân caïnh nhöõng lôïi ích veà kinh teá - xaõ hoäi, ñoâ thò hoùa quaù nhanh ñaõ taïo ra söùc eùp veà nhieàu maët, daãn ñeán suy giaûm chaát löôïng moâi tröôøng vaø phaùt trieån khoâng beàn vöõng. Löôïng chaát thaûi raén (CTR) phaùt sinh taïi caùc ñoâ thò vaø khu coâng nghieäp ngaøy caøng nhieàu vôùi thaønh phaàn phöùc taïp. Löôïng CTR taïi caùc ñoâ thò ôû nöôùc ta ñang coù xu theá phaùt sinh ngaøy caøng taêng, tính trung bình moãi naêm taêng khoaûng 10%. Coâng taùc thu gom, vaän chuyeån, xöû lyù raùc thaûi trong caùc ñoâ thò ôû nöôùc ta hieän nay ñang ñöôïc thöïc hieän ngaøy caøng toát. Tyû leä thu gom CTR sinh hoaït ngaøy caøng taêng, ñaït 60-90% tuøy theo töøng ñoâ thò, Haø Noäi vaø TP. HCM ñaït tyû leä thu gom treân 95%. Haàu heát caùc ñoâ thò ñaõ thu gom toaøn boä khoái löôïng
4
SË 69 . 2014
S˘ ki ÷n & B ◊ n h l u Àn
CTR taïi khu vöïc noäi thaønh, noäi thò. Nhieàu ñòa phöông ñaõ xaõ hoäi hoùa ngaøy caøng saâu roäng trong coâng taùc thu gom, vaän chuyeån CTR. Tuy nhieân coâng taùc thu gom, vaän chuyeån CTR chöa quan taâm ñuùng möùc ñeán khu vöïc ven ñoâ cuõng nhö caùc vuøng noâng thoân. Ngay trong caùc ñoâ thò cuõng coøn toàn ñoïng raùc, gaây maát myõ quan vaø veä sinh moâi tröôøng ñoâ thò, aûnh höôûng ñeán söùc khoûe coäng ñoàng. Naêng löïc trang thieát bò thu gom, vaän chuyeån coøn nhieàu haïn cheá. Trang thieát bò thu gom CTR phuø hôïp vôùi vieäc phaân loaïi raùc taïi nguoàn chöa ñöôïc ñaàu tö, naâng caáp thay theá laøm giaûm hieäu quaû cuûa caùc chöông trình thí ñieåm phaân loaïi CTR taïi nguoàn. Coâng taùc xöû lyù CTR ñaõ ñöôïc caùc ñòa phöông quan taâm baèng vieäc thu huùt ñaàu tö, xaây döïng caùc döï aùn xöû lyù CTR. Nhieàu ñoâ thò ñaõ coù nhaø maùy xöû lyù CTR baèng caùc coâng ngheä theo höôùng hieän ñaïi nhö cheá bieán phaân höõu cô, taùi cheá, ñoát. Nhieàu coâng ngheä trong nöôùc ñaõ ñöôïc nghieân cöùu, thöû nghieäm vaø aùp duïng taïi nhieàu ñòa phöông nhö coâng ngheä Taâm Sinh Nghóa, MBT-CD 08, Seraphin, Envic, Betit… Tuy nhieân quy moâ, coâng suaát cuõng nhö söï hoaøn thieän coâng ngheä chöa ñöôïc baûo ñaûm neân chöa xöû lyù heát ñöôïc löôïng raùc trong caùc ñoâ thò. Bieän phaùp xöû lyù CTR chuû yeáu vaãn laø choân laáp. Kyõ thuaät choân laáp haàu heát chöa hôïp veä sinh. Caùc baõi choân laáp chuû yeáu coù dieän tích nhoû, khoâng ñaùp öùng nhu caàu xöû lyù laâu daøi. Vieäc tìm kieám ñòa ñieåm cho baõi choân laáp môùi raát khoù khaên do quyõ ñaát haïn heïp, söï phaûn ñoái cuûa ñòa phöông... Caùc coâng ngheä phuø hôïp vôùi töøng vuøng mieàn cuõng chöa ñöôïc ñònh hình. Haàu nhö caùc ñoâ thò ñeàu vöôùng maéc trong vieäc löïa choïn coâng ngheä. Hieän chöa coù moät chuaån möïc, höôùng daãn chính thöùc naøo laøm thöôùc ño cho vieäc löïa choïn coâng ngheä xöû lyù raùc thaûi. Coâng ngheä nöôùc ngoaøi thì quaù ñaét vaø nhieàu khi khoâng phuø hôïp vôùi ñieàu kieän thöïc teá cuûa ñòa phöông. Caùc coâng ngheä trong nöôùc vaãn ñang trong quaù trình nghieân cöùu, hoaøn thieän, chöa theå nhaân roäng vôùi quy moâ lôùn. Ngay caû ñoái vôùi nhöõng coâng ngheä tieân tieán xöû lyù hieäu quaû cuõng caàn phaûi coù nhöõng cô cheá, chính saùch phuø hôïp môùi thu huùt ñöôïc caùc nhaø ñaàu tö trong vaø ngoaøi nöôùc. Theo OÂng, coâng taùc quaûn lyù chaát thaûi raén ôû nöôùc ta hieän nay, ñaõ ñaït ñöôïc tính hieäu quaû beàn vöõng chöa? Roõ raøng laø vôùi böùc tranh coâng taùc quaûn lyù CTR nhö treân thì chuùng ta môùi ñang thöïc hieän taïm oån trong coâng taùc thu gom, vaän chuyeån raùc thaûi ra khoûi ñoâ thò chöù chöa xöû lyù ñaûm baûo phaàn lôùn löôïng raùc thaûi taïo ra. Coâng taùc xöû lyù CTR coøn raát nhieàu vaán ñeà vaø tieàm aån nhöõng nguy cô oâ nhieãm moâi tröôøng raát lôùn. Vôùi toác ñoä ñoâ thò hoùa, coâng nghieäp hoùa ngaøy caøng taêng thì heä thoáng quaûn lyù CTR hieän nay khoù coù theå ñaùp öùng ñöôïc trong töông lai gaàn. Caùch thöùc quaûn lyù CTR cuûa chuùng ta hieän nay vaãn ñang laø “xöû lyù cuoái ñöôøng oáng” - caùch tieáp caän laïc haäu cuûa theá giôùi. Maëc duø chuùng ta ñaõ coù nhieàu chuû tröông quaûn lyù CTR treân quan ñieåm toång hôïp, theo höôùng beàn vöõng hôn nhö ñaõ theå hieän trong Chieán löôïc quoác gia veà quaûn lyù toång hôïp CTR, nhöng vaãn coøn thieáu nhöõng cô cheá, chính saùch cuï theå laøm chuyeån bieán roõ reät trong haønh ñoäng quaûn lyù CTR theo höôùng beàn vöõng. Khoù khaên lôùn nhaát trong coâng taùc quaûn lyù chaát thaûi raén beàn vöõng ôû nöôùc ta hieän nay laø gì? Khoù khaên lôùn nhaát hieän nay trong caùch thöùc quaûn lyù CTR tieân tieán, vaên minh, theo höôùng beàn vöõng laø nhaän thöùc chung cuûa toaøn xaõ hoäi, töø caùc caáp chính quyeàn ñeán coäng ñoàng ngöôøi daân vaø doanh nghieäp trong vaán ñeà baûo veä moâi tröôøng noùi chung vaø trong quaûn lyù CTR noùi rieâng.
Con ñöôøng naøo ñeå tieán ñeán phöông thöùc quaûn lyù chaát thaûi raén beàn vöõng, thöa OÂng? Ñeå laøm ñöôïc ñieàu ñoù, caùc caáp chính quyeàn caàn xaây döïng nhöõng cô cheá, chính saùch maïnh meõ, baèng nhöõng haønh ñoäng cuï theå trong caùch tieáp caän quaûn lyù CTR. Thay vì xöû lyù cuoái nguoàn, caàn tieáp caän quaûn lyù chaát thaûi meàm deûo hôn, beàn vöõng hôn nhö caùc bieän phaùp ngaên ngöøa, giaûm thieåu töø ñaàu nguoàn, trong ñoù coâng taùc phaân loaïi taïi nguoàn laø moät trong nhöõng coâng cuï höõu hieäu ñeå thuùc ñaåy taùi cheá. Coâng taùc phaân loaïi taïi nguoàn phaûi xuaát phaùt töø yù thöùc cuûa ngöôøi daân. Ñi keøm theo ñoù laø heä thoáng thu gom vaän chuyeån ñoàng boä. Töø ñoù coâng taùc xöû lyù trôû neân heát söùc ñôn giaûn. Raùc thaûi seõ bieán thaønh taøi nguyeân. Ngaønh taùi cheá chaát thaûi seõ phaùt trieån. Neáu phaân loaïi toát thì chuùng ta coù theå nghó ñeán nhöõng giaûi phaùp xöû lyù taïi nguoàn phuø hôïp, ít toán keùm maø raát hieäu quaû. Toát hôn nöõa, neáu ngaên ngöøa, giaûm löôïng raùc thaûi phaùt sinh, giaûm tính chaát nguy haïi cuûa raùc thaûi ngay töø nguoàn, ngay trong quaù trình saûn xuaát ra saûn phaåm haøng hoùa… Muoán vaäy thì quy hoaïch quaûn lyù CTR phaûi ñi tröôùc moät böôùc nhaèm ñònh höôùng caùch thöùc quaûn lyù laâu daøi, chöù khoâng ñôn thuaàn laø caùc giaûi phaùp mang tính coâng trình, taäp trung ñaàu tö vaøo heä thoáng thu gom, vaän chuyeån, xöû lyù raát toán keùm vôùi nguoàn kinh phí lôùn vaø ngaøy caøng taêng nhö caùc quy hoaïch quaûn lyù CTR taïi nhieàu ñòa phöông hieän nay. Ñoàng thôøi nhaø nöôùc phaûi taïo ra nhöõng cô cheá chính saùch phuø hôïp ñaùp öùng nhöõng muïc tieâu treân thì coâng taùc quaûn lyù CTR môùi beàn vöõng. Vì vaäy toâi cho raèng 3 truï coät cuûa quaûn lyù CTR beàn vöõng phaûi bao goàm: Ngaên ngöøa, giaûm thieåu (Reduce) CTR laø phöông thöùc quaûn lyù ñöôïc xeáp thöù töï öu tieân cao trong soá caùc phöông thöùc quaûn lyù chaát thaûi bôûi caùc hieäu quaû tích cöïc maø noù mang laïi. Chaúng haïn vieäc söû duïng bao bì tuùi ñöïng nhieàu laàn (ñaõ ñöôïc thöïc hieän taïi moät soá sieâu thò lôùn taïi Haø Noäi vaø TP. HCM). Ngaên ngöøa, giaûm thieåu CTR coâng nghieäp thoâng qua saûn xuaát saïch hôn. Vieäc xaây döïng coâng ngheä saïch coù theå laøm phaùt sinh nhöõng chi phí lôùn veà mua saém thieát bò, thay ñoåi phöông phaùp saûn xuaát, nhöng vaãn coù khaû naêng sinh lôøi cao so vôùi vieäc xaây döïng traïm xöû lyù chaát thaûi cuoái ñöôøng oáng. Tuy nhieân phöông thöùc naøy hieän chöa thöïc söï ñöôïc phaùt huy, chöa ñöôïc aùp duïng phoå bieán, roäng raõi taïi Vieät Nam. Phaân loaïi taïi nguoàn, taùi söû duïng chaát thaûi (Reuse): Phaân loaïi CTR taïi nguoàn coù theå noùi laø ñieàu kieän caàn ñeå quaûn lyù CTR beàn vöõng. Theá nhöng hieän nay, taát caû caùc ñoâ thò ôû nöôùc ta chöa thöïc hieän quaù trình phaân loaïi CTR taïi nguoàn maø chæ phaân loaïi taäp trung taïi cô sôû xöû lyù. SË 69 . 2014
5
Vieäc phaân loaïi CTR taïi nguoàn môùi ñöôïc thöïc hieän ôû daïng thí ñieåm, chöa ñöôïc nhaân roäng. Raùc sau khi ñöôïc phaân loaïi laïi ñöôïc ñoå chung vôùi nhau trong quaù trình thu gom do coâng taùc vaän haønh heä thoáng phaân loaïi vaø thu gom khoâng ñoàng boä. Nhieàu hoä daân chöa thaät söï nhaän thöùc ñuùng ñaén veà baûo veä moâi tröôøng noùi chung vaø veà chöông trình phaân loaïi CTR taïi nguoàn noùi rieâng. Moät phöông thöùc khaùc cuûa phaân loaïi taïi nguoàn laø caùc chaát thaûi coù khaû naêng taùi cheá vaø taùi söû duïng ñöôïc nhöõng ngöôøi nhaët raùc phaân loaïi vaø baùn cho caùc cô sôû taùi cheá. Söï phaân loaïi moät caùch töï phaùt naøy ñöôïc thöïc hieän lieân tuïc treân ñöôøng ñi cuûa raùc töø nôi phaùt sinh ñeán caùc ñieåm taäp keát raùc vaø cuoái cuøng laø caùc baõi choân laáp raùc. Caùc hoä gia ñình cuõng thöôøng coù thoùi quen tích tröõ caùc loaïi chaát thaûi coù khaû naêng taùi cheá nhö kim loaïi hay giaáy ñeå baùn cho nhöõng ngöôøi thu mua pheá lieäu. Beân caïnh caùc chaát thaûi coù khaû naêng taùi cheá, thaønh phaàn raùc höõu cô trong CTR sinh hoaït trong caùc ñoâ thò cuûa nöôùc ta khaù cao, laø nguoàn nguyeân lieäu doài daøo cho saûn xuaát phaân boùn vi sinh hay coøn goïi laø phaân compost. Tuy nhieân vieäc phaân loaïi CTR höõu cô chöa ñöôïc thöïc hieän taïi nguoàn phaùt sinh laø moät trôû ngaïi lôùn cho caùc cô sôû saûn xuaát phaân compost do phaûi taêng chi phí cho vieäc phaân loaïi taïi nhaø maùy vaø ñoå thaûi caùc loaïi CTR khoâng phaûi laø chaát thaûi höõu cô. Taïi caùc ñoâ thò nhoû, phaàn lôùn chaát thaûi höõu cô ñöôïc söû duïng laïi cho muïc ñích chaên nuoâi neân löôïng höõu cô trong raùc thaûi khoâng cao nhö trong thaønh phaàn raùc thaûi cuûa caùc ñoâ thò lôùn. Taùi cheá, taän thu (recycle, recover): CTR sau khi phaân loaïi caàn ñöôïc taùi cheá. Taùi cheá vaø taùi söû duïng chaát thaûi sinh hoaït laø phöông thöùc khaù phoå bieán hieän nay taïi Vieät Nam maëc duø noù chöa trôû thaønh moät ngaønh saûn xuaát chính thöùc. Trong thôøi gian qua, hoaït ñoäng taùi cheá chaát thaûi ñaõ ñöôïc thöïc hieän khaù hieäu quaû bôûi caùc ñôn vò tö nhaân vaø mang laïi giaù trò kinh teá khaù cao, ñoàng thôøi cuõng tieát kieäm ñöôïc chi phí daønh cho vieäc xöû lyù löôïng chaát thaûi naøy. Hieän nay chöa coù soá lieäu thoáng keâ chính xaùc veà toång löôïng CTR sinh hoaït ñoâ thò ñöôïc taùi cheá, tuy nhieân neáu öôùc tính theo tyû leä chaát thaûi coù theå taùi cheá ñöôïc trong toång löôïng CTR phaùt sinh thì löôïng CTR coù theå taùi cheá taïi caùc ñoâ thò töông ñoái lôùn, khoaûng töø 5-30% tuøy töøng ñoâ thò. Hieän nay caû nöôùc chöa coù nhieàu cô sôû taùi cheá taäp trung. Phöông thöùc taùi cheá chuû
6
SË 69 . 2014
yeáu thoâng qua saûn xuaát phaân compost, keát hôïp thu hoài nhöïa, nilon... ÔÛ nöôùc ta, hoaït ñoäng taùi cheá soâi ñoäng nhaát laø taïi TP. HCM. Taïi TP. HCM, thò tröôøng taùi cheá pheá lieäu ñaõ ñöôïc hình thaønh vaø phaùt trieån töø hôn 30 naêm qua vôùi hôn 400 cô sôû taùi cheá vöøa vaø nhoû trong caùc lónh vöïc taùi cheá raát ña daïng nhö: taùi cheá nhöïa, giaáy, thuûy tinh, kim loaïi, cao su, vaûi… vôùi khoái löôïng chaát thaûi ñöôïc taùi cheá haøng ngaøy öôùc khoaûng 2.000 - 3.000 taán töông öùng khoaûng 600 - 800 trieäu ñoàng lôïi nhuaän moãi ngaøy, taïo vieäc laøm cho 10.000 - 15.000 ngöôøi. TP. HCM cuõng laø ñòa phöông duy nhaát thaønh laäp thaønh laäp Quyõ taùi cheá, moät toå chöùc taøi chính phi lôïi nhuaän coù chöùc naêng hoã trôï, cho vay voán ñeå thöïc hieän caùc chöông trình, ñeà aùn, döï aùn thöû nghieäm, nghieân cöùu öùng duïng trong lónh vöïc quaûn lyù, taùi cheá, taùi söû duïng chaát thaûi ñeå giaûm löôïng chaát thaûi vaøo moâi tröôøng. Tuy nhieân coâng taùc taùi cheá taïi haàu heát caùc ñoâ thò khaùc coøn mang tính nhoû leû, töï phaùt, chöa phaùt trieån thaønh quy moâ moät ngaønh saûn xuaát coâng nghieäp. Haàu heát caùc cô sôû taùi cheá coù quy moâ nhoû, möùc ñoä ñaàu tö coâng ngheä khoâng cao, ña soá coâng ngheä ñeàu laïc haäu, gaây oâ nhieãm moâi tröôøng. Caùc cô cheá chính saùch thuùc ñaåy, hoã trôï, khuyeán khích taùi cheá chöa ñöôïc quan taâm ñuùng möùc. Caùc nhaø quy hoaïch phaûi tuaân theo nhöõng höôùng daãn naøo ñeå coù ñöôïc nhöõng ñoà aùn quy hoaïch quaûn lyù raùc coù tính hieäu quaû vaø beàn vöõng? Ñeå ñaït ñöôïc coâng taùc quaûn lyù chaát thaûi raén beàn vöõng, coâng taùc quy hoaïch coù vai troø heát söùc quan troïng. Noù khoâng chæ ñònh höôùng phaùt trieån cô sôû haï taàng kyõ thuaät quaûn lyù CTR, maø quan troïng hôn laø ñònh höôùng trong caùch tieáp caän quaûn lyù CTR, töø ñoù ñeà xuaát, kieán nghò nhöõng cô cheá chính saùch phuø hôïp, khôi daäy moïi nguoàn löïc trong quaûn lyù CTR. Muoán laøm ñöôïc nhö vaäy, caùc nhaø quy hoaïch tröôùc heát phaûi loàng gheùp ñöôïc nhöõng quan ñieåm, chuû tröông quaûn lyù CTR theo höôùng beàn vöõng vaøo töøng ñoà aùn, töøng ñònh höôùng quaûn lyù CTR cuï theå taïi moãi ñòa phöông. Nhöõng quan ñieåm quaûn lyù CTR tieân tieán ñaõ ñöôïc theå hieän trong caùc vaên baûn phaùp quy cuï theå nhö Chieán löôïc quoác gia veà quaûn lyù toång hôïp CTR, Chieán löôïc taêng tröôûng xanh, Chieán löôïc Phaùt trieån beàn vöõng… Vaán ñeà laø laøm theá naøo ñeå bieán nhöõng chuû tröông ñoù thaønh nhöõng chính saùch cuï theå taïi moãi ñòa phöông, thaønh hieäu quaû veà söû duïng quyõ ñaát xöû lyù CTR, thaønh nhöõng chöông trình haønh ñoäng phaân loaïi raùc thaûi taïi nguoàn, thaønh nhöõng cô cheá thuùc ñaåy, thu huùt caùc nhaø ñaàu
tö trong lónh vöïc taùi cheá, thaønh nhöõng moâ hình xaõ hoäi hoùa thu gom raùc thaûi ngaøy caøng ñöôïc nhaân roäng… Ñeå laäp caùc ñoà aùn quy hoaïch quaûn lyù chaát thaûi raén, ngoaøi caùc quy ñònh veà maët phaùp lyù nhö Nghò ñònh soá 59/2007/NÑ-CP ngaøy 09/04/2007 cuûa Chính phuû veà quaûn lyù chaát thaûi raén, Thoâng tö Soá 13/2007/TT-BXD ngaøy 31/12/2007 cuûa Boä Xaây döïng Höôùng daãn moät soá Ñieàu cuûa Nghò ñònh soá 59/2007/ NÑ-CP, vöøa qua Boä Xaây döïng cuõng ñaõ ban haønh Höôùng daãn kyõ thuaät quy hoaïch quaûn lyù CTR ñoâ thò cuõng haøng loaït caùc quy chuaån, tieâu chuaån kyõ thuaät lieân quan ñeán coâng taùc quy hoaïch quaûn lyù CTR. Tuy nhieân cuõng phaûi thöøa nhaän raèng chuùng ta coøn thieáu nhieàu caùc nghieân cöùu, höôùng daãn cuõng nhö tieâu chuaån, quy chuaån kyõ thuaät chuyeân saâu trong coâng taùc quaûn lyù CTR so vôùi caùc nöôùc treân theá giôùi. Theo OÂng, kinh nghieäm veà quaûn lyù chaát thaûi raén naøo treân Theá giôùi coù theå aùp duïng vaøo Vieät Nam? Phöông phaùp tieáp caän cuûa haàu heát caùc nöôùc treân theá giôùi ñeå quaûn lyù CTR ñöôïc döïa treân 3 nguyeân taéc sau: Ngaên ngöøa, giaûm thieåu chaát thaûi: Ñaây laø yeáu toá then choát trong baát cöù chieán löôïc quaûn lyù CTR cuûa moãi quoác gia. Vieäc xöû lyù seõ trôû neân ñôn giaûn hôn khi ta coù theå giaûm löôïng chaát thaûi taïo ra ôû ngay giai ñoaïn ñaàu tieân vaø giaûm tính ñoäc haïi cuûa noù baèng caùch giaûm söï hieän dieän cuûa chaát nguy hieåm trong saûn phaåm. Coâng taùc phaân loaïi raùc thaûi taïi nguoàn cuõng ñöôïc thöïc hieän nhaèm giaûm thieåu löôïng chaát thaûi phaûi xöû lyù. Söû duïng laïi vaø taùi cheá quay voøng: Neáu chaát thaûi khoâng theå ngaên ngöøa ñöôïc, caùc nguyeân vaät lieäu seõ ñöôïc söû duïng laïi, taùi cheá quay voøng moät caùch toát nhaát. Chaâu AÂu hieän nay yeâu caàu caùc nöôùc thaønh vieân coù quy ñònh veà chaát thaûi thu gom, taùi söû duïng, taùi cheá vaø thaûi boû caùc chaát thaûi nguy haïi. Moät soá quoác gia Chaâu AÂu ñaõ ñöôïc quaûn lyù ñeå taùi cheá hôn 50% bao bì ñaõ söû duïng. Caûi thieän vaø giaùm saùt söï tieâu huyû, loaïi boû nhöõng CTR coøn laïi: Vôùi nhöõng chaát thaûi khoâng ñöôïc taùi cheá vaø taùi söû duïng phaûi ñöôïc thieâu ñoát moät caùch an toaøn, baõi choân laáp chæ ñöôïc söû duïng nhö moät phöông aùn cuoái cuøng. Caû hai phöông phaùp naøy caàn phaûi giaùm saùt chaët cheõ vì ñeàu coù theå gaây ra thieät haïi nghieâm troïng veà moâi tröôøng. Xin caûm ôn OÂng!
events
& opinion
Sustainable Solid Waste Management Environmental issues and waste treatments are probably never concerned especially by the countries as today. Vietnam is a developing country and not an exception. We already have many guidelines on solid waste management an integrated perspective, and more sustainable way. The collection, transportation and disposal of waste in urban areas are also being done better. But this work is still inadequate, failing to meet the set requirements. Sustainable Solid Waste Management is the subject of conversation between reporter with Dr. Luu Duc Cuong - Deputy Director, Institute of Urban Planning and National Rural, to find a solution of the problem toward the method of sustainable solid waste management. Gia Bao How do you think about the waste collection, transportation and disposal in urban areas in our country today? Besides the economic - social benefits, rapid urbanization has created many pressures, leading to of environmental quality and sustainable development. The amount of solid waste (CTR) generated in the urban areas and industrial parks increasing with more and more complex components. CTR volume in urban areas in our country tends to increase, the average annual increase of about 10%. The collection, transportation and disposal in urban areas in our country today are being done better. Collection rate of CTR increases, reaching 60-90% depends on areas. Hanoi and HCM city collection rate reached 95%. However, the collection and transportation of CTR has not paid adequate attention to periurban areas as well as rural areas. Equipment capacities to collect, transport are limited. Collected Equipment CTR suitable for waste separation at source has not been invested and upgraded for replacement that lead to the effectiveness reduction of the pilot CTR classification program at source. CTR disposal has been interested by the local in attracting investment, building solid waste treatment projects. Many urban have solid waste treatment plant with modernized technology. Many domestic technologies have been researched, tested and applied in many areas. However, the size and capacity as well as the technology have not been completed perfectly that not handle all the waste in urban
areas. CTR treatment measures are mostly buried. Techniques for most landfills are not hygienic. The technology appropriates to each region have not been identified. There are no standards, official guidelines as a measure for the selection of waste treatment technologies; there are no mechanisms and appropriate policies to attract new investors and foreign investors on the advanced technology and effectively CTR disposal. In your opinion, has the management of solid waste in our country today achieved sustained efficacy yet? We’re doing well in the waste collection and waste transportation out of urban, rather than ensure most of waste generated. CTR disposal also has a lot of problems and potential risks of environmental pollution. With the rate of urbanization, industrialization increase then the CTR management systems today can hardly meet in the near future. Our current CTR management is still “ending processing” which is a backward approach of the world. Although we had many guidelines on CTR management based on integrated perspective and more sustainable directions as shown in the national strategy for integrated management of CTR, but it still lacks the mechanisms and specific policies that can make a significant change in CTR management actions towards sustainability. What is the biggest difficulty in the sustainable solid waste management in our country today? The biggest difficulty in the way of advanced,
civilized, sustainable CTR management is the general awareness of the whole society, from local authorities to community residents and businesses in matters of environmental protection in general and CTR management in particular. What is the way lead to sustainable solid waste management, sir? To do this, the authorities should develop strong mechanisms and policies, with the specific actions of CTR management approach. Instead of downstream processing, we need access to waste management more flexible, more sustainable, such as measures to prevent and reduce at the source, including the work of sorting at source is one of the effective tools to promote recycling. Sorting at source must come from people’s consciousness. It is accompanied by the synchronized collection and transport systems. Since then the process becomes very simple. Waste will be turned into resources. Waste recycling industry will develop. If good classification, we can think about the appropriate solution at source, it’s expensive but very effective. Even better, if preventing and reducing the amount of generated waste, reducing hazardous nature of the waste at the source, even in the process of producing goods and products... In doing so, the CTR management planning must take one step forward to guide longterm management practices, not simply the solutions work, focused on investment in collection systems, transportation and SË 69 . 2014
7
Ev en t s & O p i n i on
treatment which is very expensive with large funds and increasing as the CTR management planning in many areas today. At the same time the state must create the appropriate policies and mechanisms to meet the above objectives. So I think three key point of sustainable CTR management must include: Prevention and reduction: CTR is the highest ranked management method in the waste management practices by the positive effects that it brings back. For example the use of multiple time packaging bags (has been made in a number of large supermarkets in Hanoi and HCMC). Prevent and reduce industrial CTR through cleaner production. The building of clean technology can generate huge costs for the purchase of equipment, change in production methods, but still higher profitability compared with the building of “ending process� waste treatment. However, this method has not yet actually been promoted, not in common and widely usage in Vietnam. Sorting at source, waste reuse: CTR Classification at source is a necessary condition for sustainable CTR management. But now, all cities in our country have not done sorting process CTR at sources, which only focused on the processing at facility. The CTR classification at sources has done only in the form of a pilot but has not been replicated. Waste after sorting is dumped back together in the collection process due to asynchronous operation of collection and classification systems. Many households are not really proper awareness about environmental protection in general and categorical CTR at source programs in particular. Another method of sorting waste at source is capable waste of recycling and re-use is classified by scavengers and sold to recycling facilities. The spontaneous classification is done on a continuous path from which they arise waste to the waste collecting points and eventually the landfill. These households often have a habit of storing waste materials recycling capabilities such as metal or paper to sell for scrap metal buyers. Besides potentially recycling waste, organic waste components in CTR activities in urban areas of our country is quite high, the abundant raw materials for fertilizer production
8
SĂ‹ 69 . 2014
microorganism known as compost. However, the classification of organic CTR has not been implemented at the source is a major obstacle for compost production facility due to increased spending on plant classification and disposal which is not the kind of CTR organic waste. In small towns, most of the organic wastes are used for breeding purposes so the amount of organic waste is not as high as in the composition of the waste in cities. Recycling and recovery: CTR after sorting should be recycled. Recycling and recover of domestic waste is an increasingly popular method now in Vietnam, although it has not become a formal manufacturing sector. In recent years, waste recycling activities have been implemented quite effectively by the private sector and bring back high economic value, but also save costs for the disposal of waste. Currently, no accurate statistics on the total number of urban CTR are recycled, however if the ratio is estimated based on waste can be recycled in the total amount of generated CTR, the CTR can be recycled in the urban areas quite large, ranging from 5-30% depending on cities. HCM city also is the only province which establishes Recycling Fund, a non-profit financial organization with function to support, loan to carry out programs, projects, pilot projects, research and application used in the field of management, recycling and reuse of waste to reduce the amount of waste in the environment. But recycling in most of other urban is small, spontaneous, not evolved into an industryscale industrial production. Most recycling facilities are small, the investment level is not high, most technologies are outdated, polluting the environment. The policy mechanisms to promote, support and encourage recycling have not been adequate attention. What guidelines do the Planners must follow to get the plan of waste management with efficiency and sustainability? To achieve the sustainable solid waste management, planning has a very important role. It is not only develop technical infrastructure CTR management, but the more important is oriented approach to management of CTR, then to propose appropriate policy mechanism, arouse every forces of CTR management. To do so, planners must first integrate the views and policies of CTR management in a sustainable way on each
project, each oriented CTR management specifically at each location. The problem is how to turn those policies into specific policies in each locality, into the efficiency of land use CTR processor, into waste separation at source action programs, into the mechanisms to promote and attract investors in the field of recycling, into the expanded social model of waste collection... To establish the plan of solid waste management, in addition to the legal provisions such as Decree No. 59/2007 / ND-CP, Circular No. 13/2007 / TTBXD, Ministry of Construction also issued Technical guidance planning and urban CTR management with a range of standards, technical standards relating to solid waste management planning. However, it must be admitted that we still lack a lot of research, as well as guiding standards and technical regulations in the intensive management of CTR compared to other countries in the world. In your opinion, what experience of solid waste management in the world can be applied to Vietnam? The approach of most countries in the world to manage the CTR is based on 3 following principles: Prevent and reduce waste: This is a key factor in any CTR management strategy of each country. The treatment will become simpler when we can reduce the amount of waste generated in the first stage and immediately reduce its toxicity by reducing the presence of dangerous substances in products. Waste sorting at source also is done to reduce the amount of waste to be processed. Reuse and recycling: If waste cannot be prevented, the materials will be reused and recycled in best turnaround. Europe now requires its members have regulations on waste collection, reuse, recycling and disposal of hazardous waste. Some European countries have been managed for more than 50% recycled packaging used. Improved monitoring and destroyed, removed the remaining CTR: The waste cannot be recycled and reused should be safely burned, landfill used only as a last resort. Both methods should be closely monitored because both can cause serious damage to the environment. Thank you!
KHAÙI NIEÄM
Chaát Thaûi raén Solid Wastes
Chaát thaûi raén “Solid Wastes” laø toaøn boä caùc loaïi vaät chaát khoâng phaûi daïng loûng vaø khí ñöôïc con ngöôøi loaïi boû trong caùc hoaït ñoäng kinh teá – xaõ hoäi cuûa mình (bao goàm caùc hoaït ñoäng saûn xuaát, caùc hoaït ñoäng soáng vaø duy trì söï toàn taïi cuûa coäng ñoàng v.v ). Trong ñoù quan troïng nhaát laø caùc loaïi chaát thaûi sinh ra töø caùc hoaït ñoäng saûn xuaát vaø hoaït ñoäng soáng. Chaát thaûi raén ñoâ thò (goïi chung laø raùc thaûi ñoâ thò) ñöôïc ñònh nghóa laø : Vaät chaát maø ngöôøi taïo ra ban ñaàu vöùt boû ñi trong khu vöïc ñoâ thò maø khoâng ñoøi hoûi ñöôïc boài thöôøng cho söï vöùt boû ñoù. Theâm vaøo ñoù, chaát thaûi ñöôïc coi laø chaát thaûi raén ñoâ thò neáu chuùng ñöôïc xaõ hoäi nhìn nhaän moät thöù maø thaønh phoá phaûi coù traùch nhieäm thu gom vaø tieâu huyû. Raùc thaûi laø thuaät ngöõ duøng chæ chaát thaûi raén coù hình daïng töông ñoái coá ñònh, bò vöùt boû töø hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi. Raùc sinh hoaït hay chaát thaûi raén sinh hoaït laø moät boä phaän cuûa chaát thaûi raén, ñöôïc hieåu laø caùc chaát thaûi raén phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng sinh hoaït thöôøng ngaøy cuûa con ngöôøi. (Traàn Hieáu Nhueä,2001)
SË 69 . 2014
9
KHAÙI NIEÄM
Hieän traïng thu gom, vaän chuyeån vaø coâng ngheä xöû lyù chaát thaûi raén ñoâ thò Caùc giaûi phaùp ñoåi môùi coâng taùc quaûn lyù CTR ñoâ thò ôû Vieät Nam GS. TS. Traàn Hieáu Nhueä
Khaùi nieäm veà raùc thaûi ñoâ thò
Theo Nghò Ñònh 59/2007/NÑ-CP: Chaát thaûi raén (CTR) laø chaát thaûi ôû theå raén, ñöôïc thaûi ra töø quaù trình saûn xuaát, kinh doanh, dòch vuï, sinh hoaït hoaëc caùc hoaït ñoäng khaùc. CTR bao goàm CTR thoâng thöôøng vaø CTR nguy haïi. CTR phaùt sinh trong sinh hoaït caù nhaân, hoä gia ñình, nôi coâng coäng ñöôïc goïi chung laø CTR sinh hoaït. Hoaït ñoäng quaûn lyù CTR bao goàm caùc hoaït ñoäng quy hoaïch quaûn lyù, ñaàu tö xaây döïng cô sôû quaûn lyù CTR, caùc hoaït ñoäng phaân loaïi, thu gom, löu giöõ, vaän chuyeån, taùi söû duïng, taùi cheá vaø xöû lyù CTR nhaèm ngaên ngöøa, giaûm thieåu nhöõng taùc ñoäng coù haïi ñoái vôùi moâi tröôøng vaø söùc khoeû con ngöôøi. Thu gom CTR laø hoaït
10
SË 69 . 2014
ñoäng taäp hôïp, phaân loaïi, ñoùng goùi vaø löu giöõ taïm thôøi CTR taïi nhieàu ñieåm thu gom tôùi ñòa ñieåm hoaëc cô sôû ñöôïc cô quan nhaø nöôùc coù thaåm quyeàn chaáp thuaän. Xöû lyù CTR laø quaù trình söû duïng caùc giaûi phaùp coâng ngheä, kyõ thuaät laøm giaûm, loaïi boû, tieâu huûy caùc thaønh phaàn coù haïi hoaëc khoâng coù ích trong CTR; thu hoài, taùi cheá, taùi söû duïng laïi caùc thaønh phaàn coù ích trong CTR. Moät khaùi nieäm khaùc: CTR sinh hoaït (coøn goïi laø raùc hoaëc raùc thaûi) laø CTR phaùt sinh trong ñôøi soáng sinh hoaït haøng ngaøy cuûa caù nhaân, hoä gia ñình, cô quan, vaên phoøng, tröôøng hoïc, khu vöïc coâng coäng, laøng
K h ∏ i
ngheà, keå caû chaát thaûi phaùt sinh trong ñôøi soáng sinh hoaït haøng ngaøy cuûa taäp theå con ngöôøi trong caùc cô sôû saûn xuaát, kinh doanh, dòch vuï vaø caùc hoaït ñoäng khaùc. CTR coâng nghieäp laø CTR phaùt sinh töø cô sôû saûn xuaát, kinh doanh, dòch vuï; CTR phaùt sinh töø hoaït ñoäng saûn xuaát, kinh doanh, dòch vuï trong laøng ngheà vaø caùc hoaït ñoäng khaùc; tröø CTR phaùt sinh töø hoaït ñoäng y teá, noâng nghieäp, xaây döïng.
Baùo caùo cuûa Boä Xaây döïng [2], tính ñeán thaùng 12/2013, toång löôïng CTR phaùt sinh taïi caùc ñoâ thò treân caû nöôùc öôùc khoaûng 31.500 taán/ngaøy, tyû leä thu gom trung bình khoaûng 84%. Moät soá ñoâ thò lôùn coù tyû leä thu gom khaù cao, treân 90% nhö Hueá, Ñaø Naüng, TP. HCM, Vieät Trì, Nam Ñònh, Vuõng Taøu... Theo Boä Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng [1], naêm 2013 khoái löôïng CTR phaùt sinh khoaûng 22 ngaøn taán vaø döï baùo ñeán naêm 2025, öôùc tính
thaønh phaàn, tính chaát CTR ñoâ thò vaø gaàn ñaây nhaát laø keát quaû nghieân cöùu cuûa ñeà taøi “Khaûo saùt ñaùnh giaù coâng ngheä xöû lyù CTR vaø nöôùc thaûi taïi caùc ñoâ thò vaø khu coâng nghieäp Vieät Nam”(Maõ soá MT04-10, Haø Noäi 2012) [3], maø taùc giaû coù dòp ñöôïc tham gia thöïc hieän. Ñoái vôùi caùc nöôùc coâng nghieäp phaùt trieån, khi hoï ñaõ aùp duïng caùc giaûi phaùp phaân chia taïi nguoàn, söû duïng caùc giaûi phaùp thu hoài, taùi cheá,... vaø chæ choân laáp nhöõng vaät lieäu khoâng coøn hay ít giaù trò söû duïng. Caùc moâ hình thu gom, vaän chuyeån Moâ hình thu gom, vaän chuyeån CTR taïi caùc ñoâ thò ñöôïc toå chöùc chuyeân nghieäp vaø hoaøn chænh, phaàn lôùn do caùc coâng ty dòch vuï coâng ích thöïc hieän. Trong khoaûng 10 naêm trôû laïi ñaây, khi Nhaø nöôùc chuû tröông ñaåy maïnh coâng taùc xaõ hoäi hoùa trong lónh vöïc moâi tröôøng thì ñaõ coù nhieàu doanh nghieäp tö nhaân tham gia vaøo coâng taùc thu gom, vaän chuyeån CTR taïi caùc ñoâ thò: Coâng ty TNHH Huy Hoaøng taïi Laïng Sôn; Coâng ty CPMT Thaêng Long vaø HTX Thaønh Coâng taïi Haø Noäi; Coâng ty CP taäp ñoaøn INDEVCO taïi Quaûng Ninh; taïi TP. HCM: 50% soá löôïng CTR ñoâ thò ñöôïc thu gom bôûi caùc coâng ty tö nhaân hoaëc hôïp taùc xaõ, toå ñoäi,…
Baûng 1 ( tieáp)
Baøi baùo naøy chæ giôùi haïn veà thu gom, vaän chuyeån vaø coâng ngheä xöû lyù CTR ñoâ thò Vieät Nam, töùc laø chæ moät phaàn trong hoaït ñoäng quaûn lyù CTR ñoâ thò Vieät Nam.
ñaït khoaûng 44 trieäu taán/naêm. Taïi Haø Noäi hieän taïi phaùt sinh khoaûng 6500 taán/ngaøy, TP. HCM 8000 taán/ngaøy vaø tyû leä thu gom ñaït 85-90%.
Hieän traïng thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù CTR ñoâ thò Vieät Nam:
Hieän trang thu gom, vaän chuyeån CTR ñoâ thò ÔÛ Vieät Nam chuùng ta, trong voøng hai thaäp kyû qua, ñaõ coù nhieàu taøi lieäu, soá lieäu moâ taû
Khoái löôïng, thaønh phaàn tính chaát CTR ñoâ thò ôû Vieät Nam
n i ÷ m
Coâng ngheä xöû lyù CTR thoâng thöôøng Taïi Vieät Nam ñaõ vaø ñang aùp duïng nhieàu loaïi hình coâng ngheä xöû lyù CTR ñoâ thò nhö: n Coâng ngheä phaân loaïi raùc thaûi: taùch loïc hoãn hôïp raùc thaûi ra 10 nhoùm nguyeân lieäu ñeå phuïc vuï taùi sinh, taùi cheá, taùi söû duïng, ñoùng raén vaø ñoát thu hoài nhieät sinh. n Coâng ngheä xöû lyù phaân huyû chaát thaûi höõu cô, taùi sinh muøn höõu cô, saûn xuaát caùc daïng phaân boùn höõu cô. n Coâng ngheä xöû lyù taùi cheá pheá thaûi chaát deûo taùch loïc, thu hoài töø raùc. Saûn xuaát nhieàu loaïi saûn phaåm nhöïa deûo taùi cheá thaân thieän moâi tröôøng, phuïc vuï caùc nhu caàu sinh hoaït, saûn xuaát cuûa coäng ñoàng vaø taïo nguoàn nguyeân lieäu cho ngaønh nhöïa deûo taùi cheá. n Coâng ngheä xöû lyù nhieät, ñoát caùc chaát thaûi höõu cô khoù phaân huûy, taïo nhieät cung caáp cho caùc khaâu saáy khoâ giaûm aåm trong daây chuyeàn xöû lyù raùc. n Coâng ngheä ñoùng raén aùp löïc, taän duïng caùc pheá thaûi trô, voâ cô thay theá moät phaàn nguyeân lieäu ñeå saûn xuaát caùc loaïi gaïch laùt ñöôøng, boù væa heø ñöôøng vaø caùc loaïi gaïch xaây döïng coâng trình phuï. Hieän nay, bieän phaùp xöû lyù CTR ñoâ thò chuû SË 69 . 2014
11
yeáu taäp trung vaøo 3 loaïi hình coâng ngheä chính laø: choân laáp, saûn xuaát phaân vi sinh vaø ñoát. n Theo toång hôïp baùo caùo töø caùc ñòa phöông (naêm 2012-2013), hieän nay coù khoaûng 458 baõi choân laáp (coù quy moâ treân 1ha) vôùi toång dieän tích khoaûng 1.813,5ha. Soá löôïng baõi choân laáp cuõng nhö dieän tích coù theå lôùn hôn vì raát nhieàu baõi choân laáp leû quy moâ nhoû ôû caùc xaõ chöa ñöôïc thoáng keâ ñaày ñuû. Trong soá 458 baõi choân laáp coù 121 baõi laø baõi choân laáp hôïp veä sinh vôùi dieän tích khoaûng 977,3ha, coøn laïi 337 baõi laø caùc baõi choân laáp khoâng hôïp veä sinh coù toång dieän tích khoaûng 836,2ha (chieám 73,5% toång soá baõi). Caùc baõi choân laáp khoâng hôïp veä sinh naøy phaàn lôùn laø baõi raùc taïm, loä thieân, khoâng coù heä thoáng thu gom, xöû lyù nöôùc ræ raùc ñang laø nguoàn gaây oâ nhieãm moâi tröôøng (oâ nhieãm khoâng khí, ñaát, oâ nhieãm nguoàn nöôùc vaø caûnh quan moâi tröôøng xung quanh) vaø chieám dieän tích ñaát lôùn. n Hieän coù khoaûng 26 nhaø maùy xöû lyù CTR taäp trung taïi caùc ñoâ thò (trong ñoù coù 03 nhaø maùy söû duïng coâng ngheä ñoát; 03 nhaø maùy söû duïng keát hôïp caû ñoát vaø saûn xuaát phaân boùn compost; caùc nhaø maùy coøn laïi söû duïng coâng ngheä saûn xuaát phaân compost keát hôïp choân laáp) ñaõ ñöôïc ñaàu tö xaây döïng vaø ñi vaøo vaän haønh vôùi toång coâng suaát xöû lyù theo thieát keá khoaûng 5.000 taán/ngaøy, saûn phaåm sau xöû lyù chuû yeáu laø phaân höõu cô vi sinh, gaïch block. Maëc duø trong ñieàu kieän coøn khoù khaên veà nguoàn kinh phí ñaàu tö, vaän haønh nhöng nhieàu ñòa phöông ñaõ chuû ñoäng trong vieäc keâu goïi ñaàu tö, ñaàu tö xaây döïng caùc cô sôû xöû lyù CTR. Moät soá ví duï: + Thaønh phoá Haø Noäi khôûi coâng xaây döïng nhaø maùy xöû lyù raùc thaûi baèng coâng ngheä Plasma coâng suaát 300 taán/ ngaøy, voán ñaàu tö treân 500 tyû ñoàng; Ngaøy 4/10/2014, taïi Haø Noäi, Coâng ty coå phaàn dòch vuï moâi tröôøng Thaêng Long toå chöùc Leã khaùnh thaønh Nhaø maùy xöû lyù chaát thaûi taïi xaõ Xuaân Sôn, thò xaõ Sôn Taây baèng coâng ngheä ñoát coù thu hoài nhieät, dieän tích 2ha vôùi toång möùc ñaàu tö 160 tyû ñoàng, vôùi coâng suaát leân 400 taán/ngaøy. + TP. HCM hieän nay ñang quaûn lyù ba khu quy hoaïch xöû lyù CTR: (1) Khu lieân hieäp xöû lyù CTR Taây Baéc thaønh phoá dieän tích 687ha; (2) Khu quy hoaïch xöû lyù CTR vaø nghóa trang Ña Phöôùc, dieän tich 613,88ha; (3) Khu coâng nghieäp xöû lyù raùc Long An – TP. HCM, toång dieän tích dieän tích 1.760ha , trong ñoù khu xöû lyù raùc coù toång dieän tích 580-730ha. Ñaây laø nhöõng khu lieân hôïp xöû lyù CTR, goàm laøm phaân vi sinh, ñoát thu hoài naêng löôïng, choân laáp, xöû lyù nöôùc raùc. + Tænh Bình Döông ñaõ hoaøn thaønh, ñöa vaøo vaän haønh nhaø maùy xöû lyù CTR thaønh phaân compost, coâng suaát 420 taán/ngaøy taïi Nam Bình Döông (ODA Phaàn Lan); + Thaønh phoá Caàn Thô ñaõ chuû ñoäng löïa choïn nhaø ñaàu tö vaø coâng ngheä xöû lyù CTR ñaàu tö vaøo khu xöû lyù CTR taäp trung cuûa Thaønh phoá;
12
SË 69 . 2014
+ Thaønh phoá Haø Tónh ñaõ chuû ñoäng phoái hôïp vôùi caùc ñôn vò trong nöôùc nghieân cöùu, caûi taïo daây chuyeàn coâng ngheä cuûa Bæ ñeå hoaøn thieän, ñöa nhaø maùy xöû lyù raùc thaûi taïi xaõ Caåm Quan, huyeän Caåm Xuyeân ñi vaøo hoaït ñoäng oån ñònh, hieäu quaû. Saûn phaåm phaân compost cuûa nhaø maùy ñöôïc duøng caûi taïo ñaát, caùt töø quaù trình khai thaùc silic ñeå troàng cuû caûi, caø roát, maêng taây. Saûn phaåm gaïch men duøng ñeå laùt væa heø ñoâ thò,…. Veà chi phí cho hoaït ñoäng thu gom, vaän chuyeån, xöû lyù CTR n Chi phí cho coâng taùc xöû lyù CTR ñoâ thò ñaõ ñöôïc quan taâm hôn, möùc hoã trôï xöû lyù CTR trung bình vaøo khoaûng töø 240.000 – 400.000 ñoàng/taán (khoaûng 11 – 18 USD/ taán) tuøy quy moâ, coâng suaát vaø coâng ngheä xöû lyù. n Nguoàn kinh phí cho hoaït ñoäng thu gom, vaän chuyeån CTR sinh hoaït ñoâ thò hieän nay do Nhaø nöôùc buø ñaép moät phaàn töø nguoàn thu phí veä sinh treân ñòa baøn. Tuy nhieân möùc thu coøn thaáp vaø chæ ñuû buø ñaép moät phaàn coâng taùc thu gom, vaän chuyeån CTR maø chöa tính ñeán chi phí xöû lyù CTR. Möùc thu phí veä sinh hieän töø 4.000 – 6.000 ñ/ ngöôøi/thaùng hoaëc töø 10.000 – 20.000 ñ/hoä/thaùng tuøy theo moãi ñòa phöông. Möùc thu taïi caùc cô sôû saûn xuaát, dòch vuï chæ töø 120.000 – 200.000 ñ/cô sôû/thaùng tuøy theo quy moâ, ñòa phöông.
Caûi tieán coâng taùc quy hoaïch quaûn lyù vaø phaùt trieån coâng ngheä xöû lyù CTR
Veà quy hoaïch quaûn lyù CTR ñoâ thò vaø trieån khai thöïc hieän Quyeát Ñònh soá: 2149/QÑ-TTg ngaøy 17/12/2009 cuûa Thuû töôùng Chính Phuû Pheâ duyeät Chieán löôïc quoác gia veà quaûn lyù toång hôïp CTR ñeán naêm 2025, taàm nhìn ñeán naêm 2050 laø cô sôû phaùp lyù cho coâng taùc quaûn lyù CTR cuõng nhö phaùt trieån coâng ngheä tieân tieán ñeå xöû lyù CTR. n Thuû töôùng Chính phuû ñaõ kyù Quyeát Ñònh soá 148/QÑTTg ngaøy 25/01/2011 pheâ duyeät Pheâ duyeät Nhieäm vuï Quy hoaïch xöû lyù CTR Thuû ñoâ Haø Noäi ñeán naêm 2030, taàm nhìn ñeán naêm 2050, vôùi quan ñieåm CTR phaûi ñöôïc phaân loaïi taïi nguoàn. Vieäc thu gom, xöû lyù phaûi öu tieân söû duïng coâng ngheä tieân tieán, phuø hôïp, haïn cheá vieäc choân laáp nhaèm tieát kieäm taøi nguyeân ñaát vaø giaûm thieåu oâ nhieãm moâi tröôøng. Theo ñoù, ngaøy 20/6/2014, Sôû Xaây döïng ñaõ coâng boà quy hoaïch xöû lyù CTR Thuû ñoâ Haø Noäi ñeán naêm 2030, taàm nhìn ñeán naêm 2050. Trong thaùng 9/2014, UBND thaønh phoá Haø Noäi ban haønh Quyeát ñònh soá 4858/QÑ-UBND, pheâ duyeät “Nhieäm vuï Quy hoaïch chi tieát Khu xöû lyù CTR Xuaân Sôn ñeán naêm 2030, tyû leä 1/500 taïi xaõ Xuaân Sôn (Sôn Taây) vaø xaõ Taûn Lónh (Ba Vì).” n Quyeát Ñònh cuûa Thuû töôùng Chính phuû soá 1873/QÑTTg, ngaøy 11/10/2010 Pheâ duyeät Quy hoaïch xaây döïng khu xöû lyù CTR Vuøng kinh teá troïng ñieåm vuøng ñoàng baèng soâng Cöûu Long ñeán naêm 2020 n Nhieàu tænh, thaønh phoá trong caû nöôùc ñeàu ñaõ coù quy hoaïch vaø ñang trieån khai thöïc hieän quy hoaïch quaûn lyù CTR ñoâ thò, trong ñoù coù xöû lyù CTR baèng caùc coâng ngheä
K h ∏ i
laøm phaân vi sinh-Compost, ñoát thu hoài nhieät, choân laáp. Ñaëc bieät ñaõ aùp duïng coâng ngheä khöû muøi tieân tieán. Veà trieån khai thöïc hieän caùc khu xöû lyù CTR vuøng lieân tænh Theo Quyeát ñònh soá 1440/QÑ-TTg ngaøy 06/10/2008 vaø Quyeát ñònh soá 1873/QÑ-TTg ngaøy 11/10/2010 cuûa Thuû töôùng Chính phuû pheâ duyeät quy hoaïch xaây döïng caùc khu xöû lyù CTR caùc vuøng KTTÑ Baéc Boä, mieàn Trung, phía Nam vaø vuøng Ñoàng baèng soâng Cöûu Long thì caû nöôùc coù 08 khu xöû lyù CTR taäp trung mang tính chaát lieân tænh. Hieän nay vieäc toå chöùc trieån khai ñaàu tö xaây döïng taïi caùc khu xöû lyù naøy vaãn ñang coøn chaäm, cuï theå nhö sau: n Khu xöû lyù CTR xaõ Sôn Döông, huyeän Hoaønh Boà, tænh Quaûng Ninh: hieän ñang gaëp khoù khaên, vöôùng maéc veà ñòa ñieåm. Boä Xaây döïng ñang chuû trì, phoái hôïp vôùi UBND tænh Quaûng Ninh nghieân cöùu, xem xeùt ñòa ñieåm môùi. n Khu xöû lyù CTR Nam Sôn, huyeän Soùc Sôn, Haø Noäi: ñang ñöôïc UBND Thaønh phoá Haø Noäi toå chöùc GPMB, ñaàu tö môû roäng giai ñoaïn 2 (leân 140ha). Tuy nhieân, muïc tieâu döï aùn chuû yeáu laø phuïc vuï vieäc xöû lyù CTR sinh hoaït, coâng nghieäp cuûa Haø Noäi. Veà trieån khai, aùp duïng coâng ngheä xöû lyù CTR phuø hôïp n Hoaøn thaønh vieäc ñaùnh giaù, löïa choïn coâng ngheä xöû lyù CTR phuø hôïp. Taäp trung hoaøn thieän coâng ngheä taùi cheá, xöû lyù CTR saûn xuaát trong nöôùc nhaèm naâng cao hieäu quaû xöû lyù CTR, baûo veä moâi tröôøng, tieát kieäm taøi nguyeân. n Khuyeán khích ñaàu tö nghieân cöùu, aùp duïng coâng ngheä xöû lyù tieân tieán, ñoàng boä nhaèm giaûm tyû leä choân laáp, taêng khaû naêng taùi cheá, taùi söû duïng vaø chi phí ñaàu tö, quaûn lyù vaän haønh hôïp lyù. Veà moâ hình ñaàu tö, quaûn lyù vaän haønh vaø hoaøn thieän caùc chính saùch QLCTR. n Thuû töôùng Chính phuû pheâ duyeät danh muïc caùc döï aùn vaø cô cheá aùp duïng thí ñieåm ñaàu tö xaây döïng cô sôû xöû lyù CTR, giao Boä Xaây döïng toång keát, ñaùnh giaù ruùt kinh nghieäm ñeå nhaân roäng. n Hoaøn thieän caùc tieâu chí ñaùnh giaù vaø cô cheá chính saùch trong vieäc löïa choïn nhaø ñaàu tö ñoái vôùi lónh vöïc xöû lyù CTR sinh hoaït. n Xaây döïng moâ hình ñaàu tö, quaûn lyù vaän haønh CTR taäp trung vuøng lieân tænh. n Tieáp tuïc hoaøn thieän caùc chính saùch quaûn lyù CTR noùi chung, taêng cöôøng söï tham gia cuûa coäng ñoàng.
Keát luaän
Thaønh töïu: n Coâng taùc quaûn lyù thu gom, xöû lyù CTR taïi caùc ñoâ thò ñaõ ñaït ñöôïc nhieàu keát quaû: tyû leä thu gom bình quaân treân caû nöôùc ñaït chæ tieâu ñeà ra (naêm 2013 ñaït khoaûng 84%), nhieàu ñoâ thò ñaõ thöïc hieän toát vieäc thu gom vaän chuyeån vaø xöû lyù CTR, taïo moâi tröôøng caûnh quan vaên minh, saïch ñeïp hôn nhö Ñaø Naüng, Hueá, TP. HCM, Ñaø Laït, Vuõng Taøu,….
n i ÷ m
n Coâng taùc quy hoaïch quaûn lyù CTR ñaõ ñöôïc caùc ñòa phöông taäp trung quan taâm thöïc hieän, ñaõ coù khoaûng 83% ñòa phöông hoaøn thaønh vieäc laäp, pheâ duyeät quy hoaïch naøy treân ñòa baøn. Quy hoaïch ñöôïc duyeät laø cô sôû ñeå xaây döïng keá hoaïch, taäp trung huy ñoäng nguoàn löïc thöïc hieän caùc döï aùn ñaàu tö cho lónh vöïc naøy. n Coâng ngheä xöû lyù CTR ñoâ thò taäp trung vaøo 3 coâng ngheä chính laø: laøm phaân vi sinh, ñoát vaø choân laáp. Ngoaøi ra coù nghieân cöùu aùp duïng moät soá coâng ngheä môùi nhö coâng ngheä Plasma, coâng ngheä MBT-CD-08 Taêng cöôøng caùc hoaït ñoäng taùi cheá CTR.
Moät soá toàn taïi, haïn cheá Maëc duø ñaït ñöôïc nhöõng keát quaû nhaát ñònh, coâng taùc thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù CTR noùi chung hieän nay vaãn coøn gaëp nhieàu khoù khaên, haïn cheá chuû yeáu nhö sau: n Hieän nay, CTR ñoâ thò ñöôïc xöû lyù chuû yeáu baèng bieän phaùp choân laáp khoâng hôïp veä sinh neân gaây oâ nhieãm moâi tröôøng, chieám dieän tích ñaát lôùn. Caùc nhaø maùy xöû lyù CTR ñaõ ñöôïc ñaàu tö xaây döïng ñöa vaøo vaän haønh khai thaùc nhöng hieäu quaû hoaït ñoäng chöa cao do moät soá nguyeân nhaân chuû quan vaø khaùch quan (coâng ngheä chöa hoaøn chænh, phuø hôïp vôùi ñaëc ñieåm CTR; nguoàn kinh phí cho vieäc quaûn lyù vaän haønh coøn khoù khaên daãn ñeán hoaït ñoäng caàm chöøng; saûn phaåm sau xöû lyù coøn gaëp khoù khaên trong vieäc tieâu thuï daãn ñeán doàn öù trong cô sôû xöû lyù,...) n Veà moâ hình quaûn lyù vaø ñaàu tö cuõng nhö ñieàu phoái, phoái hôïp chöa roõ (BQL caùc coâng trình haï taàng kyõ thuaät chòu traùch nhieäm ñaàu tö haï taàng, Coâng ty URENCO Haø Noäi ñöôïc giao quaûn lyù).
Taøi lieäu tham khaûo 1. Baùo caùo Hieän traïng moâi tröôøng quoác gia 2004. 2013. 2. Baùo caùo cuûa Boä Xaây döïng trình Phoù Thuû töôùng Chính Phuû Hoaøng Trung Haûi ngaøy 24/3/2014. 3. Baùo caùo toång hôïp ñeà taøi “Khaûo saùt, ñaùnh giaù coâng ngheä xöû lyù CTR vaø nöôùc thaûi taïi caùc ñoâ thò vaø khu coâng nghieäp Vieät Nam” MAÕ SOÁ: MT 04-10. Haø Noäi 2010-2013. 4. Ñaëng Xuaân Hieån - Moät soá keát quaû nghieân cöùu xöû lyù nöôùc ræ raùc baøng caùc coâng ngheä hoùa lyù , coâng ngheä vi sinh vaø coâng ngheä sinh thaùi. Baùo caùo khoa hoïc taïi hoäi thaûo ngaøy 28/6/2014 veà ñeà taøi “Nghieân cöùu xaây döïng quy trình coâng ngheä tích hôïp hoùa lyù - sinh hoïc thích öùng, hieäu quaû, an toaøn vaø beàn vöõng vôùi moâi tröôøng sinh thaùi ñeå xöû lyù nöôùc ræ raùc taïi caùc baõi choân laáp raùc taäp trung”. Maõ soá: KC. 08/11-15 6. Trònh Vaên Tuyeân- Nghieân cöùu xaây döïng quy trình coâng ngheä tích hôïp hoùa lyù – vi sinh – sinh thaùi coù hieäu suaát xöû lyù cao, an toaøn vaø beàn vöõng vôùi moâi tröôøng sinh thaùi ñeå xöû lyù nöôùc ræ raùc 7.Traàn hieáu Nhueä, Löông Ngoïc Khaùnh. Ñeà xuaát coâng ngheä xöû lyù nöôùc raùc phuø hôïp vôùi ñieàu kieän Vieät Nam. Taïp chí Moâi tröôøng soá 8-2014.
SË 69 . 2014
13
Qu∂n l˝ tÊng hÓp
Chaát thaûi raén ñoâ thò ôû Vieät Nam
DIEÃN ÑAØN Cuïc Haï taàng Kyõ thuaät - BXD
Toång quan quaûn lyù chaát thaûi raén taïi Vieät Nam
Toác ñoä ñoâ thò hoùa taêng nhanh cuøng vôùi söï phaùt trieån coâng nghieäp, dòch vuï laøm gia taêng vaán ñeà moâi tröôøng ñaëc bieät laø chaát thaûi. Trong boái caûnh nhö vaäy, coâng taùc quaûn lyù chaát thaûi raén (CTR) laø moät phaàn voâ cuøng quan troïng, caáp baùch ñoái vôùi quaûn lyù moâi tröôøng hieän nay vì khoái löôïng CTR ngaøy caøng gia taêng. Döï baùo vaøo naêm 2015 toång khoái löôïng CTR ôû Vieät Nam seõ khoaûng 30 trieäu taán/naêm vaø naêm 2020 seõ khoaûng 42 trieäu taán/naêm. Hieän nay toång khoái löôïng CTR phaùt sinh treân toaøn quoác khoaûng 28 trieäu taán/naêm, trong ñoù CTR sinh hoaït 23 trieäu taán/naêm chieám 80%, coøn laïi CTR coâng nghieäp thoâng thöôøng khoaûng 4,8 trieäu taán/naêm, CTR nguy haïi khoaûng 1,1 trieäu taán/naêm. Ñeå taêng cöôøng coâng taùc quaûn lyù CTR, trong thôøi gian qua Chính phuû, Thuû töôùng Chính phuû ñaõ ban haønh caùc vaên baûn quy phaïm phaùp luaät veà quaûn lyù CTR, chính saùch khuyeán khích, öu ñaõi hoã trôï ñaàu tö vaøo lónh vöïc naøy giuùp cho coâng taùc quaûn lyù ñaït ñöôïc nhöõng keát quaû nhaát ñònh. Cuï theå nhö sau:
14
SË 69 . 2014
≥ ki’n Chuy™n gia & Nhµ qu∂n l˝
Quy hoaïch quaûn lyù CTR taïi caùc ñòa phöông: n Töø naêm 2007, theo quy ñònh vaø höôùng daãn veà laäp quy hoaïch quaûn lyù CTR taïi Nghò ñònh 59/2007/NÑ-CP veà quaûn lyù CTR, caùc ñòa phöông ñaõ taäp trung quan taâm thöïc hieän laäp quy hoaïch. Tính ñeán thaùng 06/2014 ñaõ coù 45/63 tænh/thaønh phoá hoaøn thaønh vieäc pheâ duyeät quy hoaïch quaûn lyù CTR treân ñòa baøn vaø 10 ñòa phöông ñaõ hoaøn thaønh böôùc thaåm ñònh vaø ñang trình pheâ duyeät ñaït 83%; coøn laïi 8 ñòa phöông ñang laäp quy hoaïch hoaëc loàng gheùp trong quy hoaïch vuøng tænh, ñeán cuoái naêm 2014 döï kieán tyû leä naøy seõ ñaït khoaûng 90%. n Quy hoaïch quaûn lyù CTR 3 löu vöïc soâng: Quy hoaïch quaûn lyù CTR löu vöïc soâng Caàu ñaõ ñöôïc Thuû töôùng Chính phuû pheâ duyeät taïi Quyeát ñònh soá 2211/QÑ-TTg ngaøy 14/11/2013; Quy hoaïch quaûn lyù CTR löu vöïc soâng Nhueä - Ñaùy vaø soâng Ñoàng Nai hieän nay ñaõ hoaøn thaønh, Boä Xaây döïng ñang toå chöùc thaåm ñònh vaø trình Thuû töôùng Chính phuû pheâ duyeät trong naêm 2014. n Quy hoaïch xöû lyù CTR khu vöïc noâng thoân: Quy hoaïch xöû lyù CTR laø
moät noäi dung trong quy hoaïch noâng thoân môùi. Ñeán thaùng 12/2013, coù 93,1% xaõ ñaõ hoaøn thaønh vieäc laäp, pheâ duyeät quy hoaïch noâng thoân môùi treân ñòa baøn. Trong quy hoaïch naøy ñeàu ñaõ xaùc ñònh vò trí ñieåm trung chuyeån/ñieåm taäp keát raùc hoaëc baõi choân laáp quy moâ nhoû. Vò trí, quy moâ cô sôû xöû lyù chaát thaûi raén quy moâ lôùn cuûa xaõ hoaëc lieân xaõ ñöôïc xaùc ñònh trong quy hoaïch quaûn lyù CTR cuûa tænh. Treân cô sôû caùc quy hoaïch naøy, cô quan quaûn lyù caáp ñòa phöông coù theå laøm cô sôû ñeå caùc nhaø ñaàu tö, keâu goïi caùc nhaø ñaàu tö tham gia vaøo lónh vöïc thu gom, vaän chuyeån xöû lyù CTR.
Veà thu gom, vaän chuyeân chaát thaûi raén sinh hoaït ñoâ thò: n Tính ñeán thaùng 12/2013, caû nöôùc coù 770 ñoâ thò vôùi tyû leä daân soá khoaûng 33,47% toång soá daân, töùc khoaûng 30,1 trieäu ngöôøi. Toång löôïng CTR phaùt sinh taïi caùc ñoâ thò treân caû nöôùc öôùc khoaûng 11,5 trieäu taán/naêm (töông ñöôïc) 31.500 taán/ngaøy, tyû leä thu gom trung bình khoaûng 84%, ñaùp öùng muïc tieâu Chieán löôïc quaûn lyù toång hôïp CTR ñeán naêm 2015 tyû leä thu gom seõ ñaït 85%. Nhìn chung coâng taùc quaûn lyù thu gom, xöû lyù CTR taïi caùc ñoâ thò ñaõ ñaït ñöôïc nhieàu keát quaû, nhieàu ñoâ thò ñaõ thöïc hieän toát vieäc thu gom vaän chuyeån vaø xöû lyù CTR, taïo moâi tröôøng caûnh quan vaên minh, saïch ñeïp hôn nhö Ñaø Naüng, Hueá, TP. HCM, Ñaø Laït, Vuõng Taøu,…. n Moâ hình thu gom, vaän chuyeån CTR taïi caùc ñoâ thò ñöôïc toå chöùc chuyeân nghieäp vaø hoaøn chænh, phaàn lôùn do caùc coâng ty dòch vuï coâng ích (Coâng ty Moâi tröôøng ñoâ thò (URENCO) hoaëc Coâng ty coâng trình ñoâ thò (CITENCO)) thöïc hieän. Trong khoaûng 10 naêm trôû laïi ñaây, khi Nhaø nöôùc chuû tröông ñaåy maïnh coâng taùc xaõ hoäi hoùa trong lónh vöïc moâi tröôøng thì ñaõ coù nhieàu doanh nghieäp tö nhaân tham gia vaøo coâng taùc thu gom, vaän chuyeån CTR taïi caùc ñoâ thò, tyû leä xaõ hoäi hoùa trong coâng taùc naøy ñang ngaøy caøng môû roäng, ví duï taïi taïi TP. HCM, 50% soá löôïng CTR ñoâ thò ñöôïc thu gom bôûi caùc coâng ty tö nhaân hoaëc hôïp taùc xaõ, toå ñoäi.
Veà xöû lyù chaát thaûi raén Hieän nay, bieän phaùp xöû lyù CTR ñoâ thò chuû yeáu taäp trung vaøo 3 loaïi hình coâng ngheä chính laø: choân laáp, saûn xuaát phaân vi sinh vaø ñoát.
n Theo toång hôïp baùo caùo töø caùc ñòa phöông (naêm 2012-2013), hieän nay coù khoaûng 458 baõi choân laáp (coù quy moâ treân 1ha) vôùi toång dieän tích khoaûng 1.813,5ha. Soá löôïng baõi choân laáp cuõng nhö dieän tích coù theå lôùn hôn vì raát nhieàu baõi choân laáp leû quy moâ nhoû ôû caùc xaõ chöa ñöôïc thoáng keâ ñaày ñuû. Trong soá 458 baõi choân laáp coù 121 baõi laø baõi choân laáp hôïp veä sinh vôùi dieän tích khoaûng 977,3ha, coøn laïi 337 baõi laø caùc baõi choân laáp khoâng hôïp veä sinh coù toång dieän tích khoaûng 836,2ha (chieám 73,5% toång soá baõi).
Caùc baõi choân laáp khoâng hôïp veä sinh naøy phaàn lôùn laø baõi raùc taïm, loä thieân, khoâng coù heä thoáng thu gom, xöû lyù nöôùc ræ raùc ñang laø nguoàn gaây oâ nhieãm moâi tröôøng (oâ nhieãm khoâng khí, ñaát, oâ nhieãm nguoàn nöôùc vaø caûnh quan moâi tröôøng xung quanh) vaø chieám dieän tích ñaát lôùn. Caùc cô cheá, chính saùch khuyeán khích trong ñaàu tö, xaây döïng, ñaát ñai, coâng ngheä trong xöû lyù CTR ñöôïc ban haønh ñaõ taïo ñieàu kieän thu huùt caùc nhaø ñaàu tö trong vaø ngoaøi nöôùc tham gia ñaàu tö. Caùc coâng ngheä xöû lyù CTR ngaøy caøng phaùt trieån vaø ña daïng, ñang thu huùt nhieàu nhaø ñaàu tö tham gia xaây döïng caùc cô sôû xöû lyù CTR.
n
Hieän coù khoaûng 26 nhaø maùy xöû lyù CTR taäp trung ñang hoaït ñoäng taïi moät soá ñoâ thò (trong ñoù coù 03 nhaø maùy söû duïng coâng ngheä ñoát; 03 nhaø maùy söû duïng keát hôïp caû ñoát vaø saûn xuaát phaân boùn compost; caùc nhaø maùy coøn laïi söû duïng coâng ngheä saûn xuaát phaân compost keát hôïp choân laáp ñaõ ñöôïc ñaàu tö xaây döïng vaø ñi vaøo vaän haønh vôùi toång coâng suaát xöû lyù theo thieát keá khoaûng 6.000 taán/ngaøy; moät soá nhaø maùy hieän ñang ñaàu tö xaây döïng vôùi toång coâng suaát khoaûng 2500-3000 taán/ngaøy seõ ñi vaøo hoaït ñoäng trong thôøi gian tôùi. Maëc duø trong ñieàu kieän coøn khoù khaên veà nguoàn kinh phí ñaàu tö, vaän haønh nhöng nhieàu ñòa phöông ñaõ chuû ñoäng trong vieäc keâu goïi ñaàu tö, ñaàu tö xaây döïng caùc cô sôû xöû lyù CTR (Thaønh phoá Haø Noäi khôûi coâng xaây döïng nhaø maùy xöû lyù raùc thaûi baèng coâng ngheä Plasma coâng suaát 300 taán/ngaøy, voán ñaàu tö treân 500 tyû ñoàng; tænh Bình Döông ñaõ hoaøn thaønh, ñöa vaøo vaän haønh nhaø maùy xöû lyù CTR thaønh phaân compost, coâng suaát 420 taán/ngaøy taïi Nam Bình Döông (ODA Phaàn Lan); Thaønh phoá Caàn Thô ñaõ chuû ñoäng löïa choïn nhaø ñaàu tö vaø coâng ngheä xöû lyù CTR ñaàu tö vaøo khu xöû lyù CTR taäp trung cuûa Thaønh phoá; Thaønh phoá Haø Tónh ñaõ chuû ñoäng phoái hôïp vôùi caùc ñôn vò trong nöôùc nghieân cöùu, caûi taïo daây chuyeàn coâng ngheä cuûa Bæ ñeå hoaøn thieän, ñöa nhaø maùy xöû lyù raùc thaûi taïi xaõ Caåm Quan, huyeän Caåm Xuyeân ñi vaøo hoaït ñoäng oån ñònh, hieäu quaû. Saûn phaåm phaân compost cuûa nhaø maùy ñöôïc duøng caûi taïo ñaát, caùt töø quaù trình khai thaùc silic ñeå troàng cuû caûi, caø roát, maêng taây. n CTR sinh hoaït taïi khu vöïc noâng thoân, trong thôøi gian gaàn ñaây nhieàu
ñòa phöông ñaõ quan taâm ñaàu tö xaây döïng caùc cô sôû xöû lyù chaát thaûi raén quy moâ nhoû söû duïng coâng ngheä ñoát khoâng söû duïng nhieân lieäu (coâng ngheä NFi-05 cuûa Thaùi Lan vaø Coâng ngheä BD-ANPHA cuûa Coâng ty TNHH Ñöùc Minh) hoaëc uû phaân höõu cô nhö taïi Haø Nam, Nam Ñònh, Vónh Phuùc, Baéc Giang, Baéc Ninh, Thaùi Bình, Haûi Phoøng, Quaûng Ninh… Moâ hình xöû lyù naøy böôùc ñaàu ñaõ ñi vaøo hoaït ñoäng oån ñònh, phuø hôïp vôùi trình ñoä quaûn lyù, vaän haønh cuûa nhaân löïc taïi choã cuõng nhö caân ñoái vôùi nguoàn thu, chi cho coâng taùc veä sinh moâi tröôøng noâng thoân.
SË 69 . 2014
15
Moâ hình ñoát raùc khoâng söû duïng nhieân lieäu vôùi coâng suaát xöû lyù 5-10 taán/ngaøy coù toång möùc ñaàu tö khoaûng 2,5-3 tyû ñoàng, dieän tích töø 0,2-1,0ha. Vieäc vaän haønh loø ñoát naøy caàn töø 3-5 coâng nhaân. Chi phí vaän haønh chuû yeáu laø tieàn löông cuûa coâng nhaân, möùc löông trung bình khoaûng 3 trieäu ñoàng/thaùng vaø hoã trôï theâm 500.000 ñoàng/ thaùng phuï caáp ñoäc haïi. Nguoàn chi phí naøy ñöôïc trích moät phaàn töø phí veä sinh treân ñòa baøn cuõng nhö moät phaàn kinh phí söï nghieäp baûo veä moâi tröôøng cuûa ñòa phöông. Chi phí cho hoaït ñoäng thu gom, vaän chuyeån, xöû lyù CTR Boä Xaây döïng ñaõ ban haønh Quyeát ñònh soá 322/QÑ-BXD ngaøy 06/4/2012 veà coâng boá suaát voán ñaàu tö xaây döïng vaø möùc chi phí xöû lyù CTR sinh hoaït, theo ñoù chi phí cho coâng taùc xöû lyù CTR ñoâ thò ñaõ ñöôïc quan taâm hôn, möùc hoã trôï xöû lyù CTR trung bình vaøo khoaûng töø 240.000 – 400.000 ñoàng/taán tuøy theo coâng ngheä, quy moâ coâng suaát xöû lyù. n Nguoàn kinh phí cho hoaït ñoäng thu gom, vaän chuyeån CTR sinh hoaït
ñoâ thò hieän nay do Nhaø nöôùc buø ñaép moät phaàn töø nguoàn thu phí veä sinh treân ñòa baøn. Tuy nhieân möùc thu coøn thaáp vaø chæ ñuû buø ñaép moät phaàn coâng taùc thu gom, vaän chuyeån CTR maø chöa tính ñeán chi phí xöû lyù CTR. Möùc thu phí veä sinh hieän töø 4.000 – 6.000 ñ/ngöôøi/thaùng hoaëc töø 10.000 - 20.000 ñ/hoä/thaùng tuøy theo moãi ñòa phöông. Möùc thu taïi caùc cô sôû saûn xuaát, dòch vuï chæ töø 120.000 - 200.000 ñ/cô sôû/ thaùng tuøy theo quy moâ, ñòa phöông. n Kinh phí cho hoaït ñoäng xöû lyù CTR sinh hoaït laø nguoàn ngaân saùch Nhaø nöôùc. Do vaäy, tuøy thuoäc vaøo moãi ñòa phöông maø möùc chi traû cho coâng taùc xöû lyù CTR sinh hoaït ñoâ thò khoâng thoáng nhaát treân toaøn quoác. n Haøng naêm ngaân saùch caùc ñòa phöông ñeàu daønh nguoàn kinh phí cho coâng taùc thu gom, vaän chuyeån, xöû lyù CTR: TP. HCM vaø TP. Haø Noäi haøng naêm daønh khoaûng 1.200 - 1.500 tyû/naêm, chieám khoaûng 3,5 % chi ngaân saùch TP; caùc ñòa phöông khaùc trung bình khoaûng töø 20 - 40 tyû ñoàng/naêm. Ñaùnh giaù chung tình hình quaûn lyù chaát thaûi raén Nhìn chung coâng taùc quaûn lyù thu gom, xöû lyù chaát thaûi raén ñaõ coù nhieàu coá gaéng, nhieàu ñòa phöông vieäc thu gom ñaït tyû leä cao, coâng taùc xaõ hoäi hoùa ñaõ ñöôïc thöïc hieän ôû nhieàu nôi... Tuy nhieân, coâng taùc quaûn lyù CTR noùi chung hieän nay ñang gaëp nhieàu khoù khaên, haïn cheá töø caùc nguyeân nhaân chuû yeáu nhö: n Ñeán nay vaãn coøn 8 ñòa phöông chöa hoaøn thaønh laäp quy hoaïch quaûn lyù CTR theo quy ñònh. Caùc ñòa phöông ñaõ coù quy hoaïch ñöôïc pheâ duyeät nhöng vieäc toå chöùc trieån khai quy hoaïch coøn chaäm. Hieän caùc baõi choân laáp thöôøng quaù taûi, khoâng ñaûm baûo caùc tieâu chuaån, tính traïng oâ nhieãm moâi tröôøng vaãn ñang gia taêng, trong khi vieäc tìm vò trí cho caùc baõi choân laáp môùi thöôøng khoù thöïc hieän do khoâng ñöôïc söï ñoàng tình töø coäng ñoàng daân cö. n Caùc coâng ngheä xöû lyù CTR taïi Vieät Nam ngaøy caøng ña daïng, nhöng
vieäc aùp duïng caùc coâng ngheä xöû lyù CTR (keå caû coâng ngheä nöôùc ngoaøi) chöa ñöôïc toång keát, ñaùnh giaù moät caùch ñaày ñuû. Moät soá coâng ngheä trong nöôùc ñang trieån khai aùp duïng böôùc ñaàu ñem laïi hieäu quaû nhaát ñònh. Caùc coâng ngheä ñöôïc nghieân cöùu trong nöôùc vaø haàu heát do caùc doanh nghieäp tö nhaân ñaûm nhieäm neân vieäc hoaøn thieän coâng ngheä
16
SË 69 . 2014
cuõng nhö trieån khai öùng duïng trong thöïc teá coøn gaëp nhieàu khoù khaên nhö laø coâng ngheä môùi, vöøa trieån khai öùng duïng vöøa hoaøn thieän neân caùc daây truyeàn coâng ngheä vaø caùc thoâng soá kyõ thuaät cuûa thieát bò chöa hoaøn thieän vaø chuaån xaùc; caùc doanh nghieäp tö nhaân neân naêng löïc taøi chính coù haïn, caùc toå chöùc taøi chính khoâng daùm cho vay vì chöa coù söï baûo ñaûm chaéc chaén söï thaønh coâng cuûa Döï aùn. Voán ñaàu tö cho lónh vöïc quaûn lyù CTR raát lôùn vaø chuû yeáu laø töø ngaân saùch Nhaø nöôùc (trong 5 naêm gaàn ñaây, toång möùc ñaàu tö cho coâng taùc xöû lyù CTR trung bình 4.300 tyû ñoàng/naêm, trong ñoù 80% laø voán Nhaø nöôùc, 20% do tö nhaân tham gia ñaàu tö). Chi phí xöû lyù, chi phí cho coâng taùc quaûn lyù vaän haønh coøn cao, nhieàu ñòa phöông thieáu kinh phí ñeå traû cho coâng taùc xöû lyù vaø chi phí vaän haønh (Caø Mau, Thöøa Thieân - Hueá...). Trong khi ñoù, nguoàn thu cho coâng taùc thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù CTR töø chuû nguoàn thaûi coøn haïn cheá, ñaëc bieät phí veä sinh raát thaáp chæ ñaûm baûo moät phaàn coâng taùc thu gom, vaän chuyeån.
n
n Chöa
nhaän thöùc ñaày ñuû vaø quy ñònh cuï theå chi phí cho coâng taùc thu gom, vaän chuyeån, xöû lyù CTR sinh hoaït treân nguyeân taéc “ngöôøi söû duïng, ngöôøi gaây oâ nhieãm phaûi traû tieàn” theo ñoù caùc chuû nguoàn thaûi laøm phaùt sinh chaát thaûi raén sinh hoaït phaûi coù traùch nhieäm traû tieàn cho caùc dòch vuï thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù chaát thaûi raén sinh hoaït. Do ñoù thay vì noäp phí veä sinh hieän nay ngöôøi daân phaûi coù theâm traùch nhieäm chi traû chi phí ñeå xöû lyù chaát thaûi raén sinh hoaït ñaûm baûo moâi tröôøng. n Cô cheá chính saùch öu ñaõi veà ñaàu tö xöû lyù CTR ñaõ coù nhöng vieäc trieån khai aùp duïng coøn nhieàu khoù khaên, chöa thöïc söï khuyeán khích caùc thaønh phaàn kinh teá tham gia, vieäc xaõ hoäi hoùa coøn thaáp. Nhieàu nôi caùc döï aùn ñaàu tö xaây döïng trieån khai coøn chaäm do coâng taùc giaûi phoùng maët baèng, ñaëc bieät vieäc tieáp caän caùc nguoàn voán vay coøn haïn cheá do ñaây laø loaïi hình dòch vuï coâng ích, hieäu quaû kinh teá thaáp. n YÙ
thöùc, nhaän thöùc cuûa coäng ñoàng veà vieäc giaûm thieåu, phaân loaïi, xöû lyù CTR coøn chöa cao. Nhieàu nôi, ngöôøi daân coøn vöùt raùc böøa baõi khoâng ñuùng nôi quy ñònh, chöa ñoàng thuaän vôùi chính quyeàn trong caùc coâng taùc quy hoaïch ñòa ñieåm, vò trí cuõng nhö tuyeán thu gom, vaän chuyeån, xöû lyù CTR.
n Löôïng CTR khu vöïc noâng thoân chöa thu gom, xöû lyù coøn khaù lôùn vaø raùc thaûi coù theå thaáy nhieàu nôi gaây oâ nhieãm veà moâi tröôøng, caûnh quan, aûnh höôûng ñeán nguoàn nöôùc sinh hoaït (trong khi phaàn lôùn ngöôøi daân noâng thoân ñang söû duïng nöôùc ngaàm, nöôùc maët khoâng qua heä thoáng xöû lyù taäp trung), aûnh höôûng ñeán söùc khoûe cuûa ngöôøi daân.
Coâng taùc quaûn lyù CTR taïi caùc khu daân cö noâng thoân coøn gaëp raát nhieàu khoù khaên: Kinh phí daønh cho coâng taùc naøy coøn raát ít hoaëc khoâng coù, thieáu caùc giaûi phaùp kyõ thuaät phuø hôïp trong khi nhu caàu veà quaûn lyù raùc thaûi ngaøy caøng böùc xuùc. Möùc thu phí thaáp khoâng ñaûm baûo thuø lao cho ngöôøi thu gom raùc.
n
Phaàn lôùn caùc ñòa phöông môùi chæ coù vaên baûn quy ñònh veà möùc thu vaø söû duïng phí thu gom raùc thaûi cho caùc khu vöïc ñoâ thò, ôû noâng thoân do caùc toå thu gom töï thoûa thuaän vôùi ngöôøi daân; chöa coù caùc quy ñònh veà ñònh möùc ñeå coù theå giao keá hoaïch saûn xuaát vaø dòch vuï coâng ích
≥ ki’n Chuy™n gia & Nhµ qu∂n l˝
nhö ôû ñoâ thò. n Trang thieát bò phuïc vuï cho coâng taùc thu gom, vaän chuyeån CTR ôû nhieàu nôi ñaõ hö hoûng, xuoáng caáp vaø chöa ñöôïc ñaàu tö caûi tieán phuø hôïp, ñaëc bieät laø khu vöïc daân cö noâng thoân.
Ñeà xuaát giaûi phaùp naâng cao hieäu quaû quaûn lyù chaát thaûi raén
Hoaøn thieän veà cô cheá, chính saùch: n Raø soaùt, söûa ñoåi boå sung hoaøn thieän heä thoáng vaên baûn quy phaïm phaùp luaät lieân quan ñeán coâng taùc quy hoaïch, ñaàu tö xaây döïng… vaø caùc hoaït ñoäng lieân quan ñeán quaûn lyù CTR ñeå phuø hôïp vôùi Luaät Xaây döïng vaø Luaät Baûo veä Moâi tröôøng ñaõ ñöôïc Quoác hoäi thoâng qua vaø coù hieäu löïc vaøo thaùng 01/2015, trong ñoù Nghò ñònh 59/2007/NÑ-CP veà quaûn lyù chaát thaûi caàn kòp thôøi nghieân cöùu söûa ñoåi ñeå ñaùp öùng yeâu caàu thöïc teá hieän nay. n Nghieân cöùu, hoaøn thieän caùc cô cheá, chính saùch öu ñaõi, hoã trôï ñaàu tö veà ñaát ñai (hoã trôï ñaàu tö xaây döïng caùc coâng trình ngoaøi haøng raøo, giaûi phoùng maët baèng, tieàn söû duïng ñaát, tieàn thueâ ñaát); hoã trôï veà taøi chính (öu ñaõi, hoã trôï veà voán; thueá nhaäp khaåu, thueá thu nhaäp doanh nghieäp, hoã trôï giaù ñoái vôùi saûn phaåm ñaàu ra …); cô cheá chính saùch veà cam keát vaø traùch nhieäm cuûa chính quyeàn ñòa phöông trong quaù trình ñaàu tö xaây döïng cô sôû xöû lyù CTR sinh hoaït. n Xaây
döïng vaø ban haønh caùc vaên baûn höôùng daãn cuï theå, chi tieát hôn veà caùc chính saùch öu ñaõi veà ñaát ñai, veà voán, veà thueá, veà tín duïng cho caùc hoaït ñoäng ñaàu tö xöû lyù CTR sinh hoaït.
Hoaøn hieän coâng taùc quy hoaïch n Toå chöùc raø soaùt caùc quy hoaïch xöû lyù CTR boán Vuøng kinh teá troïng ñieåm ñaõ ñöôïc Thuû töôùng Chính phuû pheâ duyeät; trieån khai laäp quy hoaïch xaây döïng caùc khu xöû lyù CTR vuøng lieân tænh ñeå laøm cô sôû laäp döï aùn ñaàu tö vaø keâu goïi ñaàu tö. n Caùc ñòa phöông khaån tröông raø soaùt, ñieàu chænh, hoaøn thaønh laäp quy hoaïch quaûn lyù CTR taïi ñòa phöông mình. Naêm 2015, hoaøn thaønh vieäc laäp quy hoaïch quaûn lyù/xöû lyù CTR cuûa caùc ñòa phöông treân toaøn quoác.
ñaàu tö xöû lyù CTR. n Toå chöùc truyeàn thoâng roäng raõi, naâng cao nhaän thöùc, toå chöùc caùc dieãn ñaøn keâu goïi ñaàu tö vaøo caùc coâng trình, döï aùn, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho khoái tö nhaân coù nhu caàu tham gia coâng taùc xaõ hoäi hoùa trong lónh vöïc thu gom, vaän chuyeån, xöû lyù CTR. n Xoùa boû quan nieäm keùp kín trong xöû lyù chaát thaûi raén theo ñòa giôùi haønh chính, xaây döïng moâ hình xöû lyù chaát thaûi raén mang tính lieân vuøng ñeå naâng cao hieäu quaû ñaàu tö. n Thöïc hieän coå phaàn hoùa caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc ñang cung öùng
dòch vuï moâi tröôøng vaø thaønh laäp caùc coâng ty TNHH 1 thaønh vieân, coâng ty coå phaàn môùi tham gia caïnh tranh cung caáp caùc dòch vuï thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù CTR.
Chi phí vaø thu hoài chi phí cho hoaït ñoäng xöû lyù chaát thaûi raén n Nghieân cöùu aùp duïng giaù xöû lyù chaát thaûi raén sinh hoaït vôùi loä trình ñieàu chænh giaù xöû lyù CTR töøng böôùc ñaùp öùng yeâu caàu buø ñaép chi phí quaûn lyù vaän haønh vaø ñaàu tö xaây döïng. n Nghieân cöùu, söûa ñoåi phí veä sinh, phí baûo veä moâi tröôøng ñoái vôùi chaát thaûi raén theo höôùng ñaùp öùng chi phí ñeå thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù CTR sinh hoaït vôùi loä trình phuø hôïp ñoái vôùi khu vöïc ñoâ thò vaø noâng thoân. n Raø soaùt, söûa ñoåi boå sung caùc chæ tieâu ñònh möùc kinh teá - kyõ thuaät lieân quan ñeán coâng taùc thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù CTR sinh hoaït.
Giaûi phaùp veà ñaøo taïo, tuyeân truyeàn naâng cao nhaän thöùc n Taêng cöôøng coâng taùc thoâng tin, tuyeân truyeàn, chia seû thoâng tin veà hoaït ñoäng phaân loaïi, thu gom, vaän chuyeån, xöû lyù CTR n Phoå bieán caùc vaên baûn phaùp luaät, kinh nghieäm veà quaûn lyù CTR, ñaøo taïo naâng cao naêng löïc cho caùn boä laøm coâng taùc naøy. n Xaây döïng chöông trình ñaøo taïo, naâng cao naêng löïc veà quaûn lyù caùc döï aùn ñaàu tö xaây döïng caáp vuøng lieân tænh.
Treân cô sôû caùc quy hoaïch ñöôïc pheâ duyeät, caùc ñòa phöông laäp keá hoaïch ñaàu tö xaây döïng khu xöû lyù CTR trong ñoù coù keá hoaïch huy ñoäng caùc nguoàn löïc ñeå thöïc hieän.
n
Phaùt trieån coâng ngheä xöû lyù CTR n Khuyeán khích nghieân cöùu phaùt trieån coâng ngheä trong nöôùc vaø öùng duïng coâng ngheä tieân tieán phuø hôïp vôùi ñieàu kieän Vieät Nam Ñaùnh giaù caùc coâng ngheä xöû lyù CTR ñang aùp duïng taïi Vieät Nam. Nghieân cöùu, xaây döïng höôùng daãn löïa choïn coâng ngheä xöû lyù CTR vaø moâ hình xöû lyù chaát thaûi raén phuø hôïp vôùi töøng vuøng mieàn.
n
n Thöïc hieän ñaàu tö thí ñieåm coâng ngheä xöû lyù CTR phuø hôïp cho ñoâ thò vaø noâng thoân ñeå coù theå ruùt kinh nghieäm vaø nhaân roäng.
Thuùc ñaåy xaõ hoäi hoùa thu gom, vaän chuyeån xöû lyù CTR n Xaây döïng chính saùch, ñaåy maïnh hình thöùc ñoái taùc coâng tö trong SË 69 . 2014
17
Caùc vaán ñeà caàn giaûi quyeát
Höôùng tôùi Quaûn lyù Toång hôïp Chaát thaûi raén taïi Vieät Nam
DIEÃN ÑAØN Hideki Wada
Chuyeân gia JICA
Vaán ñeà 1. Khía caïnh Kinh teá/Xaõ hoäi trong Quy hoaïch quaûn lyù chaát thaûi raén
Hieän traïng Hieän nay, haàu heát caùc ñòa phöông taïi Vieät Nam ñaõ vaø ñang laäp Quy hoaïch Quaûn lyù chaát thaûi raén cho ñòa phöông mình. Tuy nhieân, haàu heát caùc Quy hoaïch naøy chöa chuù troïng nhieàu ñeán caùc yeáu toá kinh teá - xaõ hoäi maø thöôøng taäp trung vaøo quy hoaïch vò trí caùc khu xöû lyù chaát thaûi raén. Vaán ñeà caàn giaûi quyeát Caùc yeáu toá kinh teá - xaõ hoäi nhö vaán ñeà veà theå cheá, taøi chính vaø caùc vaán ñeà xaõ hoäi khaùc caàn
18
SË 69 . 2014
ñöôïc caân nhaéc kyõ löôõng khi laäp Quy hoaïch quaûn lyù Chaát thaûi raén. Caùc yeáu toá naøy ñoùng vai troø raát quan troïng khoâng chæ trong vieäc xaây döïng caùc khu xöû lyù phuø hôïp maø coøn goùp phaàn hieän thöïc hoùa vieäc vaän haønh caùc khu xöû lyù naøy moät caùch beàn vöõng. Caùc ñòa phöông caàn caân nhaéc kyõ löôõng caùc yeáu toá naøy khi laäp/söûa ñoåi Quy hoaïch Quaûn lyù chaát thaûi raén cuûa ñòa phöông mình.
Vaán ñeà 2. Kieåm soaùt löôïng phaùt thaûi vaø söï tham gia cuûa coäng ñoàng
Hieän traïng Khoái löôïng vaø tính chaát cuûa caùc loaïi chaát thaûi raén hieän nay haàu nhö chöa ñöôïc kieåm soaùt.
≥ ki’n Chuy™n gia & Nhµ qu∂n l˝
Treân thöïc teá, thöïc hieän giaûm thieåu löôïng phaùt thaûi nhaèm vaøo chuû theå xaû thaûi laø caùc hoaït ñoäng mang tính khaû thi vaø hieäu quaû, noù cuõng ñoøi hoûi moät thôøi gian nhaát ñònh ñeå coù theå kieåm soaùt ñöôïc khoái löôïng vaø tính chaát caùc loaïi chaát thaûi raén baèng caùch thu huùt söï tham gia cuûa caùc chuû nguoàn thaûi. Vaán ñeà caàn giaûi quyeát Khoái löôïng vaø thaønh phaàn cuûa caùc loaïi chaát thaûi raén muïc tieâu caàn ñöôïc kieåm soaùt khi keát hôïp vôùi caùc chuû nguoàn thaûi. Caàn coù nhöõng hoaït ñoäng gì ñeå coù theå giaûm thaûi töø caùc ñoái töôïng sau ñaây? Ngoaøi ra, caàn laøm gì ñeå taïo ñoäng löïc cho caùc ñoái töôïng naøy thoâng qua caùc coâng cuï kinh teá cuõng nhö qua caùc hoaït truyeàn thoâng, quaûng baù cuõng laø moät ñieåm heát söùc quan troïng caàn caân nhaéc. n Caùc cô quan nhaø nöôùc n Khaùch saïn n Tröôøng hoïc n Sieâu thò n Caùc nguoàn khaùc
Vaán ñeà 3. Phaân loaïi chaát thaûi taïi nguoàn
Hieän traïng Ñaõ coù moät soá moâ hình veà phaân loaïi chaát thaûi taïi nguoàn ñöôïc thöïc hieän taïi moät soá ñòa phöông cuûa Vieät Nam, nhö: Haø Noäi, Thaønh phoá Hoà Chí Minh, Ñaø Naüng… Tuy nhieân, haàu heát caùc chöông trình ñoù ñeàu khoâng ñöôïc duy trì trong thôøi gian daøi vì moät soá lyù do nhö: heä thoáng cô sôû haï taàng khoâng ñoàng boä, thieáu ñieàu kieän taøi chính ñeå ñaàu tö trang thieát bò, thieáu nhaân löïc ñeå vaän haønh vaø duy trì heä thoáng. Vaán ñeà caàn giaûi quyeát Moâ hình phaân loaïi chaát thaûi taïi nguoàn caàn phaûi ñöôïc thieát keá vaø ñeà xuaát döïa treân ñieàu kieän coâng ngheä xöû lyù coù theå aùp duïng. Lyù do caàn thieát cuûa vieäc thöïc hieän phaân loaïi chaát thaûi taïi nguoàn cuõng caàn ñöôïc truyeân truyeàn roõ raøng ñeå thuyeát phuïc ngöôøi daân. Khoâng coù moät chöông trình phaân loaïi chaát thaûi taïi nguoàn naøo coù theå aùp duïng neáu heä thoáng caùc cô sôû xöû lyù thieát keá daønh cho chaát thaûi hoãn taïp.
Vaán ñeà 4. Dòch vuï thu gom phuø hôïp vôùi caùc khu vöïc ñoâ thò
Hieän traïng Ñoái vôùi caùc khu vöïc ñoâ thò taïi Vieät Nam, vieäc queùt ñöôøng, dòch vuï thu gom taän nôi, thu gom haøng ngaøy laø caùc dòch vuï ñang ñöôïc trieån khaiphoå bieán. Tuy nhieân, caùc heä thoáng naøy ñoøi hoûi chi phí duy trì khaù cao. Thôøi gian gaàn ñaây, ñaõ coù moät soá thöû nghieäm aùp duïng moâ hình thu gom taïi caùc ñieåm thu gom taäp keát hoaëc thu gom caùch nhaät tuøy thuoäc vaøo ñieàu kieän thöïc teá taïi caùc khu vöïc muïc tieâu. Vaán ñeà caàn giaûi quyeát Löïa choïn cho caùc heä thoáng thu gom caàn ñöôïc phaân loaïi vaø ñaùnh giaù döïa treân ñieàu kieän thöïc teá, nhö 1) queùt vaø thu gom haøng ngaøy taïi caùc khu vöïc coù maät ñoä daân cö ñoâng ñuùc, 2) thu gom haøng ngaøy taïi ñieåm thu gom taäp keát treân væa heø taïi caùc khu vöïc coù maät ñoä daân cö trung bình, 3)thu gom caùch nhaät ñoái vôùi caùc khu vöïc coù maät ñoä daân cö thöa thôùt. Ñieàu naøy coù theå giuùp giaûm soá löôïng caùc xe thu gom, vaän chuyeån, töø ñoù giaûm chi phí thu gom.
Vaán ñeà 5. Quaûn lyù chaát thaûi raén taïi caùc vuøng noâng thoân
Hieän traïng Ñoái vôùi vuøng noâng thoân, tyû leä phaùt thaûi khoâng cao nhö ñoái vôùi khu vöïc ñoâ thò. Tuy nhieân, tyû leä thu gom ñoái vôùi khu vöïc naøy laø raát thaáp (döôùi 50%) vì moät soá lyù do, nhö: ñieàu kieän ñöôøng xaù khoâng thuaän lôïi, daân cö khoâng taäp trung, thieáu caùc phöông tieän thu gom. Beân caïnh ñoù, phöông thöùc xöû lyù chaát thaûi raén sinh hoaït taïi caùc vuøng noâng thoân chuû yeáu laø caùc baõi choân laáp môû, caùc hoä gia ñình töï xöû lyù, ñoát thuû coâng…. SË 69 . 2014
19
Vaán ñeà caàn giaûi quyeát Keá hoaïch phaùt trieån daøi haïn caùc cô sôû xöû lyù chaát thaûi raén caàn ñöôïc caân nhaéc döïa treân toác ñoä gia taêng löôïng phaùt thaûi vaø coâng suaát xöû lyù hieän taïi laø nhöõng yeáu toá heát söùc quan troïng ñoái vôùi heä thoáng quaûn lyù chaát thaûi raén beàn vöõng. Keá hoaïch phaùt trieån heä thoáng cô sôû xöû lyù daøi haïn laø gì vaø laøm theá naøo ñeå xaây döïng ñöôïc keá hoaïch nhö vaäy caàn ñöôïc nghieân cöùu vaø laøm roõ.
Vaán ñeà 7. Löïa choïn coâng ngheä
Hieän traïng Hieän taïi, raát nhieàu caùc chieán löôïc, quy hoaïch veà quaûn lyù chaát thaûi raén taïi Vieät Nam nhaán maïnh taàm quan troïng cuûa vieäc aùp duïng caùc coâng ngheä hieän ñaïi nhaèm xöû lyù chaát thaûi raén taïi Vieät Nam, vaø cuõng ñaõ coù raát nhieàu coâng ngheä ñöôïc giôùi thieäu. Tuy nhieân, chuùng ta vaãn caàn thôøi gian ñeå löïa choïn vaø hieän thöïc hoùa caùc coâng ngheä phuø hôïp nhaát. Vaán ñeà caàn giaûi quyeát Caùc coâng ngheä phuø hôïp vôùi töøng ñòa phöông caàn phaûi ñöôïc löïa choïn bôûi chính caùc ñòa phöông bôûi coâng ngheä phuø hôïp phaûi ñöôïc ñaùnh giaù döïa treân ñieàu kieän thöïc teá taïi ñòa phöông. Vieäc phaùt trieån naêng löïc ñeå ñaùnh giaù caùc coâng ngheä phuø hôïp vôùi ñòa phöông ñoùng vai troø heát söùc quan troïng. Ñoái vôùi vaán ñeà naøy, vieäc phaùt trieån caùc taøi lieäu höôùng daãn ñoái vôùi caùc caùn boä thöïc hieän veà vieäc ñaùnh giaù coâng ngheä coù theå seõ raát höõu ích.
Vaán ñeà 8. Traïm trung chuyeån
Hieän traïng Heä thoáng caùc traïm trung chuyeån khoâng thöïc söï phoå bieán ôû Vieät Nam, ngoaïi tröø TP. HCM. Haàu heát taïi caùc ñòa phöông ñeàu chöa coù caùc traïm trung chuyeån vôùi heä thoáng eùp raùc coâng suaát lôùn. Vaán ñeà caàn giaûi quyeát Nghieân cöùu vieäc öùng duïng caùc traïm trung chuyeån taïi caùc ñoâ thò lôùn cuûa Vieät Nam laø moät ñoøi hoûi chính ñaùng nhaèm ñaûm baûo hieäu quaû cuûa heä thoáng thu gom vaø vaän chuyeån.
Vaán ñeà 9. Xaõ hoäi hoùa coâng taùc Quaûn lyù chaát thaûi raén
Vaán ñeà caàn giaûi quyeát Moâ hình quaûn lyù chaát thaûi raén taïi caùc vuøng noâng thoân caàn ñöôïc nghieân cöùu vaø phaùt trieån. Caùc moâ hình caàn quan taâm chuù troïng ñeán vieäc giaûm thieåu löôïng phaùt thaûi thoâng qua hoaït ñoäng töï xöû lyù phuø hôïp, hình thöùc thu gom, hình thöùc xöû lyù, caùc hình thöùc thu huùt söï tham gia cuûa nhoùm coäng ñoàng cuõng nhö cô cheá taøi chính cho caùc moâ hình naøy.
Vaán ñeà 6. Quy hoaïch phaùt trieån daøi haïn caùc khu xöû lyù chaát thaûi raén
Hieän traïng Haàu heát caùc Quy hoaïch quaûn lyù chaát thaûi raén chöa thöïc söï quan taâm tôùi keá hoaïch phaùt trieån daøi haïn caùc khu xöû lyù chaát thaûi raén maø môùi chæ chuû yeáu taäp trung vaøo vieäc quy hoaïch vò trí caùc khu xöû lyù. Söï khoâng chaéc chaén naøy laøm taêng ruûi ro trong maét caùc nhaø ñaàu tö, do vieäc thieáu caùc ñieàu kieän nhaát ñònh naøy seõ gaây khoù khaên trong quaù trình tính toaùn lôïi nhuaän thu ñöôïc khi ñaàu tö vaøo caùc cô sôû naøy.
20
SË 69 . 2014
Hieän traïng Söï tham gia cuûa caùc thaønh phaàn xaõ hoäi hoùa vaøo coâng taùc quaûn lyù chaát thaûi raén ñang ngaøy caøng phoå bieán trong thôøi gian gaàn ñaây. Ñaõ coù raát nhieàu caùc ñôn vò xaõ hoäi hoùa thaønh coâng trong coâng taùc thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù chaát thaûi raén. Tuy nhieân, vaãn coøn nhieàu ñòa phöông vaãn coøn luùng tuùng trong vieäc ñaåy maïnh xaõ hoäi hoùa trong lónh vöïc naøy. Vaán ñeà caàn giaûi quyeát Vieäc xaây döïng moät taøi lieäu mang tính chaát ñònh höôùng, höôùng daãn coâng taùc thuùc ñaåy xaõ hoäi hoùa trong lónh vöïc quaûn lyù chaát thaûi raén laø caàn thieát. Ñaõ coù moät soá caùc vaên baûn phaùp luaät ñeà caäp tôùi caùc hình thöùc hoã trôï vaø khuyeán khích ñaàu tö trong lónh vöïc quaûn lyù chaát thaûi raén noùi rieâng, cuõng nhö trong lónh vöïc quaûn lyù moâi tröôøng noùi chung. Tuy nhieân, caàn phaûi noùi raèng caùc cô cheá treân vaãn coøn khoù aùp duïng trong thöïc teá do coøn thieáu caùc höôùng daãn chi tieát.
Vaán ñeà 10. Toång chi phí quaûn lyù
Hieän traïng Ñoái vôùi chaát thaûi raén sinh hoaït, chi phí thu gom, vaän chuyeån ñöôïc
≥ ki’n Chuy™n gia & Nhµ qu∂n l˝
trang traûi moät phaàn qua löôïng phí veä sinh thu ñöôïc töø chuû nguoàn thaûi, vaø phaàn coøn laïi do nhaø nöôùc hoã trôï. Haàu heát, phaàn chi phí ñöôïc chi traû bôûi caùc khoaûn phí veä sinh laø raát thaáp khieán khoaûn buø ñaép, hoã trôï töø ngaân saùch caùc ñòa phöông trang trôû neân khaù cao. Vaán ñeà caàn giaûi quyeát Caàn thöïc hieän vieäc phaân tích keát caáu toång chi phí töø quan ñieåm giaûm thieåu chi phí. Döïa treân keát quaû phaân tích keát caáu toång chi phí, coù theå ñeà xuaát möùc phí veä sinh cuõng nhö phí xöû lyù phuø hôïp. Beân caïnh ñoù, caùc coâng cuï khuyeán khích kinh teá cuõng caàn ñöôïc caân nhaéc ñeå taïo ñoäng löïc cho caùc hoä gia ñình vaø caùc nhaø ñaàu tö.
Vaán ñeà 11. Quaûn lyù vaø coâng khai thoâng tin döõ lieäu
Hieän traïng Hieän taïi, Boä Xaây Döïng ñang laø cô quan chòu traùch nhieäm chính trong vieäc quaûn lyù chaát thaûi raén thoâng thöôøng taïi Vieät Nam, Boä coù nhieäm vuï thu thaäp vaø baùo caùo caùc thoâng tin lieân quan naøy tôùi Toång cuïc Thoáng keâ Vieät Nam. Tuy nhieân, vieäc thu thaäp thoâng tin vaãn chöa ñöôïc thöïc hieän moät caùch heä thoáng maø chuû yeáu thu thaäp khi coù yeâu caàu caàn thieát. Vaán ñeà caàn giaûi quyeát Caàn caân nhaéc veà vieäc xaây döïng vaø quaûn lyù moät heä thoáng thu thaäp döõ lieäu lieân quan. “Saùch traéng” veà caùc döõ lieäu lieân quan tôùi quaûn lyù chaát thaûi raén coâng khai tôùi coäng ñoàng caàn ñöôïc nghieân cöùu xaây döïng. Caùc thoâng tin coâng boá treân internet cuõng neân ñöôïc caân nhaéc.
Vaán ñeà 12. Moät ñôn vò ñaëc bieät veà Quaûn lyù chaát thaûi raén
Hieän traïng Taïi caáp ñòa phöông, Sôû Xaây döïng vaø Sôû Taøi nguyeân Moâi tröôøng cuøng phoái hôïp, cuõng nhö moät soá coâng ty veä sinh moâi tröôøng taïi ñòa phöông chòu traùch nhieäm thöïc hieän quaûn lyù chaát thaûi raén. Tuy nhieân, döïa vaøo taàm quan troïng cuõng nhö tính linh hoaït cuûa vaán ñeà, vieäc thieát laäp moät ñôn vò ñaëc bieäc veà quaûn lyù chaát thaûi raén döôøng nhö khaù caàn thieát. Ngoaøi ra, caàn coù toå coâng taùc chòu traùch nhieäm vieäc thöïc hieän Quy hoaïch quaûn lyù chaát thaûi raén cuûa ñòa phöông nhaèm ñaûm baûo ñònh höôùng ñaõ neâu cuõng nhö caùc muïc tieâu ñaët ra trong quy hoaïch. Vaán ñeà caàn giaûi quyeát Ñoái vôùi caùc Quy hoaïch quaûn lyù chaát thaûi raén ñaõ ñöôïc pheâ duyeät, ñeà xuaát neân xaây döïng keá hoaïch haønh ñoäng, theo ñoù neâu roõ caùc hoaït ñoäng cuõng nhö xaùc ñònh roõ traùch nhieäm cuûa caùc beân lieân quan theo töøng giai ñoaïn. Ngoaøi ra, cuõng ñeà xuaát vieäc thieát laäp moät ñôn vò ñaëc bieät, ví duï nhö “Vaên phoøng Thuùc ñaåy quaûn lyù chaát thaûi raén” ñeå thöïc hieän keá hoaïch haønh ñoäng ñaõ neâu. Chöùc naêng, nhieäm vuï, soá löôïng caùn boä yeâu caàu ñoái vôùi ñôn vò naøy caàn ñöôïc thaûo luaän cuï theå.
Vaán ñeà 13. Caùc vaán ñeà khaùc
Caùc vaán ñeà moâi tröôøng taïi caùc laøng ngheà taùi cheá
Hieän traïng Taïi Vieät Nam, caùc hoaït ñoäng taùi cheá töï phaùt khaù phoå bieán. Caùc chuû thaûi nhö caùc hoä gia ñình, hay caùc cô sôû kinh doanh thöôøng töï phaân loaïi chaát thaûi coù theå taùi cheá nhö nhöïa, saét, chai PET, giaáy… vaø baùn cho nhöõng ngöôøi thu mua töï do. Löôïng chaát thaûi coù theå taùi cheá sau khi thu ñöôïc haàu heát seõ ñöôïc chuyeån ñeán caùc laøng ngheà ñeà taùi cheá. Vaø, oâ nhieãm thöù caáp hieän taïi ñaõ trôû thaønh moät trong caùc vaán ñeà ñaùng quan taâm taïi caùc laøng ngheà naøy. Vaán ñeà caàn giaûi quyeát Vieäc quaûn lyù caùc heä thoáng taùi cheá chaát thaûi raén töï phaùt neâu treân laø vieäc caàn thieát nhaèm giaûm thieåu caùc ruûi ro veà moâi tröôøng. Beân caïnh ñoù, cuõng caàn laøm roõ traùch nhieäm quaûn lyù nhaø nöôùc ñoái vôùi caùc laøng ngheà taùi cheá naøy. Chaát thaûi noâng nghieäp Hieän traïng Chaát thaûi raén phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng noâng nghieäp laø moät trong nhöõng vaán ñeà lôùn ñoái vôùi Vieät Nam. Laø moät trong nhöõng quoác gia ñöùng ñaàu veà saûn xuaát luùa gaïo, vieäc quaûn lyù chaát thaûi phaùt sinh sau moãi vuï thu hoaïch laø moät vaán ñeà heát söùc caàn thieát. Hieän nay, caùch xöû lyù chuû yeáu taïi Vieät Nam laø ñoát thuû coâng, caùch laøm naøy khoâng chæ gaây oâ nhieãm moâi tröôøng maø coøn laõng phí moät nguoàn taøi nguyeân coù theå taän thu. Vaán ñeà caàn giaûi quyeát Nghieân cöùu vaø öùng duïng caùc coâng ngheä thöïc teá nhaèm xöû lyù hieäu quaû loaïi chaát thaûi raén naøy laø moät yeâu caàu caàn thieát. Quaûn lyù chaát thaûi raén vaän chuyeån qua ñöôøng thuûy Hieän traïng Hieän taïi, moät soá ñòa phöông coù hoaït ñoäng vaän chuyeån chaát thaûi thoâng qua heä thoáng caûng haøng haûi. Moät trong soá caùc tröôøng hôïp ñöôïc nhìn nhaän laø nhaäp khaåu chaát thaûi. Caàn caân nhaéc vieäc tieáp nhaän caùc loaïi chaát thaûi naøy nhö theá naøo cuõng nhö caùc thuû tuïc caàn thieát ñeå aùp duïng ñoái vôùi loaïi chaát thaûi naøy. Vaán ñeà caàn giaûi quyeát Caàn caân nhaéc caùc quy ñònh phaùp luaät lieân quan tôùi vieäc tieáp nhaän chaát thaûi töø caùc taøu quoác teá vaø xaùc ñònh caùch xöû lyù loaïi chaát thaûi naøy. Quaûn lyù chaát thaûi do luõ Hieän traïng Taïi moät soá ñòa phöông cuûa Vieät Nam, tình traïng luõ luït xaûy ra khaù thöôøng xuyeân. Sau caùc traän luõ nhö vaäy, thöôøng coù phaùt sinh chaát thaûi do thieân tai. Trong moät soá tröôøng hôïp, phöông tieän thu gom khoâng theå tieáp caän ñöôïc caùc khu vöïc muïc tieâu. Tình traïng naøy coù theå xaûy ra thöôøng xuyeân hôn trong boái caûnh aám leân toaøn caàu nhö hieän nay. Vaán ñeà caàn giaûi quyeát Caân nhaéc vieäc quaûn lyù chaát thaûi do luõ luït gaây ra laø caàn thieát bôûi noù cuõng laø moät trong caùc vaán ñeà quan taâm cuûa quaûn lyù chaát thaûi raén. Laøm theá naøo ñeå quaûn lyù chaát thaûi raén trong caùc tröôøng hôïp khaån caáp caàn ñöôïc thaûo luaän theâm. SË 69 . 2014
21
Xu h≠Ìng tÀn thu n®ng l≠Óng
trong xöû lyù chaát thaûi raén
DIEÃN ÑAØN TS. Mai Ngoïc Taâm
Phoù Vieän tröôûng Vieän vaät lieäu xaây döïng - BXD
Currently many countries in the world are looking for and development of Nonlandfill waste treatment. In this trend, the technology of waste energy recovery is the best solution. The Waste treatment technologies combined with the production of RDF, waste gasification, waste pyrolysis can achieve a variety of purposes such as waste treatment, save natural resources, reduce emissions causing the warming of the earth and to ensure the sustainable development of mankind.
22
SË 69 . 2014
T
rong nhöõng naêm qua Vieät Nam ñaõ traûi qua thôøi kyø phaùt trieån kinh teá vöôït baäc, ñôøi soáng kinh teá, xaõ hoäi cuûa nöôùc ta taêng tröôûng nhanh. Tuy nhieân vieäc phaùt trieån nhanh naøy cuõng keøm theo nhieàu vaán ñeà tieâu cöïc: oâ nhieãm moâi tröôøng do löôïng chaát thaûi raén (CTR) sinh hoaït vaø coâng nghieäp ngaøy caøng lôùn. Cho ñeán nay caùch xöû lyù CTR sinh hoaït phoå bieán taïi Vieät Nam vaãn chæ laø choân laáp. Coù moät soá nôi taän duïng phaàn CTR höõu cô laøm phaân boùn, coøn laïi khoaûng hôn 30% CTR caù bieät coù theå chaùy ñöôïc ñang bò choân laáp hoaëc ñoát thieâu huûy khoâng thu hoài nhieät. Ñieàu naøy gaây laõng phí lôùn veà quyõ ñaát, laõng phí taøi nguyeân vaø naûy sinh nhieàu vaán ñeà veà moâi tröôøng sinh thaùi do choân laáp CTR, ñoát CTR sinh ra. Xöû lyù CTR cuõng laø nhöõng vaán ñeà lôùn cuûa taát caû caùc nöôùc khaùc treân theá giôùi. Trong xu theá phaûi giaûi quyeát raát nhieàu vaán ñeà chung cuûa nhaân loaïi nhö: vieäc caïn kieät caùc nguoàn naêng löôïng, traùi ñaát noùng leân daãn tôùi söï bieán ñoåi khí haäu vaø xöû lyù khoái löôïng ngaøy caøng taêng cuûa CTR, thì nhieàu nöôùc treân theá giôùi ñaõ söû duïng nhieàu bieän phaùp ñeå taän thu naêng löôïng vaø taùi cheá toái ña CTR ñeå taïo ra caùc saûn phaåm naêng löôïng thay theá vaø caùc saûn phaåm taùi cheá töø CTR nhaèm tieát kieäm naêng löôïng, tieát kieäm taøi nguyeân thieân nhieân vaø baûo veä moâi tröôøng theo höôùng phaùt trieån beàn vöõng. Baøi vieát naøy nhaèm giôùi thieäu tieàm naêng cuûa vieäc taän thu naêng löôïng trong xöû
lyù CTR cuûa Vieät Nam vaø caùc xu höôùng coâng ngheä taän thu naêng löôïng töø caùc nguoàn CTR taïi nhieàu nöôùc treân theá giôùi.
Tieàm naêng naêng löôïng töø CTR
Vieäc ñoâ thò hoùa dieãn ra raát nhanh taïi nöôùc ta trong nhöõng naêm gaàn ñaây, ñaõ trôû thaønh nhaân toá tích cöïc ñoái vôùi phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi cuûa ñaát nöôùc. Tuy nhieân, beân caïnh nhöõng lôïi ích veà kinh teá – xaõ hoäi, thì vieäc ñoâ thò hoùa nhanh cuõng ñaõ taïo ra söùc eùp veà nhieàu maët, daãn ñeán suy giaûm chaát löôïng moâi tröôøng vaø phaùt trieån khoâng beàn vöõng. Löôïng CTR phaùt sinh taïi caùc ñoâ thò vaø khu coâng nghieäp ngaøy caøng nhieàu vôùi thaønh phaàn phöùc taïp [1]. Theo keát quaû khaûo saùt cuûa Toång cuïc Moâi tröôøng naêm 2009 cho thaáy, löôïng CTR thoâng thöôøng phaùt sinh trong caû nöôùc vaøo khoaûng 28 trieäu taán/naêm, trong ñoù CTR coâng nghieäp laø 6,88 trieäu taán/naêm, CTR sinh hoaït khoaûng 19 trieäu taán/naêm, CTR y teá khoaûng 2,12 trieäu taán naêm. Baùo caùo naøy cuõng cho bieát theo nguoàn goác phaùt sinh, khoaûng 46% CTR phaùt sinh töø caùc ñoâ thò, 17% töø hoaït ñoäng saûn xuaát coâng nghieäp, CTR noâng thoân, laøng ngheà vaø y teá chieám phaàn coøn laïi. Döï baùo ñeán naêm 2015, tyû troïng naøy cho CTR ñoâ thò vaø CTR coâng nghieäp tieáp tuïc taêng töông öùng 51% vaø 22%. Chæ rieâng 2 thaønh phoá lôùn laø Haø Noäi vaø TP. HCM hieän nay toång löôïng CTR sinh hoaït phaùt sinh tôùi 8.000 taán/ngaøy (2.920.000 taán/ naêm) chieám 45,24% toång löôïng CTR sinh
≥ ki’n Chuy™n gia & Nhµ qu∂n l˝
hoaït phaùt sinh töø taát caû caùc ñoâ thò [1]. Döï kieán ñeán naêm 2025 taïi caùc ñoâ thò lôùn nhö Haø Noäi, TP. HCM, Caàn Thô, Ñaø Naüng löôïng CTR sinh hoaït leân tôùi treân 7 trieäu taán. Neáu tính treân khaû naêng sinh khí sinh hoïc cuûa löôïng CTR noùi treân seõ töông ñöông khoaûng 748 trieäu m3 khí CH4 vaø löôïng naêng löôïng quy ñoåi ra daàu seõ vaøo khoaûng 0,589 trieäu taán daàu.
nhaø maùy, Trung Quoác coù 50 nhaø maùy vaø Nhaät Baûn laø nöôùc söû duïng coâng ngheä naøy nhieàu nhaát theá giôùi vôùi coâng suaát 40 trieäu taán CTR/ naêm [2,3]. Caùc coâng ngheä saûn xuaát naêng löôïng töø chaát thaûi (Waste to Energy – WTE) ñang phaùt trieån raát maïnh nhaát laø nhöõng nöôùc coù nhu caàu naêng löôïng lôùn noùi treân ñaõ laøm cho CTR trôû thaønh nguoàn taøi nguyeân voâ taän ñeå saûn xuaát naêng löôïng taùi taïo. Sô ñoà 1 trình baøy toång quan caùc phöông phaùp xöû lyù CTR taän thu naêng löôïng treân theá giôùi hieän nay ñang söû duïng. Theo sô ñoà treân thì CTR ñöôïc xöû lyù theo 3 nguyeân lyù coâng ngheä chung laø:
Baûng 1: Döï baùo löôïng chaát thaûi sinh hoaït vaø tieàm naêng naêng löôïng cuûa chaát thaûi raén taïi moät soá thaønh phoá lôùn cuûa Vieät Nam 2025 [2]
Trong thaønh phaàn cuûa CTR sinh hoaït coù chöùa nhieàu caùc thaønh phaàn chaùy ñöôïc coù theå saûn sinh ra naêng löôïng nhö caùc chaát höõu cô coù khaû naêng sinh khí CH4, giaáy, caùc loaïi sôïi, da, caùc loaïi chaát thaûi biomass nhö vaûi, laù caây, cuûi… coù theå ñoát ñeå thu hoài naêng löôïng, hoaëc caùc chaát khoù phaân huûy nhö cao su, nhöïa coù khaû naêng nhieät phaân thaønh khí toång hôïp hoaëc daàu ñoát. Baûng 2 trình baøy thaønh phaàn vaø nhieät trò CTR hieän nay cuûa thaønh phoá Haø Noäi. Tuy nhieân caùc soá lieäu veà thaønh phaàn vaø nhieät trò cuûa CTR seõ thay ñoåi theo xu höôùng ngaøy caøng taêng nhieät trò do ñieàu kieän kinh teá ngaøy caøng phaùt trieån vaø thoùi quen söû duïng bao bì duøng moät laàn ngaøy caøng taêng cuûa xaõ hoäi. Theo tính toaùn cuûa caùc nhaø khoa hoïc thì nguoàn naêng löôïng taùi taïo coù theå taän thu töø CTR seõ baèng hoaëc lôùn hôn toång caùc nguoàn naêng löôïng taùi taïo khaùc maø con ngöôøi coù theå khai thaùc vaø söû duïng nhö naêng löôïng maët trôøi, naêng löôïng gioù vaø naêng löôïng ñòa nhieät. Ñieàu naøy noùi leân tieàm naêng to lôùn chöa ñöôïc khai thaùc ñuùng möùc cuûa vieäc taän thu naêng löôïng töø CTR.
Baûng 2: Thaønh phaàn vaø nhieät trò cuûa chaát thaûi raén hieän nay cuûa thaønh phoá Haø Noäi*
Caùc xu höôùng coâng ngheä
Tuy nhieân ñeå coù theå bieán nhöõng tieàm naêng cuûa naêng löôïng töø CTR thaønh hieän thöïc, chuùng ta phaûi thöïc hieän nhieàu giaûi phaùp, trong ñoù coù vieäc ñaàu tö, phaùt trieån caùc coâng ngheä xöû lyù, taùi cheá CTR moät caùch hôïp lyù vöøa taän thu ñöôïc naêng löôïng laïi vöøa baûo ñaûm khoâng gaây oâ nhieãm thöù caáp cho moâi tröôøng. Vieäc taän thu naêng löôïng töø CTR (Waste to Energy- WTE) ñoàng nghóa vôùi vieäc söû duïng caùc coâng ngheä xöû lyù CTR hieän ñaïi ñeå chuyeån hoùa CTR thaønh naêng löôïng ôû caùc daïng nhö hôi nöôùc quaù nhieät, ñieän, khí hoaëc daàu… Vôùi vieäc öùng duïng caùc coâng ngheä naøy thì CTR thöïc söï trôû thaønh moät nguoàn naêng löôïng taùi taïo môùi raát coù tieàm naêng. Vieäc xöû lyù CTR theo xu höôùng naøy ñaõ phaùt trieån raát nhanh ôû caùc nöôùc treân theá giôùi. Hieän nay taïi Myõ coù 121 nhaø maùy “ñieän töø chaát thaûi” ôû 29 bang, trong khi chaâu AÂu coù gaàn 400 nhaø maùy, vaø chaâu AÙ coù hôn 300
Sô ñoà 1: Phöông phaùp xöû lyù, taùi cheá chaát thaûi raén theo höôùng taän thu naêng löôïng [2].
Xöû lyù nhieät bao goàm caùc quaù trình ñoát tröïc tieáp laáy nhieät, khí hoùa, nhieät phaân vaø saûn phaåm cuoái cuøng laø naêng löôïng ôû caùc daïng vieân ñoát, nhieät naêng, ñieän naêng hoaëc khí toång hôïp hoaëc daàu ñoát.
n
n Xöû lyù sinh hoïc bao goàm caùc quaù trình uû, leân men. Saûn phaåm cuûa caùc
quaù trình coâng ngheä naøy laø naêng löôïng sinh hoïc ôû daïng khí sinh hoïc biogas, coàn sinh hoïc vaø caùc loaïi nhieân lieäu loûng.
n Xöû lyù hoùa hoïc bao goàm caùc quaù trình chuyeån hoùa hoùa hoïc chaát thaûi taïo thaønh caùc hôïp chaát chaùy toát hôn nhö quaù trình ester hoùa ñeå taïo biodiesel.
Moãi quoác gia, moãi ñòa phöông tuøy thuoäc vaøo hoaøn caûnh cuï theå cuûa mình maø coù theå nghieân cöùu, caân nhaéc söû duïng caùc phöông phaùp hôïp lyù vaø hieäu quaû nhaát cho ñòa phöông vaø quoác gia cuûa mình. Trong baøi baùo naøy chuùng toâi taäp trung phaân tích xu höôùng phaùt trieån cuûa caùc coâng ngheä xöû lyù nhieät bao goàm caùc quaù trình xöû lyù CTR thaønh vieân ñoát, quaù trình nhieät phaân khí hoùa CTR thaønh khí vaø daàu ñoát treân theá giôùi vaø khaû naêng öùng duïng ôû Vieät Nam.
Coâng ngheä cheá taïo vieân ñoát RDF (Refuse Derived Fuel)
Coâng ngheä cheá taïo vieân ñoát RDF töông ñoái ñôn giaûn, ñöôïc phaùt trieån raát sôùm taïi Myõ vaø chaâu AÂu, ngay töø nhöõng naêm 1973, sau cuoäc khuûng hoaûng naêng löôïng lôùn ôû Myõ. Quaù trình cheá taïo vieân ñoát luoân phaûi ñi keøm vôùi caùc quaù trình xöû lyù taùch loïc CTR ñeå taùch, loaïi boû caùc thaønh phaàn voâ cô trô khoâng chaùy ñöôïc ra khoûi CTR nhö ñaát ñaù, thuûy tinh, kim loaïi, nhöïa, cao su khoù phaân huûy… Phaàn CTR höõu cô sau khi loaïi boû taïp chaát ñöôïc saáy khoâ ñeán ñoä aåm nhaát ñònh seõ ñöôïc eùp taïo hình thaønh vieân ñoát. Taïi Myõ ngay töø nhöõng naêm 70 cuûa theá kyû tröôùc ngöôøi ta ñaõ phaùt trieån hôn 300 nhaø maùy taùi cheá CTR thaønh RDF coù coâng suaát SË 69 . 2014
23
≥ ki’n Chuy™n gia & Nhµ qu∂n l˝
töø 200-300 taán/ngaøy, thaäm chí tôùi 2.000 taán/ naøy taïi thaønh phoá Rochester. Caùc nhaø maùy naøy söû duïng caùc coâng ñoaïn RDF keát hôïp vôùi coâng ñoaïn xöû lyù CTR tröôùc vaø ñöôïc goïi laø coâng ngheä taùi cheá taøi nguyeân RRF (Resource Recovery Facilities) chöù khoâng goïi laø CTR nöõa vôùi yù nghóa CTR thöïc söï laø moät nguoàn taøi nguyeân [3]. Töø naêm 1999 chaâu AÂu ñaõ ban haønh luaät caám choân laáp caùc chaát chaùy ñöôïc (Landfill Directive 99/31EC). Töø ñoù vieäc saûn xuaát RDF töø CTR phaùt trieån maïnh chæ trong thôøi gian töø 1999-2005 coù hôn 90 nhaø maùy xöû lyù CTR theo coâng ngheä cô sinh hoïc (MBT – Mechanical Biological Treatment) keát hôïp vôùi coâng ñoaïn saûn xuaát RDF ñöôïc xaây döïng [3]. Cuõng nhö ôû chaâu AÂu, Nhaät Baûn ñaõ phaùt trieån coâng ngheä xöû lyù CTR keát hôïp vôùi saûn xuaát RDF raát sôùm. Vieäc saûn xuaát vaø söû duïng vieân ñoát ñaõ raát phoå bieán. Hieän nay taïi Nhaät Baûn ñaõ ban haønh caùc qui ñònh veà tieâu chuaån thieát bò cô baûn ñeå cheá taïo vaø löu tröõ RDF, ban haønh caùc tieâu chuaån ñeå quaûn lyù chaát löôïng RDF nhö vieäc qui ñònh vieân ñoát taïo hình phaûi coù caùc tính chaát sau: Nhieät trò > 3.000 Kcal/kg, Ñoä aåm <10% vaø haøm löôïng tro <20% [3]
Ñoát CTR tröïc tieáp phaùt ñieän
Hieän nay taïi moät soá nöôùc treân theá giôùi vaø ôû Vieät Nam vaãn coøn tieâu huûy CTR baèng caùch ñoát tröïc tieáp vaø khoâng thu hoài nhieät. Ñieàu naøy vöøa coù khaû naêng gaây oâ nhieãm khí thaûi laïi vöøa laõng phí vaø ñaõ bò caám ôû nhieàu nöôùc treân theá giôùi nhö taïi caùc nöôùc Taây AÂu [3, 4]. Taïi caùc nöôùc caám ñoát CTR tröïc tieáp, hoï ñaõ söû duïng caùc phöông phaùp ñoát CTR giaùn tieáp ñeå thu hoài nhieät naêng. Tuy nhieân trong nhöõng naêm gaàn ñaây vieäc ñoát CTR tröïc tieáp ñeå phaùt ñieän ñaõ phaùt trieån nhieàu do vieäc öùng duïng caùc kyõ thuaät ñoát hieän ñaïi laøm cho CTR coù theå chuyeån thaønh naêng löôïng taïo ra hôi nöôùc quaù nhieät laøm quay caùc tuabine maùy phaùt ñieän (CTR - thaønh - ñieän). Kyõ thuaät naøy coù theå ñoát caû caùc CTR nhöïa khoâng theå taùi sinh thaønh nguyeân vaät lieäu hay saûn phaåm khaùc, ví duï nhö CTR y teá, bao bì thöïc phaåm, saûn phaåm veä sinh caù nhaân, vaø caùc caùc saûn phaåm bao bì khaùc nhö bao bì keïo möùt. Caùc nhaø maùy hieän ñaïi taïo nguyeân lieäu töø CTR phaûi ñöôïc thieát keá phuø hôïp vôùi heä thoáng choáng oâ nhieãm vaø caùc baûo ñaûm moâi tröôøng khaùc ñeå quaûn lyù tình traïng thaûi caùc chaát oâ nhieãm ra moâi tröôøng vaø baûo ñaûm hoaït ñoäng an
24
SË 69 . 2014
toaøn khi nhaø maùy ôû gaàn caùc trung taâm daân cö. Naêng löôïng thu nhaän ñöôïc töø vieäc ñoát caùc loaïi CTR ôû nhieät ñoä cao taïo neân coù theå chuyeån hoùa thaønh ñieän naêng vaø nhieät naêng. Taïi Trung Quoác soá löôïng caùc nhaø maùy ñoát CTR phaùt ñieän ñang phaùt trieån raát nhanh naêm 2001 chæ coù 36 nhaø maùy ñöôïc xaây döïng vôùi coâng ngheä ñöôïc chuyeån giao töø Chaâu AÂu, Myõ vaø Nhaät Baûn. Nhöng ñeán naêm 2009 Trung Quoác ñaõ coù 93 nhaø maùy vaän haønh theo coâng ngheä cuûa Trung Quoác. Taïi Vieät Nam cuõng ñaõ coù döï aùn do Coâng ty Moâi tröôøng ñoâ thò Haø Noäi vaø coâng ty Hitachi Zosen töø Nhaät Baûn thöïc hieän taïi Soùc Sôn, Haø Noäi. Tôùi naêm 2014, nhaø maùy seõ vaän haønh vôùi coâng suaát loø ñoát chaát thaûi coâng nghieäp laø 75 taán/ngaøy, thu hoài naêng löôïng ñeå phaùt ñieän vôùi coâng suaát laø 1.930 kW.
Hình 1: Moâ hình coâng ngheä ñoát chaát thaûi raén phaùt ñieän baèng loø taàng soâi tuaàn hoaøn (CFB) taïi Trung Quoác [4]
Thu khí biogas töø caùc baõi choân laáp (Landfill Gas) Theo soá lieäu cuûa Cuïc baûo veä moâi tröôøng lieân bang Myõ (U.S Environmental Protection Agency) [3], cho ñeán naêm 2010 treân toaøn theá giôùi ñaõ coù hôn 800 trieäu taán CTR bò choân laáp. CTR ñöôïc choân laáp seõ daàn bò phaân huûy yeám khí vaø taïo thaønh khí methane (CH4). Neáu khoâng ñöôïc thu giöõ, khí methane taïi caùc baõi choân laáp chaát thaûi seõ phaùt thaûi vaøo khí quyeån traùi ñaát vaø trôû thaønh khí nhaø kính maïnh gaáp 20 laàn CO2. Caùc baõi choân laáp chaát thaûi chieám 25% toång löôïng khí methane phaùt thaûi coù lieân quan ñeán hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi. Do ñoù, thu giöõ khí methane taïi caùc baõi choân laáp cuõ vaø ñang hoaït ñoäng mang laïi lôïi ích toaøn caàu, ñoàng thôøi laø nguoàn naêng löôïng taùi taïo quan troïng. Vieäc thu hoài khí methane ñeå phaùt ñieän cuõng ñaõ ñöôïc chuù yù taïi raát nhieàu nöôùc treân theá giôùi. Taïi Myõ, caùc maùy phaùt ñieän baèng khí methane ôû baõi choân laáp chaát thaûi ñaõ coù coâng suaát 83 MW ñieän ôû New Jersey, 80 MW ôû New York vaø 6,1 MW ôû Connecticut vaø seõ coøn coù nhieàu ñieän naêng hôn ñöôïc taïo ra theo phöông phaùp
naøy. Coâng ty Waste Management, chuyeân vaän chuyeån chaát thaûi vaø quaûn lyù baõi choân laáp chaát thaûi ôû Hoa Kyø ñaõ ñeà ra keá hoaïch 5 naêm vôùi giaù trò 400 trieäu USD ñeå xaây döïng caùc döï aùn phaùt ñieän töø khí methane taïi 60 baõi choân laáp chaát thaûi treân toaøn quoác [3].Taïi baõi choân laáp CTR Goø Caùt thaønh phoá Hoà Chí Minh ñaõ coù döï aùn thu hoài khí methane ñeå chaïy nhaø maùy phaùt ñieän coâng suaát 2,4 MW. Vôùi hôn 3 trieäu taán CTR vieäc thu hoài khí methane cuûa baõi choân laáp naøy coù theå phaùt ñieän trong thôø gian 15 naêm.
Coâng ngheä nhieät phaân khí hoùa
Khoâng gioáng nhö vieäc saûn xuaát vieân ñoát chæ caàn coâng ngheä vaø caùc thieát bò ñôn giaûn, caùc quaù trình nhieät phaân khí hoùa ñoøi hoûi phaûi söû duïng caùc thieát bò phöùc taïp hôn, quaù trình nhieät phaân vaø khí hoùa ñöôïc xaûy ra trong ñieàu kieän nhieät ñoä cao (töø 300-900oC) vaø trong moâi tröôøng khoâng coù oxy. Khi phaûn öùng ôû nhieät ñoä thaáp töø 300-600oC xaûy ra quaù trình than hoùa vaø nhieät phaân caùc thaønh phaàn polymer coù trong hoãn hôïp CTR. Saûn phaåm cuûa quaù trình naøy coù theå moät phaàn nhoû khí, daàu loûng vaø than. Khi phaûn öùng ôû nhieät ñoä cao hôn 600-900oC, thì quaù trình khí hoùa caùc chaát höõu cô xaûy ra maïnh hôn. Saûn phaåm cuûa quaù trình naøy laø khí toång hôïp (syngas) bao goàm hoãn hôïp cuûa CO, CO2, H2 , CH4 vaø hôi nöôùc. Khí syngas naøy coù theå söû duïng ñeå ñoát taïo naêng löôïng hoaëc phaùt ñieän.
Khí hoùa CTR
Coâng ngheä khí hoùa CTR coù theå öùng duïng ñeå xöû lyù nhieàu loaïi CTR nhö CTR sinh hoaït, CTR coâng nghieäp, moät phaàn cuûa CTR y teá (khoâng ñoäc haïi), caùc loaïi chaát thaûi chöùa sinh khoái nhö rôm, raï, traáu, baõ mía…. Taïi chaâu AÂu coâng ngheä khí hoùa CTR ñaõ phaùt trieån töø nhöõng naêm 1950 taïi Ñöùc, Thuïy Syõ vaø Italy. Caùc taäp ñoaøn Metallgesellschaft AG cuûa Ñöùc, Thermoselect cuûa Thuïy Syõ ñaõ phaùt trieån vaø cheá taïo caùc daây chuyeàn thieát bò khí hoùa CTR ôû nhieät ñoä cao hieän nay ñang vaän haønh ôû haøng chuïc nôi treân khaép Chaâu AÂu vaø treân theá giôùi. Taïi Myõ coâng ngheä keát hôïp giöõa nhieät phaân vaø khí hoùa ñaõ ñöôïc phaùt trieån maïnh vôùi coâng ngheä khí hoùa TEXACO töø naêm 1983 ñaõ ñöôïc söû duïng taïi treân 100 nhaø maùy. Sau ñoù coâng ngheä naøy ñöôïc caûi tieán ñeå coù theå xöû lyù ñöôïc caû caùc chaát thaûi ñoäc haïi nhö caën buøn coáng, loáp xe vaø nhöïa thaûi.
kieän nhö treân caùc maïch polymer cuûa cao su bò phaù huûy bôûi nhieät taïo thaønh caùc caáu töû coù troïng löôïng phaân töû thaáp hôn ôû traïng thaùi khí hoaëc traïng thaùi loûng. Saûn phaåm cuûa quaù trình naøy bao goàm 20-25% khí, 30-50% daàu loûng, coøn laïi laø tro than. Phaân ñoaïn loûng ñöôïc taùch ra coù theå söû duïng ñeå ñoát thay theá daàu ñoát FO hoaëc coù theå tinh cheá thaønh daàu DO [6].
Hình 2: Thieát bò nhieät phaân chaát thaûi raén nilon thaønh daàu ñoát do Vieän Vaät lieäu xaây döïng nghieân cöùu cheá taïo taïi Ñaø Naüng
Khí hoùa CTR baèng plasma
Coâng ngheä nhieät phaân nhöïa pheá thaûi laø quaù trình phaù huûy maïch polymer cuûa nhöïa baèng nhieät ñoä vaø xuùc taùc (Cracking xuùc taùc). Quaù trình naøy traûi qua caùc coâng ñoïan sau: Nhöïa pheá thaûi ñöôïc xöû lyù ñeå taùch loaïi caùc thaønh phaàn cô hoïc nhö ñaát, buøn, aåm..... Sau ñoù nhöïa ñöôïc ñöa vaøo loø naáu chaûy vaø nhieät phaân coù xuùc taùc ôû nhieät ñoä khoaûng 400-500oC thaønh hoãn hôïp daàu loûng. Hoãn hôïp nhieät phaân ñöôïc taùch phaân ñoaïn qua thaùp taùch thaønh caùc saûn phaåm khí (5-15%), daàu (6580%) vaø caën daàu. Khí vaø caën daàu ñöôïc xöû lyù vaø ñöôïc söû duïng ñeå ñoát caáp nhieät ngay cho quaù trình nhieät phaân. Saûn phaåm cuoái cuøng chæ laø daàu (65-80%) vaø tro than (chieám khoaûng 1-2%) [5].
Gaàn ñaây coâng ngheä khí hoùa CTR ñöôïc phaùt trieån vôùi trình ñoä coâng ngheä cao vôùi vieäc söû duïng plasma ñeå khí hoùa CTR. Coâng ngheä môùi plasma coù nguoàn goác töø NASA, ñöôïc caùc coâng ty coâng ngheä cao noåi tieáng cuûa Myõ nhö General Electric, Westinghouse, Alter NRG… öùng duïng, cheá taïo vaø cung caáp thieát bò. ÖÙng duïng coâng ngheä Plasma laø thöïc hieän moät quaù trình söû duïng ñieän ñeå taïo ra vuøng hoà quang ôû nhieät ñoä cöïc cao (7.000 - 9.000 ñoä C) nhaèm bieán caùc loaïi chaát thaûi thaønh khí phaân töû (goïi laø khí toång hôïp), hôi nöôùc vaø chaát xæ baèng caùc thieát bò ñaëc bieät, goïi laø thieát bò chuyeån ñoåi Plasma. Vôùi coâng ngheä naøy, 1 taán CTR coù theå saûn xuaát ñöôïc 815 Kwh ñieän, ñaây laø nguoàn naêng löôïng saïch vôùi moâi tröôøng bôûi quaù trình naøy khoâng sinh ra khí thaûi vaø khí gaây hieäu öùng nhaø kính, khoâng laøm oâ nhieãm nguoàn nöôùc vaø coøn taïo ra moät loaïi vaät lieäu (nhö ñaù xoáp) duøng laøm vaät lieäu baûo oân, vaät lieäu loïc nöôùc thaûi, khí thaûi. Khoâng chæ khí hoùa CTR, coâng ngheä Plasma coøn khí hoùa ñöôïc taát caû nhieân lieäu khaùc, ñieàu naøy cho pheùp söû duïng ñöôïc caùc loaïi than keùm chaát löôïng, daàu thaûi... moät caùch hieäu quaû hôn. Tuy nhieân coâng ngheä khí hoùa CTR plasma coù nhöôïc ñieåm laø ñoøi hoûi giaù thaønh ñaàu tö thieát bò vaø chi phí vaän haønh cao neân khaû naêng aùp duïng cho caùc nöôùc ngheøo laø raát khoù.
Heä thoáng thieát bò nhieät phaân cuõng ngaøy caøng phaùt trieån töø noài phaûn öùng coù khuaáy nhieät phaân theo meû, sau ñoù chuyeån sang caùc loø nhieät phaân daïng oáng vaø loø nhieät phaân taàng soâi hoaït ñoäng lieân tuïc. Hieän nay taïi Trung Quoác ñaõ phaùt trieån raát nhieàu thieát bò coù theå nhieät phaân hoãn hôïp nhöïa vaø cao su cuøng luùc ñeå ra hoãn hôïp daàu thoâ. Sau ñoù daàu thoâ ñöôïc tinh cheá vaø theâm caùc phuï gia ñeå thaønh daàu diesel. Taïi Vieät Nam, Vieän Vaät lieäu xaây döïng – Boä Xaây döïng ñaõ nghieân cöùu phaùt trieån caùc coâng ngheä nhieät phaân cao su vaø nhöïa pheá thaûi thaønh daàu ñoát, böôùc ñaàu thaønh coâng. Hieän nay Vieän ñang noã löïc hoaøn thieän ñeå ñöa caùc coâng ngheä naøy ñeå keát hôïp vôùi caùc coâng ngheä xöû lyù khaùc trong caùc nhaø maùy xöû lyù CTR hoaït ñoäng theo höôùng taän thu naêng löôïng.
Nhieät phaân CTR thaønh daàu ñoát
Ñaõ ñeán luùc chuùng ta phaûi haønh ñoäng quyeát lieät hôn nöõa ñeå ñaåy maïnh vaø phaùt trieån hôn nöõa caùc coâng ngheä xöû lyù CTR taän thu naêng löôïng ñeå bieán nhöõng tieàm naêng naêng löôïng cuûa CTR thaønh hieän thöïc.
Coâng ngheä nhieät phaân CTR thaønh daàu ñoát ñöôïc aùp duïng coù hieäu quaû ñoái vôùi caùc thaønh phaàn nhöïa vaø cao su trong CTR. Ñaây laø nhöõng thaønh phaàn khoù phaân huûy vaø khoâng theå xöû lyù baèng caùch ñoát chaùy tröïc tieáp ñöôïc vì seõ sinh ra caùc khí thaûi ñoäc haïi. Tyû leä nhöïa vaø cao su trong CTR cuûa haàu heát caùc nöôùc treân theá giôùi ngaøy caøng taêng do söï phaùt trieån cuûa coâng ngheä bao bì baèng nhöïa duøng moät laàn vaø söï gia taêng cuûa caùc phöông tieän vaän taûi treân theá giôùi. Theo caùc soá lieäu taïi baûng 2 trong CTR sinh hoaït cuûa Haø Noäi thì thaønh phaàn nhöïa vaø cao su chieám tôùi 7,19%. Caùc quaù trình nhieät phaân nhöïa vaø cao su pheá thaûi ñaõ ñöôïc nghieân cöùu öùng duïng taïi nhieàu nöôùc nhö Myõ, Nhaät, Chaâu AÂu töø nhöõng naêm 50-60 cuûa theá kyû 20. Caùc coâng ngheä nhieät phaân nhöïa pheá thaûi ñaõ ñöôïc caùc coâng ty lôùn treân theá giôùi nghieân cöùu phaùt trieån nhö BP (Anh) BASF, THYSEN (Ñöùc), MITSUBISHI (Nhaät), Ozmotech (Australia) ...[5]. Vôùi cao su pheá thaûi quaù trình nhieät phaân dieãn ra ôû ñieàu kieän nhieät ñoä thaáp hôn töø 300-450oC trong moâi tröôøng khoâng coù oxy. ÔÛ ñieàu
Keát luaän
Vôùi söï phaùt trieån nhanh cuûa caùc coâng ngheä xöû lyù CTR taän thu naêng löôïng treân theá giôùi vaø ôû Vieät Nam, chuùng ta ñaõ coù theå coù nhieàu söï löïa choïn cho nhöõng giaûi phaùp coâng ngheä phuø hôïp vôùi ñieàu kieän vaø hoaøn caûnh cuûa Vieät Nam ñeå coù theå xöû lyù, taùi cheá toái ña löôïng CTR thaønh caùc nguoàn naêng löôïng taùi taïo phuïc vuï cho nhu caàu naêng löôïng ñang taêng cao trong quaù trình coâng nghieäp hoùa vaø hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc.
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. Baùo caùo Moâi tröôøng quoác gia 2011 – CTR- Toång Cuïc moâi tröôøng. 2. Hoaøng Höõu Thaän, Tieàm naêng nguoàn naêng löôïng phi thöông maïi (chaát thaûi) vaø trieån voïng – Taøi lieäu hoäi thaûo Nguoàn naêng löôïng thay theá trong thôøi kyø giaù daàu moû leo thang, Trung taâm Tö vaán & Phaùt trieån ñieän, TP. Hoà Chí Minh 11/2008. 3. Leonard Wagner, Waste-to-Energy(WtE) Technology, Research Report, July 2007, Mora Associates Ltd 2007. 4. Yani Dong, Development of Waste-to-Energy in China, and Case Study of Guangzhou Likeng WTE Plant, Msc Disertation, Department of Earth and Environmental Engineering, Columbia University, December 2011. 5. John Scheirs, Polymer Recycling, Science Technology and Application, Moorabbin 3189, Victoria, Australia 1997. 6. Mai Ngoïc Taâm, Baùo caùo toång keát ñeà taøi “Nghieân cöùu coâng ngheä taùi cheá cao su pheá thaûi laøm nhieân lieäu loûng” – Vieän Vaät lieäu xaây döïng – Boä Xaây döïng, Haø Noäi 2007.
SË 69 . 2014
25
DIEÃN ÑAØN
Cô cheá taøi chính
Baûo ñaûm cho hoaït ñoäng thu gom, vaän chuyeån & xöû lyù Chaát thaûi raén
P
haïm vi baøi vieát naøy ñeà caäp ñeán moät soá cô cheá taøi chính cô baûn goùp phaån baûo ñaûm chi phí thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù chaát thaûi raén, bao goàm: Giaù dòch vuï, phí baûo veä moâi tröôøng ñoái vôùi chaát thaûi raén vaø phí veä sinh.
Traàn Anh Tuaán
Vuï Chính saùch, Boä Taøi chính
Giaù dòch vuï
n Theo quy ñònh cuûa Luaät Giaù thì Nhaø nöôùc chæ ñieàu tieát giaù ñoái vôùi moät soá haøng hoùa, dòch vuï theo quy ñònh ñeå bình oån giaù; baûo veä quyeàn, lôïi ích hôïp phaùp cuûa toå chöùc, caù nhaân saûn xuaát, kinh doanh, ngöôøi tieâu duøng vaø lôïi ích cuûa Nhaø nöôùc. Giaù caùc loaïi haøng hoùa, dòch vuï coøn laïi ñöôïc hình thaønh do caùc nhaân toá chi phoái, vaän ñoäng cuûa thò tröôøng quyeát ñònh. Nguyeân taéc xaùc ñònh giaù: Giaù dòch vuï thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù chaát thaûi raén ñöôïc xaùc ñònh baûo ñaûm buø ñaép chi phí thöïc teá hôïp lyù, hôïp leä ñeå hoaøn thaønh coâng vieäc theo quy trình, quy phaïm, ñònh möùc kinh teá kyõ thuaät vaø phuø hôïp vôùi tình hình cuûa ñòa phöông. Khoâng tính trong giaù dòch vuï caùc khoaûn chi phí ñaõ ñöôïc ngaân saùch nhaø nöôùc ñaûm baûo. n Dòch
vuï thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù chaát thaûi raén khoâng do Nhaø nöôùc quaûn lyù giaù, chuû nguoàn thaûi vaø cô sôû nhaän thu gom, vaän chuyeån, xöû lyù thoûa thuaän theo hôïp ñoàng dòch vuï vaø phuø hôïp vôùi quy ñònh cuûa phaùp luaät.
n Ñoái vôùi chaát thaûi raén coâng nghieäp: Hieän phaàn lôùn nguoàn thaûi coâng nghieäp ñöôïc thöïc hieân theo cô cheá giaù dòch vuï theo hôïp ñoàng thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù chaát thaûi raén. Theo ñoù, chuû nguoàn thaûi thoûa thuaän vaø chi traû chi
26
SË 69 . 2014
≥ ki’n Chuy™n gia & Nhµ qu∂n l˝ phí cho cô sôû nhaän thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù theo hôïp ñoàng dòch vuï. Hôïp ñoàng dòch vuï quaûn lyù chaát thaûi raén bao goàm caùc daïng sau: + Hôïp ñoàng dòch vuï thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù chaát thaûi raén; + Hôïp ñoàng dòch vuï thu gom, vaän chuyeån chaát thaûi raén; + Hôïp ñoàng dòch vuï xöû lyù chaát thaûi raén. Chuû nguoàn thaûi coù theå thoûa thuaän vôùi cô sôû thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù theo hôïp ñoàng dòch vuï troïn goùi (bao goàm chi phí thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù) hoaëc hôïp ñoàng theo töøng khaâu thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù. Giaù trò hôïp ñoàng ñöôïc xaùc ñònh theo thoûa thuaän treân cô sôû döï toaùn do cô sôû nhaän thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù chaát thaûi raén laäp. n Ñoái vôùi chaát thaûi raén sinh hoaït Ñoái vôùi chaát thaûi raén sinh hoaït, ngaân saùch ñòa phöông traû chi phí cho cô sôû nhaän thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù chaát thaûi raén treân cô sôû hôïp ñoàng dòch vuï. UÛy ban nhaân daân caáp tænh ban haønh ñôn giaù, pheâ duyeät döï toaùn dòch vuï thu gom, vaän chuyeån, xöû lyù chaát thaûi raén laøm cô sôû ñaáu thaàu thöïc hieän dòch vuï. Giaù trò hôïp ñoàng dòch vuï ñöôïc xaùc ñònh treân cô sôû döï toaùn ñöôïc caáp coù thaåm quyeàn pheâ duyeät thoâng qua keát quaû ñaáu thaàu.
Phí veä sinh vaø phí baûo veä moäi tröôøng ñoái vôùi chaát thaûi raén
Phí laø khoaûn tieàn maø toå chöùc, caù nhaân phaûi traû khi ñöôïc moät toå chöùc, caù nhaân khaùc cung caáp dòch vuï ñöôïc quy ñònh thu phí. n Möùc phí ñoái vôùi caùc dòch vuï do Nhaø nöôùc ñaàu tö phaûi baûo ñaûm thu hoài voán trong thôøi gian hôïp lyù, coù tính ñeán nhöõng chính saùch cuûa Nhaø nöôùc trong töøng thôøi kyø; n Möùc phí ñoái vôùi dòch vuï do toå chöùc, caù nhaân ñaàu tö voán phaûi baûo ñaûm thu hoài voán trong thôøi gian hôïp lyù, phuø hôïp vôùi khaû naêng ñoùng goùp cuûa ngöôøi noäp. Toå chöùc, caù nhaân thu phí, leä phí phaûi laäp vaø caáp chöùng töø thu cho ñoái töôïng noäp phí, leä phí theo quy ñònh cuûa Boä Taøi chính vaø phaûi nieâm yeát hoaëc thoâng baùo coâng khai taïi ñòa ñieåm thu teân phí, leä phí, möùc thu, phöông thöùc thu vaø cô quan quy ñònh thu. n Phí thu töø caùc dòch vuï do Nhaø nöôùc ñaàu tö laø khoaûn thu thuoäc ngaân saùch
nhaø nöôùc, ñöôïc quaûn lyù, söû duïng nhö sau: + Tröôøng hôïp toå chöùc thu ñaõ ñöôïc ngaân saùch nhaø nöôùc baûo ñaûm kinh phí cho hoaït ñoäng thu phí theo döï toaùn haøng naêm thì toå chöùc thu phaûi noäp toaøn boä soá tieàn phí thu ñöôïc vaøo ngaân saùch nhaø nöôùc;
+ Tröôøng hôïp toå chöùc thu khoâng ñöôïc ngaân saùch nhaø nöôùc baûo ñaûm kinh phí cho hoaït ñoäng thu phí thì toå chöùc thu ñöôïc ñeå laïi moät phaàn trong soá tieàn phí thu ñöôïc ñeå trang traûi chi phí cho vieäc thu phí, phaàn coøn laïi phaûi noäp vaøo ngaân saùch nhaø nöôùc; + Tröôøng hôïp toå chöùc thu ñöôïc uyû quyeàn thu phí ngoaøi chöùc naêng, nhieäm vuï thöôøng xuyeân thì toå chöùc thu ñöôïc ñeå laïi moät phaàn trong tieàn phí thu ñöôïc ñeå trang traûi chi phí cho thu phí, phaàn coøn laïi phaûi noäp vaøo ngaân saùch nhaø nöôùc. n Phí
thu ñöôïc töø dòch vuï khoâng do Nhaø nöôùc ñaàu tö hoaëc do Nhaø nöôùc ñaàu tö nhöng ñaõ chuyeån giao cho toå chöùc, caù nhaân thöïc hieän theo nguyeân taéc haïch toaùn laø khoaûn thu khoâng thuoäc ngaân saùch nhaø nöôùc. Toå chöùc, caù nhaân thu phí coù quyeàn quaûn lyù, söû duïng soá tieàn phí thu ñöôïc theo quy ñònh cuûa phaùp luaät.
SË 69 . 2014
27
≥ ki’n Chuy™n gia & Nhµ qu∂n l˝
Phí veä sinh: Taïi Thoâng tö soá 02/2014/TT-BTC ngaøy 02/01/2014 höôùng daãn phí, leä phí thuoäc thaåm quyeàn cuûa Hoäi ñoàng nhaân daân tænh, thaønh phoá tröïc thuoäc trung öông (thay theá Thoâng tö soá 97/2006/ TT-BTC ngaøy 16/10/2006), phí veä sinh laø khoaûn thu nhaèm buø ñaép moät phaàn hoaëc toaøn boä chi phí ñaàu tö cho hoaït ñoäng thu gom vaø vaän chuyeån raùc thaûi treân ñòa baøn ñòa phöông, nhö: Chi phí cho toå chöùc hoaït ñoäng cuûa ñôn vò thu gom, vaän chuyeån... Möùc thu phí coù theå ñöôïc phaân bieät theo caùc loaïi ñoái töôïng laø caù nhaân cö truù, hoä gia ñình, ñôn vò haønh chính, söï nghieäp, cô sôû saûn xuaát, kinh doanh treân ñòa baøn nôi coù toå chöùc hoaït ñoäng thu gom vaø vaän chuyeån raùc thaûi ñeå quy ñònh cho phuø hôïp. Phí veä sinh do UÛy baûn nhaân daân caáp tænh chæ ñaïo caùc ñôn vò chöùc naêng xaây döïng ñeà aùn trình Hoäi ñoàng nhaân daân caáp tænh quyeát ñònh möùc thu phuø hôïp, baûo ñaûm buø ñaép chi phí thu gom, vaän chuyeån raùc thaûi sinh hoaït. Phí baûo veä moâi tröôøng ñoái vôùi chaát thaûi raén n Ñoái töôïng chòu phí baûo veä moâi tröôøng ñoái vôùi chaát thaûi raén laø chaát thaûi raén thoâng thöôøng vaø chaát thaûi raén nguy haïi ñöôïc thaûi ra töø quaù trình saûn xuaát, kinh doanh, dòch vuï hoaëc caùc hoaït ñoäng khaùc. + Chaát thaûi raén nguy haïi laø chaát thaûi raén coù teân trong Danh muïc caùc chaát thaûi raén nguy haïi ban haønh keøm theo Thoâng tö soá 12/2011/TTBTNMT ngaøy 14/4/2011 cuûa Boä Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng quy ñònh quaûn lyù chaát thaûi raén nguy haïi. + Chaát thaûi raén khoâng coù teân trong Danh muïc caùc chaát thaûi raén nguy haïi do Boä Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng ban haønh laø chaát thaûi raén thoâng thöôøng. Chaát thaûi raén thoâng thöôøng phaùt thaûi trong sinh hoaït cuûa caù nhaân, hoä gia ñình khoâng thuoäc ñoái töôïng phaûi noäp phí baûo veä moâi tröôøng. n Ñoái töôïng noäp phí baûo veä moâi tröôøng ñoái vôùi chaát thaûi raén laø caùc toå chöùc, caù nhaân coù thaûi chaát thaûi raén thuoäc ñoái töôïng chòu phí baûo veä moâi tröôøng ñoái vôùi chaát thaûi raén. Ñoái töôïng khoâng phaûi noäp phí baûo veä moâi tröôøng ñoái vôùi chaát thaûi raén bao goàm: + Caù nhaân, hoä gia ñình thaûi chaát thaûi raén thoâng thöôøng phaùt thaûi trong sinh hoaït cuûa caù nhaân, hoä gia ñình;
+ Toå chöùc, caù nhaân thuoäc ñoái töôïng noäp phí quy ñònh taïi khoaûn 3 muïc naøy nhöng töï xöû lyù hoaëc kyù hôïp ñoàng dòch vuï xöû lyù chaát thaûi raén ñaûm baûo tieâu chuaån moâi tröôøng theo quy ñònh cuûa phaùp luaät, cuï theå: Ñoái vôùi tröôøng hôïp töï xöû lyù chaát thaûi raén ñaûm baûo tieâu chuaån moâi tröôøng phaûi coù thuyeát minh roõ giaûi phaùp coâng ngheä xöû lyù chaát thaûi raén; giaûi phaùp coâng ngheä xöû lyù nöôùc raùc vaø nöôùc thaûi töø hoaït ñoäng xöû lyù chaát thaûi raén; hieäu quaû cuûa coâng ngheä xöû lyù chaát thaûi raén; caùc bieän phaùp baûo ñaûm an toaøn trong quaù trình vaän haønh; giaûi phaùp xöû lyù caùc tình huoáng söï coá moâi tröôøng vaø caùc noäi dung khaùc veà xöû lyù chaát thaûi raén theo ñuùng quy ñònh cuûa phaùp luaät veà quaûn lyù chaát thaûi raén. Ñoái vôùi tröôøng hôïp kyù hôïp ñoàng dòch vuï xöû lyù chaát thaûi raén ñaûm baûo tieâu chuaån moâi tröôøng phaûi coù hôïp ñoàng dòch vuï xöû lyù (hoaëc hôïp ñoàng dòch vuï thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù) chaát thaûi raén vôùi chuû xöû
28
SË 69 . 2014
lyù chaát thaûi raén ñöôïc pheùp hoaït ñoäng theo quy ñònh cuûa phaùp luaät veà quaûn lyù chaát thaûi raén. n Möùc thu phí baûo veä moâi tröôøng ñoái vôùi chaát thaûi raén nhö sau: + Ñoái vôùi chaát thaûi raén thoâng thöôøng phaùt thaûi töø hoaït ñoäng cuûa cô quan, cô sôû kinh doanh, dòch vuï, cô sôû saûn xuaát coâng nghieäp, laøng ngheà: khoâng quaù 40.000 ñoàng/taán.
+ Ñoái vôùi chaát thaûi raén nguy haïi: khoâng quaù 6.000.000 ñoàng/taán. + Tröôøng hôïp caàn thieát, tuyø tính chaát, ñaëc ñieåm cuûa töøng loaïi chaát thaûi raén, töøng ñòa baøn vaø töøng loaïi ñoái töôïng noäp phí, ñòa phöông ñöôïc quy ñoåi möùc thu phí tính theo ñôn vò m3 töøng loaïi chaát thaûi raén hoaëc theo töøng ñoái töôïng noäp phí cuï theå hoaëc theo ñôn vò tính khaùc, nhöng phaûi ñaûm baûo möùc thu cuï theå cuûa töøng loaïi chaát thaûi raén khoâng vöôït quaù möùc thu neâu treân. Uyû ban nhaân daân tænh, thaønh phoá tröïc thuoäc Trung öông xaây döïng möùc thu phí baûo veä moâi tröôøng ñoái vôùi chaát thaûi raén aùp duïng ñoái vôùi töøng loaïi chaát thaûi raén ôû töøng ñòa baøn, töøng loaïi ñoái töôïng noäp phí taïi ñòa phöông ñeå trình Hoäi ñoàng nhaân daân caáp tænh quyeát ñònh. n Phí baûo veä moâi tröôøng ñoái vôùi chaát thaûi raén laø khoaûn thu thuoäc ngaân saùch nhaø nöôùc, ñöôïc quaûn lyù, söû duïng nhö sau: Ñeå laïi moät phaàn soá phí thu ñöôïc cho cô quan, ñôn vò tröïc tieáp thu phí ñeå trang traûi chi phí cho vieäc thu phí theo quy ñònh cuûa phaùp luaät veà phí, leä phí. Phaàn coøn laïi laø khoaûn thu ngaân saùch ñòa phöông höôûng 100% ñeå chi duøng cho caùc noäi dung sau ñaây: + Chi phí cho vieäc xöû lyù chaát thaûi raén ñaûm baûo tieâu chuaån moâi tröôøng, nhö: ñoát, khöû khuaån, trung hoaù, trô hoaù, choân laáp chaát thaûi raén hôïp veä sinh, ñaûm baûo coù söï kieåm soaùt chaët cheõ oâ nhieãm moâi tröôøng phaùt sinh trong quaù trình xöû lyù chaát thaûi;
+ Chi hoã trôï cho vieäc phaân loaïi chaát thaûi raén, bao goàm caû hoaït ñoäng tuyeân truyeàn, phoå bieán naâng cao nhaän thöùc cuûa nhaân daân trong vieäc phaân loaïi chaát thaûi raén ngay taïi nguoàn; + Chi hoã trôï ñaàu tö xaây döïng caùc baõi choân laáp, coâng trình xöû lyù chaát thaûi raén, söû duïng coâng ngheä taùi cheá, taùi söû duïng, xöû lyù vaø tieâu huyû chaát thaûi raén. Uyû ban nhaân daân caáp tænh xaùc ñònh vieäc quaûn lyù, söû duïng tieàn phí baûo veä moâi tröôøng ñoái vôùi chaát thaûi raén cho phuø hôïp ñeå trình Hoäi ñoàng nhaân daân caáp tænh quyeát ñònh.Nhö vaäy, ñoái vôùi chaát thaûi raén coâng nghieäp, chi phí thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù ñöôïc baûo ñaûm baèng cô cheá giaù dòch vuï theo hôïp ñoàng dòch vuï. Tröôøng hôïp chuû nguoàn thaûi khoâng töï xöû lyù chaát thaûi raén hoaëc kyù hôïp ñoàng dòch vuï xöû lyù chaát thaûi raén ñaûm baûo tieâu chuaån moâi tröôøng theo quy ñònh cuûa phaùp luaät thì phaûi noäp phí baûo veä moâi tröôøng ñoái vôùi chaát thaûi raén theo quy ñònh cuûa phaùp phaùp luaät. Ñoái vôùi chaát thaûi raén thoâng thöôøng thì chi phí thu gom, vaän chuyeån ñöôïc baûo ñaûm moät phaàn töø nguoàn thu phí veä sinh; chi phí xöû lyù vaø moät phaàn chi phí thu gom, vaän chuyeån chaát thaûi raén thoâng thöôøng do ngaân saùch ñòa phöông baûo ñaûm.
Moâi Tröôøng phaùp lyù thuùc ñaåy thaønh phaàn kinh teá tö nhaân tham gia quaûn lyù chaát thaûi raén ñoâ thò ôû Vieät Nam
DIEÃN ÑAØN Vuõ Thöøa AÂn
Chuyeân vieân Cao caáp Vuï Keát caáu haï taàng vaø Ñoâ thò - Boä KH&ÑT
C
oâng cuoäc coâng nghieäp hoùa ôû Vieät Nam ñang dieãn ra maïnh meõ, vôùi söï hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa caùc ngaønh ngheà saûn xuaát, söï gia taêng nhu caàu tieâu duøng haøng hoùa, nguyeân vaät lieäu, naêng löôïng... laø ñoäng löïc thuùc ñaåy phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi cuûa ñaát nöôùc. Tuy nhieân, ñi keøm vôùi söï phaùt trieån kinh teá ñoù laø vaán ñeà oâ nhieãm moâi tröôøng, ñaëc bieät laø oâ nhieãm do chaát thaûi raén (CTR). Vieäc thu gom, vaän chuyeán, xöû lyù vaø tieâu huûy CTR ñaõ vaø ñang trôû thaønh moät baøi toaùn khoù ñoái vôùi caùc nhaø quaûn lyù. CTR gia taêng nhanh choùng veà löôïng, ña daïng veà thaønh phaàn vaø chöa ñöôïc phaân loaïi taïi nguoàn, gaây khoù khaên cho caùc coâng taùc xöû lyù. Trong nhöõng naêm vöøa qua, Ñaûng vaø Chính phuû raát quan taâm ñaàu tö phaùt trieån lónh vöïc thu gom, quaûn lyù CTR ñoâ thò, nhöng vôùi toác ñoä ñoâ thò hoùa ñang dieãn ra nhanh choùng neân nhu caàu ñaàu tö coøn haïn cheá, chöa ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu ñaët ra. Vôùi muïc tieâu cuûa Hoäi thaûo laàn
SË 69 . 2014
29
naøy, chuùng toâi muoán ñeà caäp moät soá vaán ñeà veà chính saùch ñaàu tö trong lónh vöïc naøy caàn ñöôïc ñoåi môùi theo höôùng khuyeán khích söï tham gia cuûa caùc doanh nghieäp, caùc toå chöùc ngheà nghieäp vaø ngöôøi daân trong gian ñoaïn tôùi.
vaäy, chính saùch ñaàu tö trong lónh vöïc naøy caàn ñöôïc ñoåi môùi theo höôùng khuyeán khích söï tham gia cuûa caùc doanh nghieäp, ngöôøi daân ñeå ñaàu tö quaûn lyù CTR, giaûm daàn tyû leä ñaàu tö töø ngaân saùch nhaø nöôùc, cuï theå:
Tính ñeán heát naêm 2013, tyû leä thu gom CTR ôû caùc ñoâ thò taêng töø 72% naêm 2004 leân 80% - 81% naêm 2008 vaø ñaït khoaûng 84% naêm 2013 nhöng vaãn coøn khoaûng 15 - 17% CTR ñoâ thò bò thaûi boû böøa baõi gaây oâ nhieãm moâi tröôøng. Hieän coù 22 nhaø maùy xöû lyù raùc thaønh phaân höõu cô ñang hoaït ñoäng, khoaûng 30 nhaø maùy xöû lyù CTR ñaõ vaø ñang ñöôïc ñaàu tö xaây döïng vôùi coâng ngheä trong vaø ngoaøi nöôùc goùp phaàn gìn giöõ moâi tröôøng, giaûm khoái löôïng raùc phaûi choân laáp… Caùc coâng ngheä xöû lyù CTR thoâng thöôøng ñang aùp duïng laø choân laáp, saûn xuaát phaân compost, ñoát. Ñoàng thôøi, coù khoaûng 450 baõi choân laáp. Trong ñoù, tyû leä caùc baõi choân laáp CTR hôïp veä sinh chieám khoaûng 20 - 25%. Moät soá baõi choân laáp ñaõ aùp duïng coâng ngheä thu hoài khí gas trong caùc baõi raùc ñeå phaùt ñieän nhö taïi Nam Sôn, Haûi Phoøng, TP HCM ….
n Boä
Keá hoaïch vaø Ñaàu tö ñaõ kieán nghò Thuû töôùng Chính phuû xem xeùt vieäc hôïp nhaát caùc vaên baûn quy phaïm phaùp luaät, cuï theå: Hôïp nhaát Nghò ñònh soá 108/2009/NÑ-CP ngaøy 27/11/2009 cuûa Chính phuû veà ñaàu tö theo hình thöùc hôïp ñoàng xaây döïng – kinh doanh – chuyeån giao, hôïp ñoàng xaây döïng – chuyeån giao – kinh doanh, hôïp ñoàng xaây döïng – chuyeån giao vaø Quyeát ñònh soá 71/2010/QÑ-TTg ngaøy 09/11/2010 cuûa Thuû töôùng Chính phuû veà vieäc ban haønh quy cheá thí ñieåm ñaàu tö theo hình thöùc ñoái taùc coâng – tö thaønh Nghò ñònh veà ñaàu tö theo hình thöùc ñoái taùc coâng – tö vôùi muïc tieâu lôùn nhaát laø thu huùt ñaàu tö maïnh meõ, ñaëc bieät laø caùc thaønh phaàn kinh teá; khuyeán khích ñeà xuaát döï aùn vaø chuaån bò döï aùn cuûa caùc thaønh phaàn kinh teá tö nhaân... Ñeán nay, döï thaûo Nghò ñònh ñaõ döï thaûo laàn thöù ba vôùi söï tham gia goùp yù cuï theå cuûa caùc Boä, ngaønh, ñòa phöông vaø caùc toå chöùc quoác teá, Boä Keá hoaïch vaø Ñaàu tö seõ hoaøn thieän vaø trình Thuû töôùng Chính phuû trong thôøi gian gaàn ñaây.
Thôøi gian gaàn ñaây vieäc thu gom, vaän chuyeån CTR ñaõ ñöôïc xaõ hoäi hoùa, nhieàu doanh nghieäp tö nhaân ñaõ tham gia ñaàu tö thu gom, vaän chuyeån CTR. Taïi khu vöïc noâng thoân chæ ñaït 40-60%, nhieàu nôi ngöôøi daân töï tieâu huûy raùc thaûi taïi gia ñình baèng caùc hình thöùc thuû coâng.
n Ñeå hoã trôï cho caùc Boä, ngaønh, ñòa phöông trong quaù trình chuaån bò
Coù ñöôïc nhöõng thaønh töïu quan troïng neâu treân, trong gaàn 30 naêm ñoåi môùi, thöïc hieän coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc trong boái caûnh hoäi nhaäp kinh teá quoác teá ngaøy caøng saâu, roäng, Ñaûng vaø Nhaø nöôùc raát quan taâm ñaàu tö xaây döïng caùc coâng trình thu gom, xöû lyù CTR ñoâ thò. Ñieàu naøy ñöôïc theå baèng nhöõng chuû tröông, chính saùch veà ñaàu tö cho lónh vöïc quaûn lyù CTR ñoâ thò. Caùc cô cheá, chính saùch naøy ñaõ vaø ñang taïo moâi tröôøng phaùp lyù quan troïng, khuyeán khích ñaàu tö töø caùc toå chöùc quoác teá cuõng nhö caùc thaønh phaàn kinh teá trong nöôùc nhaèm taïo ñieàu kieän ñeå huy ñoäng caùc nguoàn löïc vaøo ñaàu tö cho cô sôû haï taàng kyõ thuaät, trong ñoù coù lónh vöïc thoaùt nöôùc vaø xöû lyù nöôùc thaûi.
n Söûa
Ñeå thöïc hieän ñöôïc caùc muïc tieâu taïi Chieán löôïc quoác gia veà quaûn lyù toång hôïp CTR ñeán naêm 2025 vaø taàm nhìn ñeán naêm 2050 (Quyeát ñònh soá 2149/2009/QÑ-TTg ngaøy 17/12/2009 cuûa Thuû töôùng Chính phuû), nguoàn voán ñaàu tö döï baùo trong giai ñoaïn 2011 - 2020 laø raát lôùn (nguoàn döõ lieäu: Vuï Keát caáu haï taàng vaø Ñoâ thò - Boä Keá hoaïch vaø Ñaàu tö), cuï theå:
döï aùn, Boä Keá hoaïch vaø Ñaàu tö ñang quaûn lyù Quõy chuaån bò vaø phaùt trieån döï aùn (PDF) vôùi nguoàn voán töø ngaân saùch Nhaø nöôùc vaø ODA ñeå trôï giuùp cô nhaø nöôùc coù thaåm quyeàn chuaån bò döï aùn. Ngoaøi ra, Boä Taøi chính cuõng ñang quaûn lyù Quõy hoã trôï buø ñaép tính khaû thi cuûa döï aùn (VGF) vôùi nguoàn voán töø ngaân saùch Nhaø nöôùc vaø ODA, nhaèm cung caáp khoaûn thieáu huït taøi chính cho caùc döï aùn PPP maø khoâng ñaùp öùng ñieàu kieän vay ngaân haøng thöông maïi. ñoåi, boå sung Nghò ñònh 59/2007/NÑ-CP ngaøy 09/4/2007 cuûa Chính phuû veà quaûn lyù CTR theo höôùng thuùc ñaåy xaõ hoäi hoùa, taïo ñieàu kieän cho caùc nhaø ñaàu tö tham gia ñaàu tö trong lónh vöïc naøy, nhaèm phaùt huy khaû naêng huy ñoäng voán cuûa caùc thaønh phaàn kinh teá naøy.
n Caùc chính saùch öu ñaõi taïi Nghò ñònh 04/2009/NÑ-CP ngaøy 14/01/2009 cuûa Chính phuû veà öu ñaõi, hoã trôï hoaït ñoäng baûo veä moâi tröôøng, Nghò ñònh 69/2008/NÑ-CP ngaøy 30/5/2008 cuûa Chính phuû veà chính saùch khuyeán khích xaõ hoäi hoùa ñoái vôùi caùc lónh vöïc giaùo duïc, daïy ngheà, y teá, vaên hoùa, theå thao, moâi tröôøng vaø caùc vaên baûn höôùng daãn coù lieân quan hieän nay coøn nhieàu vaán ñeà vöôùng maéc trong quaù trình toå chöùc trieån khai thöïc hieän, caàn nghieân cöùu ñeå hoaøn thieän.
n Giai
Boá trí ñuû voán tín duïng nhaø nöôùc ñeå cho vay öu ñaõi thöïc hieän chöông trình quaûn lyù toång hôïp CTR theo cô cheá, chính saùch quy ñònh taïi Nghò ñònh soá 75/2011/NÑ-CP ngaøy 30/08/2011 cuûa Chính phuû veà tín duïng ñaàu tö vaø tín duïng xuaát khaåu cuûa Nhaø nöôùc, nhaèm töøng böôùc khaéc phuïc tình traïng oâ nhieãm nghieâm troïng hieän nay ôû caùc ñoâ thò.
Ñeå phaùt trieån cô sôû haï taàng kyõ thuaät, ODA vaãn laø moät nguoàn voán quan troïng, nhöng khi nöôùc ta ñaët chaân vaøo nhoùm nöôùc thu nhaäp trung bình (thaáp), thì ñieàu kieän vay seõ khaùc tröôùc, laõi suaát seõ taêng leân vaø daãn ñeán nguoàn voán trong nöôùc daàn chieám tyû troïng lôùn. Do
n Taêng cöôøng ñaàu tö toaøn dieän cho caùc cô quan quaûn lyù moâi tröôøng: ñaàu tö quan troïng nhaát phaûi keå ñeán laø ñaàu tö, trang bò cho con ngöôøi veà trình ñoä quaûn lyù, sau ñoù laø nhöõng trang thieát bò, maùy moùc caàn thieát ñeå caùc cô quan quaûn lyù coù theå kieåm soaùt, thu thaäp caùc baèng chöùng coù caên cöù khoa hoïc ñeå “baét ngöôøi gaây oâ nhieãm phaûi chòu traùch nhieäm veà haønh vi gaây oâ nhieãm cuûa mình”.
n Giai
ñoaïn 2011-2015: döï baùo nhu caàu ñaàu tö laø 36.000 tyû ñoàng; trong ñoù, nhu caàu voán ñaàu tö xöû lyù CTR thoâng thöôøng laø 28.800 tyû ñoàng vaø nhu caàu voán ñaàu tö xöû lyù CTR nguy haïi laø 7.200 tyû ñoàng. ñoaïn 2016-2020: döï baùo nhu caàu ñaàu tö laø 38.100 tyû ñoàng; trong ñoù, nhu caàu voán ñaàu tö xöû lyù CTR thoâng thöôøng laø 31.300 tyû ñoàng vaø nhu caàu voán ñaàu tö xöû lyù CTR nguy haïi laø 6.800 tyû ñoàng.
30
SË 69 . 2014
≥ ki’n Chuy™n gia & Nhµ qu∂n l˝
n Taêng cöôøng keâu goïi voán FDI, ODA cho caùc döï aùn keát caáu haï taàng quy moâ lôùn, trong ñoù ñaëc bieät quan taâm ñeán caùc döï aùn ñaàu tö trong lónh vöïc thoaùt nöôùc, xöû lyù nöôùc thaûi, veä sinh moâi tröôøng ñoâ thò. n Caùc öu ñaõi khaùc: Tuyø vaøo ñaëc ñieåm vaø ñieàu kieän cuûa töøng ñòa phöông coù theå ñöa ra caùc chính saùch cuï theå nhö nhaø ñaàu tö khi ñaàu tö xaây döïng coâng trình thu gom, xöû lyù CTR cuûa tænh, thaønh phoá… thì seõ ñöôïc giao moät khu ñaát khaùc ñeå ñaàu tö vaøo caùc lónh vöïc khaùc coù khaû naêng ñem laïi hieäu quaû kinh teá vaø khaû naêng thu hoài voán nhanh hôn (ví duï: xaây döïng nhaø ôû, vaên phoøng, khu coâng nghieäp, khu du lòch vui chôi giaûi trí…)
Vaán ñeà taøi chính: Moät vaán ñeà caàn quan taâm hieän nay laø chi phí thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù CTR ngaøy caøng lôùn nhöng möùc thu phí veä sinh töø caùc hoä gia ñình quaù thaáp (trung bình khoaûng töø 1.000 - 5.000 ñoàng/ngöôøi/thaùng), taïo gaùnh naëng lôùn cho ngaân saùch ñòa phöông. Döïa treân caùc tính toaùn cô baûn veà toång voán ñaàu tö, chi phí vaän haønh, chi phí quaûn lyù, khaáu hao, laïm phaùt... thì möùc xöû lyù CTR naêm 2011 laø 17 – 18 USD/taán, töông ñöông khoaûng 350.000 ñoàng/taán (theo Baùo caùo Moâi tröôøng quoác gia 2011). Moãi ngöôøi daân ñoâ thò phaùt sinh khoaûng 1 kg/ngaøy hay 0,03 taán/thaùng, vaäy neáu chæ tính chi phí xöû lyù (chöa tính chi phí thu gom, vaän chuyeån CTR), moãi ngöôøi daân phaûi noäp khoaûng 10.500 ñoàng/thaùng. Do ñoù, caàn taêng möùc thu phí veä sinh, ñaëc bieät coù theå tính toaùn phöông aùn ñeå thu phí theo löôïng raùc phaùt sinh thöïc teá cuûa töøng hoä gia ñình, nhaèm töøng böôùc xoùa bao caáp trong lónh vöïc naøy. Ñaëc bieät, caàn coù chính saùch hoã trôï ñaàu tö cho caùc coâng ngheä môùi ñeå giaûm löôïng CTR choân laáp. Coù nhö vaäy, coâng taùc thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù CTR sinh hoaït taïi caùc ñoâ thò môùi hy voïng ñöôïc caûi thieän theo chieàu höôùng toát hôn.
n
n Veà phaân loaïi CTR: Ñeå giaûi ñöôïc baøi toaùn quaûn lyù CTR hieän nay nhaát thieát phaûi xaây döïng loä trình phaân loaïi CTR taïi nguoàn, ñaëc bieät laø khi trieån khai caùc döï aùn naøy, phaûi tính toaùn caùc phöông tieän, trang thieát bò thu gom caùc loaïi CTR rieâng bieät vaø vaïch tuyeán thu gom cho töøng loaïi CTR, traùnh tình traïng sau khi ngöôøi daân phaân loaïi roài caùc ñôn vò thu gom laïi ñoå vaøo cuøng moät xe thu gom laãn loän. Caùc tuyeán xe thu gom phaûi tính toaùn thieát keá sao cho quaõng ñöôøng ñi thu gom laø ngaén nhaát, soá löôïng xe caàn thu gom ít nhaát vaø traùnh doàn vaøo cuøng moät tuyeán ñöôøng gaây aùp löïc giao thoâng.
Taêng cöôøng coâng taùc thanh tra, kieåm tra xöû lyù nghieâm caùc haønh vi vi phaïm phaùp luaät trong quaûn lyù ñoâ thò, baûo veä phoøng choáng suy thoaùi, oâ nhieãm moâi tröôøng.
n
SË 69 . 2014
31
Quaûn lyù raùc thaûi
ôû Thaønh phoá Hoà Chí Minh
DIEÃN ÑAØN Nguyeãn Ñaêng Sôn
Phoù Vieän tröôûng Vieän Nghieân cöùu Ñoâ thò & Phaùt trieån Haï taàng.
Quaûn lyù raùc thaûi sinh hoaït
Quaûn lyù raùc sinh hoaït (chaát thaûi raén) laø moät vaán ñeà thuoäc loaïi caàn öu tieân haøng ñaàu ôû TPHCM, löôïng raùc thaûi sinh ra haøng ngaøy taïi TP. HCM khoaûng 7000 taán, (raùc phaùt sinh töø caùc khu daân cö; khu thöông maïi; coâng sôû, tröôøng hoïc, coâng trình coâng coäng; khu xaây döïng...) trong ñoù khoaûng 6500 taán raùc thaûi seõ ñöôïc thu gom vaø vaän chuyeån leân caùc khu choân laáp cuûa thaønh phoá, phaàn coøn laïi seõ ñöôïc taùi cheá vaø taùi söû duïng. Hieän nay, thaønh phoá ñaõ ñaûm baûo 100% löôïng raùc thaûi khu vöïc noäi thaønh ñeàu ñöôïc thu gom, trong ñoù 95% thu tröïc tieáp töø caùc hoä daân vaø 5% coøn laïi thu gom doïc theo caùc tuyeán ñöôøng, caùc boâ raùc, caùc thuøng raùc coâng coäng, vôùt raùc treân keânh. Taïi khu vöïc ngoaïi thaønh, coù khoaûng töø 85-90% khoái löôïng raùc ñöôïc thu gom, xöû lyù tröïc tieáp töø caùc hoä daân. Soá coøn laïi ñöôïc caùc hoä daân töï xöû lyù laøm phaân boùn hoaëc choân laáp trong vöôøn nhaø. Töông töï, vôùi chaát thaûi raén y teá, taïi caùc beänh vieän, caùc trung taâm lôùn, tyû leä thu gom ñaït 100%. Coøn laïi caùc phoøng khaùm nhoû leû, tö nhaân, tyû leä thu gom ñaït 85-90%. Hieän nay tyû leä chaát thaûi ñöôïc taùi cheá thaønh phaân compost ñaït 24%, taùi cheá ñaït 8%, ñoát phaùt ñieän 5,6% vaø choân laáp laø 69,4% (cao hôn so vôùi muïc tieâu ñeà ra laø 40% caàn ñöôïc giaûm thieåu, vieäc giaûm thieåu raùc thaûi luoân laø yeâu caàu ñaàu tieân vaø quan troïng nhaát do vaäy caàn phaân loaïi raùc taïi nguoàn).
32
SË 69 . 2014
≥ ki’n Chuy™n gia & Nhµ qu∂n l˝
n Toå
chöùc queùt doïn thu gom, vaän chuyeån raùc thaûi. TP. HCM hieän ñang toàn taïi 2 loaïi toå chöùc thu gom raùc thaûi sinh hoaït: Heä thoáng thu gom coâng laäp vaø heä thoáng thu gom daân laäp (xaõ hoäi hoùa). Heä thoáng thu gom coâng laäp goàm 22 coâng ty dòch vuï coâng ích cuûa caùc quaän. Heä thoáng naøy ñaûm nhaän toaøn boä vieäc queùt doïn veä sinh ñöôøng phoá, thu gom raùc chôï, caùc cô quan vaø coâng trình coâng coäng, ñoàng thôøi, thöïc hieän thu gom raùc sinh hoaït cho khoaûng 30% hoä daân treân ñòa baøn, sau ñoù ñöa veà caùc traïm trung chuyeån hoaëc ñöa tröïc tieáp ñeán baõi raùc. Heä thoáng thu gom raùc daân laäp goàm caùc caù nhaân thu gom raùc, caùc nghieäp ñoaøn thu gom vaø caùc hôïp taùc xaõ veä sinh moâi tröôøng, löïc löôïng thu gom daân laäp chuû yeáu thu gom raùc hoä daân (thoâng qua hình thöùc thoûa thuaän hôïp ñoàng ñöôïc söï quaûn lyù cuûa UBND phöôøng) cho gaàn 70% hoä daân treân ñòa baøn vaø caùc coâng ty gia ñình.
n Xöû lyù raùc thaûi Baõi raùc Ñoâng Thaïnh ôû xaõ Ñoâng Thaïnh, huyeän Hoùc Moân, caùch soâng Saøi Goøn 3km. Caùch trung taâm thaønh phoá 9km. Ñöôïc hình thaønh töï phaùt töø naêm 1991, dieän tích hieän nay laø 40ha, Baõi choân nöûa chìm, nöûa noåi theo thôøi gian vaø khoâng gian. Baõi raùc Ñoâng Thaïnh chöa ñaùp öùng ñöôïc caùc tieâu chuaån veä sinh. Baõi raùc Ñoâng Thaïnh choân laáp ñöôïc 3000–4000 taán/ngaøy (khoaûng 300-400 xe chôû raùc).
Baõi raùc Phöôùc Hieäp, xaõ Hieäp Phöôùc, huyeän Cuû Chi, choân laáp ñöôïc 3000 taán/ ngaøy, coâng ngheä laïc haäu, gaây oâ nhieãm nghieâm troïng, ñang chuaån bò ñoùng cöûa sau 10 naêm toàn taïi vaø raùc thaûi ñöôïc chuyeån veà khu lieân hôïp xöû lyù raùc Ña Phöôùc. Nhaø maùy Vietstar (100% voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi cuûa Myõ) ôû xaõ Thaùi Myõ, huyeän Cuû Chi, dieän tích 70ha, coâng suaát xöû lyù 1200 taán/ngaøy, saûn phaåm höõu duïng bao goàm phaân compost (vi sinh). Khu Lieân Hôïp xöû lyù raùc Ña Phöôùc ôû huyeän Bình Chaùnh, ñöôïc thieát keá theo tieâu chuaån California ( Myõ), Giai ñoaïn 1:
dieän tích 30,6ha, theå tích khoâng gian 3 trieäu meùt khoái, ñaõ ñöôïc xaây döïng. Giai ñoaïn 1 ñöôïc thieát keá vôùi 10.000 taán raùc/ ngaøy hieän ñang xöû lyù 3000 taán/ngaøy cho TP. HCM, vaø 20 taán/ngaøy cho Long An. Trong khu lieân hôïp ngoaøi baõi choân raùc coøn coù nhaø maùy taùi cheá tieáp nhaän 500 taán/ngaøy, raùc thaûi ñöôïc phaân loaïi sô boä vaø khu vöïc cheá bieán phaân compost/ phaân vi sinh vôùi coâng xuaát ban ñaàu laø 100 taán/ ngaøy vaø seõ ñöôïc naâng leân 1000 taán/ngaøy.
Quaûn lyù chaát thaûi nguy haïi (CTNH)
n Chaát thaûi coâng nghieäp: Caùc doanh nghieäp treân ñòa baøn thaønh phoá phaùt thaûi khoaûng 300 taán CTNH/ngaøy vaø vaøi traêm taán CTNH khaùc töø caùc tænh ñoå veà (coäng laïi coù theå leân tôùi 460 taán CTNH/ngaøy), trong khi ñoù coâng suaát xöû lyù CTNH hieän nay khoâng ñaûm baûo giaûi quyeát khoái löôïng haøng ngaøy vì chæ coù khoaûng 20 ñôn vò thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù CTNH cuûa thaønh phoá coù quy moâ nhoû.
Coù theå noùi TP. HCM chæ coù theå xöû lyù 10% CTNH, coøn 90% khoâng bieát ñi ñaâu? Söï thieáu vaéng caùc thieát bò loø ñoát chaát nguy haïi ôû phía Nam Vieät Nam cuõng coù nghóa caùc chaát nguy haïi chöùa caùc hôïp chaát höõu cô beàn (POPs) khoâng theå giaûi quyeát ñöôïc trieät ñeå vaø coù theå phaùt taùn ñi xa. Do vaäy, caàn sôùm coù keá hoaïch thu gom raùc thaûi coâng nghieäp vaø xaây döïng moät nhaø maùy xöû lyù chaát thaûi raén coâng nghieäp nguy haïi. Chaát thaûi y teá ñöôïc chia laøm 3 loaïi nhö sau: (i) Chaát thaûi sinh hoaït (chaát höõu cô deã bò phaân huûy) (ii) Chaát thaûi taùi cheá (ñöôïc chöùa trong tuùi vaø thuøng maøu traéng, thaønh phaàn chaát thaûi naøy chuû yeáu laø chaát höõu cô chieám 52,9% khoâng mang tính ñoäc haïi (iii) Nhöõng thaønh toá chöùa chaát nguy haïi (laây nhieãm) chieám 22,6% nhö chai nhöïa, boâng baêng, loï thuûy tinh, bôm kim tieâm, caùc beänh phaåm sau moå. Theo Sôû Taøi nguyeân Moâi tröôøng TP. HCM khoái löôïng chaát thaûi y teá khoaûng 40 taán/ngaøy. Chaát thaûi y teá tuøy theo töøng loaïi coù theå xöû lyù: choân laáp, duøng loø ñoát hay ñoát ngoaøi trôøi.
n
Khai thaùc lôïi ích töø raùc thaûi sinh hoaït
Taùi cheá, taùi söû duïng caùc nguoàn raùc thaûi laø xu höôùng cuûa theá giôùi, ñaõ ñöôïc caùc nöôùc SË 69 . 2014
33
phaùt trieån thöïc hieän töø laâu. Bôûi ñaây laø bieän phaùp quan troïng ñeå tieát kieäm taøi nguyeân baûo veä moâi tröôøng. Taïi Vieät Nam ñònh höôùng phaùt trieån beàn vöõng cuõng xaùc ñònh quaûn lyù chaát thaûi laø vaán ñeà troïng taâm haøng ñaàu cuûa coâng taùc baûo veä moâi tröôøng, trong ñoù giaûi phaùp 3R: Reduce (giaûm thieåu) – Reuse (taùi söû duïng) – Recycle (taùi cheá) ñöôïc ñaët leân haøng ñaàu. Chaát thaûi khoâng phaûi laø caùi gì ñoù neân ñöôïc loaïi boû hoaëc xöû lyù maø khoâng lieân quan ñeán söû duïng. Noù coù theå laø nguoàn taøi nguyeân coù giaù trò neáu ñöôïc giaûi quyeát moät caùch chính xaùc thoâng qua chính saùch vaø thöïc haønh vôùi hoaït ñoäng quaûn lyù nhaát quaùn, seõ cho nhöõng lôïi ích nhaát ñònh: Kinh teá: Naâng cao hieäu quaû kinh teá thoâng qua söû duïng taøi nguyeân, xöû lyù vaø taäp trung vaøo vieäc taïo ra thò tröôøng cho taùi cheá coù theå daãn ñeán caùc hieäu quaû trong saûn xuaát vaø tieâu thuï thaønh phaåm. Caùc vaät lieäu, saûn phaåm coù giaù trò ñöôïc thu hoài ñeå taùi söû duïng, taïo khaû naêng vieäc laøm vaø cô hoäi kinh doanh.
n
n Xaõ hoäi: Baèng caùch giaûm taùc ñoäng xaáu tôùi söùc khoûe cuûa hoaït ñoäng quaûn lyù chaát thaûi, daãn tôùi caùc khu ñònh cö haáp daãn hôn. Bôûi theá, xaõ hoäi toát hôn coù theå daãn ñeán caùc nguoàn vieäc laøm môùi vaø coù khaû naêng giuùp coâng ñoàng thoaùt khoûi ñoùi ngheøo. n Moâi tröôøng: Giaûm bôùt taùc ñoäng ñeán moâi tröôøng thoâng qua vieäc giaûm thieåu, taùi söû duïng vaø taùi cheá. Giaûm thieåu vaø khai thaùc taøi nguyeân coù theå cung caáp ñöôïc vieäc caûi thieän khoâng khí, chaát löôïng nöôùc, giuùp vieäc giaûm khí thaûi nhaø kính, höôùng ñeán thaønh phoá xanh - saïch - ñeïp. n Vì theá heä töông lai: Thöïc haønh quaûn lyù chaát thaûi hieäu quaû coù theå cung caáp cho theá heä tieáp theo moät neàn kinh teá maïnh meõ hôn, moät xaõ hoäi coâng baèng hôn, toaøn dieän hôn vaø moät moâi tröôøng saïch hôn.
Phaân loaïi raùc taïi nguoàn ñeå giaûm thieåu, taùi söû duïng, taùi cheá raùc thaûi laø yeáu toá quyeát ñònh. Ñeå khai thaùc lôïi ích töø raùc thaûi thì yeáu toá quyeát ñònh laø phaân loaïi raùc taïi nguoàn ñeå
34
SË 69 . 2014
coù theå giaûm thieåu, taùi söû duïng, taùi cheá (3R), ñoù laø giaûi phaùp haøng ñaàu. Phaân loaïi raùc thaûi taïi nguoàn khoâng phaûi chæ laø phöông phaùp höõu ích goùp phaàn giaûm thieåu, taùi söû duïng, taùi cheá raùc thaûi maø coøn maø coøn giuùp tieát kieäm taøi nguyeân, baûo veä moâi tröôøng. Phaân loaïi raùc taïi nguoàn theo 3 loaïi cô baûn nhaát: n Raùc höõu cô, coù theå phaân huûy ñöôïc nhö: thöïc vaät, chaát thaûi ñoäng vaät, thöïc phaåm, caây. Raùc voâ cô, coù theå taùi söû duïng, taùi cheá ñöôïc: Thieát bò ñieän, bao bì, baêng giaáy, nhöïa, chaát deûo, raùc thaûi khoâng theå phaân huûy ñöôïc nhö nilon, thuûy tinh vôõ…
n
n Chaát ñoäc haïi nguy hieåm, caàn thu gom ñeå xöû lyù rieâng: Pin, aéc quy, daàu môõ, chaát boâi trôn...
Töø naêm 2004, TP. HCM ñaõ thí ñieåm phaân loaïi raùc thaûi taïi nguoàn taïi 10 quaän, huyeän: 1, 4, 5, 7, 8, 9, 10, Bình Thaïnh, Phuù Nhuaän vaø huyeän Cuû Chi, raùc sau khi phaân loaïi, ñöôïc thu gom vaän chuyeån ñeán khu lieân hôïp xöû lyù raùc Ña Phöôùc, huyeän Bình Chaùnh. Raùc höõu cô saûn xuaát phaân compost, raùc voâ cô ñöôïc xöû lyù baèng phöông phaùp choân laáp. Naêm 2006 tieáp tuïc thí ñieåm treân ñòa baøn quaän 6, 80% hoä daân tham gia, nhöng chæ coù 60% phaân loaïi, nhöng phaûi taïm ngöng vì thieáu kinh phí, neân vaãn chæ döøng laïi ôû thí ñieåm. Cho ñeán nay, thaønh phoá chæ môùi taäp trung thöïc hieän thu gom rieâng bieät 2 loaïi raùc taïi chôï ñaàu moái Bình Ñieàn, Tam Bình, Hoùc Moân, heä thoáng sieâu thò Co-opMart, Big C, Khu coâng ngheä cao, khu cheá xuaát Taân Thuaän, taïi 100 hoä daân treân ñòa baøn phöông Beán Ngheù, Quaän 1 vaø 100 hoä daân treân ñòa baøn phöôøng 14, quaän Bình Thaïnh. Toång khoái löôïng raùc thaûi thu gom ñöôïc trung bình 100 taán ngaøy vaø ñöôïc vaän chuyeån veà nhaø maùy Vietstar vaø Ña Phöôùc xöû lyù. Vieäc trieån khai chöông trình phaân loaïi raùc taïi nguoàn ñang laø vaán ñeà heát söùc khoù khaên do haï taàng kyõ thuaät töø heä thoáng
≥ ki’n Chuy™n gia & Nhµ qu∂n l˝
thu gom, vaän chuyeån ñeán trung chuyeån chöa ñoàng boä. Coâng taùc tuyeân truyeàn chöa ñöôïc lieân tuïc thöïc hieän. Nhaân söï coøn thieáu, chöa ñöôïc ñaøo taïo chuyeân saâu phuïc vuï cho quaù trình nghieân cöùu theo doõi vaø trieån khai chöông trình. Tuy nhieân khoù khaên lôùn nhaát vaãn laø thay ñoåi haønh vi cuûa thò daân trong vieäc thaûi raùc. Do vaäy, caàn tuyeân truyeàn, höôùng daãn roäng raõi yù thöùc baûo veä moâi tröôøng thoâng qua vieäc phaân loaïi raùc taïi nguoàn, laøm thay ñoåi thoùi quen boû raùc khoâng ñuùng nôi quy ñònh. Vieäc phaân loaïi raùc taïi nguoàn ñöôïc thöïc hieän tröïc tieáp taïi nguoàn töø hoä gia ñình cô quan, tröôøng hoïc, neân vieäc nhaän thöùc vaø haønh ñoäng cuûa thò daân, ngöôøi chuû nguoàn thaûi seõ quyeát ñònh thaønh coâng cuûa coâng vieäc naøy, caàn phaûi nhaän thöùc laøm ñuùng laø vieäc caàn laøm lieân tuïc vaø laâu daøi trong nhieàu naêm ñeå nhaän thöùc thaønh thoùi quen, taäp quaùn vaên hoùa môùi. Tuy nhieân, caàn coù giaûi phaùp höõu hieäu ñoái vôùi vieäc thay ñoåi haønh vi. Trong giaùo duïc ñöông ñaïi veà haønh vi, ngöôøi ta taäp trung vaøo nhoùm nhoû, keát quaû chaäm vaø chaéc. Do vaäy, caàn ñöa cuoäc vaän ñoäng phaân loaïi raùc taïi nguoàn veà sinh hoaït toå daân phoá ñeå thöïc hieän cuoäc vaän ñoäng ñöôïc thöôøng xuyeân lieân tuïc. Thöïc hieän phaân loaïi raùc taïi nguoàn thöïc söï laø moät cuoäc caùch maïng veà haønh vi cuûa thò daân. Do vaäy, caû heä thoáng chính trò caáp phöôøng phaûi vaøo cuoäc.
Taøi lieäu tham khaûo 1.Urban Pattern - Simon Eisner, Arthur Gallion, Stanley Eisner, 1993 2.Chieán löôïc quaûn lyù moâi tröôøng TPHCM UBNDTP HCM, thaùng 8/2002 3.Khoùa ñaøo taïo Quaûn lyù moâi tröôøng vaø quy hoaïch ñoâ thò - WB, CTS & ACVN thaùng 1/2008 4.TP. HCM höôùng ñeán thaønh phoá vaên minh - Nguyeãn Ñaêng Sôn, TC Quy hoaïch ñoâ thò soá 16/2013. 5.Thoâng tin töø Internet.
SË 69 . 2014
35
DIEÃN ÑAØN
Phöông phaùp laäp quy hoaïch
quaûn lyù CTR coâng nghieäp Tröôøng hôïp vuøng tænh Laøo Cai TS. Löu Ñöùc Cöôøng
Phoù Vieän tröôûng Vieän Quy hoaïch Ñoâ thò vaø Noâng thoân Quoác gia
Môû ñaàu
Baøi vieát naøy giôùi thieäu phöông phaùp, quy trình laäp quy hoaïch quaûn lyù chaát thaûi raén (CTR) coâng nghieäp, laáy ví duï cho tröôøng hôïp quy hoaïch quaûn lyù CTR coâng nghieäp tænh Laøo Cai, moät tænh coù neàn coâng nghieäp heát söùc ñaëc thuø: khai khoaùng, hoùa chaát, luyeän kim… Khaùc vôùi CTR sinh hoaït, CTR coâng nghieäp coù khoái löôïng vaø thaønh phaàn thay ñoåi tuøy theo ngaønh ngheà saûn xuaát. Vì vaäy vieäc löïa choïn moâ hình thu gom, vaän chuyeån cuõng nhö ñeà xuaát coâng ngheä xöû lyù phuï thuoäc raát lôùn vaøo ñaëc thuø phaùt trieån coâng nghieäp cuûa ñòa phöông nhö: ñieàu kieän töï nhieân, ngaønh ngheà saûn xuaát, phaân boá coâng nghieäp, trình ñoä phaùt trieån coâng ngheä… Noùi caùch khaùc coâng taùc laäp quy hoaïch quaûn lyù CTR coâng nghieäp coù nhöõng khaùc bieät nhaát ñònh vôùi caùc loaïi CTR ñoâ thò thoâng thöôøng. Ñeå laäp quy hoaïch quaûn lyù CTR coâng nghieäp, vaán ñeà phöông phaùp döï baùo khoái löôïng phaùt sinh vaø thaønh phaàn, tính chaát CTR coâng nghieäp thoâng thöôøng vaø nguy haïi heát söùc quan troïng, laø cô sôû ñeå xaùc ñònh caùc cô hoäi giaûm thieåu, taùi cheá, taùi söû duïng CTR vaø cuõng laø moät trong nhöõng cô sôû quan troïng ñeå ñeà xuaát coâng ngheä xöû lyù. Treân quan ñieåm quaûn lyù toång hôïp, vaán ñeà giaûm thieåu, taùi cheá, taùi söû duïng vaø thu hoài CTR (4R) trong coâng nghieäp ñaëc bieät quan troïng, quyeát ñònh ñeán söï thaønh coâng cuûa coâng taùc quaûn lyù CTR coâng nghieäp. Coù ñeán 80% löôïng CTR coâng nghieäp coù theå aùp duïng caùc bieän phaùp 4R, trong ñoù 70-80% löôïng CTR naøy coù theå aùp duïng caùc bieän phaùp 4R trong ñieàu kieän coâng ngheä hieän nay. Vieäc löïa choïn caùc vò trí khu xöû lyù CTR coâng nghieäp caàn tính toaùn ñeán vaán ñeà vaän chuyeån, söï phaân boá cô sôû coâng nghieäp, ñieàu kieän töï nhieân… Vaø ñeå ñeà xuaát caùc coâng ngheä xöû lyù CTR coâng nghieäp phuï thuoäc vaøo töøng loaïi chaát thaûi, coâng ngheä xöû lyù toát nhaát hieän coù cuõng nhö chi phí hieäu quaû nhaát veà maët kinh teá - xaõ hoäi - moâi tröôøng.
36
SË 69 . 2014
≥ ki’n Chuy™n gia & Nhµ qu∂n l˝
Hieän traïng CTR coâng nghieäp ôû Laøo Cai
Nguoàn phaùt sinh, khoái löôïng, thaønh phaàn CTR coâng nghieäp Vôùi ñaëc thuø saûn xuaát coâng nghieäp khai khoaùng, hoùa chaát, luyeän kim, khoái löôïng CTR coâng nghieäp treân ñòa baøn tænh Laøo Cai khoaûng 10.000 taán/ngaøy, phaùt sinh töø caùc nguoàn chính sau: CTR töø caùc khu coâng nghieäp (KCN): Phaùt sinh chuû yeáu taïi 03 KCN Taèng Looûng, KCN Ñoâng Phoá Môùi vaø KCN Baéc Duyeân Haûi vôùi khoái löôïng gaàn 7.000 taán/ngaøy, taäp trung chuû yeáu taïi KCN Taèng Looûng laø KCN tuyeån khoaùng, luyeän kim, hoaù chaát lôùn nhaát ôû Vieät Nam. CTR töø hoaït ñoäng khai thaùc moû Hoaït ñoäng khai thaùc moû, tuyeån quaëng naèm phaân taùn ñòa baøn caùc huyeän Baùt Xaùt, Vaên Baøn, Möôøng Khöông, TP. Laøo Cai... phaùt sinh khoaûng 2.500-3000 taán/ngaøy.
Baõi chöùa xæ thaûi loä thieân nhaø maùy luyeän ñoàng taïi KCN Taèng Looûng
CTR töø caùc cô sôû saûn xuaát khaùc Ngoaøi caùc loaïi CTR neâu treân, CTR töø caùc cô sôû saûn xuaát phaân taùn cuõng töông ñoái lôùn nhö CTR phaùt sinh töø caùc nhaø maùy thuûy ñieän, laøng ngheà vaø töø caùc cô sôû coâng nghieäp khaùc naèm xen keõ trong ñoâ thò vôùi khoái löôïng khoaûng 150 kg/ngaøy ñeâm. Thaønh phaàn CTR coâng nghieäp cuûa tænh coù tính ñaëc thuø cao nhö quaëng soùt, buøn quaëng, xæ thaûi… Löôïng CTR nguy haïi chieám tyû leä nhoû trong toång löôïng CTR (khoaûng 1 taán/ngaøy) vôùi moät soá thaønh phaàn ñaëc thuø nhö xæ thaûi, buøn thaûi chöùa kim loaïi naëng. Caùc thaønh phaàn nguy haïi khaùc nhö daàu môõ, deû lau dính daàu, bao bì hoùa chaát… chieám tyû leä nhoû. Phaân loaïi, taùi cheá, taùi söû duïng CTR coâng nghieäp ñaõ böôùc ñaàu ñöôïc phaân loaïi taïi nguoàn, tuy nhieân chæ aùp duïng ñoái vôùi moät soá CTR coù theå taùi cheá, caùc chaát thaûi mang laïi giaù trò kinh teá nhö kim loaïi, bao bì, giaáy vaø caùc chaát thaûi ñaëc thuø cuûa coâng nghieäp khai thaùc khoaùng saûn nhö xæ loø, buøn quaëng... coøn caùc chaát thaûi khoâng coù giaù trò kinh teá bao goàm caû chaát thaûi nguy haïi nhö gieû lau dính daàu, boùng ñeøn hoûng, pin hoûng… ñöôïc thu gom vaø ñoå thaûi laãn loän cuøng vôùi chaát thaûi sinh hoaït. Moät soá cô sôû ñaõ phaân loaïi CTR nguy haïi, nhöng coøn ñeå loä thieân trong nhaø maùy. Moät soá nhaø maùy ñaõ böôùc ñaàu taùi söû duïng CTR ngay trong cô sôû ñeå giaûm löôïng phaùt sinh baèng hai hình thöùc chính: Taùi söû duïng pheá lieäu vaø trao ñoåi chaát thaûi giöõa caùc cô sôû coâng nghieäp vôùi nhau.
Hoà chöùa buøn quaëng nhaø maùy tuyeån apatit Baéc Nhaïc Sôn
Thu gom, vaän chuyeån, xöû lyù CTR coâng nghieäp goàm CTR sinh hoaït, CTR töø quaù trình saûn xuaát, caùc moû khoaùng saûn chæ ñöôïc thu gom xöû lyù moät phaàn. Moät phaàn CTR coâng nghieäp thoâng thöôøng thu gom laãn vôùi CTR sinh hoaït, coøn laïi löu giöõ taïm thôøi trong nhaø maùy. Moät soá loaïi chaát thaûi ngaønh khai khoaùng ñöôïc ñoå taïi choã. Hieän trong tænh chöa coù khu xöû lyù CTR coâng nghieäp taäp trung. CTR coâng nghieäp nguy haïi chöa ñöôïc xöû lyù taïi ñòa phöông maø löõu giöõ trong nhaø maùy hoaëc vaän chuyeån ra ngoaøi tænh. Vieäc löõu giöõ CTR taïi caùc nhaø maùy laøm phaùt sinh nöôùc chaûy traøn caùc baõi thaûi, laø nguoàn gaây oâ nhieãm nghieâm troïng ñeán moâi tröôøng xung quanh.
Phöông phaùp quy hoaïch quaûn lyù CTR coâng nghieäp
Quan ñieåm, caùch tieáp caän quaûn lyù CTR coâng nghieäp Phöông phaùp tieáp caän cuûa haàu heát caùc nöôùc treân theá giôùi ñeå quaûn lyù CTR theo quan ñieåm toång hôïp döïa treân 3 nguyeân taéc theo thöù töï öu tieân nhö sau: n Ngaên ngöøa, giaûm thieåu chaát thaûi:
Hình 1. Phöông thöùc quaûn lyù toång hôïp CTR
SË 69 . 2014
37
Ñaây laø yeáu toá then choát trong chieán löôïc quaûn lyù CTR cuûa nhieàu quoác gia. Vieäc xöû lyù seõ trôû neân ñôn giaûn hôn khi ta coù theå giaûm löôïng chaát thaûi taïo ra ôû ngay giai ñoaïn ñaàu tieân vaø giaûm tính ñoäc haïi cuûa noù baèng caùch giaûm söï hieän dieän cuûa chaát nguy hieåm trong saûn phaåm coâng nghieäp. n Taùi söû duïng, taùi cheá, thu hoài: Neáu chaát thaûi khoâng theå ngaên ngöøa ñöôïc, caùc nguyeân vaät lieäu thaûi seõ ñöôïc söû duïng laïi, taùi cheá quay voøng moät caùch toát nhaát. Chaâu AÂu hieän nay ñaõ ñöa ra quy ñònh phaùp lyù chung veà thu gom, taùi söû duïng, taùi cheá vaø thaûi boû caùc chaát thaûi nguy haïi. Moät soá quoác gia Chaâu AÂu ñaõ taùi cheá hôn 50% bao bì ñaõ söû duïng. n Xöû lyù, tieâu huyû vaø thaûi boû: Vôùi nhöõng chaát thaûi khoâng ñöôïc taùi cheá vaø taùi söû duïng phaûi ñöôïc giaûm theå tích nhö thieâu ñoát, ñoùng raén moät caùch an toaøn. Baõi choân laáp chæ ñöôïc söû duïng nhö moät phöông aùn cuoái cuøng. Caû hai phöông phaùp naøy caàn phaûi giaùm saùt chaët cheõ vì ñeàu coù theå gaây ra thieät haïi nghieâm troïng veà moâi tröôøng.
Quy trình laäp quy hoaïch quaûn lyù CTR coâng nghieäp Quaù trình laäp quy hoaïch quaûn lyù CTR coâng nghieäp ñöôïc loàng gheùp trong quy trình laäp quy hoaïch quaûn lyù CTR noùi chung, goàm caùc böôùc chính sau: 1. Ñaùnh giaù hieän traïng quaûn lyù CTR coâng nghieäp Ñaây laø böôùc quan troïng ñaàu tieân trong quaù trình laäp quy hoaïch quaûn lyù CTR coâng nghieäp, nhaèm xaùc laäp cô sôû cho vieäc döï baùo vaø ñeà xuaát giaûi phaùp quy hoaïch. Caùc noäi duïng chính caàn thöïc hieän goàm: n Ñaùnh giaù tình hình caùc ngaønh coâng nghieäp cuûa tænh, quy moâ, loaïi hình saûn xuaát, phaân boá saûn xuaát, phaân boá caùc khu, cuïm coâng nghieäp, tyû leä laáp ñaày, dieän tích…
caàu baûo veä moâi tröôøng vaø phaûi phuø hôïp vôùi khaû naêng xöû lyù, taùi cheá, taùi söû duïng. Ngoaøi ra, caùc trang thieát bò quaûn lyù CTR phaûi phuø hôïp vôùi yeâu caàu phaân loaïi. 4. Ngaên ngöøa, giaûm thieåu, taùi cheá, taùi söû duïng Ngaên ngöøa, giaûm thieåu ñöôïc thöïc hieän taïi nguoàn phaùt sinh nhaèm caùc muïc ñích giaûm nguyeân lieäu, giaûm tieâu thuï naêng löôïng vaø giaûm khoái löôïng, ñaëc tính nguy haïi cuûa CTR. Ñaây laø giaûi phaùp coù thöù töï öu tieân cao nhaát, laø bieän phaùp khoân ngoan nhaát trong quaûn lyù CTR. Khaû naêng ngaên ngöøa, giaûm thieåu taïi nguoàn ñöôïc thöïc hieän thoâng qua vieäc phaân loaïi CTR taïi nguoàn thaønh loaïi taùi cheá vaø loaïi phaûi xöû lyù, ñoå thaûi. Khi aùp duïng caùc bieän phaùp giaûm thieåu, taùi cheá coù theå giaûm löôïng CTR caàn xöû lyù choân laáp xuoáng coøn 30-40% thay vì treân 90% nhö hieän nay. 5. Löïa choïn phöông thöùc thu gom, vaän chuyeån Quaù trình thu gom vaø vaän chuyeån CTR coâng nghieäp coù nhieàu hình thöùc khaùc nhau tuøy theo ñaëc ñieåm, tính chaát vaø phöông phaùp xöû lyù CTR. Vì vaäy, ñeå ñaûm baûo hieäu quaû thu gom vaø tính kinh teá thì CTR coâng nghieäp ñöôïc phaân loaïi thaønh hai loaïi chính vaø moãi loaïi coù moät phöông thöùc thu gom, vaän chuyeån rieâng: + Töï thu gom: Nhöõng loaïi CTR ñaëc thuø hoaëc thaønh phaàn CTR coù theå taùi cheá, thu hoài seõ do caùc cô sôû saûn xuaát töï xöû lyù hoaëc thueâ ñôn vò khaùc thu gom, vaän chuyeån ñeán cô sôû thu mua taùi cheá. + Thu gom taäp trung: Nhöõng loaïi CTR nguy haïi vaø CTR thoâng thöôøng coøn laïi caàn ñöa ñeán KXL CTR coâng nghieäp taäp trung nhö ñoát, choân laáp hôïp veä sinh... seõ do caùc chuû thu gom, vaän chuyeån coù chöùc naêng ñaûm nhieäm.
n Ñaùnh giaù hieän traïng quaûn lyù CTR coâng nghieäp: Phaân tích vaø ñaùnh giaù nguoàn phaùt sinh, khoái löôïng, thaønh phaàn CTR coâng nghieäp, tình hình thu gom, vaän chuyeån, xöû lyù töøng loaïi CTR…
2. Döï baùo phaùt sinh CTR coâng nghieäp: Vieäc döï baùo phaùt sinh CTR coâng nghieäp caàn döïa treân cô sôû tình hình phaùt trieån coâng nghieäp, hieän traïng phaùt sinh CTR vaø quy hoaïch phaùt trieån coâng nghieäp, ñöôïc döï baùo theo phöông phaùp heä soá oâ nhieãm nhö sau: M = Σci.pi (taán/naêm) Trong ñoù: M: laø khoái löôïng CTR phaùt sinh (taán/naêm) pi: laø quy moâ saûn xuaát töông lai cuûa ngaønh coâng nghieäp i (saûn löôïng/naêm). ci: laø heä soá phaùt sinh CTR cuûa ngaønh coâng nghieäp i (taán/1 ñôn vò saûn löôïng). 3. Phaân loaïi CTR coâng nghieäp taïi nguoàn Döïa vaøo ñaëc tính CTR, bieän phaùp quaûn lyù ñoái vôùi töøng loaïi, CTR coâng nghieäp ñöôïc phaân loaïi taïi nguoàn thaønh 2 nhoùm: n CTR coù theå thu hoài ñeå taùi cheá, taùi söû duïng; n CTR phaûi xöû lyù, tieâu huyû (goàm thoâng thöôøng vaø nguy haïi). Möùc ñoä phaân loaïi CTR coâng nghieäp taïi nguoàn phaûi ñaùp öùng caùc yeâu
38
SË 69 . 2014
Hình 2. Nguyeân taéc xöû lyù CTR coâng nghieäp
6. Löïa choïn vò trí vaø xaùc ñònh quy moâ KXL CTR coâng nghieäp CTR coâng nghieäp sau khi thu gom, vaän chuyeån ñöôïc xöû lyù taïi caùc cô sôû xöû lyù CTR theo nguyeân taéc sau (xem hình 2). Coâng taùc löïa choïn ñòa ñieåm cô sôû xöû lyù CTR coâng nghieäp ñöôïc löïa choïn theo quy trình sau: Böôùc 1: Nghieân cöùu vuøng laäp quy hoaïch, trong ñoù caàn quan taâm ñeán söï phaân boá coâng nghieäp, loaïi hình coâng nghieäp, ñieàu kieän giao thoâng...; Böôùc 2: Phaân vuøng xöû lyù CTR coâng nghieäp vaø nghieân cöùu caùc vò trí tieàm naêng; Böôùc 3: Ñaùnh giaù caùc vò trí tieàm naêng theo caùc tieâu chí veà moâi tröôøng, kinh teá vaø xaõ hoäi, töø ñoù xaùc ñònh caùc ñòa ñieåm phuø hôïp; Böôùc 4: Ñaùnh giaù chi tieát caùc ñòa ñieåm ñaõ xaùc ñònh vaø töø ñoù quyeát ñònh vò trí phuø hôïp nhaát.
≥ ki’n Chuy™n gia & Nhµ qu∂n l˝
Caên cöù phaïm vi phuïc vuï, coâng suaát tieáp nhaän vaø coâng ngheä xöû lyù, tính toaùn nhu caàu söû duïng ñaát cho cô sôû xöû lyù ñöôïc theo coâng thöùc sau: F = FPL + FTC + FÑ + FCL + FÑH + FÑT trong ñoù: F: Dieän tích cô sôû xöû lyù CTR (ha); FPL: Dieän tích khu tieáp nhaän, phaân loaïi (ha); FTC: Dieän tích khu taùi cheá (ha); FÑ: Dieän tích nhaø maùy ñoát (ha); FCL: Dieän tích khu choân laáp (ha); FÑT: Dieän tích caùc KXL ñaëc thuø (ha); FÑH: Dieän tích khu vöïc ñieàu haønh vaø ñaát khaùc (ha).
Quy hoaïch quaûn lyù CTR tænh Laøo Cai ñeán naêm 2020
Keát quaû döï baùo phaùt sinh CTR coâng nghieäp Öôùc tính ñeán naêm 2020, khoái löôïng CTR coâng nghieäp phaùt sinh trong toaøn tænh khoaûng treân 26.000 (taán/ngaøy), bao goàm 2 nhoùm: n CTR coâng nghieäp chung trong caùc KCN, CCN khoaûng 320 taán/ ngaøy (bao goàm CTR thoâng thöôøng vaø nguy haïi)
Ñeà xuaát vò trí vaø coâng ngheä xöû lyù CTR coâng nghieäp CTR coâng nghieäp treân ñòa baøn tænh sau khi thu gom, vaän chuyeån ñöôïc xöû lyù nhö sau: n CTR sinh hoaït, vaên phoøng ñöôïc thu gom, xöû lyù taïi caùc khu xöû lyù CTR sinh hoaït. n CTR coù theå taùi cheá vaø CTR ñaëc thuø ñöôïc caùc doanh nghieäp töï thu hoài, taùi cheá vaø xöû lyù. Hieän nay, moät soá cô sôû saûn xuaát lôùn ñang trieån khai ñaàu tö caùc coâng trình taùi cheá ngay taïi nguoàn nhö Döï aùn xöû lyù CTR phaùt sinh cuûa Nhaø maùy luyeän ñoàng; Döï aùn ñaàu tö Nhaø maùy cheá bieán vaø xöû lyù CTR cuûa Nhaø maùy gang theùp Laøo Cai; Döï baõi thaûi cuûa Nhaø maùy DAP soá 2. n CTR nguy haïi vaø caùc loaïi CTR thoâng thöôøng khaùc xöû lyù taïi 3 KXL taäp trung nhö sau:
n CTR coâng nghieäp ñaëc thuø coù khoái löôïng lôùn gaàn 26.000 taán/ngaøy, chuû yeáu laø CTR thoâng thöôøng töø coâng nghieäp khai thaùc, cheá bieán khoaùng saûn, hoùa chaát, luyeän kim. CTR nguy haïi coù khoái löôïng khoâng ñaùng, nhöng ñaùng chuù yù laø chaát thaûi nguy haïi töø coâng nghieäp luyeän kim loaïi maøu (ñoàng, chì, keõm…)
Ñeà xuaát phöông thöùc phaân loaïi CTR coâng nghieäp taïi nguoàn CTR coâng nghieäp taïi tænh Laøo Cai ñöôïc phaân loaïi thaønh nhöõng loaïi sau: n CTR nguy haïi: Caùc loaïi CTR nguy haïi thöôøng gaëp nhö daàu môõ, boùng ñeøn hoûng, voû bình acquy, bao bì ñöïng hoùa chaát, buøn xöû lyù nöôùc thaûi… Caùc loaïi CTR nguy haïi ñaëc thuø nhö xæ loø ñieän töø nhaø maùy luyeän ñoàng, vaät lieäu noå töø khai thaùc quaëng… Moãi loaïi chaát thaûi nguy haïi coù maõ rieâng vaø nôi löu chöùa an toaøn. n CTR coù theå taùi cheá, taùi söû duïng: nhö xæ loø ñieän nhaø maùy phoát pho laøm vaät lieäu xaây döïng, xæ nhaø maùy theùp laøm phuï gia xi maêng... n CTR thoâng thöôøng khaùc: laø nhöõng CTR phaûi xöû lyù, ñoå thaûi.
Ñeà xuaát giaûi phaùp ngaên ngöøa, giaûm thieåu, taùi cheá, taùi söû duïng Caùc ngaønh saûn xuaát coâng nghieäp ôû Laøo Cai coù theå giaûm thieåu phaùt sinh chaát thaûi thoâng qua caùc giaûi phaùp saûn xuaát saïch hôn. CTR khoâng theå ngaên ngöøa, giaûm thieåu caàn tìm kieám bieän phaùp taùi cheá, taùi söû duïng nhö: Xæ thaûi laøm phuï gia xi maêng hoaëc vaät lieäu xaây döïng; vöõa thaûi töø heä thoáng xöû lyù khí thaûi SO2 saûn xuaát thaïch cao; gaïch chòu löûa, buøn than vaø xæ thaûi CaF2 pheá thaûi duøng ñeå san laáp maët baèng... Ñeà xuaát phöông thöùc thu gom, vaän chuyeån CTR coâng nghieäp Caùc loaïi CTR caàn xöû lyù ñöôïc thu gom theo 2 giai ñoaïn: n Giai ñoaïn thu gom sô caáp: CTR ñöôïc thu gom töø caùc coâng ñoaïn saûn xuaát cuûa töøng nhaø maùy vaän chuyeån ñeán khu löu giöõ, ñieåm taäp keát trong nhaø maùy hoaëc KCN. n Giai ñoaïn thu gom thöù caáp: CTR ñöôïc vaän chuyeån töø caùc traïm trung chuyeån ñeán caùc cô sôû xöû lyù.
Baûn ñoà vò trí caùc Khu xöû lyù CTR coâng nghieäp tænh Laøo Cai
Taøi lieäu tham khaûo 1. Boä TN&MT. Baùo caùo moâi tröôøng quoác gia naêm 2011-CTR 2. Quy hoaïch quaûn lyù CTR treân ñòa baøn tænh Laøo Cai ñeán naêm 2020 vaø taàm nhìn ñeán naêm 2030 3. Tchobanoglous, G., H. Theisen, and S. Vigil (1993), Intergrated Solid Waste Management: Engineering Principles and Management Issues, McGraw-Hill, New York. 4. Tchobanoglous, G. (2003), “Solid Waste Management”, John Wiley & Sons, INC.
SË 69 . 2014
39
DIEÃN ÑAØN
Thöïc traïng & baát caäp Trong coâng taùc Quy hoaïch quaûn lyù Chaát thaûi raén vuøng kinh teá troïng ñieåm Baéc boä ThS. Tröông Minh Ngoïc
Phoù giaùm ñoác Trung taâm QHXD1 - Viup Vuøng kinh teá troïng ñieåm (KTTÑ) Baéc Boä bao goàm caùc tænh, thaønh phoá tröïc thuoäc Trung Öông: Haø Noäi, Vónh Phuùc, Haûi Döông, Höng Yeân, Baéc Ninh, Quaûng Ninh, Haûi Phoøng.
Hình 1: Sô ñoà phaïm vi vuøng KTTÑ Baéc Boä
Ngaøy 6/10/2008, Thuû töôùng Chính phuû ñaõ pheâ duyeät quyeát ñònh soá 1440/QÑ-TTg veà vieäc “Quy hoaïch xaây döïng khu xöû lyù CTR 3 vuøng KTTÑ Baéc Boä, mieàn Trung vaø phía Nam ñeán naêm 2020” (töø ñaây goïi taét laø Quy hoaïch 1440). Cuøng vôùi toác ñoä ñoâ thò hoùa vaø phaùt trieån coâng nghieäp, löôïng chaát thaûi raén (CTR) phaùt sinh cuûa vuøng KTTÑ Baéc Boä cuõng gia taêng nhanh choùng. Nguy cô oâ nhieãm moâi tröôøng vaø taùc ñoäng tôùi söùc khoeû coäng ñoàng do CTR gaây ra ñang trôû thaønh moät trong nhöõng vaán ñeà caáp baùch cuûa coâng taùc baûo veä moâi tröôøng ôû nöôùc ta noùi chung vaø taïi vuøng KTTÑ Baéc Boä noùi rieâng. Theo thoáng keâ cuûa Toång cuïc moâi tröôøng Vieät Nam naêm 2011, trung bình treân caû nöôùc, löôïng CTR sinh hoaït phaùt sinh töø khu vöïc ñoâ thò khoaûng 1kg/ngöôøi.ngaøy vaø taïi khu vöïc noâng thoân laø 0,4 kg/ngöôøi ngaøy. Trong thôøi gian qua, ñeå ñaùp öùng muïc tieâu quaûn lyù vaø phaùt trieån, moät soá quy hoaïch quaûn lyù CTR coù lieân quan trong phaïm vi vuøng
40
SË 69 . 2014
≥ ki’n Chuy™n gia & Nhµ qu∂n l˝
KTTÑ Baéc Boä ñaõ ñöôïc pheâ duyeät nhö: Quy hoaïch quaûn lyù CTR löu vöïc soâng Caàu ñeán naêm 2020 (taïi quyeát ñònh soá 2211/QÑ-TTg ngaøy 14/11/2013); Quy hoaïch toång theå heä thoáng xöû lyù CTR y teá nguy haïi ñeán naêm 2025 (taïi quyeát ñònh soá 170/QÑ-TTg ngaøy 8/2/2012). Quy hoaïch xöû lyù CTR thuû ñoâ Haø Noäi ñeán naêm 2030, taàm nhìn 2050 (taïi quyeát ñònh soá 609/QÑ-TTg ngaøy 25/4/2014)... Ngoaøi ra, trong noäi dung caùc ñoà aùn quy hoaïch xaây döïng vuøng tænh, quy hoaïch chung caùc ñoâ thò trong vuøng KTTÑ Baéc Boä cuõng ñaõ vaø ñang ñöôïc ñieàu chænh, trong ñoù coù noäi dung quaûn lyù CTR ñeå phuø hôïp vôùi töøng ñòa phöông theo söï phaùt trieån khoâng gian vaø kinh teá xaõ hoäi. Tuy nhieân cho ñeán nay, vieäc trieån khai thöïc hieän quy hoaïch, xaây döïng caùc khu xöû lyù CTR caáp vuøng lieân tænh, vuøng tænh (trong phaïm vi vuøng KTTÑ Baéc Boä) ñöôïc ñeå xuaát taïi ñoà aùn QH1440 coøn haïn cheá vaø coù nhieàu ñieåm baát caäp: Quy hoaïch 1440 döï kieán quy hoaïch 02 khu xöû lyù CTR caáp vuøng lieân tænh laø khu xöû lyù Nam Sôn (taïi xaõ Nam Sôn, huyeän Soùc Sôn, Haø Noäi, dieän tích 140-160ha) vaø khu xöû lyù Sôn Döông (taïi xaõ Sôn Döông, huyeän Hoaønh Boà, tænh Quaûng Ninh, dieän tích 100ha). Veà khu xöû lyù Nam Sôn, giai ñoaïn 1 coù quy moâ 83,5ha, tieáp nhaän khoaûng 3.200 - 3.500 taán/ngaøy, chuû yeáu laø CTR sinh hoaït cuûa TP Haø Noäi. Ngoaøi ra coøn tieáp nhaän vaø xöû lyù CTR coâng nghieäp nguy haïi cho caùc ñòa phöông trong vuøng nhö Haø Noäi, Baéc Ninh, Höng Yeân, Vónh Phuùc. Hieän nay trong khu xöû lyù chaát thaûi Nam Sôn ñaõ xaây döïng 2 loø ñoát rieâng bieät vôùi chaát thaûi y teá coâng suaát 5 taán/ngaøy vaø chaát thaûi coâng nghieäp coâng suaát 60 taán/ngaøy. Thöïc hieän chæ ñaïo cuûa Thuû töôùng Chính phuû, UBND TP Haø Noäi ñang tieáp tuïc coâng taùc boài thöôøng giaûi phoùng maët baèng, xaây döïng vaø môû roäng giai ñoaïn 2 vôùi quy moâ 106ha (theo quyeát ñònh soá 6502/QÑUBND ngaøy 11/12/2009). Veà khu xöû lyù CTR Sôn Döông, quy moâ döï kieán 100ha (theo QH1440), xöû lyù CTR sinh hoaït, coâng nghieäp vaø CTR nguy haïi cho lieân tænh Quaûng Ninh, Haûi Döông, Haûi Phoøng. Tuy nhieân, UBND tænh Quaûng Ninh ñaõ coù vaên soá 4730/UBND-MT, ngaøy 01/12/2009 ñeà nghò Boä Xaây döïng baùo caùo Thuû töôùng Chính phuû xem xeùt chuyeån vò trí khu xöû lyù sang ñòa ñieåm môùi vaø cho ñeán thôøi ñieåm hieän nay khu xöû lyù naøy vaãn chöa ñöôïc xaây döïng. Ngoaøi 02 khu xöû lyù CTR caáp vuøng lieân tænh nhö ñaõ noùi ôû treân, vieäc trieån khai caùc khu xöû lyù CTR caáp vuøng tænh, caáp lieân ñoâ thò theo quy hoaïch 1440 ñöôïc theå hieän ôû baûng 2. Treân thöïc teá, vieäc trieån khai thöïc hieän ñaàu tö xaây döïng caùc khu xöû lyù CTR caáp vuøng lieân tænh chöa ñaït yeâu caàu ñeà ra do coøn thieáu cô quan ñaàu moái chuû trì, thieáu cô cheá chính saùch ñaàu tö thích hôïp vaø cô cheá phoái hôïp giöõa caùc ñòa phöông trong vuøng... Töø yeâu caàu quaûn lyù vaø thöïc tieãn thöïc hieän, vieäc raø soaùt, thoáng nhaát caùc quy hoaïch quaûn lyù CTR ñaõ vaø ñang trieån khai trong vuøng caàn ñöôïc ñaët ra.
Ñeå giaûi quyeát caùc baát caäp treân, ngaøy 14/5/2014, Boä tröôûng Boä Xaây döïng ñaõ kyù quyeát ñònh soá 525/QÑ-BXD pheâ duyeät nhieäm vuï ñoà aùn “Quy hoaïch quaûn lyù CTR vuøng KTTÑ Baéc Boä ñeán naêm 2030”. Boä Xaây döïng cuõng ñaõ giao nhieäm vuï cho Vieän Quy hoaïch Ñoâ thò vaø Noâng thoân Quoác gia laäp ñoà aùn quy hoaïch naøy. Hy voïng trong thôøi gian tôùi, vieäc laäp vaø trieån khai coù hieäu quaû ñoà aùn “Quy hoaïch quaûn lyù CTR vuøng KTTÑ Baéc Boä ñeán naêm 2030” seõ naâng cao hieäu quaû coâng taùc xöû lyù CTR, goùp phaàn baûo veä moâi tröôøng trong vuøng. SË 69 . 2014
41
Kieåm soaùt heä soá söû duïng ñaát TRONG QUY CHUAÅN QUY HOAÏCH VIEÄT NAM
FLOOR AREA RATIO CONTROL ISSUES IN VIETNAMESE URBAN PLANNING CODES
QUY HOAÏCH
& TAÙ C GIAÛ
Nguyeãn Hoaøng Minh *
As being focused mainly on “Site coverage” and “Building height”, the Vietnamese Urban Planning Codes currently fails to restrict the limit of “Floor area ratio” – the ratio of a building’s total floor area to the size of land lot. As a result, many construction works could “go around” restrictions by subdividing land lot into smaller pieces or by shifting some building’s functional areas – other than parking – to the basement. Such failure – partly due to the lack of awareness regarding the importance of Floor area ration control – has undermined planning estimations and calculations and caused more pressures on urban infrastructure systems, especially in terms of urban transportation. This paper analyzes control measures for Floor area ratio as stipulated in Vietnamese Urban Planning Codes and other relevant legal documents in order to identify significant failures of the system. Comparing with experiences in the US, Japan and Singapore the paper suggests several solutions that could be considered to enhance the control of the Floor area ratio. Relevant international experiences indicated that strict control of Floor area ratio has always been played as the key role in urban development policies and programs as well as enhanced the balance and sustainability of urban development.Keywords: Floor area ratio (FAR), floor space ratio (FSR), floor space index (FSI), site ration, plot ratio, gloss plot ratio (GPR), urban management, urban planning, urban design, sustainable development
K
haùi nieäm veà heä soá söû duïng ñaát treân theá giôùi laø thoáng nhaát nhöng ñöôïc söû duïng döôùi caùc teân goïi khaùc nhau nhö Floor area ratio (FAR) ôû Myõ vaø Canada "Floor Space Ratio" (FSR) ôû UÙc, Myõ vaø Canada; "Plot Ratio"ôû Anh, UÙc, Singapore (hoaëc Gross Plot Ratio - GPR). Coâng thöùc chung veà "Heä soá söû duïng ñaát" ñöôïc tính baèng "Toång dieän tích saøn toaøn coâng trình" chia cho "Dieän tích loâ ñaát". Trong caùc vaên baûn phaùp lyù ôû Vieät Nam, heä soá söû duïng ñaát chæ ñöôïc neâu duy nhaát taïi Quy chuaån Xaây döïng Vieät Nam (ñaõ heát hieäu löïc) taïi ñieåm 2, muïc 4.2.7. Hieän nay, Heä soá söû duïng ñaát trong heä thoáng vaên baûn phaùp lyù veà quy hoaïch ñoâ thò ôû Vieät Nam ñöôïc quy ñònh cuï theå nhö sau: Heä thoáng Luaät veà Quy hoaïch: goàm Chöông II - Luaät Xaây döïng vaø Luaät Quy hoaïch ñoâ thò (Luaät QHÑT), trong ñoù taïi muïc 15 ñieàu 3 Luaät QHÑT quy ñònh: “Chæ tieâu söû duïng ñaát quy hoaïch ñoâ thò laø chæ tieâu ñeå quaûn lyù phaùt trieån khoâng gian, kieán truùc ñöôïc xaùc ñònh cuï theå cho moät khu vöïc hay moät loâ ñaát bao goàm maät ñoä xaây döïng, heä soá söû duïng ñaát, chieàu cao xaây döïng toái ña, toái thieåu cuûa coâng trình...”.
Heä thoáng Quy chuaån kyõ thuaät Quoác gia veà Quy hoaïch xaây döïng: Xaùc ñònh caùc yeâu caàu chuû yeáu trong vieäc thieát laäp caùc chæ soá veà quy moâ daân soá, chæ tieâu veà söû duïng ñaát nhöng khoâng ñeà caäp cuï theå ñeán kieåm soaùt heä soá söû duïng ñaát. Cuï theå laø: n Ñoái vôùi quy hoaïch chi tieát xaây döïng ñoâ thò tyû leä 1/2.000: “…ñeà xuaát caùc ngöôõng khoáng cheá (neáu caàn thieát) veà maät ñoä xaây döïng vaø chieàu cao coâng trình phuø hôïp…”. Ñoái vôùi quy hoaïch chi tieát xaây döïng ñoâ thò tyû leä 1/500: “…xaùc ñònh dieän tích, maät ñoä xaây döïng vaø chieàu cao coâng trình cho töøng loâ ñaát; xaùc ñònh quy moâ caùc coâng trình ngaàm…”.
n
42
SË 69 . 2014
Q u y h oπc h &
Ngoaøi vai troø nhaèm quaûn lyù phaùt trieån khoâng gian, kieán truùc moät khu vöïc hoaëc loâ ñaát, chæ tieâu söû duïng ñaát quy hoaïch ñoâ thò coøn coù vai troø trong kieåm soaùt daân soá theo chæ tieâu saøn nhaø ôû, cuõng nhö laø cô sôû tính toaùn cho moät soá heä thoáng haï taàng kyõ thuaät. Cuï theå caùc chæ soá naøy ñöôïc quy ñònh trong QCVN01:2008 nhö sau. Heä soá söû duïng ñaát: ñöôïc neâu duy nhaát taïi QCXDVN (ñaõ heát hieäu löïc) cuøng khaùi nieäm toång dieän tích saøn xaây döïng laø: “Dieän tích saøn toaøn coâng trình khoâng bao goàm dieän tích saøn taàng haàm vaø maùi”. Quy chuaån kyõ thuaät Quoác gia veà Quy hoaïch xaây döïng (QCVN 01:2008/ BXD) thay theá khoâng ñeà caäp ñeán khaùi nieäm heä soá söû duïng ñaát vaø ñöôïc ngaàm hieåu baèng maät ñoä xaây döïng nhaân (x) vôùi chieàu cao coâng trình. Ñaây laø moät loã hoång phaùp lyù caàn sôùm khaéc phuïc, maët khaùc cuõng phaûn aùnh tö duy quaûn lyù nghieâng veà ñaát ñai trong caùc caùc ñoâ thò ôû Vieät Nam [1]. Chieàu cao vaø maät ñoä xaây döïng: QCVN01:2008 coi ñaây laø caëp chæ soá kieåm soaùt döïa treân quy moâ ñaát ñai cho noäi dung laäp vaø quaûn lyù quy hoaïch. Phaân tích ví duï veà “Quy ñònh Maät ñoä xaây döïng thuaàn (net-toâ) toái ña cuûa nhoùm nhaø dòch vuï ñoâ thò vaø nhaø söû duïng hoãn hôïp theo dieän tích loâ ñaát vaø chieàu cao coâng trình” (Baûng 2.7b - QCVN 01:2008) ñeå thaáy roõ caëp chæ soá kieåm soaùt ñöôïc quy ñoåi ra heä soá söû duïng ñaát nhö sau: Neáu choïn ôû chieàu cao 34m, khoaûng 10 taàng nhaø (*) chæ soá heä soá söû duïng ñaát töông ñöông cho caùc quy moâ ñaát ñai seõ laø: 8 laàn (3000m2); 5,1 laàn (1,0ha); 4,9 laàn (1,8ha); 4,6 laàn (≥3,5ha). Qua nghieân cöùu cho thaáy coù 4 vaán ñeà coù theå phaùt sinh treân thöïc teá, cuï theå laø: n
t ∏c gi ∂
caùc khoâng gian keát noái coù theå söû duïng chung nhö caây xanh, caûnh quan, loái ñi xuyeân… Maët khaùc, moät soá vaán ñeà, quan ñieåm mang tính heä thoáng lieân quan ñeán kieåm soaùt chæ tieâu söû duïng ñaát quy hoaïch ñoâ thò caàn ñöôïc laøm roõ, cuï theå nhö:
Kieåm soaùt maät ñoä söû duïng ñaát vaø quan ñieåm söû duïng ñaát ñai ñoâ thò tieát kieäm: Ñaát ñai laø taøi nguyeân höõu haïn, do vaäy vieäc söû duïng ñaát hieäu quaû thaùch thöùc lôùn, ñaëc bieät laø ñaát ñai ñoâ thò raát toán keùm khi ñieàu chænh do ñaõ ñöôïc ñaàu tö haï taàng. Vì theá, vieäc aùp duïng nhöõng chæ tieâu cöùng nhaéc maø khoâng xeùt ñeán noäi dung, chöùc naêng vaø vò trí cuûa döï aùn coù theå laø moät söï laõng phí veà nguoàn löïc ñaát ñai ñoâ thò. Phaùt trieån daân soá ñoâ thò vaø kieåm soaùt heä soá söû duïng ñaát: Heä soá söû duïng ñaát toái ña luoân laø muïc tieâu öu tieân trong caùc döï aùn ñaàu tö vaø phaùt trieån ñoâ thò. Tuy nhieân, phaùt trieån toái ña chæ tieâu cuõng laøm gia taêng aùp löïc daân soá cö truù vaø daân soá cô hoïc cuûa moät khu vöïc, gaây aûnh höôûng ñeán toaøn boä heä thoáng haï taàng cô sôû ñoâ thò vaø caùc döï baùo daân soá theo quy hoaïch. Laáy ví duï: QHC Haø Noäi 1998 ñöa ra muïc tieâu kieåm soaùt daân soá khu vöïc noäi thaønh cuõ (ñoâ thò lòch söû) ñeán naêm 2020 laø 0,8 vaïn ngöôøi, nhöng do quy hoaïch khoâng ñöa ra caùc cô cheá ñi keøm vaø caùc heä thoáng phaùp lyù khaùc khoâng coù söï ñoàng boä neân ñeán naêm 2008 daân soá ñaõ taêng ñeán 1,2 trieäu ngöôøi vaø coù xu höôùng tieáp tuïc taêng cao, ñaëc bieät laø daân soá cô hoïc [3].
+ Xu höôùng söû duïng toái ña chæ tieâu veà maät ñoä vaø taàng cao daãn ñeán heä soá söû duïng ñaát luoân ôû möùc toái ña vaø vöôït möùc toái ña (neáu coù söû duïng taàng ngaàm) vaø hieän töôïng “heä soá söû duïng ñaát aûo” xuaát hieän. + Maät ñoä xaây döïng toái ña treân lyù thuyeát coù theå seõ vi phaïm caùc quy ñònh veà khoaûng luøi, chæ giôùi xaây döïng… treân thöïc teá. Hình minh hoïa 1 cho thaáy vôùi quy moâ ñaát nhoû hôn 3000m2 caùc neùt ñöùt treân maët baèng laø quy moâ thöïc teá seõ ñaûm baûo quy ñònh veà khoaûng caùch toái thieåu 25m giöõa caùc coâng trình (10 taàng) vaø chæ giôùi xaây döïng toái thieåu 6m. + Xu höôùng chia nhoû oâ ñaát (khoaûng 3000m2) töø thieát keá quy hoaïch nhaèm höôûng chæ soá cao nhaát theo quy chuaån veà maät ñoä coâng trình. Maët khaùc neáu chæ quy ñònh maät ñoä caên cöù treân quy moâ ñaát ñai maø khoâng tính ñeán vò trí vaø chöùc naêng cuï theå laø coøn chöa hôïp lyù trong thöïc teá. + Kieåm soaùt maät ñoä xaây döïng taïo neân xu höôùng söû duïng toái ña dieän tích ñaát ôû taàng 1 cho caùc chöùc naêng rieâng bieät maø khoâng taïo ñöôïc
Kieåm soaùt heä soá söû duïng ñaát vaø aûnh höôûng ñeán caùc xu höôùng môùi trong thieát keá quy hoaïch, kieán truùc ñoâ thò: Caùc döï aùn ñaàu tö xaây döïng taïi ñoâ thò luoân coù xu theá höôùng ñeán nhöõng thieát keá môùi trong lónh vöïc quy hoaïch, kieán truùc, ví duï nhö kieán truùc xanh, ñoâ thò sinh thaùi... Tuy nhieân, ñeå coù nhöõng ñònh höôùng phaùt trieån mang tính ñaëc tröng cho ñoâ thò, caùc nhaø quaûn lyù hoaøn toaøn coù khaû naêng ñöa ra caùc cô cheá khuyeán khích cuï theå. Trong ñoù kieåm soaùt chaët heä soá söû duïng ñaát vaø ñoàng thôøi xaây döïng cô cheá thöôûng phuø hôïp seõ laø moät “lieàu thuoác” coù taùc ñoäng trong xu theá caûi taïo, phaùt trieån ñoâ thò vaø xaây döïng ñoâ thò môùi. Chính saùch phaùt trieån Nhaø ôû vaø kieåm soaùt heä soá söû duïng ñaát: Luaät Nhaø ôû, Ñieàu 24 quy ñònh veà nhaø ôû xaây döïng môùi trong caùc döï aùn phaùt trieån nhaø ôû taïi ñoâ thò loaïi ñaëc bieät coù toái thieåu 60% dieän tích saøn laø nhaø chung cö, ñaây seõ laø moät dieän tích saøn lôùn; Ñieàu 36 Nghò ñònh 71/2010/NÑ-CP veà tieâu chuaån thieát keá nhaø ôû xaõ hoäi ghi: “…tieâu SË 69 . 2014
43
chuaån thieát keá dieän tích saøn moãi caên hoä chung cö khoâng quaù 70m2, khoâng khoáng cheá soá taàng, chuû ñaàu tö ñöôïc ñieàu chænh taêng maät ñoä xaây döïng vaø heä soá söû duïng ñaát leân 1,5 laàn so vôùi quy chuaån xaây döïng hieän haønh…”. Ñaây laø moät ví duï veà vieäc aùp duïng heä soá söû duïng ñaát trong khuyeán khích ñaàu tö nhaø ôû xaõ hoäi ôû Vieät Nam. Phí vaø thueá töø ñaát ñai: Coù theå noùi, taát caû caùc loaïi phí, thueá ñaát ñai vaø quyeàn söû duïng taøi saûn gaén lieàn vôùi ñaát… ñeàu ñöôïc chuyeån ñoåi qua heä quy chieáu veà ñaát ñai döïa treân hai cô sôû Luaät Ñaát ñai 2013 vaø Luaät Thueá söû duïng ñaát phi noâng nghieäp. Ví duï theo Thoâng tö 76/2014/TT-BTC veà thu tieàn söû duïng ñaát ñaõ ñeà xuaát “heä soá phaân boå” tính cho töøng hoä gia ñình theo coâng thöùc: “Heä soá phaân boå = Toång dieän tích ñaát / toång dieän tích xaây döïng nhaø”. Tuy nhieân, vôùi söï hình thaønh nhaø ôû cao taàng vaø caùc coâng trình hoãn hôïp cao taàng ôû caùc ñoâ thò coù dieän tích saøn söû duïng lôùn ñang yeâu caàu söï thoáng nhaát quaûn lyù kieåm soaùt lieân ngaønh. Trong coâng taùc laäp quy hoaïch vaø quaûn lyù xaây döïng, nhieàu quoác gia ñaõ öùng duïng linh hoaït töø kieåm soaùt heä soá söû duïng ñaát vaø toång saøn xaây döïng. Cuï theå laø:
Nhaät Baûn
ÔÛ Nhaät Baûn, phöông phaùp xaùc ñònh HSSDÑ laø vaán ñeà coát loõi trong quaù trình quy hoaïch ñoâ thò. Trong ñoù, heä soá söû duïng ñaát vaø maät ñoä xaây döïng ñöôïc xeùt ñeán chöùc naêng vaø vò trí (Hình 2) [2]
Trong ñoà aùn tö vaán Nhaät Baûn thöïc hieän cho Vieät Nam taïi khu vöïc trung taâm hieän höõu thaønh phoá Hoà Chí Minh ñaõ aùp duïng phöông phaùp nghieân cöùu quy hoaïch cuûa Nhaät Baûn. Trong ñoù caùc phaân tích xaùc ñònh heä soá söû duïng ñaát trung bình cho toaøn khu vöïc laø 4, sau ñoù
44
SË 69 . 2014
döïa treân töøng tính chaát moãi khu vöïc nhoû hôn seõ cho caùc giaù trò heä soá söû duïng ñaát töông öùng nhöng ñöôïc khoáng cheá khoâng quaù 10 laàn.
Singapore
Quoác gia naøy ñem laïi caùi nhìn roõ neùt hôn veà quy hoaïch vaø quaûn lyù ñoâ thò döïa treân kieåm soaùt heä soá söû duïng ñaát vaø chieàu cao. Veà Quy hoaïch, Singapore coù ñieàu kieän laäp caùc quy hoaïch chi tieát cho toaøn boä quoác gia cuûa mình, treân ñoù, chæ soá kieåm soaùt thoáng nhaát laø heä soá söû duïng ñaát, tieáp theo laø kieåm soaùt veà chieàu cao cho moät soá khu vöïc quan troïng, khu trung taâm. Vieäc kieåm soaùt chieàu cao ñöôïc xaây döïng chuaån cho caùc khu vöïc coøn laïi, caên cöù treân cô sôû heä soá söû duïng ñaát toái ña cho pheùp. (Hình 5) Moïi chæ soá ñeàu do cô quan taùi phaùt trieån ñoâ thò Singapore - URA (Urban Redevelopment Authority) thoáng nhaát kieåm soaùt.
Singapore khoâng quy ñònh veà maät ñoä xaây döïng nhöng ñöôïc caùc quy ñònh khaùc ñieàu chænh nhö khoaûng luøi, tyû leä caây xanh, khoaûng caùch an toaøn cöùu hoûa… trong caùc höôùng daãn chi tieát. Baûn ñoà quy hoaïch Singapore do URA coâng boá döôùi ñaây quy ñònh heä soá söû duïng ñaát cho töøng khu vöïc chöùc naêng cuï theå. Trong lôùp baûn ñoà tieáp theo URA quy ñònh chieàu cao giôùi haïn cho caùc khu vöïc quan troïng Khu vöïc (*) laø caùc khu vöïc ñaëc bieät ñöôïc quy ñònh rieâng (Hình 5).
Q u y h oπc h &
t ∏c gi ∂
n Thay ñoåi quan ñieåm trong kieåm soaùt maät ñoä xaây döïng vaø taàng cao coâng trình; trong ñoù xaùc ñònh maät ñoä xaây döïng caàn phaûi döïa treân chöùc naêng, vò trí xaây döïng coâng trình trong quy hoaïch vaø coù theå ñöôïc kieåm soaùt bôûi caùc chæ giôùi xaây döïng, khoaûng caùch coâng trình, tyû leä caây xanh hoaëc caùc chæ soá khaùc. Taàng cao coâng trình coù theå ñöôïc thay ñoåi neáu vaãn ñaûm baûo toång dieän tích saøn ñöôïc pheùp hay heä soá söû duïng ñaát ñöôïc pheùp. n Xaùc ñònh heä soá söû duïng ñaát nhö laø moät chæ soá quy ñoåi ñeå kieåm soaùt chung; trong ñoù toång dieän tích saøn ñöôïc pheùp baèng dieän tích saøn xaây döïng theo quy hoaïch vaø (+) dieän tích saøn ñöôïc thöôûng (neáu coù). n Xaây döïng quy ñònh rieâng veà höôùng daãn tính toaùn dieän tích saøn xaây
döïng ñeå quaûn lyù: trong ñoù loàng gheùp caùc noäi dung khuyeán khích phaùt trieån baèng quy ñònh tính toaùn caùc chöùc naêng dieän tích saøn cuï theå.
Ñeà xuaát cô cheá thöôûng heä soá söû duïng ñaát nhaèm khuyeán khích phaùt trieån ñoâ thò theo caùc ñònh höôùng öu tieân taïi töøng khu vöïc cuï theå. Ví duï, caùc xu höôùng thieát keá môùi nhö kieán truùc xanh, ñoâ thò xanh trong quy hoaïch, kieán truùc vaø phaùt trieån khu ñoâ thò môùi ôû Vieät Nam.
n
Do tính chaát quan troïng cuûa Heä soá söû duïng ñaát, Singapore coù rieâng moät höôùng daãn [5] veà caùch tính toång dieän tích saøn (Gross Floor Area - GFA), moät chæ soá quan troïng trong tính toaùn heä soá söû duïng ñaát. Singapore söû duïng dieän tích saøn nhö moät coâng cuï ñònh höôùng cho caùc döï kieán khuyeán khích phaùt trieån cho töøng khu vöïc baèng quy ñònh moät soá dieän tích khoâng tính vaøo toång dieän tích saøn (GFA). Hình 6 cho thaáy chính saùch khuyeán khích phaùt trieån caùc khoâng gian caây xanh caûnh quan taïi taàng 1 ôû Singapore vaø hieäu quaû thöïc teá coù theå thaáy taïi Singapore hieän nay.
Myõ
Coù kinh nghieäm quaûn lyù vaø öùng duïng moät caùch linh hoaït cho vieäc chuyeån nhöôïng dieän tích saøn xaây döïng (heä soá söû duïng ñaát) trong caùc chöông trình chuyeån nhöôïng quyeàn phaùt trieån TDR (Transfer Development Rights) [5] ñöôïc thöïc hieän töø nhöõng naêm 1960 cuøng vôùi quy hoaïch thaønh phoá NewYork. Kinh nghieäm naøy cho thaáy vieäc kieåm soaùt chaët cheõ caùc dieän tích saøn xaây döïng trong ñoâ thò seõ taïo neân ñöôïc nhöõng cô cheá coù theå aùp duïng vaø ñieàu chænh caùc ñònh höôùng phaùt trieån ñoâ thò moät caùch hieäu quaû. Ví duï nhö moät thò tröôøng chuyeån ñoåi caùc dieän tích saøn taïi NewYork vôùi ñôn giaù leân ñeán 40 trieäu ñoâla cho 70.000 feet vuoâng [7]. Toùm laïi, nghieân cöùu nhaèm khaúng ñònh vai troø quan troïng cuûa heä soá söû duïng ñaát trong coâng taùc laäp quy hoaïch, quaûn lyù xaây döïng taïi caùc ñoâ thò lôùn vaø cuõng laø moät chæ soá thoáng nhaát quan troïng trong töông lai quaûn lyù phaùt trieån ñoâ thò ôû Vieät Nam. Cuï theå nhaèm xaùc ñònh 5 muïc tieâu cô baûn sau:
Thay ñoåi quan ñieåm töø kieåm soaùt ñaát ñai ñoâ thò sang kieåm soaùt toång saøn xaây döïng taïi ñoâ thò: Cuï theå laø öu tieân kieåm soaùt caëp chæ soá “heä soá söû duïng ñaát vaø taàng cao” trong laäp quy hoaïch vaø quaûn lyù ñoâ thò ôû Vieät Nam.
n
Kieán nghò quaûn lyù chaët cheõ toång saøn xaây döïng thöïc teá ñeå giaûi quyeát caùc baøi toaùn döï baùo phaùt trieån ñoâ thò nhö phaùt trieån daân soá, caùc chöùc naêng coâng coäng, söï ñaùp öùng cuûa heä thoáng haï taàng xaõ hoäi, haï taàng kyõ thuaät vaø phí phaùt trieån ñoâ thò.
n
* NCS.ThS, Giaûng vieân, Khoa Quy hoaïch Ñoâ thò Noâng thoân, ÑH Kieán truùc Haø Noäi Taøi lieäu tham khaûo: 1. GS.TSKH. Ñaëng Huøng Voõ, Thueá ñaát - coâng cuï thoâng minh ñeå quaûn lyù ñaát ñai – nguoàn: Tuoåi treû - http://diaoc.tuoitre.vn 2. Shigehisa Matsumura, Xaùc ñònh heä soá söû duïng ñaát toái öu theo kinh nghieäm quy hoaïch ñoâ thò Nhaät Baûn - Vieän nghieân cöùu Nikken Sekkei, Nhaät Baûn - Taïp Chí Kieán Truùc Vieät Nam soá 4/2013 3. Ñaøo Ngoïc Nghieâm (2014), 60 naêm quy hoaïch – quaûn lyù ñoâ thò – Chuyeân ñeà baøi giaûng, Vieän nghieân cöùu phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi Haø Noäi. 4. KS. Lyù Vaên Vinh, Traùch nhieäm vaø nhöõng lôïi ích coù ñöôïc töø quy hoaïch vôùi xaây döïng cô sôû haï taàng ñoâ thò - Vieän Kieán truùc Quoác gia / Boä Xaây döïng - Taïp chí Kieán truùc Vieät Nam soá 5/2014. 5. Arthur C. Nelson, Rick Pruetz and Doug Woodruff (2012),– Soå tay TDR, thieát keá vaø thöïc hieän caùc chöông trình chuyeån nhöôïng quyeàn phaùt trieån (TDR Handbook Designing and implementing Transfer of development rights programs), Island Press. 6. Phaïm Syõ Lieâm (2013), Naâng cao hieäu quaû quaûn lyù phaùt trieån ñoâ thò theo quy hoaïch – Hoäi thaûo Quaûn lyù xaây döïng ñoâ thò theo quy hoaïch – Vieän nghieân cöùu ñoâ thò vaø phaùt trieån haï taàng, Toång Hoäi Xaây döïng Vieät Nam. 7. Cuoäc ñua lôùn veà khoaûng khoâng - The Great Air Race, The New York Times - http://www.nytimes.com/ 8. Soå tay veà toång dieän tích saøn xaây döïng (Handbook on Gross Floor Area), thaùng 3 naêm 2011 - http://www.ura.gov.sg/ 9. CV soá 97/BXD-KHCN cuûa Vuï KHCN Boä Xaây döïng v/v: Traû lôøi veà caùch tính heä soá söû duïng ñaát 10. CV soá 465/BXD-KHCN cuûa Vuï KHCN Boä Xaây döïng ngaøy 27/10/2009 V/v: Xaùc ñònh toång dieän tích saøn xaây döïng 11. CV soá 2025/BXD-KTXD cuûa Vuï KTXD Boä Xaây Döïng ngaøy 29/11/2011 V/v: Dieän tích saøn xaây döïng coâng trình. 12. Quyeát ñònh 3457/QÑ-UBND naêm 2013 pheâ duyeät Quy cheá quaûn lyù khoâng gian, kieán truùc caûnh quan ñoâ thò Khu trung taâm hieän höõu thaønh phoá Hoà Chí Minh (930ha)
SË 69 . 2014
45
Söï caàn thieát cuûa coâng taùc xaây döïng
BOÄ TIEÂU CHÍ Phaùt trieån beàn vöõng cho khu ñoâ thò môùi taïi Vieät Nam ThS. Nguyeãn Vaên Cöôøng *
QUY HOAÏCH
& TAÙC GIAÛ
46
SË 69 . 2014
T
urning to the 21st century, sustainable development has become the first and foremost target of all nations, cities, urban residential areas. This is a development progress which synchronizes different urban sectors according to a common frame and orientation of sustainable development. In addition to high-tech areas, modern multifunctional centers, urban development in Vietnam is clearly shown through the development of urban residential zones which are called “new towns”. The assessment of the level of sustainable development of urban areas can not be ignored in evaluating the new towns. However, at present, there are only the criteria of sustainable development for the whole city and individual buildings. Gap of criteria for new towns needs to be filled.
Q u y h oπc h &
t ∏c gi ∂
development), caùc nhaø nghieân cöùu ñoâ thò cuõng aùp duïng tö töôûng naøy vaøo lónh vöïc PTÑT. Phaùt trieån beàn vöõng (PTBV), theo UÛy ban theá giôùi veà moâi tröôøng vaø Phaùt trieån (WCED) trong baùo caùo chung “Töông lai cuûa chuùng ta” naêm 1987, chính laø “Phaùt trieån nhaèm thoûa maõn nhu caàu cuûa theá heä hieän taïi maø khoâng laøm toån haïi ñeán khaû naêng thoûa maõn nhu caàu cuûa caùc theá heä mai sau” - (Development that meets the need of the present without compromising the ability of future generations to meet their own needs). PTBV ñöôïc theå hieän ôû caû 3 lónh vöïc: kinh teá - xaõ hoäi - moâi tröôøng. Böôùc sang theá kyû 21, PTBV trôû thaønh muïc tieâu haøng ñaàu cho taát caû caùc quoác gia, caùc thaønh phoá, ñeán töøng caùc khu ôû ñoâ thò cuõng nhö moïi cö daân. Ñaây laø moät quaù trình phaùt trieån ñoàng boä nhieàu lónh vöïc khaùc nhau trong ñoâ thò theo moät khuoân khoå vaø ñònh höôùng thoáng nhaát chung veà PTBV. Caùc lyù luaän veà PTÑTBV coù theå ñöôïc aùp duïng cho taát caû caùc loaïi hình chöùc naêng ñaát ñai trong ñoâ thò, bao goàm caû caùc khu ñoâ thò môùi (KÑTM). Theo Töø ñieån English Language (Fourth Edition, 2009), khaùi nieäm KÑTM treân theá giôùi ñöôïc dieãn giaûi nhö sau: “Ñoâ thò môùi” (A new town), khu daân cö quy hoaïch (planned commnunity) hoaëc thaønh phoá quy hoaïch (planned city) laø nhöõng thaønh phoá, thò traán, hoaëc khu daân cö coù quy hoaïch vaø söï phaùt trieån cuûa noù tuaân thuû theo nhöõng gì ñeà xuaát trong quy hoaïch”.
Phaùt trieån beàn vöõng ñoâ thò vaø khu ñoâ thò môùi
Beân caïnh söï soáng vaø nguoàn taøi nguyeân quyù baùu maø töï nhieân ñaõ ban phaùt, trong lòch söû phaùt trieån nhaân loaïi, con ngöôøi cuõng ñaõ taïo ra nhöõng thaønh töïu vó ñaïi ñeå ñaûm baûo cho söï toàn taïi vaø phaùt trieån laâu daøi cuûa mình. Moät trong nhöõng saûn phaåm ñoù laø ñoâ thò - nôi sinh soáng vaø laøm vieäc, caùi noâi chöùa ñöïng söï toàn taïi vaø phaùt trieån cuûa con ngöôøi qua nhieàu theá kyû, nhieàu thôøi ñaïi. Caùc ñoâ thò treân theá giôùi cuõng nhö Vieät Nam ñaõ chöùa trong mình haøng ngaøn naêm tuoåi, song haønh cuøng söï phaùt trieån cuûa xaõ hoäi loaøi ngöôøi. Theo thoáng keâ, tính ñeán 01/04/2009 (Toång ñieàu tra daân soá vaø nhaø ôû toaøn quoác) daân soá ñoâ thò Vieät Nam ñaït 29,63% toång daân soá, taêng 6% so vôùi thôøi ñieåm 10 naêm tröôùc. Trong quaù trình ñoâ thò hoùa, nhieàu vaán ñeà ñaõ naûy sinh veà moâi tröôøng, daân soá, chaát löôïng soáng, bieán ñoåi khí haäu... ñaåy cao thaønh söï “khuûng hoaûng ñoâ thò”. Ñieàu ñoù ñaët ra vaán ñeà caàn phaûi xem xeùt, nghieân cöùu phaùt hieän ra xu höôùng phaùt trieån cuûa ñoâ thò trong töông lai. Caàn coù moät ñöôøng loái phaùt trieån thoâng minh, linh hoaït, meàm deûo, gaén caùc tieán boä khoa hoïc coâng ngheä vôùi phaùt trieån ñoâ thò (PTÑT). Trong traøo löu vaø xu höôùng cuûa tö töôûng phaùt trieån beàn vöõng (sustainable
Xeùt ñeán ñaëc thuø rieâng KÑTM so vôùi caùc khu chöùc naêng khaùc trong ñoâ thò, KÑTM laø khu ña naêng coù chöùc naêng ôû, nghæ ngôi, thö giaõn cho cö daân, goàm nhaø ôû vaø caùc coâng trình haï taàng: dòch vuï thöông maïi, nhaø treû maãu giaùo, cô sôû khaùm chöõa beänh,... laø moät boä phaän quan troïng trong cô caáu chung cuûa thaønh phoá. Neáu ví thaønh phoá nhö moät caên nhaø thì khu ôû ñoâ thò chính laø phoøng nguû - moät trong nhöõng caên phoøng giöõ vò trí quan troïng trong ngoâi nhaø vôùi chöùc naêng thö giaõn, nghæ ngôi, ñeå laáy laïi söùc khoûe sau caû ngaøy laøm vieäc caêng thaúng – töùc taùi saûn xuaát söùc lao ñoäng. PTBV trong ñoâ thò laø moät noäi haøm phöùc taïp vôùi nhieàu thaønh phaàn caáu thaønh. Moái lieân heä giöõa caùc quan heä naøy ñoøi hoûi trong caû quaù trình xaùc laäp moät heä thoáng ñaùnh giaù vaø chöùng thöïc roõ raøng, laáy phöông thöùc ñònh löôïng ñeå kieåm tra hieäu quaû ñaït ñöôïc muïc tieâu sinh thaùi, duøng nhöõng chæ tieâu nhaát ñònh ñeå so saùnh möùc ñoä thöïc hieän tính naêng moâi tröôøng mong muoán. Ñoù chính laø caùc boä tieâu chí. Theo ñònh nghóa Wikipedia: “Tieâu chí laø tính chaát, daáu hieäu ñeå döïa vaøo maø phaân bieät moät vaät, moät khaùi nieäm, ñeå pheâ phaùn ñaùnh giaù”, “laø cô sôû cuûa moät pheâ phaùn”. Heä thoáng ñaùnh giaù khoâng nhöõng chæ ñaïo thöïc tieãn kieåm nghieäm tính beàn vöõng, maø ñoàng thôøi cuõng ñöa ra thò tröôøng nhöõng quy ñònh, thuùc ñaåy nghieân cöùu nhieàu hôn caùc yeáu toá moâi tröôøng trong quaù trình thieát keá, vaän haønh, quaûn lyù vaø baûo veä ñoâ thò.
Hieän traïng heä thoáng tieâu chí ñaùnh giaù PTBV trong ñoâ thò Tieâu chí ñaùnh giaù tính beàn vöõng cho töøng coâng trình rieâng leû vaø cho toaøn ñoâ thò SË 69 . 2014
47
Q u y h oπc h &
Veà ñaùnh giaù tieâu chí beàn vöõng cho rieâng töøng coâng trình kieán truùc, tröôùc heát phaûi nhaéc ñeán Boä tieâu chuaån LEED (Leadership in Energy and Environmental Design) cuûa Hoa Kyø do Hoäi ñoàng Coâng trình Xanh Myõ (USGBC) ñeà xuaát töø naêm 1998. Cho ñeán nay LEED ñöôïc coi laø heä thoáng coù uy tín vaø coù aûnh höôûng nhaát treân theá giôùi. Tieâu chuaån ñaùnh giaù xanh cuûa nhieàu nöôùc khaùc cuõng ñaõ tham khaûo tôùi caùc heä thoáng ñaùnh giaù LEED nhö GREEN STAR (UÙc); BREEAM (Anh), EEWH (Ñaøi Loan)… döïa treân ñieàu kieän kinh teá vaø khí haäu cuõng nhö theå cheá cuûa rieâng töøng quoác gia. Taïi Vieät Nam, coù theå keå ñeán nghieân cöùu “Kieán truùc beàn vöõng: Kieán truùc theá kyû XXI” - Phaïm Ñöùc Nguyeân (2008), NXB KHKT; caùc ñeà taøi NCKH cuûa Vieän Kieán truùc, Quy hoaïch Ñoâ thò vaø Noâng thoân; Hoäi Kieán truùc sö Vieät Nam, Hoäi Moâi tröôøng Xaây döïng Vieät Nam “Xaây döïng tieâu chí ñaùnh giaù coâng trình beàn vöõng” (2012), Boä Coâng cuï LOTUS cuûa Hoäi ñoàng Coâng trình xanh Vieät Nam VGBC. Nhö chuùng ta ñaõ bieát, coâng trình kieán truùc coù theå ñöôïc coi nhö moät teá baøo, caáu thaønh neân moät cô theå lôùn vaø soáng ñoäng laø khu ôû ñoâ thò vaø toaøn ñoâ thò. Do ñoù, nhöõng nghieân cöùu naøy coù theå coi laø höõu ích vaø quan troïng cho vieäc nghieân cöùu ôû moät taàng baäc cao hôn laø veà tính “xanh” cho toaøn KÑT cuõng nhö toaøn boä ñoâ thò hieän höõu. Daønh cho PTBV toaøn ñoâ thò, caùc quoác gia ñeàu ñaõ coù nhöõng boä tieâu chí ñaùnh giaù. ÔÛ Anh, ñeà aùn Local Agenda 21 ñöôïc Chính phuû khôûi xöôùng töø naêm 1997 ñöôïc xaây döïng treân caùc nguyeân taéc cuûa PTBV ñaõ mang laïi moät soá keát quaû tích cöïc. Töø naêm 2007, “Dieãn ñaøn cho töông lai”, moät toå chöùc phi chính phuû taïi Anh ñaõ tieán haønh ñaùnh giaù möùc ñoä beàn vöõng cuûa caùc thaønh phoá taïi Anh theo ñònh kyø haøng naêm. Caùc ñaùnh giaù söû duïng 13 tieâu chí ñaùnh giaù thuoäc 3 nhoùm: taùc ñoäng moâi tröôøng, chaát löôïng cuoäc soáng, thích öùng vôùi töông lai. Taïi Myõ, chính quyeàn caùc thaønh phoá coù chöùc naêng töông ñoái ñoäc laäp vôùi Chính phuû vaø hoï thöôøng xaây döïng caùc chieán löôïc cuõng nhö tieâu chí ñaùnh giaù rieâng. Moät moâ hình ñaùng chuù yù laø thaønh phoá Minneapolis, tieåu bang Minnesota. Töø naêm 2003, chính quyeàn thaønh phoá naøy thoâng qua nghò quyeát veà keá hoaïch phaùt trieån thaønh phoá beàn vöõng vaø söû duïng chuùng trong vieäc ra quyeát ñònh cuûa chính quyeàn. Caùc tieâu chí PTBV Minneapolis ñöôïc xaây döïng vaø söûa ñoåi qua caùc naêm, ñöôïc chia thaønh 3 nhoùm chính: söùc khoûe cuoäc soáng, taùc ñoäng moâi tröôøng, sinh toàn cuûa coäng ñoàng. Vieäc xaây döïng tieâu chí gaén lieàn vôùi nhu caàu vaø tình hình thöïc teá ñòa phöông, traûi qua quaù trình tham vaán, khaûo saùt kyõ löôõng. Chính quyeàn thaønh phoá luoân luoân xem xeùt ñeå söûa ñoåi, boå sung, thay theá tieâu chí theo töøng naêm. Trong nhöõng naêm qua, Vieät Nam ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng keát quaû tích cöïc trong vieäc PTÑT gaén lieàn vôùi taêng tröôûng kinh teá vaø naâng cao chaát löôïng soáng. Tuy ñònh höôùng veà PTBV ñaõ ñöôïc trieån khai taïi Vieät Nam ñaõ hôn 10 naêm, nhöng thöïc teá PTÑT theo höôùng PTBV môùi ñang ôû giai ñoaïn ñaàu, ñoøi hoûi phaûi coù söï haønh ñoäng maïnh meõ hôn cuûa caùc caáp, caùc ngaønh, cuûa toaøn xaõ hoäi. Trong lónh vöïc nghieân cöùu, phaûi nhaéc ñeán döï aùn “Tieâu chí, chæ tieâu vaø chæ soá PTBVÑT cuûa Vieät Nam” cuûa Vieän Quy hoaïch Ñoâ thò - Noâng thoân
48
SË 69 . 2014
t ∏c gi ∂
- Boä Xaây döïng (2005) trong döï aùn VIE-01-021 trieån khai Chöông trình nghò söï 21 (Agenda 21) cuûa Chính phuû. Döï aùn ñaõ ñöa ra khaùi nieäm cho PTÑTBV ñöôïc hieåu nhö laø moái quan heä höõu cô, maät thieát giöõa: (1) Kinh teá ñoâ thò; (2) Vaên hoùa xaõ hoäi ñoâ thò; (3) Moâi tröôøng - Sinh thaùi ñoâ thò; (4) Cô sôû haï taàng ñoâ thò vaø (5) Quaûn lyù ñoâ thò. PTÑTBV ñöôïc döïa treân moät heä thoáng nhoùm caùc tieâu chí (Criteria) trong ñoù coù raát nhieàu tieåu tieâu chí (Sub - criteria) cuï theå khaùc. Trong döï aùn, 10 nhoùm tieâu chí beàn vöõng trong quaù trình ÑTH ñaõ ñöôïc ñeà xuaát. Ñoù laø nhöõng neàn moùng böôùc ñaàu quan troïng cho vieäc nghieân cöùu PTBVÑT taïi Vieät Nam. 2.2. Tieâu chí ñaùnh giaù PTBV cho rieâng KÑTM Khoâng nhö caùc nghieân cöùu cho coâng trình cuõng nhö cho toaøn ñoâ thò, nhöõng nghieân cöùu hieän nay veà PTBV KÑTM treân theá giôùi coøn chöa ñöôïc quan taâm ñuùng möùc xöùng ñaùng vôùi taàm quan troïng cuûa noù, vôùi tö caùch nhö laø moät ñôn vò teá baøo cho cô theå ñoâ thò lôùn. Maëc duø treân thöïc teá, nhieàu ñôn vò ôû môùi ñaõ ñöôïc thieát keá vôùi muïc ñích mong muoán haøi hoøa vôùi moâi tröôøng, nhöng heä thoáng lyù luaän veà PTBV KÑTM coøn chöa hoaøn chænh. Trong soá caùc taùc phaåm ñeà caäp ñeán PTBV khu ôû, coù theå keå ñeán “Designing a Sustainable and Affordable Neighborhood in Boulder, Colorado” (Thieát keá ñôn vò ôû xoùm gieàng beàn vöõng vôùi giaù caû hôïp lyù ôû Boulder, Colorado) cuûa David Wann, trong ñoù taùc giaû trình baøy moät soá khu ôû cuï theå taïi vuøng naøy vaø ñöa ra moät soá nguyeân lyù cho vieäc thieát keá khu ôû theo xu höôùng PTBV. Tuy nhieân, naëng veà ñeà caäp tieát kieäm naêng löôïng cho caùc nhaø ôû rieâng leû. Tuy vaäy, nhö moät tín hieäu ñaùng möøng, naêm 2009, Hoäi ñoàng Coâng trình Xanh Hoa Kyø (USGBC) - voán noåi tieáng vôùi nhöõng Tieâu chuaån LEED cho vieäc ñaùnh giaù tính beàn vöõng cuûa caùc coâng trình - ñaõ laäp vaø coâng boá moät chöông trình thí ñieåm ñaùnh giaù tính beàn vöõng cuûa khu phoá vaø coäng ñoàng ôû mang teân “LEED for Neighbourhoods Development” (LEED ND), vôùi muïc tieâu “laäp keá hoaïch vaø höôùng daãn thieát keá cho caùc döï aùn “quy hoaïch ñôn vò ôû xoùm gieàng” nhaèm phaùt trieån beàn vöõng”. LEED ND ñöôïc phaùt trieån nhö moät söï hôïp taùc giöõa Hoäi ñoàng Coâng trình Xanh Myõ USGBC. Hoäi ñoàng Ñoâ thò môùi (Congress for New Urbanism) vaø Hoäi ñoàng Baûo veä taøi nguyeân thieân nhieân (Natural Resource Defence Council) Hoa Kyø. LEED ND tích hôïp caùc nguyeân taéc cuûa söï phaùt trieån ñoâ thò thoâng minh vôùi caùc noäi dung cuï theå: 1/ Thuùc ñaåy ñi boä; 2/ Coäng ñoàng beàn vöõng coù toå chöùc laøm giaûm söï môû roäng ñoâ thò traøn lan; 3/ Giaûm söï phuï thuoäc oâ toâ; 4/ Cung caáp nhaø ôû gaàn nôi laøm vieäc vaø ñieåm dòch vuï; vaø 5/ Moâi tröôøng trong laønh toát cho söùc khoûe cö daân. Taïi Vieät Nam, caùc nghieân cöùu veà PTBV cho rieâng KÑTM hieän coøn raát haïn cheá vaø môùi chæ ñöôïc ñeà caäp raûi raùc chöa thaønh heä thoáng ôû moät soá taùc phaåm veà PTÑT, thieát keá quy hoaïch ñôn vò ôû. Trong taùc phaåm “Quy hoaïch xaây döïng ñôn vò ôû”, Phaïm Huøng Cöôøng chuû bieân, NXB Xaây döïng 2006, moät soá lyù luaän veà ñôn vò ôû sinh thaùi baét ñaàu ñöôïc trình baøy treân tính beàn vöõng cuûa coäng ñoàng cö truù, söï tieát kieäm naêng löôïng, taøi nguyeân cuõng nhö söï caân baèng cuûa caùc hoaït ñoäng con ngöôøi. Taùc phaåm cuõng khaúng ñònh ñaây laø vaán ñeà coù tính thôøi söï, caàn coù nhöõng nghieân cöùu saâu saéc vaø cuï theå hôn.
Hình 1: “Khoaûng troáng” veà lyù thuyeát PTBV trong lyù thuyeát xaây döïng PTÑT (Nguoàn: taùc giaû)
“Quy hoaïch ñôn vò ôû beàn vöõng” - NXB Xaây döïng 2010 laø nghieân cöùu cuûa Nguyeãn Cao Laõnh khaúng ñònh söï thaønh coâng cuûa ñôn vò ôû hieän nay beân caïnh caùc “giaù trò truyeàn thoáng” phaûi laø caùc “giaù trò beàn vöõng”. Taùc phaåm ñaõ ñöa ra moät soá quan ñieåm coù giaù trò veà cô caáu vaø chöùc naêng cuûa “ñôn vò ôû beàn vöõng”, tuy nhieân tính keát noái vaø vò theá so vôùi khu vöïc laân caän thì chöa ñöôïc ñeà caäp vaø phaân tích roõ. ÔÛ Vieät Nam, chöa coù moät boä chæ tieâu naøo ñaùnh giaù tính beàn vöõng cuûa rieâng KÑTM moät caùch chính thöùc. Veà ñaùnh giaù KÑTM noùi chung, naêm 2008, Boä Xaây döïng ñaõ ban haønh Thoâng tö soá 15/2008/TT-BXD ngaøy 17/6/2008 veà vieäc “Ñaùnh giaù, coâng nhaän KÑT kieåu maãu ôû Vieät Nam”. Theo ñoù, coù 6 tieâu chí cô baûn lieân quan ñeán phaùp luaät, haï taàng, kieán truùc, xaây döïng vaø baûo trì, moâi tröôøng vaø vaên hoùa, cuøng caùc lôïi ích coâng coäng. Veà thöïc chaát, heä thoáng chæ tieâu theo thoâng tö naøy môùi chæ aùp duïng cho caùc KÑT ñöôïc goïi laø “kieåu maãu” - voán laø moät khaùi nieäm khoâng coù trong caùc vaên baûn phaùp luaät chính thöùc. Caùc tieâu chí ñöa ra coøn sô löôïc, moät soá truøng vôùi Quy chuaån Xaây döïng Vieät Nam, coøn mang naëng tính mieâu taû maø chöa coù nhöõng caùch “ño” cuï theå, do ñoù tính öùng duïng ñi vaøo thöïc teá chöa cao vaø coøn gaây nhieàu tranh caõi.
moät heä thoáng ñaày ñuû vaø hoaøn chænh cho söï phaùt trieån beàn vöõng cuûa caùc thaønh phoá Vieät Nam.
Keát luaän
Töø tình hình toång quan xaây döïng boä chæ tieâu PTBV cho ñoâ thò treân theá giôùi, taùc giaû thaáy raèng vieäc ñeà xuaát boä chæ tieâu PTBV cho KÑTM taïi Vieät Nam laø raát caàn thieát vaø kieán nghò boä chæ tieâu naøy neân ñöôïc xaây döïng theo caùc quan ñieåm sau: n Baùm saùt ñònh nghóa veà khaùi nieäm PTBV ñaõ ñöôïc ban haønh vaø thöøa nhaän roäng raõi treân theá giôùi, beân caïnh ñoù, vieäc xaùc ñònh töøng tieâu chí PTBV KÑTM caàn ñöôïc löïa choïn phuø hôïp vôùi ñieàu kieän KT-XH vaø moâi tröôøng, theå cheá cuûa Vieät Nam vaø thoâng leä quoác teá. n Caùc tieâu chí seõ ñöôïc trieån khai döïa treân quan ñieåm ngöôøi daân laø trung taâm cho PTBV, bôûi vì hôn baát cöù moät khu chöùc naêng trong ñoâ thò naøo khaùc, KÑTM laø khoâng gian daønh cho nhu caàu ôû vaø sinh hoaït haøng ngaøy cuûa ngöôøi daân.
Toùm laïi, vieäc nghieân cöùu veà PTBV KÑTM taïi Haø Noäi cuõng nhö Vieät Nam vaø ñi keøm noù laø xaây döïng boä tieâu chí ñaùnh giaù tính beàn vöõng laø moät vaán ñeà caàn thieát nhaèm laáp moät “loã hoång” giöõa lyù thuyeát vaø thöïc teá PTBV caùc KÑTM taïi caùc ñoâ thò ôû Vieät Nam.
Söï thieáu huït cuûa heä thoáng caùc boä tieâu chí ñaùnh giaù
* Giaùm ñoác Ban Quy hoaïch xaây döïng vaø Moâi tröôøng Khu Coâng ngheä cao Hoøa Laïc.
“Loã hoång” hay “khoaûng troáng” treân chính laø noäi dung maø chuùng ta seõ phaûi tieáp tuïc nghieân cöùu ñeå “laáp ñaày” söï thieáu huït ñoù, nhaèm taïo neân
TaøI lieäu tham khaûo 1. QÑ 432/ QÑ-TTg ngaøy 12/4/2012 cuûa Thuû töôùng Chính phuû pheâ duyeät “Chieán löôïc Phaùt trieån beàn vöõng Vieät Nam giai ñoaïn 2011-2020”. 2. Quyeát ñònh soá 445/QÑ-TTg, ngaøy 07/4/2009 cuûa Thuû töôùng Chính phuû pheâ duyeät “Ñieàu chænh ñònh höôùng quy hoaïch toång theå phaùt trieån heä thoáng ñoâ thò Vieät Nam ñeán naêm 2025 vaø taàm nhìn ñeán naêm 2050”. 3. Vieän Quy hoaïch Ñoâ thò vaø Noâng thoân - Boä Xaây döïng – “Quy hoaïch xaây döïng beàn vöõng ñoâ thò Vieät Nam” (thuoäc Döï aùn VIE/01/021/Döï aùn thí ñieåm), 2004. 4. Nguyeãn Cao Laõnh – “Quy hoaïch ñôn vò ôû beàn vöõng” – NXB Xaây döïng, 2010.
Nhö vaäy, beân caïnh söï töông ñoái hoaøn chænh cuûa vieäc ñaùnh giaù tính beàn vöõng cuûa caùc toøa nhaø rieâng leû - cuï theå laø, ñaõ coù ñaày ñuû caùc tieâu chí ñaùnh giaù tính “xanh”, ñoàng nghóa vôùi tính beàn vöõng cuûa töøng caù theå ngoâi nhaø (building) - xeùt veà maët caáu truùc taàng baäc cuûa moät ñoâ thò töø vi moâ ñeán vó moâ, chuùng ta thaáy roõ raøng coù moät “khoaûng troáng” trong vieäc ñaùnh giaù caùc tieâu chí töø ñôn leû ñeán toång theå trong caáu truùc ñoâ thò theo quy taéc: ngoâi nhaø → khu ôû → toaøn ñoâ thò (Hình 1).
SË 69 . 2014
49
Ngaäp uùng
vaø quy hoaïch phaùt trieån ñoâ thò thaønh phoá Hoà Chí Minh FLOODING PLANNING AND URBAN DEVELOPMENT IN HO CHI MINH CITY
QUY HOAÏCH
& TAÙC GIAÛ
Hoaøng Tuøng
Ho Chi Minh City is a special metropolitan in term of economy, culture, education, science and technology, international transport hubs, industrial centers, multi-disciplinary services of the region and country. However, the city is located in areas which are seriously affected by climate change. City is threatened by the extreme climate phenomena such as fluctuations in rainfall, temperature increasing and high tide due to the impact of climate change. Nearly 60% of the city is low-lying wetlands, with interlacing network of rivers (main rivers 7,880km) and about 33,500ha water surface. There are approximately 1.5 million inhabitants in low-lying areas. There are some main causes of flooding: (1) heavy rains; (2) river water levels are rising in high tide; (3) water discharge flow from the upper reservoirs; (4) inadequate urban infrastructure; (5) high concrete coverage; (6) land subsidence; (7) water surface has been filled for urban sprawl; (8) irrational residential planning and development; (9) inappropriate city inhabitant behaviors. Ho Chi Minh City Government has conducted different projects which are expected to reduce the flooding problem in the city. There are some effective and successful results, such as Nhieu Loc Thi Nghe and Tau Hu Ben Nghe canal revitalization from stuck, spoilt canals with slums in both banks. Despite the flooding problem solving has archived some success; this difficult work still requires the coordination of different solutions and the participation of all share holders from government, business sectors and every citizens. Reservoirs investments are effective solution for flooding control and prevention. There are some potential methods, such as: develop database system based on evaluating the integration of natural elements and the current the drainage plan map, propose the reservoirs planning for the city; find the subsidies to encourage all economic sectors to invest on reservoirs; issue the city regulations to control storm water, build reservoirs in new urban development projects and implemente technical solutions for increasing irrigation process.
T
haønh phoá Hoà Chí Minh laø ñoâ thò ñaëc bieät, trung taâm lôùn veà kinh teá, vaên hoùa, giaùo duïc ñaøo taïo, khoa hoïc coâng ngheä, ñaàu moái giao thoâng quoác teá, trung taâm coâng nghieäp, dòch vuï ña lónh vöïc cuûa khu vöïc vaø caû nöôùc. Ñieàu chænh Quy hoaïch chung Thaønh phoá ñeán naêm 2025 ñöôïc Thuû töôùng Chính phuû pheâ duyeät theo Quyeát ñònh soá 24/QÑ-TTg ngaøy
50
SË 69 . 2014
Qu y h oπc h &
06/01/2010, laø cô sôû phaùp lyù ñeå Thaønh phoá toå chöùc trieån khai caùc chöông trình vaø döï aùn ñaàu tö xaây döïng theo höôùng gaén keát chaët cheõ vôùi vuøng kinh teá troïng ñieåm phía Nam, haøi hoøa giöõa xaây döïng môùi vaø caûi taïo chænh trang, giöõa phaùt trieån khoâng gian ñoâ thò, haï taàng kyõ thuaät vaø xaõ hoäi, phaùt trieån thaønh phoá hieän ñaïi, baûn saéc vaø phaùt huy theá maïnh ñaëc thuø soâng nöôùc. TPHCM naèm trong khu vöïc deã bò taùc ñoäng cuûa bieán ñoåi khí haäu (BÑKH). Thaønh phoá coù nguy cô höùng chòu nhöõng hieän töôïng khí haäu cöïc trò. Nhöõng bieán ñoäng veà möa, nhieät ñoä, möïc nöôùc trieàu do taùc ñoäng cuûa BÑKH seõ gaây ra nhöõng thay ñoåi veà cheá ñoä thuûy vaên vaø gia taêng khaû naêng xaûy ra nhöõng traän baõo nghieâm troïng vaø ngaäp luït do trieàu cöôøng. Gaàn 60% dieän tích TPHCM laø vuøng ñaát truõng thaáp, vôùi maïng löôùi soâng raïch chaèng chòt (7.880km soâng raïch chính), khoaûng 33.500ha dieän tích maët nöôùc. Taïi khu vöïc truõng thaáp coù khoaûng gaàn 1,5 trieäu ngöôøi daân ñang sinh soáng. Ñaây cuõng laø nhöõng vuøng döï tröõ phaùt trieån khu daân cö, du lòch, ñoâ thò quan troïng trong töông lai.
yù thöùc trong vieäc baûo veä vaø giöõ gìn heä thoáng thoaùt nöôùc nhö xaû raùc, buøn caùt böøa baõi vaøo coáng, töï yù ngaên kín caùc cöûa thu nöôùc taïi caùc hoá ga. Caùc giaûi phaùp choáng ngaäp ñang thöïc hieän Döï aùn Quy hoaïch thuûy lôïi choáng ngaäp uùng khu vöïc TPHCM vaø ñaõ ñöôïc Thuû töôùng Chính phuû pheâ duyeät naêm 2008 theo Quyeát ñònh soá 1547/QÑ-TTg. Phöông aùn quy hoaïch thuûy lôïi choáng ngaäp uùng phaân chia khu vöïc TPHCM thaønh 3 vuøng kieåm soaùt nöôùc nhö sau:
t ∏c gi ∂
caûnh quan ñoâ thò doïc bôø keânh töøng ñöôïc goïi laø doøng keânh oâ nhieãm nhaát Saøi Goøn. Baây giôø keânh Nhieâu Loäc -Thò Ngheø baây giôø khoâng chæ phuïc vuï caûi taïo ñoâ thò, naâng cao ñôøi soáng cuûa ngöôøi daân, giaûm ngaäp nöôùc, giaûm bôùt uøn taéc giao thoâng treân caùc tuyeán ñöôøng nhö Leâ Vaên Syõ, Caùch Maïng Thaùng Taùm, Nam Kyø Khôûi Nghóa… maø coøn laø nôi phuïc vuï nhu caàu thö giaõn, giaûi trí cuûa ngöôøi daân Thaønh phoá. Döï aùn caûi thieän moâi tröôøng nöôùc (löu vöïc Taøu Huû - Beán Ngheù – Ñoâi – Teû) vaø Ñaïi loä Ñoâng-Taây ñaõ goùp phaàn caûi thieän moâi tröôøng, giaûm uøn taéc giao thoâng, naâng cao coâng taùc giaûm ngaäp uùng treân moät löu vöïc coù dieän tích 2.150,7ha thuoäc caùc quaän 1, 3, 4, 5, 6, 8, 10, 11, Taân Bình vaø huyeän Bình Chaùnh.
Keânh Nhieâu Loäc – Thò Ngheø sau khi caûi taïo (AÛnh: Cao Thaêng)
- Vuøng I: Goàm toaøn boä khu vöïc bôø höõu soâng Saøi Goøn - Nhaø Beø. - Vuøng II: Khu vöïc ngaõ 3 soâng Saøi Goøn – Ñoàng Nai. - Vuøng III: Khu vöïc bôø taû soâng Nhaø Beø Soaøi Raïp.
Nguyeân nhaân gaây ngaäp: (1) do möa lôùn taïo ra doøng chaûy traøn vöôït quaù khaû naêng thoaùt nöôùc cuûa heä thoáng coáng raõnh; (2) do möïc nöôùc trong heä thoáng soâng raïch lieân tuïc gia taêng trong thôøi gian vöøa qua; (3) do gia taêng löu löôïng xaû luõ töø caùc hoà chöùa thöôïng löu; (4) do cô sôû haï taàng khoâng theo kòp vôùi toác ñoä ñoâ thò hoùa quaù nhanh; (5) do beâ toâng hoùa daãn ñeán gia taêng doøng chaûy maët; (6) do cao trình maët ñaát bò luùn; (7) do caùc ao hoà ,soâng raïch, caùc vuøng truõng thaáp töï nhieân ñaõ bò san laáp ñeå phuïc vuï phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi; (8) do quy hoaïch vaø phaùt trieån caùc khu daân cö chöa hôïp lyù; (9) do ngöôøi daân thieáu
Veà maët phaùp lyù quy hoaïch, Thaønh phoá ñaõ ñöôïc Thuû töôùng Chính phuû pheâ duyeät Ñieàu chænh quy hoaïch chung xaây döïng TPHCM ñeán naêm 2025 theo Quyeát ñònh soá 24/QÑTTg ngaøy 06/01/2010. Ngoaøi ra, UBND TP cuõng ban haønh Quyeát ñònh soá 26/2011/ QÑ-UBND ngaøy 145/2011 veà ban haønh Keá hoaïch thöïc hieän Nghò quyeát Ñaïi hoäi Ñaûng boä thaønh phoá laàn thöù IX veà chöông trình giaûm ngaäp nöôùc giai ñoaïn 2011-2015. Caùc döï aùn cuï theå ñaõ trieån khai taïi Thaønh phoá Hoà Chí Minh Döï aùn veä sinh moâi tröôøng löu vöïc Nhieâu Loäc Thò Ngheø: Ñaõ caûi taïo moät löu vöïc roäng lôùn vôùi 33,2km2 vôùi 1,2 trieäu daân treân toång soá hôn 6 trieäu daân thaønh phoá naèm treân treân ñòa phaän cuûa 7 quaän noäi thaønh. Döï aùn ñaõ caûi thieän
Raïch Beán ngheù xöa vaø nay laø ñaïi loä Voõ Vaên Kieät (AÛnh: TTTTQH)
Döï aùn caûi thieän heä thoáng thoaùt nöôùc löu vöïc Taân Hoùa Loø Goám: Laø moät trong caùc keânh oâ nhieãm nhaát TPHCM caû veà nöôùc thaûi sinh hoaït laãn coâng nghieäp. Löu vöïc SË 69 . 2014
51
Keânh Taân Hoùa ñang thi coâng (AÛnh: taùc giaû)
Giaûi phaùp hoà ñieàu tieát trong quy hoaïch thoaùt nöôùc vaø choáng ngaäp ñoâ thò
Heä thoáng hoà ñieàu tieát bao goàm caùc hoà töï nhieân hoaëc nhaân taïo. Vai troø cuûa hoà ñieàu tieát laø tieáp nhaän nöôùc möa, ñieàu hoøa, chia seû khaû naêng tieâu thoaùt nöôùc khi xaûy ra möa vöôït quaù taàn suaát thieát keá cuûa heä thoáng coáng thoaùt nöôùc. Taïi thôøi ñieåm xaûy ra möa lôùn, keát hôïp vôùi trieàu cöôøng, löôïng nöôùc möa khoâng tieâu thoaùt ñöôïc seõ tích tröõ taïm thôøi trong hoà vaø ñöôïc thoaùt ra soâng raïch ngay sau ñoù. Ngoaøi muïc ñích tröõ nöôùc choáng ngaäp, hoà ñieàu tieát coøn ñöôïc xem laø giaûi phaùp hieäu quaû nhaèm caûi thieän moâi tröôøng, taêng myõ quan ñoâ thò cho thaønh phoá, khai thaùc vaø söû duïng hieäu quaû nguoàn taøi nguyeân nöôùc möa. bao phuû dieän tích ñoä 19km2 vôùi daân soá laø 700.000 daân. Keânh laø moät phaàn cuûa heä thoáng thu nöôùc thaûi vaø nöôùc möa nhöng cuõng ñöôïc söû duïng cho vaän chuyeån. Hieän nay ñang ñöôïc thaønh phoá ñaàu tö xaây döïng vaø döï kieán ñeán naêm 2015 seõ hoaøn thaønh. Hieän nay, sau moät thôøi gian thöïc hieän caùc coâng trình ñaàu tö xoùa, giaûm ngaäp ñaõ baét ñaàu phaùt huy taùc duïng. Nhieàu ñieåm ngaäp ñaõ ñöôïc xoùa giaûm trong thôøi gian vöøa qua. Bieåu ñoà thoáng keâ vò trí ngaäp nöôùc taïi caùc vuøng trung taâm vaø caùc quaän ngoaïi thaønh khu vöïc TPHCM töø naêm 2009 ñeán 2012. Vieäc giaûi quyeát vaán ñeà ngaäp nöôùc taïi TPHCM trong thôøi gian qua tuy coù ñaït ñöôïc moät soá keát quaû, nhöng do aùp löïc phaùt trieån ñoâ thò vaø caùc yeáu toá bieán ñoåi khí haäu khoù löôøng, coâng taùc naøy vaãn caàn phoái hôïp raát nhieàu giaûi phaùp khaùc nhau vaø caàn coù söï tham gia cuûa taát caû caùc thaønh phaàn töø nhaø nöôùc, doanh nghieäp vaø ngöôøi daân thaønh phoá.
Kinh nghieäm cuûa caùc nöôùc treân theá giôùi
Singapore - thaønh phoá Coâng vieân vaø Nöôùc (City of Gardens and Waters): Moät trong nhöõng hình aûnh khi ñeán Singapore laø nhöõng con keânh doïc ñöôøng xe chaïy tröôùc khi vaøo trung taâm thaønh phoá. Heä thoáng keânh naøy cuøng vôùi maïng löôùi coáng raõnh daøi toång coäng 7.000km ñaõ giuùp Singapore xöû lyù ñöôïc tình traïng ngaäp luït do trieàu cöôøng vaø trôøi möa lôùn trong nhöõng naêm qua. Coâng taùc quy hoaïch söû duïng ñaát phuø hôïp cuøng nhöõng noã löïc cuûa caùc cô quan coâng quyeàn vaø söï hôïp taùc cuûa ngöôøi daân, dieän tích coù nguy cô ngaäp luït ôû Singapore ñaõ giaûm töø 3.200ha trong nhöõng naêm 1970 xuoáng coøn 56ha hieän nay. Beân caïnh ñoù nhöõng con keânh cuûa Singapore baây giôø laïi coù theâm moät chöùc naêng môùi laø trôû thaønh nhöõng doøng suoái, soâng hoà phuïc vuï nhu caàu thö giaõn, giaûi trí vaø hoøa mình vôùi thieân nhieân cuûa ngöôøi daân. Haø Lan: Khoaûng 2/3 dieän tích Haø Lan deã bò ngaäp luït neân caùc thaønh phoá ñeàu xaây ñeâ lôùn phía ngoaøi choáng nöôùc bieån, nöôùc soâng xaâm nhaäp vaø taïo nhieàu keânh, raïch beân trong ñeå tieâu nöôùc nhanh choùng. Nhöõng
Khu trung taâm Singapore vôùi heä thoáng hoà vaø soâng raïch (AÛnh: Taùc giaû)
52
SË 69 . 2014
Quy h oπc h &
t ∏c gi ∂
Ñeà xuaát thöïc hieän caùc giaûi phaùp kyõ thuaät nhö raõnh thaám, caùc oâ chöùa cuïc boä sinh hoïc, thuøng chöùa nöôùc möa,… ñöôïc boá trí xen caøi trong caùc khu daân cö, ôû caùc coâng vieân, khu vui chôi giaûi trí, baõi ñaäu xe, caùc khu chung cö, caùc tröôøng hoïc taïi nhöõng nôi coøn ngaäp nöôùc ñeå söû duïng nöôùc cho töôùi caây, chöõa chaùy cuïc boä, ñoàng thôøi giaûm löôïng nöôùc möa chaûy vaøo heä thoáng coáng, giaûm taûi cho heä thoáng thoaùt nöôùc vaø ngaäp nöôùc trong muøa möa.
n
Ngoaøi ra, coøn coù caùc giaûi phaùp boå sung nhö xaây döïng keá hoaïch caûi taïo naâng cao khaû naêng tieâu thoaùt nöôùc ñoái vôùi caùc ñaàm, hoà soâng, keânh, raïch trong thaønh phoá. Thí duï, naïo veùt saâu caùc keânh raïch ñeå tröõ nöôùc vaø thoaùt nöôùc keát hôïp vôùi caùc van ngaên trieàu, haïn cheá beâ toâng hoùa dieän tích ñaát (nhö taêng dieän tích lôùp thaûm coû treân væa heø) ñeå taêng löôïng nöôùc thaám xuoáng loøng ñaát, taêng möïc nöôùc ngaàm vaø haïn cheá luùn suït ñaát.
n
Trung taâm Thaønh phoá Amsterdam vôùi heä thoáng keânh raïch daøy ñaëc (Nguoàn: The Uni of North Carolina)
coâng trình xaây döïng coâng nghieäp vaø daân duïng ñöôïc xaây döïng doïc theo caùc con keânh. Moät soá coâng trình coøn ñoùng vai troø tieàn tieâu choáng ngaäp luït. Moät soá ñöôïc cung caáp nguyeân vaät lieäu choáng nöôùc traøn, moät soá khaùc ñöôïc thieát keá linh hoaït, coù theå noåi treân maët nöôùc. Qua kinh nghieäm thaønh coâng cuûa caùc nöôùc treân theá giôùi, vieäc nghieân cöùu quy hoaïch maïng löôùi hoà ñieàu tieát trong quy hoaïch caûi taïo, phaùt trieån ñoâ thò taïi TPHCM laø raát caàn thieát cho vieäc giaûm ngaäp nöôùc hieän nay vaø töông lai.
Coäng ñoàng daân cö cuõng caàn tích cöïc tham gia ñoùng goùp yù kieán cho caùc ñoà aùn quy hoaïch vaø chính saùch quaûn lyù ñoâ thò taïi ñòa phöông. Chính quyeàn ñòa phöông caàn ñaåy maïnh coâng taùc tuyeân truyeàn naâng cao yù thöùc cuûa ngöôøi daân trong coâng taùc veä sinh moâi tröôøng: Khoâng laán chieám, gaây aéc ngheõn keânh raïch, aûnh höôûng ñeán vieäc tieâu thoaùt nöôùc möa, giaûm bôùt tình traïng ngaäp nöôùc, baûo veä moâi tröôøng soáng cuûa chính daân cö soáng ven keânh raïch noùi rieâng vaø ngöôøi daân thaønh phoá noùi chung. Nghieân cöùu moâ hình hoà ñieàu tieát nöôùc trong vieân (Nguoàn: Taùc giaû)
Caùc noäi dung ñeà xuaát cho vieäc nghieân cöùu quy hoaïch vaø ñaàu tö maïng löôùi hoà ñieàu tieát nöôùc taïi Thaønh phoá: n Xaây döïng heä thoáng cô sôû döõ lieäu treân cô sôû ñaùnh giaù tích hôïp caùc yeáu toá töï nhieân, hieän traïng vaø caùc baûn ñoà quy hoaïch ñoâ thò, quy hoaïch thoaùt nöôùc ñaõ ñöôïc pheâ duyeät ñöa ra caùc nhaän ñònh veà nhu caàu vaø khaû naêng ñieàu tieát thoaùt nöôùc cuûa caùc khu vöïc treân ñòa baøn thaønh phoá. Töø ñoù, laäp baûn ñoà caùc löu vöïc ñieàu tieát thoaùt nöôùc möa treân ñòa baøn thaønh phoá döïa treân nhu caàu khaû naêng ñieàu tieát thoaùt nöôùc, cuõng nhö khaû naêng ñaàu tö xaây döïng caùc coâng trình ñieàu tieát. n Xaây döïng quy cheá quy hoaïch, quaûn lyù caùc coâng trình ñieàu tieát nhaèm khuyeán khích caùc thaønh phaàn kinh teá tham gia ñaàu tö. Ñoái vôùi caùc khu vöïc chöa xaây döïng coù theå xem xeùt ñieàu chænh quy hoaïch vaø khuyeán khích caùc chuû ñaàu tö thöïc hieän caùc coâng trình ñieàu tieát thoaùt nöôùc cho khu vöïc ñoù.
Nghieân cöùu khuyeán khích, höôùng ñeán baét buoäc (quy ñònh quaûn lyù do Thaønh phoá ban haønh) vieäc phaùt trieån caùc moâ hình ñieàu tieát taïi choã kieåm soaùt nöôùc möa taïi nguoàn ñoái vôùi caùc döï aùn ñaàu tö xaây döïng caùc khu vöïc phaùt trieån ñoâ thò, ñaëc bieät laø caùc khu vöïc ñaàu nguoàn hoaëc khu vöïc nhaïy caûm veà nöôùc (khu vöïc truõng, thaáp, hieän traïng coù nhieàu soâng raïch töï nhieân,…). Xaây döïng vaø ban haønh tieâu chí xaây döïng caùc coâng trình ñieàu tieát nhaèm tieâu thoaùt nöôùc cuïc boä ñoái vôùi moät khu vöïc khi tieán haønh thöïc hieän quy hoaïch vaø xaây döïng (coù theå khuyeán khích cô cheá nhö taêng chæ tieâu söû duïng ñaát neáu ñaàu tö xaây döïng coâng trình ñieàu tieát trong khu quy hoaïch…). Ñoàng thôøi cuõng ban haønh caùc quy ñònh veà giaûi phaùp kyõ thuaät lieân quan ñeán vieäc söû duïng vaät lieäu nhaèm taêng khaû naêng thaåm thaáu nöôùc möa töï nhieân,…
Coâng vieân Leâ Thò Rieâng, quaän 10
n
Coâng vieân Ñaàm Sen, Quaän 11 SË 69 . 2014
53
Nhaø ôû xaõ hoäi taïi TP. Caàn Thô
Khai thaùc caùc yeáu toá ñaëc thuø cuûa ñòa phöông trong quy hoaïch vaø kieán truùc. Social housing in Can Tho city
QUY HOAÏCH
& TAÙC GIAÛ
ThS. KTS. Traàn Trí Thoâng
Hoäi Kieán truùc sö TP. Caàn Thô
The government of VietNam has been greatly concerned about the development of social housing to address the urgent needs of housing for the residents. In this general trend, the government of Can Tho city also has a variety of incentives to attract the investment and create favorable conditions for the development of this type of housing. To contribute to the development of social housing in Can Tho city, this article offers the author’s findings about the specific factors that should be considered in investing and developing social housing in the locality. Based on empirical researches on social housing development of foreign countries, combined with the assessment in the current situation of social housing development in the city and the local specific conditions, the author proposes some solutions in terms of planning and architecture which can be applied to create sustainable development for social housing programs in Can Tho city.
N
haø ôû xaõ hoäi (NÔXH) ôû Vieät Nam laø loaïi nhaø ñöôïc ñaàu tö xaây döïng nhaèm giaûi quyeát choå ôû cho 9 nhoùm ñoái töôïng öu tieân.[1] Hieän nay, coù raát nhieàu caùc nghieân cöùu khoa hoïc veà NÔXH trong phaïm vi toaøn quoác, tuy nhieân NÔXH ôû töøng ñòa phöông coù söï khaùc bieät do nhieàu yeáu toá: ñieàu kieän töï nhieân (khí haäu, ñòa chaát thuûy vaên...), ñieàu kieän xaõ hoäi (vaên hoùa - loái soáng, thu nhaäp cuûa ngöôøi daân...), cô sôû phaùp lyù (öu ñaõi cuûa ñòa phöông, ñònh höôùng phaùt trieàn kinh teá xaõ hoäi, ñònh höôùng phaùt trieån ñoâ thò...), khaû naêng öùng duïng tieán boä khoa hoïc kyõ thuaät trong xaây döïng (coâng nghieäp hoùa xaây döïng, kyõ thuaät vaø vaät lieäu xaây döïng môùi...). Chính vì theá, baøi vieát naøy giôùi thieäu moät soá nghieân cöùu cuûa taùc giaû veà vieäc khai thaùc caùc yeáu toá ñaëc thuø cuûa TP. Caàn Thô trong coâng taùc quy hoaïch vaø kieán truùc NÔXH nhaèm höôùng ñeán söï phaùt trieån beàn vöõng.
54
SË 69 . 2014
Q u y h oπc h &
t ∏c gi ∂
1. Moät soá khaùi nieäm:
3. Tình hình xaây döïng NÔXH ôû TP. Caàn Thô. [7]
b) Kieán truùc beàn vöõng: laø kieán truùc höôùng tôùi muïc tieâu beàn vöõng trong söû duïng, keát caáu - vaät lieäu - kyõ thuaät, caûnh quan - moâi tröôøng, kinh teá, thaåm myõ vaø vaên hoùa. [3]
Veà thöïc traïng: Nhìn chung, tình hình xaây döïng NÔXH taïi TP. Caàn Thô hieän raát ít vaø chaäm chaïp, maëc duø nhu caàu veà loaïi hình nhaø ôû naøy cuõng raát caáp baùch vaø böùc thieát. Veà quy hoaïch: chöa coù quy hoaïch chung cho maïng löôùi NÔXH. Veà kieán truùc: Chöa phuø hôïp vôùi loái soáng cuûa ngöôøi daân vaø ñaëc thuø cuûa TP. Caàn Thô. Hieän taïi, TP. Caàn Thô coù raát ít nhaø chung cö, moät soá coù theå ñöôïc xem laø NÔXH nhö: (Hình: 4, 5, 6, 7, 8, 9)
a) NÔXH beàn vöõng: NÔXH beàn vöõng laø NÔXH khoâng chæ ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu hieän taïi maø noù coøn coù khaû naêng toàn taïi laâu vôùi ñôøi soáng ñoâ thò. NÔXH beàn vöõng khoâng chæ giaûi quyeát vaán ñeà nhoû vaø reû, maø coøn phaûi giaûi quyeát caùc vaán ñeà lieân quan ñeán cuoäc soáng cuûa ngöôøi söû duïng, ñeán nhaø ñaàu tö vaø coäng ñoàng. [2]
2. Kinh nghieäm phaùt trieån NÔXH ôû nöôùc ngoaøi. [4,5,6]
Veà chuû tröông, chính saùch: TP. Caàn Thô ñaõ trieån khai keâu goïi ñaàu tö xaây döïng NÔXH vaø coù söï öu ñaõi veà cô cheá chính saùch trong thu huùt ñaàu tö.
Ñieàu kieän quan troïng nhaát ñeå caùc chöông trình NÔXH ñöôïc trieån khai thaønh coâng ôû caùc nöôùc phaùt trieån laø chính saùch ñuùng ñaén cuûa chính phuû. ÔÛ Myõ, 2 nhoùm chính saùch coù aûnh höôûng lôùn ñeán söï phaùt trieån cuûa moâ hình nhaø ôû giaù reû laø chính saùch thueá vaø chính saùch trôï caáp cho ngöôøi thueâ nhaø. ÔÛ Ñöùc, chính phuû xaây döïng moâ hình tieát kieäm nhaø ôû. ÔÛ Singapore, chính phuû thaønh laäp Cô quan Phaùt trieån nhaø ôû (HDB). Veà quy hoaïch: Vieäc phaân boá caùc khu nhaø ñöôïc quy hoaïch hôïp lyù döïa treân ñieàu tra xaõ hoäi, döï baùo phaùt trieån kinh teá vaø coù söï goùp yù cuûa coäng ñoàng. Quy hoaïch vaø xaây döïng heä thoáng giao thoâng vaø haï taàng kyõ thuaät toát, ñaûm baûo khaû naêng tieáp caän GTCC, coù tính toaùn ñeán nhu caàu phaùt trieån trong töông lai. Veà kieán truùc: Toång maët baèng ñöôïc toå chöùc raát toát trong vieäc ñaùp öùng nhu caàu cuûa ngöôøi daân nhôø vaøo chaát löôïng cuûa tieän ích beân ngoaøi caên hoä: Coâng vieân, giao thoâng, dòch vuï... Ñôn nguyeân vaø caên hoä ñöôïc tính toaùn vôùi khoâng gian tieát kieäm toái thieåu nhöng vaãn ñaûm baûo nhu caàu söû duïng cuûa ngöôøi daân. Hình thöùc kieán truùc mang veû ñeïp ñôn giaûn nhaèm tieát kieäm chi phí xaây döïng, caùc coâng trình ñöôïc xaây döïng phuø hôïp vôùi ñieàu kieän cuûa ñòa phöông. (Hình: 1, 2, 3)
Hình 1. NÔXH taïi Myõ
Hình 2. NÔXH taïi Ñöùc
Hình 3. NÔXH Singapore
Hình 4. Khu chung cö ñöôøng Ngoâ Höõu Haïnh.
Hình 5. Khu kyù tuùc xaù Tröôøng Ñaïi hoïc Caàn Thô.
Hình 6. Khu nhaø ôû caùn boä tröôøng Ñaïi hoïc Caàn Thô.
Hình 7. Chung cö KDC Phaùt Trieån Nhaø, TP. Caàn Thô.
Hình 8. Nhaø coâng vuï cuûa BCH quaân söï TP Caàn Thô.
Hình 9. Khu NÔXH Hoàng Loan, Nam Caàn Thô
SË 69 . 2014
55
4. Caùc ñieàu kieän ñaëc thuø cuûa TP. Caàn Thô
a) Ñieàu kieän töï nhieân: Trong ñoâ thò coù nhieàu soâng raïch vôùi Soâng Haäu naèm phía Ñoâng thaønh phoá, noái lieàn vôùi caùc con soâng raïch chính laø: soâng Caàn Thô, soâng Caùi Raêng, raïch Khai Luoâng, soâng Long Tuyeàn, soâng OÂ Moân... ngoaøi ra coøn coù heä thoáng keânh raïch nhoû chaèng chòt noái vôùi caùc tuyeán chính. Ñòa chaát TP. Caàn Thô coù ñaëc tröng laø neàn ñaát yeáu. Cheá ñoä thuûy vaên baùn nhaät trieàu vôùi möïc nöôùc cheânh leäch giöõa hai muøa möa vaø naéng khaù lôùn, thöôøng bò ngaäp vaøo muøa möa. b) Ñieàu kieän vaên hoùa xaõ hoäi: Thaønh phoá Caàn Thô ñang phaùt trieån treân neàn laø ñoâ thò noâng nghieäp trung taâm cuûa ñoàng baèng soâng cöûu long, cho neân thaønh phaàn xaõ hoäi, ngheà nghieäp, trình ñoä vaên hoùa vaø thu nhaäp cuûa ngöôøi coù thu nhaäp thaáp ñoâ thò raát ña daïng.
c) Höôùng nhaø: Höôùng nhaø ñöôïc löïa choïn phuï thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá: quy hoaïch ñöôïc duyeät, ñieàu kieän khí haäu cuûa khu vöïc, dieän tích khu ñaát, quy moâ döï aùn... vaø caàn phaûi tuaân thuû caùc nguyeân taéc: Neân boá trí höôùng Baéc Nam, nhaèm ñoùn höôùng gioù chuû ñaïo Ñoâng Nam vaø Taây Nam. Ñoàng thôøi traùnh böùc xaï maët trôøi höôùng Taây. Neân höôùng ra yeáu toá maët nöôùc hay khoâng gian coâng coäng.
c) Nhu caàu veà NÔXH: Toång soá nhu caàu veà NÔXH cuûa ngöôøi thu nhaäp thaáp taïi thaønh phoá Caàn Thô theo baùo caùo cuûa lieân ñoaøn lao ñoäng laø: 17.700 ngöôøi. Nhu caàu NÔXH cuûa caùn boä coâng chöùc thaønh phoá Caàn Thô: 16.512 ngöôøi.
d) Caùc loaïi hình nhaø ôû cho caùc ñoái töôïng daân cö khaùc nhau: Döïa vaøo caùc ñaëc ñieåm chung veà thaønh phaàn xaõ hoäi, trình ñoä vaên hoùa, tính chaát coâng vieäc... coù theå xeáp caùc ñoái töôïng öu tieân thaønh 4 nhoùm vôùi caùc tieâu chí thieát keá NÔXH nhö sau:
5. Ñeà xuaát moät soá giaûi phaùp cho TP. Caàn Thô
a) Moâ hình boá trí NÔXH Moâ hình boá trí NÔXH ñoäc laäp: NÔXH coù theå ñöôïc boá trí ñoäc laäp ôû moät khu vöïc ñoâ thò môùi hoaëc chen laãn trong caùc khu ñoâ thò cuõ. Moâ hình naøy phuø hôïp vôùi tình hình cuûa ñoâ thò Caàn Thô nhaèm giaûi quyeát nhanh caùc nhu caàu böùc xuùc cuûa xaõ hoäi. Phaïm vi öùng duïng: Giaûi toûa moät khu chung cö cuû ñeå xaây döïng laïi, taùi ñònh cö taïi choå caùc döï aùn naâng caáp ñoâ thò taïi khu vöïc giaûi toûa. Caùc khu vöïc coù nhu caàu cao nhö: khu coâng nghieäp, laøng ñaïi hoïc, khu haønh chính taäp trung, khu quaân söï... coù theå quy hoaïch moät khu môùi ñeå xaây döïng NÔXH. Moâ hình boá trí NÔXH ñan xen: caùc caên hoä NÔXH ñan xen vôùi caùc caên hoä cuûa ngöôøi coù thu nhaäp khaù trôû leân. Phaïm vi öùng duïng: caùc döï aùn nhaø ôû thöông maïi ñöôïc chuyeån ñoåi thaønh NÔXH, caùc caên hoä NÔXH trong moät chung cö thöông maïi ñöôïc chuû ñaàu tö giao laïi cho nhaø nöôùc. Moâ hình boá trí NÔXH ñan xen coù khoaûng caùch: trong moät nhoùm nhaø coù theå boá trí moät vaøi toøa nhaø cho NÔXH hoaëc trong moät toøa nhaø, caùc caên hoä NÔXH ñöôïc boá trí rieâng theo taàng ñan xen vôùi caùc taàng daønh cho caên hoä cuûa ngöôøi coù thu nhaäp khaù trôû leân. Ñaây laø moâ hình phaùt trieån beàn vöõng cho NÔXH. Phaïm vi öùng duïng: Xaây döïng ñan xen trong caùc döï aùn. Xaây döïng taïi caùc khu vöïc coù nhu caàu cao nhö: khu coâng nghieäp, laøng ñaïi hoïc... trong ñoù ñan xen caùc nhaø ôû cho caùc thaønh phaàn xaõ hoäi thaùc theo tæ leä hôïp lyù vaø coù tính toaùn. b) Caùc ñòa ñieåm thích hôïp xaây döïng NÔXH ôû thaønh phoá Caàn Thô: Quaän Ninh Kieàu: khu chung cö cuõ Ngoâ Höõu Haïnh ñaõ xuoáng caáp traàm troïng, khu daân cö 91B, hai beân tuyeán ñöôøng Nguyeãn Vaên Cöø noái daøi – nôi quy hoaïch khu haønh chính taäp trung, caùc khu ñaát troáng sau daõy nhaø maët tieàn hai beân tuyeán ñöôøng 30-4, ñöôøng 3-2, ñöôøng Maäu Thaân. quaän Caùi Raêng: caùc khu ñaát troáng ôû quoác loä 1 gaàn khu haønh chaùnh quaän, ñan xen trong caùc khu daân cö: Phaùt trieån nhaø, Hoàng Loan, Coâng ty 586, Coâng ty Thieân
56
Loäc. Quaän Bình Thuûy: ñan xen trong khu daân cö Ngaân Thuaän, Caùc khu ñaát troáng thuoäc quaûn lyù cuûa Quaân Khu 9. Quaän OÂ Moân: taïi khu cheá xuaát vaø moät soá ñòa ñieåm trung taâm. Huyeän Thoát Noát: taïi khu coâng nghieäp cheá bieán thuûy saûn vaø caùc ñòa ñieåm khaùc. Caùc huyeän Phong Ñieàn, Thôùi Lai, Côø Ñoû, Vónh Thaïnh: caùc ñòa ñieåm trung taâm huyeän.
SË 69 . 2014
Quy h oπch &
t ∏c gi ∂
g) Moät soá giaûi phaùp theo höôùng phaùt trieån beàn vöõng Giaûi phaùp linh hoaït: Do NÔXH phuïc vuï cho 9 nhoùm ñoái töôïng coù thaønh phaàn xaõ hoäi, trình ñoä vaên hoùa, tính chaát coâng vieäc, thu nhaäp, thaønh phaàn gia ñình, nhu caàu ... raát khaùc nhau, do ñoù giaûi phaùp linh hoaït laø raát quan troïng vaø caàn thieát trong vieäc xaây döïng caùc khu NÔXH. Tính linh hoaït trong nhaø ôû: Linh hoaït veà chöùc naêng; veà dieän tích; veà khoâng gian; veà keát caáu vaø caáu taïo; veà trang thieát bò noäi thaát... Giaûi phaùp coâng nghieäp hoùa xaây döïng: Ñeå CNHXD thaønh coâng, caàn coù söï phoái hôïp ñoàng boä töø chính saùch chieán löôïc tôùi loä trình thöïc hieän, töø chuaån bò ñaàu tö, laäp döï aùn tôùi saûn xuaát, laép döïng, khai thaùc vaø baûo trì nhaø ôû. Ngoaøi ra, caàn löïa choïn coâng ngheä phuø hôïp vôùi töøng loaïi nhaø ôû vaø töøng ñòa phöông. Giaûi phaùp tieát kieäm naêng löôïng: Höôùng vaø moâ hình thieát keá cuûa toøa nhaø laø nhöõng yeáu toá taùc ñoäng khoâng nhoû ñeán vieäc söû duïng naêng löôïng. Caây xanh vaø hoà ñieàu hoøa khoâng chæ mang laïi tính thaåm myõ cho caùc toøa nhaø, maø chuùng coøn laø vuøng ñeäm, taïo boùng ñoå, che chaén naéng, giaûm nhieät ñoä moâi tröôøng. Söû duïng vaät lieäu xaây döïng “xanh” nhö: gaïch khoâng nung, töôøng caùch nhieät 3D, kính tieát kieäm naêng löôïng…
n
Toùm laïi: Söï thaønh coâng cuûa caùc chöông trình NÔXH phuï thuoäc raát lôùn vaøo chuû tröông, chính saùch cuûa nhaø nöôùc vaø ñòa phöông do ñoù caàn phaûi xem vieäc ñaàu tö vaø phaùt trieån NÔXH laø moät trong nhöõng muïc tieâu kinh teá, chính trò, xaõ hoäi haøng ñaàu nhaèm ñaûm baûo an sinh vaø phuùc lôïi xaõ hoäi cho daân. Ñeå thaønh coâng, phaûi ñaït ñöôïc ñoàng thôøi raát nhieàu tieâu chí vaø giaûi phaùp: n Veà quy hoaïch, phaûi tính toaùn nhu caàu döïa treân caùc ñieàu tra xaõ hoäi vaø döï baùo nhaèm ñöa ra quy hoaïch toång theå phaùt trieån NÔXH treân ñòa baøn moät caùch chính xaùc vaø beàn vöõng. n Quy hoaïch toång maët baèng caàn gaén vôùi caùc yeáu ñaëc thuø cuûa thaønh phoá nhö: caûnh quan, soâng nöôùc, khí haäu... phuø hôïp vôùi ñieàu kieän xaõ hoäi vaø thoùi quen cuûa ngöôøi daân. n Kieán
truùc cuûa NÔXH caàn phaûi ñaûm baûo ñaùp öùng söû duïng ña daïng cho nhieàu thaønh phaàn xaõ hoäi khaùc nhau, ñieàu naøy yeâu caàu vieäc toå chöùc maët baèng phaûi phuø hôïp vaø linh ñoäng trong coâng naêng söû duïng, phong caùch kieán truùc phaûi phuø hôïp vôùi ñieåm chung veà quan ñieåm thaåm myõ cuûa ña soá ngöôøi daân.
n NÔXH phaûi ñaûm baûo yeâu caàu veà tieát kieäm vaø hieäu quaû kinh teá. Vieäc naøy ñoøi hoûi phaûi öùng duïng caùc kyõ thuaät xaây döïng vaø coâng ngheä xaây döïng môùi trong vieäc höôùng ñeán coâng nghieäp hoùa xaây döïng toaøn dieän.
Taøi lieäu tham khaûo 1. Chính Phuû Nöôùc CHXHCN Vieät Nam (2013), Nghò ñònh soá 188/2013/ND-CP veà phaùt trieån vaø quaûn lyù NÔXH, Haø Noäi. 2. Kts. Ngoâ Trung Haûi (2013), “Höôùng tôùi moät thò tröôøng NÔXH beàn vöõng”, Taïp chí chuyeân ngaønh Quy Hoaïch – Xaây Döïng, (62). 3. Kts. Nguyeãn Traàn Ñöùc Anh (2012), “Kieán truùc beàn vöõng – Hieåu moät caùch ñôn giaûn”, http://m. sgtt.vn. 4. Nguyeãn Nhung (2012), “Kinh nghieäm phaùt trieån nhaø ôû Singapore”, Ashui.com . 5. Ñình Sôn (2012), “Kinh nghieäm phaùt trieån nhaø ôû giaù thaáp taïi Singapore”, Baùo Ñaát Vieät. 6. NCS. Traàn Ngoâ Ñöùc Thoï (2013), “Chính saùch nhaø ôû cho ngöôøi thu nhaäp thaáp taïi Myõ”, taïp chí Quy hoaïch Ñoâ thò cuûa Hoäi Quy hoaïch vaø Phaùt trieån Ñoâ thò Vieät Nam. 7. Sôû Xaây Döïng thaønh phoá Caàn Thô (2008), Ñeà aùn NÔXH thaønh phoá Caàn Thô giai ñoaïn 20082010 ñònh höôùng ñeán naêm 2020, Caàn Thô.
SË 69 . 2014
57
QUY HOAÏCH
& TAÙ C GIAÛ
QUY HOAÏCH - KIEÁN TRUÙC
nhaø ôû cho ngöôøi thu nhaäp thaáp ñoâ thò Tp. Hoà Chí Minh theo höôùng phaùt trieån beàn vöõng ThS. KTS. Phaïm Quoác Phong Hoäi Kieán truùc sö TP.HCM
58
SË 69 . 2014
Quy h oπch &
t ∏c gi ∂
T
SUSTAINABLE LOW- INCOME HOUSING IN HO CHI MINH CITY
ìm moät giaûi phaùp ñoàng boä ñeå phaùt trieån nhaø ôû cho ngöôøi thu nhaäp thaáp (NOTNT) ñoâ thò ñang laø vaán ñeà caáp thieát taïi TP.HCM, nôi coù soá löôïng ngöôøi thu nhaäp thaáp lôùn nhaát caû nöôùc. Caùc vaán ñeà veà chính saùch, quy hoaïch, thieát keá NOTNT taïi ñaây vaãn laø moät thaùch thöùc chöa coù lôøi giaûi thoûa ñaùng, ñaëc bieät xeùt trong xu theá phaùt trieån beàn vöõng hieän nay.
SOLUTIONS Model: Blocks - House group (including 4-8 blocks, radius from 125 to 150m, area about 6-10ha) – House area (Including 4-6 groups, radius about 300-400m. Area about 30-50ha, with about 9,000-12,000 people).
Nghieân cöùu caùc giaûi phaùp thieát keá NOTNT ñoâ thò TP.HCM theo höôùng phaùt trieån beàn vöõng seõ ñoùng goùp höôùng tieáp caän nhieàu maët, töø ñòa ñieåm, quy hoaïch, thieát keá, coâng ngheä xaây döïng… nhaèm boå sung cô sôû lyù luaän, ñuùt ruùt caùc giaûi phaùp phuø hôïp phuïc vuï nhu caàu caáp thieát cuûa caùc nhaø laøm chính saùch, nhaø phaùt trieån nhaø ôû, nhaø thieát keá, vaät lieäu, coâng ngheä… trong vieäc xaây döïng NOTNT TP.HCM.
Planning The type of low income housing location: mixed with existing housing areas (A), with the other projects (B); Separation (C).
Ngöôøi thu nhaäp thaáp: Laø nhöõng ngöôøi coù möùc thu nhaäp oån ñònh, caän döôùi möùc bình quaân cuûa xaõ hoäi. Theo Lieân Hôïp Quoác, ngöôøi thu nhaäp thaáp laø ngöôøi thu nhaäp bình quaân moät thaùng phaûi chi cho aên uoáng ñeå duy trì cuoäc soáng toái thieåu maát 66% thu nhaäp, coøn laïi 34% chi cho nhu caàu cô baûn khaùc (nhaø ôû, vaên hoùa, giaùo duïc, y teá, ñi laïi…).
Housing types meet the needs of those who have a steady income, the lower the average level of society.
Selection of location: At area where has public transport system, access easily by walkways and available infrastructure. Architecture Types of low income housing for different objects: The wage employment (I); Traders, services, small manufacturing... (II). The site forms and the ability to apply: - Type of hallway: type (A), objects (II). - Type of unitary: type (A), (B), (C); object (I), (II). - Type of tower: type (B), (C); object (I), (II). Solutions of site location: The opened site; The site toward layers; The site of ecological core. Flexible Solution: Optimizing fixed factors, flexible change of variable elements. Green solution: Growing tree; Permeable surfaces; Rainwater harvesting and re-use, lightcolored materials; shading. CONCLUSION - (1) Selection of low income housing location combines with public transport system. - (2) Priority of types of high-rise buildings, type of unitary, height 12-24 floors, low building density. - (3) Standardized, lightweight materials, erection.
Khaùi nieäm vaø caùc cô sôû nghieân cöùu
Nhaø ôû cho ngöôøi thu nhaäp thaáp (Low income housing): Laø loaïi hình nhaø ôû ñaùp öùng nhu caàu ôû cho ngöôøi thu nhaäp thaáp. Theo Luaät Vieät Nam, NOTNT laø moät trong 9 loaïi hình cuûa nhaø ôû xaõ hoäi. Theo ñoù, caùc caù nhaân ñang coù thu nhaäp chöa ñeán möùc ñoùng thueá thu nhaäp (<9 trieäu ñoàng/thaùng), chöa coù nhaø ôû, laø ñoái töôïng ñöôïc mua, thueâ, thueâ mua NOTNT. Trong thöïc teá, Vieät Nam vaø theá giôùi coù nhöõng loaïi hình gaàn nhö noù nhö: Nhaø ôû coâng coäng (Public Housing); Nhaø ôû giaù reû (Low cost housing), Nhaø ôû vöøa tuùi tieàn (Affordable housing)… Nhaø ôû thu nhaäp thaáp phaùt trieån beàn vöõng: Ñoái vôùi NOTNT, ñònh kieán chính caûn trôû toác ñoä ñaàu tö caùc yeáu toá phaùt trieån beàn vöõng laø: (1) Caùc loaïi hình NOTNT coù taùc ñoäng moâi tröôøng thaáp, khoâng bieän minh cho lyù do ñaàu tö beàn vöõng vaø (2) caùc giaûi phaùp beàn vöõng laø quaù toán keùm ñeå thöïc thi. Muïc tieâu chung cuûa phaùt trieån beàn vöõng NOTNT laø voâ hieäu hai laäp luaän naøy. Caùc cô sôû lyù luaän: n Ñònh höôùng phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi, phaùt treån ñoâ thò vaø nhaø ôû TP.HCM. Caùc chính saùch vaø cô cheá lieân quan treân ñòa baøn. n Cô sôû veà ñieàu kieän töï nhieân, ñieàu kieän vaên hoùa. n Lyù thuyeát veà xu höôùng quy hoaïch, xaây döïng caùc khu NOTNT, caùc xu höôùng phaùt trieån beàn vöõng treân theá giôùi vaø Vieät Nam. Lyù thuyeát ñoâ thò neùn (Compact city). Caùc luaän cöù thöïc teá: n Thu thaäp taøi lieäu, ñieàu tra khaûo saùt, chuïp aûnh... veà ñaëc ñieåm ñeå tìm ra nhöõng thöïc traïng, nhu caàu cuûa ngöôøi daân veà NOTNT TP.HCM. n Tieáp caän, ñaët caùc caâu hoûi cho caùc chuyeân gia tröïc tieáp thöïc hieân caùc döï aùn khu NOTNT, chuyeân gia veà phaùt trieån beàn vöõng. n Ñieàu tra xaõ hoäi hoïc nhöõng ngöôøi coù nhu caàu NOTNT treân ñòa baøn.
Giaûi phaùp Quy hoaïch - Kieán truùc
Nguyeân taéc vaø yeâu caàu chung: n Xaây döïng ñoàng boä veà haï taàng kyõ thuaät, haï taàng xaõ hoäi. Thích öùng vôùi ñôøi soáng thöïc teá cuûa ngöôøi ôû (thu nhaäp, löùa tuoåi, tình traïng gia ñình...). Ñaùp öùng nhu caàu ña daïng baèng caùc loaïi hình caên hoä khaùc nhau vaø coù tính linh hoaït. Coù khaû naêng modul hoùa, ñieån hình hoùa, tieán tôùi coâng nghieäp hoùa xaây döïng. n Phuø hôïp vôùi ñieàu kieän töï nhieân, khí haäu cuûa khu vöïc TP.HCM, coù khaû naêng giaûm thieåu taùc ñoäng cuûa hieän töôïng nöôùc bieån daâng do bieán ñoåi khí haäu. n Ñaùp öùng cô baûn caùc tieâu chí kieán truùc xanh - kieán truùc beàn vöõng, höôùng tôùi phaùt trieån beàn vöõng toaøn dieän veà kinh teá, vaên hoùa vaø moâi tröôøng. SË 69 . 2014
59
Moâ hình nguyeân taéc: Khu nhaø ôû (tieåu khu) - Nhoùm nhaø (cuïm nhaø) – Khoái nhaø (ñôn nguyeân)
lôïi caøng toát, öu tieân nôi coù heä thoáng giao thoâng coâng coäng hoaøn chænh. Baùn kính 800m xung quanh caùc traïm xe ñieän hay xe buyùt (400m). Trong phaïm vi baùn kính 800m coù: Caùc khu daân cö vôùi maät ñoä 25 nhaø/ ha; coù toái thieåu caùc cô sôû dòch vuï cô baûn nhö cöûa haøng, coâng vieân, nhaø treû. Caùc cô sôû naøy caàn coù loái tieáp caän baèng ñöôøng ñi boä.
Hình 1: Moâ hình khu nhaø ôû vaø nhoùm nhaø ôû
Khu nhaø ôû: Moãi khu nhaø ôû (tieåu khu) bao goàm 4-6 nhoùm nhaø ôû vaø trung taâm coâng coäng boá trí trong trung taâm khu nhaø ôû. Quy moâ dieän tích töø 30-50ha, coù töø 9.000 ñeán 12.000 cö daân. Baùn kính phuïc vuï cuûa trung taâm coâng coäng 300-400m. Nhoùm nhaø: Moãi nhoùm nhaø hình thaønh töø 4-8 khoái nhaø, baùn kính phuïc vuï khoaûng töø 125-150m (quy moâ dieän tích 6-10ha). Haït nhaân laø moät khoâng gian giao tieáp coäng ñoàng keát hôïp dòch vuï nhoû phuïc vuï sinh hoaït haøng ngaøy nhö: quaùn aên, cöûa haøng nhoû... Boá cuïc caùc coâng trình theo caùc nguyeân taéc: n Öu tieân boá cuïc theo nhoùm coù daïng hình chöõ U, L, V, T, I… toå hôïp khoái coâng trình theo caùc goùc chaún: 30, 45, 60, 90 ñoä. n Taïo ra caùc khoâng gian coâng coäng daïng môû, hoaëc nöûa môû. Goùp phaàn ñònh höôùng khoâng gian cuûa caùc nhoùm, laøm roõ caùc loái vaøo chính vaø taïo khaû naêng lieân keát veà khoâng gian. Caùc loaïi hình hình boá trí NOTNT NOTNT boá trí xen caøi trong caùc khu nhaø ôû hieän höõu (A): Loaïi hình boá trí naøy coù caùc öu ñieåm: Quy moâ nhoû, trieån khai nhanh; Taän duïng ñöôïc haï taàng vaø caùc coâng trình phuïc vuï coâng coäng. Khaû naêng aùp duïng: Caùc khu vöïc coù döï aùn naâng caáp ñoâ thò, caùc khu nhaø maùy, kho taøng beán baõi cuõ, caùc khu vöïc ngöôøi daân töï thoûa thuaän hôïp nhaát ñaát ñeå phaùt trieån NOTNT theo moâ hình hôïp taùc xaõ nhaø ôû NOTNT boá trí cuøng vôùi caùc döï aùn phaùt trieån khaùc (B): Ñaây laø loaïi hình phuø hôïp nhaát cho vieäc phaùt trieån NOTNT treân ñòa baøn TP.HCM, vì caùc lyù do sau: Taän duïng ñöôïc haï taàng ñoàng boä do caùc döï aùn mang laïi; Quy moâ dieän tích, ñòa ñieåm cho pheùp aùp duïng nhieàu caùc giaûi phaùp thieát keá thi coâng, quaûn lyù khaùc nhau; Phuø hôïp vôùi moâ hình ñoâ thò neùn vôùi caùc quan ñieåm söû duïng hoãn hôïp ñaát ñai. Khaû naêng aùp duïng: Cho taát caû caùc döï aùn phaùt trieån nhaø ôû treân ñòa baøn. Khuyeán khích aùp duïng cho caùc döï aùn coâng coäng khaùc nhö: nhaø ga xe ñieän, nhaø ga xe buyùt, trung taâm thöông maïi... NOTNT boá trí nhö moät döï aùn ñoäc laäp (C): Tuy nhieân, caàn söû duïng cho caùc muïc ñích hoãn hôïp, coù tyû leä hôïp lyù giöõa ngöôøi thu nhaäp thaáp - thu nhaäp trung bình vaø treân trung bình. Ñeà xuaát moâ hình 60%- 30%- 10%. Khaû naêng aùp duïng : Caùc khu ñaát xung quanh caùc ñaàu moái giao thoâng coâng coäng lôùn: Ga taøu ñieän, beán xe buyùt trung taâm, caùc döï aùn trung taâm khu vöïc
Löïa choïn vò trí, quy moâ caùc khu ôû
Choïn löïa ñòa ñieåm taïi khu vöïc coù heä thoáng giao thoâng caøng thuaän
60
Khuyeán khích phaùt trieån taïi caùc khu vöïc ñaõ coù saün cô sôû haï taàng, caùc khu ñaát ñaõ oâ nhieãm hay bò boû hoang. Khoâng phaùt trieån döï aùn taïi caùc ñòa ñieåm: Ñaát troàng troït maøu môõ, ñaát coù ña daïng sinh hoïc phong phuù, ñaát ñang hoaëc ñaõ töøng laø coâng vieân coâng coäng, ñaát coù cao ñoä thaáp…
n
Quy hoaïch
n
Hình 2: Khoaûng caùch vaø keát noái
SË 69 . 2014
Kieán truùc
Caùc loaïi hình NOTNT cho caùc ñoái töôïng daân cö khaùc nhau. Nghieân cöùu treân caùc ñoái töôïng ña soá, goàm: n Ngöôøi laøm coâng aên löông töø caùc thaønh phaàn kinh teá, trí thöùc treû...(I). n Ngöôøi buoân baùn nhoû, dòch vuï nhoû, saûn xuaát nhoû…(II). Caùc daïng maët baèng nhaø vaø khaû naêng aùp duïng: Nhaø daïng haønh lang: Thích hôïp cho caùc loaïi NOTNT ít hôn 9 taàng. Khaû naêng aùp duïng coù caùc khu nhaø ôû xen caøi trong caùc khu ôû cuõ (A). Ñoái töôïng cho caùc hoä gia ñình saûn xuaát, buoân baùn (II). Nhaø daïng ñôn nguyeân: Khaû naêng aùp duïng laïi nhaø naøy roäng raõi cho caùc khu NOTNT khaùc nhau (A), (B), (C); Vôùi caùc ñoái töôïng cö daân khaùc nhau (I), (II). Nhaø daïng thaùp (ñôn nguyeân ñoäc laäp): Khaû naêng aùp duïng laïi nhaø naøy roäng raõi cho caùc khu NOTNT, (B), (C); Vôùi caùc ñoái töôïng cö daân khaùc nhau (I), (II) Caùc giaûi phaùp boá trí maët baèng: Boá trí maët baèng môû: Taïo ra caùc khu vöïc “môû” treân maët baèng nhaø, ñoùng vai troø nhö moät khoâng gian chuyeån tieáp caùc yeáu toá khí haäu coù haïi nhö böùc xaï maët trôøi, gioù noùng, möa… taêng cöôøng che boùng vaø huùt gioù maùt. Boá trí maët baèng theo lôùp: Lôùp phía ngoaøi boá trí caùc keát caáu che naéng, vaät lieäu caùch nhieät caùch ly khu vöïc ôû vôùi caùc yeáu toá baát lôïi veà
Q u y h oπc h &
t ∏c gi ∂
thôøi tieát. Taïo vuøng ñeäm baèng ban coâng hoaëc caây xanh, caùc khu vöïc kyõ thuaät phuï trôï ôû caùc höôùng baát lôïi.
cô baûn. Caùc vaùch ngaên phoøng, caùc trang trí do ngöôøi söû duïng tuøy theo nhu caàu, laép döïng baèng caùc keát caáu nheï…
Boá trí maët baèng coù loõi sinh thaùi: Boá trí khoâng gian thoâng taàng lôùn ôû giöõa khoái nhaø, coù vai troø nhö moät ñöôøng oáng thoâng gioù laáy saùng töï nhieân, daãn khí maùt vaøo vaø ñöa khí noùng thoaùt ra.
Moät soá giaûi phaùp theo höôùng kieán truùc xanh: n Maùi nhaø vaø maët ñöùng troàng caây. n Söû duïng caùc beà maët thaåm thaáu cho væa heø, neàn ñöôøng... n Thu nöôùc möa vaø taùi söû duïng. n Söû duïng caùc loaïi vaät lieäu saùng maøu cho vaät lieäu oáp laùt coâng trình. n Che maùt cho toøa nhaø, taïo boùng ñoå cho khoâng gian coâng coäng baèng caây xanh vaø coâng trình.
Hình 3: Caùc giaûi phaùp maët baèng
Maët baèng caên hoä, nguyeân taéc chung: n Toái öu hoùa caùc khoâng gian noäi thaát baèng caùch haïn cheá caùc khoâng gian chöùc naêng ñoäc laäp, lieân keát caùc phoøng ñoïc saùch, phoøng sinh hoaït chung vaø phoøng nguû, keát hôïp phoøng aên vaø beáp. n Ñaûm baûo caùc phoøng nguû vaø phoøng chung caàn coù ít nhaát moät maët thoaùng tieáp xuùc vôùi khoâng gian beân ngoaøi.
Hình 4 : Caùc sô ñoà coâng naêng cô baûn
Quy moâ vaø dieän tích caên hoä:
CAÙC KEÁT LUAÄN VAØ KHUYEÁN NGHÒ Ñaùnh giaù toång hôïp: n (1) Löïa choïn vò trí vaø quy moâ caùc khu NOTNT gaén vôùi heä thoáng ñöôøng giao thoâng coâng coäng chính, ñaëc bieät laø ñöôøng saét ñoâ thò. n (2) Trong ñieàu kieän TP.HCM, phaùt trieån NOTNT öu tieân löïa choïn loaïi hình nhaø ôû cao taàng daïng coù maët baèng daïng ñôn nguyeân hay daïng thaùp, chieàu cao töø 12-24 taàng, vôùi maät ñoä xaây döïng thaáp, heä soá söû duïng ñaát cao. n (3) Tieâu chuaån hoùa, modul hoùa, söû duïng vaät lieäu nheï, phöông phaùp thi coâng theo höôùng laép gheùp. n (4) Yeâu caàu veà quy hoaïch kieán truùc nhaø ôû noùi chung vaø NOTNT noùi rieâng theo höôùng phaùt trieån beàn vöõng laø heát söùc caáp thieát, khaû naêng ñaùp öùng töøng böôùc caùc tieâu chí cuûa phaùt trieån beàn vöõng laø hoaøn toaøn khaû thi. Khaû naêng aùp duïng vaø khuyeán nghò: n (1) Nhanh choùng phaùt trieån heä thoáng haï taàng giao thoâng coâng coäng, coâng trình coâng coäng, laøm cô sôû ñeå phaùt trieån thuaän lôïi caùc khu NOTNT. n (2) Haïn cheá phaùt trieån caùc khu daân cö nhoû leû theo kieåu phaân loâ, khuyeán khích caùc döï aùn chuyeån ñoåi sang döï aùn NOTNT vôùi caùc theo höôùng phaùt trieån beàn vöõng. n (3) Ban haønh caùc nhoùm tieâu chí baét buoäc, khuyeán khích ñoái vôùi caùc giaûi phaùp thieát keá theo höôùng kieán truùc xanh – kieán truùc beàn vöõng.
Baûng 1: Ñeà xuaát caùc loaïi caên hoä
Giaûi phaùp kieán truùc linh hoaït Tính linh hoaït, laø moät trong nhöõng ñaëc tính caàn thieát ñeå NOTNT thaáp thích öùng vôùi phaùt trieån beàn vöõng. Trong khoâng gian NOTNT, ta coù coù theå phaân chia theo 2 yeáu toá chính: yeáu toá coù theå bieán ñoåi vaø yeáu toá coá ñònh.
Baûng 2 : Moâ hình giaûi phaùp kieán truùc linh hoaït
Giaûi phaùp chung laø tính toaùn tröôùc caùc khaû naêng bieán ñoåi cuûa caùc yeáu toá, ñi keøm vôùi chæ daãn meàm vôùi ngöôøi söû duïng nhö: Caåm mang söû duïng, baûn veõ chi tieát… Coù theå cung caáp caên hoä ñöôïc xaây döïng coá ñònh caùc phaàn cöùng nhö nhaø veä sinh, beáp vaø caùc heä thoáng kyõ thuaät
Taøi Lieäu Tham Khaûo 1. Hoaøng Anh (2013), “Bieán ñoåi khoâng gian trong nhaø ôû xaõ hoäi”, Taïp chí Kieán truùc, soá (217). 2. Chaâu Huyønh, Ronald Eckert, Moritz Maikämper, Barbara Horst, Frank Schwartze (2013), Caåm nang quy hoaïch vaø thieát keâ ñoâ thò thích öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu taïi TP.HCM/Vieät Nam, NXB Tröôøng Ñaïi hoïc Kyõ thuaät Brandenburg Cottbus - Coäng Hoaø Lieân bang Ñöùc. 3. Ngoâ Leâ Minh (2014), Nhaø ôû cao taàng trong caùc ñoâ thò lôùn, töø kinh nghieäm cuûa Trung Quoác - NXB Chính trò Quoác Gia - Haø Noäi. 4. Thuû töôùng Chính Phuû ( 2013), Nghò ñònh veà phaùt trieån vaø quaûn lyù nhaø ôû xaõ hoäi, soá 188/2013/NÑ-TTg - Haø Noäi. 5. Phaïm Töù (2003), Nhaø ôû thaáp taàng cho ngöôøi ngheøo ñoâ thò TP.HCM, Luaän aùn tieán syõ kieán truùc, Tröôøng Ñaïi hoïc Xaây döïng - Haø Noäi. 6. Vieän Nghieân cöùu Kieán truùc (2002), Caùc giaûi phaùp ñoàng boä phaùt trieån nhaø ôû thu nhaäp thaáp taïi caùc ñoâ thò Vieät Nam, Ñeà taøi nghieân cöùu khoa hoïc - Boä Xaây döïng - Haø Noäi.
SË 69 . 2014
61
ÑOÀ AÙN TOÁT NGHIEÄP KYÕ “THIEÁT KEÁ QUY HOAÏCH QUAÛN LYÙ CHAÁT THAÛI RAÉN TP NAM ÑÒNH - TÆNH NAM ÑÒNH ÑEÁN NAÊM 2030
T
haønh phoá Nam Ñònh laø ñoâ thò loaïi I vaø laø moät trong ba thaønh phoá trung taâm cuûa vuøng ñoàng baèng soâng Hoàng. Cuøng vôùi toác ñoä phaùt trieån cuûa ñoâ thò, löôïng CTR trong khu vöïc cuõng gia taêng nhanh choùng. Döï baùo chaát thaûi raén phaùt sinh taïi TP Nam Ñònh ñeán naêm 2030 laø 659.14 taán/ngaøy. Tuy nhieân, hieän nay, thaønh phoá chöa coù coâng trình xöû lyù raùc hôïp veä sinh, trang thieát bò xöû lyù raùc coøn thieáu thoán, baõi choân laáp raùc hieän nay ñaõ quaù ñaày, khoâng theå hoaït ñoäng tieáp trong töông lai... Theo ñoà aùn, ñoàng thôøi vôùi vieäc, ñaùnh giaù khaû naêng phaân loaïi taïi
62
SË 69 . 2014
Sinh Vieân: Nguyeãn
Tuøng Laâm - Lôùp 2009M Giaùo vieân höôùng daãn: PGS. TS. Cuø Huy Ñaáu nguoàn vaø khaû naêng taùi cheá, taùi söû duïng chaát thaûi raén; Xaùc ñònh quy moâ caùc ñieåm thu gom, trung chuyeån, phöông thöùc thu gom, tuyeán vaän chuyeån chaát thaûi raén... taùc giaû ñeà xuaát xaây döïng khu lieân hôïp xöû lyù chaát thaûi raén cuûa thaønh phoá taïi vò trí baõi choân laáp hieän coù ôû laøng Man, xaõ Loäc Hoøa, TP. Nam Ñònh. Khu xöû lyù roäng 25 ha vôùi coâng suaát thieát keá ñeán naêm 2030 laø 300 taán/ngaøy vaø coù theå môû roäng coâng suaát tuøy vaøo löôïng phaùt sinh chaát thaûi raén haøng naêm cuûa thaønh phoá, trong ñoù coù caùc khu chöùc naêng: Khu xöû lyù chaát thaûi raén höõu cô; Khu phaân loaïi xöû lyù chaát thaûi raén taùi cheá; Khu choân laáp chaát thaûi (choân laáp chaát thaûi raén thoâng thöôøng vaø chaát thaûi raén nguy haïi); Khu loø ñoát chaát thaûi y teá; Khu xöû lyù nöôùc ræ raùc vaø khí raùc; Khu haønh chính vaên phoøng.
SÖ MOÂI TRÖÔØNG ÑOÂ THÒ “THIEÁT KEÁ QUY HOAÏCH HEÄ THOÁNG QUAÛN LYÙ CHAÁT THAÛI RAÉN THAØNH PHOÁ PHAN THIEÁT TÆNH BÌNH THUAÄN ÑEÁN NAÊM 2030”
T
haønh phoá Phan Thieát laø ñoâ thò loaïi 2, coù toång dieän tích töï nhieân laø 206,4659 km2. Döï baùo, toång khoái löôïng CTR thaønh phoá Phan Thieát naêm 2030: 540.19 taán/ngaøy, trong ñoù, chaát höõu cô laø: 194.57 taán/ngaøy, taùi cheá 265.85 taán/ngaøy, choân laáp, tieâu huûy: 78.84 taán/ngaøy. Theo quy hoaïch, thu gom vaän CTR töø caùc nguoàn phaùt sinh seõ do coâng ty Moâi tröôøng ñoâ thò tieán haønh theo phöông thöùc phaân loaïi taïi nguoàn. Toaøn boä raùc thaûi sau khi thu gom seõ ñöôïc ñoäi xe cuûa coâng ty Quaûn lyù ñoâ thò
Sinh Vieân: Nguyeãn
Thò Hieàn Giaùo vieân höôùng daãn: PGS. TS. Traàn Thò Höôøng
vaän chuyeån ñeán khu xöû lyù Bình Tuù. Tuyø thuoäc vaøo khoái löôïng, ñaëc ñieåm, khaû naêng taøi chính maø coâng ty QLÑT seõ löïa choïn caùc loaïi xe vaän chuyeån chuyeân duøng phuø hôïp.. Ñoà aùn xaùc ñònh xaây döïng khu lieân hôïp xöû lyù chaát thaûi raén taïi Bình Tuù vôùi quy moâ coù theå môû roäng 30-40ha, coâng suaát cuûa khu xöû lyù naêm 2030 laø 507,75 taán/ ngaøy trong ñoù: - Nhaø maùy cheá bieán phaân höõu cô: 202,87 taán/ngaøy - Nhaø maùy taùi cheá :222,35 taán/ngaøy - Loø ñoát: 1,4 taán/ngaøy
SË 69 . 2014
63
ÑOÀ AÙN TOÁT NGHIEÄP KYÕ “THIEÁT KEÁ QUY HOAÏCH QUAÛN LYÙ CHAÁT THAÛI RAÉN TP VUÕNG TAØU - TÆNH BAØ RÒA – VUÕNG TAØU ÑEÁN NAÊM 2030”
Sinh Vieân: Ñoã
Ñình Huøng - Lôùp 09M Giaùo vieân höôùng daãn: PSG. TS. Nguyeãn Laâm Quaûng
T
haønh phoá Vuõng Taøu laø ñoâ thò loaïi 2. Vaán ñeà quaûn lyù chaát thaûi raén cuûa thaønh phoá vaãn coøn nhieàu baát caäp nhö: chöa coù söï phaân loaïi raùc taïi nguoàn, boá trí moät soá traïm trung chuyeån, ñieåm caåu raùc laø chöa hôïp lyù; moät phaàn ñaùng keå chaát thaûi raén coâng nghieäp laø chaát thaûi raén xaây döïng, cuøng caùc pheá lieäu khaùc ñang ñöôïc thu gom cuøng vôùi chaát thaûi sinh hoaït; khaû naêng phaân loaïi chaát thaûi raén coâng nghieäp chöa trieät ñeå. .. Döï baùo, ñeán naêm 2030, toång löôïng chaát thaûi raén sinh hoaït ñoâ thò thu gom cuûa toaøn thaønh phoá laø: 1205 T/ngaøy. Trong ñoù, tyû leä chaát thaûi raén höõu cô chieám 46%, tyû leä chaát thaûi raén voâ cô chieám 54%. Thaønh phoá Vuõng Taøu seõ xaây döïng khu lieân hôïp xöû lyù chaát thaûi raén taïi xaõ Toùc Tieân coù toång dieän tích: 28ha, naèm caùch trung taâm thaønh phoá veà phía Taây khoaûng 42km. Coâng suaát cuûa khu lieân hôïp ñeán naêm 2030 laø: 1205 taán/ngaøy. Trong ñoù goàm khu saûn xuaát phaân, taùi cheá, ñoát, choân laáp. Quy hoaïch chi tieát maïng löôùi thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù CTR sinh hoaït taïi khu ñoâ thò Long Sôn. Khu ñoâ thò Long Sôn thuoäc xaõ ñaûo Long Sôn coù dieän tích laø 50ha vôùi daân soá ñeán naêm 2030 laø 7500 ngöôøi, chieám 30% daân soá xaõ Long Sôn. Taïi ñaây, raùc thaûi seõ ñöôïc thu gom theo phöông thöùc phaân loaïi taïi nguoàn tröôùc khi ñöa ñeán khu xöû lyù. Caùc hoä gia ñình seõ söû duïng 2 loaïi tuùi nilon töï huûy coù maøu saéc khaùc nhau ñeå phaân bieät chaát thaûi höõu cô (maøu xanh) vaø voâ cô (maøu cam).
64
SË 69 . 2014
SÖ MOÂI TRÖÔØNG ÑOÂ THÒ “THIEÁT KEÁ QUY HOAÏCH QUAÛN LYÙ CHAÁT THAÛI RAÉN TP HOÄI AN – TÆNH QUAÛNG NAM”
Sinh Vieân: Nguyeãn
Bænh Thaùi - Lôùp 2009M Giaùo vieân höôùng daãn: ThS. Nguyeãn Thu Haø
H
oäi An laø moät ñoâ thò du lòch noåi tieáng thu huùt löôïng lôùn du khaùch trong vaø ngoaøi nöôùc. Trong töông lai, Hoäi An seõ trôû thaønh moät trung taâm dòch du lòch vaên hoùa thöông maïi saàm uaát cuûa vuøng. Cuøng vôùi söï phaùt trieån ñoù laø löôïng CTR trong khu vöïc cuõng gia taêng nhanh choùng. Quaûn lyù löôïng chaát thaûi naøy laø moät thaùch thöùc to lôùn. Döï baùo toång löôïng raùc phaùt sinh ñeán naêm 2025 taïi TP Hoäi An laø 263.53 taán /ngaøy. Hoäi An laø thaønh phoá du lòch, haøng naêm laïi chòu aûnh höôûng caûu baõo luõ cho neân vieäc löïa choïn khu xöû lyù CTR khoâng phaûi deã daøng. Sau moät thôøi gian khaûo saùt, Khu lieân hôïp xöû lyù chaát thaûi raén cuûa TP ñaõ ñöôïc löïa choïn xaây döïng taïi thoân Baàu oác Thöôïng, xaõ Caåm Haø, TP Hoäi An. Dieän tích cuûa khu xöû lyù roäng 12ha vôùi coâng suaát thieát keá ñeán naêm laø 240 taán/ngaøy vaø coù theå môû roäng coâng suaát tuøy vaøo löôïng phaùt sinh chaát thaûi raén haèng naêm cuûa thaønh phoá. Trong ñoù khu xöû lyù CTR höõu cô laø 90 taán/ngaøy, chaát thaûi raén voâ cô (taùi cheá - tieâu huûy) laø gaàn 112 taán/ngaøy vaø khu xöû lyù chaát thaûi nguy haïi laø gaàn 1.6 taán/ngaøy.
SË 69 . 2014
65
Thieá t keá
ñoâ thò
ßÈc Æ∏o
nhöõng ngoâi nhaø container
Hoaøng Linh (Bieân dòch)
Nhöõng ngoâi nhaø laøm töø container ngaøy caøng trôû thaønh xu theá ñöôïc öa thích vaø phoå bieán hieän nay treân theá giôùi. Thieát keá caù tính, hieän ñaïi, chi phí reû vaø khoâng coá ñònh... laø nhöõng öu ñieåm ñeå nhöõng ngoâi nhaø naøy ñöôïc öa chuoäng.
N
haø container ñaõ khoâng coøn xa laï ñoái vôùi moïi ngöôøi. Thoâng thöôøng nhöõng ngoâi nhaø container ñöôïc laøm ñeå tieát kieäm chi phí bôûi thay vì beâ toâng, coát theùp thì vaät lieäu cô baûn chæ laø nhöõng thuøng haøng ñaõ qua xöû duïng. Tuy nhieân, nhöõng chieác thuøng haøng thoâ cöùng aáy boãng choác trôû thaønh nhöõng khoâng gian soáng voâ cuøng meàm maïi, thôøi thöôïng vaø thaân thieän vôùi moâi tröôøng qua baøn tay taøi hoa vaø söï saùng taïo tuyeät vôøi cuûa nhöõng kieán truùc sö.
Nhaø ôû cho sinh vieân taïi Washington (Myõ)
Vôùi 18 thuøng container, ngöôøi ta ñaõ tieán haønh laép gheùp bieán chuùng thaønh moät dinh thöï khaù hieän ñaïi, laøm nôi ôû cho sinh vieân. Caên nhaø naøy chæ caùch Tröôøng ñaïi hoïc Catholic (phía Ñoâng Baéc Washington) vaøi chuïc meùt, moät vò trí hoaøn haûo cho sinh vieân. Anh Travis Price, kieán truùc sö cuûa döï aùn cho bieát, vôùi nhöõng lôïi theá nhö giaù reû, tieán ñoä xaây döïng nhanh, baûo veä moâi tröôøng, nhöõng caên nhaø baèng caùc thuøng container coù theå seõ xuaát hieän taïi nhieàu nôi, vôùi dieän tích lôùn nhoû khaùc nhau. Chuùng toâi coù theå taän duïng nhöõng container boû khoâng ñeå bieán chuùng thaønh vaät lieäu xaây neân nhöõng caên nhaø ñeïp vaø tieän duïng. Trong khi ñoù, taïi caùc thaønh phoá lôùn, nhöõng ai muoán xaây nhöõng caên nhaø baèng theùp vaø kính, hoï phaûi boû ra caû moät gia taøi. Nhaø ôû cho sinh vieân taïi Washington (Myõ)
66
SË 69 . 2014
Thi’t k’
Nhaø treû moà coâi taïi Nam Phi
Æ´ thfi
Toøa vaên phoøng naøy ñöôïc ñaùnh giaù laø coâng trình thaân thieän vôùi moâi tröôøng bôûi khoâng gian naøy söû duïng ít hôn 25% naêng löôïng vaø xaû ít hôn 65% raùc thaûi so vôùi moät vaên phoøng coù dieän tích töông ñöông. Coâng trình naøy ñöôïc laøm töø 32 container.
Ngoâi nhaø maøu xanh luïc baûo taïi Phaùp
Vôùi yù nghóa nhaân vaên, coâng trình naøy ñöôïc caùc kieán truùc sö taïo neân bôûi 28 container ñeå laøm choã ôû cho 80 treû moà coâi. Coâng trình naøy ñöôïc ñaët taïi Nam Phi. Noù ñöôïc ñaùnh giaù laø khoâng gian soáng lyù töôûng cho caùc em nhoû bôûi noù luoân ngaäp traøn maøu saéc vaø aùnh saùng.
Caàu EContainer taïi Israel Ít ai nghó raèng ngoâi nhaø xinh ñeïp ôû Phaùp naøy laø saûn phaåm töø 4 chieác container ñaõ qua söû duïng khi chuùng ñaõ ñöôïc khoaùc leân moät lôùp aùo môùi qua baøn tay taøi ba cuûa caùc kieán truùc sö. Caên nhaø coù moät khu sinh hoaït chung ôû taàng 1 vaø ba phoøng nguû treân taàng 2.
Bieät thöï container taïi Australia
Ñöôïc thieát keá bôûi caùc kieán truùc sö cuûa haõng Yoav Messer Architects, coâng trình ñöôïc xaây döïng ôû coâng vieân Ariel Sharon (Israel), moät khu baûo toàn thieân nhieân baét nguoàn töø nhöõng yù töôûng vì moät moâi tröôøng sinh thaùi beàn vöõng. Chieác caàu laøm töø nhöõng thuøng container phuø hôïp cho ngöôøi ñi boä vaø caùc phöông tieän giao thoâng haïng nheï, nhaèm giaûi phoùng loøng ñöôøng cho caùc phöông tieän vaø caûi thieän doøng chaûy cuûa con soâng phía döôùi. Öu ñieåm töø vaät lieäu container laø coù theå söûa chöõa, thay theá vaø trang trí töøng phaàn moät caùch deã daøng.
Vaên phoøng laøm vieäc taïi Myõ
Bieät thöï ñoäc ñaùo coù dieän tích 560m2 ñöôïc xaây döïng töø 31 chieác container cuõ ôû Australia. Bieät thöï hoaønh traùng vôùi 4 phoøng nguû, 4 phoøng taém, phoøng nghieân cöùu, laøm vieäc, nhaø xöôûng vaø phoøng taäp gym.
Nhaø container tieát kieäm naêng löôïng ôû Chile
SË 69 . 2014
67
Vôùi toång chi phí laø 105.000USD, thöïc hieän trong 90 ngaøy, ngoâi nhaø ñöôïc gheùp töø 3 container cuõ naèm ôû Chile khieán nhieàu ngöôøi meâ maån. Noù söû duïng heä thoáng naêng löôïng thay theá giuùp tieát kieäm ñeán 70% naêng löôïng.
Coâng trình xaõ hoäi taïi Indonesia
Caên nhaø xinh ñeïp ôû San Jose (Myõ)
Vôùi toaøn boä chi phí xaây döïng töông ñöông 840 trieäu VND, kieán truùc sö Benjamin Garcia Saxe ñaõ taïo ra moät caên nhaø hieän ñaïi khoâng thua keùm gì nhöõng caên nhaø “haïng sang” ôû San Jose, Costa Rica. Ngoaøi maùi xieân ñöôïc thieát keá ñeå ñaåy khoâng khí noùng ra ngoaøi vaø ñoùn aùnh naéng, thì khung caûnh maø baïn ñöôïc taän höôûng khi ôû trong caên nhaø naøy coù leõ ñaùng giaù hôn theá raát nhieàu.
Toøa nhaø ôû Indonesia ñöôïc saùng taïo töø nhöõng chieác container boû ñi. Ñaây laø moät coâng trình kieán truùc ñoäc ñaùo vaø nhaân vaên khi chuùng hoaøn thaønh ñeå phuïc vuï caùc hoaït ñoäng xaõ hoäi nhö thö vieän, dòch vuï chaêm soùc söùc khoûe.
Nhaø nghæ container aám cuùng
Chæ vôùi moät container bình thöôøng, qua baøn tay bieán hoùa cuûa kieán truùc sö ñaõ trôû thaønh moät nhaø nghæ xinh xaén vôùi ñaày ñuû tieän nghi. Noäi thaát beân trong ñöôïc thieát keá ñôn giaûn, khoâng coù quaù nhieàu chi tieát nhöng vôùi moät vaøi böùc tranh vaø phuï kieän cuõng ñaõ ñuû ñem ñeán söùc huùt cho caên phoøng.
Caên nhaø ñoäc nhaát ôû sa maïc Mojave - bang California Ñaây laø thieát keá noåi tieáng cuûa Ecotech naèm ôû sa maïc Mojave, bang California - Hoa Kyø. Coâng trình hieän ñaïi naøy chaéc chaén seõ khieán baïn laàn ñaàu tieân coù mong muoán soáng ôû sa maïc bôûi möùc ñoä tieän nghi vaø hieän ñaïi baäc nhaát cuûa noù. Vôùi toång dieän tích leân tôùi 214m2, ñöôïc thieát keá vôùi khoâng gian môû, taän duïng toái ña aùnh saùng vaø nguoàn naêng löôïng töï nhieân, ñaây seõ laø khoâng gian voâ cuøng lyù töôûng cho nhöõng ai muoán coù moät chuyeán du ngoaïn ñaëc bieät taïi sa maïc naøy.
68
SË 69 . 2014
Thi’t k’
Nhaø container phuû tre
Nhaø laøm töø 3 container xeáp choàng leân nhau, coù lôùp caùch nhieät beân trong. Lôùp tre phuû beân ngoaøi xoùa boû hoaøn toaøn neùt thoâ cöùng cuûa caùc thuøng haøng. Taàng 1 laø phoøng khaùch vôùi khoâng gian roäng môû, coøn taàng 2 laø phoøng sinh hoaït cuûa gia ñình.
Caên nhaø "aån" mình vaøo vôùi thieân nhieân
Æ´ thfi
ñöôïc taïo neân bôûi 5 thuøng container caùc côõ, ñaët treân moät khuoân vieân roäng raõi coù loái ñi rieâng keát noái vôùi khoaûng khoâng phía tröôùc daønh cho nhöõng thöïc khaùch thích thöôøng thöùc cafe ngoaøi trôøi. Baèng caùch söû duïng kính, caây xanh vaø aùnh saùng, caùc kieán truùc sö ñaõ bieán nhöõng thuøng haøng cuõ thaønh moät quaùn cafe quen thuoäc nhöng vôùi phong caùch raát rieâng vaø aán töôïng.
Kioát “EKOCENTER”,
Nhaèm giuùp cho nhöõng coäng ñoàng daân cö nhoû coù nhu caàu tieáp caän vôùi nöôùc uoáng an toaøn vaø caùc yeáu phaåm khaùc, haõng Cocacola cuøng vôùi DEKA R&D ñaõ ñöa ra saûn phaåm “EKOCENTER”, laø caùc ki-oát ñöôïc laøm töø nhöõng thuøng container daøi 20-foot. Vôùi moät heä thoáng loïc nöôùc saïch taïi choã, kioát coù cung caáp khoaûng 800 lít nöôùc saïch moãi ngaøy vôùi chi phí ñieän haøng giôø nhoû hôn moät chieác maùy saáy toùc thoâng thöôøng.
Nhaø container mang phong caùch hoäi hoïa
Gioáng nhö moät con taéc keø hoa ñang aån mình giöõa thieân nhieân, ngoâi nhaø naøy ñöôïc bao phuû bôûi moät maøu xanh cuûa container vaø cuûa caây coû.
Vôùi thieát keá môû, Debbie Glassberg ñaõ taïo neân aán töôïng cho baát cöù ai khi gheù thaêm nôi ñaây. Khoâng gian phoøng khaùch roäng raõi, töôi taén vôùi nhöõng saéc maøu sinh ñoäng, phoøng beáp maøu traéng tinh khieát vôùi ñaày ñuû caùc trang thieát bò chaïy baèng naêng löôïng maët trôøi ñöôïc coi nhö traùi tim cuûa ngoâi nhaø.
Khaùch saïn “25hours” ôû thaønh phoá Hamburg - Ñöùc
Neáu baïn ñang döï ñònh ñi du lòch ôû thaønh phoá Hamburg - Ñöùc thì ñöøng boû qua coâng trình kieán truùc ñaëc bieät naøy. Ñaây laø coâng trình ñöôïc thieát keá bôûi taäp ñoaøn noåi tieáng – Stephen Williams. Baïn seõ coù caûm giaùc nhö ñang soáng trong moät cabin taøu bôûi toaøn boä thieát keá beân ngoaøi cuõng nhö beân trong cuûa khaùch saïn ñeàu ñöôïc trang trí vaø laáy caûm höùng töø nhöõng chieác thuyeàn, taøu: nhö daây chaõo, oáng nöôùc lôùn, caùnh quaït…
Quaùn cafe “Starbucks container” Chæ baèng vieäc chia nhoû keát caáu vaø khoaùc leân nhöõng boä caùnh môùi, caùc kieán truùc sö vaø hoïa só ñaõ bieán nhöõng ngoâi nhaø container trôû neân sinh ñoäng, hieän ñaïi vaø raát aán töôïng.
Caên nhaø aám cuùng, hieän ñaïi laøm töø 5 container (Kansas, Hoa Kyø)
Khaùc vôùi nhöõng quaùn cafe Starbucks noåi tieáng maø ta thöôøng thaáy treân caùc ñaïi loä ñoâng ngöôøi qua laïi vôùi moät phong caùch thoáng nhaát gioáng nhau, quaùn cafe ñoäc ñaùo naøy
Ñaây laø coâng trình ñöôïc thieát keá bôûi kieán truùc sö Debbie Glassberg ôû thaønh phoá Kansas, Hoa Kyø. Naèm trong khuoân vieân coù dieän tích khoaûng 241m2, ñaây laø khoâng gian lyù töôûng cho nhöõng ai thích söï aám cuùng, ñôn giaûn, nhöõng vaãn tieän nghi, hieän ñaïi. SË 69 . 2014
69
THEÁ GIÔÍ
QUY HOAÏ C H
& KIEÁN TRUÙC
Kh∏ch sπn r∏c th∂i taïi thaønh phoá Rome
“S
ave the Beach Hotel” ñaõ trôû thaønh khaùch saïn ñaàu tieân treân theá giôùi ñöôïc xaây döïng hoaøn toaøn baèng raùc thaûi. Nguyeân vaät lieäu laø 12 taán raùc thaûi caùc loaïi ñöôïc thu gom töø caùc baõi bieån taïi chaâu AÂu. Coâng trình mang tính beàn vöõng vaø sinh thaùi naøy ñöôïc xaây döïng nhaèm laøm taêng yù thöùc cuûa ngöôøi daân ñoái vôùi tình traïng oâ nhieãm. Khaùch saïn naøy ñöôïc döïng leân ñeå du khaùch tôùi löu truù trong khoaûng thôøi gian ngaén, noù bao goàm 5 phoøng, 1 quaày leã taân, ñöôïc taïo döïng nhôø söï saùng taïo vaø baøn tay cuûa nöõ ngheä só ngöôøi Ñöùc H.A.Shult - chuyeân gia trong lónh vöïc taïo döïng caùc coâng trình töø raùc thaûi. Khaùch saïn naøy ñaõ ñöôïc khaùnh thaønh vôùi söï tham gia cuûa sieâu maãu ngöôøi Ñan Maïch Helena
70
SË 69 . 2014
SË 69 . 2014
71
Quy hoπch & ki’n trÛc th’ giÌi
Christensen trong moät chieán dòch quaûng caùo cho toå chöùc veà moâi tröôøng mang teân “Save The Beach” vôùi söï taøi trôï cuûa haõng bia Corona. Khaùch saïn mang teân “Save the Beach Hotel” (Khaùch saïn “Haõy cöùu baõi bieån”) ñöôïc toâ ñieåm baèng raùc thu gom töø caùc baõi bieån vaø chæ môû cöûa chaøo ñoùn khaùch trong 4 ngaøy (3-7/6) maø thoâi. Khaùch saïn naèm beân caïnh Laâu ñaøi coù töø theá kyû thöù hai Sant’Angelo, beân bôø soâng Tiber ôû thaønh Rome - Italia. Töø caùc loaïi voû hoäp, giaøy, muõ, taát, ñaøn ghita, maùy aûnh hay thaäm chí caû caùc quaû boùng ñaù... 12.000 taán ñoà ñaõ qua söû duïng ñöôïc duøng ñeå xaây döïng khaùch saïn naøy. Coâng trình naøy naèm trong keá hoaïch cuûa moät chöông trình hoaït ñoäng veà moâi tröôøng khaép haønh tinh, ñoàng thôøi cuõng laø dòp höôûng öùng ngaøy moâi tröôøng theá giôùi muøng 5 thaùng 6. Sieâu maãu Ñan Maïch Helena Christensen cho bieát: “Khaùch saïn laø moät coâng trình ngheä thuaät ñaùng kinh ngaïc. Khi baïn vaøo trong, caùc böùc töôøng ôû nhöõng vò trí nhö trong moät ngoâi nhaø bình thöôøng, nhöng chuùng ñeàu ñöôïc laøm baèng raùc thaûi voâ cô. Coøn beân ngoaøi thì ñöôïc phuû hoaøn toaøn baèng nhöõng thöù chuùng ta neùm treân baõi bieån. Khi baïn ñi quanh khaùch saïn naøy, baïn seõ thaáy raát nhieàu vaät duïng caù nhaân. Khi nhìn thaáy chuùng, baïn seõ khoâng khoûi baên khoaên vaø ñaët caâu hoûi khoâng bieát vì sao ngöôøi ta laïi neùm nhöõng thöù ñoù treân baõi bieån?”. Coøn theo taùc giaû cuûa coâng trình - ngheä syõ H.A.Schult: “Chuùng ta ñang ôû thôøi ñaïi raùc thaûi. Khaùch saïn laø chieác göông phaûn aùnh tình traïng naøy. Chuùng ta phaûi thay ñoåi theá giôùi tröôùc khi theá giôùi laøm thay ñoåi chuùng ta”.
72
SË 69 . 2014
B∑i r∏c nh˘a QUY HOAÏ C H
THEÁ GIÔÍ
treân Thaùi Bình Döông
& KIEÁN TRUÙC
ÔÛ Thaùi Bình Döông, ngöôøi ta ñaõ phaùt hieän thaáy moät soá löôïng lôùn caùc chaát thaûi nhöïa. Caùc ñaïi döông ñaõ trôû thaønh baõi chöùa lôùn nhaát. Nguyeân nhaân laø do caùc doøng nöôùc xoaùy troøn khieán cho caùc saûn phaåm nhöïa khoù coù theå troâi daït ñöôïc vaøo bôø. Chính vì vaäy maø chuùng maõi maõi leânh ñeânh ngoaøi ñaïi döông. Tính ñeán nay, raùc thaûi nhöïa ñöôïc tìm thaáy nhieàu nhaát ôû Thaùi Bình Döông. Löôïng raùc thaûi naøy ñeán töø Canada, Myõ, Nhaät Baûn, Indonesia,... Tuy nhieân, hieän töôïng caùc doøng nöôùc xoaùy cuõng xaûy ra ôû AÁn Ñoä Döông vaø Ñaïi Taây Döông vaø nôi nhöõng nôi naøy cuõng taäp trung moät löôïng raùc thaûi töông töï. Thöùc aên cho caù chính laø thöùc aên cuûa ngöôøi
Nhöïa laø nguyeân nhaân gaây töû vong cho phaàn lôùn ñôøi soáng bieån caû cuûa chuùng ta. Baét ñaàu laø nhöõng chuù chim Haûi AÂu lôùn, loaøi chim naøy ñaõ phaùt hieän ra nhöõng ñaùm nhöïa noåi boàng beành treân maët bieån, chuùng töôûng raèng ñoù laø thöùc aên vaø ñaõ toáng thöù thöùc aên naøy vaøo daï daøy cuûa mình. Vaø taát nhieân, nhöïa laø thöù khoâng theå tieâu hoùa, vaäy maø chuùng ñöôïc laáp ñaày trong daï daøy cuûa nhöõng chuù chim vaø laøm cho chuùng maát ñi caûm giaùc ñoùi ñeå coù nhu caàu aên caùc thöùc aên khaùc. Keát cuïc laø nhöõng chuù chim seõ cheát vôùi moät thaân theå ñaày nhöïa. Khi caùc raùc thaûi nhöïa toàn taïi trong khoaûng thôøi gian nhaát ñònh, chuùng seõ bò xeù raùch thaønh töøng mieáng nhoû maø caùc loaøi caù cuõng seõ duøng nhö thöù thöùc aên cuûa chuùng. Baèng con ñöôøng naøy, nhöïa seõ ñi vaøo heä thoáng tieâu hoùa cuûa con ngöôøi vì caù laø thöùc aên cô baûn haèng ngaøy cuûa chuùng ta.
SË 69 . 2014
73
Ñieàu ñaùng sôï laø dieän tích baõi raùc vaãn tieáp tuïc taêng
Vôùi dieän tích toái ña leân tôùi 15 trieäu km2, baõi raùc khoång loà ôû phía baéc Thaùi Bình Döông coù theå to hôn caû Myõ. Chöa ai ñaùnh giaù chính xaùc möùc ñoä nguy hieåm cuûa haøng traêm trieäu taán nhöïa pheá thaûi treân Thaùi Bình Döông, bôûi nhöïa môùi chæ ñöôïc söû duïng roäng raõi trong khoaûng 50 naêm. Nhöng nhieàu nghieân cöùu cuûa Lieân Hôïp Quoác chöùng minh raèng hôn moät trieäu chim vaø khoaûng 100.000 ñoäng vaät bieån coù vuù cheát vì nhöïa. Nguyeân nhaân gaây töû vong khaù ña daïng: ngoä ñoäc, vöôùng vaøo raùc hoaëc ngheït thôû vì nuoát ñoà nhöïa. Tieán só Simon Boxall - moät chuyeân gia veà haûi döông hoïc cuûa Ñaïi hoïc Southampton taïi Anh toû ra bi quan veà khaû naêng khaéc phuïc haäu quaû cuûa ñaûo raùc khoång loà: “Chuùng ta chaúng theå laøm gì vì noù quaù lôùn. Ñaûo raùc naøy gioáng nhö chaát thaûi haït nhaân vaäy. Duø nhöõng söï coá traøn daàu treân bieån coù theå gaây neân haäu quaû thaûm khoác töùc thôøi, song theo thôøi gian daàu seõ daàn phaân huûy. Nhöïa khoâng deã phaân huûy nhö theá. Coù leõ giaûi phaùp duy nhaát con ngöôøi coù theå laøm laø thay ñoåi caùch vöùt raùc cuûa chuùng ta”.
Ñeà xuaát xaây döïng ñaûo taùi cheá
Ñaûo taùi cheá laø moät döï aùn nghieân cöùu veà tieàm naêng khaû thi cuûa moät hoøn ñaûo noåi sinh soáng ôû Thaùi Bình Döông ñöôïc laøm töø taát caû caùc chaát thaûi nhöïa noåi xung quanh trong ñaïi döông. Ñeà xuaát naøy coù ba muïc tieâu chính, ñoù laø: Laøm saïch caùc ñaïi döông cuûa chuùng ta töø löôïng chaát thaûi nhöïa khoång loà; Taïo döïng moät vuøng ñaát môùi; Vaø xaây döïng moät moâi tröôøng soáng beàn vöõng. Ñaûo taùi cheá tìm kieám caùc khaû naêng ñeå taùi cheá chaát thaûi nhöïa taïi choã vaø bieán noù thaønh moät thöïc theå noåi. Caùc yeáu toá veà xaây döïng vaø kyõ thuaät bieån seõ goùp phaàn taïo döïng moät hoøn ñaûo treân bieån thích hôïp. Moät soá ñaëc tính cuûa hoøn ñaûo: 1. Vaät lieäu chính seõ laáy töø raùc thaûi nhöïa treân bieån. Vieäc laøm naøy seõ goùp phaàn laøm saïch moâi tröôøng bieån, ñoàng thôøi thay ñoåi tính chaát cuûa caùc chaát thaûi nhöïa töø choã laø raùc thaûi trôû thaønh nguyeân vaät lieäu xaây döïng. Chính vì vaäy, vieäc thu gom caùc raùc thaûi nhöïa seõ trôû neân haáp daãn hôn. 2. Ñaûo laø nôi cuûa söï soáng, laø nôi seõ coù nhöõng giaù trò rieâng nhö ñaát ñai vaø moâi tröôøng soáng tieàm naêng cho moät phaàn trong soá ñoâng caùc thöïc theå soáng ñang phaûi di cö do söï bieán ñoåi khí haäu. 3. Khu vöïc soáng ñöôïc thieát keá nhö moät ñoâ thò. Thöïc teá hieän nay ñaõ coù moät nöûa daân soá theá giôùi soáng trong moâi tröôøng cuûa ñoâ thò. Chính ñieàu ñoù ñaõ coù moät taùc ñoäng raát lôùn tôùi thieân nhieân. Vieäc hieän thöïc hoùa moâi tröôøng hoãn hôïp laø hy voïng cuûa chuùng ta trong töông lai. 4. Hoøn ñaûo ñöôïc xaây döïng nhö moät moâi tröôøng soáng xanh. YÙ töôûng naøy xuaát phaùt töø quan ñieåm veà moät moâi tröôøng soáng töï nhieân. Vieäc söû duïng nhaø veä sinh compost ñeå taïo ra maûnh ñaát maøu môõ laø moät ví duï ñieån hình cuûa yù töôûng naøy. 5. Ñaây seõ laø moät moâi tröôøng soáng vôùi ñuû ñieàu kieän töï cung töï caáp maø khoâng phaûi quaù phuï thuoäc vaøo söï hoã trôï cuûa caùc moâi tröôøng soáng khaùc. Töï baûn thaân hoøn ñaûo naøy seõ tìm ñöôïc nguoàn löïc rieâng cuûa mình ñeå toàn taïi, noù coù theå töï giaûi quyeát caùc vaán ñeà thieát yeáu nhö nguoàn naêng löôïng vaø thöïc phaåm cung caáp cho rieâng mình.
74
SË 69 . 2014
Quy hoπch & ki’n trÛc th’ giÌi
6. Ñaây laø moät hoøn ñaûo sinh thaùi, noù seõ khoâng heà gaây oâ nhieãm hay coù nhöõng aûnh höôûng tieâu cöïc ñeán theá giôùi. Caùc nguoàn thieân nhieân hay nguoàn gaây oâ nhieãm treân hoøn ñaûo ñeàu ñöôïc xöû lyù moät caùch hoøa hôïp vôùi moâi tröôøng töï nhieân. 7. Quy moâ cuûa thaønh phoá noåi phuï thuoäc ñaùng keå vaøo soá löôïng lôùn chaát thaûi nhöïa coù ôû ñaïi döông. Söï taäp trung quy moâ lôùn nhaát cuûa raùc thaûi nhöïa thöôøng coù ôû khu vöïc bieån cuûa Phaùp vaø Taây Ban Nha. Ñieåm khôûi ñaàu laø taïo ra moät hoøn ñaûo vôùi dieän tích bao phuû 10.000km2. Dieän tích naøy töông ñöông vôùi dieän tích cuûa hoøn ñaûo Hawaii. 8. Vôùi vò trí ôû phía Baéc Thaùi Bình Döông Gyre, laø nôi maø hieän nay ngöôøi ta ñaõ phaùt hieän ñöôïc moät löôïng lôùn chaát thaûi nhöïa taäp trung. Ñaây laø nôi coù vò trí ñòa lyù ñeïp ôû phía
Ñoâng Baéc höôùng tôùi ñeán Hawaii. Baèng caùch taùi cheá vaø xaây döïng tröïc tieáp ngay taïi choã vôùi löôïng lôùn raùc thaûi nhöïa taäp trung neân caùc phöông tieän vaän taûi coù ñoä daøi lôùn ñeàu phaûi traùnh di chuyeån quanh khu vöïc naøy. Vì tính chaát noåi cuûa caùc chaát thaûi nhöïa coù theå bò thay ñoåi vò trí khi caùc phöông tieän ñi laïi taùc ñoäng tôùi doøng nöôùc. Eastern Garbage Patch laø teân quoác teá cuûa moät ñaûo noåi khoång loà ñöôïc taïo neân bôûi ñoà nhöïa pheá thaûi ôû phía Baéc Thaùi Bình Döông. Nhöõng doøng haûi löu treân ñaïi döông ñaõ “taäp keát” raùc töø khaép nôi ñeå taïo neân ñaûo noåi naøy. Dieän tích cuûa noù dao ñoäng töø 700 nghìn tôùi 15 trieäu km2. Giôùi khoa hoïc öôùc tính baõi raùc Thaùi Bình Döông coù theå chöùa tôùi hôn 100 trieäu taán raùc. Moät baùo caùo môùi ñaây cuûa Lieân Hôïp Quoác khaúng ñònh ñaûo raùc ñang phình to vôùi toác ñoä ñaùng baùo ñoäng.
Nhöïa laø loaïi vaät lieäu coù theå toàn taïi suoát haøng nghìn naêm vaø noù chieám tôùi 90% ñaûo raùc. Chöông trình Moâi tröôøng Lieân Hôïp Quoác töøng tieán haønh khaûo saùt ñaûo raùc Thaùi Bình Döông vaøo naêm 2006. Keát quaû cho thaáy cöù moãi km2 treân maët nöôùc coù trung bình 28.750 maûnh nhöïa. Do khoâng bò phaân huûy treân ñaát lieàn, raùc ôû daïng nhöïa bò nöôùc cuoán ra suoái, soâng roài ñoå ra bieån. Khoaûng 70% raùc nhöïa chìm xuoáng ñaùy ñaïi döông. Nhöõng maûnh nhöïa khoâng chìm bò gioù vaø caùc doøng haûi löu ñaåy tôùi nhieàu vò trí, trong ñoù ñaûo raùc ôû phía Baéc Thaùi Bình Döông coù dieän tích lôùn nhaát. Giôùi khoa hoïc döï ñoaùn ñaûo raùc Thaùi Bình Döông hình thaønh töø thaäp nieân 80 cuûa theá kyû tröôùc. Nhöng maõi tôùi naêm 1997 noù môùi ñöôïc phaùt hieän. Ngöôøi nhìn thaáy noù ñaàu tieân laø Charles Moore, moät vaän ñoäng vieân ñua thuyeàn ngöôøi Myõ. OÂng ñaõ nhìn thaáy ñaûo raùc khi trôû veà nhaø töø moät cuoäc thi.
SË 69 . 2014
75
ÑA NGAØNH
Caùc nguyeân taéc quy hoaïch phaùt trieån
ñoâ thò thoâng minh Nhöõng thoâng ñieäp raát caàn ñöôïc laéng nghe ôû Vieät Nam (Phaàn II: Tieáp theo vaø heát)
T
heo boä tieâu chuaån quy hoaïch ñoâ thò thoâng minh (Smartcode), caùc nguyeân taéc caàn ñöôïc ñaûm baûo trong quy hoaïch phaùt trieån ñoâ thò bao goàm:
n Caùc
nguyeân taéc quy hoaïch ñoâ thò thoâng minh trong quy hoaïch chung ñoâ thò: 1) Caàn duy trì, khoâi phuïc vaø toân taïo ñöôïc caùc heä sinh thaùi töï nhieân cuõng nhö nhöõng caûnh quan ñaëc tröng töï nhieân ñöôïc taïo bôûi ñòa hình, caùc vuøng laâm nghieäp, noâng nghieäp, haønh lang ven soâng vaø caùc daûi ven bieån… Nguyeân taéc naøy ñöôïc SmartCode ñöa leân haøng ñaàu, cho thaáy thaùi ñoä coi troïng ñoái vôùi caùc giaù trò sinh thaùi töï nhieân, noâng, laâm nghieäp. Ñeå thöïc hieän ñöôïc nguyeân taéc naøy, caùc ñoà aùn quy hoaïch ñoâ thò caàn tieán haønh nghieân cöùu, ñaùnh giaù, nhaän dieän caùc heä sinh thaùi töï nhieân, caùc caáu truùc caûnh quan ñaëc tröng taïo bôûi ñòa hình, caùc vuøng noâng nghieäp, laâm nghieäp, haønh lang ven soâng vaø caùc daûi ven bieån... Tröôùc khi ñaùnh giaù ñaát xaây döïng thuaän lôïi, caàn xaùc ñònh caùc vuøng caûnh quan vaø heä sinh thaùi ñaëc tröng caàn ñöôïc baûo veä. Hay noùi caùch khaùc, caàn ñaùnh giaù nhöõng vuøng caám vaø haïn cheá xaây döïng tröôùc, roài môùi xaùc ñònh caùc khu ñaát coù theå xaây döïng ñoâ thò. 2) Quy hoaïch vaø chieán löôïc phaùt trieån ñoâ thò, beân caïnh nhu caàu phaùt trieån môùi, caàn chuù troïng vieäc caûi taïo, naâng caáp, xen caáy trong caùc khu vöïc hieän höõu: Ñaây cuõng laø moät nguyeân taéc raát quan troïng, tröôùc tình traïng haàu heát caùc ñoâ thò cuûa Vieät Nam ñeàu quaù chuù troïng tôùi vieäc phaùt trieån caùc khu ñoâ thò môùi, maø coù phaàn xem nheï, quan taâm chöa thoûa ñaùng ñeán caùc khu ñoâ thò hieän höõu. Trong khi caùc khu ñoâ thò hieän höõu laø nôi chöùa ñöïng caùc giaù trò vaên hoùa,
76
SË 69 . 2014
ThS. KS. Phaïm Thò Hueä Linh
Giaùm ñoác Trung taâm Quy hoaïch 4 – VIUP
nhaân vaên vaø caùc tieàm löïc kinh teá ña daïng cuûa ñoâ thò. Vaán ñeà chính cuûa caùc khu ñoâ thò hieän höõu taïi Vieät Nam thöôøng laø thieáu cô sôû haï taàng vaø thieáu khoâng gian coâng coäng. Ñeå caûi taïo vaø naâng caáp caùc khu ñoâ thò hieän höõu, ñieàu kieän caàn laø chính quyeàn ñoâ thò phaûi noã löïc thöïc hieän traùch nhieäm cuûa mình trong vaán ñeà naøy, tröïc tieáp toå chöùc thöïc hieän hoaëc tích cöïc thuùc ñaåy, hoã trôï caùc hoaït ñoäng caûi taïo naâng caáp caùc khu ñoâ thò hieän höõu. Vieäc caûi taïo, naâng caáp caùc khu ñoâ thò hieän höõu thöôøng mang laïi lôïi ích vaø cô hoäi cho nhieàu thaønh phaàn daân cö hôn so vôùi vieäc xaây döïng caùc khu ñoâ thò môùi. Caùc khu ñoâ thò hieän höõu coù giaù trò cuûa nhöõng caùnh röøng nguyeân sinh, trong khi caùc khu ñoâ thò môùi, xaây döïng ñoàng loaït coù nguy cô cao laø seõ chæ coù giaù trò cuûa caùc noâng tröôøng ñôn loaøi, vôùi möùc ñoä haáp daãn, khaû naêng thích nghi vaø choáng ñôõ vôùi caùc vaán ñeà ñoâ thò keùm hôn haún. (Jacobs.J. 1989 (1961)) Töø thöïc teá phaùt trieån caùc ñoâ thò vaø caùc khu coâng nghieäp, khu kinh teá cuûa Vieät Nam cho thaáy, vôùi khoaûng 75.000ha ñaát caùc khu coâng nghieäp taäp trung (naêm 2010) ñaõ ñöôïc hình thaønh treân caû nöôùc, chöa coù moät khu ñoâ thò môùi naøo, voán ñöôïc döï baùo seõ hình thaønh gaén vôùi caùc khu coâng nghieäp naøy, thöïc söï ñöôïc xaây döïng vaø ñöa vaøo söû duïng nhö ñaõ kyø voïng. Ngöôøi lao ñoäng trong caùc khu coâng nghieäp naøy chuû yeáu vaãn löïa choïn nhaø ôû trong caùc khu vöïc hieän höõu laân caän, chöù khoâng soáng trong caùc khu ñoâ thò môùi. Lyù do thì coù nhieàu (do khaû naêng chi traû, do khoâng coù nhaø ôû coâng nhaân ñöôïc xaây döïng…, nhöng quan troïng hôn, coù leõ laø do nhu caàu giao tieáp xaõ hoäi, nhu caàu ñöôïc soáng trong moâi tröôøng coäng ñoàng “bình thöôøng”). Ñieàu naøy cho thaáy taàm quan troïng cuûa vieäc
ß a
öu tieân ñaàu tö caûi taïo, naâng caáp caùc khu daân cö hieän höõu, naèm gaàn caùc cô sôû kinh teá coù khaû naêng thu huùt lao ñoäng môùi, song song vôùi vieäc xaây döïng boå sung caùc chöùc naêng ñoâ thò phuø hôïp, vôùi quy moâ vaø tieán ñoä phuø hôïp. 3) Caùc khu vöïc phaùt trieån môùi keà caän vôùi ñoâ thò caàn ñöôïc keát noái vôùi caùc khu ñoâ thò hieän höõu caû veà haï taàng vaø caûnh quan: Ñaây laø moät nguyeân taéc gaàn nhö mang tính hieån nhieân vaø ñöôïc khaúng ñònh trong Quy chuaån xaây döïng Vieät Nam veà quy hoaïch xaây döïng, nhöng laïi thöôøng xuyeân bò boû qua. Ñaëc bieät laø trong tröôøng hôïp chuû ñaàu tö phaùt trieån caùc khu vöïc phaùt trieån môùi chính laø ñôn vò toå chöùc laäp quy hoaïch. Trong raát nhieàu tröôøng hôïp khaùc, maëc duø ñoà aùn quy hoaïch coù ñöa ra caùc giaûi phaùp keát noái veà haï taàng vaø caûnh quan giöõa caùc khu vöïc phaùt trieån môùi vaø caùc khu vöïc hieän höõu, nhöng caùc giaûi phaùp naøy khoâng ñöôïc chính quyeàn ñoâ thò chuù troïng thöïc hieän, cuøng vôùi söï buoâng loûng hoaëc yeáu keùm trong quaûn lyù, caùc khu vöïc hieän höõu daàn bò coâ laäp, bao vaây bôûi caùc khu vöïc phaùt trieån môùi vaø tình traïng ngaøy caøng trôû neân khoù khaên, caùc giaûi phaùp keát noái ngaøy caøng trôû neân khoâng khaû thi, ñaëc bieät laø ôû caùc ñoâ thò lôùn. 4) Nhöõng khu vöïc phaùt trieån môùi khoâng keà caän vôùi ñoâ thò caàn ñöôïc toå chöùc thaønh caùc khu ñoâ thò hoaøn chænh: Nguyeân taéc naøy laø toái caàn thieát ñeå ñaûm baûo söùc soáng cho caùc khu vöïc phaùt trieån môùi khoâng keà caän vôùi ñoâ thò hieän höõu (bao goàm caû caùc ñoâ thò veä tinh). Cho duø coù moái quan heä töông taùc cuûa caùc khu ñoâ thò naøy vôùi caùc ñoâ thò khaùc trong vuøng, vieäc phaùt trieån caùc khu ñoù thaønh nhöõng khu ñoâ thò hoaøn chænh seõ laøm taêng chaát löôïng ñoâ thò, laøm taêng tính ña naêng (moät trong nhöõng yeâu caàu thieát yeáu ñeå phaùt trieån beàn vöõng) cuûa caùc khu ñoâ thò ñoù, giaûm nhu caàu giao thoâng giöõa caùc khu vöïc naøy vôùi caùc ñoâ thò khaùc trong vuøng. 5) Nhaø ôû phuø hôïp vôùi khaû naêng chi traû cuûa ña soá ngöôøi daân phaûi ñöôïc phaùt trieån ñan xen trong taát caû caùc khu ñoâ thò, phuø hôïp vôùi söï phaân boá daân cö vaø vieäc laøm, traùnh hieän töôïng taäp trung caùc hoä ngheøo vaøo moät khu vöïc: Nhaø ôû laø lónh vöïc chính cuûa ñoâ thò. Caùch thöùc vaø hieäu quaû phaùt trieån nhaø ôû coù theå quyeát ñònh söï thaønh coâng hay thaát baïi cuûa phaùt trieån ñoâ thò. Nguyeân taéc neâu treân laø raát roõ raøng, theå hieän raát roõ muïc tieâu cuûa phaùt trieån ñoâ thò, nhöng laïi chöa ñöôïc thöïc hieän taïi haàu
n g µ n h
heát caùc khu ñoâ thò môùi cuûa nöôùc ta hieän nay, laø moät trong nhöõng lyù do chính goùp phaàn daãn ñeán khuûng hoaûng kinh teá, ñoùng baêng thò tröôøng baát ñoäng saûn vaø nhaø ôû ñoâ thò hieän nay taïi Vieät Nam (duø muïc tieâu cuûa caùc döï aùn naøy laø taäp trung nhaø ôû cao caáp vaøo moät khu vöïc). 6) Caùc haønh lang giao thoâng caàn ñöôïc quy hoaïch vaø baûo veä trong moái quan heä qua laïi hôïp lyù vôùi quy hoaïch söû duïng ñaát hai beân tuyeán: Ñaây cuõng laø moät nguyeân taéc raát roõ raøng vaø töøng ñöôïc nhaéc ñeán nhieàu trong lónh vöïc quy hoaïch ñoâ thò cuûa Vieät nam. Moái quan heä giöõa vieäc khai thaùc giao thoâng phuïc vuï phaùt trieån hai beân ñöôøng vaø ñaûm baûo chöùc naêng giao thoâng cuûa tuyeán laø moái quan heä hai chieàu, nhieàu khi laø maâu thuaãn, caàn ñöôïc giaûi quyeát thoûa ñaùng. Baøi toaùn xaùc quy hoaïch ñöôøng giao thoâng, coù theå phuïc vuï ôû nhöõng quy moâ khaùc nhau taïi nhöõng thôøi ñieåm khaùc nhau trong töông lai, coù theå ñöôïc giaûi quyeát baèng caùch döï baùo quy moâ luoàng giao thoâng, phaân kyø ñaàu tö vaø keát hôïp caùc giaûi phaùp giao thoâng khaùc, khoâng chæ ñôn giaûn laø xaây döïng nhöõng con ñöôøng thaät lôùn, ñeå chôø ñöôïc söû duïng trong töông lai haøng chuïc, thaäm chí haøng traêm naêm sau. 7) Caùc haønh lang caây xanh – khoâng gian môû caàn ñöôïc söû duïng ñeå ñònh daïng caùc khu vöïc phaùt trieån ñoâ thò cuõng nhö keát noái caùc caáu truùc ñoâ thò khaùc nhau: Ñaây laø moät nguyeân taéc raát quan troïng, coù theå coù moät phaàn laø heä quaû cuûa vieäc thöïc hieän nguyeân taéc thöù nhaát vaø nguyeân taéc thöù ba. Bao goàm hai vaán ñeà: xaùc ñònh ranh giôùi caùc khu vöïc phaùt trieån ñoâ thò cuõ vaø môùi vaø keát noái chuùng vôùi nhau baèng heä thoáng caây xanh – khoâng gian môû. Vaán ñeà thöù nhaát bò boû qua trong raát nhieàu ñoà aùn quy hoaïch. Raát thöôøng thaáy moät khu chöùc naêng ñoâ thò hoaëc coâng nghieäp môùi laø moät nhaùt caét, moät söï chieám höõu khoâng gian tuøy tieän trong moät vuøng caûnh quan noâng, laâm nghieäp naøo ñoù hoaëc heä sinh thaùi töï nhieân, gaàn nhö khoâng quan taâm tôùi caáu truùc sinh thaùi - caûnh quan hieän traïng. Raát neân suy nghó veà giaûi phaùp söû duïng caùc daûi khoâng gian môû ñeå keát noái caùc khu vöïc cuõ vaø môùi. Moät söï keát noái meàm, nhaán maïnh ñöôïc giaù trò thò giaùc cuûa caùc ranh giôùi cuõng nhö caùc caáu truùc ñaëc tröng (cuõ vaø môùi), coù theå giuùp giaûi quyeát ñöôïc caùc maâu thuaãn giöõa hai loaïi caáu truùc khoâng gian - cuõ vaø môùi, ñoàng
Phaân boá saûn xuaát noâng nghieäp vaø thuûy saûn: Ña daïng muøa maøng vaø lôïi nhuaän theo muøa (Nguoàn: Ñieàu chænh Quy hoaïch chung tp. Caàn Thô ñeán naêm 2030 - OSA, KU Leuven vaø Phaân vieän Quy hoaïch Ñoâ thò Noâng thoân Mieàn Nam. 2010)
Nhaän dieän caùc vuøng sinh thaùi quan troïng trong Khu kinh teá Vaân Phong laøm cô sôû ñeà xuaát ñieàu chænh quy hoaïch (Nguoàn: Ñieàu chænh Quy hoaïch chung Khu kinh teá Vaân Phong ñeán naêm 2030. VIAP. 2013) SË 69 . 2014
77
nhö chæ laø noäi dung theâm vaøo vaø thöôøng ñöôïc nghó ñeán sau khi ñaõ veõ xong maïng löôùi ñöôøng hoaøn chænh cho xe cô giôùi. Coøn ñöôøng ñi boä thöôøng ñöôïc quan taâm nhö laø phöông tieän giaûi trí, hôn laø nhu caàu thieát yeáu haøng ngaøy. n Caùc nguyeân taéc phaùt trieån thoâng minh trong quy hoaïch phaân khu
1. Caùc ñôn vò ôû vaø caùc khu trung taâm ñoâ thò phaûi ñöôïc phaùt trieån daïng neùn, öu tieân cho ñi boä vaø ñöôïc söû duïng hoãn hôïp ña chöùc naêng: Daïng neùn ôû ñaây ñöôïc hieåu khoâng nhaát thieát laø xaây döïng cao taàng, ñieàu quan troïng laø taïo maät ñoä söû duïng cao, saàm uaát, thuaän lôïi cho giao löu coäng ñoàng, thuaän lôïi cho caùc hoaït ñoäng dòch vuï ñoâ thò, taêng hieäu quaû hoaït ñoäng chung cuûa ñoâ thò. Maät ñoä daân cö cao cuõng laø yeáu toá thuaän lôïi ñeå toå chöùc giao thoâng coâng coäng, töø ñoù, cuøng vôùi caùc tuyeán ñi boä thuaän tieän, giuùp cho hoaït ñoäng ñi boä trôû neân phoå bieán.
Loä trình thöïc hieän Quy hoaïch Khu ñoâ thò trung taâm Khu kinh teá Vuõng AÙng - Öu tieân caûi taïo, naâng caáp caùc khu vöïc hieän höõu (khu soá 2) tröôùc khi xaây döïng caùc khu ñoâ thò môùi (soá 3-8). Nguoàn: VIAP. 2009.
Höôùng daãn thieát keá ñoâ thò cho Khu ñoâ thò thöông maïi taøi chính môùi taïi saân bay Nha Trang: Taïi ranh giôùi tieáp giaùp vôùi caùc khu ñoâ thò chaát löôïng töông ñoái thaáp hieän höõu, toå chöùc chuoãi khoâng gian coâng coäng bao goàm tuyeán ñöôøng daønh cho xe ñaïp, ñöôøng daïo keát hôïp caây xanh, vöôøn hoa, saân chôi vaø moät soá coâng trình dòch vuï coâng coäng phuïc vuï cho caû khu xaây döïng môùi vaø khu hieän höõu. Nguoàn: Ñieàu chænh Quy hoaïch chung TP. Nha Trang ñeán naêm 2025. VIAP.2012.
thôøi taïo ra khoâng gian giao löu xaõ hoäi, cuõng nhö taïo khoaûng ñeäm ñeå keát noái haï taàng. 8) Heä thoáng giao thoâng caàn chuù troïng giao thoâng coâng coäng, ñöôøng ñi boä, ñöôøng ñi xe ñaïp laø nhöõng löïa choïn coù theå thay theá vaø giuùp haïn cheá nhu caàu söû duïng phöông tieän giao thoâng caù nhaân coù ñoäng cô. Trong nguyeân taéc naøy, vieäc nhaéc ñeán giao thoâng coâng coäng, ñöôøng ñi boä vaø ñöôøng ñi xe ñaïp nhö laø nhöõng öu tieân, coøn giao thoâng caù nhaân coù ñoäng cô laø ñoái töôïng caàn haïn cheá laø moät vaán ñeà ñaùng suy nghó saâu saéc, tröôùc thöïc teá quy hoaïch ñöôøng giao thoâng (chuû yeáu laø caùc laøn xe cho phöông tieän coù ñoäng cô) döôøng nhö laø nhöõng noäi dung quan troïng nhaát vaø ñöôïc quan taâm nhieàu nhaát trong caùc ñoâ aùn quy hoaïch ñoâ thò hieän nay ôû nöôùc ta, chi phoái maïnh meõ caùc giaûi phaùp toå chöùc khoâng gian ñoâ thò. Vaø noäi dung veà giao thoâng coâng coäng, ñöôøng ñi xe ñaïp döôøng
78
SË 69 . 2014
Vieäc söû duïng ña chöùc naêng ñaõ xuaát hieän taïi Vieät Nam töø raát laâu, nhö laø moät nhu caàu thieát yeáu cuûa xaõ hoäi, keå caû khi khaùi nieäm naøy chöa ñöôïc khaúng ñònh trong caùc vaên baûn phaùp quy. Veà baûn chaát, ña soá caùc khu phoá cuõ cuûa caùc ñoâ thò Vieät Nam ñaõ laø caùc khu vöïc ña chöùc naêng moät caùch töï phaùt. Nhöng caùc khu ñoâ thò môùi, vôùi moâ ñun chia loâ vaø caáu truùc hình thaùi kieán truùc ñôn ñieäu, ñaõ, ñang vaø seõ laø raøo caùn raát lôùn cho khaû naêng söû duïng hoãn hôïp ña chöùc naêng vaø linh hoaït (Caùc daõy phoá lieân keá laø hình thaùi kieán truùc ñoâ thò raát gaàn vôùi tieâu chí quy hoaïch phaùt trieån beàn vöõng, neáu ñaûm baûo ñöôïc söï ña daïng veà quy moâ moãi loâ ñaát trong ñoù). Cho ñeán nay, trong lónh vöïc quy hoaïch treân toaøn theá giôùi, söû duïng hoãn hôïp ña chöùc naêng moät caùch hôïp lyù ôû moïi caáp ñoä, töø caáp ñoâ thò ñeán khu vöïc, ñeán khu ñaát, ñeán coâng trình ñaõ ñöôïc khaúng ñònh laø moät trong nhöõng yeâu caàu thieát yeáu ñeå ñaûm baûo söùc soáng ñoâ thò, ñaûm baûo phaùt trieån beàn vöõng. 2. Caàn öu tieân hình thöùc phaùt trieån theo caùc ñôn vò ôû truyeàn thoáng vaø caùc khu trung taâm ñoâ thò ña naêng. Caùc khu vöïc ñôn chöùc naêng chæ ñöôïc chaáp nhaän vôùi nhöõng lyù do ñaëc bieät: Moâ hình phaùt trieån theo ñôn vò ôû truyeàn thoáng laø moâ hình caên baûn, khaù phoå bieán ôû Vieät Nam tröôùc ñaây, nhöng, khi ñoù, veà maët lyù thuyeát, caùc khu trung taâm ñoâ thò ñeàu ñöôïc xaùc ñònh laø ñôn naêng vaø thöôøng khoâng ñan xen vôùi caùc chöùc naêng nhaø ôû, taïo ra nhöõng khu vöïc quaù taûi veà giao thoâng trong moät soá thôøi ñieåm trong ngaøy vaø laïi troáng vaéng vaøo moät soá thôøi ñieåm (thöôøng laø ngoaøi giôø haønh chính). Nguyeân taéc thöù 2 naøy keát hôïp vôùi nguyeân taéc thöù nhaát (ñoái vôùi quy hoaïch phaân khu), seõ giuùp nhaán maïnh söï caàn thieát vaø öu tieân cho vieäc söû duïng hoãn hôïp ña chöùc naêng moät caùch hôïp lyù vaø nhaán maïnh tính öu vieät cuûa vieäc toå chöùc caùc khu daân cö theo ñôn vò ôû, vôùi baùn kính phuïc vuï cuûa caùc coâng trình dòch vuï thieát yeáu haøng ngaøy naèm trong khoaûng caùch thuaän lôïi cho ñi boä - ñieàu chæ coù theå ñaït ñöôïc khi maät ñoâ daân cö laø töông ñoái taäp trung. Tröôùc ñaây, vieäc phaân chia caùc khu ñoâ thò thaønh caùc ñôn vò ôû laø baét buoäc, nhöng gaàn ñaây, vaán ñeà toå chöùc theo ñôn vò ôû khoâng coøn ñöôïc coi troïng ñaày ñuû, thaäm chí bò boû qua trong raát nhieàu ñoà aùn. 3. Caùc hoaït ñoäng sinh hoaït cô baûn haøng ngaøy caàn ñöôïc ñaùp öùng trong baùn kính ñi boä, ñeå khuyeán khích hoaït ñoäng ñi boä vaø giaûm thieåu nhu caàu söû duïng phöông tieän giao thoâng: Nguyeân taéc thöù 3 keát hôïp vôùi nguyeân taéc thöù 2 seõ ñaûm baûo moâi tröôøng soáng thuaän lôïi trong caùc khu daân cö vaø khuyeán khích ñi boä (trong phaïm vi gaàn), söû duïng giao thoâng coâng coäng khi coù nhu caàu giao löu vöôït ra ngoaøi phaïm vi ñôn vò ôû.
ß a
4. Heä thoáng caùc truïc ñöôøng lôùn caàn ñöôïc thieát keá ñeå ñaûm baûo khaû naêng phaân taùn giao thoâng, giaûm chieàu daøi haønh trình cuûa caùc phöông tieän: Yeâu caàu naøy ñöôïc ñaët ra, coù leõ laø do, ôû nhieàu thaønh phoá cuûa Hoa Kyø vaø caùc nöôùc phaùt trieån, caùc coâng trình naèm doïc theo caùc truïc chính ñoâ thò (khoâng nhaát thieát laø ñöôøng cao toác) khoâng quay maët tieàn ra ñöôøng chính naøy, maø quay vaøo ñöôøng noäi boä phía trong, vaø thöôøng coù daûi phaân caùch ngaên chaën tieáp xuùc tröïc tieáp töø caùc coâng trình naøy ra ñöôøng truïc chính. Ñaây coù leõ cuõng laø moät thaùi cöïc traùi ngöôïc vôùi tình hình taïi Vieät Nam, gaây ra cho caùc ñoâ thò treân vaán ñeà caàn giaûi quyeát theo höôùng ngöôïc laïi vôùi caùc vaán ñeà ñang ñaët ra trong caùc ñoâ thò Vieät nam, khi caùc khu ñaát doïc hai beân truïc chính ñoâ thò ñeàu höôùng maët tieàn ra ñöôøng. 5. Trong moãi ñôn vò ôû, phaûi ñaûm baûo söï ña daïng veà loaïi hình nhaø ôû cuõng nhö möùc giaù nhaø ôû ñeå ñaûm baûo söï ña daïng veà ñoái töôïng sinh soáng trong ñôn vò ôû. 6. Maät ñoä xaây döïng cuõng nhö loaïi hình söû duïng ñaát caàn ñöôïc quy hoaïch hôïp lyù, trong voøng baùn kính ñi boä xung quanh caùc beán ñoã giao thoâng coâng coäng, nhaèm khuyeán khích söû duïng giao thoâng coâng coäng. 7. Caùc trung taâm thöông maïi, haønh chính, ñaøo taïo, dòch vuï… caàn ñöôïc ñan xen trong ñoâ thò, khoâng boá trí thaønh caùc trung taâm bieät laäp. Neáu thöïc hieän theo nguyeân taéc naøy, neân chaêng, caàn xem xeùt laïi caùch thöùc quy hoaïch caùc khu tröôøng ñaïi hoïc taäp trung caùc khu dòch vuï y teá taäp trung quy moâ lôùn taïi Vieät Nam. 8. Tröôøng hoïc caàn ñöôïc boá trí vôùi quy moâ vaø baùn kính ñaûm baûo hoïc sinh coù theå ñi boä hoaëc ñi xe ñaïp ñeán tröôøng. Beân caïnh yeâu caàu veà quy moâ vaø baùn kính phuïc vuï, nhö ñaõ neâu trong Boä tieâu chuaån quy hoaïch ñoâ thò thoâng minh, Jane Jacob (1989(1961)) coøn nhaán maïnh yeáu toá an toaøn treân caùc ñöôøng phoá ñoâ thò, thoâng qua vieäc laøm sao cho treân phoá luoân coù ngöôøi qua laïi, hoaëc ngoài nghæ chaân, giao löu… 9. Maïng löôùi khoâng gian môû, bao goàm: coâng vieân, quaûng tröôøng vaø saân chôi coâng coäng caàn ñöôïc boá trí phaân taùn trong caùc khu daân cö cuõng nhö trong caùc khu trung taâm. Ñeå phaùt huy ñöôïc vai troø cuûa khoâng gian môû coâng coäng, ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu nghæ ngôi,
n g µ n h
TDTT cuûa ngöôøi daân, caùc khoâng gian môû coâng coäng trong ñôn vò ôû cuõng caàn ñaûm baûo baùn naèm trong baùn kính ñi boä. Caùc yeâu caàu naøy cuõng ñaõ ñöôïc ñeà caäp trong Quy chuaån xaây döïng Vieät Nam veà quy hoaïch xaây döïng, nhöng chöa ñöôïc quan taâm thoûa ñaùng trong nhieàu ñoà aùn quy hoaïch. n Caùc nguyeân taéc quy hoaïch phaùt trieån thoâng
minh trong quy hoaïch chi tieát ñoâ thò vaø thieát keá coâng trình: 1. Caùc coâng trình vaø caûnh quan caàn goùp phaàn taïo döïng neân tuyeán truïc giao thoâng chính nhö laø nhöõng khoâng gian daân duïng; 2. Caùc coâng trình caàn ñaùp öùng yeâu caàu giao thoâng oâ toâ moät caùch hôïp lyù, ñoàng thôøi, toân troïng vaø taïo thuaän lôïi cho hoaït ñoäng ñi boä, cuõng nhö caûnh quan cuûa caùc khoâng gian coâng coäng; 3. Thieát keá caùc tuyeán ñöôøng vaø coâng trình caàn ñaûm baûo moâi tröôøng an toaøn, nhöng khoâng haïn cheá khaû naêng tieáp caän; 4. Thieát keá kieán truùc vaø caûnh quan caàn xuaát phaùt töø nhöõng ñaëc tröng veà khí haäu, ñòa hình, lòch söû vaø thöïc tieãn kinh nghieäm xaây döïng taïi moãi khu vöïc; 5. Coâng trình caàn ñöa ra caùc aán töôïng roõ raøng cho ngöôøi söû duïng veà ñòa lyù vaø khí haäu, thoâng qua caùc giaûi phaùp hieäu quaû veà naêng löôïng. Ñeå thöïc hieän nguyeân lyù thöù 4 vaø thöù 5 naøy, coù theå aùp duïng vaø ñeà xuaát raát nhieàu giaûi phaùp khaùc nhau, töø ñôn giaûn ñeán tinh teá, phöùc taïp. Nhöng, moät nguyeân lyù quy hoaïch ñôn giaûn nhaát vaø hieäu quaû nhaát laø “taän duïng toái ña khaû naêng boá trí coâng trình coù caïnh daøi quay höôùng Baéc vaø höôùng Nam ñeå haïn cheá chieáu naêng tröïc tieáp vaøo coâng trình”, gaàn ñaây, ñaõ haàu nhö khoâng ñöôïc aùp duïng taïi caùc ñoâ thò, keå caû trong caùc tröôøng hoïc vaø coâng trình coâng coäng – laø nhöõng nôi baét buoäc aùp duïng, tröø khi baát khaû khaùng. Tröôøng trung hoïc phoå thoâng Haø Noäi – Amsterdam laø moâi tröôøng hoïc taäp mô öôùc cuûa bieát bao theá heä hoïc sinh – coâng trình ñöôïc trao giaûi thöôûng Kieán truùc xanh cuûa Hoäi Kieán truùc sö Vieät Nam – ñaõ bò khoâng ít em hoïc sinh töø choái khoâng hoïc, maëc duø thi ñoã, nhöng laïi löïa chon tröôøng chuyeân khaùc vì “hoïc ôû tröôøng Am noùng laém”. Nhìn vaøo thöïc teá nhöõng khoái nhaø kính hình hoäp ñang moïc leân khaù nhieàu taïi caùc ñoâ thò ôû nöôùc ta, lieäu coù neân lo laéng: phaûi chaêng chuùng ta ñaõ “saäp baãy
naêng löôïng cuûa loaïi hình kieán truùc ñaëc tröng Phöông Taây” (Rem Koolhaas. 2010) – voán dó du nhaäp töø caùc xöù oân ñôùi?! 6. Caùc coâng trình coâng coäng vaø khoâng gian giao löu coâng coäng phaûi laø nôi taïo aán töôïng ñaëc tröng cuûa ñoâ thò, ñoàng thôøi laø caùc khoâng gian coù theå töï quaûn lyù toát; 7. Vieäc baûo toàn vaø caûi taïo caùc coâng trình di tích caàn ñaûm baûo cuûng coá tính lieân tuïc vaø tham gia vaøo quaù trình phaùt trieån cuûa xaõ hoäi: Caàn thaän troïng vôùi thoùi quen quan nieäm baûo toàn ñi ñoâi baûo taøng. Caàn quan taâm hôn ñeán quan ñieåm gaàn ñaây nhaát cuûa UNESCO veà baûo toàn vaø phaùt huy giaù trò di saûn laø: phaûi laøm sao tích hôïp ñöôïc vaø phaùt huy caùc giaù trò di saûn ñoù trong ñôøi soáng ñöông ñaïi. 8. Söï haøi hoøa vaø trình töï phaùt trieån, bieán ñoåi cuûa ñoâ thò caàn ñöôïc kieåm soaùt thoâng qua caùc chæ tieâu veà caáu truùc hình thaùi kieán truùc. ÔÛ ñaây moät laàn nöõa caàn nhaán maïnh ñeán nhaän thöùc kieåm soaùt thoâng qua ngoân ngöõ caáu truùc, chöù khoâng thoâng qua caùc chæ tieâu vaø hình thöùc aùp ñaët cöùng nhaéc, sao cho moãi khu vöïc ñoâ thò vaãn coù nhöõng neùt ñaëc tröng rieâng phaûn aùnh qua caáu truùc (söï laëp laïi cuûa moät vaøi yeáu toá naøo ñoù), nhöng vaãn bao haøm nhöõng giaù trò phong phuù vaø ña daïng ôû möùc ñoä phuø hôïp.
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO: 1. Alexander, C., Ishikawa, S., Silverstein, M., Jacobson, M. Fiksdahl-King, I. and Angel, S. (1977) A Pattern Language, Oxford University Press, New York; 2. Duany Plater-Zyberk & Company (DPZ), SmartCode Version 9.0.; 3. Jacobs, J. (1989 [1961]) Death and Life of Great American Cities, Random House, New York; 4. Kevin Thwaites, Sergio Porta, Ombretta Romice and Mark Greaves (editors) (2007) Urban Sustainability through Environmental Design: Approaches to time-people-place responsive urban spaces, Routledge, Oxon; 5. Mohsen Mostafavi with Gareth Doherty (editors) (2010) Ecological Urbanism, Harvard University, Graduate School of Design; 6. Vieät Nam – Ñan maïch, Chöông trình hôïp taùc phaùt trieån trong lónh vöïc moâi tröôøng 2005 – 2010, Hôïp phaàn “Phaùt trieån beàn vöõng moâi tröôøng trong caùc khu ñoâ thò ngheøo” (SDU – Boä Xaây döïng), Soå tay Quy hoaïch vaø Thieát keá ñoâ thò ôû Vieät Nam: Phaùt trieån naêng ñoäng trong thôøi ñaïi môùi (Quan taâm ñeán bieán ñoåi khí haäu vaø söû duïng ñoà hoïa trong Quy hoaïch vaø Thieát keá ñoâ thò). 2010.
SË 69 . 2014
79
Heä thoáng giao thoâng coâng coäng chuyeân bieät Moät soá ñaëc ñieåm & ñònh höôùng phaùt trieån taïi tP. Ñaø Naüng
ÑA NGAØNH Traàn Hoaøi Nam In the developed countries of the world, advanced public transport systems (PTS) has played a fundamental role in serving the travel needs of urban residents. In addition to developing the various means of public transport including bus and metro, cities such as Paris (France), London (UK), Moscow (Russia) also get the success of this network from the ability to serve diverse, flexible system depending on passenger groups, day time and metropolitan area in order to form the PTS with particular functions. Consequently, they are useful in helping passengers easily limit personal vehicles and select vehicles of PTS. Da Nang is one of cities with synchronous infrastructure and aims to become the city of environment. Therefore, developing effective PTS becomes the prerequisite to implement this objective. This article will focus on analyzing the characteristic and the experience of some cities which are successful in developing PTS with specific routes, and gives some suggestions for developing this system in order to enhance the PTS in Da Nang.
80
SË 69 . 2014
I. Heä thoáng giao thoâng coâng coäng chuyeân bieät
Ñoái vôùi caùc ñoâ thò tieân tieán treân theá giôùi thì heä thoáng GTCC bao goàm nhieàu loaïi hình phöông tieän nhö: xe buyùt thöôøng, xe buyùt nhanh (BRT), xe ñieän baùnh hôi, xe ñieän baùnh saét, taøu ñieän ngaàm (Metro)... coù theå phuïc vuï ñaày ñuû nhieàu ñoái töôïng haønh khaùch khaùc nhau: hoïc sinh, sinh vieân; coâng nhaân, vieân chöùc; treû em, ngöôøi giaø; ngöôøi taøn taät vaø khaùch du lòch... Vì vaäy ñeå naâng cao chaát löôïng phuïc vuï cuûa toaøn boä maïng löôùi GTCC thì caùc thaønh phoá naøy ñaõ xaây döïng moät soá tuyeán GTCC chuyeân bieät coù nhöõng chöùc naêng rieâng: n Tuyeán GTCC chæ öu tieân phuïc vuï cho moät soá ñoái töôïng nhaát ñònh nhö: hoïc sinh - sinh vieân, khaùch du lòch... n Tuyeán GTCC chæ phuïc vuï taïi moät soá khu vöïc rieâng bieät: trong caùc cô sôû giaùo duïc ñaïi hoïc, trong caùc coâng vieân, trong caùc saân bay, trong caùc beänh vieän, khu vöïc ngoaïi thaønh... n Tuyeán GTCC chæ phuïc vuï taïi nhöõng thôøi ñieåm coá ñònh trong ngaøy: hoaït ñoäng vaøo ban ñeâm, ban ngaøy; hoaït ñoäng vaøo caùc giôø cao ñieåm buoåi saùng (7-8h) vaø buoåi chieàu (17-18h)... Moãi moät tuyeán naøy seõ phuø hôïp vôùi muïc ñích, nhu caàu ñi laïi cuûa töøng ñoái töôïng. Do ñoù ngöôøi daân deã daøng löïa choïn loä trình ñi laïi hôïp lyù baèng GTCC. Ñaây chính laø caùc ñaëc ñieåm cô baûn cuûa heä thoáng GTCC chuyeân bieät, trong ñoù coù xe buyùt. Vaø moâ hình giao thoâng naøy ñaõ ñöôïc nhieàu nöôùc treân theá giôùi aùp duïng thaønh coâng.
II. Kinh nghieäm phaùt trieån heä thoáng GTCC chuyeân bieät taïi caùc nöôùc treân theá giôùi
Vôùi caùc nöôùc phaùt trieån treân theá giôùi, heä thoáng GTCC cuûa caùc ñoâ thò ñaõ coù söï phaùt trieån vöôït baäc, ñaëc bieät laø taïi chaâu AÂu, UÙc, Nhaät...Vôùi söï ña daïng veà loaïi hình phöông tieän vaø söï phong phuù veà maïng löôùi tuyeán ñaõ giaûi quyeát hieäu quaû nhu caàu ñi laïi haøng ngaøy cuûa ngöôøi daân. Trong ñoù phaûi keå ñeán moät soá tuyeán GTCC chuyeân bieät maø nhieàu thaønh phoá ñaõ xaây döïng ñeå phuïc vuï moät soá ñoái töôïng haønh khaùch coù nhu caàu rieâng. Ñoái vôùi caùc thaønh phoá du lòch noåi tieáng thì soá löôïng du khaùch lôùn caàn ñöôïc tính ñeán trong vieäc xaùc ñònh nhu caàu ñi laïi haèng ngaøy. Taïi ñaây chính quyeàn caùc thaønh phoá ñaõ xaây döïng caùc tuyeán xe buyùt rieâng thöôøng coù loä trình ñi qua haàu heát caùc ñieåm du lòch noåi tieáng cuûa thaønh phoá ñeå öu tieân phuïc vuï khaùch du lòch khi tham quan, nghæ döôõng.
ß a
Tieâu bieåu nhö thaønh phoá Bordeaux. Song song vôùi vieäc xaây döïng ba tuyeán xe ñieän baùnh saét ñöôïc ví nhö “xöông soáng” cho toaøn heä thoáng, Bordeaux ñaõ phaùt trieån maïng löôùi xe buyùt ña daïng, ñoàng boä nhaèm hoã trôï vaø keát noái ñeán caùc khu vöïc maø heä thoáng tramway khoâng ñi qua. Toaøn thaønh phoá coù 65 tuyeán xe bus ñöôïc chia theo töøng chöùc naêng khaùc nhau, cuï theå nhö: 13 tuyeán hoaït ñoäng taàn suaát cao (10-15 phuùt); 9 tuyeán chính coù taàn suaát hoaït ñoäng töø 15 - 30 phuùt; 6 tuyeán hoaït ñoäng ngoaïi thaønh; 8 tuyeán ñòa phöông; 2 tuyeán xe bus nhanh. 16 tuyeán chaäm; 11 tuyeán daønh cho hoïc sinh; 4 tuyeán hoaït ñoäng linh hoaït ban ngaøy: leân hoaëc xuoáng theo yeâu caàu; 6 tuyeán hoaït ñoäng linh hoaït buoåi toái; 1 tuyeán hoaït ñoäng lòch hoaït ban ñeâm... Chính söï ña daïng veà caùc loaïi hình tuyeán ñaõ taïo neân tính hieäu quaû cuûa xe buyùt. Caùc tuyeán naøy ñöôïc phaân loaïi moät caùch chi tieát, cuï theå theo töøng chöùc naêng rieâng bieät ñeå ñaùp öùng moät caùch ñaày ñuû nhaát nhu caàu ñi laïi haøng ngaøy moãi loaïi haønh khaùch. Vì vaäy taïi Bordeaux, ngöôøi daân ôû noäi thaønh, ngoaïi thaønh vaø keå caû khaùch du lòch ñeàu coù cô hoäi tieáp caän dòch vuï GTCC moät caùch thuaän tieän nhaát.
n g µ n h
Trong khi ñoù, taïi thaønh phoá Barcelona (Taây Ban Nha), hoäi ñoàng du lòch thaønh phoá ñaõ ban haønh theû “du lòch thaønh phoá” (Barcelona Tourist Card) vôùi nhieàu lôïi ích thieát thöïc daønh cho du khaùch trong ñoù coù vieäc söû duïng mieãn phí heä thoáng giao thoâng thaønh phoá: n Vôùi vieäc söû duïng theû naøy haønh khaùch coù theå ñi laïi deã daøng baèng heä thoáng GTCC cuûa thaønh phoá nhö metro, xe ñieän baùnh saét hoaëc xe buyùt ñaõ bao phuû toaøn boä caùc ñieåm du lòch haáp daãn cuûa Barcelona maø khoâng caàn phaûi mua veù. n Söû duïng theû du lòch, du khaùch coøn coù theå ñi laïi mieãn phí treân taøu RENFEN vaø xe buyùt TMB töø saân bay veà trung taâm thaønh phoá. n Ngoaøi ra coøn coù moät soá tieän ích khaùc nhö: giaûm giaù khi mua quaø löu nieäm, aên uoáng taïi moät soá nhaø haøng do thaønh phoá quy ñònh vaø giaûm giaù khi mua veù xem hoøa nhaïc...
Hình 2. Heä thoáng xe buyùt phuïc vuï du lòch ôû Rome (YÙ) vaø Barcelona (Taây Ban Nha)
Hình 1. Maïng löôùi GTCC thaønh phoá Bordeaux
Moät thaønh phoá du lòch noåi tieáng khaùc ôû chaâu AÂu laø Rome (Italy) cuõng ñaõ phaùt trieån moät maïng löôùi GTCC phuïc vuï du lòch hieäu quaû, trong ñoù coù xe buyùt (special tourist buses). Chính quyeàn thaønh phoá ñaõ xaây döïng moät soá tuyeán xe buyùt ñi qua caùc ñieåm du lòch noåi tieáng cuûa Rome ñeå phuïc vuï nhu caàu tham quan cuûa du khaùch laø tuyeán 110 Open vaø tuyeán Archeobus. Tuyeán 110 Open ñi qua 40 ñieåm tham quan noåi tieáng cuûa Rome nhö: Quirinale, Colosseum, Bocca della verita, Piazza Venezia, Piazza Navona, St Peter’s Square, Piazza Cavour, Ara Pacis, Trevi Fountain, Via Veneto... Trong khi tuyeán Archeobus thì ñi qua phaàn lôùn caùc di tích khaûo coå noåi tieáng ôû Rome. Ñaëc bieät coù moät soá chính saùch giaûm giaù veù daønh cho treû em töø 6 ñeán 12 tuoåi, mieãn phí treû döôùi 5 tuoåi. Ngoaøi caùc tuyeán xe buyùt naøy thì heä thoáng GTCC nôi ñaây coøn haáp daãn du khaùch bôûi chính saùch veù. Khaùch du lòch coù theå tuøy choïn loaïi veù söû duïng theo thôøi gian löu truù cuûa mình. Vôùi caùc loaïi veù naøy haønh khaùch coù theå duïng baát kì loaïi hình GTCC naøo ôû Rome (metro, xe buyùt, xe buyùt ñieän): - Veù B.I.T giaù 1 Euro chæ söû duïng trong voøng 75 phuùt. - Veù B.I.G giaù 4 Euro coù giaù trò söû duïng trong voøng 24h. - Veù B.T.I giaù 11 Euro coù giaù trò söû duïng trong voøng 3 ngaøy. - Veù C.I.S giaù 16 Euro coù giaù trò söû duïng trong voøng 7 ngaøy.
Töø moät soá kinh nghieäm ñieån hình veà phaùt trieån heä thoáng GTCC chuyeân bieät taïi caùc thaønh phoá du lòch noåi tieáng treân theá giôùi thì vieäc phaùt trieån xe buyùt chuyeân bieät öu tieân phuïc vuï du lòch taïi thaønh phoá Ñaø Naüng caàn löu yù caùc vaán ñeà quan troïng sau: n Maïng löôùi xe buyùt chuyeân bieät phaûi keát noái ñöôïc haàu heát caùc ñieåm du lòch noåi tieáng cuûa thaønh phoá Ñaø Naüng nhaèm taïo ñieàu kieän thuaän lôïi nhaát cho du khaùch trong vieäc di chuyeån ñeå tham quan, mua saém khi ñeán du lòch taïi ñaây. n Ñoái vôùi maïng löôùi GTCC chung cuûa toaøn thaønh phoá thì maïng löôùi xe buyùt chuyeân bieät caàn coù söï khôùp noái thuaän tieän ñeå phuïc vuï khoâng chæ khaùch du lòch maø coøn ñoái vôùi ngöôøi daân khi hoï coù nhu caàu ñi laïi. n Maïng löôùi xe buyùt chuyeân bieät phuïc vuï du lòch caàn taïo ñieåm nhaán, xaây döïng hình aûnh ñaëc bieät ñoái vôùi du khaùch baèng vieäc trang trí maøu saéc, hình daùng vaø caùc coâng ngheä söû duïng cho xe buyùt... n Dòch vuï xe buyùt phuïc vuï du lòch phaûi ñaûm baûo tính tieän nghi, an toaøn, tieát kieäm vaø thaân thieän vôùi moâi tröôøng. n Thöïc hieän nhieàu chính saùch ñeå hoã trôï caùc tuyeán xe buyùt phuïc vuï du lòch phaùt trieån, ñaëc bieät laø keâu goïi söï tham gia ñaàu tö cuûa caùc doanh nghieäp, caù nhaân thuoäc khu vöïc tö nhaân.
III. Ñònh höôùng phaùt trieån moät soá tuyeán GTCC chuyeân bieät taïi thaønh phoá Ñaø Naüng
Ñaø Naüng naèm ôû vuøng kinh teá troïng ñieåm mieàn Trung Vieät Nam; ñoàng thôøi laø trung taâm giöõa 4 di saûn vaên hoùa theá giôùi (quaàn theå di tích Coá ñoâ Hueá, nhaõ nhaïc cung ñình Hueá, ñoâ thò coå Hoäi An vaø khu SË 69 . 2014
81
ñeàn thaùp Myõ Sôn). Hôn nöõa, Ñaø Naüng coøn laø ñieåm cuoái cuûa tuyeán haønh lang kinh teá Ñoâng Taây vaø laø cöûa ngoõ ra bieån Thaùi Bình Döông cuûa caùc nöôùc Myanmar, Thaùi Lan, Laøo vaø Vieät Nam. Ñaây laø ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå Ñaø Naüng thu huùt khaùch du lòch trong nöôùc vaø quoác teá. Ngoaøi ra, Ñaø Naüng ñöôïc thieân nhieân öu aùi ban taëng nhieàu caûnh quan töï nhieân haáp daãn vaø taøi nguyeân du lòch vaên hoùa phong phuù, tieâu bieåu nhö: baõi bieån ñeïp, baùn ñaûo Sôn Traø, ñeøo Haûi Vaân, khu du lòch Baø Naø, danh thaéng Nguõ Haønh Sôn, thaønh Ñieän Haûi, baûo taøng Ngheä thuaät Ñieâu khaéc Chaêmpa, caùc leã hoäi truyeàn thoáng vaø hieän ñaïi nhö leã hoäi Quaùn Theá AÂm, lieân hoan phaùo hoa quoác teá.... Do vaäy du lòch ñaõ vaø ñang ñöôïc xaùc ñònh laø ngaønh kinh teá muõi nhoïn cuûa thaønh phoá trong töông lai.
ñoäng vaø hoã trôï veà voán, giaù veù. Trong giai ñoaïn 2015 – 2020 seõ tieán haønh xaây döïng 3 tuyeán Danang Tourist Bus. Ñaây seõ laø cô sôû quan troïng ñeå nhaân roäng moâ hình naøy trong töông laïi ôû Ñaø Naüng cuõng nhö nhieàu thaønh phoá khaùc ôû Vieät Nam.
Cuï theå nhö, trong giai ñoaïn 2006 – 2010, toác ñoä taêng tröôûng khaùch du lòch bình quaân haøng naêm cuûa Ñaø Naüng ñaït 22% (taêng 8% so vôùi keá hoaïch ñeà ra), töø 774.000 löôït (naêm 2006) leân 1.770.000 löôït (naêm 2010). Doanh thu du lòch bình quaân haøng naêm ñaït 25% (taêng 7% so vôùi keá hoaïch), töø 435 tyû ñoàng (naêm 2006) leân 1.239 tyû ñoàng (naêm 2010). Thu nhaäp xaõ hoäi töø hoaït ñoäng du lòch taêng töø 958 tyû ñoàng (naêm 2006) leân 3.097 tyû ñoàng (naêm 2010) [3].
Tuyeán Danang Tourist Bus 2: Saân bay Ñaø Naüng - Beán xe KDL Baø Naø Toång chieàu daøi toaøn tuyeán 28,8 km. Moät soá ñieåm döøng chính nhö: Beán xe Ñaø Naüng, ÑH Sö Phaïm, ÑH Baùch Khoa, KCN Hoøa Khaùnh, Tænh loä 602. Tuyeán du lòch seõ keát noái 2 traïm trung chuyeån haønh khaùch quan troïng laø beán xe Ñaø Naüng vaø saân bay Ñaø Naüng vôùi ñieåm du lòch haáp daãn nhaát cuûa thaønh phoá - khu du lòch Baø Naø.
Tuyeán Danang Tourist Bus 1: Ñaây laø daïng tuyeán voøng baét ñieåm baét ñaàu Saân bay Ñaø Naüng vaø keát thuùc laø Saân bay Ñaø Naüng. Toång chieàu daøi toaøn tuyeán 42.6km. Loä trình cuûa tuyeán seõ ñi qua moät soá ñieåm du lòch nhö: Coâng vieân 29/3, Ga Ñaø Naüng, caàu Thuaän Phöôùc, Sôn Traø, Baõi taém Phaïm Vaên Ñoàng, Myõ Kheâ, Furama resort, di tích Nguõ Haønh Sôn, caàu Tuyeân Sôn, Coâng vieân chaâu AÙ.
Tuyeán Danang Tourist Bus 3: Saân bay Ñaø Naüng – khu du lòch Hoøa Phuù Thaønh. Toång chieàu daøi toaøn tuyeán laø 40km. Moät soá ñieåm döøng chính nhö: caàu Roàng, caàu Tuyeân Sôn, caàu vöôït Hoøa Caàm, ngaõ ba Tuùy Loan. Tuyeán xe buyùt naøy seõ keát noái khu vöïc trung taâm Ñaø Naüng vôùi caùc
Hình 3. Moät soá ñieåm du lòch noåi tieáng cuûa thaønh phoá Ñaø Naüng
Vì vaäy, vieäc phaùt trieån maïng löôùi GTCC taïi thaønh phoá Ñaø Naüng caàn chuù yù ñeán ñoái töôïng khaùch du lòch trong vieäc xaùc ñònh cô caáu nhu caàu ñi laïi haèng ngaøy. Ñieàu naøy cuõng seõ goùp phaàn hoaøn thieän chaát löôïng dòch vuï du lòch cuûa thaønh phoá vaø taêng khaû naêng caïnh traïnh vôùi caùc ñieåm ñeán khaùc ôû trong nöôùc vaø khu vöïc. Do ñoù, phaùt trieån moät soá tuyeán xe buyùt chuyeân bieät öu tieân phuïc vuï du lòch taïi Ñaø Naüng laø moät giaûi phaùp mang tính ñoät phaù khoâng chæ ñoái vôùi ngaønh giao thoâng vaän taûi maø coøn ñoái vôùi ngaønh du lòch thaønh phoá. Ñaây seõ laø caùc tuyeán xe buyùt öu tieân phuïc vuï du lòch ñaàu tieân taïi Vieät Nam vaø thöông hieäu ñeà xuaát laø “DANANG TOURIST BUS”. Caùc tuyeán Danang Tourist Bus phuïc vuï chuû yeáu laø khaùch du lòch neân taàn suaát hoaït ñoäng seõ thöa hôn so vôùi xe buyùt thoâng thöôøng vôùi 30 phuùt/chuyeán. Ñoàng thôøi caùc ñieåm döøng chính treân tuyeán seõ ñöôïc ñaët chuû yeáu taïi caùc ñieåm tham quan, caùc ñieåm vui chôi giaûi trí, mua saém vaø moät soá khu vöïc coù nhieàu cô sôû löu truù. Veà phöông tieän xe buyùt phuïc vuï du lòch caàn phaûi löïa choïn loaïi hình “xe buyùt xanh”, trong ñoù phaûi keå ñeán xe buyùt söû duïng nhieân lieäu saïch CNG. Do chi phí ñaàu tö xe buyùt xanh CNG khaù lôùn neân thaønh phoá caàn keâu goïi nguoàn voán ñaàu tö töø caùc doanh nghieäp kinh doanh du lòch treân ñòa baøn. Thaønh phoá chæ ñoùng vai troø kieåm soaùt hoaït
82
SË 69 . 2014
Hình 4. Maïng löôùi xe buyùt chuyeân bieät phuïc vuï du lòch thaønh phoá Ñaø Naüng
ß a
khu du lòch sinh thaùi noåi tieáng ôû phía Taây Nam thaønh phoá nhö: KDL Ngaàm Ñoâi, KDL Suoái Hoa, KDL Hoøa Phuù Thaønh. Ñeå khuyeán khích du khaùch söû duïng caùc dòch vuï Danang Toursit Bus thì caàn xaây döïng heä thoáng veù rieâng daønh cho 3 tuyeán naøy nhaèm taïo ra söï thuaän tieän vaø tieát kieäm cho khaùch du lòch. Trong ñoù öu tieân thöû nghieäm loaïi hình theû thoâng minh (Smart card). Ngoaøi ra, ñeå phuø hôïp vôùi thôøi gian löu truù cuûa du khaùch khi ñeán vôùi Ñaø Naüng thì caùc loaïi hình theû Smart Card cuõng phaûi ña daïng: n Theû B.A.L: giaù 15.000 VND cho pheùp haønh khaùch söû duïng moät laàn treân moät tuyeán nhaát ñònh n Theû B.A.D: giaù 50.000 VND cho pheùp haønh khaùch söû duïng trong voøng 24h treân 3 tuyeán Danang Tourist Bus n Theû B.T.D: giaù 120.000 VND cho pheùp haønh khaùch söû duïng trong voøng 3 ngaøy treân 3 tuyeán Danang Tourist Bus
n g µ n h
hình giao thoâng hieän nay taïi caùc ñoâ thò ôû Vieät Nam caàn tính ñeán vieäc phaùt trieån moät soá tuyeán öu tieân phuïc vuï moät soá ñoái töôïng ñaëc bieät. Ñoái vôùi thaønh phoá Ñaø Naüng - du lòch ñöôïc xaùc ñònh laø muõi nhoïn kinh teá thì vieäc phaùt trieån caùc tuyeán xe buyùt chuyeân bieät phuïc vuï du lòch laø moät böôùc ñi hôïp lyù trong vieäc caûi thieän maïng löôùi GTCC cuûa thaønh phoá vaø naâng cao chaát löôïng caùc saûn phaåm du lòch trong töông lai. Vôùi 3 tuyeán Danang Tourist Bus ñaõ keát noái ñöôïc haàu heát caùc ñieåm du lòch noåi tieáng cuûa thaønh phoá, giuùp du khaùch coù theå ñi laïi deã daøng trong thôøi gian tham quan, nghæ döôõng taïi ñaây. Ñaây laø seõ moät boä phaän trong heä thoáng GTCC cuûa toaøn thaønh phoá neân vieäc keát noái vôùi heä thoáng xe buyùt thöôøng thoâng qua caùc beán xe buyùt, traïm trung chuyeån giuùp du khaùch vaø ngöôøi daân luaân chuyeån giöõa caùc tuyeán thuaän lôïi. Vieäc phaùt trieån loaïi hình naøy caàn coù söï phoái hôïp chaët cheõ giöõa chính quyeàn thaønh phoá vôùi caùc coâng ty du lòch treân ñòa baøn trong vieäc toå chöùc hoaït ñoäng, kieåm soaùt vaø hoã trôï chi phí ñaàu tö. * Thaïc syõ, Giaûng vieân khoa Ñaøo taïo quoác teá, Ñaïi hoïc Duy Taân Phoøng 601, Taàng 6, 182 Nguyeãn Vaên Linh, Ñaø Naüng Email: hoainamtst@gmail.com, Phone: 0918230728
Hình 5. Phöông tieän vaø theû xe buyùt thoâng minh coù theå söû duïng ôû Ñaø Naüng
Ñeå naâng cao dòch vuï cuûa Danang Tourist Bus thì caàn xaây döïng caùc chính saùch öu ñaõi veà giaù veù theo töøng ñoái töôïng, töøng thôøi ñieåm du lòch trong naêm. Ví duï nhö mieãn phí cho treû em döôùi 5 tuoåi, ngöôøi giaø treân 65 tuoåi, ngöôøi taøn taät; giaûm giaù veù cho du khaùch vaøo nhöõng dòp ñaëc bieät nhö muøa leã hoäi, ngaøy quoác khaùnh, ngaøy giaûi phoùng thaønh phoá... ñeå kích caàu du lòch.
IV. Keát luaän
Maëc duø loaïi hình GTCC chuyeân bieät ñaõ ñöôïc nhieàu nöôùc tieân tieán treân theá giôùi söû duïng thaønh coâng nhöng taïi Vieät Nam vaãn coøn môùi meû. Vì vaäy trong chieán löôïc ñaåy maïnh heä thoáng GTCC nhaèm caûi thieän tình
Taøi lieäu tham khaûo: 1. Traàn Hoaøi Nam (2014), Thöïc traïng heä thoáng giao thoâng coâng coäng thaønh phoá Ñaø Naüng: ñaùnh giaù theo muïc tieâu phaùt trieån ñoâ thò beàn vöõng, Taïp chí khoa hoïc & coâng ngheä - Ñaïi hoïc Duy Taân, 1 (10), 90 – 96. 2. UBND Tp.Ñaø Naüng (2013), Ñeà aùn phaùt trieån caùc khu phoá chuyeân doanh vaø trung taâm mua saém phuïc vuï du lòch. 3. UBND Tp. Ñaø Naüng (2011), Chöông trình phaùt trieån du lòch thaønh phoá Ñaø Naüng giai ñoaïn 2011 – 2015. 4. Vieän Quy hoaïch xaây döïng Ñaø Naüng, Thuyeát minh toùm taét ñieàu chính quy hoaïch chung thaønh phoá Ñaø Naüng ñeán naêm 2030 vaø taàm nhìn ñeán naêm 2050, 4/2014. 5. Daniel Albalate, Germa Bel, Tourism and urban public transport: Holding demand pressure under supply constraints, Tourism Management 31 (2010) 425–433. 6. Christine Currie, Peter Falconer, Maintaining sustainable island destinations in Scotland: The role of the transport–tourism relationship, Journal of Destination Marketing & Management (2013)
SË 69 . 2014
83
TIN QUOÁC TEÁ
Nhöõng cao oác ñeïp nhaát theá giôùi
Trong cuoäc thi Cao oác quoác teá 2014 (IHA), ñaõ coù 5 coâng trình kieán truùc ñoäc ñaùo ñöôïc loït vaøo voøng chung keát. Caùc kieán truùc sö ñöôïc nhaän phaàn thöôûng 50.000 Euro töø söï saùng taïo vöôït baäc cuûa mình laø Rem Koolhaas, Steven Holl, Jean Nouvel vaø Stefano Boeri. Vieäc xeùt caùc coâng trình ñoaït giaûi döïa treân caùc tieâu chí chuû yeáu nhö: AÙp duïng coâng ngheä xaây döïng tieân tieán, gaén lieàn vôùi söï phaùt trieån ñoâ thò vôùi chi phí tieát kieäm, hieäu quaû vaø ñaëc bieät laø phaûi höôùng tôùi töông lai. Vaøo thaùng 11 tôùi ñaây, ñôn vò toå chöùc giaûi thöôûng naøy laø Deutsches Architekturmuseum (DAM) vaø DekaBank seõ coâng boá caùc coâng trình giaønh chieán thaéng. Chuû tòch hoäi ñoàng giaùm khaûo cuoäc thi, ngaøi Christoph Ingenhoven cho raèng nhöõng ngöôøi luoân muoán thöû thaùch baûn thaân vôùi nhöõng thöù môùi meû vaø saün saøng chaáp nhaän ruûi ro ñích thò laø nhöõng nhaø kieán truùc gioûi. Caùc coâng trình kieán truùc coù maët trong voøng chung keát ñeàu ñöôïc sinh ra töø caùch ñoù vaø neáu khoâng tieán haønh thöû nghieäm thì khoù loøng thaáy ñöôïc söï caûi tieán. Danh saùch caùc coâng trình ñöôïc loït vaøo voøng chung keát bao goàm: Bosco Verticale – Milan – Italy (Taùc giaû: Boeri Studio), De Rotterdam – Rotterdam - Haø Lan (Taùc giaû: Ñôn vò OMA), One Central Park – Sydney – Australia (Taùc giaû: Ateliers Jean Nouvel), Khaùch saïn Renaissance Barcelona Fira – Barcelona - Taây Ban Nha (Taùc giaû: Ateliers Jean Nouvel), Sliced Porosity Block – Chengdu - Trung Quoác (Taùc giaû: Steven Holl Architects - New York).
ARGENTINA
Toøa nhaø cao nhaát chaâu Myõ Latinh chuaån bò ñöôïc xaây döïng
Toång thoáng Argentina Cristina Kirchner cho bieát nöôùc naøy seõ xaây döïng toøa nhaø choïc trôøi cao nhaát chaâu Myõ Latinh. Kieán truùc cuûa toøa nhaø ñöôïc tieát loä laø gioáng hình ñaát nöôùc Argentina treân baûn ñoà vôùi hai maøu xanh vaø traéng nhö maøu quoác kyø.Toøa nhaø cao 355m naøy seõ tieâu toán khoaûng 300 trieäu USD tieàn xaây döïng vaø seõ laø moät trung taâm truyeàn hình vaø coâng nghieäp giaûi trí mang phong caùch Hollywood. Toång thoáng Kirchner cho bieát toøa nhaø ñöôïc xaây treân ñaát coâng, baèng voán tö nhaân taïi ñaûo Demarchi gaàn Puerto Madero, phía Nam thuû ñoâ Buenos Aires, nhìn ra River Plate. Döï kieán, toøa nhaø seõ hoaøn thaønh trong voøng 5 naêm tôùi, vaø seõ vöôït maët toøa nhaø cao 300m Gran Torre Santiago ôû Chile. Keá hoaïch xaây döïng toøa nhaø choïc trôøi naøy ñöôïc ñöa ra giöõa luùc chính phuû cuûa toång thoáng Kirchner ñang phaûi ñoái maët vôùi suy thoaùi kinh teá, suy giaûm döï tröõ USD vaø tæ leä laïm phaùt cao. Treân maïng xaõ hoäi, moät soá ngöôøi thaäm chí coøn ñöa ra nhöõng böùc aûnh töï cheá coù hình King Kong ngoài treân noùc toøa nhaø hoaëc bieåu ñoà ñöôøng thaúng moâ phoûng kieán truùc cuûa toøa nhaø theå hieän voøng xoaùy laïm phaùt ôû Argentina.
ANH
Baát ñoäng saûn London vöôït Hong Kong
Laàn ñaàu tieân trong 5 naêm trôû laïi ñaây, London ñaõ vöôït Hong Kong trôû thaønh thaønh phoá ñaét ñoû nhaát theá giôùi. Do nhaø ñaàu tö ñaët cöôïc vaøo khaû naêng Ngaân haøng trung öông Anh seõ laø cô quan ñaàu tieân treân theá giôùi naâng laõi suaát neân cuoái thaùng
6 vöøa qua, baûng Anh chaïm ñænh 6 naêm so vôùi USD. Khi ñoàng Baûng maïnh leân, chi phí sinh hoaït cuõng nhö giaù baát ñoäng saûn ngaøy moät taêng cao. Ñieàu naøy ñaõ khieán caùc coâng ty ña quoác gia khoâng khoûi e ngaïi khi quyeát ñònh môû vaên phoøng taïi nöôùc naøy. Taïi Hong Kong, ñoàng baûn teä yeáu, giaù nhaø thueâ laïi giaûm ñaõ daãn ñeán söï tuït haïng cuûa
84
SË 69 . 2014
nöôùc naøy trong naêm nay. Trong 6 thaùng ñaàu naêm nay, giaù baát ñoäng saûn taïi London taêng 10.6%, naâng möùc trung bình cuûa moät caên hoä ôû ñaây tôùi 500.000 baûng. Möùc giaù naøy caøng ngoaøi taàm vôùi cuûa lao ñoäng trong thaønh phoá. Theo tính toaùn cuûa Savill, toång tieàn thueâ nhaø, sinh hoaït vaø laøm vieäc ôû 12 thaønh phoá lôùn treân theá giôùi (coù ñieàu chænh caû tyû giaù vaø thueá) thì moät nhaân vieân nöôùc ngoaøi taïi London coù möùc chi phí leân tôùi gaàn 121.000 USD/naêm. Tuy vaäy, con soá naøy vaãn thua veà kyû luïc chi phí 128.000 USD naêm 2011 cuûa Hong Kong. Trong ñoù, top daãn ñaàu vôùi toång chi phí nhaø ôû vaø vaên phoøng leân tôùi hôn 100.000 USD/nhaân vieân cuõng coù söï goùp maët cuûa New York vaø Paris. Coøn caùc ñaïi dieän chaâu AÙ ñöôïc khaûo saùt laø Tokyo (xeáp thöù 5), Singapore (6), Thöôïng Haûi (10) vaø Mumbai (12). Ñoái vôùi nhaø ñaàu tö, ñaây laø ñieàu ñaùng möøng vì hoï seõ thu ñöôïc nhieàu lôïi nhuaän. Nhöng vôùi ñoái töôïng ngöôøi mua hoaëc thueâ nhaø thì London laïi laø thò tröôøng keùm söùc huùt hôn so vôùi caùc thaønh phoá khaùc.
HAØ LAN
Bruegge – Doøng bia döôùi loøng phoá coå Bruegge laø moät trong nhöõng thaønh phoá laâu ñôøi nhaát ôû Haø Lan. Khu phoá coå ôû ñoâ thò naøy ñöôïc toå chöùc UNESCO cuûa Lieân Hôïp quoác coâng nhaän laø di saûn vaên hoaù theá giôùi. Ñaây cuõng laø nôi phaùt tích cuûa moät trong nhöõng thöông hieäu bia laâu ñôøi nhaát theá giôùi laø De Halve Maan. Tôùi ñaây, Bruegge seõ trôû thaønh ñoâ thò lôùn ñaàu tieân treân theá giôùi coù tuyeán ñöôøng oáng daãn thöù ñoà uoáng ñaëc chuûng naøy töø nôi saûn xuaát ôû trung taâm thaønh phoá ra ñeán traïm tieáp lieäu trung chuyeån ôû trong moät khu coâng nghieäp caùch ñoù 3km. Khu phoá coå ôû Bruegge voán chaät heïp neân vieäc vaän chuyeån raát khoù khaên, gaây oâ nhieãm moâi tröôøng sinh thaùi veà nhieàu phöông dieän. YÙ töôûng naøy cuûa haõng bia vì theá ñöôïc chính quyeàn thaønh phoá nhieät lieät hoan ngheânh vaø höôûng öùng. Chi phí xaây döïng seõ do haõng bia ñaûm nhaän vaø döï aùn naøy hieän taïi hoaøn toaøn coù theå khaû thi veà phöông dieän kyõ thuaät vaø coâng ngheä. Sau khi ñi vaøo söû duïng, tuyeán ñöôøng oáng daãn bia naøy haøng naêm seõ vaän chuyeån khoaûng 4 trieäu lít bia töø noäi ñoâ ra beân ngoaøi.
hoaïch haønh ñoäng treân ñeå ñaùnh giaù tieán ñoä thöïc hieän vaø ñaûm baûo vieäc söû duïng trieät ñeå nguoàn ngaân saùch tôùi cuoái naêm 2015. Hieän, 12 chöông trình truøng tu ñang ñöôïc thöïc hieän taïi khu di tích, 9 chöông trình nöõa seõ ñöôïc trieån khai trong thôøi gian tôùi.
Ñoâ thò naøy seõ coù theâm caùi môùi ñeå thu huùt du khaùch vaø haõng bia coù theâm chieâu thöùc quaûng caùo vaø tieáp thò môùi. De Halve Maan ñaõ naáu bia taïi ñuùng truï sôû hieän taïi töø gaàn 500 naêm nay vaø thöông hieäu naøy ñaõ trôû thaønh moät phaàn trong hình aûnh bieåu tröng cho thaønh phoá Bruegge. Haøng naêm coù tôùi hôn 100.000 du khaùch tôùi thaêm nôi naáu bia cuûa De Halve Maan.
ITALIA
EU hoã trôï Italy 105 trieäu USD ñeå cöùu khu di tích Pompeii
Giôùi chöùc Italy cuøng vôùi caùc ñaïi dieän cuûa UÛy ban chaâu AÂu (EC) ñaõ kyù moät keá hoaïch haønh ñoäng ñeå gaáp ruùt trieån khai döï aùn lôùn cuûa chaâu AÂu baûo veä di saûn vaên hoùa theá giôùi ñöôïc Toå chöùc Giaùo duïc, Khoa hoïc vaø Vaên hoùa cuûa Lieân hôïp quoác (UNESCO) coâng nhaän - khu di tích Pompeii taïi mieàn Nam Italy, ñang bò xuoáng caáp nghieâm troïng. Phaùt bieåu taïi cuoäc hoïp baùo sau ñoù, UÛy vieân Lieân minh chaâu AÂu (EU) phuï traùch chính saùch khu vöïc Johannes Hahn khaúng ñònh caùc coâng taùc truøng tu, baûo toàn khu di tích Pompeii seõ phaûi hoaøn thaønh trong naêm 2015.
Keá hoaïch haønh ñoäng treân ñöa ra caùc bieän phaùp vaø muïc tieâu cuï theå ñeå hoaøn thaønh döï aùn truøng tu mang teân “Kyø quan Pompeii”, ñöôïc hoã trôï 78 trieäu Euro (105 trieäu USD) thoâng qua Quyõ phaùt trieån khu vöïc chaâu AÂu (ERDF). Döï aùn treân ñöôïc EU trieån khai töø naêm 2012, song cho ñeán nay, môùi chæ coù 1% quyõ treân ñöôïc söû duïng, 24% khaùc ñöôïc döï tính cho caùc böôùc hoaøn thaønh coâng taùc truøng tu. Theo oâng Hahn, töø nay cho ñeán khi döï aùn hoaøn thaønh, EC vaø Italy seõ tieán haønh 4 ñôït giaùm saùt keá
Döï aùn “Kyø quan Pompeii” seõ taäp trung chuû yeáu vaøo vieäc cuûng coá caùc coâng trình kieán truùc cuûa khu di tích, thöïc hieän coâng vieäc baûo toàn, taêng cöôøng huaán luyeän ñoäi nguõ nhaân vieân, xaây döïng moät keânh nöôùc vaø heä thoáng thoaùt nöôùc ôû khu vöïc naøy. Ngoaøi ra, caùc bieän phaùp quan troïng cuõng seõ ñöôïc trieån khai ñeå baûo veä di tích Pompeii khoûi aûnh höôûng cuûa caùc nhoùm toäi phaïm coù toå chöùc. Chính phuû Italy ñoàng thôøi seõ laøm vieäc chaët cheõ vôùi EC ñeå giaùm saùt an ninh vaø caùc vaán ñeà luaät phaùp cuûa döï aùn.
DUBAI
Xaây thaønh phoá ñieàu hoøa nhieät ñoä ñaàu tieân treân theá giôùi
Döï aùn thaønh phoá thu nhoû ñaày caûm höùng, höùa heïn ñöa Dubai trôû thaønh ñieåm ñeán quoác teá sieâu phaùt trieån haøng ñaàu theá giôùi vaø laõnh ñaïo toaøn caàu veà ngaønh baùn leû, cuøng caùc döï aùn khoång loà phuïc vuï du lòch. Naèm doïc theo con ñöôøng Sheikh Zayed Road ôû Dubai, thaønh phoá ñi boä coù ñieàu hoøa nhieät ñoä ñaàu tieân treân theá giôùi coøn laø döï aùn cuûa nhöõng kyû luïc: Trung taâm mua saém lôùn nhaát theá giôùi, coâng vieân trong nhaø lôùn nhaát theá giôùi, nhaø haùt vaên hoùa vaø khu nghæ döôõng chaêm soùc söùc khoûe coù khaû naêng phuïc vuï hôn 180 trieäu löôït khaùch moãi naêm. Döï aùn cuõng xaây döïng moät choã ñaäu xe vôùi söùc chöùa 50.000 chieác treân maët ñaát. Thaønh phoá roäng gaàn 4,5km2 naøy seõ bao goàm moät trung taâm mua saém khoång loà Mall of the World roäng 743.224m2 vaø moät coâng vieân giaûi trí trong nhaø lôùn nhaát theá giôùi, 100 khaùch saïn goàm 20.000 phoøng, khu nghæ döôõng y teá, trung taâm toå chöùc söï kieän coù söùc chöùa 15.000 ngöôøi vaø moät raïp
haùt. Taát caû ñeàu naèm döôùi maùi voøm ñieàu hoøa ñeå traùnh caùi naéng nhö rang cuûa vuøng ñaát sa maïc Dubai. Cuïm vaên hoùa Dubai Cultural District seõ laø trung taâm toå chöùc nhieàu leã hoäi, söï kieän vaên hoùa cuûa UAE ñöôïc xaây döïng döïa treân kinh nghieäm cuûa Broadway ôû New York, con ñöôøng mua saém The Celebration Walk cuûa Dubai seõ töïa nhö Ramblas Street ôû Barcelona hay Oxford Street cuûa London. Theo moâ hình Smart Dubai xanh vaø thaân thieän vôùi moâi tröôøng, thaønh phoá seõ ñöôïc öùng duïng coâng ngheä tieân tieán nhaát ñeå giaûm löôïng tieâu thuï naêng löôïng vaø phaùt thaûi carbon, ñaûm baûo hieäu quaû hoaït ñoäng vaø tính beàn vöõng vôùi moâi tröôøng. Söï taêng tröôûng trong ngaønh du lòch gia ñình vaø baùn leû ñang cuûng coá nhu caàu phaûi taêng cöôøng cô sôû vaät chaát du lòch cuûa Dubai caøng sôùm caøng toát.
AI CAÄP
Phuû nhaän thoâng tin Kim Töï Thaùp laâu ñôøi nhaát bò hö haïi khi tu boå
Boä tröôûng Coå vaät Ai Caäp vöøa leân tieáng phuû nhaän caùc tuyeân boá noùi raèng, Djoser Kim töï thaùp ñaàu tieân cuûa Ai Caäp, ñaõ bò hö haïi trong quaù trình tu boå. Tröôùc caùc nhaø baùo ñöôïc cho pheùp vaøo beân trong kim töï thaùp coù nieân ñaïi töø theá kyû 27 tröôùc Coâng nguyeân, oâng Mamdouh al-Damati tuyeân boá: “Caùc baïn ñaõ vaøo trong kim töï thaùp vaø thaáy noù khoâng heà bò phaù huûy vaø cuõng khoâng gaëp nguy hieåm gì. Coâng vieäc tu boå ñang ñöôïc tieán haønh maø khoâng gaëp baát cöù vaán ñeà gì”. Tuy nhieân baø Marwa al-Zeiny - moät chuyeân gia veà phuïc cheá coå vaät, cho raèng coâng ty Al-Shurbagy ñöôïc thueâ thöïc hieän vieäc tu boå khoâng coù kinh nghieäm trong nhöõng döï aùn nhö theá naøy. “Nhìn qua cuõng coù theå thaáy söï khaùc bieät raát lôùn giöõa caùc phaàn ñaõ ñöôïc tu boå vaø phaàn coøn laïi trong kim töï thaùp. Phaàn ñaõ ñöôïc tu boå khieán ngöôøi ta coù caûm giaùc ñaây laø moät kim töï thaùp môùi xaây. Hoaït ñoäng tu boå ñaõ vi phaïm taát caû caùc tieâu chuaån quoác teá” – baø Marwa al-Zeiny noùi vaø keâu goïi vieäc thaønh laäp moät uûy ban caùc chuyeân gia quoác teá ñoäc laäp ñeå ñaùnh giaù xem kim töï thaùp coù laâm vaøo tình traïng “ nguy hieåm” hay khoâng. Döï aùn tu boå baét ñaàu ñöôïc tieán haønh töø naêm 2006, song hoài ñaàu naêm 2013 ñaõ bò trì hoaõn do thieáu kinh phí.
SË 69 . 2014
85
thò OÂ Quyù Hoà; khu vöïc saûn xuaát noâng nghieäp ñaëc höõu; khu laâm vieân vaø khu vöïc röøng baûo toàn Vöôøn Quoác gia Hoaøng Lieân.
LAØO CAI
Quy hoaïch Sa Pa seõ do ngöôøi nöôùc ngoaøi laäp
Vieäc tænh Laøo Cai thueâ tö vaán nöôùc ngoaøi coù naêng löïc, kinh nghieäm laäp quy hoaïch khu ñoâ thò du lòch Sa Pa, veà nguyeân taéc ñaõ ñöôïc Thuû töôùng Chính phuû Nguyeãn Taán Duõng pheâ duyeät. Ñoàng thôøi, Thuû töôùng Chính phuû cuõng yeâu caàu tænh Laøo Cai söû duïng nguoàn ngaân saùch cuûa tænh vaø huy ñoäng theâm caùc nguoàn hôïp phaùp khaùc töø caùc toå chöùc quoác teá, caùc nhaø taøi trôï vaø caùc doanh nghieäp trong vaø ngoaøi nöôùc ñeå thöïc hieän. Beân caïnh ñoù, Thuû töôùng Chính phuû cuõng ñöa ra nhöõng ñònh höôùng quy hoaïch cho tænh, yeâu caàu söï quy hoaïch phaûi phuø hôïp caùc yeáu toá veà ñòa lyù, kinh teá, vaên hoùa, xaõ hoäi cuõng nhö phong tuïc taäp quaùn, ñaûm baûo phaùt huy ñöôïc tieàm naêng, lôïi theá cuûa Sa Pa... Vaán ñeà ñöa thò traán Sa Pa leân thò xaõ cuõng nhö vieäc nghieân cöùu môû roäng khu ñoâ thò môùi Sa Pa veà höôùng Taây, Taây Baéc caàn ñöôïc tính toaùn cuï theå döïa treân nguyeân taéc giöõ gìn giaù trò vaên hoùa, lòch söû, caûnh quan thieân nhieân vaø moâi tröôøng cuõng nhö ñaûm baûo tính beàn vöõng. Cuøng vôùi ñoù, chuû tröông môû roäng döï aùn Caùp treo Fansipan vôùi caùc döï aùn thaønh phaàn theo quy ñònh cuõng ñöôïc Thuû töôùng Chính phuû ñoàng yù. Döï aùn quy hoaïch khu du lòch Sa Pa theo döï kieán bao seõ goàm Thò traán Sa Pa vaø caùc vuøng phuï caän. Theo ñoù, dieän tích ñaát töï nhieân laø 363ha, ñöôïc phaân theo caùc khu: Khu vöïc ñoâ thò môùi; khu du lòch nghæ döôõng cao caáp; khu du lòch nuùi Haøm Roàng; khu du lòch keát hôïp saûn xuaát noâng nghieäp chaát löôïng cao; khu noâng nghieäp sinh thaùi caûnh quan; khu ñoâ
86
SË 69 . 2014
QUAÛNG NINH
Coâng boá Quy hoaïch xaây döïng vuøng ñeán naêm 2030
UBND tænh Quaûng Ninh vöøa ban haønh Quyeát ñònh soá 1588 pheâ duyeät Quy hoaïch xaây döïng vuøng tænh Quaûng Ninh ñeán naêm 2030, taàm nhìn ñeán naêm 2050 vaø ngoaøi 2050. Quy hoaïch ñöôïc laäp phuø hôïp vôùi caùc chieán löôïc - ñònh höôùng phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi, quy hoaïch xaây döïng caáp vuøng kinh teá troïng ñieåm Baéc Boä, vuøng ñoàng baèng soâng Hoàng; ñaûm baûo thöïc hieän caùc muïc tieâu Quy hoaïch toång theå phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi tænh Quaûng Ninh ñeán naêm 2020 vaø ñònh höôùng ñeán naêm 2030; baùm saùt khoâng gian phaùt trieån cuûa tænh laø “Moät taâm, hai tuyeán ña chieàu, hai muõi ñoät phaù”. Ñoàng thôøi, töøng böôùc xaây döïng heä thoáng ñoâ thò Quaûng Ninh trôû thaønh moät ñoâ thò hieän ñaïi, sinh thaùi; kieán truùc ñaëc bieät; phaùt huy toái ña neùt ñaëc tröng ñaëc thuø cuûa Quaûng Ninh; vuøng ñoâ thò Quaûng Ninh trôû thaønh moät trung taâm chính trò haønh chính, kinh teá, vaên hoùa, khoa hoïc kyõ thuaät, giaùo duïc - ñaøo taïo, du lòch, dòch vuï, ñaàu moái giao thoâng, giao thöông trong nöôùc vaø quoác teá.
HAÛI PHOØNG
Ñieàu chænh quy hoaïch chi tieát tyû leä 1/500 Khu TÑC phöôøng Nam Haûi - quaän Haûi An
Sôû Xaây döïng Haûi Phoøng phoái hôïp vôùi quaän Haûi An vaø chuû ñaàu tö laø Cty TNHH
MTV Thöông maïi Ñaàu tö vaø Phaùt trieån ñoâ thò toå chöùc coâng boá ñoà aùn ñieàu chænh quy hoaïch chi tieát tyû leä 1/500 Khu taùi ñònh cö (TÑC) phöôøng Nam Haûi. Toaøn boä caùc khu nhaø ôû ñöôïc xaây döïng treân dieän tích gaàn 90.000m2, chæ chieám 54,57% toång dieän tích toaøn khu TÑC. Coøn laïi laø ñaát coâng coäng chieám 9,51%; ñaát caây xanh, theå duïc theå thao laø 4,4%; ñaát giao thoâng 31,52%... Khu TÑC seõ coù caùc coâng trình coâng coäng thieát yeáu nhö nhaø treû, tröôøng hoïc, coâng vieân, baõi ñoã xe vaø caùc coâng trình thöông maïi dòch vuï; coù heä thoáng cô sôû giao thoâng ñoàng boä, thuaän lôïi, ñaùp öùng yeâu caàu sinh soáng cuûa khoaûng 3000 ngöôøi. Quy hoaïch ñieàu chænh laàn naøy so vôùi quy hoaïch pheâ duyeät thaùng 7/2005, ñoà aùn ñieàu chænh coù moät soá thay ñoåi theo höôùng giaûm dieän tích ñaát toång theå, giaûm dieän tích ñaát ôû, taêng dieän tích ñaát caây xanh vaø theå duïc theå thao. Theo ñoù, khu vöïc quy hoaïch coù toång dieän tích ñaát 164.480m2, naèm treân ñòa baøn phöôøng Nam Haûi, phía Baéc giaùp tuyeán ñöôøng trung taâm roäng 100m Laïch Tray - Hoà Ñoâng; phía Nam giaùp tuyeán ñöôøng truïc giao thoâng ñoâ thò; phía Ñoâng giaùp tuyeán ñöôøng noái ñöôøng lieân phöôøng vôùi ñöôøng 356; phía Taây giaùp tuyeán ñöôøng lieân phöôøng hieän traïng vaø khu daân cö phöôøng Nam Haûi. Vieäc coâng boá ñoà aùn ñieàu chænh quy hoaïch chi tieát tyû leä 1/500 Khu TÑC phöôøng Nam Haûi laø cô sôû quan troïng ñeå phuïc vuï coâng taùc TÑC, ñaùp öùng yeâu caàu xaây döïng tuyeán ñöôøng trung taâm roäng 100m Laïch Tray - Hoà Ñoâng. Vôùi nhöõng quy ñònh chaët cheõ, vôùi kieán truùc caûnh quan ñoàng boä vaø hieän ñaïi, khu TÑC Nam Haûi phuø hôïp vôùi ñieàu kieän soáng cuûa ngöôøi daân vaø ñaùp öùng yeâu caàu phaùt trieån ñoâ thò Haûi Phoøng trong nhöõng naêm tôùi.
THAÙI NGUYEÂN
Ñieàu chænh quy hoaïch chung thaønh phoá Thaùi Nguyeân Thuû töôùng Chính phuû ñaõ coù Quyeát ñònh pheâ duyeät nhieäm vuï ñieàu chænh quy hoaïch chung TP. Thaùi Nguyeân - tænh Thaùi Nguyeân ñeán naêm 2035 vôùi muïc tieâu ñeå Thaùi Nguyeân thaønh vuøng kinh teá troïng ñieåm Baéc Thuû ñoâ Haø Noäi vaø trong töù giaùc taêng tröôûng veà kinh teá ôû phía Baéc.
Theo ñoù, phaïm vi nghieân cöùu ñöôïc xaùc ñònh treân cô sôû dieän tích TP. Thaùi Nguyeân hieän höõu (18.630,56ha) vaø môû roäng veà phía Baéc: Xaõ Sôn Caåm (huyeän Phuù Löông); môû roäng veà phía Ñoâng: Thò traán Chuøa Hang, xaõ Linh Sôn, xaõ Huoáng Thöôïng (huyeän Ñoàng Hyû) vaø xaõ Ñoàng Lieân (huyeän Phuù Bình). Khu vöïc môû roäng coù toång dieän tích 5.243,8ha.
Veà quy moâ daân soá: Ñeán naêm 2025, daân soá TP. Thaùi Nguyeân khoaûng 450.000 ngöôøi, trong ñoù daân soá noäi thò laø 380.000 ngöôøi. Ñeán naêm 2035, daân soá TP Thaùi Nguyeân khoaûng 600.000 ngöôøi, trong ñoù daân soá noäi thò laø 550.000 ngöôøi. Veà ñònh höôùng phaùt trieån khoâng gian ñoâ thò, phía Baéc: Khu vöïc tieáp giaùp soâng Caàu (xaõ Sôn Caåm, huyeän Phuù Löông), ñeå phaùt trieån ñoâ thò, coù vai troø cöûa ngoõ ñi caùc tænh Tuyeân Quang, Laïng Sôn, Baéc Kaïn vaø Cao Baèng. Phía Nam: Khu vöïc gaén keát vaø phaùt trieán haøi hoøa giöõa TP. Thaùi Nguyeân vaø thò xaõ Soâng Coâng. Phía Taây: Quy hoaïch trung taâm thaønh phoá vôùi trung taâm chính trò cuûa tænh Thaùi Nguyeân, vôùi trung taâm theå thao vaø vaên hoùa caáp vuøng. Gaén keát giöõa TP. Thaùi Nguyeân vaø thò xaõ Nuùi Coác. Phía Ñoâng: Môû roäng theo ñòa giôùi haønh chính cuûa thò traán Chuøa Hang, xaõ Linh Sôn, xaõ Huoáng Thöôïng (huyeän Ñoàng Hyû) vaø xaõ Ñoàng Lieân (huyeän Phuù Bình) ñeå phaùt trieån ñoâ thò. Trong ñoù, soâng Caàu laø truïc chính cuûa khoâng gian ñoâ thò, taïo ñoäng löïc phaùt trieån cho TP. Thaùi Nguyeân vaø caùc khu vöïc laân caän...
VÓNH PHUÙC
Coâng boá quy hoaïch chi tieát tyû leä 1/500 Khu du lòch Tam Ñaûo UBND huyeän Tam Ñaûo ñaõ toå chöùc coâng boá Quyeát ñònh cuûa UBND tænh veà vieäc
pheâ duyeät Quy hoaïch xaây döïng chi tieát tyû leä 1/500 Khu du lòch Tam Ñaûo 1 - huyeän Tam Ñaûo - tænh Vónh Phuùc.
ñaát trong phaïm vi nghieân cöùu khoaûng 473.233m2 vôùi daân soá döï kieán 10.315 ngöôøi. Muïc tieâu quy hoaïch laø xaùc ñònh cô
Quy hoaïch nhaèm muïc tieâu cuï theå hoùa Quy hoaïch xaây döïng vuøng tænh Vónh Phuùc ñeán naêm 2030, taàm nhìn ñeán naêm 2050; quy hoaïch toång theå kinh teá - xaõ hoäi tænh Vónh Phuùc ñeán naêm 2020, taàm nhìn ñeán naêm 2030. Xaây döïng vaø phaùt trieån Tam Ñaûo thaønh khu du lòch dòch vuï keát hôïp vôùi nghæ döôõng, vui chôi giaûi trí vaø nghæ ngôi haáp daãn khaùch du lòch gaén lieàn vôùi baûo veä moâi tröôøng thieân nhieân vaø giöõ gìn caân baèng sinh thaùi, thu huùt caùc nhaø ñaàu tö vaø quaûn lyù xaây döïng theo quy hoaïch, goùp phaàn thuùc ñaåy phaùt trieån ngaønh du lòch treân ñòa baøn tænh.
caáu söû duïng ñaát, phaân khu chöùc naêng vôùi caùc chæ tieâu quy hoaïch kieán truùc hôïp lyù treân cô sôû ñieàu kieän töï nhieân vaø tình hình hieän traïng söû duïng ñaát ñaûm baûo khôùp noái ñoàng boä haï taàng kyõ thuaät, haï taàng xaõ hoäi giöõa khu daân cö môùi vaø hieän coù. Ñoàng thôøi, toå chöùc khoâng gian kieán truùc haøi hoøa vôùi khoâng gian soâng Hoàng vaø caùc khu vöïc laân caän.
THAÙI BÌNH
HUD khôûi coâng döï aùn nhaø ôû xaõ hoäi taïi Thaùi Bình
Cuøng vôùi ñoù laø vieäc ñaàu tö naâng caáp heä thoáng giao thoâng, caáp thoaùt nöôùc vaø xöû lyù raùc thaûi, heä thoáng thoâng tin lieân laïc moät caùch ñoàng boä, hieän ñaïi,… Thôøi gian tôùi, Tam Ñaûo tieáp tuïc ñaàu tö vaø xaây döïng ñeå ngaøy caøng hoaøn thieän, nhaèm khai thaùc tieàm naêng lôïi theá voán coù. Naêm 2015, Tam Ñaûo seõ thu huùt 1,5 trieäu löôït khaùch/naêm. Heä thoáng giao thoâng ñoàng boä keát noái caùc khu du lòch vôùi nhau nhö: ñöôøng cao toác Noäi Baøi - Laøo Cai, Tænh loä 310 noái khu du lòch Ñaïi Laûi vôùi Tam Ñaûo,… Quy hoaïch chi tieát Khu du lòch Tam Ñaûo ñöôïc pheâ duyeät goùp phaàn quaûn lyù xaây döïng theo quy hoaïch vaø khai thaùc heát caùc theá maïnh cuûa thò traán.
HAØ NOÄ
Coâng boá quy hoaïch khu chöùc naêng ñoâ thò Vónh Höng - Thanh Trì
Sôû Quy hoaïch - Kieán truùc Haø Noäi ñaõ phoái hôïp vôùi UBND quaän Hoaøng Mai ñaõ coâng boá quy hoaïch chi tieát tyû leä 1/500 khu chöùc naêng ñoâ thò Vónh Höng - Thanh Trì taïi hai phöôøng Vónh Höng vaø Thanh Trì. Khu vöïc nghieân cöùu quy hoaïch naèm veà phía Ñoâng Baéc thaønh phoá, gaàn ñeâ soâng Hoàng vaø caàu Vónh Tuy. Toång dieän tích
Toång Coâng ty Ñaàu tö phaùt trieån nhaø vaø ñoâ thò - HUD ñaõ toå chöùc khôûi coâng xaây döïng Döï aùn nhaø ôû xaõ hoäi (NÔXH) tænh Thaùi Bình taïi KÑT Traàn Höng Ñaïo ñöôøng Traàn Thaùi Toâng. Döï aùn do Toång coâng ty HUD laø chuû ñaàu tö giao Coâng ty CP Ñaàu tö phaùt trieån nhaø HUD2 quaûn lyù trieån khai thöïc hieän ñaàu tö vaø kinh doanh. Döï aùn goàm 2 khoái nhaø chung cö cao 5 taàng coù thang maùy vôùi toång dieän tích ñaát xaây döïng laø 6.176m2, dieän tích saøn xaây döïng khoaûng 12.000m2. Cung caáp gaàn 200 caên hoä coù dieän tích töø 40-63m2 vaø heä thoáng haï taàng kyõ thuaät ñoàng boä, döï aùn giaûi quyeát nhu caàu nhaø ôû cho gaàn 1.000 ngöôøi. Döï kieán, coâng trình seõ hoaøn thaønh, baøn giao ñi vaøo söû duïng sau 9 thaùng. Hieän Toång coâng ty HUD ñang thöïc hieän nhieàu döï aùn NÔXH taïi caùc tænh, thaønh nhö: Döï aùn NÔXH taïi KÑT Taây Nam Linh Ñaøm, quaän Hoaøng Mai, Haø Noäi; Döï
SË 69 . 2014
87
aùn xaây döïng NÔXH taïi phöôøng Giang Bieân - quaän Long Bieân - Haø Noäi; Döï aùn chung cö An Bình (Nha Trang - Khaùnh Hoøa); Döï aùn NÔXH phöôøng Hieäp Phuù, quaän 9 (TP. Hoà Chí Minh). Vôùi chính saùch hoã trôï cuûa nhaø nöôùc, giaù baùn caên hoä döï kieán laø 6,7 trieäu ñoàng/m2. Beân caïnh ñoù, trong khuoân khoå phaùp luaät cho pheùp, döï aùn cuõng daønh moät soá caên hoä cho thueâ vôùi giaù reû.
kieän khai thaùc giao thoâng töø Caûng haøng khoâng Thoï Xuaân ñi Khu kinh teá Nghi Sôn; phuïc vuï phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi, ñaûm baûo quoác phoøng an ninh, phuø hôïp vôùi quy hoaïch vaø ñònh höôùng phaùt trieån giao thoâng vaän taûi.
HAØ TÓNH – QUAÛNG BÌNH
Coâng boá Quy hoaïch xaây döïng vuøng Nam Haø Tónh - Baéc Quaûng Bình
THANH HOÙA
Khôûi coâng ñöôøng noái saân bay Thoï Xuaân vôùi Khu kinh teá Nghi Sôn Ngaøy 10/10, Taïi Haø Tónh, Boä Xaây döïng phoái hôïp vôùi Tænh uûy, UBND tænh Haø Tónh vaø Quaûng Bình ñaõ toå chöùc Leã Coâng boá Quy hoaïch xaây döïng vuøng Nam Haø Tónh - Baéc Quaûng Bình ñeán naêm 2030 (Quyeát ñònh soá 830/QÑ–TTg ngaøy 2/6/2014 cuûa cuûa Thuû töôùng Chính phuû). UBND tænh Thanh Hoùa ñaõ phoái hôïp vôùi caùc nhaø thaàu khôûi coâng tuyeán ñöôøng noái Caûng haøng khoâng Thoï Xuaân vôùi Khu kinh teá Nghi Sôn. Ñöôøng roäng 14m, toác ñoä xe toái ña 80km/h, ñaït tieâu chuaån ñöôøng caáp 3 ñoàng baèng. Ñöôøng coù beà roäng 14m, daûi an toaøn roäng 1m, daûi phaân caùch roäng 2m, toác ñoä xe toái ña 80km/h. Toång chieàu daøi toaøn tuyeán gaàn 66km, ñi qua 5 huyeän goàm: Thoï Xuaân, Trieäu Sôn, Nhö Thanh, Noâng Coáng vaø Tónh Gia. Döï kieán coâng trình ñöôïc xaây döïng trong 3 naêm vôùi ñieåm ñaàu giao quoác loä 47 (thuoäc huyeän Thoï Xuaân), ñieåm cuoái giao quoác loä 1A taïi ñòa phaän Khu kinh teá Nghi Sôn (huyeän Tónh Gia). Döï aùn coù toång voán ñaàu tö gaàn 4.600 tyû ñoàng do lieân danh nhaø ñaàu tö goàm Toång Coâng ty CP Ñaàu tö xaây döïng vaø thöông maïi mieàn Trung, Toång Coâng ty 319 (Boä Quoác phoøng) vaø Coâng ty CP Taäp ñoaøn Ñaàu tö Xaây döïng Cöôøng Thònh Thi. Döï aùn hoaøn thaønh seõ ñaùp öùng nhu caàu vaän taûi ngaøy caøng taêng cao, caûi thieän ñieàu
88
SË 69 . 2014
Ñoàng, Kyø Laâm, Kyø Ninh, Hoaønh Sôn, La Kheâ). Vuøng Baéc Quaûng Bình döï kieán coù 8 ñoâ thò, trong ñoù, phaùt trieån 3 ñoâ thò hieän coù (goàm Ba Ñoàn, Ñoàng Leâ, Quy Ñaït), hình thaønh môùi 5 ñoâ thò (Quaûng Phöông, Hoøn La, Tieán Hoùa, Cha Lo – Baõi Dinh, Hoaù Tieán).
Giao löu vaên hoaù giöõa Khaùnh Hoøa vaø caùc nöôùc Coäng hoøa SNG Trong caùc ngaøy 30 vaø 31/10/2014, taïi Amiana Resort Nha Trang dieãn ra söï kieän Giao löu vaên hoùa giöõa Khaùnh Hoøa vaø Caùc nöôùc Coäng hoøa SNG.
Söï kieän ñaëc bieät naøy ñöôïc toå chöùc vôùi nhöõng tieát muïc trình dieãn thôøi trang vaø bieåu dieãn bikini cuûa nhöõng ngöôøi maãu haøng ñaàu ñeán töø caùc quoác gia thuoäc khoái SNG nhö: Nga, Kazakhstan, Ukraine… Chöông trình coù söï goùp maët cuûa caùc teân tuoåi nhö Ersova Inna - Hoa haäu taïi cuoäc thi Quoác teá Ngöôøi ñeïp toå chöùc taïi Vieät Nam 2013, Altynbekova Sabina - Hoa haäu boùng chuyeàn cuûa Kazakhstan vaø nhieàu ngoâi sao khaùc.
Quy hoaïch ñöôïc laäp nhaèm taïo ra moät khoâng gian lieân keát kinh teá taïi khu vöïc Nam Haø Tónh - Baéc Quaûng Bình thaønh vuøng kinh teá toång hôïp, ñaùp öùng caùc yeâu caàu veà an ninh, quoác phoøng cuûa quoác gia vaø khu vöïc. Phaïm vi quy hoaïch toång dieän tích töï nhieân toaøn vuøng laø 611.939ha. Trong ñoù dieän tích töï nhieân vuøng Nam Haø Tónh laø 294.180ha, dieän tích töï nhieân vuøng Baéc Quaûng Bình laø 317.759ha. Ranh giôùi laäp quy hoaïch vuøng Nam Haø Tónh - Baéc Quaûng Bình goàm 3 huyeän cuûa tænh Haø Tónh (huyeän Kyø Anh, huyeän Höông Kheâ, huyeän Caåm Xuyeân) vaø 3 huyeän vaø 1 thò xaõ cuûa tænh Quaûng Bình (huyeän Quaûng Traïch, huyeän Tuyeân Hoùa, huyeän Minh Hoùa vaø thò xaõ Ba Ñoàn). Döï baùo quy moâ daân soá toaøn vuøng ñeán naêm 2020 khoaûng 900.000 ngöôøi. Vuøng quy hoaïch coù khoaûng 18 ñoâ thò. Vuøng Nam Haø Tónh döï kieán coù khoaûng 10 ñoâ thò, trong ñoù phaùt trieån 4 ñoâ thò hieän coù (Caåm Xuyeân, Thieân Caàm, Höông Kheâ, Kyø Anh), hình thaønh môùi 6 ñoâ thò (Voi, Kyø
Vieät Nam coù caùc teân tuoåi nhö Hoaøng Thò Yeán (Hoa haäu quyù baø), Ninh Hoaøng Ngaân (Hoa haäu bieån), Trieäu Thò Haøo (Hoa haäu caùc daân toäc Vieät Nam), Phaïm Thò Höông (AÙ haäu 1 Hoa haäu Theå thao theá giôùi), Vuõ Hoaøng Ñieäp (Nöõ hoaøng saéc ñeïp), Voõ Hoaøng Yeán (Sieâu maãu, AÙ haäu), Ca syõ AÙi Phöông, Ca syõ Döông Quoác Höng, MC Thanh Baïch… Nhaân söï kieän naøy, Amiana Resort seõ trieån khai chöông trình khuyeán maïi ñaëc bieät.
TIN VIUP
Baùo caùo Quy hoaïch chung xaây döïng Khu Kinh teá cöûa khaåu Moùng Caùi – tænh Quaûng Ninh ñeán naêm 2030, taàm nhìn ñeán naêm 2050
caàn ñöôïc chi tieát roõ raøng, chæ ra caùc döï aùn ñeå keâu goïi nhaø ñaàu tö...
Coâng boá Ñoà aùn ñieàu chænh quy hoaïch chung xaây döïng thaønh phoá Haï Long
Vöøa qua, TP. Haï Long ñaõ toå chöùc hoäi nghò coâng boá Ñoà aùn Ñieàu chænh quy hoaïch chung xaây döïng TP. Haï Long ñeán naêm 2030, taàm nhìn ngoaøi naêm 2050, ñöôïc UBND tænh pheâ duyeät theo Quyeát ñònh soá 2725/QÑ-UBND ngaøy 9/10/2013.
Ñoà aùn ñaõ ñeà ra 4 ñònh höôùng cô baûn: Phaùt huy lôïi theá cuûa vò trí vaø tieàm naêng töï nhieân, xaây döïng moâ hình Khu KTCK ña daïng, ña ngaønh vaø naêng ñoäng, ñöôïc toå chöùc khoâng gian hôïp lyù, linh hoaït tieát kieäm ñaát. - Hình thaønh caùc trung taâm chuyeân ngaønh toång hôïp ñöôïc gaén keát baèng heä thoáng giao thoâng nhanh, thaân thieän vaø hieän ñaïi. - Khai thaùc baûn saéc gaén vôùi tieàm naêng töï nhieân sinh thaùi bieån, nuùi, ñoâ thò ñeå hình thaønh caùc moâ hình du lòch ñaëc saéc gaén vôùi nhu caàu giaûi trí vaø thò tröôøng du lòch trong vaø ngoaøi nöôùc. Nhanh choùng xaây döïng heä thoáng haï taàng xaõ hoäi vaø kyõ thuaät, keát noái vôùi heä thoáng haï taàng dieän roäng, ñaùp öùng nhu caàu phaùt trieån tröôùc maét vaø laâu daøi cuûa Khu KTCK. Taïi buoåi baùo caùo, moät soá ñaïi bieåu ñaõ tham goùp yù kieán ñoái vôùi ñoà aùn nhö: Öu tieân phaùt trieån haï taàng, caàn coù ñaùnh giaù tính khaû thi vaø taùc ñoäng cuûa ñoà aùn. Noäi dung ñoà aùn caàn coù ñeà aùn phaùt trieån kinh teá toång theå, thöïc hieän song song ñeå laøm roõ nguoàn löïc taøi chính ñaàu tö cho ñoà aùn. Quy hoaïch
Vôùi nhöõng ñeà xuaát ban ñaàu cuûa mình, nhoùm nghieân cöùu ñaõ nhaän ñöôïc nhieàu goùp yù cuûa thaønh vieân hoäi ñoàng. Treân cô sôû ñoù, ñoà aùn tieáp tuïc ñöôïc nghieân cöùu, chænh söûa ñeå hoaøn thieän.
Hoäi nghò thaåm ñònh Ñoà aùn Quy hoaïch chi tieát baûo toàn, toân taïo vaø phaùt huy giaù trò Khu di tích trung taâm Hoaøng thaønh Thaêng Long – Haø Noäi (tyû leä 1:500)
Ngaøy 20/10/2014, Vieän Quy hoaïch Ñoâ thò vaø Noâng thoân Quoác gia (VIUP) phoái hôïp cuøng Coâng ty S-Design ñaõ coù buoåi baùo caùo ñoà aùn noùi treân.
Theo baùo caùo, Khu KTCK Moùng Caùi seõ phaùt trieån vôùi nhieàu lôïi theá veà coâng nghieäp, caûng bieån, du lòch, thöông maïi, taøi chính, vaên hoùa giaùo duïc, vui chôi giaûi trí vaø coù moâi tröôøng soáng beàn vöõng, naêng ñoäng, an ninh vaø haáp daãn.
baûo toàn. Ñoàng thôøi ñeà ra ñònh höôùng phaùt trieån trung taâm du lòch vaên hoùa lòch söû Ñoàng Vaên.
Ñaây laø ñoà aùn do Vieän Quy hoaïch Ñoâ thò vaø Noâng thoân quoác gia (VIUP) phoái hôïp vôùi coâng ty S-Design thöïc hieän. Taïi hoäi nghò, Vieän tröôûng Ngoâ Trung Haûi ñaõ giôùi thieäu nhöõng noäi dung cô baûn cuûa ñoà aùn. Theo ñoù, ñoà aùn ñöôïc xaây döïng döïa treân ñònh höôùng phaùt trieån cuûa tænh Quaûng Ninh laø “moät taâm, hai tuyeán, ña chieàu, hai ñieåm ñoät phaù”. Trong ñoù, Haï Long laø taâm, hai tuyeán ña chieàu laø caùnh Taây vaø caùnh Ñoâng, hai ñieåm ñoät phaù laø Vaân Ñoàn vaø Moùng Caùi. Ñoà aùn xaùc ñònh roõ khoâng gian TP. Haï Long ñöôïc toå chöùc thaønh 12 khu vöïc vaø nhöõng ñònh höôùng phaùt trieån heä thoáng caùc trung taâm chuyeân ngaønh caáp ñoâ thò; phaùt trieån haï taàng kyõ thuaät ñoâ thò.
Hoäi ñoàng khoa hoïc kyõ thuaät VIUP hoïp goùp yù ñoà aùn
Ngaøy 2/10/2014, Hoäi ñoàng Khoa hoïc kyõ thuaät Vieän Quy hoaïch ñoâ thò vaø noâng thoân quoác gia (VIUP) ñaõ hoïp goùp yù ñoà aùn Quy hoaïch xaây döïng coâng vieân ñòa chaát toaøn caàu cao nguyeân ñaù Ñoàng Vaên, tænh Haø Giang, ñeán naêm 2030. Vieän tröôûng Ngoâ Trung Haûi laøm Chuû tòch hoäi ñoàng.
Ngaøy 2/10/2014, taïi Boä Xaây döïng, Hoäi nghò thaåm ñònh Ñoà aùn Quy hoaïch chi tieát baûo toàn, toân taïo vaø phaùt huy giaù trò Khu di tích trung taâm Hoaøng thaønh Thaêng Long – Haø Noäi tyû leä 1:500 ñaõ dieãn ra döôùi söï chuû trì cuûa Thöù tröôûng Boä Xaây döïng Nguyeãn Ñình Toaøn vaø ñoàng chuû trì -Thöù tröôûng Boä Vaên hoùa, Theå thao & Du lòch Ñaëng Thò Bích Lieân. Phaïm vi nghieân cöùu cuûa Ñoà aùn ñöôïc VIUP xaùc ñònh roäng trong toång theå khoâng gian ñoâ thò cuûa Haø Noäi; caùc taùc ñoäng vaø caùc moái lieân keát giöõa Khu trung taâm Hoaøng thaønh vaø caùc khu laân caän cuõng ñöôïc VIUP xem xeùt nghieân cöùu kyõ trong ñoà aùn. Theo VIUP, khu vöïc laäp quy hoaïch laø khu di tích lòch söû - vaên hoùa ñaëc bieät quan troïng, do ñoù tính chaát cuûa ñoà aùn seõ coù hai noäi dung goàm quy hoaïch baûo toàn vaø quy hoaïch chi tieát xaây döïng. Caùc uûy vieân phaûn bieän vaø thaønh vieân Hoäi ñoàng thaåm ñònh ñeàu ñaùnh giaù raát cao söï coâng phu cuõng nhö khoái löôïng coâng vieäc ñoà soä maø cô quan tö vaán ñaõ thöïc hieän trong quaù trình laäp ñoà aùn. Beân caïnh ñoù, Hoäi ñoàng cuõng tích cöïc trao ñoåi vôùi phía tö vaán moät soá vaán ñeà veà vuøng chuyeån tieáp vaø vaán ñeà kinh phí ñeå ñoà aùn coù tính khaû thi cao.
Ñoà aùn ñaõ ñeà xuaát xaây döïng tuyeán giao thoâng môùi leân vuøng tænh Haø Giang. Beân caïnh ñoù, 3 coâng vieân chuyeân ñeà ñöôïc
SË 69 . 2014
89
NHA TRANG - Taàm nhìn quy hoaïch vaø quaûn lyù ñoâ thò
Nha Trang
Thaønh phoá caát caùnh töø vònh bieån xanh
N
Baøi vaø aûnh: Moäc Coû
aèm beân bôø vònh bieån ñeïp noåi tieáng theá giôùi, ñoâ thò loaïi I Nha Trang thuoäc tænh Khaùnh Hoøa, voán ñöôïc meänh danh laø Vieân ngoïc xanh cuûa bieån caû, sôû höõu trong mình nhöõng caûnh saéc thieân nhieân voâ cuøng quyeán ruõ vaø moät mieàn khí haäu oân hoøa, maùt meû quanh naêm. Bieån bieác xanh, soùng ru bôø caùt traéng, naéng nhuoäm vaøng nhöõng ngoïn döøa xanh, thuyeàn beø taáp naäp vaøo ra nôi cöûa soâng Caùi… coù theå coi ñoù laø nhöõng di saûn thieân phuù cho thaønh phoá ven bieån naøy.
Moät goùc ñaûo Hoøn Tre vôùi khu du lòch Vinpearl
90
SË 69 . 2014
Nhöng khoâng chæ baèng loøng soáng hieàn laønh vôùi voán quyù ñoù, Nha Trang nhoû beù xöa kia ñaõ traên trôû, chuyeån mình qua bao thaêng traàm cuûa quaù trình phaùt trieån ñoâ thò vaø saûi daøi böôùc tieán, ñeå hoâm nay ta söõng sôø tröôùc moät thaønh phoá vöôn cao treân neàn trôøi xanh, vôùi “con ñöôøng vaøng” quyù giaù quanh co ven bieån.
hieäu quaû ñeå xöùng taàm thaønh phoá du lòch quoác teá
Thaønh phoá Nha Trang nhìn töø caàu Traàn Phuù
Ñoù laø ñaïi loä Phaïm Vaên Ñoàng - con ñöôøng ven bieån môùi môû ñöôïc noái lieàn vôùi ñöôøng Traàn Phuù quen thuoäc qua caàu Traàn Phuù. Vôùi hôn 15km chieàu daøi, coù theå ví con ñöôøng môùi naøy nhö daûi luïa giao duyeân giöõa phaàn ñaát Nha Trang vôùi bieån caû, noù ñaõ ñöa thaønh phoá phaùt trieån oâm troïn daûi bôø bieån uoán löôïn neân thô ñeå trôû thaønh moät ñoâ thò höôùng bieån hoaøn myõ nhaát. Theâm vaøo ñoù, nhöõng caùi teân nhö Vinpearl Nha Trang, Amiana Resort, I-Resort,… cuøng nhieàu caùi teân khaùc nöõa laø nhöõng khu du lòch nghæ döôõng ñaúng caáp quoác teá, nhöõng khu vui chôi giaûi trí ñaëc bieät haáp daãn, ñaõ vaø ñang goùp phaàn laøm cho Nha Trang khoâng chæ laø nôi coù thieân nhieân ñeïp meâ hoàn, maø coøn noåi tieáng vôùi nhöõng coâng trình, dòch vuï du lòch tuyeät haûo.
Thaønh phoá thuû phuû cuûa tænh Khaùnh Hoøa naøy hieän ñang thu huùt ñöôïc söï quan taâm ñaëc bieät cuûa quoác teá nhö moät ñieåm ñeán du lòch vaø toå chöùc söï kieän lyù töôûng. Nhìn khung caûnh ngöôøi daân vaø du khaùch thaûnh thôi daïo böôùc, chôi theå thao, taém bieån moãi khi bình minh leân hay khi aùnh chieàu buoâng xuoáng treân ñoaïn bôø bieån ñeïp nhaát cuûa cung ñöôøng Traàn Phuù – Phaïm Vaên Ñoàng, ta coù theå thaáy ñöôïc nhöõng noã löïc vaø hieäu quaû trong coâng taùc quaûn lyù ñoâ thò cuûa chính quyeàn thaønh phoá hieän nay.
Tuy nhieân, ñeå trôû thaønh moät ñoâ thò soáng toát vaø thaønh phoá du lòch taàm côõ theá giôùi thöïc thuï, thì chính quyeàn vaø nhaân daân Nha Trang vaãn coøn nhieàu vieäc phaûi laøm. Quan troïng vaø tröôùc tieân laø vieäc thöïc hieän phaùt trieån ñoâ thò theo taàm nhìn quy hoaïch chung maø bao theá heä caùc nhaø laõnh ñaïo chính quyeàn Tænh, Thaønh phoá cuøng chuyeân gia tö vaán ñaõ daøy coâng xaây döïng. Beân caïnh ñoù laø vieäc hoaøn thieän caùc döï aùn caûi taïo, naâng caáp ñoâ thò ñeå naâng cao chaát löôïng soáng cho ngöôøi daân thaønh phoá… Moät muøa thu nöõa laïi veà, bieån trôøi Nha Trang nhö bieác xanh hôn, moät maøu xanh cuûa hy voïng vaø nieàm tin vaøo söï phaùt trieån beàn vöõng maø Thaønh phoá ñang höôùng tôùi. Ñeán vôùi chuyeân ñeà Nha Trang trong soá naøy, chuùng ta seõ thaáy ñöôïc nhöõng gì chính quyeàn, nhaân daân cuûa thaønh phoá “caát caùnh” töø vònh bieån xanh naøy ñaõ vaø seõ laøm trong coâng cuoäc phaùt trieån ñoâ thò, ñeå Nha Trang hoaøn toaøn xöùng ñaùng laø trung taâm du lòch theá giôùi trong töông lai khoâng xa.
SË 69 . 2014
91
ÑOÂ THÒ
Ñoâ thò du lòch bieån
BOÁ N PHÖÔNG
NHA TRANG vöôn leân taàm quoác teá Thaønh phoá ñeïp beân bôø bieån Nha Trang ñang töøng böôùc vöôn leân taàm ñoâ thò du lòch quoác teá. Vaäy laøm theá naøo ñeå thaønh phoá nhanh choùng ñaït ñöôïc muïc ñích cuûa mình? Ta haõy cuøng troø chuyeän vôùi ngöôøi ñöùng ñaàu chính quyeàn cuûa thaønh phoá xinh ñeïp naøy – Chuû tòch UBND thaønh phoá Nha Trang Nguyeãn Vaên Danh.
OÂng Nguyeãn Vaên Danh Chuû tòch UBND thaønh phoá Nha Trang
T
höa Chuû tòch, thaønh phoá bieån Nha Trang coù theå noùi laø moät vieân ngoïc quyù cuûa quoác gia, thaønh phoá aáy ñang phaùt trieån maïnh meõ, höôùng tôùi moät ñoâ thò du lòch taàm côõ quoác teá. Vaäy oâng coù theå cho bieát nhöõng ñònh höôùng chính trong vieäc phaùt trieån khoâng gian vaø caûi thieän chaát löôïng soáng, ñeå Nha Trang luoân toûa saùng vaø phaùt trieån beàn vöõng? Nha Trang laø thaønh phoá bieån naèm beân bôø vònh Nha Trang ñeïp noåi tieáng treân theá giôùi. Ñaây laø ñoâ thò trung taâm cuûa vuøng duyeân haûi Nam Trung boä vôùi nhieàu tieàm naêng phaùt trieån kinh teá toång hôïp, ñaëc bieät laø kinh teá dòch vu – du lòch. Vì vaäy, Nha Trang coù vai troø quan troïng trong chieán löôïc phaùt trieån du lòch cuûa tænh Khaùnh Hoøa.
Thöïc hieän: Phöông Thaûo
92
SË 69 . 2014
Theo ñònh höôùng ñieàu chænh Quy hoaïch chung thaønh phoá Nha Trang ñeán naêm 2025 ñaõ ñöôïc Thuû töôùng chính phuû pheâ duyeät, taàm nhìn vaø ñònh höôùng phaùt trieån quan troïng nhaát laø phaùt huy ñöôïc tieàm naêng, lôïi theá caïnh tranh cuûa thaønh phoá ñeå xaây döïng Nha Trang thaønh trung taâm du lòch coù yù nghóa quoác gia vaø quoác teá. Caùc chieán löôïc phaùt trieån chính laø vieäc taäp trung phaùt trieån ñoâ thò du lòch vöôn leân taàm quoác teá; ñi ñoâi vôùi vieäc taïo baûn saéc ñoâ thò töø ñaëc ñieåm caûnh quan thieân nhieân. Phaùt trieån caáu truùc ñoâ thò phuø hôïp vôùi ñieàu kieän vaên hoùa, xaõ hoäi. Coù söï phaân vuøng chöùc naêng ñeå khai thaùc hieäu quaû tieàm naêng, lôïi theá caïnh tranh, ñoàng thôøi, ñaûm baûo tính linh hoaït vaø khaû naêng thích öùng cuûa ñoâ thò tröôùc caùc yeâu caàu phaùt trieån trong neàn kinh teá thò
ß´ thfi
tröôøng. Caùc chieán löôïc ñöôïc ñeà xuaát höôùng tôùi söï phaùt trieån ñoâ thò haøi hoøa, beàn vöõng vaø quan taâm ñeán caùc yeáu toá kinh teá, xaõ hoäi vaø moâi tröôøng. Caùc vuøng chöùc naêng cuûa thaønh phoá ñöôïc ñònh höôùng phuø hôïp vôùi chieán löôïc phaùt trieån vaø ñaûm baûo tính linh hoaït. Coù theå keå moät soá ñieåm nhaán nhö khu vöïc ñoâ thò ven bieån laø boä maët chính cuûa thaønh phoá, ñöôïc öu tieân toái ña cho caùc hoaït ñoäng dòch vuï, du lòch vaø caûi taïo naâng cao chaát löôïng moâi tröôøng soáng cho ngöôøi daân. Khu ñoâ thò haønh chính môùi cuûa tænh seõ ñöôïc taäp trung taïi khu vöïc phía Nam ñöôøng Phong Chaâu. Taïi ñaây seõ phaùt trieån khu ñoâ thò sinh thaùi, coâng vieân coâng coäng, keát hôïp vôùi caùc dòch vuï du lòch. Khu vöïc tieáp giaùp vôùi phía Taây cuûa khu ñoâ thò trung taâm, seõ laø khu ñoâ thò ña chöùc naêng. Khu vöïc vònh Nha Trang ñöôïc kieåm soaùt phaùt trieån chaët cheõ, phaân vuøng chöùc naêng ñeå baûo toàn hoaëc phaùt trieån du lòch xanh. Khu vöïc noâng thoân - ngoaïi thaønh seõ ñöôïc xaây döïng ñaït tieâu chí quoác gia veà noâng thoân môùi. Ñònh höôùng Quy hoaïch chung thaønh phoá Nha Trang cuõng neâu ra moät soá chöông trình vaø döï aùn öu tieân ñaàu tö thöïc hieän trong giai ñoaïn ñaàu. Ñoù laø vieäc xaây döïng caùc traïm xöû lyù nöôùc thaûi vaø heä thoáng thoaùt nöôùc thaûi theo döï baùo phaùt trieån cuûa töøng giai ñoaïn; xaây döïng coâng vieân sinh thaùi coâng coäng vaø caùc khu chöùc naêng ñoâ thò taïi khu vöïc Ñoàng Boø; caûi taïo khu vöïc chôï Ñaàm ñeán soâng Caùi; caùc döï aùn phaùt trieån ñoâ thò môùi taïi khu vöïc saân bay Nha Trang cuõ. Beân caïnh ñoù laø vieäc khoâi phuïc
röøng ngaäp maën taïi khu vöïc Ñaàm Baáy, phaùt trieån khu baûo toàn sinh caûnh taïi khu vöïc Baõi Tre, Hoøn Tre. Caùc döï aùn coâng vieân ven bieån seõ ñöôïc hoaøn thieän theo höôùng taïo nhieàu khoâng gian quaûng tröôøng caây xanh, ñan xen vôùi caùc khu dòch vuï taïi nhöõng vò trí phuø hôïp. Nhöõng ñònh höôùng vaø chieán löôïc phaùt trieån naøy ñeàu baùm saùt muïc tieâu xaây döïng Nha Trang thaønh trung taâm du lòch bieån quoác teá moät thaønh phoá coù chaát löôïng soáng cao. Ñeå thaønh phoá phaùt trieån ñuùng höôùng vaø hieäu quaû thì coâng taùc quaûn lyù ñoâ thò laø voâ cuøng quan troïng, vaäy oâng coù theå phaùt bieåu gì veà coâng taùc naøy ôû thaønh phoá Nha Trang? Trong boái caûnh phaùt trieån nhanh choùng cuûa quaù trình ñoâ thò hoùa vaø hoäi nhaäp quoác teá, ñeå thaønh phoá phaùt trieån ñuùng höôùng vaø hieäu quaû thì coâng taùc quy hoaïch vaø quaûn lyù ñoâ thò laø voâ cuøng quan troïng. Trong thôøi gian qua, Ñaûng boä vaø nhaân daân thaønh phoá Nha Trang ñaõ phaùt huy noäi löïc, taäp trung moïi nguoàn löïc ñeå xaây döïng vaø phaùt trieån thaønh phoá theo quy hoaïch. Ñoàng thôøi, Thaønh phoá quaûn lyù söï phaùt trieån ñoâ thò baèng caùc coâng cuï höõu hieäu, ñoù laø heä thoáng caùc vaên baûn phaùp quy cuøng caùc ñoà aùn quy hoaïch töông ñoái hoaøn chænh, töø quy hoaïch chung ñeán quy hoaïch phaân khu, quy hoaïch chi tieát. Quy hoaïch phaân khu haàu heát ñaõ ñöôïc phuû kín treân ñòa baøn thaønh phoá. Thaønh phoá ñaõ coù Quy ñònh quaûn lyù xaây döïng theo ñoà aùn quy hoaïch chung xaây döïng TP. Nha Trang ñeán naêm 2025 vaø ñang hoaøn chænh quy cheá quaûn lyù quy hoaïch kieán truùc toång theå thaønh phoá, nhaèm cuï theå hoùa caùc quy
bËn ph≠¨ng
ñònh veà quy hoaïch, kieán truùc vaø xaây döïng, phuø hôïp vôùi ñieàu kieän thöïc teá cuûa thaønh phoá. Ñaây laø cô sôû phaùp lyù cho vieäc quaûn lyù quy hoaïch, kieán truùc caûnh quan ñoâ thò, kieåm soaùt vieäc xaây döïng, chænh trang vaø phaùt trieån cuûa thaønh phoá. Beân caïnh ñoù, vieäc thöôøng xuyeân coâng boá coâng khai caùc ñoà aùn quy hoaïch ñöôïc duyeät, ñeå moïi ngöôøi daân ñöôïc bieát vaø chaáp haønh cuõng laø moät caùch thöùc ñeå coâng taùc quaûn lyù ñoâ thò ñaït hieäu quaû hôn. Trong quaù trình phaùt trieån ñoâ thò, Thaønh phoá coù nhöõng thuaän lôïi vaø khoù khaên gì thöa oâng? Naèm trong vuøng caûnh quan thieân nhieân ñeïp vaø phong phuù, Nha Trang coù nhieàu cô hoäi vaø thuaän lôïi trong vieäc phaùt trieån ñoâ thò theo muïc tieâu ñeà ra. Theâm vaøo ñoù laø söï noã löïc cuûa ngöôøi daân vaø caùc caáp laõnh ñaïo Tænh, Thaønh phoá trong vieäc taäp trung ñaàu tö cho phaùt trieån ñoâ thò vaø caûi taïo moâi tröôøng soáng, ñaõ ñöa Nha Trang ñeán nhöõng thaønh coâng böôùc ñaàu laø moät ñoâ thò du lòch haáp daãn, vaên minh, hieän ñaïi – moät thaønh phoá thích hôïp cho nhöõng söï kieän vaên hoùa mang taàm quoác teá. Nhö caùc baïn ñaõ thaáy, nhöõng naêm gaàn ñaây, dieän maïo vaø heä thoáng haï taàng ñoâ thò cuûa thaønh phoá ñaõ ñöôïc caûi thieän ñaùng keå, ñaëc bieät laø söï phaùt trieån veà giao thoâng khaù toaøn dieän goàm ñöôøng boä, ñöôøng saét xuyeân Vieät, ñöôøng haøng khoâng vaø ñöôøng thuûy. Ñieàu ñoù ñaõ thuùc ñaåy maïnh söï phaùt trieån kinh teá, xaõ hoäi cuûa thaønh phoá vaø tænh. Nhieàu döï aùn phaùt trieån caùc khu daân cö, khu ñoâ thò môùi ñaõ vaø ñang ñöôïc trieån khai thöïc
SË 69 . 2014
93
ß´ thfi
hieän, ñoàng boä caû veà heä thoáng caáp ñieän, nöôùc, thoâng tin lieân laïc vaø caùc dòch vuï coâng coäng, tieän ích ñoâ thò khaùc… ñaõ caûi thieän chaát löôïng soáng toát cho ngöôøi daân. Tuy nhieân, thaønh phoá cuõng coù nhöõng khoù khaên phaùt sinh töø thöïc teá quaûn lyù. Ñoù laø söï khoâng ñoàng boä trong coâng taùc quy hoaïch vaø quaûn lyù veà haï taàng kyõ thuaät. Söï phoái hôïp chöa chaët cheõ giöõa cô quan chuû quaûn chuyeân moân laøm aûnh höôûng raát nhieàu ñeán coâng taùc ñaàu tö xaây döïng, traät töï xaây döïng. an toaøn giao thoâng, myõ quan ñoâ thò vaø ñaëc bieät laø coâng taùc quaûn lyù ñoâ thò thoáng nhaát. Beân caïnh ñoù, söï thay ñoåi cuûa caùc vaên baûn phaùp luaät cho coâng taùc quy hoaïch, quaûn lyù ñoâ thò cuõng aûnh höôûng ñeán söï chæ ñaïo kòp thôøi cuûa caùc caáp chính quyeàn thaønh phoá. Vieäc nhaän dieän ñöôïc nhöõng thuaän lôïi vaø khoù khaên trong coâng taùc quy hoaïch vaø quaûn lyù ñoâ thò seõ giuùp thaønh phoá töøng böôùc thaùo gôõ, ñeå coù moâi tröôøng phaùt trieån beàn vöõng trong töông lai. Theo nhaän ñònh cuûa oâng, vaán ñeà gì laø lôùn nhaát maø thaønh phoá ñang phaûi ñoái maët ñeå ñoâ thò phaùt trieån maø vaãn gìn giöõ ñöôïc thieân nhieân töôi ñeïp quyù giaù cuûa Nha Trang? Cuõng nhö caùc ñoâ thò khaùc trong caû nöôùc, Nha Trang ñaõ vaø ñang töøng böôùc xaây döïng giaù trò baûn saéc rieâng döïa treân caùc ñieàu kieän töï nhieân, vaên hoùa, lòch söû vaø xaõ hoäi cuûa thaønh phoá. Neáu nhö Hueá mang baûn saéc cuûa moät ñoâ thò truyeàn thoáng, TP Hoà Chí Minh mang baûn saéc cuûa ñoâ thò thöông maïi dòch vuï, thì Nha Trang ñang höôùng tôùi hình aûnh cuûa moät ñoâ thò du lòch bieån vaên minh, thaân thieän. Hieän nay thaønh phoá Nha Trang ñang coù toác ñoä taêng tröôûng nhanh, cô hoäi ñaàu tö cuõng taêng maïnh trong caùc hoaït ñoäng kinh teá, ñaëc bieät laø caùc hoaït ñoäng ñaàu tö xaây döïng trong phaùt trieån ñoâ thò vaø du lòch. Tuy nhieân, söï phaùt trieån chuû yeáu taäp trung vaøo khai thaùc coù nguy cô phaù hoûng ñaëc ñieåm khoâng gian vaø caùc giaù trò vaên hoùa, lòch söû. Nhö vaäy seõ laøm Nha Trang maát ñi cô hoäi ñeå trôû thaønh
94
SË 69 . 2014
bËn ph≠¨ng
moät trong nhöõng thaønh phoá du lòch coù baûn saéc rieâng, ñeïp aán töôïng cuûa theá giôùi. Toâi cho ñaây laø vaán ñeà maø Chính quyeàn thaønh phoá ñang phaûi ñoái maët. Giaûi quyeát maâu thuaãn giöõa baûo toàn caùc giaù trò töï nhieân taïo neân baûn saéc Nha Trang vaø phaùt trieån ñoâ thò laø baøi toaùn maø thaønh phoá ñang tìm ñaùp aùn hôïp lyù nhaát.
Muïc tieâu cô baûn cuûa phaùt trieån ñoâ thò vaø quaûn lyù ñoâ thò laø phaûi ñaûm baûo lôïi ích tröôùc maét cuõng nhö laâu daøi cho ngöôøi daân. Tuy nhieân, quaù trình xaây döïng keát caáu caáu haï taàng, chænh trang ñoâ thò coù aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán quyeàn lôïi cuûa ngöôøi daân vaø nhieàu khi chính quyeàn vaø moät boä phaän ngöôøi daân chöa thoáng nhaát moät tieáng noùi chung.
Vaäy Thaønh phoá caàn söï hoã trôï gì töø phía tænh vaø trung öông ñeå giaûi quyeát vaán ñeà treân, thöa oâng?
Chæ baèng caùch gaén ngöôøi daân tham gia vaøo quaù trình phaùt trieån ñoâ thò môùi nhanh choùng ñaït ñöôïc söï ñoàng thuaän cuûa daân. Ñaây laø tieàn ñeà heát söùc quan troïng cho söï thaønh coâng trong coâng taùc quaûn lyù cuõng nhö söï phaùt trieån cuûa thaønh phoá.
Ñeå giaûi quyeát ñöôïc vaán ñeà treân, UBND thaønh phoá Nha Trang caàn coù söï hoã trôï trong vieäc thöïc hieän moät soá cô cheá chính saùch ñaëc thuø trong quaûn lyù vaø phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi ñoái vôùi ñoâ thò loaïi 1 tröïc thuoäc tænh. Cô cheá ñaëc thuø trong caùc vieäc nhö quaûn lyù quy hoaïch, keá hoaïch phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi; quaûn lyù xaây döïng, kieán truùc ñoâ thò vaø di saûn vaên hoùa; quaûn lyù caùc coâng trình haï taàng kyõ thuaät, taøi chính ngaân saùch vaø toå chöùc boä maùy. Cuï theå: Coù cô cheá cho UBND thaønh phoá ñöôïc xem xeùt vaø quyeát ñònh: Pheâ duyeät caùc keá hoaïch söû duïng ñaát, quy hoaïch maïng löôùi giao thoâng ñoâ thò, heä thoáng caáp thoaùt nöôùc, ñieän sinh hoaït, vaø veä sinh moâi tröôøng, quy hoaïch chuyeân ngaønh treân ñòa baøn phuø hôïp vôùi keá hoaïch phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi. Cô cheá hoã trôï ñaàu tö vaøo caùc lónh vöïc baûo toàn, toân taïo caùc coâng trình di saûn vaên hoùa cuûa thaønh phoá. Cô cheá cho thaønh phoá Nha Trang boå sung caùc nguoàn voán ODA, traùi phieáu Chính phuû, voán vay tín duïng baûo laõnh cuûa Chính phuû vaø caùc chöông trình muïc tieâu khaùc töø ngaân saùch trung öông… Coù nhö vaäy, coâng taùc quaûn lyù, phaùt trieån thaønh phoá seõ hieäu quaû hôn nhieàu. Moät thaønh phoá muoán phaùt trieån hieäu quaû vaø quaûn lyù toát, luoân caàn coù söï uûng hoä vaø tham gia cuûa ngöôøi daân, OÂng ñaùnh giaù theá naøo veà vai troø cuûa ngöôøi daân Nha Trang trong vieäc naøy?
Trong nhöõng thaønh töïu maø Nha Trang ñaõ ñaït ñöôïc thôøi gian qua, coù phaàn ñoùng goùp raát ñaùng keå töø ngöôøi daân Nha Trang. Hoï laø nhöõng nhaân toá heát söùc tích cöïc tham gia ñoùng goùp vaøo vieäc chænh trang vaø söï phaùt trieån chung cuûa thaønh phoá. Laø ngöôøi ñöùng ñaàu thaønh phoá, oâng coù mong muoán gì cho ñoâ thò vaø ngöôøi daân nôi ñaây? Vôùi cöông vò laø ngöôøi ñöùng ñaàu thaønh phoá, toâi luoân traên trôû laøm sao ñeå heä thoáng boä maùy chính quyeàn thaønh phoá ñaùp öùng ngaøy caøng cao hôn nhu caàu, lôïi ích vaø mong muoán chính ñaùng cuûa ngöôøi daân. Laøm sao ñeå cuoäc soáng cuûa ngöôøi daân ngaøy caøng toát hôn, ñaûm baûo cho moïi ngöôøi ñeàu coù ñieàu kieän thöïc hieän quyeàn vaø nghóa vuï cuûa mình. Toâi tin töôûng raèng vôùi söï quyeát taâm vaø tinh thaàn traùch nhieäm cao cuûa caùc caáp uûy Ñaûng, chính quyeàn, söï ñoàng thuaän cuûa ngöôøi daân thaønh phoá vaø söï hoã trôï coù hieäu quaû töø caùc Boä, Ngaønh Trung öông, Nha Trang seõ laø moät ñoâ thò xanh, saïch ñeïp, vaên minh, hieän ñaïi vaø phaùt trieån beàn vöõng. Vaø moät ngaøy khoâng xa, thaønh phoá naøy khoâng chæ laø trung taâm kinh teá, vaên hoùa, khoa hoïc kyõ thuaät, cuûa tænh Khaùnh Hoøa, cuûa vuøng duyeân haûi Nam Trung boä vaø Taây Nguyeân, maø coøn trôû thaønh trung taâm du lòch bieån noåi tieáng cuûa caû nöôùc vaø theá giôùi. Xin caûm ôn OÂng !
ÑOÂ THÒ
Nha Trang
BOÁ N PHÖÔNG
khoâng ngöøng phaùt trieån hieän ñaïi & giöõ gìn sinh thaùi ñoâ thò beàn vöõng PGS. TS. KTS. Ñoã Tuù Lan
“Nha Trang, muøa Thu laïi veà...” - lôøi baøi haùt ngoït ngaøo veà thaønh phoá bieån Nha Trang, nhöng cuõng laø lôøi heïn öôùc khoâng bao giôø queân cuûa nhöõng ai ñaõ töøng moät laàn tôùi thaønh phoá xinh ñeïp naøy. Bôûi Nha Trang vôùi “thôøi tieát maùt meû, trôøi xanh, maây traéng, naéng vaøng, bieån xanh caùt traéng, ngôõ ngaøng quanh naêm” ñaõ coù söùc haáp daãn maõnh lieät, khieán du khaùch gaàn xa ñeán maõi maø khoâng chaùn.
Moät goùc ñöôøng ven bieån ñöôøng Traàn Phuù aûnh: Nguyeân Anh
N
höõng naêm gaàn ñaây, toác ñoä ñoâ thò hoaù cuûa Nha Trang ngaøy caøng taêng, du lòch phaùt trieån ñoàng thôøi vôùi söï gia taêng caùc hoaït ñoäng vuøng ven bieån, taïo neân söï gia taêng giaù trò söû duïng ñaát ôû khu vöïc naøy. Maät ñoä xaây döïng taêng leân ñoàng thôøi vôùi maät ñoä söû duïng cuûa con ngöôøi, khieán heä sinh thaùi töï nhieân bò suy giaûm hoaëc ñang trong quaù trình thích nghi. Khoâng gian ñoâ thò ñoåi môùi töøng ngaøy, ñaëc bieät, khu vöïc ven bôø bieån ñöôïc quy hoaïch khai thaùc du lòch, ngaøy caøng môû roäng veà caû hai phía Baéc vaø Nam. Caùc coâng trình xaây döïng chaát löôïng cao ñöôïc phaùt trieån hieän ñaïi theo höôùng kieán truùc xanh, ñang laøm cho Thaønh phoá coù theâm nhieàu hình aûnh môùi, ñeïp ñeõ vaø nhieàu saûn phaåm du lòch haáp daãn ñoäc ñaùo. Muoán bieát nhöõng ñoåi môùi ngoaïn muïc cuûa thaønh phoá Nha Trang, chuùng ta cuøng nhìn laïi ñoaïn ñöôøng phaán ñaáu vaø phaùt trieån cuûa Thaønh phoá.
Lòch söû quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa thaønh phoá
Theo caùc nhaø söû hoïc, thaønh phoá Nha Trang ñöôïc ví laø nôi “Töù thuûy trieàu quy, töù thuù töï” vì boán maët cuûa thaønh phoá Nha Trang coù nöôùc bao quanh bôûi caùc con soâng, bieån caû vaø boán ngoïn nuùi: Nuùi Caûnh Long (hoøn Chuït) laø nuùi Roàng (khu vöïc phía Nam thaønh phoá), nuùi Sinh Trung laø nuùi Voi ôû khu vöïc Haø Ra, hoøn Traïi Thuyû laø nuùi Dôi vaø hoøn Hoa Sôn laø nuùi Ruøa ôû ñöôøng Phöôùc Haûi xöa, nay laø ñoaïn ñaàu ñöôøng Nguyeãn Traõi.
Töø moät laøng Chaøi ven bieån, Nha Trang daàn daàn ñöôïc ñoâ thò hoaù thaønh thò traán, thò xaõ vaø trôû thaønh thaønh phoá Nha Trang - ñoâ thò loaïi I hieän nay. Theo quy luaät, ñoâ thò thöôøng ñöôïc hình thaønh vaø phaùt trieån töø hai yeáu toá: “ÑO” laø nôi ñöôïc choïn xaây döïng nhöõng cô quan ñaàu naõo cuûa tænh hoaëc cuûa vuøng vaø “THÒ” laø nôi daân cö tuï hoäi buoân baùn saàm uaát. Thaønh phoá Nha Trang cuõng ñöôïc hình thaønh ñoàng thôøi töø hai yeáu toá naøy. Veà yeáu toá “THÒ”: Töø thôøi nhaø Nguyeãn (1895) ñaõ ñoùng ñoâ taïi thaønh Dieân Khaùnh, caùch Nha Trang khoaûng 10km. Khi ñoù Nha Trang chæ laø ñieåm chôï cöûa soâng, nôi tuï hoäi thuyeàn ghe, haøng hoaù, nay laø “Chôï Ñaàm”. Daân cö quanh vuøng vaø töø thaønh Dieân Khaùnh ñeàu ñeán khu vöïc “Cöûa” naøy, neân daàn taïo thaønh moät ñieåm quaàn cö ôû ñaây. Yeáu toá “ÑO” ñoàng thôøi cuõng ñöôïc hình thaønh vaøo nhöõng naêm cuoái theá kyû 19, khi thöïc daân Phaùp ñaët chaân ñeán maûnh ñaát thanh bình naøy. Ngöôøi Phaùp ñaõ choïn phía Nam soâng Caùi, nôi coù ñaát baèng, thuaän lôïi cho vieäc xaây döïng ñoâ thò. Trong khoaûng 30 naêm, thöïc daân Phaùp ñaõ xaây döïng nhieàu cô sôû vaät chaát nhö ñöôøng giao thoâng lieân khu vöïc (tuyeán ñöôøng QL.1 hieän nay), ñöôøng ven bieån, Toaø söù, böu ñieän vaø nhaø thöông chaùnh. Caùc chuyeân gia quy hoaïch cuûa Phaùp ñaõ thieát laäp khu vöïc coù ñieàu kieän töï nhieân toát nhaát ñeå xaây döïng thaønh moät khu vöïc cuûa ngöôøi AÂu. Caùc nhaø nghæ, caâu laïc boä vaø khaùch saïn cuõng baét ñaàu ñöôïc xaây döïng.
SË 69 . 2014
95
Nha Trang nhìn töø cöûa soâng Caùi (aûnh: Vaên Thaønh Chaâu)
Moät goùc ñöôøng ven bieån Phaïm Vaên Ñoàng - Nha Trang (Nguoàn: Internet)
Sau 1975 thaønh phoá ñöôïc quy hoaïch laïi theo yeâu caàu phaùt trieån môùi sau giaûi phoùng. Tuy nhieân, do chöa coù ñieàu kieän ñaàu tö, neân Thaønh phoá chæ taäp trung caûi taïo caùc coâng trình hieän höõu. Nhieàu cô quan ñöôïc tieáp quaûn caùc coâng trình ven bieån laøm truï sôû. Coâng trình phuïc vuï du lòch chuû yeáu chæ taäp trung khu vöïc khaùch saïn Haûi Yeán treân ñöôøng Traàn Phuù. Khoâng gian ñoâ thò coøn ngheøo naøn, ñeøn ñieän chæ ñuû saùng cho khoaûng 1km ñoaïn ñöôøng Traàn Phuù, taïi khu vöïc trung taâm. Haàu heát daûi ven bieån laø röøng phi lao um tuøm.
Caùc döï aùn, chöông trình troïng ñieåm phaùt trieån thaønh phoá ñöôïc trieån khai thöïc hieän theo quy hoaïch. Caàu Bình Taân qua soâng Cöûa Beù ñöôïc xaây döïng noái khu vöïc trung taâm vôùi khu vöïc phía Nam, taïo cô hoäi môû roäng vaø phaùt trieån khoâng gian phía Nam thaønh phoá. Ñöôøng Traàn Phuù - truïc ñöôøng ven bieån boä maët cuûa thaønh phoá - ñöôïc caûi taïo môû roäng. Heä thoáng ñeøn chieáu saùng, ñeøn trang trí haáp daãn ñaõ ñöôïc laép ñaët, laøm böøng saùng caû khoâng gian ven bieån. Haøng loaït döï aùn ñaàu tö khaùch saïn laàn löôït ñöôïc thöïc hieän treân truïc ñöôøng naøy.
Thôøi kyø sau “Ñoåi môùi”, cô cheá kinh teá thò tröôøng ñònh höôùng XHCN ñaõ taïo cô hoäi phaùt trieån kinh teá, môû roäng hôïp taùc, ñaàu tö nöôùc ngoaøi, khuyeán khích khoái tö nhaân tham gia ñaàu tö. Kinh teá taêng maïnh, thu nhaäp cuûa ngöôøi daân cuõng cao daàn, nhu caàu du lòch noäi ñòa taêng nhanh choùng, maët khaùc hôïp taùc quoác teá coù nhöõng chuyeån bieán theo höôùng hoäi nhaäp roäng raõi cuõng taïo cô hoäi cho khaùch quoác teá ñeán Vieät Nam, ñaëc bieät laø TP. Nha Trang. Ñaây laø thôøi kyø buøng noå nhu caàu xaây döïng môû roäng ñoâ thò. Nha Trang ñaõ coù nhöõng böôùc ñoåi môùi roõ neùt nhaát nhôø thöïc hieän caùc döï aùn, coâng trình.
Khaùch saïn Nha Trang Lodge - 4 sao (14 taàng) laø coâng trình cao taàng ñaàu tieân taïo ñieåm nhaán taïi trung taâm ven bieån, ñöôïc xaây döïng ngöï trò ñænh cao nhaát trong khoaûng 10 naêm. Khaùch saïn Ana Mandara 5 sao, naèm ven bieån vôùi phong caùch kieán truùc AÙ ñoâng, caùc khaùch saïn Saigon - Yasaka - 4 sao, khaùch saïn Queâ höông vaø nhieàu khaùch saïn 5 sao ñaúng caáp quoác teá vôùi caùc phong caùch hieän ñaïi nhö Intercontinental Hotel, Sunrise Hotel, Havana Hotel, Sheraton Hotel… ñaõ laàn löôït ra ñôøi. Dieän maïo thaønh phoá moãi naêm moät thay ñoåi, ngaøy caøng ñeïp ñeõ, hieän ñaïi hôn.
Naêm 1999 thaønh phoá Nha Trang ñaõ ñöôïc Chính phuû coâng nhaän laø ñoâ thò loaïi II, vôùi nhieàu noã löïc caûi taïo vaø phaùt trieån thaønh phoá, höôùng tôùi muïc tieâu laø ñoâ thò loaïi I trong heä thoáng ñoâ thò Vieät Nam. Nha Trang vöøa chuù troïng xaây döïng môùi vöøa caûi taïo naâng cao chaát löôïng ñoâ thò, thaän troïng vôùi töøng khoâng gian töø nhoû ñeán lôùn, nhaèm ñaûm baûo thaønh phoá luoân coù söùc haáp daãn.
Döï aùn coâng vieân ven bieån ñöôïc xaây döïng vaø caûi taïo saïch ñeïp. Caây xanh vaø hoa ñöôïc trang hoaøng ñuùng taàm thaønh phoá du lòch quoác teá vôùi nhieàu kieåu daùng haáp daãn, ñaëc bieät laø heä thoáng phi lao hình oâ duø ñaëc tröng cuûa Nha Trang ñöôïc duy trì vaø phaùt trieån. Quaûng tröôøng trung taâm ven bieån, keát hôïp vôùi trung taâm vaên hoùa cuûa Tænh, laø nôi taäp trung caùc hoaït ñoäng chính trò, vaên hoaù cuûa Tænh. Theâm vaøo ñoù, nhieàu dòch vuï du lòch heát söùc phong phuù xuaát hieän, nhö Chôï ñeâm, caâu laïc boä thuyeàn buoàm, tuï ñieåm cafe ca nhaïc… ôû khu vöïc trung taâm ñöôøng Traàn Phuù.
Naêm 2009 TP. Nha Trang ñaõ chính thöùc ñöôïc coâng nhaän laø ñoâ thò loaïi I thuoäc tænh Khaùnh Hoaø, laø thaønh phoá trung taâm cuûa vuøng Nam Trung Boä, trung taâm du lòch taàm quoác teá.
Nhöõng döï aùn, coâng trình phaùt trieån laøm thay ñoåi dieän maïo cho Thaønh phoá
Vôùi söï chæ ñaïo vaø hoã trôï cuûa Boä Xaây döïng, UBND tænh Khaùnh Hoaø vaø TP. Nha Trang ñaõ taäp trung cho coâng taùc Quy hoaïch chung xaây döïng thaønh phoá vaø trieån khai quy hoaïch chi tieát cho caùc khu vöïc. Theo ñònh höôùng, khoâng gian ñoâ thò seõ ñöôïc phaùt trieån chuû yeáu veà phía Nam vaø phía Taây, moät phaàn nhoû leân phía Baéc, doïc theo ñöôøng bôø bieån. Trong ñoù, muïc tieâu phaùt trieån hieän ñaïi ñi ñoâi vôùi vieäc gìn giöõ sinh thaùi ñoâ thò bieån vaø xaây döïng thaønh phoá trôû thaønh trung taâm du lòch taàm côõ quoác teá ñöôïc chuù troïng ñaëc bieät. Khu trung taâm haønh chính tænh Khaùnh Hoøa ñöôïc quy hoaïch môùi taïi khu vöïc ñoâ thò sinh thaùi phía Nam ñöôøng Phong Chaâu. YÙ töôûng quy hoaïch taäp trung khu haønh chính cuûa Tænh nhaèm taïo söï thuaän lôïi trong hoaït ñoäng phoái hôïp giöõa caùc cô quan ban ngaønh, ñoàng thôøi ñeå giaønh quyõ ñaát ven bieån cho muïc tieâu phaùt trieån du lòch laø voâ cuøng hôïp lyù. Ñaây laø moät böôùc ñoåi môùi, ñeå taïo döïng khoâng gian kieán truùc Thaønh phoá vaø laøm giaûm thieåu toái ña caùc coâng trình cô quan nhoû leû manh muùn.
96
SË 69 . 2014
Caàu Traàn Phuù qua soâng Caùi ñöôïc xaây döïng (qua khu vöïc xoùm Coàn) caûi thieän cô baûn moâi tröôøng oâ nhieãm khu vöïc xoùm Coàn cuõ. Ñaây laø coâng trình taïo ñöôïc ñieåm nhaán khoâng gian ñaùng keå cho TP. Nha Trang, vôùi taàm nhìn môùi cuûa theá kyû 21. Truïc Traàn Phuù 2 – ñöôøng Phaïm Vaên Ñoàng ñöôïc tieáp tuïc phaùt trieån, môû ra haøng chuïc caây soá ñöôøng ven bieån, nhaèm khai thaùc cho muïc ñích ñoâ thò du lòch. Moät soá coâng trình khaùch saïn 5 sao tieáp tuïc ñöôïc xaây döïng cho ñeán Baõi Tieân ôû khu vöïc phía Baéc, ñaëc bieät laø khu Resort Amiana 5 sao vôùi nhöõng khoâng gian ñaúng caáp quoác teá. Khu vöïc ven bieån phía Nam cuõng ñöôïc phaùt trieån vôùi caùc ñieåm nhaán laø khu Wonderland roäng lôùn, Mia Resort… Ñaây cuõng laø nhöõng ñòa ñieåm nghæ döôõng cao caáp haáp daãn. Khu vöïc ñaûo Hoøn Tre ñöôïc quyeát ñònh moät phaàn vaøo muïc ñích du lòch, vôùi söï hình thaønh cuûa khu du lòch Vinpearl taàm côõ quoác teá. Taïi ñaây, nhieàu saûn phaåm vui chôi giaûi trí, nghæ döôõng phong phuù ñaõ laøm ñoåi môùi khoâng gian kieán truùc thaønh phoá vaø laø caùc ñieåm ñeán voâ cuøng haáp daãn. Ñaûo Hoøn tre vaø caùc ñaûo hoøn Taèm, Hoøn Mun, Hoøn Lau, Six Sence Ninh Vaân Bay Resort... ñaõ khoâng ngöøng thu huùt du khaùch
ß´ thfi
gaàn, xa. Du lòch treân bieån caøng ngaøy caøng phaùt trieån. Ñaëc bieät, thöông hieäu thaønh phoá ñöôïc noåi baät hôn khi Vònh Nha Trang ñaõ ñöôïc quoác teá coâng nhaän laø moät trong nhöõng vònh ñeïp nhaát Theá giôùi. Moät “saûn phaåm” ñaëc bieät cuûa thaønh phoá naøy laø caùc khu taém buøn khoaùng noùng, khu taém buøn “Sao Mai Theá kyû 21”, khu I-Resort phía Baéc, khu taém buøn Traêm Tröùng ôû phía Nam. Song song vôùi vieäc chuù troïng caûi taïo vaø xaây döïng môùi khoâng gian ven bieån vaø caùc döï aùn phaùt trieån du lòch, thaønh phoá cuõng ñaëc bieät quan taâm caûi thieän nhieàu khu vöïc noäi ñoâ, nhaèm ñaùp öùng nhu caàu sinh hoaït cuûa ngöôøi daân, nhö caùc coâng trình khu vöïc chôï Ñaàm, caùc truïc ñöôøng noäi ñoâ, saân vaän ñoäng thaønh phoá. Caùc khu daân cö vaø khu ñoâ thò môùi ñaõ ñöôïc hình thaønh, nhö Khu ñoâ thò Vónh Ñieàm Trung, khu daân cö du lòch vaø sinh thaùi Phuù Quyù, khu ñoâ thò môùi Phöôùc Long, Khu ñoâ thò Myõ Gia. Caùc döï aùn khu daân cö, ñoâ thò môùi naøy thöïc söï taïo dieän maïo môùi cho thaønh phoá vaø caûi thieän cô baûn veà ñieàu kieän soáng cho cö daân ñoâ thò theo höôùng vaên minh, hieän ñaïi. Beân caïnh caùc döï aùn phaùt trieån ñoâ thò, Nha Trang coøn raát chuù troïng caùc döï aùn nhaèm gìn giöõ sinh thaùi ñoâ thò, ñaëc bieät ôû caùc khu vöïc caûnh thieân nhieân ñeïp. Vònh Nha Trang – Vieân ngoïc xanh cuûa ñaát nöôùc - ñöôïc quy hoaïch baûo veä, toân taïo caûnh quan thieân nhieân phía Ñoâng Vònh. Vuøng maët nöôùc trong khu vöïc baûo toàn, ñöôïc haïn cheá hoaït ñoäng du lòch, giöõ an toaøn raëng san hoâ. Khu vöïc röøng ngaäp maën ñöôïc phuïc hoài keát hôïp du lòch sinh thaùi. Khu vöïc Ñaàm Tre laø khu baûo toàn sinh caûnh, taïo ñieàu kieän moâi tröôøng cho caùc baõi ruøa ñeû, caùc khu vöïc coù san hoâ,... Caùc khu vöïc phuïc hoài vaø baûo toàn röøng ôû phía Taây ñaûo Hoøn Tre, treân Hoøn Taèm vaø treân ñaûo Trí Nguyeân. Nha Trang khoâng chæ coù bieån, maø coøn noåi tieáng bôûi caùc con soâng lôùn, nhoû, Thaønh phoá taäp trung quy hoaïch vaø ñaàu tö caûi taïo
khu vöïc ven soâng Caùi, xaây döïng keø soâng Caùi, soâng Cöûa Beù vaø keø ven bieån, taïo neân nhöõng khoâng gian saïch ñeïp vaø beàn vöõng cho daûi ven soâng, ven bieån. Döï aùn chænh trò soâng Taéc soâng Quaùn Tröôøng ñöôïc trieån khai. Nhôø ñoù, caùc coâng trình dòch vuï du lòch ñöôïc phaùt trieån, caûnh quan cöûa soâng Caùi vôùi taøu thuyeàn ñaùnh caù neo ñaäu, ñaõ taïo cho Thaønh phoá moät baûn saéc rieâng. Döï aùn Caûi thieän veä sinh moâi tröôøng thaønh phoá Nha Trang ñöôïc thöïc hieän töø 2007 ñeán nay ñaõ goùp phaàn hoaøn thieän cô sôû haï taàng, caûi thieän chaát löôïng cuoäc soáng cuûa ngöôøi daân. Vôùi caùc hôïp phaàn veà choáng ngaäp uùng, thoaùt nöôùc vaø thu gom, xöû lyù nöôùc thaûi; quaûn lyù chaát thaûi raén… ñaõ giuùp thaønh phoá xanh, saïch ñeïp hôn, caûi thieän moâi tröôøng ñaàu tö vaø thuùc ñaåy söï phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi. Sau khi saân bay Nha Trang ñöôïc chuyeån ra khu vöïc Cam Ranh, tuyeán ñöôøng ven bieån qua ñeøo Cuø Hin ñi Saân bay ñöôïc hình thaønh, ñaõ taïo neân moät tuyeán caûnh quan non nöôùc ven bieån tuyeät ñeïp. Khu vöïc saân bay cuõ ñöôïc quy hoaïch thaønh khu trung taâm ñoâ thò thöông maïi - dòch vuï - taøi chính - du lòch Nha Trang.
Moät soá chöông trình döï aùn quan troïng ñang ñöôïc nghieân cöùu cho söï phaùt trieån thaønh phoá trong töông lai Theo quy hoaïch xaây döïng ñôït ñaàu ñeán naêm 2015, thaønh phoá taäp trung caûi taïo, naâng caáp caùc khu ñoâ thò hieän höõu vaø hoaøn thieän caùc khu vöïc ñaõ giao ñaát thöïc hieän döï aùn.
Tænh Khaùnh Hoaø ñang xaây döïng yù töôûng chuyeån dòch toaøn boä trung taâm haønh chính veà phía Taây thaønh phoá, xaây döïng coâng vieân sinh thaùi ñaàm vaø hoaøn thieän caûi taïo vaø phaùt trieån khoâng gian soâng Quaùn Tröôøng, caûi taïo phaùt trieån caùc khoâng gian ñoâ thò ven soâng Caùi. Truïc Phaïm Vaên Ñoàng seõ ñöôïc phaùt trieån caùc coâng trình hieän ñaïi môùi, phaùt trieån toaøn dieän trung taâm thöông maïi hieän ñaïi taïi khu vöïc saân bay cuõ.
bËn ph≠¨ng Moät soá toàn taïi caàn löu yù trong quaù trình phaùt trieån
Quaù trình phaùt trieån thaønh phoá, beân caïnh nhöõng maët tích cöïc cuõng coøn toàn taïi moät soá vaán ñeà caàn löu yù nhö sau: n Heä thoáng thoaùt nöôùc vaø cao ñoä cuûa heä thoáng coáng ven bieån chöa ñöôïc nghieân cöùu vaø ñaàu tö hôïp lyù, neân moät soá khu vöïc nöôùc baån coøn traøn xuoáng bieån, gaây oâ nhieãm moâi tröôøng. Ñaëc bieät, ñaây laø thaønh phoá bieån, coù nhieàu caûnh baùo veà taùc ñoäng cuûa bieán ñoåi khí haäu vaø nöôùc bieån daâng. Do ñoù, vieäc thieát keá heä thoáng thoaùt nöôùc môùi vaø heä thoáng hieän höõu caàn phaûi coù giaùi phaùp hôïp lyù trong boái caûnh taùc ñoäng cuûa bieán ñoåi khí haäu. n Caàn haïn cheá toái ña vieäc laán bieån phaùt trieån
ñoâ thò nôi gaàn cöûa soâng ra bieån.
n Caàn coù bieän phaùp thu gom raùc thaûi theo phöông thöùc hieän ñaïi hôn, ñeå traùnh tình traïng xe raùc vaän haønh trong khu vöïc khaùch du lòch, gaây maát söï haáp daãn. n Caàn coù giaûi phaùp giöõ gìn toát nhaát khu vöïc vònh Nha Trang laø di saûn thieân nhieân, moät trong nhöõng vònh ñeïp nhaát Theá giôùi.
Vôùi söï chæ ñaïo taäp trung töø Trung öông ñeán caùc caáp chính quyeàn ñòa phöông, söï goùp söùc cuûa caùc chuyeân gia quy hoaïch ñoâ thò, söï taäp trung cuûa caùc nhaø ñaàu tö, cuøng vôùi nhaân daân TP. Nha Trang tænh Khaùnh Hoaø ñaõ taïo neân nhöõng kyø tích cho Thaønh phoá phaùt trieån khoâng ngöøng, hieän ñaïi vaên minh, giöõ gìn sinh thaùi beàn vöõng. Trong töông lai khoâng xa, trung taâm thöông maïi roäng lôùn hieän ñaïi vaø trung taâm haønh chính môùi seõ ñem ñeán cho Thaønh phoá nhöõng hình aûnh phaùt trieån môùi hôn nöõa, theå hieän xöùng ñaùng vai troø moät trung taâm caáp vuøng cuûa quoác gia vaø trung taâm thöông maïi du lòch quoác teá. Taøi lieäu tham khaûo: - Baùo caùo toång hôïp cuûa TP. - Luaän vaên TS ÑTL 2004. - Ñoà aùn QHC TP Nha Trang. - Moät soá taøi lieäu lieân quan khaùc.
Moät goùc thaønh phoá nhìn töø Hoøn Choàng - aûnh: Traàn Phöông
SË 69 . 2014
97
Vinpearl Nha Trang
Vi™n ng‰c trai l†p l∏nh tr™n vfinh Nha Trang
ÑOÂ THÒ BOÁ N PHÖÔNG
Nhö moät neùt chaám phaù hoaøn myõ cho böùc tranh sôn thuûy cuûa vònh bieån Nha Trang, Toå hôïp du lòch giaûi trí bieån ñaûo baäc nhaát Vieät Nam Vinpearl Nha Trang, thöôøng ñöôïc meänh danh laø “Laüng hoa beân bôø bieån Ñoâng” hay “Vieân ngoïc trai laáp laùnh treân vöông mieän cuûa nöõ hoaøng bieån khôi”. Vieân ngoïc aáy ñang ngaøy caøng lung linh bôûi nhöõng giaù trò kinh teá vaø nhaân vaên cuûa noù goùp phaàn khaúng ñònh thaønh phoá bieån Nha Trang xöùng taàm ñoâ thò du lòch quoác teá.
98
SË 69 . 2014
T
oïa laïc treân ñaûo Hoøn Tre thô moäng, giöõa vònh Nha Trang, moät trong 30 vònh bieån ñeïp nhaát theá giôùi, Vinpearl Nha Trang khoâng chæ laø moät trong nhöõng bieåu töôïng cuûa du lòch Nha Trang – Khaùnh Hoaø, maø coøn laø moät söï phaùt trieån thaønh coâng cuûa ñoâ thò bieån xinh ñeïp naøy. Ñaây laø ñieåm ñeán lyù töôûng cho du khaùch naêm chaâu vaø laø ñòa chæ tuyeät vôøi cho caùc söï kieän vaên hoaù, caùc cuoäc thi saéc ñeïp vaø caùc hoäi nghò kinh teá quoác teá.
Vinpearl Land – Moät Disney Land treân ñaûo Ngoïc Khu coâng vieân vui chôi giaûi trí Vinpearl Land coù dieän tích gaàn 200.000m2, ñöôïc noái vôùi ñaát lieàn baèng heä thoáng caùp treo vöôït bieån daøi nhaát theá giôùi (3320m). Ngoài treân cabin caùp treo, du khaùch coù theå thöôûng ngoaïn toaøn caûnh veû ñeïp cuûa vònh Nha Trang thô moäng.
Ngay khi ñaët chaân leân ñaûo, du khaùch seõ laïc vaøo theá giôùi troø chôi hieän ñaïi vaø ñaëc saéc vôùi nhieàu khoâng gian kyø thuù: Khu vui chôi trong nhaø, khu vui chôi maïo hieåm ngoaøi trôøi, Thuûy cung Vinpearl, Coâng vieân nöôùc, Phoá mua saém, Laøng aåm thöïc, Saân khaáu nhaïc nöôùc… Thuù vò hôn, khu mua saém Vinpearl Land ñöôïc thieát keá theo kieåu phoá coå Hoäi An seõ ñöa du khaùch ñeán vôùi caûm xuùc thanh bình vaø hoaøi nieäm coå kính, thô moäng.
Vinpearl Resort cho kyø nghæ vaøng
Vinpearl Resort Nha Trang laø khu nghæ döôõng 5 sao ñöôïc thieát keá ñoäc ñaùo vôùi 485 phoøng sang troïng, nhaø haøng vaø bar vôùi phong caùch aåm thöïc phong phuù.
Ngoaøi baõi bieån rieâng vôùi caùt traéng traûi daøi treân 700m, Vinpearl Resort Nha Trang ñöôïc bieát ñeán vôùi beå bôi ngoaøi trôøi roäng nhaát Ñoâng Nam AÙ. Khu spa vôùi ñaày ñuû massage, taém hôi khoâ, öôùt, beå suïc seõ ñem ñeán nhöõng giaây phuùt thö giaõn vaø saûng khoaùi. Nhöõng khu vöôøn tuyeät ñeïp ñaày bí aån cuûa moät oác ñaûo xanh seõ laø löïa choïn hoaøn haûo cho nhöõng buoåi daï tieäc hay cho nhöõng ñaùm cöôùi truyeàn thoáng laõng maïn.
Vinpearl Luxury – ñaúng caáp 5 sao coäng
Giöõa vònh bieån Nha Trang trong xanh vaø yeân bình, Vinpearl Luxury Nha Trang vôùi 84 bieät thöï cao caáp ñoäc laäp cuûa khu nghæ döôõng cuøng hoà bôi vaø saân vöôøn rieâng, seõ laøm haøi loøng du khaùch bôûi caûm giaùc ñöôïc ñöùng tröôùc nhöõng taùc phaåm ngheä thuaät kieán truùc ñoäc ñaùo, sang troïng, mang ñaäm hôi thôû thieân nhieân. Taïi ñaây, du khaùch cuõng khoù coù theå boû qua khu spa cao caáp Vincharm Spa vôùi caùc choøi massage treân bieån thaät ñoäc ñaùo. Caùc phoøng xoâng hôi khoâ, xoâng hôi nöôùc ôû ñaây söû duïng nhöõng phöông phaùp truyeàn thoáng cuûa nhieàu quoác gia.
Vinpearl Golf – böùc tranh thuûy maëc treân bieån Ñoâng
Naèm khoâng xa Vinpearl Luxury laø toå hôïp saân golf roäng 182ha - Vinpearl Golf Club - saân golf treân ñaûo ñaàu tieân taïi Vieät Nam, nôi giao hoøa giöõa Trôøi – Maây – Nuùi - Ñoài - Bieån xanh - Caùt traéng. Moãi loã golf laø moät “thaùch thöùc thuù vò” nhöng cuõng laø “phaàn thöôûng voâ giaù” cho ngöôøi chieán thaéng trong haønh trình chinh phuïc. Toå
ß´ thfi
bËn ph≠¨ng
hôïp saân golf 18 loã ñaït tieâu chuaån quoác teá höùa heïn seõ laøm “ngaát ngaây” nhöõng golfer khoâng chæ töø trang thieát bò hieän ñaïi, maø coøn ôû söï phuïc vuï toái ña keát hôïp vôùi khoâng gian trôøi bieån höõu tình.
Vinpearl Nha Trang – ñaûo söï kieän
Vôùi nhöõng khu chöùc naêng tuyeät haûo keå treân, Vinpearl Nha Trang hoäi tuï taát caû nhöõng gì toát nhaát cho loaïi hình du lòch MICE, ñaùp öùng ñöôïc nhöõng tieâu chuaån khaét khe veà dòch vuï, an ninh, söï hieän ñaïi vaø tieän nghi. Vinpearl Nha Trang coù 7 phoøng tieäc vaø hoäi thaûo coù söùc chöùa töø 35 ñeán 1.350 khaùch, ñaùp öùng moïi nhu caàu veà hoäi hoïp. Phoøng Grand Ballroom vôùi 600 choã ngoài laø ñòa ñieåm lyù töôûng cho caùc cuoäc hoäi thaûo, hoïp chuyeân ñeà hay tieäc quy moâ lôùn.
Toaøn caûnh Vinpearl
Trung taâm hoäi nghò vaø bieåu dieãn ña naêng ñaúng caáp quoác teá nhö Even Hall coù quy moâ gaàn 1.500 choã ngoài hay saân khaáu ngoaøi trôøi coù söùc chöùa hôn 5,000 choã, ñöôïc trang bò heä thoáng aâm thanh, aùnh saùng hieän ñaïi vaø toái taân nhaát, seõ laø nôi thöôøng xuyeân dieãn ra caùc söï kieän chính trò - vaên hoùa ngheä thuaät taàm côõ theá giôùi nhö: Hoäi nghò caáp Boä tröôûng vaø Thöù tröôûng ngaønh Taøi chính - Du lòch naèm trong khuoân khoå Hoäi nghò APEC thaùng 10/2006, Cuoäc thi hoa haäu traùi ñaát, Ñeâm Chung keát Hoa haäu Hoaøn vuõ Vieät Nam, Cuoäc thi Hoa haäu Theá giôùi ngöôøi Vieät… Thaønh coâng cuûa Vinpearl Nha Trang khoâng chæ laø vieäc mang ñeán nhöõng caûm xuùc dòu daøng töø veû ñeïp thieân nhieân bieån ñaûo, söï traûi nghieäm ñaày meâ hoaëc giöõa söï kyø vó cuûa taïo hoùa vôùi neùt tinh teá cuûa nhöõng coâng trình nhaân taïo, maø ñaây coøn laø söï khaúng ñònh khaû naêng khaùm phaù, söùc maïnh saùng taïo töø baøn tay vaø khoái oùc cuûa con ngöôøi. Moät Hoøn Tre hoang vu ñaõ trôû thaønh moät Vinpearl loäng laãy - moät dieän maïo môùi, moät khoâng gian xanh töôi ñeïp cuûa Thaønh phoá. Chính söï hieän dieän cuûa thieân ñöôøng du lòch nghæ döôõng naøy ñaõ vaø ñang goùp phaàn laøm cho caùi teân Nha Trang - Khaùnh Hoøa cuûa Vieät Nam lan truyeàn maïnh meõ treân toaøn theá giôùi.
Khu Vui chôi vaø saân Golf
Vinpearl Luxury
Vinpearl Resort
Truùc laâm Tònh Vieän
Töø Vinpearl Land, du khaùch vaø phaät töû coù theå ñi theo con ñöôøng uoán löôïn quanh trieàn nuùi, ngaém thieân nhieân tuyeät ñeïp tröôùc khi ñeán vôùi Truùc Laâm tònh vieän. Ñaây laø coâng trình ñöôïc xaây döïng vaø ñieâu khaéc mang daùng daáp ngoâi chuøa coå cuûa mieàn Baéc vôùi töôïng Boà taùt Quan AÂm Nam Haûi uy nghieâm treân hoøn ñaûo loäng gioù mieàn Trung.
SË 69 . 2014
99
Amiana Resort Xu höôùng nghæ döôõng “ñaúng caáp”
Hoà bôi nöôùc ngoït roäng 700m2
Nhaän ñöôïc hai giaûi thöôûng quan troïng laø “Khu nghæ döôõng sang troïng coù kieán truùc ñoäc ñaùo vaø thaân thieän vôùi moâi tröôøng” do taïp chí The Guide bình choïn vaø “World Luxury Hotel Awards” trong naêm 2014 laø moät daáu moác quan troïng trong söï phaùt trieån cuûa Amiana Resort, sau hôn 01 naêm ñi vaøo hoaït ñoäng. Ñieàu naøy cuõng minh chöùng böùc tranh ñoâ thò bieån Nha Trang ñang ngaøy caøng hoaøn myõ bôûi söï goùp maët cuûa nhöõng coâng trình nhö Amiana Resort. “Ngoâi laøng nhoû” treân vònh Nha Trang
Cuïm töø “Du lòch xanh” hay “Du lòch coù traùch nhieäm” ñaõ vaø ñang laø moät xu höôùng du lòch ngaøy caøng phoå bieán treân theá giôùi. Khaùi nieäm naøy mang yù nghóa laø du lòch phaûi gaén lieàn vôùi yeáu toá moâi tröôøng, giao löu vaên hoùa caùc vuøng mieàn, quaûng baù hình aûnh daân toäc, hình aûnh quoác gia vaø ñoùng goùp cho xaõ hoäi. Ñoù cuõng chính laø xu höôùng maø Amiana Resort hieän thöïc hoùa trong khu du lòch nghæ döôõng cuûa mình. Toïa laïc ôû moät vò trí ñoäc ñaùo goàm bieån, nuùi, ñoài, hoà töï nhieân vaø ñöôïc bao phuû bôûi nhieàu taàng lôùp caây xanh khaùc nhau… Amiana Resort coù ñuû ñieàu kieän ñeå taïo döïng loaïi hình du lòch xanh lyù töôûng. Khu Resort ñaúng caáp 5 sao naøy ñöôïc toå chöùc nhö moät laøng queâ nhoû mieàn nhieät ñôùi, thaân thieän gaàn nhö tuyeät ñoái vôùi moâi tröôøng thieân nhieân. Trong ngoâi laøng aáy, thaáp thoaùng sau nhöõng taùn caây xanh raäm rì laø nhöõng caên nhaø nhoû ñöôïc thieát keá theo loái nhaø thoân queâ, vôùi haøng hieân roäng vaø moät khu vöôøn xanh maùt ôû phía tröôùc. Taïi khoâng gian naøy, ta coù theå naèm thö giaõn ñoïc saùch, nhaâm nhi moät taùch traø hay cafeù vaøo nhöõng buoåi chieàu taø. Daïo böôùc theo nhöõng loái ñi nhoû trong “laøng”, ta coù theå nghe ñöôïc tieáng soùng voã rì raøo vaø khoan khoaùi ñoùn laøn gioù bieån man maùt döôùi boùng döøa.
100
SË 69 . 2014
ß´ thfi
bËn ph≠¨ng
Moät trong nhöõng lyù do Amiana Resort ñöôïc giaûi “Khu nghæ döôõng sang troïng coù kieán truùc ñoäc ñaùo vaø thaân thieän vôùi moâi tröôøng” coù leõ bôûi Amiana ñaõ choïn caây döøa laøm bieåu töôïng kieán truùc cho khu Resort. Töø haøng coät töôïng tröng cho thaân döøa vöôn cao xoøe taùn laù laøm traàn voâ cuøng ñeïp maét, ñeán haøng lan can, oâ cöûa soå maùi… ñeàu laø hoïa tieát caùch ñieäu töø caây döøa. Vôùi loái kieán truùc sinh hoïc aáy, duø ôû trong nhaø, ta cuõng coù caûm giaùc thieân nhieân thaät gaàn guõi, ñaëc bieät laø khi boàn taém ñöôïc ñaët trong maûnh saân nhoû ñaày caây laù xanh töôi vaø chan hoøa aùnh saùng. Coù theå noùi, “ñaúng caáp” cuûa Amiana Resort laø söï sang troïng ñöôïc taïo ra töø chính thieân nhieân xanh vaø nhöõng vaät duïng bình dò raát ñaëc tröng Vieät Nam. Chieác noùn laù thaân quen, chieác tuùi saùch ñöôïc ñan baèng nöùa, lu nöôùc vôùi caùi gaùo döøa… ñöôïc saép ñaët tinh teá, ñaõ taïo söï ñaét giaù veà thaåm myõ vaø laøm neân moät phong caùch rieâng cuûa Amiana Resort.
Xu höôùng nghæ döôõng “ñaúng caáp”
Taïi Amiana Resort, “ñaúng caáp” khoâng chæ mang haøm yù sang troïng, lòch laõm, maø ñoù coøn laø nhöõng traûi nghieäm mang tính rieâng tö vaø khaùc bieät trong nhöõng khoâng gian thieân nhieân ñöôïc saép ñaët kheùo leùo theo xu höôùng du lòch xanh. Ñoù coù theå laø böõa aên toái sang troïng daønh rieâng cho hai ngöôøi ôû nhöõng ñòa ñieåm thaät ñaëc bieät; Moät goùc nhoû rieâng tö beân bôø vònh vôùi soùng bieån vaø caùt traéng hay trong khu vöôøn yeân tónh ngay taïi caên nhaø nhoû; Ta cuõng coù theå ngoài taïi caàu caûng ngaém hoaøng hoân hay baäp beành treân soùng nöôùc trong con thuyeàn nhoû. Hay ñôn giaûn hôn, laø moät khoâng gian rieâng beân bôø bieån, nôi ta coù theå töï do traûi mình ngaém bình minh, ñoïc moät quyeån saùch yeâu thích hay taäp yoga trong tieáng soùng voã bôø. Amiana Resort coøn laø ñieåm ñeán lyù töôûng cho nhöõng ai thích traûi nghieäm khaùm phaù, tham gia vaøo nhöõng hoaït ñoäng nhö lôùp hoïc naáu aên, ñi chôï vôùi ñaàu beáp tìm hieåu vaên hoùa aåm thöïc ñòa phöông, hay tham gia chöông trình khaùm phaù caùc hoøn ñaûo nhoû trong vònh Nha Trang tuyeät haûo.
Vònh nhoû rieâng tö
Deluxe Villa
Coù theå noùi, vôùi söï goùp maët cuûa Amiana Resort, dieän maïo ñoâ thò Nha Trang theâm lung linh, raïng rôõ treân bôø bieån xanh. Vôùi ñaúng caáp cuûa mình, Amiana khoâng chæ mang laïi lôïi ích kinh teá cho baûn thaân doanh nghieäp, cho tænh maø coøn taïo theâm söùc haáp daãn cho thöông hieäu Nha Trang – Thaønh phoá du lòch taàm côõ theá giôùi. Amiana Resort Nha Trang Bay | Pham Van Dong St. | Nha Trang | Vietnam T (+84 58) 355 3333 | F (+84 58) 730 6666 | www.amianaresort.com
Hoà bôi nöôùc bieån roäng 2.500m2
SË 69 . 2014
101