AÛnh bìa: G.Net Thaønh phoá Thanh Hoùa lung linh veà ñeâm
Toång bieân taäp/ Editor in Chief ThS. KTS. Phoù Toång bieân taäp/ Deputy Editor NB. PHAÏM Hoaøng Tuù Hoäi ñoàng khoa hoïc/ Editorial Adviser Council PGS. TS. Nguyeãn Quoác Thoâng (Chuû tòch)
KTS. Ban coá vaán/ Advisory board
Ban bieân taäp/ Editorial board Phaïm Hoaøng Tuù Buøi chung Haäu - Nguyeãn Thuyø Anh Nguyeãn thò Minh Ñöùc
Thö kyù toøa soaïn/ Sub Editor Buøi chung Haäu
Thieát keá myõ thuaät/ Designer Nguyeãn Minh Tuù
Lieân heä Quaûng caùo - Phaùt haønh tapchiquyhoach@gmail.com Tel:(04) 3.9741942 - 0989080987
Nguoàn: G.Net
Baïn ñoïc thaân meán! 2014 – Moät naêm ñaùng nhôù cuûa Ñaûng boä, chính quyeàn vaø nhaân daân toaøn tænh Thanh Hoùa, bôûi ñaây laø naêm ñaùnh daáu moác quan troïng cuûa quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån toaøn Tænh. Thanh Hoùa ñang haân hoan toå chöùc caùc hoaït ñoäng höôùng tôùi loaït söï kieän quan troïng: Chaøo möøng 210 naêm ñoâ thò tænh lî; 20 naêm thaønh laäp thaønh phoá Thanh Hoùa; coâng boá quyeát ñònh Thanh Hoùa trôû thaønh ñoâ thò loaïi I vaø ñoùn nhaän Huaân chöông Ñoäc laäp haïng Nhaát. Hoøa cuøng khoâng khí chung cuûa tænh Thanh Hoùa, Taïp chí Quy hoaïch xaây döïng soá 70 xuaát baûn vôùi chuyeân ñeà: “Thanh Hoùa - Ñoâ thò trung taâm cöûa ngoõ vuøng Baéc Trung boä - toûa saùng vaø phaùt trieån beàn vöõng”. Vôùi noäi dung chuyeân ñeà noùi treân, Taïp chí ñaõ coù cuoäc troø chuyeän vôùi Chuû tòch UÛy ban Nhaân daân thaønh phoá Thanh Hoùa ñeå cuøng nhìn laïi chaëng ñöôøng phaùt trieån ñoâ thò cuûa thaønh phoá. Beân caïnh ñoù seõ laø nhöõng taùc phaåm phaùc hoïa hình aûnh toûa saùng vaø phaùt trieån beàn vöõng cuûa moät ñoâ thò trung taâm cöûa ngoõ Baéc Trung boä. Baøi vieát ghi laïi keát quaû phaùt trieån taøi chính cuûa ñoâ thò caøng chöùng toû Thanh Hoùa ñang phaùt trieån khoâng chæ trong lónh vöïc xaây döïng ñoâ thò maø coøn beàn vöõng veà taøi chính. Nhöõng phaân tích, ñaùnh giaù cuûa caùc chuyeân gia trong vaø ngoaøi nöôùc veà Thanh Hoùa cho chuùng ta thaáy roõ neùt hôn hình aûnh moät Thanh Hoùa ñang thöïc söï treân ñaø phaùt trieån vôùi Dieãn ñaøn Xuùc tieán ñaàu tö vaøo Khu Kinh teá Nghi Sôn vaø vuøng phuï caän; Xaây döïng Thanh Hoùa thaønh ñieåm ñeán du lòch haáp daãn..., cuøng nhöõng ñeà xuaát yù töôûng phaùt trieån ñoâ thò cho maûnh ñaát naøy. Beân caïnh chuyeân ñeà kyø naøy, Taïp chí coøn göûi tôùi baïn ñoïc nhöõng thoâng tin höõu ích trong caùc muïc Ña ngaønh, Quy hoaïch vaø Kieán truùc theá giôùi, Thieát keá ñoâ thò... Ñoù laø nhöõng thoâng tin, kieán thöùc vaø kinh nghieäm hoïc thuaät, chuùng nhö moùn aên khoâng theå thieáu ñoái vôùi nhöõng ai quan taâm ñeán chuyeân ngaønh quy hoaïch xaây döïng. Chuùng ta haõy cuøng ñoùn ñoïc ñeå thay lôøi chuùc möøng tôùi thaønh quaû cuûa Thanh Hoùa hoâm nay - Moät ñoâ thò ñang toûa saùng vaø phaùt trieån. Traân troïng göûi tôùi quyù ñoäc giaû!
Taïp chí Quy hoaïch xaây döïng
16/GP-BTTTT caáp ngaøy 10/1/2014
SË 70 . 2014
1
CON
t
e
n
t
s
Urban waste Events and comments
Gia Bao n Interview the Chairman of the Municipal People’s Committee of Thanh Hoa
Concepts
Tran Thi Lan Anh n The Concept: “Urbanization” Tran Thi Lan Anh n Reality of Urbanization and Urban development, requirements necessary to reform in Vietnam
Forum
4 12 13
Experts and managers opinions
Le Ngoc Thanh n Thanh Hoa - Urban center of North central gateway shines with the sustainable development. 18 Victoria Kwakwa n Investment promotion forum in Nghi Son Economic Zone and vicinity 22 n master plan for Nghi Son Economic zone 24 CCD of Thanh Hoa n Photo reportage: The major monuments of the Thanh Hoa City 26 n The Typical Projects of Thanh Hoa City 28 Pham Trung Luong n Develop Thanh Hoa into attractive tourist destination 32 Phan An n Thanh Hoa City - Strive to develop urban worthy of First-class urban 36 Luu Duc Hai n Propose idea of urban development for Thanh Hoa City 38 Pham sy Liem n Thanh Hóa City-Developing sustainable urban bankability 42
Urban design
Hoang Linh n Kawagoe & Sawara - Urban redevelopment Experience in Japan 46
Multi-sectors
Truong Van Quang n Solution framework Group contribute to form the mechanisms and policy planning, management of peri-urban development towards the sustainable development Tran Thi Lan Anh n Innovation of urban planning training to consist with urban development in Vietnam
26
Thaønh phoá Thanh Hoùa phaùt trieån taøi chính ñoâ thò beàn vöõng
32
Phaán ñaáu phaùt trieån xöùng taàm cuûa ñoâ thò loaïi I
52 56
For students
Bao Hien n Graduation projects of planning architects - University of Architecture of HCM City
60
Planning and worldwide architecture
Tran Duc Ha n International Experience about the approaches to protect the Ecological environmental towards the sustainable development of urban 65 Nguyen Ngoc Hieu n Urban government forming in Vietnam - Viewed from the urban government model of Japan 71
52
Kawagoe & Sawara kinh nghieäm taùi phaùt trieån ñoâ thò taïi Nhaät Baûn
Plans and authors
Nguyen Thi Bich Ngoc n Characteristics and spatial orientation of landscape architecture for trade – service Street at the old downtown of HoChiMinh City Nguyen Xuan Hinh n Kon Tum City - Idea about the green urban planning
Information
Huy Minh n International information Nguyen Huy n In-country information
2
SË 70 . 2014
76 80 85 88
62
Ñoà aùn toát nghieäp kieán truùc sö quy hoaïch ÑHKT TP. HCM
MÙc lÙc 4 Thanh Hoaù
Traàn Thò Lan Anh n Ñoåi môùi ñaøo taïo quy hoaïch ñoâ thò phuø hôïp vôùi thöïc tieãn phaùt trieån ñoâ thò Vieät Nam 58
Ñoâ thò trung taâm cöûa ngoõ Baéc Trung boä toûa saùng vaø phaùt trieån beàn vöõng
Daønh cho sinh vieân Baûo Hieàn n Ñoà aùn toát nghieäp kieán truùc sö quy hoaïch ÑHKT TPHCM
Trong soá naøy
Söï kieän & Bình luaän
Gia Baûo n Phoûng vaán Chuû tòch UBND TP. Thanh Hoùa 4
Khaùi nieäm Traàn Thò Lan Anh n Khaùi nieäm veà ñoâ thò hoùa 12 Traàn Thò Lan Anh n Thöïc traïng ñoâ thò hoùa, phaùt trieån ñoâ thò, nhöõng yeâu caàu caàn ñoåi môùi taïi Vieät Nam. 13
Dieãn ñaøn
YÙ kieán chuyeân gia & nhaø quaûn lyù Leâ Ngoïc Thanh n Thanh Hoaù - Ñoâ thò trung taâm cöûa ngoõ Baéc Trung boä toûa saùng vaø phaùt trieån beàn vöõng. 18 Victoria Kwakwa n Dieãn ñaøn Xuùc tieán ñaàu tö vaøo Khu kinh teá Nghi Sôn vaø vuøng phuï caän 22 n Quy hoaïch chung khu kinh teá Nghi Sôn 24 Phoøng vaên hoaù Thaønh Phoá n Phoùng söï aûnh veà caùc di tích troïng ñieåm thaønh phoá Thanh Hoùa 26 n Nhöõng ñoà aùn tieâu bieåu TP TH. 28 Phaïm Trung Löông n Xaây döïng Thanh Hoùa thaønh ñieåm ñeán du lòch haáp daãn 32 Phan An n Thaønh phoá Thanh Hoùa - Phaán ñaáu phaùt trieån xöùng taàm cuûa ñoâ thò loaïi I 36 Löu Ñöùc Haûi n Moät soá khía caïnh moâi tröôøng trong quy hoaïch phaùt trieån thaøh phoá Thanh Hoùa 38 Phaïm Syõ Lieâm n Thaønh phoá Thanh Hoùa - phaùt trieån taøi chính ñoâ thò beàn vöõng 44
62
Quy hoaïch & Kieán truùc theá giôùi Nguyeãn Ngoïc Hieáu n Xaây döïng chính quyeàn ñoâ thò Vieät Nam, nhìn töø moâ hình chính quyeàn ñoâ thò Nhaät Baûn 67 Traàn Ñöùc Haï n Kinh nghieäm theá giôùi veà tieáp caän baûo veä moâi tröôøng sinh thaùi ñeå ñoâ thò phaùt trieån beàn vöõng 72
Quy hoaïch vaø taùc giaû
Nguyeãn Thò Bích Ngoïc n Ñaëc tröng vaø ñònh höôùng phaùt trieån khoâng gian kieán truùc caûnh quan tuyeán phoá thöông maïi – dòch vuï taïi khu trung taâm cuõ TP.HCM 78 Nguyeãn Xuaân Hinh n Thaønh phoá Kon Tum - yù töôûng quy hoaïch ñoâ thò xanh. 82 Thoâng tin Huy Minh n Tin quoác teá 87 Nguyeãn Huy n Tin Trong nöôùc 90 ]
Thieát keá ñoâ thò
Söu Taàm n Kawagoe & Sawara - kinh nghieäm taùi phaùt trieån ñoâ thò taïi Nhaät Baûn
48
Ña ngaønh Tröông Vaên Quaûng n Nhoùm giaûi phaùp khung goùp phaàn xaây döïng cô cheá chính saùch quy hoaïch, quaûn lyù phaùt trieån vuøng ven ñoâ höôùng tôùi phaùt trieån beàn vöõng 54
70 SË 70 . 2014
3
SÖÏ KIEÄN
& Bình luaän
Thaønh phoá Thanh Hoùa
Böôùc tieán môùi treân con ñöôøng phaùt trieån beàn vöõng
Thaønh phoá Thanh Hoaù laø trung taâm chính trò, kinh teá, vaên hoaù, khoa hoïc kyõ thuaät cuûa tænh Thanh Hoaù. Naêm 2014 laø naêm thaønh phoá Thanh Hoùa toå chöùc söï kieän 210 naêm ra ñôøi, 40 xaây döïng vaø phaùt trieån thaønh phoá, xöùng ñaùng laø ñoâ thò loaïi I tröïc thuoäc tænh Thanh Hoùa, ñoùn nhaän Huaân chöông ñoäc laäp haïng nhaát… Ñaây laø moác son ñaùnh daáu thôøi kyø thònh vöôïng vaø ghi nhaän thaønh tích ñoùng goùp cuûa chính quyeàn, nhaân daân trong suoát thôøi gian qua, phoùng vieân TCQHXD ñaõ coù cuoäc phoûng vaán Chuû tòch thaønh phoá Thanh Hoùa - OÂng Ñaøo Troïng Quy veà vaán ñeà naøy. 1. Thöa Chuû tòch, xin oâng cho bieát kinh nghieäm taäp trung laõnh ñaïo xaây döïng vaø phaùt trieån thaønh phoá Thanh Hoùa trong 10 naêm töø ñoâ thò loaïi II leân ñoâ thò loaïi I? Thaønh phoá Thanh Hoùa coù nhöõng theá maïnh cuûa moät ñoâ thò lôùn, ñaây laø nhöõng theá maïnh phaûi luoân ñöôïc cuûng coá bôûi naêng löïc quaûn lyù, ñöôøng loái phaùt trieån, quy hoaïch hôïp lyù trong suoát thôøi gian qua vaø thôøi gian tôùi. Nhôø hoäi tuï nhieàu theá maïnh naøy neân thaønh phoá coù raát nhieàu tieàm naêng phaùt trieån to lôùn trong töông lai. Theá maïnh thöù nhaát laø thaønh phoá naèm trong vuøng ñaát coå, nôi phaùt tích neàn vaên minh Nuùi Ñoï, Ñoâng Sôn röïc rôõ. Naèm ôû vò trí ñòa lyù cöûa ngoõ, ñöôïc öu ñaõi bôûi caùc caûnh quan ñòa hình noåi tieáng nhö nuùi Haøm Roàng, doøng soâng Maõ, ñaõ töøng laø moät vò trí chieán löôïc ñaëc bieät quan troïng caû trong lónh vöïc quaân söï, kinh teá.
4
SË 70 . 2014
S˘ ki ÷n & B ◊ n h l u Àn
Theá maïnh thöù hai laø thaønh phoá coù lòch söû ra ñôøi vaø phaùt trieån treân 210 naêm, keå töø naêm 1804, Trieàu ñình nhaø Nguyeãn ban haønh saéc leänh xaây döïng traán thaønh Thanh Hoùa veà laøng Thoï Haïc (huyeän Ñoâng Sôn), goïi laø Haïc Thaønh, ñaây laø daáu moác ñoâ thò ñaàu tieân cuûa thaønh phoá Thanh Hoùa ngaøy nay; Naêm 1994 thaønh laäp thaønh phoá Thanh Hoùa treân cô sôû thò xaõ Thanh Hoùa vaø laø ñoâ thò loaïi III; naêm 2004 ñöôïc coâng nhaän laø ñoâ thò loaïi II vaø naêm 2014 ñöôïc coâng nhaän laø ñoâ thò loaïi I tröïc thuoäc tænh Thanh Hoaù. Qua hôn 2 theá kyû hình thaønh vaø phaùt trieån, thaønh phoá Thanh Hoùa luoân laø ñoâ thò coù daân soá ñoâng (sau Haø Noäi, TP. Hoà Chí Minh). Vôùi cô sôû daân soá ñoâng, dieän tích roäng, caûnh quan töï nhieân phong phuù coù bieån, nuùi cao, nuùi thaáp, ñoàng baèng raát thuaän lôïi cho phaùt trieån kinh teá toaøn dieän. Thaønh phoá laø trung taâm haønh chính, vaên hoùa cuûa tænh neân thaønh phoá coù ñieàu kieän thuaän lôïi phaùt trieån keát caäu haï taàng kinh teá xaõ hoäi. Nhôø hoäi tuï nhieàu theá maïnh neân thaønh phoá Thanh Hoùa coù raát nhieàu tieàm naêng phaùt trieån to lôùn. Trong 10 naêm töø 2004 ñeán nay (keå töø ngaøy 29 thaùng 04 naêm 2004 Thuû töôùng Chính phuû Quyeát ñònh coâng nhaän thaønh phoá Thanh Hoùa laø ñoâ thò loaïi II (QÑ soá 72/2004/QÑ-TTG) vaø ñaëc bieät keå töø ngaøy 16/01/2009, Thuû töôùng Chính phuû Pheâ duyeät ñieàu chænh quy hoaïch chung xaây döïng thaønh phoá Thanh Hoùa ñeán naêm 2025, taàm nhìn ñeán naêm 2035 (Quyeát ñònh soá 84/QÑ-TTg). Sau khi coâng boá quy hoaïch, Tænh uûy, HÑND, UBND tænh ñaõ taäp trung chæ ñaïo caùc caáp, ngaønh lieân quan vaø thaønh phoá trieån khai thöïc hieän caùc böôùc tieáp theo nhaèm ñöa Thanh Hoùa phaùt trieån moät caùch toaøn dieän, töøng böôùc xaây döïng vaø hoaøn thieän keát caáu haï taàng cuûa 18 phöôøng xaõ cuõ vôùi dieän tích töï nhieân 5.700ha, 12 phöôøng, 6 xaõ, daân soá cô hoïc 27 vaïn ngöôøi. Theo quy hoaïch môû roäng laáy theâm 19 xaõ, thò traán cuûa 4 huyeän Hoaèng Hoùa, Quaûng Xöông, Ñoâng Sôn, Thieäu Hoùa, naâng dieän tích töï nhieân leân 14.677ha taêng gaáp 2,5 laàn so vôùi dieän tích cuõ; daân soá taêng theâm 13 vaïn, quyõ ñaát lôùn taïo ñieàu kieän xaây döïng phaùt trieån ñoâ thò ñaùp öùng caùc tieâu chí cuûa ñoâ thò loaïi I. Ñaëc bieät, vôùi vieäc môû roäng veà phía ñoâng doøng soâng Maõ (6 ñôn vò xaõ, thò traán Hoaøng Hoùa) ñaõ mang laïi nhieàu thuaän lôïi cho xaây döïng phaùt trieån thaønh phoá hai beân soâng maø ñieåm baét ñaàu töø caàu Haøm Roàng cuõ ñeán xaõ Quaûng Ñaïi. Vôùi vieäc quy hoaïch soâng trong loøng thaønh phoá seõ taïo caûnh quan ñeïp, haáp daãn cho ñoâ thò. Caùc khu vöïc môû roäng khaùc cuûa thaønh ñeàu laø nôi taäp trung caùc tuï ñieåm thò traán, thò töù cuûa caùc huyeän neân haï taàng khaù toát. Ñaây cuõng laø nhöõng ñieåm coù nhieàu doanh nghieäp (khoaûng 500 – 600 doanh nghieäp), cuïm laøng ngheà taïo thuaän lôïi phaùt trieån coâng nghieäp, dòch vuï coâng nghieäp taïo tieàn ñeà xaây döïng vaø phaùt trieån ñoâ thò. Tröôùc nhu caàu phaùt trieån maïnh meõ, thaùng 6/2010 vaø thaùng 10/2010, Ñaïi hoäi Ñaûng boä thaønh phoá vaø Ñaïi hoäi Ñaûng boä tænh nhieäm kyø 2010 - 2015 ñaõ ra Nghò quyeát veà “Xaây döïng, phaùt trieån thaønh phoá Thanh Hoùa leân ñoâ thò loaïi I naêm 2014”. Nghò quyeát cuûa Ñaïi hoäi Ñaûng boä thaønh phoá laàn thöù 19 xaây döïng chöông trình, keá hoaïch taäp trung lôùn cho xaây döïng cô sôû vaät chaát xöùng taàm ñoâ thò loaïi I, ñeà ra caùc giaûi phaùp vaø chính saùch phaùt trieån kinh teá, thu huùt ñaàu tö, an ninh ñoâ thò, ñaëc bieät phaùt huy nhöõng neùt ñaëc thuø, nhöõng theá maïnh töï nhieân, taän duïng nhöõng phaåm chaát voán coù bao goàm söï phong phuù cuûa di saûn lòch söû toaøn vuøng, chaát löïôn ï g caûnh quan thieân nhieân. Möùc ñoä aûnh höôûng lan
toaû veà maët chính trò vaø vaên hoaù, xaùc ñònh vò trí cuûa thaønh phoá trong ñôøi soáng chính trò toaøn tænh … Laø trung taâm chính trò, kinh teá, vaên hoùa, xaõ hoäi cuûa tænh neân söï phaùt trieån thaønh phoá seõ mang laïi nhöõng ñieàu kieän phaùt trieån cho caùc khu vöïc khaùc treân toaøn tænh. Vì vaäy, nguoàn löïc huy ñoäng cho thaønh phoá ñaït gaàn 1.000 tyû ñoàng, Trong ñoù, coù nhöõng döï aùn (DA), coâng trình troïng ñieåm nhö DA ñaïi loä nam soâng Maõ, DA ñaïi loä Ñoâng - Taây, DA ñöôøng traùnh QL1A, caùc khu ñoâ thò môùi nam thaønh phoá, ñoâ thò môùi phöôøng An Hoaïch, ñoâ thò môùi Quaûng Höng, Quaûng Thaønh… coâng trình nhaø ôû cho coâng nhaân khu coâng nghieäp Leã Moân, khu nhaø ôû thu nhaäp thaáp Phuù Sôn, nhaø ôû xaõ hoäi , kyù tuùc xaù sinh vieân Ñaïi hoïc Hoàng Ñöùc… Ñaëc bieät, khu ñoâ thò môùi ñoâng nam thaønh phoá coù dieän tích 1.501,5ha, ñöôïc khôûi coâng xaây döïng naêm 2012 laø khu ñoâ thò ñoùng vai troø taêng tröôûng môùi. Theo thieát keá, taïi ñaây seõ coù haøng loaït coâng trình lôùn, vôùi chöùc naêng laø trung taâm theå duïc theå thao, trung taâm thöông maïi, dòch vuï; khu vui chôi, giaûi trí; trung taâm nghieân cöùu, öùng duïng, khu R&D (töï löïc); khu nhaø ôû daân cö vaø trung taâm trieån laõm - hoäi chôï - quaûng caùo (khôûi coâng thaùng 4/2012) ñöôïc xaây döïng treân maët baèng 150.516m2. Coâng trình naøy khi hoaøn thaønh vaø ñöa vaøo söû duïng seõ laø nôi dieãn ra caùc söï kieän quan troïng veà kinh teá - xaõ hoäi cuûa tænh, xöùng taàm vôùi quy moâ, taàm voùc cuûa moät ñoâ thò loaïi I khu vöïc Baéc mieàn Trung. Nhôø ñoù, chæ trong vaøi naêm trôû laïi ñaây, dieän maïo cuûa thaønh phoá ñaõ coù söï thay ñoåi maïnh meõ. Nhieàu coâng trình haï taàng coâng ích cuõng ñöôïc ñaàu tö nhö: Nhaø tang leã thaønh phoá, môû roäng nghóa trang nhaân daân thaønh phoá, xöû lyù baõi raùc ñoùng cöûa môû baõi raùc môùi taïi xaõ Ñoâng Nam. Caùc coâng trình dòch vuï thöông maïi, khaùch saïn cuûa thaønh phoá Thanh Hoùa ñöôïc xaây döïng höôùng ñeán chaát löôïng cao nhö caùc khaùch saïn Sao Mai, Phuø Ñoång, Lam Kinh, Thieân YÙ ñaït tieâu chuaån 3,4 sao vaø haøng loaït khaùch saïn tö nhaân khaùc. Heä thoáng khaùch saïn Thanh Hoùa daãn ñaàu heä thoáng dòch vuï taïi mieàn Baéc, mang tính chaát daãn ñaàu cho ñoâ thò bieån treân toaøn quoác. Caùc coâng trình thöông maïi - dòch vuï ñöôïc thaønh phoá quan taâm ñaàu tö xaây döïng vaø ñoåi môùi ñaõ taïo ra heä thoáng chôï quy moâ lôùn nhaát mieàn Baéc. Chôï ñaàu moái cuûa thaønh phoá laø moät chôï lôùn giaûi quyeát tieâu thuï haøng hoùa quy moâ caáp vuøng hoaït ñoäng veà ñeâm. Caùc chôï taïm ñeàu ñöôïc chænh trang, ñaàu tö haï taàng. Heä thoáng chôï ñöôïc chuyeån ñoåi töø moâ hình chôï cuõ thaønh doanh nghieäp chôï vaø ñi vaøo hoaït ñoäng baøi baûn, ngaên naép coù quy hoaïch gian haøng vaên minh, hôïp lyù, phoøng chaùy, chöõa chaùy an toaøn, taïo vaên minh ñoâ thò vaø coâng aên vieäc laøm cho ñòa baøn thaønh phoá vaø caùc huyeän. Ñaïi sieâu thò Big C, CoopMart, HC… laø caùc trung taâm mua baùn vôùi löôïng haøng hoùa lôùn, phong phuù phuïc vuï nhu caàu tieâu thuï cho thaønh phoá vaø caùc huyeän laân caän, coù nhieàu öu ñaõi cho nhaân daân. Trung taâm Bigc laø sieâu thò lôùn nhaát töø tröôùc ñeán nay, coù chính saùch öu ñaõi trôï giaù vaän chuyeån cho caùc huyeän ñeán mua saém. Heä thoáng sieâu thò ñieän maùy ñaùp öùng löôïng caàu taïi choã, ngöôøi daân khoâng phaûi ñi caùc thaønh phoá khaùc ñeå mua saém nhö tröôùc kia. Heä thoáng beänh vieän cuûa thaønh phoá taêng nhieàu veà soá löôïng trong thôøi gian qua nhaèm ñaùp öùng nhu caàu khaùm chöõa beänh cho nhaân daân trong tænh vaø vuøng. Ngoaøi beänh vieän tænh, beänh vieän nhi, beänh vieän phuï saûn, beänh vieän taâm thaàn, lao phoåi coøn coù nhieàu beänh vieän tö nhaân ñöôïc ñaàu tö xaây döïng nhö beänh vieän Thanh Haø. Nhu caàu thuoác SË 70 . 2014
5
chöõa beänh cuûa nhaân daân ñöôïc phuïc vuï ñaày ñuû, thuaän tieän do nguoàn cung töø maáy traêm hoä kinh doanh veà thuoác. Toaøn thaønh phoá coù 138 tröôøng hoïc, 10 tröôøng caáp III vôùi treân 60.000 hoïc sinh, gaàn 3.300 giaùo vieân. Thöïc hieän Nghò quyeát soá 05/NQ-CP ngaøy 29/2/2012 veà Ñieàu chænh ñòa giôùi haønh chính caùc huyeän veà thaønh phoá, Ñaûng boä vaø UÛy ban nhaân daân thaønh phoá ñaõ coù keá hoaïch trieån khai tieáp nhaän, quaûn lyù haønh chính ñoái vôùi 17 xaõ vaø 02 phöôøng chuyeån veà thaønh phoá Thanh Hoùa, ñeán nay ñaõ cô baûn hoaøn thaønh keá hoaïch. Töø ngaøy 1/7 saùt nhaäp veà thaønh phoá, caùc tröôøng ñeàu xaây döïng theo chuaån caáp 1, chuaån maàm non. Moät soá tröôøng thieáu moät soá phoøng chöùc naêng ñang daàn hoaøn thieän. Heä thoáng tröôøng trung hoïc phoå thoâng hieän nay ñieàu chænh phaân boå coøn chöa hôïp lyù neân saép tôùi, thaønh phoá seõ ñaàu tö theâm moät soá tröôøng caáp III. Thaønh phoá ñaõ taäp trung lôùn cho xaây döïng heä thoáng nhaø vaên hoùa, keát quaû ñaït 417/419 phoá, thoân coù ñaát nhaø vaên hoùa; hoã trôï xaây môùi 50 trieäu ñoàng/ 1 nhaø vaên hoùa cho khu vöïc ñoâ thò cuõ vaø 100 trieäu ñoàng cho khu vöïc môùi saùp nhaäp. Ngaøy 19/8/2013, Chính phuû coù nghò quyeát naâng haïng cho 6 xaõ leân phöôøng, ñöa soá löôïng ñôn vò haønh chính toaøn thaønh phoá leân 20 phöôøng, 17 xaõ. Vôùi vieäc xaây döïng vaø phaùt trieån toaøn dieän, tìm ra nhöõng vò theá chuû choát vaø nhöõng hieäu quaû taùc ñoäng ñeán ñôøi soáng nhaân daân ñaõ cho thaáy nhöõng böôùc ñi ñuùng höôùng cuûa thaønh phoá Thanh Hoùa. Vieäc taän duïng toát hôn nöõa nhöõng nguoàn löïc saün coù cuûa mình, tìm ra nhöõng yeáu toá chuû ñaïo, ñaûm baûo khaû naêng caïnh tranh vaø söùc haáp daãn nhö: daân soá ñoâng, ñôn vò haønh chính lôùn, höôùng veà bieån, maïng löôùi giaùo duïc uy tín… laø moät taäp hôïp caùc theá maïnh maø söï taêng tröôûng cuûa thaønh phoá seõ keùo theo söï taêng tröôûng cuûa toaøn tænh vaø vò theá cuûa thaønh phoá seõ ñöùng trong haøng maïng lôùi ñoâ thò lôùn cuûa caû nöôùc. 2. Sau khi ñöôïc coâng nhaän laø ñoâ thò loaïi I, hieän nay thaønh phoá ñang trieån khai nhöõng gì ñeå tieán tôùi ñoùn nhaän söï kieän troïng ñaïi Leã coâng boá Thaønh phoá Thanh Hoùa ñoâ thò loaïi I vaø ñoùn nhaän Huaân chöông Ñoäc laäp haïng Nhaát? Nhìn laïi chaëng ñöôøng 10 naêm, keå töø ngaøy thaønh phoá ñöôïc coâng nhaän ñoâ thò loaïi II, xa hôn nöõa laø 20 naêm ngaøy ñoâ thò tænh lî ñöôïc naâng caáp töø thò xaõ leân thaønh phoá. Thaønh phoá Thanh Hoùa ñaõ coù nhöõng ñoåi thay maïnh meõ, toaøn dieän, xöùng ñaùng vôùi vai troø trung taâm chính trò, kinh teá, vaên hoùa vaø khoa hoïc kyõ thuaät cuûa tænh. Moät trong nhöõng trung
6
SË 70 . 2014
taâm khoa hoïc - coâng ngheä, giaùo duïc - ñaøo taïo, y teá - du lòch cuûa tænh Thanh Hoùa vaø caû khu vöïc Baéc Trung boä, Nam Baéc boä, laø ñaàu moái giao thoâng quan troïng cuûa tænh vaø khu vöïc, cöûa ngoõ ra bieån Ñoâng cuûa caùc tænh ñoâng baéc Laøo. Vôùi nhöõng lôïi theá treân, laïi ñöôïc söï quan taâm ñaàu tö, hoã trôï cuûa Nhaø nöôùc, cuûa tænh. Nhaát laø söï noã löïc, phaán ñaáu cuûa caùc caáp, ngaønh vaø caùc taàng lôùp nhaân daân, thaønh phoá Thanh Hoùa ñaõ vaø seõ coù nhöõng böôùc phaùt trieån, taêng toác maïnh meõ trong nhöõng naêm tieáp theo, goùp phaàn ñöa tænh Thanh Hoùa trôû thaønh tænh kieåu maãu nhö Baùc Hoà töøng mong muoán. Naêm 2014 laø naêm Thanh Hoùa toå chöùc söï kieän vôùi nhieàu moác son ñaùnh daáu moät thôøi kyø phaùt trieån thònh vöôïng: kyû nieäm 210 naêm ra ñôøi thaønh phoá; coâng boá thaønh phoá ñöôïc coâng nhaän ñoâ thò loaïi I; Nhaø nöôùc taëng thöôûng huaân chöông Ñoäc laäp haïng nhaát. Söï chuaån bò vaø toå chöùc chu ñaùo cho söï kieän lôùn laø ghi nhaän nhöõng thanh tích ñoùng goùp cuûa Ñaûng boä, Chính quyeàn vaø Nhaân daân cuûa nhieàu thôøi kyø vaø hoâm nay chính laø söï tieáp noái höng thònh vaø röïc rôõ nhaát. Qua söï kieän, laõnh ñaïo vaø nhaân daân cuõng ñöôïc bieát theâm nhöõng ñieàu coøn khieám khuyeát ñeå tieáp tuïc phaán ñaáu trong thôøi gian tôùi. Trong töông lai, thaønh phoá phaán ñaáu ñaït 1trieäu daân, khoaûng 15 naêm nöõa toaøn boä soá xaõ coøn laïi seõ ñöôïc phaùt trieån thaønh phöôøng. Daân cö thaønh phoá chuû yeáu laø thò daân, phaùt trieån thöông maïi, dòch vuï tieåu thuû coâng nghieäp, noâng nghieäp saïch, noâng nghieäp du lòch… neân thaønh phoá seõ taäp trung nguoàn löïc maïnh cho vieäc quy hoaïch xaây döïng caùc xaõ môùi saùp nhaäp, pheâ duyeät coâng boá coâng khai; ñeà xuaát cô cheá thu huùt ñaàu tö laøm sao cho tyû troïng thöông maïi dòch vuï chieám caên baûn. Hieän nay, tyû troïng DVTM thaønh phoá chieám 47%, CNXD chieám 46%, CN – NLTS chieám 7%. Thaønh phoá phaán ñaáu trong vaøi naêm tôùi, noâng laâm thuûy saûn chæ coøn chieám 1% , giaûi quyeát vieäc laøm cho ngöôøi daân taïi choã. Noã löïc xaây döïng an ninh traät töï, xöû lyù coâng taùc an ninh traät töï, an toaøn giao thoâng, veä sinh moâi tröôøng … noã löïc phaùt trieån phaùt ñoäng toaøn daân thöïc hieän taïo coâng aên vieäc laøm taïi choã trong thaønh phoá phaán ñaáu ly noâng khoâng ly höông. Ñaëc bieät, thaønh phoá chuù troïng vaø noã löïc cao trong coâng taùc an ninh traät töï, an toaøn giao thoâng, phoøng choáng troäm caép, ma tuùy, tín duïng ñen, loâ ñeà, VSMT. Ñaây laø coâng taùc phaûi ñöôïc tieán haønh thöôøng xuyeân lieân tuïc vaø phaùt ñoäng roäng raõi coâng khai trong toaøn daân. Ñaây laø nhieäm vuï ñöôïc trieån khai trong sinh hoaït chính trò taïi caùc caáp treân ñòa baøn ñeå thöïc hieän kieân quyeát, haïn cheá toái ña nhöõng thoùi xaáu nhaèm höôùng ñeán xaây döïng thaønh phoá vaên minh, an toaøn, thaân thieän. Thôøi gian qua,
S˘ ki ÷n & B ◊ n h l u Àn Thaønh uûy thaønh phoá ñaõ ban haønh nhieàu vaên baûn trong lónh vöïc naøy nhö: Chæ thò soá 04 veà an ninh traät töï vaø an toaøn giao thoâng; Chæ thò soá 06 veà phoøng choáng ma tuùy; Chæ thò soá 08 veà VSMT; Chæ thò soá 09 veà choáng troäm caép; Chæ thò veà vieäc tang, cöôùi, leã hoäi ñaõ xaây döïng theo neáp soáng vaên minh ñoâ thò. Veà coâng taùc ñaûm baûo an toaøn giao thoâng, thaønh phoá ñaõ thaønh laäp 5 trung ñoäi daân quaân giuùp coâng an xöû lyù nhieàu vuï vieäc; ñaõ daønh soá kinh phí töø 6 - 10 tyû ñeå laøm toát chöông trình naøy. Toå chöùc cho caùc caùn boä tham quan hoïc taäp kinh nghieäm taïi thaønh phoá Ñaø Naüng, Hoäi An. Coâng an tænh thöôøng xuyeân hoïp khoái Noäi chính ñeå vaø taán coâng vaøo toäi phaïm, ñaëc bieät laø oå côø baïc, tín duïng ñen neân ñaõ giaûm nhöùc nhoái cho nhaân daân. Hieän nay, toaøn thaønh phoá coù 2.000 ngöôøi nghieän ma tuùy neân ñaõ taêng cöôøng ñieåm uoáng thuoác methanol thay theá, phaán ñaáu giaûm coøn 1.400 ñoái töôïng. Giaûm ñoái töôïng naøy seõ giaûm troäm caép, côø baïc, tín duïng ñen, caàm ñoà… Coâng an thaønh phoá xaây döïng 2.600 toå an ninh xaõ hoäi trieån khai lieân tuïc neân an ninh traät töï ñaõ tieán trieån toát. Ñaây laø thaønh coâng lôùn taïo moâi tröôøng laønh maïnh thu huùt ñaàu tö, nhaân daân yeân taâm sinh soáng vaø laøm aên. Ñaây cuõng laø moät trong nhöõng tieâu chí leân ñoâ thò loaïi I maø thaønh phoá xaùc ñònh phaûi thöïc hieän kieân quyeát. Vieäc xaây döïng neáp soáng, hình aûnh ñoâ thò vaên minh laø moät tieâu chí quan troïng, vì vaäy toaøn thaønh phoá ñaõ tieán haønh chænh trang, thaùo dôõ, thu hoài 2.600m2 ñaát laán chieám væa heø loøng ñöôøng vaø thöôøng xuyeân tuyeân truyeàn khoâng ñöôïc taùi laán chieám. Vôùi nhöõng noã löïc khoâng ngöøng, thaønh phoá Thanh Hoùa ñaõ xaùc ñònh beân caïnh vieäc duy trì taêng tröôûng kinh teá, thu huùt ñaàu tö, phaûi tieáp tuïc ñaûm baûo moät moâi tröôøng soáng vaên minh, hieän ñaïi, höôùng tôùi phaùt trieån oån ñònh, laâu daøi môùi mang tính beàn vöõng . 3. Veà coâng taùc xaây döïng vaø phaùt trieån ñoâ thò theo quy hoaïch, thaønh phoá ñaõ coù nhöõng quyeát saùch gì, thöa oâng? Thaønh phoá Thanh Hoùa cuõng chòu aûnh höôûng moät thôøi gian daøi vôùi nhöõng khoù khaên trong quaù khöù do haïn cheá caám vaän cuûa Myõ coäng vôùi khaéc phuïc haäu quaû chieán tranh neân khoâng coù nguoàn löïc lôùn Töø naêm 1986, böôùc vaøo thôøi kyø ñoåi môùi, nhöng giai ñoaïn ñaàu cuõng môùi döøng ôû theå cheá. Vieäc ñaàu tö maïnh thaønh phoá môùi ñöôïc ñaàu tö xaây döïng phaùt trieån trong nhöõng naêm gaàn ñaây (Nhaø maùy bia, Khu coâng nghieäp Taây baéc ga, Nhaø maùy ñöôøng Lam Sôn…). Gaàn ñaây thaønh phoá
ñaõ thu huùt voán FDI vôùi söï ra ñôøi cuûa caùc nhaø maùy giaøy, nhaø maùy may cuûa Ñaøi Loan, Trung Quoác, Nhaät Baûn söû duïng nhieàu lao ñoäng nhöng tieàn löông coøn thaáp Hieän nay, thaønh phoá ñaõ pheâ duyeät caùc quy hoaïch nhö: Quy hoaïch phaùt trieån veà phía Nam thaønh phoá 1500ha do tö vaán Haøn Quoác laäp; Quy hoaïch trung taâm haønh chính môùi do Anh tham gia. Taäp trung keâu goïi ñaàu tö troïng ñieåm soá 1 laø Khu kinh teá Nghi Sôn, tieáp ñeán laø Khu coâng ngheä cao Sao Vaøng vaø Khu coâng nghieäp Bæm Sôn. Vôùi lôïi theá veà 3 tam giaùc kinh teá neân thaønh phoá Thanh Hoùa laø boä phaän khoâng theå taùch rôøi Nghi Sôn, Lam Sôn, Bæm Sôn. Vì vaäy, thaønh phoá laø nôi cung caáp dòch vuï nghæ ngôi cho khaùch quoác teá ñeán laøm vieäc; laø trung taâm cung öùng nhaân löïc, haäu caàn cho caùc khu coâng nghieäp treân. Hieän nay, chöông trình phaùt trieån dòch vuï khaùch saïn, nhaø haøng, ngaân haøng taøi chính mang taàm côõ quoác teá ñang ñöôïc thaønh phoá taäp trung nghieân cöùu phaïm vi 3 khu naøy vaø tích cöïc keâu goïi thu huùt ñaàu tö. Höôùng phaùt trieån caùc nhaø maùy saûn xuaát coâng nghieäp nheï, coâng nghieäp saïch, nhaø maùy cung caáp nhu yeáu phaåm thieát yeáu, nhaø maùy ñieän töû, môû roäng heä thoáng sieâu thò, doanh nghieäp chôï, nhaø haøng, beänh vieän, tröôøng hoïc, trung taâm hoäi nghò ... seõ laø nhöõng öu tieân haøng ñaàu. Vieäc keát noái vuøng ñeå coäng höôûng caùc theá maïnh seõ laø höôùng môû cho thaønh phoá vaø tænh Thanh Hoùa. Vôùi vò trí gaàn ñoâ thò Saàm Sôn – thaønh phoá du lòch bieån, söï phaùt trieån cuûa thaønh phoá Thanh Hoùa seõ taïo ra caùc hình thöùc trao ñoåi mang tính chaát heä thoáng nhö: thu huùt caùc doanh nghieäp lôùn, caùc trung taâm nghieân cöùu coâng ngheä cao, caùc trung taâm giao dòch thöông maïi; phaùt trieån nhöõng lónh vöïc coù tính saùng taïo nhö thôøi trang, caùc maët haøng xa xæ, thoâng tin thöông maïi vôùi caùc phoøng tröng baøy, caùc cuoäc trieån laõm, hoäi thaûo; caùc hoaït ñoäng taøi chính, nghieân cöùu, vaên hoaù, du lòch… Vieäc quy hoaïch laõnh thoå ôû moïi nôi ñeàu döïa treân maïng löôùi ñoâ thò. Töø khaû naêng cuûa mình, thaønh phoá Thanh Hoùa seõ goùp phaàn loâi keùo caùc khu vöïc xung quanh cuøng phaùt trieån, nhaát laø thaønh phoá Saàm Sôn ñeå taïo ra nhöõng heä thoáng ñoàng boä vaø phaùt trieån haøi hoøa. Vì vaäy coâng taùc quy hoaïch caàn coù taàm chieán löôïc nhaèm xaây döïng heä thoáng haï taàng dòch vuï baøi baûn, tieän ích vaø ñaày ñuû ñaùp öùng nhu caàu laâu daøi cho ngöôøi daân trong thaønh phoá, tænh, trong nöôùc vaø quoác teá. Coù nhö vaäy, môùi coù khaû naêng taän duïng ñöôïc söï phaân boá toát nhaát caùc nguoàn löïc trí tueä, con ngöôøi vaø hoaït ñoäng kinh teá cho Xöù Thanh. Xin caûm ôn OÂng
SË 70 . 2014
7
events
& opinion
THANH HOA CITY
NEW STEPS ON THE PATH FOR SUSTAINABLE DEVELOPMENT Thanh Hoa city is the center of politics, economy, culture, science and technology of Thanh Hoa province. 2014 is the year that Thanh Hoa city organizes the 210 years of Establishment anniversary, 40 years of construction and development, deserves the first-class city of Thanh Hoa Province, receives First-class Independent Medal... This is the milestone marking period of prosperity, acknowledge achievements and contributions of governments and people during the past. Reporter has interviewed Chairman of Thanh Hoa City - Mr. Dao Trong Quy about this issue. 1. Mr. Chairman, please tell us about focused leadership experiences to build and develop Thanh Hoa city in 10 years from Second class to First class city? Thanh Hoa City has the advantage of a large urban; these strengths have always been underpinned by capacity management, development policies and rational planning during the past and the future. Thanks to this strong convergence of many advantages so there are so many powerful growth potentials in the future. The first strength is the city located in the ancient land, where was the brilliant ancients civilizations of Nui Do, Dong Son. Located at the gateway to geographic location, favored by the famous landscape terrain, such as: Ham Rong Mountain, Ma River, was an important strategic location both in military and economic. The second strength is the city had history and development of over 210 years, since 1804, the Nguyen Dynasty issued a decree to build Thanh Hoa town of Tho Hac Village (Dong Son), called Hac city. This was the first urban landmark of Thanh Hoa city today; in 1994 Thanh Hoa city was established base on Thanh Hoa town as third-class city; in 2004 it was recognized as second–class and in 2014 was recognized as first–class city under Thanh Hoa province. After more than two centuries of establishment and development, Thanh Hoa city is always a populous urban (after Hanoi and Ho Chi Minh City).
8
SË 70 . 2014
Ev en t s & O p i n i on With its large population, wide area, various natural landscape with seas, high mountains, low mountains, plains which are very favorable for overall economic development. The city is the administrative center, the culture of the province so it has favorable conditions for development of social and economic infrastructure. Because of its strong convergence, Thanh Hoa city has a lot of great potential. In 10 years from 2004 to present (since April 29th 2004),The Prime Minister has decided to recognize Thanh Hoa as second-class city (Decision No. 72/2004/QD-TTG), and particularly since January 16th 2009, the Prime Minister has approved the overall construction planning of Thanh Hoa City to 2025, vision of 2035 (Decision No. 84/ QD-TTg). After announcing the planning, provincial Party Committee, People’s Council and People’s Committee have concentrated to direct the relevant agencies and cities implement the next steps to develop Thanh Hoa comprehensively, step by step construction and infrastructure improvement of 18 old communes with the natural area 5.700ha, 12 wards and 6 communes, mechanical population of 27 thousand people. As planned expansion took additional 19 communes and towns of 4 districts such as Hoang Hoa, Quang Xuong, Dong Son, Thieu Hoa; lifting up
14.677ha natural area, increased 2.5 times compared to the previous area; the population increased by 13 thousand; large land bank facilitated construction of urban development to meet the criteria of first-class city. In particular, the eastward expansion of the Ma River (6 Commune units, Hoang Hoa town) has brought many advantages to the construction and development of the city both by the river where the starting point is from the old Ham Rong Bridge to Quang Dai. With the planning of river in the heart of the city will create beautiful and attractive scenery. Other expand areas of the city are the collection of many towns of the district so the urban infrastructure should be pretty good. This is also the point of many businesses (about 500-600 now), cluster villages which facilitate industrial development, industrial services for the construction and urban development. Before the strong need of development, in June 2010 and October 2010, the Congress of City Party and Provincial Party Congress term 2010-2015 decided resolution on “Construction and development of Thanh Hoa city to first-class city in 2014”. The resolution of the 19th Congress of City Party programmed and planed for building large centralized facilities that was worth for first-class city, proposed solutions and policies for economic development, revenue investment, urban security, especially promoted the peculiarities, natural strengths and advantages of the inherent qualities including the rich historical heritage of the region, the quality of the natural landscape. The influence included politics and culture, determined the location of the city in the political life of the province... As the center of politics, economy, culture and social development of the province, the city will provide the conditions for the development of other areas in the province. Thus, mobilization of resources for the city are nearly 1,000 billion Dong. Of which, there are key projects and important constructions such as South Ma River Avenue Project; East–West Avenue Project; 1A National Highway Sidings Project; The new urban area in the south of the city; New urban of An Hoach ward; New urban of Quang Hung,
Quang Thanh...; Building for workers in Le Mon Industrial zone; Low-income housing in Phu Son, housing society; students dorm in Hong Duc University... In particular, the new urban area southeast of the city has an area of 1.501,5ha, construction was started in 2012 as new urban area. By design, there will be a series of large projects, functioning as a sports fitness center, business and services center; amusement and recreation; research centers, applications, the R&D (self); residential housing and exhibition fair – advertising center (started April 2012) was built on the ground of 150.516m2. When these buildings completed and put into use will be the venue for important social – economic events of the province, equal to the size and stature of the firstclass city in North Central region. Thus, in just a few years ago, the city’s appearance had changed dramatically. Many public infrastructures have been invested such as: The funeral of the city, expanding of the city public cemeteries, opening a new landfill in Southeast commune. The commercial service buildings and hotels of Thanh Hoa were built towards high quality such as Sao Mai hotel, Phu Dong hotel, Lam Kinh hotel and Thien Y hotel which had 3-4 star standards and a series of other private hotels. Thanh Hoa Hotel chain is leading service system in the North, representative to the sea cities across the country. The commercial buildings - services are more interested in the construction and renovation by the city which have created the largest market system in the North. Wholesale market of the city is a big market which solves goods consumed in regional scale and operates in the night. The temporary market was embellishment and invested in infrastructure. Market system was converted from the old model to enterprise market and operated professionally with civilized planning, rational, fire prevention, fire safety, and created jobs for the city and the district. Big C supermarkets, CoopMart, HC... are the shopping centers with a large quantity of goods which serve the demand for the city and the surrounding districts with many incentives for people. Big C supermarket is the largest ever, with incentives for subsidized transportation to the shopping district. Electronics stores SË 70 . 2014
9
system meets local demand; people do not have to go to other cities to shop as before. Hospital system of the city increased more in number in recent years to meet demand of health care for the people of the province and the region. In addition to provincial hospitals, children’s hospitals, maternity hospitals, mental hospitals, tuberculosis hospitals, there are also many private hospitals under invested construction such as Thanh Ha hospitals. Medication needs of the people are full service and convenience because of supply from over a hundred business households on medicines. The whole city has 138 schools, 10 high schools with over 60,000 students, nearly 3,300 teachers. Implementation of Resolution No. 05/NQ-CP dated February 29th 2012 of Adjustment of administrative boundaries of districts in the city, the City Party and People’s Committee had plan to deploy reception, administration management for 17 communes and 02 wards which moved to Thanh Hoa city, so far has basically completed the plan. From July 1st, the schools were built according to the primary standard, kindergarten standard. Some schools which lacked functional rooms are now gradual improvements. The distribution and adjustment of the system of current secondary still was not reasonable so the city will invest some high schools. The city has focused on building the cultural hall system, the results achieved 417/419 streets, villages which have cultural hall; supported new construction of 50 million/ cultural hall for old urban areas and 100 million for new merged areas. On August 19th 2013, the Government has upgraded resolutions for 6 communes up to wards, bringing the number of administrative units throughout the city on 20 wards, 17 communes. With the comprehensive construction and development, find out the key position and the effective impact on people’s lives shows the steps in the right direction of Thanh Hoa city. Better utilization of its available resources, to find out the key factors to ensure the competitiveness and attractiveness as: Large population, large administrative units, towards the sea, the network prestigious education... are the set
10
SË 70 . 2014
of strengths that the growth of the city will lead to the growth of the province and the city’s position will stand in the urban core network of the country. 2. After being recognized as first class city, now what is the city implementing to prepare for the big event - Celebration of Thanh Hoa first class city and receive the first class Independence Medal? Looking back 10 years from the day the city was recognized second-class city, beyond the 20 years of township was upgraded from town to city. Thanh Hoa has changed strongly, comprehensively, worthy of the central role of politics, economy, culture, science and technology in the province. It was one of the central of science technology, education - training, health – tourism of Thanh Hoa province and the North Central region, was an important traffic hub in the province and the region, gateway to the East Sea of the northeastern provinces of Laos. With the above advantages, the investment interest and support of the State and the province, especially the efforts, striving at all levels, sectors and people, Thanh Hoa city has evolved, accelerated strongly in the coming years, contributing to Thanh Hoa province to become a model province as Uncle Ho’s desire. 2014 is the year that Thanh Hoa organizes event with many milestones marking a period of prosperity: celebrating 210 years of the city; announcing the city was recognized first-class city; Awarding the first-class Independence Medal. The preparation and well organized for the big event that recognized the contributions of the Party, Government and People of many times and was a continuation of the most flourishing and brilliant. Through the event, leaders and people are known what are missing in order to continue to strive in the future. In the future, the city will strive for 1 million people, approximately in 15 years the remaining communes will be developed into wards. City population is mainly urban population, develops trades, handicraft services, clean agricultures, tourism agricultures... so the city will focus considerable resources for the planned construction of new merged towns and
approved publicly; proposed mechanism to attract investment how to trade weights account for basic services. Currently, the proportion of trade –service is 47%; 46% of construction; agriculture, forestry and fisheries accounted for 7%. The city struggles in the coming years, agriculture, forestry and fisheries accounted for only 1%, creating jobs for local people. Trying to create and maintain security and order, traffic safety, sanitation... In particular, the city focuses and efforts in the order and security, traffic safety, theft
Ev en t s & O p i n i on
prevention, drugs, black credit, plot threads, sanitation. This is the work to be carried out regularly and continuously launched extensive publicity in the entire population. This is a task to be deployed in political life at all levels in the province to carry out resolutely, minimize bad habits towards building a civilized city, safe and friendly. Recently, the City Party Committee has issued a number of documents in this field such as: Directive No. 04 on security and traffic safety; Directive No. 06 on drug prevention; Directive No. 08 on sanitation; Directive No. 09 on theft prevention; Directive on funerals, weddings,
festivals were constructed in urban civilized lifestyle. Regarding traffic safety, the city was founded 5 militia platoon to help police handle many cases; spent funding from 6-10 billion to make this program possible. Organizing for staff study tour experience in Da Nang, Hoi An. Provincial Police meets regularly to block and attack on crime, especially in gambling, black credit. Currently, the city has 2,000 drug addicts should have enhanced methanol alternative medicine point, striving reduced to 1,400 subjects. Reduced this object will reduce theft, gambling, black credit, pawn... City Police build 2,600 social security institutions which constantly deployed security. This is a great success creates a healthy environment to attract investment, assures the people to live and do business. This is one of the criteria of the first class city which was determined to take decisive. The creation of the lifestyle, urban civilization images is an important criterion, so the whole city was carried out refurbishment, dismantling, recovery of 2.600m2 land encroached sidewalks and roadways, often propagates not to re-encroachment. With unremitting efforts, the city of Thanh Hoa has identified besides maintaining economic growth, attracting investment, it has continued to ensure a civilized environment, modern development towards stability. 3. Regarding the construction and development of urban planning, what decision has the city made, sir? Thanh Hoa city was also affected for a long time with the difficulties in the past because of restriction by US sanctions and remedial war so it has no large resources. Since 1986, entering a period of innovation, but the beginning of a new stage has just stopped in the institution. The city invested heavily in recent years (Brewery, Northwest Industrial Park, Lam Son Sugar Factory ...). Recently the city has attracted FDI with the release of shoe factories, garment factories of Taiwan, China, Japan, using many labors but wages is still low
Currently, the city has approved many plans such as: Development planning to the southern city with 1500ha, founded by Korean consultants; planning a new administrative center by the British involved. Focus investment in Nghi Son Economic Zone, followed by the Golden Star High-tech Park and Bimson Industrial Park. With the advantage of 3 economic triangles, Thanh Hoa is the inseparable part of Nghi Son, Lam Son, Bim Son. So, the city provides respite services for international visitors who come to work; is central to the supply of manpower, logistics for industrial parks. Currently, the development program of hotel services, restaurants and banks with an international standard is now being studied within 3 zones and actively encouraging investment. Career development of light industrial manufacturing, clean industry, factory providing essential necessities, electronics factories, supermarkets expansion, business markets, restaurants, hospitals, schools, conference center... will be the top priority. The connection to the resonance strengths will be open direction for the city and province of Thanh Hoa. With the location near Sam Son urban - sea tourism city, the development of Thanh Hoa City will create exchange systems such as: Attracting large enterprises, high technology centers, trade centers; develop creative fields such as fashion, luxury goods, trade information, galleries, exhibitions and conferences; financial activities, research, cultures and tourisms ... The territorial planning will base on the urban network. From its ability, Thanh Hoa will contribute to entice the surrounding area to develop together, especially in Sam Son to make the synchronous system and harmonious development. So the planning must have a range of strategies to build a system of formal service infrastructure, utilities and adequate to meet long-term needs for people in the city, provincial, national and international. As such, it is capable to take the best advantages of distribution of intellectual resources, human and economic activities for Thanh Hoa. Thank you ! SĂ‹ 70 . 2014
11
KHAÙI NIEÄM
Khaùi nieäm veà
ß´ thfi h„a Ñoâ thò hoùa laø moät quaù trình chuyeån ñoåi, phaùt trieån cuûa ñoâ thò caû veà quy moâ dieän tích vaø daân soá, caû veà khoâng gian vaø chöùc naêng. Ñoâ thò hoùa aûnh höôûng saâu saéc tôùi quaù trình chuyeån dòch cô caáu kinh teá, ñeán soá löôïng, chaát löôïng soáng cuûa ngöôøi daân ñoâ thò, nhu caàu söû duïng ñaát ñoâ thò vaø aûnh höôûng ñeán söï phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi, phaùt trieån haï taàng cô sôû, baûo veä moâi tröôøng, quoác phoøng an ninh cuûa vuøng vaø quoác gia. Ñoâ thò hoùa taïi Vieät Nam ñang ñöôïc quaûn lyù vaø toå chöùc thöïc hieän theo quy hoaïch. Quy hoaïch ñoâ thò cho pheùp con ngöôøi taïo ra nhöõng ñoâ thò toái öu theo yù muoán. Tuy nhieân, ñoâ thò ñöôïc quy hoaïch toái öu ñeán maáy vaãn chaéc chaén laïc haäu trong töông lai. Ñoâ thò hoùa do ñoù caàn ñöôïc xem laø moät quaù trình lieân tuïc. Hieän nay ñoâ thò hoùa taïi Vieät Nam ñang thuùc ñaåy quaù trình di cö vaø dòch cö töø noâng thoân ra thaønh thò. Ñoâ thò phaùt trieån maïnh meõ hôn nhöng cuõng phaûi ñoái maët vôùi nhieàu thaùch thöùc hôn. Ñoâ thò hoaù taïo söï phaùt trieån maát caân ñoái giöõa noâng thoân vaø thaønh thò. Quaù trình phaùt trieån naøy ñang ñöôïc Chính phuû caân ñoái baèng caùc chính saùch phaùt trieån noâng nghieäp - noâng thoân môùi. Quaù trình naøy seõ goùp phaàn caân baèng khoaûng caùch vaø chaát löôïng soáng giöõa thaønh thò - noâng thoân. Traàn Thò Lan Anh
12
SË 70 . 2014
Thöïc traïng ñoâ thò hoùa, phaùt trieån ñoâ thò
& nhöõng yeâu caàu caàn ñoåi môùi taïi Vieät Nam
KHAÙI NIEÄM TS. KTS. Traàn Thò Lan Anh
Phoù Cuïc tröôûng, Cuïc Phaùt trieån ñoâ thò
Thöïc traïng ñoâ thò hoùa vaø phaùt trieån ñoâ thò Vieät Nam
Vieät Nam ñang trong tieán trình phaùt trieån thaønh moät nöôùc coâng nghieäp hieän ñaïi vaøo naêm 2020. Tuy chòu aûnh höôûng taùc ñoäng chung cuûa suy thoaùi kinh teá theá giôùi nhöng toång saûn phaåm trong nöôùc (GDP) 6 thaùng ñaàu naêm 2014 öôùc tính taêng 5,18% so vôùi cuøng kyø naêm 2013, trong ñoù nguoàn thu töø caùc hoaït ñoäng kinh teá ñoâ thò, ñaëc bieät töø caùc thaønh phoá lôùn, caùc ñoâ thò gaén vôùi phaùt trieån coâng nghieäp, thöông maïi, dòch vuï, du lòch chieám tyû leä khaù cao trong cô caáu GDP caû nöôùc, khaúng ñònh vai troø cuûa heä thoáng ñoâ thò ñoäng löïc chuû ñaïo cuûa Vieät Nam. Tyû leä % GRDP cuûa 05 thaønh phoá tröïc thuoäc Trung öông/toång GRDP caû nöôùc, chieám treân 50% GDP cuûa caû nöôùc (trong khi daân soá ñoâ thò chieám treân 1/3 daân soá caû nöôùc). Toång thu ngaân saùch khu vöïc ñoâ thò chieám treân 70% toång thu ngaân saùch toaøn quoác. Ñoâ thò hoùa maïnh meõ taïi caùc ñoâ thò lôùn ñang taïo hieäu öùng thuùc ñaåy ñoâ thò hoùa nhanh lan toûa dieän roäng treân phaïm vi caùc tænh, caùc vuøng vaø caû nöôùc. Nhieàu ñoâ thò môùi, khu ñoâ thò môùi ñöôïc hình thaønh phaùt trieån; nhieàu ñoâ thò cuõ ñöôïc caûi taïo, naâng caáp haï taàng cô sôû: ñöôøng xaù, ñieän nöôùc, cô sôû giaùo duïc, y teá, veä sinh moâi tröôøng... Caùc ñoâ thò Vieät Nam ñang noã löïc phaùt trieån, naâng taàm cao vôùi kieán truùc hieän ñaïi. Caùc ñoâ thò lôùn nhö Haø Noäi, TP. HCM, Ñaø Naüng, Haûi Phoøng ñaõ coù neàn taûng phaùt trieån kinh teá vöõng chaéc, soá löôïng caùc cô sôû saûn xuaát coâng nghieäp vaø dòch vuï thöông maïi cuõng taêng maïnh SË 70 . 2014
13
hôn. Taïi ñaây, caùc ñoäng löïc phaùt trieån môùi ñang chuyeån dòch maïnh meõ sang caùc lónh vöïc giaùo duïc, dòch vuï taøi chính - ngaân haøng, baát ñoäng saûn, vieãn thoâng vaø truyeàn thoâng... Caùc nôi coù ñieàu kieän töï nhieân ñaëc bieät nhö Haï Long, Nha Trang, Ñaø Laït, Sa Pa, Phuù Quoác... hay caùc ñoâ thò coù di saûn vaên hoùa - lòch söû taàm côõ quoác gia vaø quoác teá nhö Hueá, Hoäi An, Haï Long, Coân Ñaûo,... thì du lòch ñaõ trôû thaønh ñoäng löïc phaùt trieån chính. Haï taàng xaõ hoäi vaø haï taàng kyõ thuaät caùc ñoâ thò loaïi II trôû leân ñaõ ñöôïc taêng cöôøng, ñoâ thò loai IV trôû leân ñöôïc naâng caáp, caûi thieän ñieàu kieän haï taàng cô sôû (ñieän ñöôøng, tröôøng traïm, moâi tröôøng nöôùc, raùc…) nhôø caùc khoaûn ñaàu tö trong vaø ngoaøi nöôùc. Caùc khu kinh teá caáp quoác gia nhö: Khu kinh teá Vaân Ñoàn (Quaûng Ninh), Ñình Vuõ – Caùt Haûi (Haûi Phoøng), Nghi Sôn (Thanh Hoùa), Ngheä An (Baéc TP Vinh), Vuõng AÙng (Haø Tónh), Hoøn La (Quaûng Bình), Chaân Maây – Laêng Coâ (Thöøa Thieân-Hueá), Chu Lai (Quaûng Nam), Dung Quaát (Quaûng Ngaõi), Nhôn Hoäi (Bình Ñònh), Vaên Phong (Khaùnh Hoøa), Nam Phuù Yeân (Phuù Yeân), ñaûo Phuù Quoác (Kieân Giang), laø caùc khu kinh teá toång hôïp ña ngaønh coù quy moâ saûn xuaát lôùn, coù haï taàng quan troïng laø caûng bieån vaø dieän tích ñaát ñai raát lôùn laø neàn taûng ñeå hình thaønh vaø phaùt trieån caùc ñoâ thò môùi. Caùc khu coâng nghieäp taäp trung vaø khu coâng ngheä cao caáp quoác gia, caùc khu/cuïm/ñieåm coâng nghieäp caáp ñòa phöông do tænh/huyeän quaûn lyù ñöôïc phaùt trieån ôû gaàn caùc ñoâ thò hieän coù hoaëc doïc theo caùc tuyeán giao thoâng quoác gia ñeå taän duïng caùc haï taàng xaõ hoäi vaø kyõ thuaät saün coù nhö nguoàn nhaân löïc, caùc cô sôû y teá, giaùo duïc, ñöôøng boä, ñöôøng saét, caûng bieån, saân bay. Caùc khu coâng nghieäp Trung öông vaø ñòa phöông thuoäc Vuøng kinh teá troïng ñieåm phía Nam coù tyû leä laáp ñaày töông ñoái cao, thu huùt nhieàu ngaønh coâng nghieäp vaø nhaân coâng, möùc ñoä ñoâ thò hoùa ôû ñaây cuõng gia taêng raát nhanh. Ñaây laø caùc tieàn ñeà quan troïng ñeå hình thaønh vaø phaùt trieån caùc vuøng ñoâ thò lôùn, vuøng kinh teá troïng ñieåm coù khaû naêng caïnh tranh vôùi caùc trung taâm kinh teá lôùn trong khu vöïc Ñoâng Nam AÙ. Beân caïnh ñoù, caùc khu coâng nghieäp Trung öông vaø ñòa phöông ôû caùc tænh coù ñoùng goùp ñaùng keå vaøo tieán trình chuyeån dòch cô caáu kinh teá theo höôùng taêng tyû troïng coâng nghieäp vaø dòch vuï, hình thaønh caùc ñoâ thò môùi hay khu ñoâ thò môùi. Caùc cuïm, ñieåm coâng nghieäp ôû caùc tænh coù taùc ñoäng raát tích cöïc tôùi quaù trình coâng nghieäp hoaù noâng thoân caùc Vuøng nôi coù maïng löôùi coâng nghieäp ñòa phöông, tieåu thuû coâng nghieäp vaø laøng ngheà phaùt trieån khaù daøy ñaëc.
14
SË 70 . 2014
Trong nhieàu naêm qua thöông maïi quoác teá thoâng qua caùc caûng bieån ñaõ thuùc ñaåy caùc ñoâ thò ven bieån coù tieàm naêng caûng phaùt trieån maïnh. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, khoái löôïng thöông maïi quoác teá treân ñaát lieàn thoâng qua caùc cöûa khaåu ñaõ ñöôïc taêng cöôøng ñaùng keå, thuùc ñaåy phaùt trieån nhanh caùc ñoâ thò cöûa khaåu quoác gia, quoác teá ñaõ coù töø tröôùc nhö Laïng Sôn, Laøo Cai hay môùi ñöôïc hình thaønh nhö Caàu Treo (Haø Tónh), Lao Baûo (Quaûng Trò), Bôø Y (Kon Tum), Bu Phô Raêng (Ñaéc Noâng), Moäc Baøi (Taây Ninh), Xaø Xía (Kieân Giang)... Moät soá ñoâ thò cöûa khaåu ñoàng thôøi cuõng laø caùc ñieåm nuùt quan troïng treân caùc haønh lang kinh teá thuoäc tieåu vuøng soâng Meâ Koâng môû nhö Laøo Cai treân haønh lang Coân Minh (Trung Quoác) - Laøo Cai - Haø Noäi - Haûi Phoøng; Lao Baûo treân haønh lang kinh teá Ñoâng - Taây noái Mukdahan (Ñoâng-Baéc Thaùi Lan) Savanakhet (Trung-Nam Laøo) - Quaûng Trò - Hueá - Ñaø Naüng; Bôø Y treân tuyeán Ñoâng Baéc Campuchia - Pakse (Nam Laøo) - Kon Tum - Quy Nhôn; hay Moäc Baøi treân haønh lang Ñoâng - Nam Campuchia - Taây Ninh - TP. HCM - Vuõng Taøu. Caùc ñoâ thò cöûa khaåu laø caùc ñieåm töïa ñoâ thò hoaù quan troïng ñoái vôùi caùc khu vöïc bieân giôùi mieàn nuùi voán chaäm phaùt trieån ôû nöôùc ta vaø cuõng laø nhöõng moác giôùi quan troïng ñaûm baûo an ninh bieân giôùi toå quoác. Veà du lòch, keå caû du lòch quoác teá vaø du lòch trong nöôùc, ñaõ noåi leân nhö moät trong caùc ñoäng löïc chính phaùt trieån ñoâ thò Vieät Nam trong giai ñoaïn hieän nay. Caùc giaù trò truyeàn thoáng vaø baûn saéc cuûa moät neàn vaên hoaù lòch söû laâu ñôøi, caûnh quan thieân nhieân ña daïng, bôø bieån daøi vaø aám quanh naêm laø caùc yeáu toá chính haáp daãn khaùch du lòch quoác teá ñeán Vieät Nam. Theâm vaøo ñoù, du lòch laø moät ngaønh coâng nghieäp coù nhieàu öu ñieåm noåi troäi, khaù phuø hôïp vôùi khaû naêng phaùt trieån cuûa Vieät Nam vaø caùc yeâu caàu baûo veä moâi tröôøng nhaèm phaùt trieån beàn vöõng. Trong caùc naêm qua löôïng khaùch du lòch quoác teá vaø noäi ñòa ôû Vieät Nam taêng chaäm hôn, giöõ möùc ñoä trung bình möùc 15-20%/naêm, phuï thuoäc ít vaøo caùc bieán ñoäng thaát thöôøng cuûa kinh teá, nhöng ñang chòu aûnh höôûng khoâng nhoû bôûi caùc vaán ñeà an ninh quoác phoøng treân khoâng vaø treân bieån. Coù theå thaáy, ngoaøi caùc ñieàu kieän töï nhieân caùc khu vöïc coù ñieàu kieän cô sôû haï taàng ñoâ thò vaø cô sôû dòch vuï du lòch toát haáp daãn ñöôïc khaùch du lòch. Ñaùnh giaù chung phaùt trieån ñoâ thò vaø ñoâ thò hoùa Vieät Nam trong giai ñoaïn vöøa qua coù nhieàu chuyeån bieán soá löôïng. Naêm 1999 caû nöôùc coù 629 ñoâ thò ñeán nay coù 772 ñoâ thò, trong ñoù coù 2 ñoâ thò ñaëc bieät, 15 ñoâ thò loaïi I,
K h ∏ i
14 ñoâ thò loaïi II, 47 ñoâ thò loaïi III, 64 ñoâ thò loaïi IV vaø 630 ñoâ thò loaïi V. Trong 6 thaùng ñaàu naêm, coù TP. Thanh Hoùa naâng leân ñoâ thò loaïi I; caùc TP. Raïch Giaù, TP. Baïc Lieâu, TP. Ninh Bình, TP. Thaùi Bình naâng leân loaïi II; 03 ñoâ thò laïi V hình thaønh môùi vaø 01 ñoâ thò (thò traán Caàu Dieãn thuoäc huyeän Töø Lieâm cuõ saùt nhaäp vaøo quaän môùi). Veà ñôn vò haønh chính ñoâ thò do hieän nay Hieán phaùp 2013 ñaõ coù hieäu löïc neân vieäc naâng caáp quaûn lyù haønh chính vaø ñieàu chænh ranh giôùi haønh chính ñoâ thò phaûi thoâng qua thöôøng tröïc Quoác Hoäi, 6 thaùng ñaàu naêm 2014 khoâng coù bieán ñoäng veà caáp quaûn lyù haønh chính, caû nöôùc coù 5 thaønh phoá tröïc thuoäc Trung öông, 63 thaønh phoá thuoäc tænh, 47 thò xaõ thuoäc tænh, 613 thò traán (trong ñoù 27 thò traán laø ñoâ thò loaïi IV). Tænh coù nhieàu thò traán nhaát laø Thanh Hoaù vôùi 28 thò traán, tieáp theo laø Haø Noäi vôùi 20 thò traán. Tænh Ninh Thuaän chæ coù 3 thò traán, thaønh phoá Ñaø Naüng khoâng coù thò traán naøo. Veà daân soá thaønh thò (goàm daân soá noäi thaønh, noäi thò vaø thò traán) ñaït khoaûng 30,4 trieäu ngöôøi, taäp trung taïi 02 ñoâ thò loaïi ñaëc bieät vaø 15 ñoâ thò loaïi I khoaûng 14,8 trieäu ngöôøi chieám 49% daân soá caùc ñoâ thò treân toaøn quoác). Tyû leä ñoâ thò hoùa trung bình caû nöôùc ñaït khoaûng 34%, taêng trung bình 1% naêm. Ñoâ thò hoùa taäp trung cao nhaát taïi vuøng Ñoâng Nam boä (64,15%), thaáp nhaát taïi vuøng Trung Du mieàn nuùi phía Baéc (21,72%). Caùc tænh, thaønh phoá tröïc thuoäc trung öông coù tyû leä daân soá thaønh thò cao, cao nhaát caû nöôùc nöôùc laø TP. HCM 83%, Bình Döông 71,6%, Quaûng Ninh 68,86%,... Caùc tænh coù tyû leä daân soá thaønh thò thaáp nhaát caû nöôùc goàm: Thaùi Bình 10,7%, Tuyeân Quang 12,41%, Sôn la 13,7%, Baéc Giang:13,05%... Veà ñaát ñoâ thò, toång dieän tích caû nöôùc 331. 698 km2, dieän tích ñaát ñoâ thò khoâng coù bieán ñoäng so vôùi naêm 2013, ñeán nay, toång dieän tích ñaát töï nhieân toaøn ñoâ thò ñaït 34,017 km2 chieám khoaûng 10,26% dieän tích ñaát töï nhieân cuûa caû nöôùc; noäi thaønh noäi thò 14.760 km2 chieám khoaûng 4,42% dieän tích ñaát töï nhieân cuûa caû nöôùc. Nhieàu khu vöïc noäi thaønh noäi thò vaãn coøn 50-60% dieän tích ñaát noâng nghieäp hoaëc ñeå troáng chöa söû duïng phaùt trieån ñoâ thò. Hieän töôïng chuyeån ñoåi, chuyeån nhöôïng, cho thueâ, theá chaáp, goùp voán baèng quyeàn söû duïng ñaát ñaëc bieät vuøng ven ñoâ ñang raát caàn quaûn lyù chaët cheõ.
Caùc vaán ñeà toàn taïi
Tuy nhieân heä thoáng ñoâ thò Vieät Nam ñang phaùt trieån nhanh veà soá löôïng nhöng chaát löôïng ñoâ thò coøn ñaït thaáp. Ñaëc bieät heä thoáng haï taàng kyõ thuaät vaø haï taàng xaõ hoäi chöa ñoàng boä; Trình ñoä vaø naêng löïc quaûn lyù vaø phaùt trieån ñoâ thò coøn thaáp so vôùi yeâu caàu; Toác ñoä xaây döïng cô sôû haï taàng ôû phaàn lôùn ñoâ thò Vieät Nam ñeàu chaäm so vôùi phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi. Tình traïng phaùt trieån ñoâ thò hieän nay chöa ñaùp öùng vôùi söï ñoåi thay veà tö duy ñoâ thò hoaù, phaùt trieån ñoâ thò theo höôùng CNH, HÑH, phaùt trieån ñoâ thò gaén vôùi baûo veä chuû quyeàn quoác gia taàm nhìn Ñaïi Döông vôùi 1 trieäu km2 chuû quyeàn bieån cuûa Vieät Nam vaø haøng truïc cuûa khaåu suoát chieàu daøi hôn 4500 km bieân giôùi. Phaùt trieån ñoâ thò vaø ñoâ thò hoùa treân phaïm vi toaøn quoác hieän chöa theå hieän roõ baûn saéc ñòa phöông vaø ñaëc ñieåm khí haäu vuøng, mieàn, taïo söï caùch bieät giöõa ñoâ thò vaø noâng thoân. Boä maët kieán truùc caûnh quan ñoâ thò coøn loän xoän, thieáu thaåm myõ. Taøi nguyeân ñaát bò khai thaùc trieät ñeå ñeå xaây döïng ñoâ thò, dieän tích caây xanh vaø maët nöôùc bò thu heïp, nhu caàu saûn xuaát, dòch vuï ngaøy caøng taêng laøm suy thoaùi nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân cuûa ñaât nöôùc. Heä thoáng haï taàng kyõ thuaät ñoâ thò bò quaù taûi gaây neân caùc hieän töôïng taéc ngheõn giao thoâng, uùng ngaäp vaø veä sinh moâi tröôøng ñoâ thò bò aûnh höôûng. Nhieàu xí nghieäp, nhaø maùy gaây oâ nhieãm moâi tröôøng phaûi di chuyeån ra ngoaïi oâ, nay ñoâ thò hoùa lan roäng laøm caùc khu vöïc naøy laïi naèm loït vaøo giöõa khu daân cö ñoâng ñuùc. Vieäc môû roäng ñoâ thò daãn ñeán chieám duïng ñaát noâng nghieäp aûnh höôûng ñeán an toaøn löông thöïc quoác gia. Naêng löïc thu gom xöû lyù chaát thaûi raén ñaëc bieät laø caùc chaát thaûi nguy haïi chöa ñöôïc thöïc hieän ñuùng quy ñònh. Ñaëc ñieåm thoùi quen söû duïng giao thoâng caù nhaân gaây laõng phí nghieâm troïng nguoàn nhieân lieäu, oâ nhieãm moâi tröôøng khoâng khí vaø tieáng oàn.Veà kinh teá - taøi chính ñoâ thò coøn hoaït ñoäng keùm hieäu quaû, coâng taùc ñieàu phoái voán ñaàu tö xaây döïng coøn bò daøn traûi, vieäc huy ñoäng voán töø caùc nguoán voán vay, khoái kinh teá tö nhaân vaø töø coäng ñoàng chöa taïo ñoäng löïc kích hoaït quaù trình phaùt trieån. Phaùt trieån caùc khu kinh teá, ñaëc khu kinh teá, caùc khu coâng nghieäp taäp trung caáp quoác gia, caáp tænh coøn giaûn traûi chöa coù söï löïa choïn thích hôïp cho thaønh coâng. Ñoái vôùi coâng taùc quy hoaïch, baát caäp hieän nay laø chöa xaùc ñònh roõ moái quan heä giöõa quy hoaïch söû duïng ñaát vôùi quy hoaïch xaây döïng,
n i ÷ m
quy hoaïch ñoâ thò, quy hoaïch caùc ngaønh. Chöa coù nhieàu ñoà aùn, döï aùn caûi taïo, chænh trang ñoâ thò ñöôïc thöïc hieän do loaïi hình döï aùn naøy khaù phöùc taïp thieáu quy ñònh luaät phaùp, caùc nhaø ñaàu tö chöa thöïc söï quan taâm. Veà quaûn lyù ñoâ thò coøn chöa theo kòp thöïc tieãn, chöa ñaùp öùng xu theá phaùt trieån ñoâ thò. Ñaàu tö phaùt trieån ñoâ thò, khu ñoâ thò môùi chöa coù keá hoaïch, nhieàu nôi laøm sai, chaäm muoän so vôùi quy hoaïch. Chính quyeàn chöa coù giaûi phaùp ñieàu hoøa caùc lôïi ích nhaø nöôùc - chuû ñaàu tö vaø ngöôøi daân, coâng taùc khôùp noái haï taàng kyõ thuaät, khoâng gian, kieán truùc ñoâ thò chöa ñöôïc thöïc hieän do thieáu quy cheá quaûn lyù kieán truùc caûnh quan hoaëc coù quy cheá nhöng trieån khai aùp duïng coøn haïn cheá. Keát noái haï taàng kyõ thuaät vaø haï taàng xaõ hoäi trieån khai chaäm, thieáu ñoàng boä, coâng taùc quaûn lyù moâi tröôøng ñoâ thò chöa chaët cheõ. Tình traïng laõng phí ñaát ñai trong caùc ñoâ thò chöa ñöôïc khaéc phuïc, hieäu quaû ñaàu tö xaây döïng coøn thaáp aûnh höôûng ñeán phaùt trieån beàn vöõng vaø dieän maïo ñoâ thò. Nguoàn löïc cho phaùt trieån ñoâ thò coøn daøn traûi. Nhu caàu voán ñaàu tö cho haï taàng kyõ thuaät ñoâ thò lôùn, vieäc xaõ hoäi hoùa, huy ñoäng caùc nguoàn löïc trong xaõ hoäi coøn haïn cheá. Tyû leä daân ñoâ thò ñöôïc caáp nöôùc saïch coøn thaáp. Tình traïng uùng ngaäp cuïc boä trong muøa möa, oâ nhieãm moâi tröôøng, aùch taéc giao thoâng, laán chieám ñaát coâng, xaây döïng khoâng pheùp, sai pheùp coøn dieãn ra ôû nhieàu ñoâ thò. Xöû lyù nöôùc thaûi chöa ñöôïc chuù troïng taïi haàu heát caùc ñoâ thò, thieáu söï ñoàng boä trong xaây döïng vaø khai thaùc heä thoáng haï taàng kyõ thuaät doïc caùc tuyeán ñöôøng taïi caùc ñoâ thò. Heä thoáng caây xanh coâng vieân ôû nhieàu ñoâ thò chöa ñöôïc quan taâm, thieáu quy hoaïch vaø keá hoaïch trieån khai ñaàu tö. Heä thoáng caây xanh, maët nöôùc (soâng, hoà) trong nhieàu ñoâ thò bò suy giaûm. Ñi ñoâi vôùi taêng tröôûng vaø phaùt trieån laø nhöõng thaùch thöùc cuûa söï phaùt trieån noùng, thieáu oån ñònh, beàn vöõng cuûa caùc ñoâ thò vaø noâng thoân. Chuùng ta ñang eùp daân soá ôû khu vöïc noâng thoân töø 70% xuoáng coøn 50% trong nhöõng naêm 2020-2030 theo loä trình ñoâ thò hoùa. Ñeå thöïc thi toát loä trình chuyeån ñoåi naøy ngöôøi noâng daân caàn ñöôïc ñaøo taïo ñeå chuyeån ñoåi ngheà. Ñoâ thò hoùa ôû Vieät Nam hoâm nay chöa taïo ñöôïc nhieàu ngaønh ngheà môùi cho lao ñoäng noâng nghieäp. Nhöõng ngheà ngöôøi noâng daân ñang laøm taïi ñoâ thò nhö: “xe oâm, cöûu vaïn, phuï hoà, giuùp vieäc… khoâng coù taùc duïng ñeán naâng SË 70 . 2014
15
K h ∏ i
cao tay ngheà cho löïc löôïng saûn xuaát hay ñaåy maïnh tieán trình taêng naêng suaát, chaát löôïng lao ñoäng xaõ hoäi. Moät soá “ngheà” coøn cho thaáy maët traùi, maàm moáng xuaát hieän cuûa “hình söï hoùa” coäng ñoàng. Di daân gaây aùp löïc veà haï taàng cho nhieàu ñoâ thò, trong khi noâng thoân khoâng coù ngöôøi laøm ruoäng, xuaát hieän tình traïng nhaø khoâng coù ngöôøi ôû, ruoäng vöôøn boû khoâng, noâng thoân chæ coù ngöôøi giaø vaø treû nhoû. Neáu ñònh höôùng phaùt trieån coâng nghieäp, quy trình daäy ngheà coøn chöa roõ raèng, thì öôùc mô thoaùt laøm noâng daân seõ khoù ñöôïc thöïc hieän. Tuy ñaõ coù moät heä thoáng caùc vaên baûn quy phaïm phaùp luaät ñaõ vaø ñang ñöôïc nghieân cöùu hoaøn thieän vaø ñöa vaøo aùp duïng thöïc teá tuy nhieân taïi hieän tröôøng nhieàu quy ñònh coøn xa rôøi thöïc teá, khoù bao quaùt, thaùo gôõ ñoàng thôøi caùc vaán ñeà böùc xuùc; Caùc chieán löôïc, quy hoaïch chaát löôïng quy hoaïch chöa cao, döï baùo chöa saùt thöïc teá, nhieàu chæ tieâu söû duïng loãi thôøi. Hieän nay ñoâ thò Vieät Nam coøn ñang phaûi ñoái maët vôùi caùc vaán ñeà bieán ñoåi khí haäu. BÑKH gaây baõo, luõ luït vaø nöôùc bieån daâng taùc ñoäng ñeán phaùt trieån heä thoáng ñoâ thò ven bieån vaø caùc vuøng ñoàng baèng lôùn, treân 40 tænh coù nguy cô ngaäp cao (thuoäc caùc vuøng: ÑBSCL, ÑBSH, duyeân haûi ven bieån mieàn Trung, Ñoâng Nam boä) vôùi khoaûng 128 ñoâ thò coù nguy cô ngaäp cao, 20 ñoâ thò coù nguy cô ngaäp naëng; BÑKH gaây möa lôùn, luõ queùt, saït lôû ñaát taùc ñoäng ñeán phaùt trieån heä thoáng ñoâ thò vuøng nuùi phía Baéc, Taây Nguyeân vaø mieàn Trung, 31 tænh (thuoäc caùc vuøng: Trung du vaø mieàn nuùi phía Baéc, Baéc Trung Boä vaø duyeân haûi mieàn Trung, Taây nguyeân, Ñoâng Nam Boä) vôùi khoaûng 139 ñoâ thò chòu aûnh höôûng 15 ñoâ thò coù khaû naêng chòu taùc ñoäng maïnh.
Giaûi phaùp ñoåi môùi trong phaùt trieån ñoâ thò taïi Vieät Nam
Trong thôøi gian qua Thuû töôùng Chính phuû ñaõ pheâ duyeät nhieàu ñònh höôùng quan troïng nhaèm thöùc ñaåy phaùt trieån ñoâ thò theo quy hoaïch vaø keá hoaïch: Ñònh höôùng quy hoaïch toång theå phaùt trieån ñoâ thò Vieät Nam (Quyeát ñònh 445/ QÑ-TTg ngaøy 07/04/2009), Chöông trình naâng caáp ñoâ thò quoác gia giai ñoaïn töø naêm 2009 ñeán naêm 2020 (Quyeát ñònh soá 758/ QÑ-TTg ngaøy 08/06/2009), Chöông trình phaùt trieån ñoâ thò quoác gia giai ñoaïn 2012 – 2020 (Quyeát ñònh soá 1659/QÑ-TTg ngaøy 07/11/2012). Caùc ñònh höôùng chöông trình ñaõ caân nhaéc kyõ caùc chieán löôïc phaùt trieån lieân quoác gia nhö vuøng aûnh höôûng cuûa löu
16
SË 70 . 2014
vöïc soâng Meâ Koâng, caùc truïc haønh lang giao thoâng xuyeân AÙ, khai thaùc vuøng theàm luïc ñòa vaø ñaïi döông, caùc vuøng bieân giôùi vôùi caùc nöôùc laùng gieàng… vaø caùc caùc vuøng laõnh thoå veà phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi vaø ñoâ thò hoùa. Ñaây laø cô sôû ñeå hình thaønh caùc vuøng ñoâ thò hoùa gaén vôùi caùc vuøng phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi lôùn cuûa ñaát nöôùc. Tuy nhieân, ñeå thuùc ñaåy thöïc hieän caùc ñònh höôùng, chöông trình, ñeà aùn treân caùc caáp caùc ngaønh vaø ñòa phöông tröôùc heát caàn Ñoåi môùi maïnh meõ veà tö duy, taêng cöôøng naêng löïc laõnh ñaïo cuûa chính quyeàn, chính saùch quoác gia veà phaùt trieån ñoâ thò. Ñöa ra caùc chính saùch vaø giaûi phaùp phaân boå vaø quaûn lyù ñaát ñai, ñònh giaù trò baát ñoäng saûn, tính toaùn nguoàn ñaát ñai döõ tröõ phaùt trieån, hoaïch ñònh caùc chöông trình ñaàu tö phaùt trieån caùc cô sôû saûn xuaát caùc KCN vaø thu huùt lao ñoäng. Xaây döïng chöông trình keá hoaïch ñaàu tö phaùt trieån, hieän ñaïi hoaù heä thoáng ñoâ thò, haï taàng kyõ thuaät, caûi thieän ñieàu kieän soáng, sinh hoaït cuûa nhaân daân vaø thuùc ñaåy quaù trình ñoâ thò hoùa ñoäng boä taïi ñoâ thò vaø noâng thoân. Ñeå phaùt trieån ñoâ thò beàn vöõng öùng phoù ñöôïc vôùi caùc thaùch thöùc ruûi ro töø bieán ñoåi khí haäu Thuû töôùng Chính phuû ñaõ Pheâ duyeät Ñeà aùn phaùt trieån ñoâ thò Vieät Nam öùng phoù vôùi bieán ñoåi khí haâu giai ñoaïn 2013-2020 (Quyeát ñònh soá 2623/QÑ-TTg ngaøy 31/12/2013), caùc Boä ngaønh, ñòa phöông caàn taêng phoái hôïp Boä Xaây döïng töøng böôùc trieån khai thöïc hieän. Ñeå taïo söùc maïnh, toác ñoä phaùt trieån cho ñoâ thò caàn quan taàm Ñoåi môùi quy trình, coâng ngheä kyõ thuaät, tieáp caän daàn töøng böôùc caân nhaéc trình ñoä phaùt trieån haï taàng coâng ngheä thoâng tin nhanh, nghieân cöùu trieån khai (R&D) vaø möùc ñoä hôïp taùc giöõa theo ngaønh vaø thieát ñònh maïng löôùi. Veà phaùp luaät, phaûi tieáp tuïc raø soaùt, söûa ñoåi boå sung hoaëc ñeà xuaát caùc caáp coù thaåm quyeàn söûa ñoåi boå sung ñeå hoaøn thieän caùc cô cheá chính saùch nhaèm thu huùt ñaàu tö vaøo ñoâ thò. Ñaåy maïnh caûi caùch thuû tuïc haønh chính, giaûm toái ña chi phí veà thuû tuïc haønh chính cho nhaø ñaàu tö. Ñoåi môùi chöông trình xuùc tieán ñaàu tö, thöông maïi vaø du lòch theo chieàu saâu. Ñoàng thôøi, tieáp tuïc tranh thuû caùc nguoàn voán töø Trung öông. Tuy nhieân neáu chæ ñôn thuaàn söû duïng nguoàn voán ngaân saùch thì thaønh phoá seõ khoù ñaït ñöôïc muïc tieâu, do ñoù, ñoâ thò seõ taêng cöôøng môøi goïi ñaàu tö, taêng hôïp taùc phaùt trieån trong ngoaøi nöôùc theo moâ hình PPP, BTO…
n i ÷ m
nhaèm ñaûm baûo muïc tieâu phaùt trieån keát caáu haï taàng vaø muïc tieâu phaùt trieån cuûa caùc nhaø ñaàu tö. Trong quaù trình phaùt trieån, vieäc xaây döïng chính quyeàn ñoâ thò laø ñieàu caàn thieát ñeå ñaûm baûo coâng taùc quaûn lyù ñoâ thò hieäu quaû. Ñoâ thò caàn coù söï chuaån bò chu ñaùo, ñoàng boä veà phaùp lyù vaø nguoàn nhaân löïc, boä maùy ñuû söùc ñaûm ñöông nhieäm vuï, taän duïng caùc nguoàn löïc ñeå phaùt trieån ñoâ thò coù troïng taâm troïng ñieåm, haøi hoøa veà lôïi ích. Ñeå kieåm soaùt quaù trình ñoâ thò hoùa coâng taùc quy hoaïch xaây döïng ñoâ thò phaûi coù giaù trò thöïc tieãn cao, quy cheá vaø theå cheá luaät leä phaûi thích hôïp vôùi tình hình phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi öùng vôùi töøng ñòa phöông. Quy hoaïch xaây döïng, quy hoaïch ñoâ thò vaø quaûn lyù ñoâ thò phaùt trieån laø noäi dung caàn ñöôïc öu tieân vaø naâng taàm nhìn daøi haïn. Caùc ñònh höôùng phaùt trieån khoâng gian laõnh thoå môùi phaûi taïo tieäm caän gaàn nhaát vôùi chieán löôïc CNH, HÑH quoác gia. Quy hoaïch khoâng chæ laø coâng cuï höôùng daãn nhaän thöùc, kieåm soaùt phaùt trieån khoâng gian laõnh thoå, maø coøn laø dieãn ñaøn ñeå caùc thaønh phaàn trong toaøn xaõ hoäi tham gia ñoùng goùp trí tueä, vaät chaát, vaø töï giaùc thöïc hieän caùc noäi dung phaùt trieån ôû phaïm vi, ñòa baøn cuûa töøng ñoâ thò. Quy hoaïch caàn ñöôïc ñaët trong heä thoáng phoái hôïp toaøn dieän vôùi nhieàu ngaønh lieân quan vaø ñòa phöông chuû quaûn, ñeå ñaûm baûo tính khaû thi cuûa quy hoaïch. Taêng cöôøng coâng taùc thanh tra, kieåm tra xöû lyù nghieâm caùc haønh vi vi phaïm phaùp luaät trong quaûn lyù ñoâ thò, baûo veä phoøng choáng suy thoaùi, oâ nhieãm moâi tröôøng. Ñaåy maïnh coâng taùc thoâng tin tuyeân truyeàn phoå bieán giaùo duïc phaùp luaät naâng cao nhaän thöùc cuûa coäng ñoàng veà phaùt trieån ñoâ thò beàn vöõng. Ñeå baùm saùt thöïc tieãn, quy hoaïch caàn ñöôïc xem xeùt ñieàu chænh keá thöøa caùc nhaân toá tích cöïc vaø khaéc phuïc caùc yeáu toá tieâu cöïc. Vaán ñeà naøy caàn loàng gheùp taêng cöôøng trong giai ñoaïn haøng naêm vaø 5 naêm. Daøi haïn quy ñònh caùc noäi dung haïn cheá. Ñeå taêng cöôøng chaát löôïng ñoâ thò vieäc thieát laäp laïi traät töï trong quaûn lyù ñaát ñai, quaûn lyù ñoâ thò. Thöïc traïng nhieàu döï aùn trong quaù trình thöïc thi ñang bò ñieàu chænh, chia nhoû laøm vuïn vôõ quy hoaïch. Vì vaäy, ñoøi hoûi caùc ñòa phöông phaûi coù caùc bieän phaùp maïnh ñeå taïo chuyeån bieán trong vaán ñeà quaûn lyù ñaát ñai, xoùa daàn hình aûnh quy hoaïch “treo”, döï aùn boû hoang... ñöa ñaát vaøo söû duïng ñuùng muïc ñích, nhaèm
Thuùc ñaåy vieäc laäp vaø thöïc hieän quy hoaïch baûo veä moâi tröôøng, ñeà xuaát caùc giaûi phaùp, keá hoaïch, loä trình thöïc hieän quy hoaïch xaây döïng keát hôïp baûo veä moâi tröôøng, baûo veä nguoàn nöôùc. Phaùp luaät veà moâi tröôøng ôû Vieät Nam ñang ñöôïc xaây döïng hoaøn thieän, tuy nhieân vaãn caàn boå sung caùc vaên baûn phaùp luaät veà caùc lónh vöïc: Taêng tröôûng xanh; Chaát löôïng nöôùc vaø heä sinh thaùi döôùi nöôùc; caáp thoaùt nöôùc - ñaát - nöôùc ngaàm, Khoâng khí vaø bieán ñoåi khí haäu; Chaát thaûi vaø taùi cheá; Y teá/ hoùa chaát; Thieân nhieân vaø vöôøn quoác gia; Hôïp taùc quoác teá...
thieát laäp traät töï trong quaûn lyù ñaát ñai. Chính phuû ñaõ ban haønh Nghò ñònh 11/2013/ NÑ-CP ngaøy 14/01/2013 veà quaûn lyù ñaàu tö phaùt trieån ñoâ thò vaø Thoâng tö höôùng daãn thöïc hieän Nghò ñònh, caùc ñòa phöông caàn sôùm trieån laäp vaø pheâ duyeät khu vöïc phaùt trieån ñoâ thò ñeå laøm cô sôû trieån khai caùc böôùc ñaàu tö tieáp theo; tieán haønh raø soaùt caùc döï aùn, phaân loaïi, ñieàu chænh vieäc thöïc hieän caùc döï aùn theo keá hoaïch trieån khai khu vöïc phaùt trieån ñoâ thò; nghieân cöùu thaønh laäp caùc Ban quaûn lyù khu vöïc phaùt trieån ñoâ thò; taêng cöôøng kieåm soaùt caùc döï aùn ñaàu tö phaùt trieån ñoâ thò, töø khaâu quy hoaïch, chaáp thuaän ñaàu tö cho ñeán kieåm tra, giaùm saùt quaù trình thöïc hieän ñaàu tö vaø quaûn lyù ñaàu tö phaùt trieån ñoâ thò. Ñoái vôùi caùc vuøng ñoâ thò lôùn, phaûi thuùc ñaåy hôn nöõa muïc tieâu taäp trung phaùt trieån caùc ñoâ thò haït nhaân coát loõi caáp vuøng; Phaùt trieån ñoâ thò gaén vôùi caùc trung taâm coâng nghieäp caáp quoác gia nôi coù theå huy ñoäng moät soá löôïng lôùn coâng nhaân ngöôøi lao ñoäng. Caùc thaønh phoá veä tinh naèm caùch trung taâm 40km caàn ñöôïc quan taâm keát noái baèng heä thoáng taøu ñieän ngaàm, ñöôøng saét nhanh vaø ñöôøng cao toác ñeå cuøng phaùt trieån, traùnh hieän töôïng quaù taäp trung vaøo ñoâ thò lôùn. Ñoâ thò ñöôïc xaây döïng döïa treân heä thoáng phaùp luaät chaët cheõ vaø naêng ñoäng, quy hoaïch, chöông trình vaø keá hoaïch trieån khai ñöôïc thöïc hieän baøi baûn. Ñaàu tö caûi taïo ñoâ thò vaø xaây döïng môùi song haønh. Ñoái vôùi töøng ñoâ thò, ñeå traùnh ñöôïc nhöõng “khieám khuyeát trong phaùt trieån ñoâ thò” chính
quyeàn ñoâ thò caàn quan taâm nhieàu hôn ñeán cô caáu, hieäu quaû, naêng löïc caïnh tranh, vò theá ñoâ thò trong heä thoáng ñoâ thò quoác gia vaø khu vöïc... Phaùt trieån ñoâ thò beàn vöõng, coù troïng taâm, trong ñieåm taïo ñoät phaù thaønh coâng. Môû roäng ñoâ thò vaø taêng tyû leä ñoâ thò hoaù treân cô sôû phaùt trieån daân soá laønh maïnh, naâng cao söùc khoûe coäng ñoàng, oån ñònh ñònh cö ñoâ thò - noâng thoân, ñaåy maïnh caùc chöông trình nhaø ôû, ñaëc bieät nhaø ôû cho ngöôøi thu nhaäp thaáp; thöïc hieän caùc döï aùn naâng caáp ñoâ thò, caûi taïo vaø laøm môùi ñoàng boä caùc khu ôû hieän coù taïi caùc khu vöïc noäi vaø ngoaïi thaønh. Phaân boå, keát noái vaø hoaøn thieän caùc trung taâm coâng coäng, caùc khu nghæ ngôi vui chôi giaûi trí vaø heä thoáng caây xanh, maët nöôùc trong ñoâ thò ñeå taïo caùc khoâng gian môû, taïo caûnh quan chung vaø ñieàu hoøa moâi tröôøng khoâng khí ñaùo öùng nhu caàu veà moâi tröôøng ôû, laøm vieäc, ñi laïi, nghæ ngôi giaûi trí cho caùc caù nhaân vaø toaøn xaõ hoäi. Veà Phaùt trieån nhaø ôû, moâ hình xaây döïng, ñaàu tö vaø quaûn lyù nhaø ôû xaõ hoäi ñaõ vaø ñang ñöôïc Chính phuû thöïc hieän. Tuy nhieân, caàn coù bieän phaùp taêng cöôøng ñaàu tö voán vaøo caùc toå chöùc phaùt trieån nhaø ñeå bieán caùc cô quan naøy thaønh moät toå chöùc cung caáp nhaø ôû xaõ hoäi chính cho Vieät Nam. Taêng cöôøng huy ñoäng caùc nguoàn quyõ tö nhaân ñeå phaùt trieån theâm chöông trình nhaø ôû. Chính phuû caàn coù theâm nhöõng cam keát veà bình oån thò tröôøng nhaø ôû cho ngöôøi thu nhaäp thaáp baèng caùch taêng cöôøng nguoàn cung nhaø, sieát chaët hoaït ñoäng ñaàu cô BÑS...
Thöïc hieân caùc chính saùch nhö: Phaân loaïi raùc thaûi taïi nguoàn, giuùp taùi cheá raùc thaûi, tieát kieäm taøi nguyeân, taïo naêng löôïng môùi, saûn phaåm coù ích nhö phaân boùn, khí metal phuïc vuï saûn xuaát ñieän. Khuyeán khích aùp duïng caùc bieän phaùp giaûm thieåu khí CO2: nhö tieát kieäm naêng löôïng ñieän, than ñaù, daàu moû hay duøng caùc coâng ngheä ít taïo ra khí thaûi. Hoã trôï vaø khuyeán khích doanh nghieäp, coäng ñoàng tham gia thöïc hieän caùc chính saùch, coâng cuï kinh teá trong quaûn lyù vaø baûo veà moâi tröôøng. Ñoái vôùi phaùt trieån giao thoâng ñoâ thò, taêng cöôøng ñaàu tö phaùt trieån giao thoâng coâng coäng, aùp duïng kyõ thuaät quaûn lyù giao thoâng thoâng minh coù chöùc naêng ñieän töû, vieãn thoâng, truyeàn phaùt, ñieàu khieån ñöôøng boä vaø phöông tieän giao thoâng; ñaây laø cô sôû haï taàng giao thoâng thoâng minh, xöû lyù caùc thoâng tin veà giao thoâng ñöôïc caäp nhaät tröïc tieáp ñeå toái öu hoùa trang thieát bò phuïc vuï cho giao thoâng vaø giaûi toûa taéc ngheõn giao thoâng. Ñoâ thò ñöôïc xaùc ñònh ñoäng löïc phaùt trieån kinh teá cuûa tænh, vuøng quoác gia, caùc ñoâ thò caàn noã löïc ñeå khaúng ñònh vai troø chöùc naêng ñöôïc giao. Ñeå laøm ñöôïc ñieàu naøy, caùc caáp chính quyeàn ñòa phöông vaø trung öông phaûi thay ñoåi töø nhaän thöùc, traùnh truøng laëp, daøn traûi, khoâng aùp ñaët ñoäc ñoaùn nhöng nghieâm tuùc tuaân thuû theo quy hoaïch xaây döïng ñoâ thò vaø coù keá hoaïch cuï theå. Hôn bao giôø heát phaùt trieån ñoâ thò Vieät Nam phaûi phuïc vuï coâng cuoäc coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù cuûa ñaát nöôùc. Khi Vieät Nam ñaõ coù tyû leä ñoâ thò hoùa ñaït töø 50% trôû leân ñoàng nghóa vôùi Vieät Nam ñaõ vöôït ngöôõng thu nhaäp trung bình vaø coù ñieàu kieän böùt phaù trong phaùt trieån neàn kinh teá vaø chuyeån sang giai ñoaïn môùi, coù thu nhaäp cao töông ñoàng vôùi quoác teá vaø khu vöïc. SË 70 . 2014
17
DIEÃN ÑAØN
Thanh Hoaù - Ñoâ thò trung taâm Cöûa ngoõ Baéc Trung boä toûa saùng vaø phaùt trieån beàn vöõng Leâ Ngoïc Thanh
Phoù Giaùm ñoác Sôû Xaây döïng
Quy hoaïch vaø phaùt trieån heä thoáng ñoâ thò tænh Thanh Hoùa
Trong nhöõng naêm qua, tænh Thanh Hoùa ñaõ coù böôùc tieán ñaùng keå veà phaùt trieån kinh teá, ñôøi soáng xaõ hoäi vaø moâi tröôøng ñöôïc caûi thieän. Moät trong nhöõng ñieåm saùng cuûa caùc moác phaùt trieån ñöôïc ñaùnh daáu baèng vieäc Thuû töôùng Chính phuû coâng nhaän thaønh phoá Thanh Hoùa laø ñoâ thò loaïi I tröïc thuoäc tænh Thanh Hoùa (Quyeát ñònh soá 636/QÑ-TTg ngaøy 29/4/2014 cuûa Thuû töôùng Chính phuû). Keát quaû naøy khoâng nhöõng theå hieän quyeát taâm vaø noã löïc cho muïc tieâu phaùt trieån ñoâ thò cuûa laõnh ñaïo tænh Thanh Hoùa maø coøn theå hieän söï chuyeån bieán khaùc bieät cuûa caùc ñoâ thò trong tænh nhöõng naêm gaàn ñaây, trong ñoù thaønh phoá Thanh Hoùa - ñoâ thò trung taâm tænh lî - laø moät ñieån hình. Nhieàu nghieân cöùu ñaõ chæ ra raèng vôùi moät vò trí chieán löôïc laø cöûa ngoõ Baéc Trung boä, tænh Thanh Hoaù coù nhieàu cô hoäi veà giao löu thöông maïi, thuaän lôïi cho phaùt trieån kinh teá. Cuõng coù yù kieán cho raèng tænh Thanh Hoùa ñaát roäng, ngöôøi ñoâng, taøi nguyeân thieân nhieân phong phuù chính laø cô hoäi thuùc ñaåy saûn xuaát vaø phaùt trieån ñoâ thò. Ñeå laøm roõ böùc tranh toaøn caûnh veà ñoâ thò tænh Thanh Hoùa, baøi vieát naøy seõ ñöa ra moät caùi nhìn toång theå veà heä thoáng ñoâ thò tænh Thanh Hoùa trong giai ñoaïn vöøa qua ñoàng thôøi taäp trung vaøo nhöõng tieàm naêng lôïi theá cuûa tænh thoâng qua goùc nhìn quy hoaïch vaø phaùt trieån ñoâ thò.
Töôïng ñaøi Leâ Lôïi - Thanh Hoùa
18
SË 70 . 2014
≥ ki’n Chuy™n gia & Nhµ qu∂n l˝ Ñoâ thò cöûa ngoõ Baéc Trung boä
Thanh Hoùa laø tænh naèm ôû cöïc Baéc Mieàn Trung, caùch Thuû ñoâ Haø Noäi 150km veà phía Nam; phía Baéc giaùp vôùi ba tænh Sôn La, Hoøa Bình vaø Ninh Bình; phía Nam giaùp tænh Ngheä An; phía Taây giaùp tænh Huûa Phaên (nöôùc Coäng hoaø daân chuû nhaân daân Laøo); phía Ñoâng giaùp Vònh Baéc Boä. Laø khu vöïc naèm trong vuøng aûnh höôûng cuûa nhöõng taùc ñoäng töø vuøng kinh teá troïng ñieåm Baéc boä, caùc tænh Baéc Laøo vaø vuøng troïng ñieåm kinh teá Trung boä, ôû vò trí cöûa ngoõ noái lieàn Baéc boä vôùi Trung boä, Thanh Hoùa ñaõ vaø ñang phaùt huy ñöôïc vò theá chieán löôïc cuûa tænh thoâng qua lôïi theá veà ñaàu moái giao thoâng ñoái ngoaïi nhö: ñöôøng saét xuyeân Vieät, ñöôøng Hoà Chí Minh, caùc quoác loä 1A, 10, 45, 47, 217, caûng bieån nöôùc saâu Nghi Sôn, caûng haøng khoâng Thoï Xuaân. Ñeå keát noái caùc khu vöïc kinh teá ñoäng löïc, caùc döï aùn giao thoâng chieán löôïc cuûa tænh ñaõ ñöôïc hình thaønh keát noái ñöôøng Hoà Chí Minh tôùi Khu kinh teá Nghi Sôn, trong ñoù phaûi keå ñeán tuyeán ñöôøng Nghi Sôn - Baõi Traønh vaø ñang trieån khai thöïc hieän tuyeán ñöôøng töø Caûng haøng khoâng Thoï Xuaân ñi Khu kinh teá Nghi Sôn. Nhöõng lôïi theá naøy ñaõ hình thaønh caùc haønh lang kinh teá Ñoâng Taây, Baéc Nam giöõa caùc vuøng trong tænh, keát noái khu vöïc Baéc Trung boä vôùi thuû ñoâ Haø Noäi - trung taâm kinh teá phía Baéc cuûa caû nöôùc - vaø quoác teá. Vôùi vò trí laø cöûa ngoõ Baéc Trung boä vôùi nhieàu tieåm naêng lôïi theá, Thanh Hoùa ñaõ ñöôïc Thuû töôùng Chính phuû ñöa vaøo ñòa ñieåm chieán löôïc phaùt trieån kinh teá trong quy hoaïch vuøng Nam Thanh - Baéc Ngheä (Quyeát ñònh soá 1447/QÑ-TTg ngaøy 16/09/2009 cuûa Thuû töôùng Chính phuû). Theo ñoù, xaùc ñònh vuøng kinh teá ñoàng baèng ven bieån bao goàm caùc huyeän Tónh Gia, Noâng Coáng (tænh Thanh Hoùa) vaø Quyønh Löu (tænh Ngheä An), laáy Khu kinh teá Nghi Sôn (tænh Thanh Hoùa) vaø ñoâ thò coâng nghieäp Hoaøng Mai (tænh Ngheä An) laøm trung taâm vaø ñoäng löïc phaùt trieån vôùi caùc ngaønh kinh teá chính laø caûng nöôùc saâu, coâng nghieäp loïc hoùa daàu, cô khí cheá taïo, vaät lieäu xaây döïng, gang theùp, nhieät ñieän, cheá bieán thuûy haûi saûn, ngö nghieäp, noâng nghieäp aùp duïng coâng ngheä sinh hoïc... Cuïm ñoâ thò naøy seõ trôû thaønh moät cöïc taêng tröôûng cuûa vuøng Nam Baéc boä vaø Baéc Trung boä. Laø tænh coù 192km ñöôøng bieân giôùi quoác gia giaùp tænh Huûa Phaên cuûa nöôùc Coäng hoøa daân chuû nhaân daân Laøo, söï phaùt trieån cuûa Thanh Hoùa naèm trong vuøng aûnh höôûng cuûa haønh lang kinh teá Ñoâng Taây hình thaønh bôûi caùc truïc loä xuyeân quoác gia keát noái Thanh Hoaù vôùi Taây Baéc Ngheä An, Hoøa Bình, Sôn La, trong ñoù caùc cöûa khaåu Na Meøo, Caàu Treo ñoùng vai troø laø ñaàu caàu kinh teá, taïo ra nhöõng cô hoäi giao thöông hôïp taùc phaùt trieån kinh teá vuøng thöôïng Laøo, Huûa Phaên vôùi Thanh Hoùa. Chính vì vaäy, caùc ñoâ thò tænh Thanh Hoùa khoâng nhöõng ñöôïc taäp trung phaùt trieån ôû caùc khu vöïc ñoäng löïc (thaønh phoá Thanh Hoùa, thò xaõ Saàm Sôn, Khu kinh teá Nghi Sôn…) maø coøn ñöôïc quan taâm nhaän daïng vaø hình thaønh taïi caùc khu vöïc khaùc (caùc trung taâm huyeän lî, caùc khu chöùc naêng khaùc taïi khu vöïc trung du, duyeân haûi vaø mieàn nuùi), taïo thaønh maïng löôùi hoaøn chænh trong heä thoáng ñoâ thò cuûa tænh ñeå chuû ñoäng ñoùn nhaän caùc cô hoäi phaùt trieån. Trong töông lai Thanh Hoùa seõ trôû thaønh moät ñieåm maét xích quan troïng cuûa haønh lang kinh teá Ñoâng Taây keát noái vôùi Ñoâng Nam AÙ. SË 70 . 2014
19
≥ ki’n Chuy™n gia & Nhµ qu∂n l˝ Töông töï caùc tænh khu vöïc Trung boä nôi coù ñöôøng giao thoâng huyeát maïch laø quoác loä 1A ñi qua, Thanh Hoùa ñaõ sôùm hình thaønh vaø phaùt trieån caùc ñoâ thò doïc quoác loä theo höôùng Baéc Nam. Söï chuyeån ñoåi cô caáu kinh teá vaø nhöõng chuyeån bieán maïnh meõ cuûa caùc ñoâ thò theo haønh lang kinh teá Baéc Nam ñöôïc bieåu hieän roõ raøng hôn khi xuaát hieän ñöôøng Hoà Chí Minh môû ra cô hoäi phaùt trieån cho caùc huyeän phía Taây vaø vai troø cuûa truïc quoác loä 10 ñöôïc phaùt huy noái caùc mieàn duyeân haûi töø caùc tænh Quaûng Ninh, Haûi Phoøng, Thaùi Bình, Nam Ñònh qua Phaùt Dieäm ñeán ñòa baøn tænh Thanh Hoùa ñi qua caùc khu vöïc Nga Sôn, Haäu Loäc, Hoaèng Hoùa; döï tính seõ ñöôïc noái tieáp qua Moâi, Saàm Sôn, Gheùp, Haûi Thanh, Haûi Bình ñeán Nghi Sôn qua Haûi Haø vaøo Ngheä An. Thöïc tieãn cho thaáy söï thuaän lôïi veà tieàm naêng du lòch bieån, giao thoâng thuûy vaø nguoàn lôïi thuûy saûn, haønh lang duyeân haûi ñaõ phaùt trieån raát maïnh meõ ôû khu vöïc ven bieån Baéc Boä, thuùc ñaåy phaùt trieån kinh teá, caûi thieän ñaùng keå vieäc naâng caáp caùc ñoâ thò hieän coù vaø loâi cuoán vieäc hình thaønh caùc khu chöùc naêng ven bieån Thanh Hoaù. Vôùi chieàu daøi 102km ñöôøng bôø bieån, Thanh Hoùa ñaõ vaø ñang hình thaønh caùc khu du lòch, khu kinh teá ven bieån - laø nhöõng khu chöùc naêng ñaëc thuø coù nhieàu trieån voïng, laø haäu phöông roäng lôùn cung caáp caùc dòch vuï töông hoã cho caùc ñoâ thò cuûa tænh trong boái caûnh phaùt trieån hieän nay.
Toûa saùng
Tænh Thanh Hoùa ñang trong thôøi kyø quan troïng cuûa quaù trình ñoâ thò hoùa töông öùng vôùi quaù trình phaùt trieån kinh teá hieän taïi, ñöôïc theå hieän roõ ôû caùc khu vöïc ñoäng löïc taïi thaønh phoá Thanh Hoùa, thò xaõ Saàm Sôn, Khu kinh teá Nghi Sôn, thò xaõ Bæm Sôn vaø ñoâ thò Lam Sôn – Sao Vaøng vôùi söï töông hoã bôûi heä thoáng ñoâ thò huyeän lî vaø caùc vuøng chöùc naêng khaùc trong toaøn tænh. Song song
20
SË 70 . 2014
vôùi phaùt trieån kinh teá, tænh Thanh Hoaù ñaõ ñaëc bieät chuù troïng vaøo vieäc phaùt trieån heä thoáng ñoâ thò. Chuû tröông naøy ñaõ ñöôïc neâu roõ trong Nghò quyeát Ñaïi hoäi Ñaûng boä tænh Thanh Hoùa laàn thöù XVII vaø Quyeát ñònh soá 108/QÑ-UBND ngaøy 10/01/2012 cuûa Chuû tòch UBND tænh Thanh Hoaù veà vieäc pheâ duyeät Ñeà aùn phaùt trieån heä thoáng ñoâ thò tænh Thanh Hoùa ñeán naêm 2015 ñaït tyû leä ñoâ thò hoùa 25%. Theo ñoù, ñònh höôùng phaùt trieån heä thoáng ñoâ thò tænh Thanh Hoaù ñöôïc taäp trung taïi caùc ñoâ thò ñoäng löïc coù toác ñoä ñoâ thò hoùa cao vaø coù nhieàu tieàm naêng lôïi theá cho phaùt trieån kinh teá, beân caïnh ñoù, chænh trang naâng caáp caùc trung taâm huyeän lî hieän coù, ñoàng thôøi taïo ñieàu kieän thuùc ñaåy caùc khu vöïc tieàm naêng coù chöùc naêng ñaëc thuø khaùc ngoaøi ñoâ thò theo yeâu caàu phaùt trieån. Nhöõng noäi dung naøy ñaõ ñöôïc trieån khai thöïc hieän theo caùc chöông trình vaø giaûi phaùp veà phaùt trieån ñoâ thò keøm theo. Cuïm ñoâ thò ñoäng löïc cuûa tænh Thanh Hoùa hieän nay ñang ñöôïc hình thaønh vaø noåi leân nhö töù giaùc taêng tröôûng cuûa tænh vôùi trung taâm laø thaønh phoá Thanh Hoùa keát noái vôùi ñoâ thò du lòch laø thò xaõ Saàm Sôn vaø lieân heä tröïc tieáp vôùi 3 ñoâ thò coâng nghieäp laø thò xaõ Bæm Sôn, Khu kinh teá Nghi Sôn vaø Ñoâ thò Lam Sôn - Sao Vaøng. Söï phaùt trieån cuûa khu coâng nghieäp Bæm Sôn vôùi haït nhaân laø Nhaø maùy xi maêng Bæm Sôn ñaõ coù nhöõng ñoùng goùp raát lôùn vaø laø moät trong nhöõng nhaân toá taïo tieàn ñeà cho phaùt trieån ñoâ thò vaø hình thaønh thò xaõ Bæm Sôn hieän nay. Tieáp theo laø söï xuaát hieän cuûa Khu kinh teá Nghi Sôn. Trong ñoù, Nhaø maùy loïc hoùa daàu Nghi Sôn laø döï aùn chieán löôïc, laø nhaân toá chính, ñoùng vai troø khôûi söï cho caùc döï aùn phuï trôï khaùc. Caùc khu coâng nghieäp cô baûn ñaõ coù caùc döï aùn ñaàu tö. Cuøng vôùi söï hình thaønh cuûa caùc döï aùn, caùc khu coâng nghieäp
thì nhu caàu phaùt trieån caùc khu ñoâ thò, khu daân cö laø raát caàn thieát vaø seõ trôû neân soâi ñoäng trong thôøi gian tôùi. Thöïc teá phaùt trieån hieän nay taïi Khu kinh teá Nghi Sôn ñaõ vöôït quaù quy moâ tính toaùn ban ñaàu vaø hieän nay Ban Quaûn lyù Khu kinh teá Nghi Sôn ñang nghieân cöùu thöïc hieän ñeà aùn môû roäng Khu kinh teá Nghi Sôn ñeå ñaùp öùng nhu caàu phaùt trieån. Cuøng vôùi tieàm naêng phaùt trieån veà giao thoâng ñöôøng thuûy cuûa caûng bieån nöôùc saâu Nghi Sôn, Khu kinh teá Nghi Sôn seõ laø cöûa môû höôùng bieån cuûa tænh ñoàng thôøi laø ñoâ thò töông hoã phaùt trieån tröïc tuyeán vôùi thaønh phoá Thanh Hoùa trong caùc lónh vöïc veà coâng nghieäp, dòch vuï, haäu caàn, lao ñoäng vaø cung öùng nguoàn nhaân löïc. Beân caïnh ñoù, ñoâ thò Lam Sôn Sao Vaøng cuõng ñaõ ñöôïc nhaän dieän seõ trôû thaønh khu vöïc phaùt trieån naêng ñoäng vôùi caùc chöùc naêng chieán löôïc ñöôïc öu tieân phaùt trieån trong töông lai laø khu coâng nghieäp coâng ngheä cao vaø khu noâng nghieäp öùng duïng coâng ngheä cao. Vôùi vò trí giao thoâng thuaän lôïi, ñòa hình ña daïng, taøi nguyeân phong phuù, coù ñöôøng Hoà Chí Minh ñi qua, Caûng haøng khoâng Thoï Xuaân ñöôïc ñöa vaøo hoaït ñoäng, Ñoâ thò Lam Sôn Sao Vaøng seõ laø ñoäng löïc quan troïng trong vieäc phaùt trieån kinh teá, gaén keát vuøng phía Taây cuûa tænh vôùi thaønh phoá Thanh Hoùa vaø Khu kinh teá Nghi Sôn. Nhieàu nghieân cöùu cho raèng caùc ñoâ thò coâng nghieäp nhö: Khu kinh teá Nghi Sôn, thò xaõ Bæm Sôn vaø ñoâ thò Lam Sôn Sao Vaøng seõ laø ñoäng löïc phaùt trieån thaønh phoá Thanh Hoùa trong caùc lónh vöïc chính laø thöông maïi, dòch vuï, ñaëc bieät laø heä thoáng dòch vuï ngaân haøng, taøi chính vaø thò tröôøng baát ñoäng saûn; thaønh phoá Thanh Hoùa laø trung taâm taøi chính cuûa tænh vaø vai troø naøy seõ ñöôïc boäc loä roõ neùt trong nhöõng naêm tôùi.
Phaùt trieån beàn vöõng
Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, tænh Thanh Hoùa ñaõ ñaït ñöôïc toác ñoä phaùt trieån ñoâ thò khaù cao
vôùi tyû leä ñoâ thò hoaù ñaït 18,6% vaøo naêm 2013 (taêng 8,2% so vôùi naêm 2010), tuy tæ leä coøn thaáp so vôùi caû nöôùc (31,5% trong naêm 2011) song ñaây laø böôùc tieán ñaùng keå töø tröôùc ñeán nay. Quaù trình ñoâ thò hoùa naøy ñoøi hoûi chieán löôïc toaøn dieän trong coâng taùc phaùt trieån ñoâ thò. Moät trong nhöõng lónh vöïc lieân quan tröïc tieáp ñeán phaùt trieån ñoâ thò laø coâng taùc quy hoaïch. Theo ñoù, soá löôïng caùc ñoà aùn quy hoaïch ñoâ thò caàn ñöôïc laäp ñoøi hoûi nhöõng yeâu caàu ngaøy caøng cao keå caû veà soá löôïng laãn chaát löôïng ñeå ñaùp öùng nhu caàu phaùt trieån ñoâ thò vôùi nhöõng tính chaát khaùc nhau, töø töù giaùc taêng tröôûng trung taâm, bao goàm thaønh phoá Thanh Hoùa (ñoâ thò loaïi I) vaø thò xaõ Saàm Sôn (ñoâ thò loaïi III) keát noái tröïc tieáp tôùi caùc ñoâ thò coâng nghieäp laø Khu kinh teá Nghi Sôn, thò xaõ Bæm Sôn (ñoâ thò loaïi IV) vaø ñoâ thò Lam Sôn – Sao Vaøng ñeán caùc ñoâ thò huyeän lî laø caùc thò traán (ñoâ thò loaïi V) vaø khu vöïc döï kieán hình thaønh caùc ñoâ thò trong töông lai, söï khaùc bieät töø mieàn nuùi ñeán ñoàng baèng vaø vuøng ven bieån. Söï ña daïng veà caùc loaïi ñoâ thò theo phaân caáp, chöùc naêng vaø phaân boá ñòa lyù neâu treân ñoøi hoûi tröôùc heát chieán löôïc toång theå, toaøn dieän ñeå caùc ñoâ thò cuøng phaùt trieån oån ñònh, beàn vöõng (giöõa khu vöïc ñoâ thò vaø noâng thoân, mieàn nuùi, ñoàng baèng vaø vuøng ven bieån vôùi nhöõng tieàm naêng, lôïi theá vaø ñaëc thuø khaùc nhau). Quan ñieåm naøy ñaõ ñöôïc neâu leân trong quaù trình trieån khai ñeà aùn Phaùt trieån heä thoáng ñoâ thò tænh Thanh Hoùa nhö ñaõ neâu treân. Beân caïnh ñoù, yù töôûng veà phaùt trieån ñoâ thò xanh hay ñoâ thò phaùt trieån beàn vöõng cuõng ñaõ ñöôïc ñaët ra vaø quan taâm nghieân cöùu thöïc hieän thoâng qua caùc ñoà aùn quy hoaïch xaây döïng. Song song vôùi phaùt trieån kinh teá, coâng taùc quy hoaïch vaø phaùt trieån heä thoáng ñoâ thò tænh Thanh Hoùa cuõng ñaõ ñi tröôùc moät böôùc, chuaån bò ñeå chuû ñoäng ñoùn nhaän nhöõng laøn soùng phaùt trieån kinh teá tieáp theo trong thôøi kyø hoäi nhaäp kinh teá toaøn caàu vôùi nhöõng thaùch thöùc môùi vaø vaän hoäi môùi.
SË 70 . 2014
21
Dieãn ñaøn Xuùc tieán Ñaàu tö
trong Khu Kinh teá Nghi Sôn vaø caùc Khu vöïc Laân caän DIEÃN ÑAØN
Victoria Kwakwa *
V
ieät Nam thöôøng ñöôïc neâu laøm ví duï khi noùi veà thaønh coâng trong taêng tröôûng kinh teá vaø xoùa ñoùi giaûm ngheøo. GDP bình quaân ñaàu ngöôøi hieän nay khoaûng 1700USD, taêng töø möùc döôùi 100USD vaøo naêm 1986. Tyû leä ngheøo veà thu nhaäp giaûm töø 58% naêm 1993 xuoáng coøn khoaûng 10% trong naêm 2012 vôùi hôn 30 trieäu ngöôøi thoaùt khoûi tình traïng ñoùi ngheøo. Vieät Nam baây giôø ñaõ saün saøng ñeå ñaùp öùng 7 trong soá 10 muïc tieâu phaùt trieån Thieân nieân kyû vaøo naêm 2015.
Khi Vieät Nam khaúng ñònh vò theá laø nöôùc coù thu nhaäp trung bình cuûa mình, quoác gia naøy phaûi ñoái maët vôùi moät soá thaùch thöùc: n Taêng tröôûng bò chaäm laïi: toác ñoä taêng tröôûng GDP thöïc teá trong nhöõng naêm gaàn ñaây (2008-2012) chæ laø 5,8%, thaáp hôn so vôùi möùc 7,2% trong giai ñoaïn 2000-2008. n Baát bình ñaúng vaø cheânh leäch giöõa caùc vuøng gia taêng: (i) trong giai ñoaïn 2004-2010, toác ñoä taêng thu nhaäp cuûa caùc hoä gia ñình khaù giaû hôn ñaõ cao hôn, (ii) maëc duø tyû leä ngheøo ñaõ giaûm ñoái vôùi caû nhoùm daân toäc thieåu soá vaø ña soá, öôùc tính cheânh leäch thu nhaäp giöõa hai nhoùm vaãn vaøo khoaûng 50%, (iii) Heä soá Gini cao nhaát ôû vuøng Mieàn nuùi phía Baéc vaø Taây Nguyeân.
30
SË 70 . 2014
≥ ki’n Chuy™n gia & Nhµ qu∂n l˝ Trôû ngaïi ñoái vôùi söï taêng tröôûng ñöôïc daãn daét bôûi khu vöïc tö nhaân caàn bò loaïi boû, ñaëc bieät ñoái vôùi caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû, vaø doanh nghieäp sieâu nhoû, voán chieám hôn 97% caùc doanh nghieäp trong caû nöôùc. Tænh Thanh Hoùa vaø ngöôøi trong tænh ñaõ coù ñoùng goùp heát söùc quan troïng vaøo söï thaønh coâng naøy vaø coù theå tieáp tuïc ñoùng vai troø quan troïng trong quaù trình giaûi quyeát nhöõng thaùch thöùc noùi treân. Toác ñoä taêng tröôûng cuûa tænh cao hôn 1,5 laàn so vôùi möùc trung bình cuûa caû nöôùc trong nhöõng naêm qua. Tuy nhieân, söï taêng tröôûng nhanh choùng naøy chuû yeáu döïa vaøo ngaønh coâng nghieäp ñang hoài sinh vaø ngaønh Xaây döïng ñöôïc Nhaø nöôùc taøi trôï, vaø cuoái cuøng ñaõ ñi lieàn vôùi vôùi söï taêng tröôûng vaø toác ñoä taïo vieäc laøm chaäm laïi cuõng nhö tyû leä xoùa ñoùi giaûm ngheøo töông ñoái chaäm. Caàn coù moät caùch tieáp caän chieán löôïc khaùc ñeå ñaït ñöôïc söï phaùt trieån beàn vöõng vaø toaøn dieän hôn cho ngöôøi daân Thanh Hoùa vaø ñoàng thôøi ñaït ñöôïc möùc GDP bình quaân ñaàu ngöôøi cuûa caû nöôùc vaøo naêm 2015 thoâng qua taäp trung vaøo caùc ngaønh coâng nghieäp coù tieàm naêng cao. Nhaø maùy loïc daàu Nghi Sôn vaø Nhaø maùy hoùa daàu cuõng nhö caùc döï aùn ñaàu tö coù lieân quan trong Khu Kinh teá Nghi Sôn ñem laïi moät cô hoäi nhö vaäy. Nhöõng khoaûn ñaàu tö lôùn vaøo Thanh Hoaù (ñaëc bieät laø vaøo Khu Kinh teá Nghi Sôn) vaø caùc hoaït ñoäng kinh teá coù lieân quan coù theå giuùp taïo coâng aên vieäc laøm vaø cô hoäi kinh doanh, chìa khoùa cho söï thònh vöôïng chung vaø caûi thieän sinh keá cuûa ngöôøi daân. Nhöõng cô hoäi naøy coù theå giuùp giaûmsöï phuï thuoäc vaøo noâng nghieäp vaø phaùt trieån naêng löïc cuûa vuøng theo höôùng coâng nghieäp saûn xuaát vaø kinh doanh dòch vuï. Nhaø maùy loïc daàu Nghi Sôn cuøng vôùi caùc döï aùn ñaàu tö lôùn khaùc trong Ñaëc Khu kinh teá Nghi Sôn coù theå laø moät cöïc taêng tröôûng quan troïng cho tænh Thanh Hoùa vaø caùc vuøng laân caän. Khu kinh teá Nghi Sôn laø moät trong 5 khu kinh teá ñöôïc öu tieân haøng ñaàu cuûa 63 tænh thaønh vaø Thanh Hoùa coù moät löïc löôïng lao ñoäng vôùi neàn taûng giaùo duïc toát. Caùc khoaûn ñaàu tö lôùn taïo cô hoäi cho tænh ñöôïc höôûng lôïi caû töø söï phaùt trieån cuûa moät heä sinh thaùi caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû vaø caùc ngaønh coâng nghieäp phuï trôï khaùc cuõng nhö ñem laïi
tieàm naêng phaùt trieån cho nhöõng ngaønh coâng nghieäp haï nguoàn lieân quan ñeán caùc hoaït ñoäng loïc daàu. ÔÛ ñaây, coù khaû naêng khuyeán khích caùc ngaønh coâng nghieäp söû duïng nhieàu lao ñoäng coù tieàm naêng xuaát khaåu, phaùt trieån noâng nghieäp vaø noâng thoân beàn vöõng hôn cuõng nhö ñaàu tö vaøo con ngöôøi (giaùo duïc, y teá, kyõ naêng) vaø phaùt trieån cô sôû haï taàng cuûa ñòa phöông. Moät chöông trình phaùt trieån vuøng coù keá hoaïch vaø ñöôïc quaûn lyù toát seõ ñem laïi tieàm naêng lôùn ñeå xoùa ñoùi giaûm ngheøo cho tænh Thanh Hoùa vaø caû vuøng noùi chung. Tuy nhieân, ñoái vôùi ngöôøi daân Thanh Hoùa, ñeå toái ña hoùa lôïi nhuaän töø caùc khoaûn ñaàu tö ñoù, ñieàu quan troïng laø phaûi ñoàng thôøi taïo cô hoäi naâng cao naêng löïc vaø ñaøo taïo ngheà ñeå chuaån bò cho tænh vaø caû khu vöïc toát hôn nhaèm höôûng lôïi töø caùc khoaûn ñaàu tö tö nhaân vaø caùc hoaït ñoäng kinh teá coù lieân quan tieàm naêng. Ngoaøi ra, söï gaén keát moâi tröôøng kinh doanh lieân quan vôùi cô sôû haï taàng caàn thieát ñeå thu huùt caùc doanh nghieäp vaø voán ñaàu tö ñoùng vai troø khoâng keùm phaàn quan troïng. Nhöõng noã löïc naøy coù theå ñoùng goùp vaøo vieäc taïo cô hoäi toát hôn cho ñoâng ñaûo ngöôøi daân vaø cuõng thu huùt trôû laïi nhöõng coâng nhaân laønh ngheà hieän ñang di cö ra khoûi Thanh Hoùa.
Vôùi cô hoäi ñaëc bieät naøy, Ngaân haøng Theá giôùi saün saøng hôïp taùc vôùi Chính phuû Vieät Nam trong nhöõng vieäc sau:
Hoã trôï caùc chöông trình nhaèm taêng cöôøng khaû naêng caïnh tranh xung quanh chuoãi giaù tròcuûa caùc khoaûn ñaàu tö quan troïng ôû Thanh Hoùa vaø Khu kinh teá Nghi Sôn. n Xaây döïng moät heä sinh thaùi taäp trung vaøo naâng cao Khu kinh teá Nghi Sôn, thu huùt ñaàu tö, taêng cöôøng söï lieân keát giöõa caùc khoaûn ñaàu tö quan troïng vaø caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû thoâng qua caùc bieän phaùp can thieäp coù muïc tieâu. n Cung caáp söï hoã trôï veà (i) caùc nguoàn löïc taøi chính, (ii) hoã trôï kyõ thuaät/xaây döïng naêng löïc ñeå phaùt trieån theå cheá cho caùc cô quan cuûa Chính phuû, vaø (iii) phaùt trieån caùc toå chöùc taøi chính, doanh nghieäp vöøa vaø nhoû, vaø Ñaëc khu Kinh teá. n
* Trích baøi phaùt bieåu cuûa Baø Victoria Kwakwa - Giaùm ñoác Quoác gia – Ngaân haøng Theá giôùi taïi Vieät Nam taïi Dieãn ñaøn Xuùc tieán Ñaàu tö trong Khu Kinh teá Nghi Sôn vaø caùc Khu vöïc Laân caän
SË 70 . 2014
31
Quy hoaïch chung khu kinh t
Nghi Sôn coù caûng bieån nöôùc saâu, ñaõ ñöôïc quy hoaïch xaây döïng cuïm caûng cho taøu 50.000DWT caäp beán. Caûng Nghi Sôn coù tieàm naêng phaùt trieån thaønh moät trong nhöõng caûng bieán lôùn nhaát caû nöôùc, vôùi naêng löïc xeáp dôõ leân ñeán haøng traêm trieäu taán/naêm.
K
hu kinh teá Nghi Sôn naèm phía Nam tænh Thanh Hoùa, treân truïc giao löu Baéc – Nam cuûa ñaát nöôùc, caùch Thuû ñoâ Haø Noäi 200km veà phía Nam, laø caàu noái giöõa vuøng Baéc Boä vôùi Trung Boä, Taây Baéc vaø Nam Boä, vôùi thò tröôøng Nam Laøo vaø Ñoâng Baéc Thaùi Lan. Khu kinh teá Nghi Sôn laø khu kinh teá toång hôïp, ña ngaønh, ña lónh vöïc, vôùi troïng taâm laø coâng nghieäp naëng vaø coâng nghieäp cô baûn nhö: Coâng nghieäp loïc - hoùa daàu, coâng nghieäp luyeän caùn theùp cao caáp, cô khí cheá taïo, saûn xuaát vaø laép raùp oâtoâ, söûa chöõa vaø ñoùng môùi taøu bieån, coâng nghieäp ñieän, coâng nghieäp saûn xuaát vaät lieäu xaây döïng, saûn xuaát haøng tieâu duøng, cheá bieán vaø xuaát khaåu... gaén vôùi vieäc xaây döïng vaø khai thaùc coù hieäu quaû caûng bieån Nghi Sôn; vaän haønh theo cô cheá öu ñaõi ñaëc bieät; laø ñoäng löïc phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi cuûa tænh Thanh Hoùa vaø khu vöïc Baéc mieàn Trung.
30
SË 70 . 2014
teá Nghi Sôn vaø vuøng phuï caän Ñaây coøn laø moät khu ñoâ thò coâng nghieäp - du lòch - dòch vuï quan troïng cuûa tænh Thanh Hoùa vaø vuøng Nam Thanh - Baéc Ngheä; coù ranh giôùi vaø quy cheá hoaït ñoäng rieâng. Toång dieän tích toaøn Khu Kinh teá Nghi Sôn laø 18.611,8ha, bao goàm 12 xaõ thuoäc huyeän Tónh Gia, hieän ñang nghieân cöùu môû roäng vaø trình Thuû Töôùng Chính Phuû pheâ duyeät vôùi dieän tích 68.203,16ha bao goàm: huyeän Tónh Gia vaø Khu KTNS: 45.828,67ha; 4 xaõ cuûa huyeän Noâng Coáng: 5.428,02ha; 3 xaõ cuûa huyeän Nhö Thanh: 16.946,47ha. Treân toång dieän tích toaøn khu, trong ñoù khu baûo thueá coù dieän tích 550ha, khu vöïc thueá quan coù dieän tích khoaûng 10.498ha. Ñaát khaùc trong khu kinh teá coù dieän tích khoaûng 7.563,8ha bao goàm: Ñaát quaân söï, ñoài nuùi, caây xanh sinh thaùi töï nhieân ven soâng, maët nöôùc soâng, hoà, caây xanh sinh thaùi laâm nghieäp… Thöïc traïng daân soá cuûa Khu Kinh teá Nghi Sôn naêm 2006 laø 80.600 ngöôøi. Döï kieán daân soá toaøn khu ñeán naêm 2015 khoaûng 160.000 ngöôøi, vaø ñeán naêm 2025 khoaûng 230.000 ngöôøi.
Ñònh höôùng phaùt trieån khoâng gian cuûa Khu Kinh teá Nghi Sôn ñöôïc xaùc ñònh nhö sau:
n Khu vöïc bôø bieån töø cöûa soâng Laïch Baïng veà phía Nam tôùi chaân nuùi Raêng Cöa: Taäp trung xaây döïng phaùt trieån heä thoáng caûng vaø dòch vuï caûng, phaùt huy hieäu quaû khai thaùc heä thoáng caûng Nghi Sôn (goàm caûng toång hôïp vaø caùc caûng chuyeân duøng) ñeå phuïc vuï phaùt trieån khu kinh teá, vuøng phuï caän vaø khu vöïc. n Khu vöïc phía Baéc soâng Laïch Baïng laø khu vöïc thuaän lôïi cho phaùt trieån ñoâ thò taäp trung taïi khu vöïc haï löu soâng Laïch Baïng, veà 2 phía quoác loä 1A vaø veà phía Baéc giaùp thò traán Coøng, huyeän Tónh Gia; keát hôïp giöõa phaân boá daân cö taïi khu ñoâ thò trung taâm vôùi moät soá cuïm daân cö ngoaøi khu ñoâ thò. n Khu vöïc phía Nam soâng Laïch Baïng: + Phía Ñoâng quoác loä 1A, phaùt trieån khu coâng nghieäp, ñaëc bieät laø caùc ngaønh coâng nghieäp naëng vaø coâng nghieäp cô baûn nhö: loïc hoùa daàu, xi maêng, nhieät ñieän, luyeän caùn theùp... coù nhu caàu lôùn veà vaän chuyeån ñöôøng bieån; + Phía Taây quoác loä 1A: phaùt trieån caùc khu coâng nghieäp ña ngaønh nhö: cô khí, laép raùp oâ toâ xe maùy; coâng nghieäp giaáy, beâ toâng thöông phaåm, cheá bieán löông thöïc thöïc phaåm, ñaëc bieät laø phaùt trieån caùc ngaønh coâng nghieäp sau hoaù daàu.
Khu vöïc ñoài nuùi phía Taây: Keát hôïp heä thoáng ñoài nuùi, hoà nöôùc phaùt trieån caùc khu vui chôi giaûi trí, nghæ döôõng gaén keát vôùi caûnh quan vaø heä sinh thaùi töï nhieân.
n
Khu vöïc ñaûo bieån: Phaùt trieån du lòch sinh thaùi taïi ñaûo Nghi Sôn, ñoàng thôøi khai thaùc khu vöïc ñaûo Meâ keát hôïp phaùt trieån kinh teá vôùi quoác phoøng, chuù troïng baûo veä moâi tröôøng sinh thaùi.
n
SË 70 . 2014
31
Thanh Hoùa
Beà daøy lòch söû haøo huøng vaø truyeàn thoáng vaên hoaù ñoäc ñaùo Phoøng vaên hoùa Tp. Thanh Hoùa Thanh Hoùa coù beà daøy lòch söû haøo huøng vaø truyeàn thoáng vaên hoaù ñoäc ñaùo. Vaøo sô kyø thôøi ñaïi ñaù cuõ, baèng söï phaùt hieän vaø khai quaät khaûo coå caùc di chæ Nuùi Ñoï, Nuùi Quan Yeân, Nuùi Nuoâng ñaõ khaúng ñònh Thanh Hoùa laø nôi sinh soáng cuûa ngöôøi nguyeân thuyû, ñaëc bieät hang Con Mong laø nôi chöùng kieán caùc giai ñoaïn phaùt trieån lieân tuïc cuûa con ngöôøi töø haäu kyø ñaù cuõ sang thôøi ñaïi ñaù môùi. Quaù trình chinh phuïc ñoàng baèng treân ñaát Thanh Hoùa cuûa cö daân ñoà ñaù môùi ñaõ ñeå laïi moät neàn vaên hoaù Ña Buùt, laø moät neàn vaên hoaù khaûo coå tieán boä cuøng thôøi trong khu vöïc caùch ñaây 6.000 naêm. Sang ñaàu thôøi ñaïi kim khí, thuoäc thôøi ñaïi ñoà ñoàng, qua caùc böôùc phaùt trieån vôùi caùc giai ñoaïn tröôùc vaên hoaù Ñoâng Sôn, Thanh Hoùa ñaõ traûi qua moät tieán trình phaùt trieån vôùi caùc giai ñoaïn vaên hoaù: Coàn Chaân Tieân, Ñoâng Khoái - Quyø Chöõ töông ñöông vôùi caùc vaên hoaù Phuøng Nguyeân - Ñoàng Daäu - Goø Mun ôû löu vöïc soâng Hoàng. Ñoù laø quaù trình chuaån bò moïi maët ñeå ñeán vaên minh Vaên Lang caùch ñaây hôn 2.000 naêm lòch söû, vaên hoaù Ñoâng Sôn ôû Thanh Hoùa ñaõ toaû saùng röïc rôõ trong ñaát nöôùc cuûa caùc Vua Huøng. Suoát maáy ngaøn naêm lòch söû döïng nöôùc vaø giöõ nöôùc, Thanh Hoùa ñaõ xuaát hieän nhieàu anh huøng daân toäc, danh nhaân tieâu bieåu nhö: Baø Trieäu, Leâ Hoaøn, Leâ Lôïi, Khöông Coâng Phuï, Leâ Vaên Höu, Leâ Thaùnh Toâng, Ñaøo Duy Töø,... Cuøng vôùi nhöõng trang lòch söû oai huøng, Thanh Hoùa coù 1.535 di tích, trong ñoù coù 134 di tích ñöôïc xeáp haïng quoác gia, 412 di tích ñaõ xeáp haïng caáp tænh vôùi caùc di tích noåi tieáng nhö Nuùi Ñoï, Ñoâng Sôn, khu di tích Baø Trieäu, Leâ Hoaøn, thaønh Nhaø Hoà, Lam Kinh, Ba Ñình, Haøm Roàng... caøng khaúng ñònh xöù Thanh laø moät vuøng “Ñòa linh nhaân kieät”.
26
SË 70 . 2014
Thanh Hoùa laø tænh coù tieàm naêng lôùn veà du lòch, laø moät trong nhöõng troïng ñieåm du lòch quoác gia. Vôùi haøng nghìn di tích lòch söû gaén vôùi quaù trình döïng nöôùc vaø giöõ nöôùc cuûa daân toäc Vieät Nam vaø caùc danh lam thaéng caûnh kyø thuù nhö baõi taém bieån Saàm Sôn, khu nghæ maùt Haûi Tieán (Hoaèng Hoùa), Haûi Hoøa (Tónh Gia), vöôøn quoác gia Beán En (Nhö Thanh), ñoäng Töø Thöùc (Nga Sôn), suoái caù “thaàn” Caåm Löông (Caåm Thuûy), saân chim Tieán Noâng (Trieäu Sôn)… Lôïi theá veà ñòa lyù, giao thoâng vaø vôùi loøng hieáu khaùch cuûa con ngöôøi xöù Thanh, Thanh Hoùa seõ laø ñieåm ñeán raát haáp daãn ñoái vôùi du khaùch trong vaø ngoaøi nöôùc.
SË 70 . 2014
27
Caùc ñoà aùn quy hoaïch tieâu KHU ÑOÂ THÒ MÔÙI ÑOÂNG NAM TP. THANH HOÙA
Ñ
aây laø moät quy hoaïch do Taäp ñoaøn Saman Haøn Quoác laäp, 1 quy hoaïch hoaøn chænh, ñaày ñuû caùc chöùc naêng. Döï aùn naøy noái lieàn thaønh phoá Thanh Hoùa vôùi Thò xaõ Saàm Sôn, Coù ñaày ñuû caùc chöùc naêng, coøn goïi laø khu ñoâ thò Töï Löïc. Dieän tích: 1.501,5 ha, thuoäc ñòa giôùi haønh chính thaønh phoá Thanh Hoaù vaø xaõ Quaûng Ñònh, huyeän Quaûng Xöông. Quy moâ daân soá: ñeán naêm 2020, khu ñoâ thò coù khoaûng 150.000 ngöôøi.
28
SË 70 . 2014
Tính chaát, chöùc naêng: Laø Khu ñoâ thò taêng tröôûng môùi cuûa thaønh phoá Thanh Hoaù, laø Trung taâm theå duïc theå thao cuûa tænh. Taïi ñaây trong töông lai seõ laø trung taâm theå duïc theå thao phuïc vuï caáp vuøng vaø caáp Quoác gia. Ñaây cuõng laø moät phaàn trung taâm giaùo duïc vaø ñaøo taïo cuûa tænh; trung taâm thöông maïi, dòch vuï, vui chôi giaûi trí; nghieân cöùu öùng duïng vaø khu ôû ñoâ thò. Toaøn khu ñoâ thò coù 8 khu vöïc thaønh phaàn coù dieän tích töø 103 ñeán 136ha. Moãi thaønh phaàn thuoäc moät döï aùn ñoäc laäp theo phaân khu chöùc naêng rieâng.
u bieåu cuûa TP. thanh hoùa KHU ÑOÂ THÒ MÔÙI ÑOÂNG Höng TP. THANH HOÙA
SË 70 . 2014
29
Caùc ñoà aùn quy hoaïch tieâu KHU ÑOÂ THÒ TAÂY NAM TP. THANH HOÙA 1. Dieän tích: khoaûng 355,56 ha; Thuoäc ñòa phaän xaõ Quaûng Thònh thaønh phoá Thanh Hoùa; xaõ Quaûng Traïch vaø xaõ Quaûng Taân, huyeän Quaûng Xuông. 2. Phaïm vi ranh giôùi: - Phía Baéc giaùp: ñöôøng vaønh ñai phía Taây thaønh phoá Thanh Hoùa; - Phía Nam giaùp: khu daân cö xaõ Quaûng Traïch; - Phía Taây giaùp: soâng nhaø Leâ; - Phía Ñoâng giaùp: Quoác loä 1A. Trong ñoù: - Dieän tích ñaát xaõ Quaûng Thònh khoaûng: 227,2 ha. - Dieän tích ñaát xaõ Quaûng Traïch khoaûng: 103,46 ha. - Dieän tích ñaát xaõ Quaûng Taân khoaûng: 24,9 ha.
30
SË 70 . 2014
3. Tính chaát: Laø khu coâng nghieäp, dòch vuï vaø ñoâ thò Taây Nam thaønh phoá Thanh Hoùa. 4. Chöùc naêng: - Khu coâng nghieäp dòch vuï khoaûng 111,13ha. (Nhaø maùy bia Thanh Hoùa dieän tích: 12ha) - Khu dòch vuï thöông maïi: 15,03 ha; - Khu dòch vuï hoãn hôïp: 24,85ha; - Coøn laïi laø dieän tích ñaát cho khu daân cö ñoâ thò vaø caùc khu chöùc naêng khaùc. Hieän nay môùi ñöôïc pheâ duyeät quy hoaïch tyû leä 1/2000; caàn keâu goïi ñaàu tö.
u bieåu cuûa TP. thanh hoùa KHU ÑOÂ THÒ MÔÙI NAM TP. THANH HOÙA 1. Dieän tích: 550ha.Thuoäc ñòa giôùi haønh chính phöôøng Ñoâng Veä, xaõ Quaûng Thaønh, xaõ Quaûng Thaéng, Ranh giôùi nhö sau: + Phía Ñoâng Baéc: giaùp khu ñoâ thò môùi Ñoâng Sôn, + Phía Taây Nam: giaùp keânh Baéc vaø xaõ Quaûng Thònh; + Phía Taây Baéc: giaùp xaõ Quaûng Thaéng vaø phöôøng Ñoâng Veä, + Phía Baéc: giaùp ñöôøng Quoác loä 1A traùnh vaø 1.Daân soá: Döï baùo daân soá khu vöïc khoaûng: 50.000 ngöôøi. 4. Tính chaát: Laø trung taâm chuyeân ngaønh y teá, giaùo duïc ñaøo taïo, thöông maïi dòch vuï phía Nam thaønh phoá; khu ñoâ thò môùi hieän ñaïi cuûa thaønh phoá. 5. Phaân khu chöùc naêng: - Caùc khu ôû: dieän tích 160,0 ha, phaân thaønh 2 khu ôû phía Baéc vaø
phía Nam truïc ñöôøng Ngaõ Ba Voi ñi Ñaïi loä Baéc Nam. - Coâng trình dòch vuï coâng coäng: dieän tích khoaûng 26,0 ha. - Caùc khu coâng vieân - caây xanh – TDTT khoaûng 17,0ha. - Khu thöông maïi dòch vuï caáp ñoâ thò: khoaûng 19,0 ha. - Khu Trung taâm giaùo duïc ñaøo taïo: khoaûng 104,0 ha - Khu Trung taâm y teá: khoaûng 23,0 ha. - Khu cô quan, Vaên phoøng ñaïi dieän: khoaûng 11,00 ha - Khu coâng vieân caây xanh ñoâ thò: khoaûng 67,00 ha. 6. Thuaän lôïi khi thöïc hieän döï aùn: Khu vöïc thöïc hieän döï aùn cô baûn ñaát noâng nghieäp do ñoù deã GPMB, döï aùn giaùp 4 truïc ñöôøng lôùn cuûa TPTH (03 ñöôøng giao thoâng ñaõ ñaàu tö côû baûn hoaøn thaønh). UBND tænh ñaõ pheâ duyeät phöông aùn GPMB.
SË 70 . 2014
31
DIEÃN ÑAØN
Phaùt trieån du lòch
Thanh Hoùa trong moái lieân keát vôùi vuøng du lòch Baéc Trung Boä
PGS.TS. Phaïm Trung Löông
Vieän Nghieân cöùu Phaùt trieån Du lòch
Söï caàn thieát phaûi lieân keát trong phaùt trieån du lòch
Vôùi tính chaát laø ngaønh kinh teá coù tính lieân ngaønh, lieân vuøng vaø xaõ hoäi hoùa cao, söï phaùt trieån du lòch khoâng chæ “boù” trong moät laõnh thoå maø luoân vöôn ra khoûi phaïm vi haønh chính moät ñòa phöông, moät quoác gia, moät khu vöïc. Ñieàu naøy laø moät thöïc teá vaø ñaõ ñöôïc minh chöùng bôûi chính tình traïng chaäm phaùt trieån cuûa du lòch Vieät Nam vaøo thôøi kyø tröôùc nhöõng naêm 90 cuûa Theá kyû XX khi Vieät Nam chöa coù chính saùch môû cöûa hoäi nhaäp vôùi khu vöïc vaø quoác teá vaø coøn bò aûnh höôûng bôûi chính saùch caám vaän cho duø Vieät Nam laø ñieåm ñeán coù nhieàu tieàm naêng vaø lôïi theá trong phaùt trieån du lòch. Vieäc lieân keát phaùt trieån du lòch giöõa caùc laõnh thoå khaùc nhau cho pheùp khai thaùc nhöõng lôïi theá töông ñoái cuûa nhau veà taøi nguyeân du lòch, veà vò trí trong giao thöông, veà haï taàng, cô sôû vaät chaát kyõ thuaät vaø caùc nguoàn löïc khaùc cho phaùt trieån du lòch. Ví duï ñieån hình veà vaán ñeà naøy laø chính saùch lieân keát phaùt trieån du lòch cuûa Singapore vôùi caùc nöôùc trong khu vöïc, theo ñoù, Singapore coi taøi nguyeân du lòch - moät trong nhöõng ñieåm yeáu cuûa Singapore - cuûa nhöõng quoác gia khaùc laø taøi nguyeân du lòch cuûa mình ñeå ñaàu tö xaây döïng ñieåm ñeán cho heä thoáng caùc tours du lòch maø Singapore chaøo baùn. Ngöôïc laïi, caùc quoác gia coù lieân keát vôùi Singapore seõ ñöôïc söû duïng nhöõng lôïi theá cuûa quoác gia naøy veà “cöûa ngoõ” giao thöông quoác teá, naêng löïc taøi chính vaø kinh nghieäm quaûng baù, quaûn lyù vaø kinh doanh du lòch. YÙ töôûng “sieâu döï aùn” veà phaùt trieån khu du lòch quoác gia Ñan Kia - Suoái Vaøng (Ñaø Laït - Laâm Ñoàng) vôùi söï ñaàu tö cuûa Singapore veà voán, kinh nghieäm quaûn lyù, phaùt trieån saûn phaåm - thò tröôøng vaø thöông hieäu laø moät minh chính cuï theå veà lieân keát phaùt trieån du lòch
32
SË 70 . 2014
≥ ki’n Chuy™n gia & Nhµ qu∂n l˝ giöõa Vieät Nam vaø Singapore (do nhieàu nguyeân nhaân, döï aùn naøy chöa trôû thaønh hieän thöïc maëc duø ñaõ ñöôïc Quoác hoäi thoâng qua naêm 1997). Vieäc lieân keát phaùt trieån du lòch giöõa caùc chuû theå haønh chính coøn taïo neân khaû naêng caïnh tranh cao hôn ñoái vôùi caùc beân lieân quan nhaèm thu huùt ñaàu tö, thu huùt khaùch du lòch ñeán ñòa baøn lieân keát noùi chung vôùi tö caùch laø moät ñieåm ñeán thoáng nhaát vaø ñeán laõnh thoå cuûa töøng chuû theå lieân keát noùi rieâng. Ñaây laø yeáu toá quan troïng ñeå phaùt trieån du lòch trong cô cheá thò tröôøng khi yeáu toá caïnh tranh ngaøy moät trôû neân gay gaét giöõa caùc doanh nghieäp, giöõa caùc chuû theå haønh chính trong moãi quoác gia vaø giöõa caùc quoác gia vôùi nhau. Ñieàu naøy coøn ñaëc bieät quan troïng ñoái vôùi phaùt trieån du lòch cuûa caùc ñòa phöông trong moät vuøng du lòch khi nhöõng ñòa phöông naøy coù chung muïc tieâu phaùt trieån vaø coù nhöõng ñaëc ñieåm khaù töông ñoàng veà töï nhieân vaø vaên hoùa mang tính ñaëc thuø cuûa vuøng laõnh thoå. Nhö vaäy coù theå thaáy “lieân keát” laø yeáu toá quan troïng vaø laø yeâu caàu mang tính quy luaät khaùch quan ñoái vôùi phaùt trieån du lòch, ñaëc bieät giöõa caùc chuû theå haønh chính trong moät vuøng du lòch vôùi nhöõng lôïi theá rieâng coù theå boå sung cho nhau hoaëc coù chung nhöõng giaù trò veà taøi nguyeân du lòch maø söï phaân boá cuûa chuùng naèm treân cuøng laõnh thoå nôi coù nhöõng chuû theå haønh chính ñoù. Ñeå ñaûm baûo tính lieân keát ñöôïc beàn vöõng cuûa moãi ñòa phöông trong moái quan heä vôùi caû vuøng du lòch caàn chuù troïng ñoái vôùi nhöõng vaán ñeà troïng taâm sau: (i) Caàn coù ñöôïc söï ñoàng thuaän mang tính töï nguyeän cuûa caùc chuû theå lieân keát treân cô sôû “taàm nhìn” veà nhöõng lôïi ích coù ñöôïc khi tieán haønh lieân keát. Khi xem xeùt ñeán vaán ñeà lôïi ích caàn coù söï bình ñaúng giöõa caùc chuû theå, ñoàng thôøi keát hôïp haøi hoøa nhöõng lôïi ích tröôùc maét vaø laâu daøi. Ñaây laø vaán ñeà raát khoù trong ñieàu kieän Vieät Nam hieän nay khi “taàm nhìn” lôïi ích coøn mang naëng tính nhieäm kyø vaø ngaén haïn. Ñaây cuõng laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân laøm cho caùc moâ hình lieân keát phaùt trieån kinh teá noùi chung vaø phaùt trieån du lòch noùi rieâng ôû Vieät Nam cho ñeán nay coøn chöa ñi vaøo thöïc chaát vaø thieáu tính beàn vöõng. (ii) Caàn coù ñöôïc moâ hình lieân keát phuø hôïp vôùi muïc tieâu vaø ñieàu kieän cuï theå cuûa caùc chuû theå lieân quan. Moâ hình naøy coù theå laø moät lieân keát treân cô sôû cam keát khoâng mang tính raøng buoäc veà phaùp lyù giöõa caùc chuû theå, hoaëc lieân keát treân
cô sôû nhöõng raøng buoäc phaùp lyù ñoái vôùi nhöõng noäi dung lieân keát cuï theå. Trong töøng moâ hình lieân keát, caàn xaùc ñònh roõ chuû theå quyeát ñònh ñoái vôùi phöông aùn thöïc hieän caùc noäi dung lieân keát vaø phaân xöû trong tröôøng hôïp coù tranh chaáp veà lôïi ích giöõa caùc beân trong quaù trình thöïc hieän lieân keát. (iii) Caàn xaùc ñònh roõ chöùc naêng rieâng döïa treân lôïi theá ñaëc thuø cuûa töøng chuû theå trong khoâng gian lieân keát phaùt trieån ñieåm ñeán du lòch chung. Ñaây chính laø cô sôû ñeå coù ñöôïc nhöõng “phaân coâng” hôïp lyù trong phaùt trieån toång theå ñieåm ñeán lieân keát; khai thaùc coù hieäu quaû lôïi theá ñaëc thuø cuûa töøng chuû theå nhaèm taïo ñöôïc nguoàn löïc toát nhaát cho chieán löôïc phaùt trieån chung cuûa ñòa baøn, haïn cheá ñöôïc tính truøng laëp veà chöùc naêng trong phaùt trieån tröôùc khi coù söï lieân keát. Ñeå thöïc hieän ñöôïc yeâu caàu naøy caàn thieát phaûi coù ñeà aùn/phöông aùn vôùi nhöõng noäi dung lieân keát cuï theå treân cô sôû quy hoaïch toång theå phaùt trieån du lòch cuûa laõnh thoå lieân keát. (iv) Caàn coù loä trình roõ raøng ñeå thöïc hieän lieân keát vôùi söï uûng hoä vaø hoã trôï cuûa chuû theå quaûn lyù cao hôn veà laõnh thoå vaø chuyeân ngaønh ñoái vôùi nhöõng vaán ñeà maø naêng löïc cuûa caùc beân tham gia lieân keát coøn haïn cheá, ñaëc bieät ñoái vôùi phaùt trieån haï taàng du lòch, öùng phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu, xaây döïng thöông hieäu vaø xuùc tieán ñieåm ñeán du lòch chung.
Söï caàn thieát lieân keát Thanh Hoùa vôùi vuøng du lòch Baéc Trung Boä trong phaùt trieån du lòch Quy hoaïch toång theå phaùt trieån du lòch Vieät Nam ñeán naêm 2020, taàm nhìn ñeán naêm 2030 ñaõ xaùc ñònh vuøng du lòch Baéc Trung Boä bao goàm caùc tænh töø Thanh Hoùa ñeán Thöøa Thieân - Hueá laø moät trong 07 vuøng du lòch Vieät Nam coù yù nghóa ñaëc bieät quan troïng trong hoäi nhaäp cuûa du lòch Vieät Nam vôùi khu vöïc vaø quoác teá thoâng qua Haønh lang kinh teá Ñoâng Taây (WEEC). Thanh Hoùa laø moät trong nhöõng ñòa phöông naèm trong ñòa baøn naøy vì vaäy söï lieân keát giöõa Thanh Hoùa vôùi toaøn vuøng du lòch Baéc Trung Boä coù yù nghóa raát quan troïng ñoái vôùi phaùt trieån du lòch cuûa toaøn vuøng töông xöùng vôùi vò trí ñaõ ñöôïc xaùc ñònh trong toå chöùc laõnh thoå Vieät Nam.
Vôùi vò trí “Cöûa ngoõ” cuûa vuøng trong moái quan heä giöõa vuøng du lòch Baéc Trung Boä vôùi vuøng du lòch Ñoàng Baèng soâng Hoàng vaø Duyeân Haûi Ñoâng Baéc cuõng nhö laø moät phaàn cuûa vuøng du lòch Trung du vaø mieàn nuùi phía Baéc, Thanh Hoùa coøn coù vò trí ñaëc bieät quan troïng trong söï SË 70 . 2014
33
lieân keát lieân vuøng ñeå thöïc hieän thaønh coâng caùc muïc tieâu cuûa Chieán löôïc phaùt trieån du lòch Vieät Nam. Ñöùng ôû goùc ñoä quan heä song phöông, söï lieân keát giöõa Thanh Hoùa vôùi caùc ñòa phöông vuøng Baéc Trung Boä trong phaùt trieån du lòch seõ coù yù nghóa quan troïng khoâng chæ ñoái vôùi phaùt trieån du lòch maø coøn vôùi phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi cuûa caùc ñòa phöông trong vuøng. Vôùi ñaëc ñieåm laø ñòa phöông coù caûng haøng khoâng vaø keát noái giao thoâng ñöôøng boä, ñöôøng saét thuaän lôïi giöõa ñòa phöông noùi rieâng vaø vuøng Baéc Trung Boä noùi chung vôùi Thuû ñoâ Haø Noäi - trung taâm du lòch/phaân phoái khaùch du lòch quoác teá chính ôû khu vöïc phía Baéc, Thanh Hoùa coù vò trí “Cöûa ngoõ” cuûa toaøn vuøng Baéc Trung Boä ñeå ñoùn caùc luoàng khaùch, bao goàm caû khaùch du lòch quoác teá cuûa khu vöïc phía Baéc. Beân caïnh ñoù, Thanh Hoùa cuøng vôùi Thöøa Thieân - Hueá laø nhöõng ñòa phöông coù Di saûn vaên hoùa theá giôùi Thaønh Nhaø Hoà vaø Quaàn theå di tích Coá ñoâ Hueá vaø Thanh Hoùa ñöôïc bieát ñeán nhö vuøng ñaát “Phaùt tích” cuûa nhieàu vò vua vôùi nhieàu di tích lòch söû vaên hoùa. Ñaây chính laø nhöõng lôïi theá so saùnh cuûa Thanh Hoùa ñeå phaùt trieån du lòch trong moái quan heä vôùi toaøn vuøng Baéc Trung Boä. Ngöôïc laïi, caùc ñòa phöông khaùc trong vuøng laïi coù nhöõng lôïi theá rieâng veà taøi nguyeân du lòch, ñaëc bieät laø heä thoáng hang ñoäng kyø vó vaøo baäc nhaát theá giôùi ôû Di saûn thieân nhieân theá giôùi Phong Nha - Keû Baøng (Quaûng Bình); caùc giaù trò sinh thaùi ôû Khu döï tröõ sinh quyeån theá giôùi Taây Ngheä An, ôû vuøng ñaàm phaù Tam Giang - Caàu Hai ñöôïc xem laø lôùn nhaát Ñoâng Nam AÙ (Thöøa Thieân Hueá); caùc baõi bieån ñeïp coù giaù trò quoác gia vaø quoác teá ôû Thieân Caàm (Haø Tónh), Thuaän An (Thöøa Thieân - Hueá); caùc di tích lòch söû haøo huøng cuûa daân toäc trong chieán tranh choáng Myõ ôû Quaûng Trò;... vaø lôïi theá veà trí trong moái quan heä vôùi khu vöïc qua Haønh lang kinh teá Ñoâng Taây cuûa Quaûng Trò. Nhö vaäy vieäc lieân keát giöõa vaø caùc ñòa phöông vuøng Baéc Trung Boä seõ cho pheùp khai thaùc ñöôïc nhöõng lôïi theá so saùnh cuûa Thanh Hoùa vaø caùc ñòa phöông trong vuøng ñeå taïo neân söùc haáp daãn du lòch ña daïng song raát chung mang tính ñaëc thuø cuûa toaøn vuøng, qua ñoù naêng cao ñöôïc söùc caïnh tranh cuûa du lòch vuøng Baéc Trung Boä noùi chung vaø cuûa Thanh Hoùa noùi rieâng. Vieäc lieân keát ñoàng thôøi seõ coøn goùp phaàn haïn cheá ñöôïc tình traïng “truøng laëp” veà saûn phaåm du lòch hieän nay giöõa Thanh Hoùa vôùi caùc ñòa phöông trong vuøng. Nhö vaäy coù theå thaáy söï lieân keát veà du lòch giöõa Thanh Hoùa vôùi caùc ñòa phöông trong vuøng Baéc Trung Boä laø phuø hôïp vôùi xu theá khaùch quan vaø phuø hôïp vôùi chieán löôïc phaùt trieån du lòch Vieät Nam vaø seõ khoâng chæ goùp phaàn quan troïng thuùc ñaåy söï phaùt trieån du lòch cuûa Thanh Hoùa vaø cuûa toaøn vuøng Baéc Trung Boä. Laøng coå Ñoâng Sôn
34
SË 70 . 2014
≥ ki’n Chuy™n gia & Nhµ qu∂n l˝ Hieän traïng vaø nhöõng vaán ñeà ñaët ra ñoái vôùi vieäc lieân keát phaùt trieån du lòch giöõa Thanh Hoùa vôùi vuøng Baéc Trung Boä
Cho ñeán nay giöõa Thanh Hoùa vaø caùc ñòa phöông vuøng Baéc Trung Boä ñaõ coù ñöôïc söï cam keát hôïp taùc phaùt trieån du lòch vôùi söï hoã trôï cuûa Toång cuïc Du lòch. Tuy nhieân söï lieân keát naøy môùi mang naëng tính cam keát veà hình thöùc maø chöa coù ñöôïc moät keá hoaïch lieân keát vôùi nhöõng loä trình vaø muïc tieâu cuï theå. Cho ñeán nay nhieàu khu, ñieåm du lòch treân truïc tuyeán du lòch Baéc Nam qua vuøng ñöôïc moät soá coâng ty du lòch löõ haønh khai thaùc ñöa vaøo caùc tours du lòch cuûa mình moät caùch töï phaùt. Nhieàu tieàm naêng du lòch cuûa Thanh Hoùa nhö Thaønh Nhaø Hoà, quaàn theå di tích lòch söû vaên hoùa Lam Kinh, Vöôøn Quoác gia Beán En,... chöa ñöôïc ñaàu tö khai thaùc vaø phaùt trieån töông xöùng, ñaëc bieät trong moái quan heä phaùt trieån du lòch chung cuûa toaøn vuøng. Nguyeân nhaân cuûa thöïc traïng treân coù theå bao goàm: (i) Nhaän thöùc cuûa chính quyeàn, tröïc tieáp laø Sôû quaûn lyù nhaø nöôùc veà du lòch cuûa caùc ñòa phöông vuøng Baéc Trung Boä veà yù nghóa vaø taàm quan troïng cuûa söï hôïp taùc giöõa caùc ñòa phöông trong vuøng coøn mang tính hình thöùc, chöa ñi vaøo baûn chaát. Ñaëc bieät laø nhaän thöùc/ yù thöùc cuûa Thanh Hoùa veà vai troø laø “Cöûa ngoõ” - “Caàu noái” cuûa vuøng Baéc Trung Boä vôùi vuøng du lòch ñoàng baèng soâng Hoàng noùi chung vaø vôùi thuû ñoâ Haø Noäi noùi rieâng, theo ñoù Thanh Hoùa ngoaøi vieäc quan taâm ñeán söï phaùt trieån du lòch cuûa ñòa phöông, caàn chuû ñoäng chia seû traùch nhieäm vaø thöïc hieän chöùc naêng “Cöûa ñeán” du lòch cuûa toaøn vuøng; (ii) Chöa coù söï chuû ñoäng tieáp xuùc, trao ñoåi giöõa du lòch Thanh Hoùa vôùi caùc ñòa phöông trong vuøng veà yeâu caàu vaø nhöõng noäi dung lieân keát phaùt trieån du lòch cuï theå giöõa caùc ñòa phöông treân quan ñieåm ñem laïi lôïi ích cho caùc beân lieân quan vaø goùp phaàn thuùc ñaåy lieân keát du lòch vuøng Baéc Trung Boä; (iii) Vai troø “taùc nhaân” cuûa Boä Vaên hoùa, Theå thao vaø Du lòch maø tröïc tieáp laø Toång cuïc Du lòch trong thuùc ñaåy hôïp taùc lieân keát vuøng thoâng qua moät soá döï aùn hoã trôï cuï theå ñeå phaùt trieån du lòch vuøng Baéc Trung Boä coøn raát haïn cheá neáu chöa noùi laø chöa coù ñöôïc söï theå hieän nhö mong muoán. Töø nhöõng nguyeân nhaân treân, ñeå coù theå thieát laäp vaø ñaåy maïnh hôïp taùc lieân keát du lòch giöõa Thanh Hoùa vôùi vuøng Baéc Trung Boä, moät soá noäi dung/vaán ñeà sau caàn ñöôïc quan taâm thöïc hieän trong thôøi gian tôùi ñaây bao goàm: n Toå
chöùc moät soá dieãn ñaøn ñeå trao ñoåi, thoáng nhaát nhaän thöùc veà söï caàn thieát lieân keát trong phaùt trieån du lòch beàn vöõng giöõa Thanh Hoùa vaø caùc ñòa phöông vuøng Baéc Trung Boä. Caàn coù ñöôïc nhöõng böôùc ñi cuï theå höôùng ñeán söï lieân keát naøy sau caùc hoäi thaûo, sau caùc leã kyù keát vôùi söï hieän dieän cuûa Laõnh ñaïo caùc ñòa phöông trong vuøng. Vôùi vai troø laø “Cöûa ngoõ” vaø ñòa phöông coù Di saûn vaên hoùa theá giôùi Thaønh Nhaø Hoà, Thanh Hoùa caàn chuû ñoäng ñöùng ra toå chöùc nhöõng hoaït ñoäng quan troïng naøy vôùi söï hoã trôï cuûa Boä Vaên hoùa, Theå thao vaø Du lòch, Toång cuïc Du lòch.
n Treân cô sôû thoáng nhaát veà nhaän thöùc, quan ñieåm vaø nhöõng nguyeân
taéc hôïp taùc lieân keát, Thanh Hoùa vaø caùc ñòa phöông vuøng Baéc Trung Boä seõ cuøng nhau xaây döïng Ñeà aùn toång theå lieân keát phaùt trieån du
lòch vuøng Baéc Trung Boä vôùi tö caùch laø moät ñieåm ñeán du lòch thoáng nhaát phuø hôïp vôùi Quy hoaïch toång theå phaùt trieån du lòch vuøng Baéc Trung Boä ñeán naêm 2020, taàm nhìn ñeán naêm 2030 ñaõ ñöôïc Thuû töôùng Chính phuû pheâ duyeät taïi Quyeát ñònh soá 2161/QÑ-TTg ngaøy 11/11/2013 vôùi söï hoã trôï cuûa Boä Vaên hoùa, Theå thao vaø Du lòch, tröïc tieáp laø Toång cuïc Du lòch. Treân cô sôû Ñeà aùn toång theå lieân keát phaùt trieån du lòch vuøng Baéc Trung Boä, moät Chöông trình haønh ñoäng vôùi nhöõng loä trình thöïc hieän cuï theå ñeå töøng böôùc ñöa lieân keát vaøo thöïc thöïc tieãn seõ ñöôïc caùc ñòa phöông thöïc hieän. Noäi dung cuûa Chöông trình haønh ñoäng naøy caàn taäp trung ñoái vôùi nhöõng lónh vöïc maø caùc ñòa phöông vuøng Baéc Trung Boä cuøng quan taâm bao goàm: (i) Lieân keát xaây döïng saûn phaåm vaø heä thoáng tuyeán ñieåm du lòch chung, ñaëc bieät chuù troïng ñeán caùc saûn phaåm du lòch ñaëc thuø cuûa vuøng Baéc Trung Boä noùi chung, cuûa Thanh Hoùa vaø cuûa töøng ñòa phöông trong vuøng noùi rieâng; (ii) Lieân keát trong nghieân cöùu thò tröôøng vaø xuùc tieán quaûng baù du lòch vuøng Baéc Trung Boä vôùi tö caùch laø moät laõnh thoå du lòch ñaëc thuø thuoäc vuøng ven bieån trong Chieán löôïc phaùt trieån du lòch bieån, ñaûo vaø vuøng ven bieån Vieät Nam ñeán naêm 2020 ñaõ ñöôïc Boä tröôûng Boä Vaên hoùa, Theå thao vaø Du lòch thöøa uûy quyeàn cuûa Thuû töôùng Chính phuû pheâ duyeät taïi Quyeát ñònh soá 2782/QÑ-BVHTTDL ngaøy 15/08/2013; (iii) Lieân keát trong ñaøo taïo phaùt trieån nguoàn nhaân löïc du lòch, theo ñoù caùc ñòa phöông trong vuøng trao ñoåi thoáng nhaát veà quan ñieåm, muïc tieâu ñaøo taïo vôùi söï hoã trôï cuûa Boä Vaên hoùa, Theå thao vaø Du lòch, tröïc tieáp laø Döï aùn EU veà chöông trình ñaøo taïo vaø giaûng vieân; (iv) Lieân keát trong hoaït ñoäng xuùc tieán ñaàu, khuyeán khích caùc nhaø ñaàu tö trong vaø ngoaøi nöôùc tìm hieåu, ñaàu tö phaùt trieån cô sôû vaät chaát kyõ thuaät vaø saûn phaåm du lòch taïi Thanh Hoùa vaø caùc ñòa phöông trong vuøng; (v) Lieân keát lieân keát hoaït ñoäng löõ haønh; (vi) Lieân keát trong chia seû thoâng tin, kinh nghieäm veà quaûn lyù du lòch. n Xaây döïng moät soá döï aùn tieàn khaû thi veà naâng caáp haï taàng du lòch taïo söï lieân keát veà khoâng gian giöõa caùc ñieåm du lòch quan troïng cuûa Thanh Hoùa vôùi caùc ñòa phöông vuøng Baéc Trung Boä maø caùc beân cuøng quan taâm, trình Toång cuïc Du lòch vaø Boä Vaên hoùa, Theå thao vaø Du lòch ñöa vaøo keá hoaïch hoã trôï nhö moät phaàn thöïc hieän chieán löôïc phaùt trieån laõnh thoå du lòch ñaëc thuø naøy cuûa vuøng Baéc Trung Boä.
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. Phaïm Trung Löông - “Lieân keát phaùt trieån saûn phaåm du lòch ñaëc thuø vaø xuùc tieán du lòch vuøng Ñoàng baèng soâng Cöûu Long”. Tuyeån taäp Hoäi thaûo quoác gia “Lieân keát phaùt trieån saûn phaåm du lòch ñaëc thuø vuøng Ñoàng baèng soâng Cöûu Long”, TP. Caàn Thô, ngaøy 26/3/2014 2. Phaïm Trung Löông - “Phaùt trieån du lòch TP. HCM vôùi lieân keát vuøng”. Tuyeån taäp Hoäi thaûo “Ñònh höôùng hôïp taùc phaùt trieån du lòch giöõa TP. HCM vôùi caùc ñòa phöông”. TP. HCM ngaøy 27/3/2014. 3. Boä Vaên hoùa, Theå thao vaø Du lòch - “Quy hoaïch toång theå phaùt trieån du lòch vuøng Baéc Trung Boä ñeán naêm 2020, taàm nhìn ñeán naêm 2030”. Haø Noäi, 2013 4. Boä Vaên hoùa, Theå thao vaø Du lòch - “Ñeà aùn phaùt trieån du lòch bieån, ñaûo vaø vuøng ven bieån Vieät Nam ñeán naêm 2020”. Haø Noäi, 2013
SË 70 . 2014
35
DIEÃN ÑAØN
Thaønh phoá Thanh Hoaù
PHAÁN ÑAÁU PHAÙT TRIEÅN XÖÙNG TAÀM CUÛA THAØNH PHOÁ ÑOÂ THÒ LOAÏI I Phan An
N
aèm treân truïc giao thoâng chính xuyeân Baéc - Nam, caùch Thuû ñoâ Haø Noäi 155km veà phía Baéc, caùch TP. HCM 1.600km veà phía Nam, caùch bieân giôùi Vieät Laøo 135km veà phía Taây, caùch baõi bieån Saàm Sôn 16km veà phía Ñoâng, thaønh phoá Thanh Hoaù laø ñieåm giao thoa coù aûnh höôûng vaø ñoùng vai troø thuùc ñaåy söï phaùt trieån kinh teá, xaõ hoäi tôùi vuøng Baéc Trung boä, Nam Baéc boä vaø tôùi nöôùc baïn Laøo, laø trung taâm chính trò, kinh teá, vaên hoaù, khoa hoïc kyõ thuaät cuûa tænh Thanh Hoaù. Tọa laïc treân vuøng ñaát coå cuûa neàn vaên hoaù Ñoâng Sôn, thaønh phoá Thanh Hoùa laø ñoâ thò treû, naèm hai beân bôø soâng Maõ, coù vò trí, caûnh quan sinh thaùi raát thuaän lôïi, laø vuøng ñaát thieân thôøi, ñòa lôïi, nhaân hoaø, aån chöùa trong loøng nhieàu taàng vaên hoaù. Hieän taïi Thaønh phoá Thanh Hoùa coù dieän tích töï nhieân treân 146km2, goàm 37 phöôøng, xaõ vôùi daân soá ñoâ thò gaàn 400 nghìn ngöôøi.
36
SË 70 . 2014
≥ ki’n Chuy™n gia & Nhµ qu∂n l˝
Sau 20 naêm thaønh laäp Thaønh phoá vaø 10 naêm laø ñoâ thò loaïi 2 vôùi söï noã löïc phaán ñaáu vaø phaùt trieån vöôn leân cuûa Ñaûng boä, chính quyeàn vaø nhaân daân Thanh Hoùa, Thaønh phoá ñaõ ñaït ñöôïc haàu heát caùc chæ tieâu phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi quan troïng xöùng ñaùng laø thaønh phoá Ñoâ thò loaïi I. Veà phaùt trieån kinh teá: Neàn kinh teá thaønh phoá Thanh Hoùa ñaõ duy trì phaùt trieån beàn vöõng vaø oån ñònh. Cô caáu kinh teá chuyeån dòch nhanh vaø ñuùng höôùng, taêng daàn tyû troïng caùc ngaønh coâng nghieäp, xaây döïng vaø dòch vuï, giaûm tyû troïng caùc ngaønh saûn xuaát Noâng-Laâm-Ngö nghieäp. Toác ñoä taêng tröôûng bình quaân haøng naêm tieáp tuïc taêng tröôûng vaø phaùt trieån ôû möùc cao, coù naêm ñaït gaàn 20%. Maëc duø do taùc ñoäng cuûa suy thoaùi kinh teá, nhöng toác ñoä taêng tröôûng bình quaân cuûa Thaønh phoá Thanh Hoùa trong 3 naêm töø 2010-2012 vaãn duy trì ñaït 14,9%. Ñöôïc ñaùnh giaù laø thaønh phoá coù toác ñoä taêng tröôûng khaù so vôùi caùc ñoâ thò loaïi I khaùc. Toång giaù trò saûn xuaát cuûa Thaønh phoá naêm 2012 ñaït gaàn 23 nghìn tyû ñoàng; toång thu ngaân saùch ñaït treân 2 nghìn tyû ñoàng chieám 45 % toång thu ngaân saùch toaøn tænh Thanh Hoùa. Möùc thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi naêm 2012 ñaït 68,8 trieäu ñoàng /ngöôøi/naêm; naêm 2013 ñaït 77,7 trieäu ñoàng/ ngöôøi/naêm; Tyû leä lao ñoäng phi noâng nghieäp ñaït tieâu chuaån 86,5%. Tyû leä hoä ngheøo toaøn thaønh phoá naêm 2012 laø 5,3% (khu vöïc noäi thaønh laø 3,2%) . Cuøng vôùi nhoùm caùc giaûi phaùp kinh teá cuûa Chính phuû vaø cuûa UBND tænh Thanh Hoaù, thaønh phoá Thanh Hoaù ñaõ chuû ñoäng ñöa ra nhieàu bieän phaùp nhaèm tieáp tuïc hoã trôï vaø thaùo gôõ khoù khaên cho doanh nghieäp nhö: Taïo moâi tröôøng ñaàu tö thuaän lôïi, chuù troïng coâng taùc ñaøo taïo ngheà cho ngöôøi lao ñoäng, phoái hôïp thu huùt caùc nguoàn voán ñaàu tö vaø caùc nguoàn tín duïng öu ñaõi,... Hieän taïi, treân ñòa baøn thaønh phoá hieän coù treân 6.500 cô sôû coâng nghieäp, tieåu thuû nghieäp bao goàm: 10 cô sôû thuoäc kinh teá nhaø nöôùc, 19 cô sôû taäp theå, 95 cô sôû tö nhaân, treân 6000 cô sôû caù theå, 240 cô sôû hoãn hôïp caùc thaønh phaàn kinh teá vaø 8 cô sôû coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Phaùt trieån ñöôïc nhieàu ngaønh coâng nghieäp nhö: cô khí laép raùp, gia coâng kim loaïi, saûn xuaát thieát bò ñieän, phuï tuøng maùy moùc, hoùa chaát, cheá bieán thöïc phaåm, ñoà uoáng, saûn xuaát haøng tieâu duøng xuaát khaåu may maëc, khai thaùc vaø cheá taùc ñaù,
saûn xuaát vaät lieäu xaây döïng, thuû coâng myõ ngheä... goùp phaàn giaûi quyeát vieäc laøm vaø thu nhaäp cho haøng chuïc nghìn lao ñoäng treân ñòa baøn thaønh phoá vaø vuøng phuï caän. Veà caùc hoaït ñoäng thöông maïi, dòch vuï: Thaønh phoá ñaõ duy trì toác ñoä taêng tröôûng khaù (naêm 2012, toác ñoä taêng tröôûng ñaït 18,6%). Giaù trò saûn xuaát caùc ngaønh dòch vuï naêm 2012 taêng 15,6% so vôùi cuøng kyø. Moät soá ngaønh coù möùc taêng tröôûng khaù nhö: khaùch saïn, nhaø haøng, vaän taûi, kho baõi, thoâng tin lieân laïc, taøi chính, tín duïng... Trong nhöõng naêm gaàn ñaây soá löôïng caùc cô sôû kinh doanh dòch vuï, du lòch, thöông maïi taêng nhanh caû veà soá löôïng vaø quy moâ, ñaëc bieät treân ñòa baøn Thaønh phoá Thanh Hoùa coù nhieàu trung taâm thöông maïi ñaàu moái lôùn ñöôïc ñaàu tö xaây döïng quy moâ nhö: Trung taâm mua saém BigC; Trung taâm thöông maïi ñieän töû HC; Trung taâm thöông maïi CoopMack,... Vôùi söï phaùt trieån ñoàng boä cô sôû haï taàng vaø dòch vuï thöông maïi nhö treân neân Thaønh phoá Thanh Hoùa ñöôïc ñaùnh giaù ñang laø ñoâ thò coù caùc chæ soá kinh teá toát nhaát trong caùc ñoâ thò tænh lî Vuøng Baéc Trung boä. Vôùi caùc ñieàu kieän thuaän lôïi, cô cheá chính saùch öu ñaõi vaø thoâng thoaùng, Thaønh phoá Thanh Hoùa, ñang daàn daàn trôû thaønh ñòa chæ haáp daãn ñoái vôùi caùc nhaø ñaàu tö trong nöôùc vaø nöôùc ngoaøi. Ñoàng thôøi ñaõ thu huùt ñöôïc nhieàu döï aùn lôùn treân caùc lónh vöïc, trong ñoù coù nhieàu döï aùn ñaàu tö ñaõ ñem laïi keát quaû cao veà Kinh teá - xaõ hoäi. Trong 3 naêm gaàn ñaây, Thaønh phoá luoân laø ñòa baøn thu huùt voán ñaàu tö maïnh nhaát trong Tænh, ñaït treân 27 nghìn tyû ñoàng, chieám hôn 1/4 toång voán ñaàu tö xaõ hoäi cuûa toaøn Tænh. Veà lónh vöïc phaùt trieån du lòch: Thaønh phoá Thanh Hoùa ñöôïc xaùc ñònh laø moät trong nhöõng trung taâm dòch vuï du lòch lòch söû vaên hoùa – du lòch bieån cuûa khu vöïc phía Baéc. Phía Baéc Thaønh phoá Thanh Hoùa coù Khu thaéng caûnh Haøm Roàng ñaõ ñöôïc söû saùch löu danh vôùi nhieàu di tích lòch söû caùch maïng, trong ñoù coù caùc di chæ khaûo coå noåi tieáng trong vaø ngoaøi nöôùc, coù nhieàu thaéng caûnh ñeïp nhö: ñoäng Long Quang, ñoäng Tieân, Nuùi Phöôïng, nuùi Voi, nuùi Roàng; laøng coå Ñoâng Sôn… cuøng vôùi soâng Maõ laø nhöõng caûnh quan thieân nhieân kyø thuù. Sau khi ñöôïc Thuû töôùng chính phuû pheâ duyeät, Thaønh phoá Thanh Hoùa ñaõ vaø ñang trieån khai ñaàu tö xaây döïng caùc coâng trình taïi Khu Du lòch SË 70 . 2014
37
≥ ki’n Chuy™n gia & Nhµ qu∂n l˝
lòch söû, vaên hoùa Haøm Roàng. Trong ñoù coù moät soá coâng trình chuaån bò hoaøn thaønh ñöa vaøo söû duïng nhö: Trung taâm hoäi nghò Haøm Roàng; ñeàn thôø caùc Baø meï Vieät Nam anh huøng vaø caùc anh huøng lieät syõ; Thieàn vieän Truùc Laâm... Ñaây laø nhöõng coâng trình vaên hoùa taâm linh mang yù nghóa nhaân vaên saâu saéc, ñoàng thôøi laø moät ñòa ñieåm tham quan du lòch.
38
SË 70 . 2014
vaø 07 tröôøng Cao ñaúng ngheà. Haøng naêm caùc tröôøng ñaøo taïo khoaûng 21 nghìn ñeán 23 nghìn sinh vieân töø nhieàu tænh, thaønh phoá trong khu vöïc mieàn Baéc vaø vaø Baéc mieàn Trung.
Beân caïnh ñoù coøn coù caùc ñieåm du lòch nghæ döôõng noåi tieáng cuûa xöù Thanh nhö: Khu du lòch bieån Saàm Sôn; Khu du lòch Sinh thaùi Vöôøn quoác gia Beán En, Di saûn vaên hoùa theá giôùi Thaønh nhaø Hoà; Khu di tích Lòch söû Lam Kinh môùi ñöôïc nhaø nöôùc coâng nhaän laø di tích ñaëc bieät caáp quoác gia; ñoäng Töø Thöùc, ñeàn Baø Trieäu, ñeøo Ba Doïi...
Coâng taùc giaùo duïc phoå thoâng laø moät trong nhöõng lónh vöïc quan troïng ñöôïc thaønh phoá quan taâm ñaàu tö vaø coù böôùc phaùt trieån lôùn maïnh caû veà soá löôïng vaø chaát löôïng. Hieän nay 100% phöôøng, xaõ giöõ vöõng phoå caäp giaùo duïc THCS, tieán tôùi muïc tieâu phoå caäp PTTH. Cô sôû tröôøng lôùp, ñoäi nguõ giaùo vieân ñöôïc xaây döïng vaø phaùt trieån khaù toaøn dieän, tyû leä phoøng hoïc kieân coá hoùa ñaït 100%; 100% giaùo vieân ñaït chuaån vaø treân chuaån. Tyû leä hoïc sinh thi ñoã vaøo caùc tröôøng ñaïi hoïc, cao ñaúng haøng naêm ñaït khoaûng 65%.
Veà lónh vöc giaùo duïc ñaøo taïo: Thaønh phố Thanh Hoùa hieän nay ñang daàn trôû thaønh moät trong ba trung taâm ñaøo taïo nhaân löïc lôùn cuûa Tænh vaø khu vöïc Baéc Trung boä. Treân ñòa baøn thaønh phoá hieän taäp trung 28 tröôøng ñaïi hoïc, cao ñaúng vaø trung caáp ngheà trong ñoù coù 03 tröôøng ñaïi hoïc laø: Ñaïi hoïc Hoàng Ñöùc; Ñaïi hoïc Vaên hoùa - Theå thao - Du lòch Thanh Hoùa; Phaân hieäu Ñaïi hoïc Coâng nghieäp TP. HCM taïi Thanh Hoùa, Tröôøng Chính trò Tænh
Veà coâng taùc chaêm soùc söùc khoûe nhaân daân: Treân ñòa baøn thaønh phoá hieän coù 21 beänh vieän trong ñoù coù 9 beänh vieän coâng laäp thuoäc tænh, 6 beänh vieän thuoäc caùc ngaønh cuûa Trung öông, 6 beänh vieän tö nhaân. Caùc beänh vieän cô baûn ñöôïc ñaàu tö ñoàng boä, hieän ñaïi, trong ñoù caùc beänh vieän Ña khoa, Beänh vieän Phuï saûn, Beänh vieän Nhi ñaõ vaø ñang trôû thaønh trung taâm khaùm chöõa beänh coù chaát löôïng cao cuûa tænh vaø vuøng Baéc Trung boä - Nam Baéc Boä.
Veà coâng taùc an sinh xaõ hoäi, Thaønh phoá Thanh Hoùa coøn laø moät ñòa phöông coù ñoái töôïng chính saùch ñöôïc höôûng an sinh xaõ hoäi lôùn nhaát treân ñòa baøn tænh Thanh Hoùa. Ñaûng boä vaø laõnh ñaïo thaønh phoá luoân ñaëc bieät xem troïng coâng taùc an sinh xaõ hoäi, ñeàn ôn ñaùp nghóa, ñaëc bieät laø trong chaêm lo baø meï Vieät Nam anh huøng. Coâng taùc quy hoaïch, kieán truùc vaø nhaø ôû. Trong 10 naêm qua, Thaønh phoá Thanh Hoùa laø moät ñoâ thò coù coù toác ñoä ñoâ thò hoùa khaù cao. Coâng taùc quy hoaïch phaùt trieån khoâng gian ñoâ thò vaø naâng cao chaát löôïng xaây döïng caùc ñoà aùn quy hoaïch ñöôïc caáp uyû, chính quyeàn Thaønh phoá ñaëc bieät chuù troïng. Töø naêm 2000 ñeán nay, Thaønh phoá ñaõ xaây döïng gaàn 30 ñoà aùn quy hoaïch phaân khu tyû leä 1/2000, trong ñoù coù 15 ñeà aùn Khu ñoâ thò, khu du lòch ñöôïc UBND Tænh pheâ duyeät. Treân cô sôû quy hoaïch ñöôïc pheâ duyeät, trong nhöõng naêm qua, nhieàu Khu ñoâ thò môùi, khu ôû môùi theo tieâu chuaån “Ñoâ thò xanh”, caùc coâng vieân, khuoân vieân, quaûng truôøng, caùc coâng trình vaên hoaù coâng coäng, caùc khu trung taâm thöông maïi, dòch vuï vaø du lòch coù quy moâ lôùn ñaõ vaø ñang ñöôïc ñaàu
tö xaây döïng, taïo neân ñieåm nhaán caûnh quan kieán truùc ñeïp cho thaønh phoá, ñoàng thôøi töøng böôùc naâng cao chaát löôïng cuoäc soáng vaø sinh hoaït cho nguôøi daân ñoâ thò. Ñeán thôøi ñieåm naøy, tyû leä nhaø ôû kieân coá vaø baùn kieân coá cuûa Thaønh phoá ñaõ chieám treân 86,8%, bình quaân 24m2 saøn/ ngöôøi. Töø naêm 2012, veà cô baûn Thaønh phoá ñaõ thaønh coâng xoùa boû nhaø taïm vaø nhaø doät naùt treân ñòa baøn. Ñaây laø moät thaønh tích ñaùng khích leä ñoái vôùi moät ñòa phöông coù ñoái töôïng xaõ hoäi lôùn. Veà xaây döïng caùc coâng trình coâng coäng. Nhöõng naêm qua, nhieàu coâng trình vaên hoùa treân ñòa baøn Thaønh phoá ñaõ ñöôïc xaây döïng, ñi vaøo hoaït ñoäng nhö: Nhaø Vaên hoùa Lao ñoäng, Quaûng tröôøng Lam Sôn, Quaûng tröôøng Haøm Roàng, Nhaø haùt lam Sôn, coâng vieân Hoäi An, Coâng vieân Hoà Thaønh, caùc trung taâm thöông maïi... Moät soá coâng trình vaên hoùa tieâu bieåu ñang tieáp tuïc trieån khai xaây döïng nhö, Trung taâm Trieãn laõm vaø Hoäi chôï quaûng caùo tænh, Thö vieän tænh, Khu Vaên hoùa Du lòch Haøm roàng, Thieàn vieän Truùc laâm Haøm Roàng,... Caùc coâng trình naøy khi ñöôïc hoaøn thaønh seõ laø nhöõng ñieåm nhaán quan troïng, goùp phaàn laøm thay ñoåi caûnh quan ñoâ thò vaø naâng thieát cheá vaên hoùa cuûa thaønh phoá leân taàm voùc môùi. Xaây döïng haï taàng kyõ thuaät. Töø khi coù ñònh höôùng naâng caáp thaønh phoá Thanh Hoùa leân ñoâ thò loaïi I ñeán nay, hoaït ñoäng giao thoâng vaän taûi cuûa Thaønh phoá ñöôïc ñaàu tö maïnh. Maïng löôùi giao thoâng ñöôøng boä tieáp tuïc ñöôïc môû roäng naâng caáp vaø ñaàu tö môùi. Haàu heát caùc tuyeán ñöôøng ñaõ ñöôïc naâng caáp caûi taïo, thaûm beâ toâng nhöïa, ñeøn chieáu saùng, laùt væa heø. Ñaëc bieät Heä thoáng chieáu saùng cuûa Thaønh phoá ñaõ ñöôïc quan taâm öu tieân ñaàu tö, nhö: boá trí, laép ñaët heä thoáng ñeøn trang trí ngheä thuaät doïc caùc tuyeán phoá chính, töø ñoù ñaõ taïo neân söï phong phuù, sinh ñoäng vaø taêng söï haáp daãn veû ñeïp cuûa thaønh phoá moãi khi vaøo ban ñeâm. Veà heä thoáng giao thoâng ñöôøng saét coù tuyeán baéc Nam. Ga ñöôøng saét thaønh phoá Thanh Hoùa laø ga chính, naêng löïc thoâng qua khoaûng 3000 löôït haønh khaùch/ngaøy ñeâm vaø 500 taán haøng hoùa/ngaøy ñeâm. Veà giao thoâng ñöôøng thuûy coù tuyeán soâng Maõ ñi qua, phöông tieän vaän taûi treân soâng
chuû yeáu laø saø lan, taøu troïng taûi döôùi 1000 taán. Taïi khu vöïc thaønh phoá coù caûng Leã Moân dieän tích 51 nghìn meùt vuoâng, coù khaû naêng tieáp nhaän taøu 1000 taán, coâng suaát thoâng qua 300.000 taán/naêm. Thaønh phoá hieän coù 2 nhaø maùy nöôùc goàm nhaø maùy nöôùc Maät Sôn coâng suaát 30.000m3/ ngaøy ñeâm, vaø nhaø maùy nöôùc Haøm Roàng coâng suaát 50.000m3/ngaøy ñeâm. Tyû leä daân soá khu vöïc noäi thaønh ñöôïc caáp nöôùc saïch ñaït 95%. Tyû leä thaát thoaùt nöôùc sinh hoaït ñaït khoaûng 23,5%. Veà nguoàn caáp ñieän cho thaønh phoá töø heä thoáng ñieän quoác gia qua caùc traïm bieán aùp 220/110kv Ba Cheø coâng suaát 2x125MVA; traïm 220/110KV Nghi Sôn coâng suaát 1x125MVA vaø ñöôøng daây 171 Ninh Bình – Thanh Hoùa, ñöôøng daây 174 Ninh Bình – ximaêng Bæm Sôn. Coâng taùc ñaàu tö xaây döïng phaùt trieån haï taàng böu chính vieãn thoâng, coâng ngheä thoâng tin vaø Internet treân ñòa baøn Thaønh phoá nhöõng naêm gaàn ñaây ñöôïc chuù troïng, nhaát laø khu vöïc Noäi thaønh coù böôùc phaùt trieån nhanh. Taïi caùc xaõ khu vöïc Ngoaïi thaønh ñeàu coù ñieåm böu ñieän cung caáp dòch vuï böu chính cô baûn. Maïng löôùi vieãn thoâng Internet ñöôïc ñaàu tö xaây döïng, öùng duïng coâng ngheä môùi hieän ñaïi. Taêng soá maùy ñieän thoaïi bình quaân khu vöïc toaøn thaønh phoá leân 56 maùy/100 daân vaøo naêm 2012, trong ñoù khu vöïc noäi thaønh laø 67 maùy/100 daân, vöôït tieâu chí cuûa ñoâ thò loaïi I. Giai ñoaïn vöøa qua, Thaønh phoá ñaõ trieån khai vaø hoaøn thaønh moät soá döï aùn caûi taïo, naâng caáp heä thoáng thoaùt nöôùc ñoâ thò töø nguoàn voán ngaân saùch, voán ODA vaø hôïp phaàn Döï aùn Tieâu uùng Ñoâng Sôn. Vôùi lòch söû hình thaønh vaø phaùt trieån hôn 200 naêm, nhöng hieän taïi Thanh Hoùa vaãn ñöôïc coi laø moät thaønh phoá treû vôùi ñaày tieàm naêng phaùt trieån. Hy voïng töø nhöõng thaønh quaû to lôùn ñaõ ñaït ñöôïc trong chaëng ñöôøng vöøa qua vaø ñaëc bieät sau khi thaønh phoá ñaõ ñöôïc Thuû töôùng coâng nhaän laø ñoâ thò loaïi I theo quyeát ñònh soá 636/QÑ-TTg ngaøy 4/5/2014, ñaây seõ laø ñieàu kieän vaø cô hoäi môùi, taïo ñaø, taïo theá, ñeå Thaønh phoá Thanh Hoùa coù böôùc phaùt trieån maïnh meõ, vöôn leân cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa Ñaát nöôùc vaø tænh Thanh Hoaù, trong thôøi kyø ñaåy maïnh coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa vaø hoäi nhaäp quoác teá. SË 70 . 2014
39
DIEÃN ÑAØN
Moät soá khía caïnh moâi tröôøng trong quy hoaïch phaùt trieån thaønh phoá Thanh Hoùa Löu Ñöùc Duõng1 Löu Ñöùc Haûi2
Ñaët vaán ñeà
Quyeát ñònh soá 84/QÑ-TTg ngaøy 16/01/2009 [1] pheâ duyeät Ñieàu chænh quy hoaïch chung xaây döïng thaønh phoá Thanh Hoùa ñeán naêm 2025, taàm nhìn ñeán naêm 2035 ñaõ môû ra phöông höôùng phaùt trieån môû roäng cuûa trung taâm ñoâ thò quan troïng nhaát cuûa tænh Thanh Hoùa. Ñaëc bieät, vôùi Quyeát ñònh soá 636/QÑ-TTg [2] Coâng nhaän thaønh phoá Thanh Hoùa laø ñoâ thò loaïi I cuûa Thuû töôùng Chính phuû ngaøy 29/04/2014, vai troø cuûa thaønh phoá Thanh Hoùa trong chuoãi caùc ñoâ thò Baéc Trung Boä ñöôïc naâng cao theâm moät böôùc ñaùng keå. Ñeå ñoùng goùp cho söï phaùt trieån thaønh phoá Thanh Hoùa trong töông lai, caàn xem xeùt khoâng chæ töø goùc ñoä lòch söû - ñòa lyù – vaên hoùa cuûa quaù khöù, maø caàn caân nhaéc ñeán xu höôùng thay ñoåi cuûa caùc yeáu toá moâi tröôøng hieän taïi vaø töông lai. Ñoù laø traùch nhieäm chung cuûa moïi ngöôøi daân Thanh Hoùa vaø nhöõng ngöôøi Vieät Nam yeâu quyù maûnh ñaát Thanh Hoùa, töø nhöõng ngöôøi laõnh ñaïo quaûn lyù cho ñeán caùc nhaø khoa hoïc ôû caùc lónh vöïc chuyeân moân coù lieân quan. Baøi vieát naøy laø söï noái tieáp tö duy cuûa chuùng toâi, ñaõ ñöôïc trình baøy trong baøi baùo ñaêng treân taïp chí xaây döïng vaø ñoâ thò naêm 2010 [9] vôùi mong muoán duy nhaát laø goùp phaàn xaây döïng moät thaønh phoá Thanh Hoùa phaùt trieån beàn vöõng trong töông lai.
40
SË 70 . 2014
≥ ki’n Chuy™n gia & Nhµ qu∂n l˝ Caùc ñònh höôùng Quy hoaïch phaùt trieån thaønh phoá Thanh Hoùa
Theo caùc tö lieäu lòch söû [4], thuû phuû cuûa vuøng ñaát Thanh Hoùa ñaõ ít nhaát coù 6 laàn thay ñoåi ñòa danh: Tö Phoá, Ñoâng Phoá, Duy Tinh, Döông Xaù, Haïc Thaønh; thaønh phoá Thanh Hoùa; trong ñoù khu vöïc caùc xaõ Thieäu Döông vaø Thieäu Khaùnh, huyeän Thieäu Hoùa ñöôïc löïa choïn laø thuû phuû Thanh Hoùa laâu ñôøi vaø keùo daøi nhaát: Tö Phoá töø thôøi thuoäc Haùn ñeán ñaàu Tieàn Toáng vaø Döông Xaù töø thôøi nhaø Leâ ñeán nhaø Taây Sôn [4, tr.284 – 286]. Coù leõ vaøo thôøi kyø ñaàu lòch söû ñoù, caùc xaõ Thieäu Döông vaø Thieäu Khaùnh naèm treân vuøng ñaát ñòa hình cao, gaàn soâng, thuaän lôïi cho vieäc hình thaønh ñoâ thò trung taâm; trong khi caùc vuøng ñaát phía Ñoâng Nam thaønh phoá Thanh Hoùa thuoäc Quaûng Xöông ñang laø vuøng bieån hoaëc baõi laày ven bieån, khoâng thuaän lôïi cho vieäc xaây döïng ñoâ thò. Baèng chöùng cho vuøng ñaát môùi cuûa khu vöïc Ñoâng Nam thaønh phoá Thanh Hoùa coù theå lyù giaûi qua hieän traïng nguoàn nöôùc ngaàm bò nhieãm maën vaø thieáu huït caùc di tích lòch söû hoùa coå, coù tuoåi tröôùc 500 naêm so vôùi hieän nay. Vôùi quy hoaïch môû roäng thaønh phoá Thanh Hoùa theo Quyeát ñònh 84/QÑ-TTg [1], hình thaønh ñònh höôùng phaùt trieån thaønh phoá Thanh Hoùa theo truïc Taây Baéc – Ñoâng Nam, noái quaù khöù lòch söû: Nuùi Ñoï --> Tö Phoá --> Döông Xaù --> Haïc Thaønh vôùi xu höôùng hieän ñaïi tieán ra Bieån Ñoâng cuûa daân toäc Vieät. Theo quyeát ñònh soá 84/QÑ-TTg cuûa Thuû töôùng Chính phuû Pheâ duyeät Ñieàu chænh quy hoaïch chung xaây döïng thaønh phoá Thanh Hoùa ñeán naêm 2020, taàm nhìn ñeán naêm 2035[10]; phaïm vi môû roäng khoâng gian ñoâ thò cuûa Thaønh phoá Thanh Hoùa bao goàm 19 xaõ, thò traán: Hoaèng Lyù, Hoaèng Long, Hoaèng Anh, Hoaèng Quang, Hoaèng Ñaïi vaø thò traán Taøo Xuyeân thuoäc huyeän Hoaèng Hoùa; Ñoâng Lónh, Ñoâng Taân, Ñoâng Höng, Ñoâng Vinh vaø thò traán Nhoài thuoäc huyeän Ñoâng Sôn; Thieäu Döông, Thieäu Khaùnh, Thieäu Vaân thuoäc huyeän Thieäu Hoùa; Quaûng Thònh, Quaûng Ñoâng, Quaûng Phuù, Quaûng Taâm, Quaûng Caùt thuoäc huyeän Quaûng Xöông. Höôùng phaùt trieån chính cuûa thaønh phoá Thanh Hoùa laø höôùng Ñoâng - Nam tieán tôùi saùp nhaäp vôùi thò xaõ Saàm Sôn thaønh ñoâ thò loaïi I; phaùt trieån coù giôùi haïn veà phía Ñoâng Baéc ñeå hình thaønh thaønh phoá hai bôø soâng Maõ; haïn cheá phaùt trieån veà phía Taây ñeå baûo toàn vuøng caûnh quan thieân nhieân vaø phaùt trieån caùc khu du lòch: Haøm Roàng, Nuùi Ñoï, Nuùi Voi, Röøng Thoâng, Nuùi Nhoài, Nuùi Maät, Nuùi Long ñeå taïo thaønh moät vaønh ñai xanh quanh ñoâ thò trung taâm. Ñoä cao neàn xaây döïng hôïp lyù cho töøng khu vöïc, baûo ñaûm cao ñoä neàn toái thieåu ≥ +3,00 m. Söû duïng caùc soâng thoaùt nöôùc hieän nay vaø xaây döïng traïm bôm tieâu taïi khu vöïc coáng Quaûng Chaâu ñeå giaûi quyeát tieâu thoaùt nöôùc möa trieät ñeå cho ñoâ thò trong tröôøng hôïp trieàu cöôøng treân soâng Maõ. Nguoàn nöôùc caáp ñöôïc hoaïch ñònh baèng vieäc söû duïng nguoàn nöôùc maët taïi keânh Baéc vaø soâng Chu (xaõ Thieäu Khaùnh) vaø nguoàn nöôùc soâng Maõ ôû khu vöïc Hoaèng Giang - Hoaèng Hoùa.
Caùc khía caïnh moâi tröôøng trong phaùt trieån thaønh phoá Thanh Hoùa
Trong quan nieäm cuûa chuùng toâi veà quy hoaïch phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi cho caùc vuøng ñaát môùi [10], vieäc hoaïch ñònh quy hoaïch phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi phuø hôïp vôùi caùc chöùc naêng moâi tröôøng cuûa khoâng gian laõnh thoå laø giaûi phaùp mang laïi hieäu quaû kinh teá cao vaø beàn vöõng. Do vaäy, vieäc môû roäng ñònh höôùng khoâng gian xaây döïng thaønh phoá Thanh Hoùa trong töông lai ñeán möùc naøo, caàn ñöôïc caân nhaéc ñaày ñuû ôû caùc khía caïnh moâi tröôøng hieän taïi vaø xu höôùng dieãn bieán cuûa chuùng trong töông lai. Naêm khía caïnh moâi tröôøng quan troïng nhaát trong quy hoaïch xaây döïng thaønh phoá Thanh Hoùa caàn ñöôïc caân nhaéc laø: ñòa chaát coâng trình, söû duïng ñaát, caáp nöôùc, thoaùt nöôùc vaø söû duïng hôïp lyù caùc giaù trò lòch söû caûnh quan.
Khía caïnh ñòa chaát chaát coâng trình
Ñaõ coù nhieàu coâng trình nghieân cöùu khoa hoïc veà ñoâ thò Thanh Hoùa ñaõ ñöôïc coâng boá [5, 6, 7] ñeà caäp tôùi caáu truùc ñòa chaát, caùc daïng tai bieán ñòa chaát coù theå phaùt sinh vaø giaûi phaùp phoøng choáng, giaûm nheï nguy cô tai bieán. Theo ñoù, khu vöïc thaønh phoá Thanh Hoùa coù lòch söû phaùt trieån ñòa chaát laâu daøi keùo daøi töø tröôùc Cambri ñeán nay, vôùi caáu truùc ñòa chaát phöùc taïp, naèm trong ñôùi kieán truùc Soâng Maõ giôùi haïn bôûi ñöùt gaõy Soâng Maõ (ñöùt gaõy Taân Kyø - Vaên Lyù theo [7]) phöông ÑB-TN vaø ñöùt gaõy SË 70 . 2014
41
Sôn La phöông TB-ÑN. Ñôùi ñöôïc caáu taïo bôû 7 phöùc heä thaïch hoïc kieán taïo: Neoproterozoi – Cambri haï, Poleozoi haï, Paleozoi trung, Paleozoi thöôïng, Paleozoi thöôïng – Mesozoi thöôïng, Kainozoi. Lòch söû phaùt trieån ñòa chaát cuûa vuøng traûi qua 4 thôøi kyø cheá ñoä kieán taïo khaùc nhau: thôøi kyø Neoproterozoi – Paleozoi sôùm vôùi ñaëc tröng vuøng uoán neáp tích tuï caùc traàm tích luïc ñòa xen phun traøo mafic; thôøi kyø Paleozoi vôùi ba giai ñoaïn baét ñaàu töø cheá ñoä taùch giaõn chuyeån sang eùp neùn vaø hình thaønh boàn truõng vaøo giai ñoaïn cuoái; thôøi kyø Paleozoi muoän – Mezozoi goàm giai ñoaïn daäp vôõ, taùch giaõn giai ñoaïn ñaàu vaø keát thuùc laø eùp neùn uoán neáp ôû giai ñoaïn cuoái; thôøi kyø Kanoizoi (theo [7] laø pha kieán taïo hieän ñaïi baét ñaàu khoaûng 5,5 trieäu naêm tröôùc) vôùi cheá ñoä kieán taïo daäp vôõ, naâng troài chieám öu theá. Nhö vaäy, thaønh phoá Thanh Hoùa môû roäng theo caùc quyeát ñònh quy hoaïch naèm trong caáu truùc ñòa chaát phöùc taïp, vôùi lòch söû phaùt trieån laâu daøi qua nhieàu giai ñoaïn vôùi nhieàu loaïi hình tai bieán ñòa chaát tieàm aån: ñoäng ñaát, luùn suït karst, nöùt ñaát, xoùi lôû; chia thaønh 2 khu vöïc cô baûn:
nhaø bia Vónh Laêng
Khu vöïc phía Taây Baéc coù bieåu hieän naâng troài khoái taûng maïnh, coù ñòa hình cao, moùng keát tinh ôû ñoä saâu nhoû hoaëc loä ra treân beà maët vôùi 2 daïng tai bieán ñòa chaát chuû yeáu laø ñoäng ñaát vaø luùn suït karst. Xeùt veà khía caïnh ñòa chaát coâng trình, khu vöïc thuaän lôïi cho vieäc xaây döïng caùc coâng trình cao taàng vôùi chi phí xaây döïng moùng thaáp, caùc coâng trình ngaàm trong loøng ñaát nhö: taàu ñieän ngaàm, haàm giao thoâng ngaàm,... Khu vöïc phía Ñoâng Nam laø boàn truõng, ñòa hình thaáp, moùng keát tinh naèm khaù saâu vôùi caùc daïng tai bieán ñòa chaát laø ñoäng ñaát, luùn ñaát, xoùi lôû bôø bieån vaø bôø soâng. Vôùi beà daøy taàng traàm tích coù nôi tôùi 120 m, chi phí xaây döïng caùc coâng trình cao taàng gia taêng do phaûi taêng cöôøng gia coá moùng, chi phí xaây döïng caùc coâng trình ngaàm (taàu ñieän ngaàm, haàm giao thoâng,...) cao hôn nhieàu so vôùi khu vöïc Taây Baéc.
Khía caïnh söû duïng ñaát
nhaø haùt Lam Sôn
Khu vöïc Ñoâng Nam thaønh phoá Thanh Hoùa bao goàm caùc xaõ thuoäc huyeän Hoaøng Hoùa vaø huyeän Quaûng Xöông coù ñòa hình töông ñoái thaáp (1-3m), khaù baèng phaúng vôùi caùc loaïi ñaát coù nguoàn goác traàm tích soâng, traàm tích bieån vaø traàm tích soâng bieån hoãn hôïp. Ñaây laø khu vöïc ñaát thích hôïp cho hoaït ñoäng saûn xuaát noâng nghieäp, ñaëc bieät laø troàng luùa nöôùc. Qua khaûo saùt thöïc teá, ñaát ôû khu vöïc Ñoâng Nam hieän ñang söû duïng chuû yeáu cho troàng luùa nöôùc vaø caùc loaïi caây maøu coù giaù trò kinh teá cao (laïc, ñoã, vöøng). Khu vöïc Taây Baéc thaønh phoá Thanh Hoùa, bao goàm caùc xaõ thuoäc huyeän Thieäu Hoùa vaø Ñoâng Sôn coù ñòa hình khoâng baèng phaúng, ñoä cao ñòa hình töø 3 m trôû leân vaø khu vöïc nuùi: Haøm Roàng, Röøng Thoâng, Nuùi Naáp, Nuùi Nhoài,... Caây troàng ôû khu vöïc naøy chuû yeáu caây maøu, moät ít luùa nöôùc vaø caây laâm nghieäp vôùi nhieàu ñoài ñaù thaáp. Vieäc chuyeån ñoåi dieän tích ñaát noâng nghieäp sang ñaát ñoâ thò, ñaëc bieät laø ñaát troàng luùa nöôùc trong giai ñoaïn ñaát troàng luùa nöôùc cuûa Vieät Nam ôû ñoàng baèng Nam Boä ñang bò thu heïp do daâng cao möïc nöôùc bieån vaø nhieãm maën, xeùt veà hieäu quaû kinh teá moâi tröôøng laø yeáu keùm.
Khía caïnh caáp nöôùc Caàu Haøm roàng
42
SË 70 . 2014
Do nguoàn nöôùc ngaàm khu vöïc Ñoâng Nam phaàn lôùn bò nhieãm maën (tröø moät soá thaáu kính nöôùc ngoït treân caùc coàn caùt) vaø nöôùc soâng Maõ taïi caàu Haøm Roàng vaøo muøa khoâ coù ñoä maën treân 4%o [8] neân nguoàn caáp nöôùc
≥ ki’n Chuy™n gia & Nhµ qu∂n l˝ cho thaønh phoá Thanh Hoùa môû roäng trong töông lai seõ laø nöôùc maët soâng Chu vaø soâng Maõ veà phía thöôïng löu caàu Haøm Roàng. Khaû naêng xaây döïng caùc traïm caáp nöôùc töø nguoàn nöôùc ngaàm chæ coù theå khaû thi ôû khu vöïc Taây Baéc. Caùc quy hoaïch xaây döïng nhaø maùy caáp nöôùc cho thaønh phoá Thanh Hoùa töông lai cuõng ñaõ ñöôïc hoaïch ñònh chuû yeáu ôû khu vöïc Taây Baéc [1]. Ñöôøng oáng caáp nöôùc keùo daøi töø caùc nhaø maùy nöôùc khu vöïc phía Taây Baéc cho caùc khu ñoâ thò ôû phía Ñoâng Nam khoâng chæ laøm taêng chi phí xaây döïng haï taàng caáp nöôùc, maø coøn gia taêng toån thaát nöôùc treân ñöôøng oáng. Caùc chi phí naøy seõ laøm gia taêng giaù mua baùn nöôùc, gaây thieät haïi cho cho hoä gia ñình vaø caùc cô sôû kinh teá söû duïng nhieàu nöôùc.
Nam, caùc nhaø kieán truùc xaây döïng phaûi taïo ra caùc coâng trình nhaân taïo (nuùi ñaép, hoà ñieàu hoøa,...).
Khía caïnh thoaùt nöôùc
Keát luaän vaø kieán nghò
Theo soá lieäu tính toaùn cho chuùng toâi, khoaûng 50% dieän tích ñaát khu vöïc Ñoâng Nam coù ñoä cao ñòa hình thaáp hôn 2m (so vôùi thaønh phoá Hoà Chí Minh hieän nay coù 50% dieän tích ñaát coù ñoä cao ñòa hình thaáp hôn 1,5m). Ñeå coù coát thoaùt nöôùc toái thieåu laø +3m nhö quy hoaïch, moät khoái löôïng ñaát vaø caùt haøng traêm trieäu m3 seõ caàn ñeå san laáp maët baèng cho khu vöïc Ñoâng Nam khi tieán haønh xaây döïng ñoâ thò Thanh Hoùa töông lai. Taùc ñoäng moâi tröôøng cuûa vieäc khai thaùc ñaát vaø caùt san neàn, cuõng nhö nguy cô oâ nhieãm buïi do hoaït ñoäng vaän chuyeån khoái löôïng ñaát vaø caùt ñoù chaéc chaén chöa ñöôïc tính toaùn trong quy hoaïch xaây döïng ñoâ thò. Neáu khoâng ñaûm baûo ñoä cao san neàn thì vôùi toác ñoä daâng cao möïc nöôùc bieån theo tính toaùn cuûa Boä Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng [3] laø 1-2 cm/naêm, thì tình traïng uùng ngaäp cuûa khu vöïc Ñoâng Nam thaønh phoá Thanh Hoùa töông lai so vôùi tình traïng uùng ngaäp cuûa thaønh phoá Hoà Chí Minh seõ dieãn ra chaäm hôn chöøng 30 naêm. Nhu caàu thoaùt nöôùc vaø caùc baát caäp töông töï khoâng dieãn ra ôû khu vöïc Taây Baéc thaønh phoá Thanh Hoùa, do ñoä cao ñòa hình ôû ñaây phaàn lôùn laø +3m trôû leân, caûnh quan ñòa hình phaân caét maïnh.
Khía caïnh söû duïng hôïp lyù caùc giaù trò lòch söû caûnh quan
Nhieàu di tích lòch söû vaên hoùa ñang toàn taïi ôû khu vöïc Taây Baéc nhö: khu di tích Döông Ñình Ngheä ôû laøng Döông Xaù, Thieäu Döông; khu di tích vaên hoùa Nuùi Ñoï thuoäc Thieäu Taân vaø Thieäu Khaùnh; caùc di tích lòch söû vaên hoùa khaùc veà thuû phuû Thanh Hoùa (Tö Phoá, Döông Xaù) coù theå ñöôïc phaùt hieän trong töông lai seõ ñieåm ñeán cuûa khaùch du lòch vaø ngöôøi daân Thanh Hoùa. Moät soá caûnh quan coù taùc ñoäng tích cöïc ñeán hoaït ñoäng du lòch nhö: Röøng Thoâng, Nuùi Naáp, Nuùi Nhoài, v.v. Nhö vaäy, vieäc môû roäng khoâng gian thaønh phoá Thanh Hoùa töông lai veà phía Taây Baéc seõ taïo ra caùc taùc ñoäng tích cöïc cho vieäc phaùt huy di tích vaên hoùa lòch söû ñoái vôùi hoaït ñoäng du lòch vaø giaùo duïc kieán thöùc truyeàn thoáng lòch söû cho theá heä treû. Ñieàu töông töï khoù coù theå tìm thaáy trong vuøng ñaát khu vöïc Ñoâng Nam. Ñòa hình phaân caùch: soâng – ñoàng baèng – ñoài nuùi khu vöïc Taây Baéc thaønh phoá Thanh Hoùa ôû goùc ñoä xaây döïng coâng trình ñoâ thò deã taïo thuaän lôïi cho cho caùc nhaø kieán truùc xaây döïng taïo ra moâ hình caûnh quan ñoâ thò ñeïp vôùi nhieàu lôùp nhaø xaây theo caùc baäc ñòa hình. Ngöôïc laïi, ñeå taïo ñòa hình ñoâ thò thu huùt thaåm myõ ngöôøi daân ôû khu vöïc Ñoâng
Nuùi cao vaø röøng caây treân nuùi Röøng Thoâng, Haøm Roàng, Nuùi Ñoï, v.v. ôû goùc ñoä moâi tröôøng coù taùc ñoäng haïn cheá oâ nhieãm vaø caûi thieän chaát löôïng moâi tröôøng khoâng khí (giaûm oâ nhieãm buïi, khí ñoäc haïi, tieáng oàn,...). Neáu ai ñaõ töøng tôùi thaønh phoá Quyù Döông, tænh Quyù Chaâu, Trung Quoác; hoaëc töøng thaêm quan thaønh phoá Kyoto, Nhaät Baûn thì chaéc chaén naûy sinh ra nhieàu yù töôûng, döï aùn taän duïng giaù trò röøng caây trong loøng thaønh phoá ôû goùc ñoä moâi tröôøng vaø kinh teá caùc theá maïnh cuûa nuùi vaø röøng ôû khu vöïc Taây Baéc thaønh phoá Thanh Hoùa töông lai. ÔÛ taát caû caùc khía caïnh: ñòa chaát coâng trình, söû duïng ñaát, cung caáp nöôùc, thoaùt nöôùc vaø söû duïng hôïp lyù caûnh quan sinh thaùi; khu vöïc môû roäng Taây Baéc thaønh phoá Thanh Hoùa (bao goàm caùc xaõ thuoäc huyeän Thieäu Hoùa vaø Ñoâng Sôn) ñeàu coù öu theá hôn so vôùi khu vöïc môû roäng Ñoâng Nam thaønh phoá Thanh Hoùa (bao goàm caùc xaõ thuoäc huyeän Quaûng Xöông vaø Hoaøng Hoùa). Do vaäy, vieäc phaùt trieån thaønh phoá thaønh phoá Thanh Hoùa töông lai ôû khu vöïc Ñoâng Nam seõ laøm gia taêng caùc chi phí xaây döïng vaø vaän haønh caùc coâng trình haï taàng ñoâ thò, cuõng nhö tieàm aån nhieàu ruûi ro tai bieán ñòa chaát vaø moâi tröôøng so vôùi khu vöïc Taây Baéc. Vôùi moät soá quan ñieåm treân, chuùng toâi ñeà nghò caùc cô quan khoa hoïc vaø quaûn lyù caàn xem xeùt vaø caân nhaéc moät soá khía caïnh ñaõ ñeà caäp treân trong caùc quy hoaïch xaây döïng ñoâ thò chi tieát cuûa thaønh phoá Thanh Hoùa töông lai theo höôùng taän duïng caùc öu theá taøi nguyeân vaø söû duïng toái öu caùc chöùc naêng moâi tröôøng cuûa khoâng gian môû roäng cuûa thaønh phoá Thanh Hoùa. (1) Vaên phoøng Chöông trình KH&CN phuïc vuï Chöông trình muïc tieâu quoác gia öùng phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu, Boä Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng (2) Khoa Moâi tröôøng, Tröôøng Ñaïi hoïc Khoa hoïc Töï nhieân, Ñaïi hoïc Quoác gia Haø Noäi
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. Thuû töôùng Chính phuû (2009), Quyeát ñònh soá 84/QÑ-TTg ngaøy 16 thaùng 01 naêm 2009 Pheâ duyeät Ñieàu chænh quy hoaïch chung xaây döïng thaønh phoá Thanh Hoùa, tænh Thanh Hoùa ñeán naêm 2025, taàm nhìn ñeán naêm 2035, Haø Noäi. 2. Thuû töôùng Chính phuû (2014), Quyeát ñònh soá 636/QÑ-TTg ngaøy 29 thaùng 04 naêm 2014 Coâng nhaän thaønh phoá Thanh Hoùa laø ñoâ thò Loaïi I tröïc thuoäc tænh Thanh Hoùa. 3. Boä Taøi nguyeân vaø moâi tröôøng (2012), Kòch baûn Bieán ñoåi khí haäu, nöôùc bieån daâng cho Vieät Nam, NXB.Boä TN&MT, Haø Noäi. 4. Tænh UÛy – Hoäi ñoàng nhaân daân - UÛy ban nhaân daân tænh Thanh Hoùa, Ñòa chí Thanh Hoùa Taäp I – Ñòa lyù vaø Lòch söû, NXB. Vaên hoùa – Thoâng tin, 2000. 5. Boä Coâng nghieäp – Boä Xaây döïng, Baùo caùo ñieàu tra ñòa chaát ñoâ thò thaønh phoá Thanh Hoùa, 1997. 6. Vieän Ñòa chaát – Sôû Khoa hoïc vaø Coâng ngheä Thanh Hoùa; Nghieân cöùu ñaùnh giaù hieän traïng, döï baùo nguy cô suït luùn ñaát vaø ñeà xuaát caùc giaûi phaùp phoøng choáng, giaûm nheï thieät haïi do suït luùn ñaát ôû tænh Thanh Hoùa, 2011. 7. Nguyeãn Ñình Hoøe, La Vaên Xuaân; Ñaëc ñieåm kieán taïo hieän ñaïi vaø tai bieán ñòa chaát khu vöïc ñoâ thò Thanh Hoùa; Taïp chí Ñòa chaát, Loaït A, soá 243, 11-12/1997, tr. 11-18. 8. Sôû Khoa hoïc, Coâng ngheä vaø Moâi tröôøng Thanh Hoùa; Khaûo saùt ñaùnh giaù moâi tröôøng vaø ñònh höôùng baûo veä moâi tröôøng thaønh phoá Thanh Hoùa. 9. Löu Ñöùc Haûi, Caùc baát lôïi veà moâi tröôøng cuûa ñònh höôùng phaùt trieån veà phía Ñoâng Nam trongquy hoaïch chung xaây döïng thaønh phoá Thanh Hoùa; Taïp chí xaây döïng vaø ñoâ thò, soá 17, 2010, tr.52-56. 10. Löu Ñöùc Haûi; Veà quy hoaïch moâi tröôøng trong phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi; Taïp chí Kinh teá moâi tröôøng soá 4/11-2007, tr.18-24.
SË 70 . 2014
43
DIEÃN ÑAØN
Thµnh phË Thanh H„a
PHAÙT TRIEÅN TAØI CHÍNH ÑOÂ THÒ BEÀN VÖÕNG Thanh Hoa City-Developing sustainable urban bankability TS. Phaïm Syõ Lieâm *
T
haønh phoá Thanh Hoùa laø tænh lî cuûa tænh Thanh Hoùa, coù dieän tích gaàn 150km2 vaø daân soá naêm 2012 khoaûng 39,3 vaïn ngöôøi, (14% daân soá toaøn tænh), trong ñoù 26 vaïn daân soáng trong 20 phöôøng noäi thaønh. Chæ 10 naêm sau khi trôû thaønh thaønh phoá, Thanh Hoùa (naêm 2004) ñaõ ñöôïc xeáp haïng laø ñoâ thò loaïi 2, roài naêm 2014 ñöôïc coâng nhaän laø ñoâ thò loaïi 1. Baøi vieát naøy ñöa ra moät soá nhaän xeùt veà taøi chính cuûa thaønh phoá Thanh Hoùa töø goùc nhìn taøi chính ñoâ thò vöõng maïnh (urban bankability) cuûa Ngaân haøng Theá giôùi.
44
SË 70 . 2014
≥ ki’n Chuy™n gia & Nhµ qu∂n l˝ Khaùi nieäm taøi chính ñoâ thò vöõng maïnh
Ngaân haøng Theá giôùi ñònh nghóa ñoâ thò beàn vöõng laø ñoâ thò coù: i) Chaát löôïng soáng toát; ii) Naêng löïc caïnh tranh cao; iii) Taøi chính vöõng maïnh; vaø iv) Trò lyù gioûi. Vaäy theá naøo laø taøi chính ñoâ thò vöõng maïnh? Cuõng theo Ngaân haøng Theá giôùi, neàn taøi chính ñoâ thò vöõng maïnh caàn ñaùp öùng ôû möùc ñoä cao caùc yeâu caàu “lyù töôûng” nhö sau: n coù heä thoáng thu, chi roõ raøng vaø nhaát quaùn; n coù quy cheá ñieàu ñoäng taøi chính minh baïch vaø tieân ñoaùn ñöôïc giöõa caùc caáp chính quyeàn; n coù nhöõng ñieàu kieän chaët cheõ cho vieäc vay nôï cuûa chính quyeàn ñoâ thò; n coù caùc hoaït ñoäng kieåm toaùn taøi chính ñöôïc coâng nhaän; n coù hoaït ñoäng quaûn lyù taøi saûn chaët cheõ (ñaêng kyù taøi saûn chính xaùc, taøi saûn ñöôïc quaûn lyù vaø baûo trì toát, quy cheá söû duïng taøi saûn roõ raøng); n coù quy cheá minh baïch vaø coâng khai cho mua saém coâng; n ñieàu haønh theo caùch tieáp caän thò tröôøng ñoàng thôøi quan taâm caùc vaán ñeà xaõ hoäi. Taøi chính ñoâ thò vöõng maïnh laø ñieàu kieän “caàn” (ñieàu kieän “ñuû” laø trò lyù gioûi) ñeå xaây döïng chaát löôïng soáng toát cho ngöôøi daân ñoâ thò, ñaùp öùng caùc yeâu caàu chuû yeáu sau ñaây: n ngöôøi daân coù naêng löïc vaø cô hoäi taùc ñoäng ñeán chöông trình nghò söï cuûa chính quyeàn ñoâ thò; n ngöôøi daân deã daøng tieáp caän vôùi giaùo duïc, vieäc laøm, nhaø ôû vaø tín duïng; n ngöôøi daân deå daøng tieáp caän vôùi caùc dòch vuï nhu yeáu vaø haï taàng toát nhö nöôùc, veä sinh, giao thoâng, y teá...; n moâi tröôøng laønh maïnh vaø an toaøn, töùc laø coù khoâng khí toát, nöôùc saïch, caùc khu vöïc thieân nhieân vaø nôi giaûi trí.
Hieän traïng taøi chính ñoâ thò thaønh phoá Thanh Hoùa
Nhöõng naêm gaàn ñaây thaønh phoá Thanh Hoùa ñaït nhieàu thaønh töïu veà kinh teá vôùi toác ñoä taêng tröôûng khoaûng 14~15%, thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi naêm 2012 laø 68,8 trieäu ñoàng. Heä thoáng haï taàng ñoâ thò phaùt trieån nhanh, chaát löôïng soáng cuûa ngöôøi daân ñoâ thò ñöôïc caûi thieän. Dieän tích nhaø ôû bình quaân ñaït 24 m2/ngöôøi; caáp nöôùc ñaït 133 lít/ngöôøi/ngaøy; veà y teá ñaït 7 giöôøng/1000 daân. Theá nhöng ngaân saùch thaønh phoá Thanh Hoùa, neáu ñi saâu xem xeùt kyõ thì thaáy vaãn coøn chöùa ñöïng moät soá yeáu toá thieáu beàn vöõng. Döï toaùn ngaân saùch naêm 2014 cuûa thaønh phoá Thanh Hoùa vaø tænh Thanh Hoùa, theo Quyeát ñònh soá 4489/QÑ-UBND ngaøy 16/12/2013 cuûa UBND tænh Thanh Hoùa, ñöôïc trình baøy trong Baûng 1:
Baûng 1: Döï toaùn ngaân saùch naêm 2014 cuûa tænh ca TP. Thanh Hoaù
Tyû leä thu ngaân saùch cuûa thaønh phoá Thanh Hoùa so vôùi toaøn tænh chæ laø 4,3 %, moät con soá thua xa tyû leä daân soá chieám ñeán 14% cuûa caû tænh! Chi ngaân saùch laø 2 tyû ñoàng/1000 ngöôøi, chæ suyùt soaùt huyeän Hoaèng Hoùa (2,1 tyû ñoàng/1000 ngöôøi), nhö vaäy chi cho moät thaønh phoá loaïi 1, laïi laø tænh lî, cuõng chaúng khaùc gì chi cho moät huyeän noâng nghieäp! Maët khaùc, thu ñòa phöông cuûa thaønh phoá Thanh Hoùa laïi chæ baèng 9,39% caû tænh, thaáp hôn caû tyû leä daân soá. Toùm laïi, ngaân saùch hieän thôøi cuûa thaønh phoá Thanh Hoùa coøn caùch raát xa vôùi yeâu caàu cuûa moät neàn taøi chính ñoâ thò vöõng maïnh. SË 70 . 2014
45
Nguyeân nhaân cuûa thöïc traïng taøi chính ñoâ thò noùi treân laø: 1) Tænh Thanh Hoùa tuy coù daân soá ñoâng nhaát nöôùc, chæ sau Thuû ñoâ Haø Noäi vaø TP. HCM, nhöng vaãn laø tænh noâng nghieäp, hôn 70% ngaân saùch cuûa tænh Thanh Hoùa döïa vaøo nguoàn boå sung cuûa ngaân saùch Trung öông, vì vaäy tænh cuõng khoâng coù khaû naêng boå sung ngaân saùch cho thaønh phoá Thanh Hoùa bao nhieâu! 2) Tuy 10 naêm laø ñoâ thò loaïi 2 vaø naêm nay thaønh ñoâ thò loaïi 1 nhöng chính quyeàn thaønh phoá Thanh Hoùa vaãn chöa ñöôïc tænh phaân caáp quyeàn haïn ñuùng möùc ñeå coù theå tieán tôùi töï chuû veà taøi chính vaø veà quaûn lyù ñoâ thò. Vieäc phaùt trieån thaønh phoá chuû yeáu vaãn döïa vaøo caáp tænh. Nguoàn thu cuûa thaønh phoá Thanh Hoùa döïa vaøo ñaát ñai laø chính, bao goàm: n Thu tieàn söû duïng ñaát: 365,0 tyû, baèng 45,9% toång thu ngaân saùch; n Thueá söû duïng ñaát phi noâng nghieäp: 14,2 tyû, baèng 1,8% toång thu ngaân saùch; n Thu tieàn thueâ ñaát: 3,8 tyû, baèng 0,5% toång thu ngaân saùch. Toång coäng: 383,0 tyû, baèng 48,1% toång thu ngaân saùch Nhö vaäy gaàn moät nöûa nguoàn thu ngaân saùch thaønh phoá döïa vaøo ñaát ñai, maø phaàn lôùn laø döïa vaøo nguoàn thu töø ñaát ñöôïc thu hoài ñeå giao cho caùc döï aùn. Ñaây laø nguoàn thu khoâng oån ñònh vaø keùm hieäu quaû vì: 1) Tình hình caùc döï aùn do khu vöïc tö nhaân ñaàu tö phuï thuoäc vaøo tình hình leân xuoáng cuûa thò tröôøng, nhaát laø thò tröôøng baát ñoäng saûn. Khi kinh teá suy thoaùi thì nguoàn thu töø ñaát döï aùn khoâng coøn bao nhieâu. Ngaân saùch moät soá thaønh phoá nöôùc ta trong tình hình kinh teá ñình treä ñang bò maát caân ñoái nghieâm troïng chính laø do thieáu huït nguoàn thu naøy; 2) Giaù ñaát ñoâ thò Vieät Nam trôû neân ñaét ñoû ngang caùc nöôùc phaùt trieån laø vì chính quyeàn muoán naâng giaù ñaát khi giao ñaát cho caùc döï aùn phaùt trieån ñeå taêng thu ngaân saùch, khieán chi phí phaùt trieån ñoâ thò Vieät Nam raát toán keùm neáu so vôùi trình ñoä phaùt trieån coøn thaáp cuûa neàn kinh teá (theå hieän qua chæ soá ICOR raát cao cuûa caû nöôùc); 3) Ñeán giai ñoaïn naøo ñoù thì nguoàn ñaát ñeå caáp cho döï aùn cuõng bò caïn kieät, vì vaäy muoán duy trì nguoàn thu thì phaûi nghó ñeán “môû roäng” ñòa giôùi ñoâ thò! Ñaây cuõng laø moät nguyeân nhaân khieán ñoâ thò nöôùc ta thieân veà phaùt trieån theo beà roäng maø ít chuù yù phaùt trieån theo beà saâu. Trong chi ngaân saùch thì chi cho ñaàu tö phaùt trieån khaù thaáp (149 tyû), chæ chieám coù 19% toång chi cuûa thaønh phoá vaø baèng 5,39% toång chi ñaàu tö phaùt trieån cuûa toaøn tænh! Nguyeân nhaân laø toång voán ñaàu tö phaùt trieån treân ñòa baøn thaønh phoá khoâng ít nhöng chuû yeáu laïi laø voán cuûa tænh. Ñieàu naøy noùi leân naêng löïc töï chuû taøi chính cuûa thaønh phoá coøn yeáu. Ñaây cuõng laø tình hình taøi chính noùi chung cuûa nhieàu ñoâ thi thuoäc tænh, duø ñoù laø ñoâ thò loaïi 1!
Thaønh phoá Thanh Hoùa caàn chaêm lo xaây döïng taøi chính ñoâ thò vöõng maïnh
Ñeå trôû thaønh trung taâm taêng tröôûng coù söùc lan toûa maïnh meõ, thaønh phoá Thanh Hoùa caàn phaùt trieån maïnh meõ hôn nöõa heä thoáng keát caáu haï taàng, nhaát laø heä thoáng thu gom vaø xöû lyù nöôùc thaûi vaø raùc thaûi raát toán keùm. Laø ñoâ thò loaïi 1, thaønh phoá caàn ñöôïc phaân caáp maïnh veà quyeàn töï chuû taøi chính ñeå khai thaùc toát hôn nöõa caùc nguoàn thu oån ñònh vaø doài daøo cho ngaân saùch vaø quaûn lyù hieäu quaû hôn nöõa caùc khoaûn chi ngaân saùch.
46
SË 70 . 2014
≥ ki’n Chuy™n gia & Nhµ qu∂n l˝ Veà nguoàn thu, nhö treân ñaõ noùi, nguoàn thu töø tieàn söû duïng ñaát ñoùng vai troø lôùn nhöng laïi khoâng oån ñònh vaø thieáu beàn vöõng, vì vaäy caàn tìm caùc nguoàn thu khaùc thay vaøo, trong ñoù nguoàn thu töø thueá nhaø ñaát vaø caùc loaïi phí. Thueá nhaø ñaát (caùc nöôùc goïi laø thueá taøi saûn) ôû nöôùc ta laïi chæ coøn laø thueá söû duïng ñaát phi noâng nghieäp, khoâng thu ñöôïc bao nhieâu (thaønh phoá Thanh hoùa chæ thu ñöôïc 14 tyû!), nhöng neáu thu caû thueá nhaø thì seõ laø con soá raát lôùn vì khaùc vôùi thueá ñaát, möùc thu thueá caùc loaïi nhaø seõ cheânh leäch nhau nhieàu laàn. Taïi caùc nöôùc, thueá taøi saûn laø thueá ñòa phöông, thöôøng chieám ñeán 30% toång thu ngaân saùch cuûa ñoâ thò coù neàn kinh teá soâi ñoäng, vaø coù theå ñeán 70% ñoái vôùi ñoâ thò coù ít hoaït ñoäng kinh doanh. Ñaây laø nguoàn thu raát oån ñònh, khoâng phuï thuoäc vaøo dao ñoäng cuûa thò tröôøng, ñem laïi söï coâng baèng trong vaán ñeà choã ôû, vì nhaø roäng, nhaø sang thì caàn ñeán nhieàu dòch vuï haï taàng ñoâ thò, vaø thoâng qua saéc thueá naøy chính quyeàn coù theå ñieàu tieát thu nhaäp cuûa ngöôøi giaøu ñeå giuùp ñôõ ngöôøi ngheøo, nhaát laø trong vaán ñeà choã ôû. Theá nhöng ñaây laïi laø vaán ñeà cuûa caû nöôùc, vì vaäy toâi mong caùc ñaïi bieåu Quoác hoäi tænh Thanh Hoùa phoái hôïp vôùi Boä Taøi chính ñeå ñeà nghò Quoác hoäi xem xeùt thoâng qua Luaät Thueá nhaø ñaát raát quan troïng ñoái vôùi ngaân saùch caùc ñoâ thò. Tröôùc maét moät nguoàn thu coù theå huy ñoäng ñöôïc ngay, ñoù laø “phí phaùt trieån” (development charges) ñaùnh vaøo dieän tích saøn nhaø saép xaây vaø ñöôïc thu khi caáp pheùp xaây döïng taïi caùc khu vöïc ñoâ thi hieän höõu (khoâng ñaùnh vaøo döï aùn phaùt trieån khu ñoâ thò môùi) nhaèm thu hoài chi phí phaùt trieån haï taàng maø thaønh phoá ñaõ boû ra tröôùc ñaây trong khu vöïc. Kinh nghieäm cuûa Hoàng Koâng, moät ñoâ thò khoâng coøn bao nhieâu ñaát neân phaûi naâng cao taàng nhaø taïi caùc khu ñaát cuõ, chöùng toû ñaây laø nguoàn thu ngaân saùch cöïc kyø quan troïng. Ñeà nghò HÑND tænh thoâng qua chuû tröông naøy vôùi möùc thu vaøo khoaûng 20% . Ngoaøi hai nguoàn thu oån ñònh treân ñaây (moät ñang laø tieàm naêng vaø moät coù theå sôùm thaønh hieän thöïc), chính quyeàn thaønh phoá coøn coù theå taän duïng nhieàu phöông thöùc phaùt trieån khaùc khoâng caàn tôùi nguoàn voán ngaân saùch (xem Kyû yeáu Hoäi thaûo Quaûn lyù xaây döïng ñoâ thò theo quy hoaïch. Vieän
Nghieân cöùu ñoâ thò vaø phaùt trieån haï taàng. Haø Noäi. Thaùng 10/2013).Vaán ñeà giaûm daàn roài xoùa boû bao caáp ñeå “thu ñuû” trong thu phí caùc dòch vuï caáp nöôùc vaø veä sinh coù yù nghóa quan troïng. Neân aùp duïng möùc thu phí luõy tieán ñeå coù ñieàu kieän ñieàu tieát phaàn thu ñöôïc töø ngöôøi giaøu (söû duïng nhieàu dòch vuï) sang giuùp ñôõ ngöôøi ngheøo (söû duïng ít dòch vuï hôn). Ñeå phaùt huy trieät ñeå hieäu quaû cuûa heä thoáng haï taàng ñoâ thò, Tp Thanh Hoùa neân töøng böôùc chuyeån sang giai ñoaïn phaùt trieån theo chieàu saâu, aùp duïng hình thaùi “ñoâ thò neùn” (compact city). Chæ khi naøo ñaát noäi thaønh ñaõ söû duïng heát môùi neân môû roäng noäi thaønh. Maët khaùc neân raát thaän troïng vôùi ñònh höôùng taêng nhanh daân soá ñeå ñaït 85 vaïn daân (noäi thaønh 55 vaïn daân) vaøo naêm 2025 vaø 1 trieäu daân (noäi thaønh 80 vaïn daân) vaøo naêm 2035, vì caàn xem xeùt vaán ñeà naøy trong toaøn caûnh phaùt trieån heä thoáng ñoâ thò cuûa tænh Thanh Hoùa khi laøm quy hoaïch vuøng tænh. Tuy tænh Thanh Hoùa hieän nay coù möùc ñoä ñoâ thò hoùa thaáp, naêm 2012 môùi ñaït tyû leä 11,5 % trong khi caû nöôùc ñaït 32%, nhöng neân caân nhaéc löïa choïn giöõa phöông aùn phaùt trieån nhieàu ñoâ thò nhoû vaø trung bình hay phöông aùn taäp trung vaøo thaønh phoá Thanh Hoùa ñeå roài maéc beänh “ñaàu to”, vöôït quaù naêng löïc quaûn lyù cuûa boä maùy chính quyeàn, keå caû naêng löïc quaûn lyù taøi chính ñoâ thò?
Keát luaän
Thaønh phoá Thanh Hoùa phaùt trieån nhanh nhöng chöa maïnh, “daân giaøu” (thu nhaäp ñaàu ngöôøi ñaït gaàn 3500 USD) nhöng ngaân saùch Thaønh phoá vaãn ngheøo, vaãn caàn trôï caáp. Vì vaäy, vaán ñeà taïo ñoäng löïc phaùt trieån vöõng chaéc cho thaønh phoá vaø xaây döïng neàn taøi chính ñoâ thò vöõng maïnh ñang laø nhöõng moái quan taâm cuûa chính quyeàn thaønh phoá. Vieäc môû roäng quyeàn töï chuû taøi chính cho thaønh phoá vaø tham khaûo kinh nghieäm hay cuûa caùc thaønh phoá khaùc vaø cuûa caùc nöôùc seõ giuùp cho thaønh phoá Thanh Hoùa ñaït ñöôïc nhieàu thaønh töïu hôn nöõa trong nhöõng naêm tôùi.
* Vieän tröôûng Vieän Kinh teá xaây döïng vaø ñoâ thò, Toång hoäi Xaây döïng Vieät Nam
SË 70 . 2014
47
Thieá t keá
ñoâ thò
KAWAGOE & SAWARA Kinh nghieäm taùi phaùt trieån ñoâ thò taïi Nhaät Baûn
T
röôøng hôïp nghieân cöùu naøy nhaèm giôùi thieäu caùc chieán löôïc veà baûo toàn vaø taùi phaùt trieån taïi hai ñoâ thò Nhaät Baûn, taäp trung phaân tích vai troø cuûa chính quyeàn vaø söï tham gia cuûa coäng ñoàng. Nhöõng thaùch thöùc vaø khoù khaên maø hai khu vöïc naøy phaûi ñoái maët coù nhieàu ñieåm töông ñoàng neân ñöôïc toùm taét trong nghieân cöùu veà höôùng tieáp caän tích hôïp nhaèm giaûi quyeát ñoàng thôøi vaán ñeà baûo toàn vaø taùi phaùt trieån (kinh teá vaø du lòch) cho caùc ñoâ thò lòch söû. Quaù trình coâng nghieäp hoùa vaø ñoâ thò hoùa trong theá kyû 20 ñaõ aûnh höôûng nghieâm troïng ñeán caùc khu phoá coå taïi nhieàu ñoâ thò Nhaät Baûn. Hai ví duï sau ñaây seõ giôùi thieäu moät soá phöông höôùng ñeå haïn cheá aûnh höôûng tieâu cöïc naøy trong quaù trình phaùt trieån beàn vöõng thoâng qua vieäc thu huùt söï tham gia cuûa coäng ñoàng ñòa phöông vaø caùc beân lieân quan.
Kawagoe (vôùi soá daân khoaûng 335.000 daân) laø moät trò traán coå naèm ôû phía Taây Baéc thaønh phoá Tokyo, caùch Tokyo 35km. Veà phöông dieän giao thoâng vaø thöông maïi, Kawagoe ñoùng vai troø quan troïng nhö laø ñieåm trung chuyeån haøng hoùa vaø lieân heä tröùc tieáp vôùi thuû phuû cuûa Nhaät Baûn. Neùt ñaëc tröng cuûa thò traán caàn phaûi keå ñeán ñoù laø nhöõng ngoâi nhaø coå coù giaù trò kieán truùc vaø khoâng gian vaên hoùa, thöông maïi truyeàn thoáng ñoäc ñaùo. Treân thöïc teá, hieän nay Kawagoe laø khu vöïc taäp trung nhieàu n haát caùc ngoâi nhaø ñöôïc xaây döïng theo kieåu Edo “Kurazuuri” (kieåu nhaø kho vôùi tröôøng phaùi baèng ñaát seùt choáng chaùy - xaây döïng trong khoaûng thôøi gian töø theá kyû 17 ñeán theá kyû 19), hieän coøn toàn taïi vaø ñöôïc gìn giöõ trong khu vöïc Kanto töø cuoái theá kyû 19 ñeán nay. Khung caûnh thò traán Kawagoe vaãn phaûng phaát khoâng khí buoân baùn truyeàn thoáng döôùi thôøi Edo, haáp daãn raát nhieàu du khaùch trong vaø ngoaøi nöôùc tôùi thaêm. Ví duï ñöa ra ôû ñaây ñöôïc toång hôïp töø kinh nghieäm cuûa Kawagoe trong vieäc baûo toàn vaø khoâi phuïc thò traán coå vôùi vai troø khôùi xöôùng vaø thöïc hieän cuûa coäng ñoàng ñòa phöông. Noù cuõng phaûn aùnh nhöõng noã löïc khoâng meät moûi cuûa coäng ñoàng trong thôøi gian daøi (treân 20 naêm) ñeå xaùc ñònh nhöõng giaù trò coát loõi voán coù cuûa thò traán. Troïng taâm cuûa nghieân cöùu laø moái lieân heä hôïp taùc chaët cheõ giöõa “coäng ñoàng – chuyeân gia – chính quyeàn ñòa phöông” ñeå thieát laäp neân caùc muïc tieâu cô baûn, chieán löôïc phaùt trieån vaø caùc keá hoaïch haønh ñoäng thöïc tieãn cho vieäc phaùt trieån khu vöïc. Sawara (vôùi daân soá khoaûng 50.000 daân) coù vò trí naèm ôû phía Taây Baéc cuûa tænh Chiba, nôi tieáp giaùp vôùi tænh Ibaraki, cuõng laø nôi coù con soâng Tone caét ngang. Maëc duø chæ caùch Tokyo coù 70km nhöng hôn 30 naêm tröôùc, thò traán haàu nhö raát ít ñöôïc bieát ñeán do thieáu phöông tieân giao thoâng keát noái. Hieän nay, thò traán laø moät ñieåm ñeán raát noåi tieáng do vaãn coøn giöõ ñöôïc caûnh quan thieân nhieân truyeàn thoáng vaø phaûn aùnh neùt vaên hoùa baûn ñòa. Sawara ñaõ nhaän thöùc ñöôïc di saûn lòch söû maø thò traán ñang naém giöõ vaø ñaõ phaùt trieån caùc giaù trò naøy nhö laø moät phaàn quan troïng trong chieán löôïc quy hoaïch ñoâ thò - moät trong nhöõng troïng taâm ñöôïc trình baøy trong ví duï naøy.
48
SË 70 . 2014
Baûo toàn thò traán Kawagoe: Caûnh quan tuyeán phoá Kawagoe vaãn phaûng phaát khoâng khí thöông maïi truyeàn thoáng cuoái theá kyû tröôùc, laøm neân neùt ñaëc tröng cho thò traán (hình traùi). Nhöõng noã löïc trong vieäc baûo toàn vaø truøng tu ñaõ haïn cheá söï xuoáng caáp cuûa caùc ngoâi nhaø truyeàn thoáng kieåu Kurazukuri (hình phaûi).
Boái caûnh lòch söû cuûa thaønh phoá Kawagoe
Ñöôïc hình thaønh vaø phaùt trieån töø theá kyû 13, caáu truùc cuûa thò traán coå Kawagoe bao goàm 5 phaàn rieâng bieät: khu vöïc ñaát ñai roäng lôùn cuûa laõnh chuùa cai quaûn toaøn boä vuøng vôùi caùc laâu ñaøi vaø haøo nöôùc bao quanh; nôi ôû cuûa taàng lôùp binh só vaø caùc Samurai naèm ôû phía Ñoâng vaø phía Taây khu vöïc ñaát Laõnh chuùa; khu vöïc thöông maïi (vôùi caùc ngoâi nhaø phoá - cöûa haøng kieåu töôøng ñaát seùt) naèm ôû trung taâm, doïc theo caùc truïc ñöôøng chính; xen keõ giöõa caùc khu vöïc naøy laø nhaø ôû cuûa noâng daân naèm ôû phía Ñoâng vaø phía Nam; caùc coâng trình toân giaùo nhö ñeàn thôø thaàn, caùc ngoâi chuøa thôø Phaät ñöôïc naèm raûi raùc doïc caùc nhaùnh soâng, suoái bao xung quanh thò traán. Maëc duø treân baûy theá kyû ñaõ troâi qua vaø ñaõ coù raát nhieàu bieán coá saûy ñeán vôùi khu vöïc naøy (hai traän chaùy raát lôùn vaøo naêm 1635 vaø 1893), nhöng hình thaùi ñoâ thò vôùi caùc maïng ñöôøng phoá ñoäc ñaùo vaø caùc ngoâi nhaø kieåu Edo–Kurazukuri vaàn toàn taïi ñeán taän ngaøy nay. Döôùi thôøi Thieân Hoaøng Minh Trò (1868-1912), thò traán laø khu vöïc buoân baùn thöông maïi saàm uaát nhaát cuûa Saitama vaø ñoùng vai troø nhö ñaàu moái cung caáp gaïo, nguõ coác vaø vaûi voùc cho Tokyo. Vì vaäy, haàu heát caùc ngoâi nhaø theo kieåu nhaø kho coù töôøng traùt ñaát seùt daøy choáng chaùy ñaõ ñöôïc xaây döïng trong thôøi gian naøy. Kieåu nhaø kho ñaõ toàn taïi ñöôïc qua traän chaùy lôùn naêm 1893 neân caùc thöông nhaân ñaõ xaây laïi nhaø cuûa hoï theo kieåu kieán truùc ñaëc bieät naøy. Phong caùch kieán truùc cuûa caùc ngoâi nhaø – cöûa haøng naøy ñaõ taïo neân baûn saéc ñoäc ñaùo cho thò traán. Beân caïnh caùc giaù trò vaät theå, caùc giaù trò phi
vaät theå coù theå nhaän bieát ñöôïc moät caùch roõ neùt ôû Kawagoe thoâng qua khoâng khí thöông maïi truyeàn thoáng, moái lieân heä coäng ñoàng chaët cheõ taïo neân moät maïng löôùi coäng ñoàng vöõng chaéc vaø caùc hoaït ñoäng vaên hoùa truyeàn thoáng. Coù moät ñieåm raát quan troïng caàn nhaán maïnh ñoù laø moái quan heä gaén boù maät thieát cuûa caùc thaønh vieân trong gia ñình vaø doøng toäc. Nhieàu theá heä cuøng soáng trong moät ngoâi nhaø vaø caùc ngoâi nhaø ñöôïc ñaët teân theo teân goïi cuûa gia ñình maø khoâng phaân bieät theo soá nhaø (nhö nhaø Ohsawa, nhaø Miaoka,…). Chính moái quan heä gaén boù maät thieát ñaõ taïo neân cuoäc soáng cuûa coäng ñoàng vaø aûnh höôûng ñeán caùch nghó vaø caùch laøm cuûa ngöôøi daân khi cuøng nhau khoâi phuïc, caûi taïo trò traán cuûa hoï. Vaøo thaäp nhieân 60-70 cuûa theá kyû tröôùc, quaù trình coâng nghieäp hoùa vaø hieän ñaïi hoùa ñaõ laøm thay ñoåi caùc ñoâ thò Nhaät Baûn vaø aûnh höôûng maïnh meõ ñeán thò traán Kawagoe bò suy thoaùi naëng neà do söï dòch chuyeån daân soá veà phía nhaø ga vaø caùc khu vöïc phaùt trieån môùi. Raát nhieàu ngoâi nhaø coå bò boû troáng, caùc tuyeán phoá thöông maïi vôùi caùc ngaønh ngheà truyeàn thoáng khoâng coøn haáp daãn nhö xöa vaø maát daàn söùc soáng. Theâm vaøo ñoù, nhu caàu phaùt trieån nhaø ôû kieåu hieän ñaïi ñaõ khuyeán khích vieäc xaây döïng nhieàu chung cö cao taàng taïi khu vöïc laøm aûnh höôûng tieâu cöïc ñeán moâi tröôøng vaø caûnh quan kieán truùc truyeàn thoáng. Hôn nöõa, vaøo thôøi ñieåm naøy, Nhaät Baûn cuõng chöa ban haønh caùc ñieàu luaät vaø caùc quy ñònh cho vieäc baûo toàn quaàn theå caùc coâng trình kieán truùc, do vaäy caøng goùp phaàn vaøo söï quy giaûm ñoâ thò, xeùt treân goùc ñoä kinh teá, xaõ hoäi vaø moâi tröôøng.
Söï thay ñoåi cuûa thò traán: Baûn ñoà theá kyû 14, 17 vaø 19 cho thaáy söï thay ñoåi cuûa caáu truùc ñoâ thò cuûa Kawagoe.
SË 70 . 2014
49
Caùc giaù trò bò mai moät: Quaù trình coâng nghieäp hoùa vaø hieän ñaïi hoùa vaøo thaäp nieân 60–70 cuûa theá kyû tröôùc ñaõ aûnh höôûng nghieâm troïng ñeán caáu truùc khoâng gian cuûa thò traán coå Kawagoe. Nhu caàu veà nhaø ôû ñaõ laøm nhieàu ngoâi nhaø coå bò thay theá bôûi caùc chung cö cao taàng, ñöôïc xaây döïng maø thieáu caùc quy ñònh vaø söï kieåm soaùt chaët cheõ (hình treân). Nhieàu coâng trình coå bò muïc naùt hoaëc bò thay theá bôûi caùc coâng trình xaây döïng theo kieåu môùi vaøo thôøi kyø ñoù.
Toå chöùc coäng ñoàng Kawagoe
Toå chöùc coäng ñoàng cuûa Kawagoe coù teân goïi Kurano – Kai ñöôïc hình thaønh vaøo thaùng 5/1983. Muïc ñích chính cuûa toå chöùc laø laøm hoài sinh caùc hoaït ñoäng thöông maïi ñaõ töøng raát saàm uaát taïi khu vöïc, nhaèm baûo toàn vaø caûi thieän caùc giaù trò vaät theå, phi vaät theå hieän nay ñang bò suy thoaùi nghieâm troïng. Hieän nay, Kurano – Kai coù khoaûng 200 thaønh vieân, bao goàm ñaïi dieän cuûa chính quyeàn ñòa phöông, caùc nhaø chuyeân moân, ñaïi dieän coäng ñoàng vaø nhöõng ngöôøi yeâu meán Kawagoe treân khaép ñaát nöôùc Nhaät Baûn. Toå chöùc coäng ñoàng ñaõ ñeà ra 03 muïc tieâu chính cho caùc haønh ñoäng cuûa hoï: (1) Baûo toàn caûnh quan thoâng qua vieäc phuïc hoài caùc tuyeán phoá thöông maïi truyeàn thoáng; (2) Khai thaùc noäi löïc ñeå phaùt trieån; (3) Trôû thaønh moät toå chöùc phi lôïi nhuaän coù tö caùch phaùp nhaân (NPO – Non Profit Organization) ñeå hoã trôï cho thò traán. YÙ töôûng ñaàu tieân maø Kurano– Kai ñaõ ñeà xuaát laø yù töôûng veà “Community mart” (1986) vôùi muïc ñích laäp keá hoaïch phaùt trieån toång theå khoâi phuïc caùc hoaït ñoäng thöông maïi, phaùt huy chöùc naêng dòch vuï cho coäng ñoàng, taïo söùc huùt cho khu vöïc. Toå chöùc coäng ñoäng Kurano–Kai muoán thuyeát phuïc cuûa caùc chuû sôû höõu caùc ngoâi nhaø coå, caùc chuû cöûa haøng: Khoâng chæ baûo toàn nhöõng giaù trò vaät theå hieän taïi (caùc ngoâi nhaø coå) maø coøn thoåi söùc soáng vaøo noù vaø giuùp goùp phaàn taïo ra caùc lôïi ích kinh teá. Beân caïnh phöông phaùp tieáp caän phuø hôïp maø Kurano - Kai ñaõ ñeà xuaát, toå chöùc coäng ñoàng naøy ñaõ thieát laäp moät caùch thöùc laøm vieäc raát hieäu quaû. Kurano - Kai ñöôïc chia laøm hai nhoùm nhoû. Nhoùm 1 taäp trung vaøo vieäc khoâi phuïc vaø phaùt trieån caùc hoaït ñoäng thöông maïi cuûa khu vöïc, thaønh vieân chuû yeáu laø caùc thöông gia, chuû cöûa haøng, ngöôøi daân… Hoï gaëp nhau thöôøng xuyeân ñeå naém baét vaø giaûi quyeát caùc vaán ñeà khu vöïc dieãn ra haøng ngaøy. Nhoùm 2 laø hoäi ñoàng thieát keá ñoâ thò (TKÑT) taäp trung vaøo vieäc baûo toàn, gìn giöõ caùc coâng trình coå, caûnh quan tuyeán phoá, hoïp 1 laàn/thaùng ñeå cuøng nhau chia seû caùc yù kieán vaø caùc giaûi phaùp veà baûo toàn vaø TKÑT cho khu vöïc. Hoäi ñoàng thieát keá ñoâ thò ñaõ phoái hôïp chaët cheõ vôùi caùc chuyeân gia cuûa caùc tröôøng ñaïi hoïc, vôùi chính quyeàn thaønh phoá ñeå tieán haønh caùc cuoäc ñieàu tra, khaûo saùt kyõ löôõng ñeå kieåm keâ quyõ coâng trình kieán truùc coù giaù trò trong khu vöïc vaø laäp hoà sô ñeä trình leân chính quyeàn Trung öông. Keát quaû laø vaøo naêm 1998, Kawagoe ñaõ ñöôïc coâng nhaän laø ñoái töôïng cuûa Luaät baûo toàn quaàn theå di saûn kieán truùc truyeàn thoáng. Trong caùc thaäp kyû tieáp theo, coäng ñoàng vaø chính quyeàn ñòa phöông ñaõ tieán haønh caùc giaûi phaùp cuï theå cho vieäc baûo toàn caùc ngoâi nhaø coå ñang bò xuoáng caáp vaø caûi thieän caûnh quan tuyeán phoá.
50
SË 70 . 2014
Hoaït ñoäng thöông maïi: Vaøo theá kyû 17, ñaëc tröng cuûa thò traán Kawagoe laø khoâng khí thöông maïi saàm uaát.
Toå chöùc coäng ñoàng taïi Kawagoe (CBO): Toå chöùc coäng ñoàng taïi Kawagoe (Kurano-Kai) tìm caùch giaûi quyeát ñoàng thôøi tö vaán veà phaùt kinh teá vaø baûo toàn giaù trò lòch söû cuûa khu vöïc. Buoåi hoïp ñaàu tieân cuûa hoâi ñoàng thieát keá ñoâ thò ñòa phöông (moät nhoùm thuoäc CBO) vaøo naêm 1987 vôùi söï tham gia cuûa thò tröôûng thaønh phoá.
Thi’t k’
Æ´ thfi Khu phoá coå Sawara
Söï tham gia tình nguyeän: Beân caïnh caùc hoaït ñoäng baûo toàn caùc giaù trò vaät theå, toå chöùc coäng ñoàng Kawagoe coøn ñeà xuaát raát nhieàu keá hoaïch haønh ñoäng nhaèm khoâi phuïc caùc giaù trò vaên hoùa phi vaät theå vaø caùc söï kieän ñaëc bieät, nhö leã hoäi röôùc kieäu Hikawa truyeàn thoáng haøng naêm. Ñeå ñaït ñöôïc söï thaønh coâng trong caùc chöông trình haønh ñoäng naøy, moät maïng löôùi vôùi soá löôïng lôùn caùc tình nguyeän vieân ñaõ ñöôïc thieát laäp. Ngöôøi daân ñòa phöông raát haêng haùi giôùi thieäu vaø truyeàn baù caùc giaù trò cuûa khu vöïc tôùi ngöôøi daân Nhaät Baûn vaø khaùch du lòch quoác teá khi ñeán thaêm Kawagoe.
Söï tham gia cuûa caùc beân lieân quan: Cô caáu cuûa Hoäâi ñoàng Thieát keá ñoâ thò bao goàm: Ñaïi dieän cuûa chính quyeàn ñòa phöông, caùc thöông gia, chuû cöûa haøng, chuyeân gia, ñaïi dieän cuûa coäng ñoàng ñòa phöông (Kurano–Kai ). Ñaïi dieän chính quyeàn thaønh phoá chæ tham gia vaøo vôùi tö caùch quan saùt vieân vaø goùp yù kieán cho caùc quy hoaïch chung lieân quan ñeán caùc chieán löôïc phaùt trieån ñoâ thò vaø coâng nghieäp hoùa.
Höôùng daãn veà thieát keá ñoâ thò: Vôùi söï hoã trôï cuûa caùc chuyeân gia veà baûo toàn, hoäi ñoàng thieát keá ñoâ thò (moät nhoùm trong toå chöùc coäng ñoàng cuûa Kawagoe) ñaõ laäp ra höôùng daãn thieát keá ñoâ thò cho Kawagoe vaøo naêm 1998. Höôùng daãn naøy goàm coù 67 muïc, moãi muïc ñeàu coù tieâu ñeà, hình aûnh, caùc vaán ñeà, caùc hình veõ minh hoïa cho höôùng daãn chi tieát. Höôùng daãn thieát keá ñoâ thò theå hieän roõ caùc nguyeân taéc cho vieäc baûo toàn Kawagoe vôùi neùt ñaëc tröng laø caûnh quan truyeàn thoáng cuûa khu vöïc, caûi taïo caùc ngoâi nhaø coå vaø ñöa ra caùc quy ñònh cho vieäc xaây döïng môùi caùc coâng trình.
Khu phoá coå naèm ôû trung taâm cuûa thaønh phoá Sawara, coù chieàu daøi khoaûng 1km doïc theo con soâng Tone. Vaøo thôøi kyø Edo (1603-1868), con soâng naøy laø truïc xöông soáng cuûa thaønh phoá vaø khu phoá coå ñoùng vai troø nhö moät ñaàu moái giao thoâng chính, laø trung taâm thöông maïi, vaên hoùa cuûa caû vuøng löu vöïc soâng Tone. Sawara thöôøng ñöôïc ví nhö laø moät Edo (Tokyo xöa) thu nhoû, ngöôøi ta thöôøng noùi: “muoán thaáy Edo, xin ngöôøi ñeán Sawara”. Tuy nhieân, vaøo cuoái theá kyû 19, Sawara - gioáng nhö nhöõng khu vöïc coå khaùc ôû caùc thaønh phoá cuûa Nhaät Baûn - trôû thaønh ñoái töôïng bò aûnh höôûng cuûa quaù trình ñoâ thò hoùa. Tuyeán ñöôøng saét ñaàu tieân ñaõ ñöôïc xaây döïng ngang qua khu vöïc vaø caøng ngaøy caøng coù nhieàu ngöôøi daân sôû höõu xe hôi. Caùc hoaït ñoäng thöông maïi vaø sinh hoaït cuûa ngöôøi daân daàn daàn chuyeån töø khu vöïc trung taâm coå doïc soâng Tone sang nhöõng khu vöïc phaùt trieån môùi quanh ga. Söï chuyeån ñoåi töø moät xaõ hoäi phaùt trieån döïa vaøo doøng soâng ñeán xaõ hoäi phaùt trieån döïa treân ñöôøng, ñöôøng saét ñaõ taùc ñoäng ñeán vai troø nhö moät cöïc thu huùt caùc hoaït ñoäng thöông maïi cuûa khu phoá coå. Söï suy giaûm daân soá vaø caùc hoaït ñoäng thöông maïi cuõng laø keát quaû cuûa söï suy giaûm söùc haáp daãn caû veà khoâng gian vaø xaõ hoäi cuûa toaøn khu vöïc. Ñoàng thôøi, theo thôøi gian vaø söï aûnh höôûng cuûa quaù trình ñoâ thò hoùa, raát nhieàu nhöõng ngoâi nhaø coå coù giaù trò cuõng bò xuoáng caáp daàn veà chaát löôïng vaø bò thay theá, côi nôùi, söûa chöõa laøm maát ñi nhöõng giaù trì hình thaùi kieán truùc ban ñaàu. Töø nhöõng naêm 1970, nhöõng caâu hoûi veà taùi phaùt trieån kinh teá vaø baûo toàn ñaõ ñöôïc chính quyeàn thaønh phoá ñaët ra cho khu phoá coå. Caû chính quyeàn vaø ngöôøi daân cuøng khaûo saùt caùc ñoái töôïng baûo toàn, ñöa ra caùc chieán löôïc phaùt trieån phuø hôïp vaø caùc beân lieân quan tham gia trong caû tieán trình. Moái quan heä giöõa vaán ñeà baûo toàn vaø kinh teá - xaõ hoäi ñöôïc ñaëc bieät coi troïng. Thoâng qua caùc can thieäp coù tính chieán löôïc, caùc chieán löôïc baûo toàn coù theå ñoàng thôøi giaûi quyeát caùc vaán ñeà kinh teá - xaõ hoäi. Ñoàng thôøi, nhöõng aûnh höôûng cuûa quaù trình taùi phaùt trieån kinh teá treân caùc giaù trò lòch söû cuûa khu vöïc coå cuõng caàn phaûi ñöôïc kieám soaùt. Trong noã löïc traû lôøi caâu hoûi naøy, chính quyeàn thaønh phoá ñaõ xaùc ñònh ñöôïc chieán löôïc lôùn, trong ñoù baûo toàn song haønh vôùi caùc hoaït ñoäng phaùt trieån kinh teá trong moät quaù trình laâu daøi vaø beàn vöõng. Vieäc khoâi phuïc khu phoá coå seõ phaûi ñaït hieäu quaû toái ña (vôùi nguoàn löïc toái thieåu) vaø huy ñoäng ñöôïc söï tham gia cuûa coäng ñoàng. Sau hôn 20 naêm nghieân cöùu vaø khaûo saùt (vôùi söï hoã trôï cuûa caùc chuyeân gia vaø söï tham gia cuûa coäng ñoàng ñòa phöông), khu phoá coå Sawara chính thöùc trôû thaønh “khu vöïc quaàn theå baûo toàn coâng trình kieán truùc truyeàn thoáng, quan troïng”. Naêm 1996, chính quyeàn ñòa phöông ñaõ ñöa ra nhöõng muïc tieâu cho baûo toàn vaø phaùt trieån, ñoàng thôøi xaây döïng caùc chieán löôïc cuï theå thoâng qua caùc keá hoaïch haønh ñoäng.
SË 70 . 2014
51
Söï tham gia coäng ñoàng taïi Sawara
Cuoäc soáng baûn ñòa beân doøng soâng: Con soâng Tone trong lòch söû laø truïc xöông soáng caûu phoá coå Sawara. Ñaây laø truïc giao thoâng chính vaø laø nôi dieãn ra caùc hoaït ñoäng thöông maïi taáp naäp. Khu vöïc naøy noåi tieáng vôùi caùc ñaëc saûn ñòa phöông nhö xì daàu “Shoyu” vaø röôïu Sa Keâ.
Töø 1996 ñeán 2005, chính quyeàn thaønh phoá Sawara ñaõ cuøng vôùi caùc beân lieân quan (chuyeân gia, coäng ñoàng, caùc toå chöùc phi chính phuû…) tieán haønh caùc hoaït ñoäng khoâi phuïc khu vöïc ôû nhieàu lónh vöïc. Caùc muïc tieâu chính laø baûo toàn vaø khoâi phuïc caùc coâng trình coå, khoâi phuïc caùc leã hoäi truyeàn thoáng, caùc phong tuïc taäp quaùn truyeàn thoáng cuûa ñòa phöông, vaø moät loaït caùc hoaït ñoäng xaây döïng coäng ñoàng, ñoàng thôøi phaùt trieån du lòch. Khu phoá coå Sawara mong muoán seõ trôû thaønh moät ñòa ñieåm lòch söû noåi tieáng (thoâng qua caûnh quan töï nhieân vaø coâng trình lòch söû) vôùi tieáp caän vaø keát noái giao thoâng toát - moät ñieåm ñeán du lòch haáp daãn, moät moâi tröôøng soáng toát vaø kinh doanh toát cho ngöôøi daân. Söï tham gia cuûa coäng ñoàng ñoùng vai troø then choát trong chieán löôïc baûo toàn vaø phaùt trieån cuûa chính quyeàn ñòa phöông. Thoâng qua moät soá cô cheá, ngöôøi daân coù cô hoäi tham gia trong tieán trình baûo toàn vaø gìn giöõ: Nhaø coå Caùc leã hoäi, phong tuïc truyeàn thoáng vaø Phaùt trieån du lòch. Trong vieäc baûo toàn caùc coâng trình lòch söû, ngöôøi daân coù theå ñoùng goùp yù kieán cuûa hoï vaøo tieán trình baûo toàn tôùi chính quyeàn thaønh phoá, ñeà xuaát khaûo saùt caùc giaù trò, chaát löôïng nhaø vaø caùc thaùch thöùc trong töøng ngoâi nhaø cuï theå.
Khung kieán truùc vaø caûnh quan lòch söû: Khu phoá coå Sawara goàm 2 khu vöïc chính: (1) Khu vöïc quaàn theå coâng trình kieán truùc lòch söû dieän tích 7,1ha (vuøng hoàng). Ñeán taän theå kyû 19, khu vöïc naøy vaãn laø trung taâm thöông maïi cuûa thaønh phoá, hieän nay trong vuøng naøy coøn laïi 86 nhaø coå. (2) Vuøng caûnh quan truyeàn thoáng khoaûng 11,4ha (vuøng xanh), trong vuøng naøy coù 27 coâng trình taïo caûnh quan.
Caên cöù vaøo baùo caùo naøy, phöông phaùp baûo toàn coâng trình seõ ñöôïc löïa choïn (khoâi phuïc laïi traïng thaùi ban ñaàu hoaëc xaây döïng laïi haøi hoøa vôùi caûnh quan xöng quanh). Coäng ñoàng cuõng toå chöùc nghieân cöùu caùc leã hoäi, vaên hoùa
Baûo toàn, caûi taïo vaø phuïc hoài: ÔÛ Sawara, caùc coâng trình kieán truùc truyeàn thoáng laø moät phaàn cuûa chieán löôïc baûo toàn vaø phuïc hoài nhaèm gìn giöõ caùc giaù trò lòch söû khu phoá coå.
52
SË 70 . 2014
Thi’t k’
Æ´ thfi
truyeàn thoáng, caùch trang trí nhaø cöûa theo kieåu coå… nhaèm khoâi phuïc caùc giaù trò truyeàn thoáng. Caùc hoaït ñoäng du lòch coù söï tham gia cuûa coäng ñoàng bao goàm vieäc chuyeån ñoåi töø nhaø coå sang baûo taøng, bieãn moãi nhaø daân thaønh moät baûo taøng soáng, toå chöùc caùc ñoäi höôùng daãn vieân vaø phieân dòch vieân tình nguyeän, ñoàng thôøi coäng ñoàng cuõng tham gia ñaùnh giaù vaø khaûo saùt du lòch. Vôùi nhöõng thaønh töïu ñaït ñöôïc raát tích cöïc, Sawara ñaõ trôû thaønh moät ñieåm ñeán du lòch noåi tieáng cuûa Nhaät Baûn ôû caû caáp quoác gia vaø quoác teá. Khu phoá coå ñöôïc hoài sinh vaø moät laàn nöõa trôû thaønh trung taâm thöông maïi vaø du lòch haáp daãn. Ngoaøi vieäc baûo toàn vaø khoâi phuïc kieán truùc truyeàn thoáng, caûnh quan baûn ñòa cuõng ñöôïc phuïc hoài. Chính quyeàn thaønh phoá ñoùng vai troø quan troïng trong quaù trình baûo toàn vaø phaùt trieån nhöng ñaõ nhaän thöùc ñöôïc raát roõ vai troø cuûa coäng ñoàng vaø taàm quan troïng cuûa söï ñoàng thuaän giöõa caùc beân lieân quan - moãi beân coù chöông trình vaø phöông thöùc haønh ñoäng rieâng cuûa mình - nhöng taát caû ñeàu thoáng nhaát bôûi cuøng moät muïc tieâu vaø höôùng ñi chung.
Baûo toàn coâng trình truyeàn thoáng: Thoâng qua caùc hoaït ñoäng coù söï tham gia cuûa coäng ñoàng, ngöôøi daân ñòa phöông coù theå khaûo saùt giaù trò cuûa caùc coâng trình truyeàn thoáng, ñöa ra caùc tieâu chí, yeâu caàu ñeå baûo toàn vaø caùc chæ tieâu kinh teá - kyõ thuaät. Laø moät phaàn cuûa chieán löôïc phaùt trieån du lòch, moät soá ngoâi nhaø ñöôïc chuyeån ñoåi trôû thaønh baûo taøng löu giöõ vaên hoùa truyeàn thoáng ñòa phöông vaø Nhaät Baûn.
Baøi hoïc kinh nghieäm
Caùc ví duï neâu treân raát höõu ích trong boái caûnh baûo toàn vaø taùi phaùt trieån caùc khu vöïc ñoâ thò coå taïi Vieät Nam. Nhöõng saùng kieán cuûa chính quyeàn cuõng nhö söï tham gia cuûa coäng ñoàng ñòa phöông vaø caùc beân lieân quan khaùc nhau ñaõ taïo neân phöông thöùc phuø hôïp cho vieäc phaùt trieån beàn vöõng caùc khu vöïc ñoâ thò coå. Moät baøi hoïc töø kinh nghieäm Nhaät Baûn laø caùc toå chöùc coäng ñoàng caàn phaûi ñöôïc chính thöùc hoùa, ñöôïc chính quyeàn caùc caáp quan taâm hoã trôï ñeå coù theå hoaït ñoäng hieäu quaû. Moâ hình Hoäi ñoàng thieát keá ñoâ thò ñòa phöông vôùi söï tham gia chuû ñoäng cuûa caùc ñaïi dieän coäng ñoàng laø moâ hình caàn ñöôïc nghieân cöùu cho caùc ñoâ thò Vieät Nam ôû caáp quaän, huyeän vaø phöôøng, xaõ.
Caùc leã hoäi vaø hoaït ñoäng: Laø moät phaàn trong caùc chieán löôïc baûo toàn vaø khoâi phuïc Sawara, caùc leã hoäi vaø taäp quaùn truyeàn thoáng raát ñöôïc chuù troïng vaø toân vinh. Moät loaït caùc hoaït ñoäng phaùt trieån du lòch vaø coäng ñoàng laø cô sôû cho caùch tieáp caän cuûa chính quyeàn ñòa phöông. Ngöôøi daân ñòa phöông ñöôïc khuyeán khích tham gia moät caùch saùng taïo vaøo caùc hoaït ñoäng ñöôïc hoã trôï vaø giaùm saùt bôûi chính quyeàn. Treû em cuõng tham gia vaøo quaù trình naøy, bôûi caùc em laø nhöõng ngöôøi seõ baûo toàn vaø phaùt trieån khu phoá coå trong töông lai. Nhöõng lôùp hoïc ñöôïc toå chöùc beân bôø soâng nhö moät caùch laøm taêng leân tình yeâu vaø nieàm töï haøo veà nhöõng giaù trò cuûa khu vöïc cho theá heä treû. SË 70 . 2014
53
ÑA NGAØNH
Nhoùm giaûi phaùp khung
Goùp phaàn xaây döïng cô cheá chính saùch Quy hoaïch, Quaûn lí phaùt trieån vuøng ven ñoâ höôùng tôùi phaùt trieån beàn vöõng TS. KTS. Tröông Vaên Quaûng
Phoù Vieän tröôûng Vieän Quy hoaïch ñoâ thò vaø noâng thoân quoác gia
T
rong nhöõng naêm qua, cuøng vôùi söï chuyeån ñoåi cuûa neàn kinh teá sang cô cheá thò tröôøng, vôùi toác ñoä ñoâ thò hoùa ngaøy moät cao thì keát caáu haï taàng, moâi tröôøng caùc khu vöïc ven ñoâ ngaøy caøng coù nguy cô xuoáng caáp. Coâng taùc quy hoaïch caûi taïo chænh trang cuõng nhö coâng taùc quaûn lyù xaây döïng ôû khu vöïc naøy coøn nhieàu baát caäp, caùc coâng trình xaây döïng khoâng pheùp, laán chieám, kieán truùc chaép vaù moät thôøi gian daøi khoâng ñöôïc ngaên chaën ñaõ daãn ñeán tình traïng dieän maïo kieán truùc, caûnh quan khu vöïc trôû neân loän xoän, ñöôøng “laøng” ngoõ ngaùch phöôøng xaõ chaät heïp, haï taàng yeáu keùm… vieäc nghieân cöùu ñeà xuaát “Nhoùm giaûi phaùp khung” goùp phaàn xaây döïng cô cheá, chính saùch quy hoaïch, quaûn lí phaùt trieån vuøng ven ñoâ, höôùng tôùi phaùt treån beàn vöõng laø moät ñoøi hoûi khaùch quan, coù tính caáp baùch. Döôùi ñaây laø moät soá “giaûi phaùp khung” ñeà xuaát caàn trao ñoåi.
54
SË 70 . 2014
ß a
n g µ n h
(1) Thay ñoåi nhaän thöùc moät caùch cô baûn ñeå phaù vôõ thoùi “Tö duy chaäm hôn thöïc tieãn”. Trong lónh vöïc quy hoaïch xaây döïng noùi chung, quy hoaïch, quaûn lí phaùt trieån khu vöïc ven ñoâ noùi rieâng coù luùc tö duy ñaõ chaäm hôn thöïc tieãn phaùt trieån. Thoâng thöôøng tö duy phaûi ñi tröôùc thöïc tieãn, tö duy phaûi ñònh höôùng, daãn daét ñöôïc thöïc tieãn vaø tö duy coù khaû naêng bao quaùt ñöôïc nhöõng dieãn bieán cô baûn cuûa thöïc tieãn theo “kòch baûn” cuûa tö duy... Tuy nhieân, ñoâi khi tö duy laïi ñi sau thöïc tieãn bôûi nhieàu nguyeân nhaân khaùch quan vaø chuû quan. Trong tröôøng hôïp ñoù seõ keùo theo voâ soá ñieåm baát lôïi vaø haäu quaû keùm tích cöïc maø khoâng ai khaùc ngoaøi xaõ hoäi vaø baûn thaân töøng caù nhaân moãi ngöôøi chuùng ta phaûi gaùnh chòu, bò aûnh höôûng tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp. Thöïc teá cho thaáy, tö duy chaäm hôn thöïc tieãn cô baûn ñöôïc hieåu thoâng qua hai hình thaùi dieãn bieán ñôn giaûn raát deã nhaän bieát. Ñoù laø (1) “Kòch baûn” cuûa tö duy khoâng ñuû ñieàu kieän (nhö phöông tieän, coâng cuï trieån khai, quaûn lí...) ñeå trôû thaønh saûn phaåm cuûa thöïc tieãn (thöïc tieãn phuû quyeát tö duy; tö duy khoâng phuø hôïp vôùi quy luaät, xu höôùng phaùt trieån cuûa thöïc tieãn); (2) Tö duy khoâng theo kòp thöïc tieãn (phoù thaùc, chaïy theo thöïc tieãn, hoaëc tö duy khoâng phuø hôïp vôùi xu höôùng, nhu caàu, ñoøi hoûi cuûa thöïc tieãn...) Quy hoaïch xaây döïng laø moät saûn phaåm cuûa tö duy. Trieån khai xaây döïng ñoâ thò theo quy hoaïch laø vieäc bieán “Kòch baûn” cuûa tö duy thaønh saûn phaåm thöïc tieãn. Chaát löôïng saûn phaåm quy hoaïch ñoâ thò phuï thuoäc vaøo chaát löôïng tö duy cuûa caùc nhaø hoaïch ñònh chieán löôïc, quy hoaïch phaùt trieån ñoâ thò. Coøn vieäc bieán “Kòch baûn” cuûa tö duy thaønh saûn phaåm thöïc tieãn laø taøi ngheä cuûa caùc nhaø quaûn lí, xaây döïng, caùc nhaø ñaàu tö... Chính vì theá, ñeå khaùch quan hôn, phaûi khaúng ñònh raèng trong nhöõng naêm qua chuùng ta chöa naém baét moät caùch saâu saéc söï taùc ñoäng cuûa neàn kinh teá thò tröôøng, taùc ñoäng cuûa quaù trình ñoâ thò hoùa vaøo taát caû caùc lónh vöïc kinh teá xaõ hoäi cuûa ñaát nöôùc, trong ñoù coù khu vöïc ñoâ thò vaø khu vöïc ven ñoâ thò… Chính vì theá töø caùch nhaän bieát thöïc traïng phaùt trieån moät caùch khoa hoïc ñeán caùch tieáp caän, phöông phaùp laäp quy hoaïch…; töø trong coâng taùc hoaïch ñònh chính saùch ñeán vieäc xaây döïng vaên baûn phaùp quy… ñeàu thieáu tính khaû thi so vôùi thöïc tieãn vaø yeâu caàu phaùt trieån môùi… Chính vì theá, khoâng rieâng gì khu vöïc ven ñoâ maø coøn ôû nhieàu khu vöïc khaùc trong quy hoaïch, quaûn lí phaùt trieån ñeàu ít nhieàu rôi vaøo tình caûnh tö duy chaäm hôn thöïc tieãn vaø heä luïy cuûa noù thì ñeàu caûm nhaän, “sôø tay” ñöôïc. Ñoù laø tình caûnh “haøng trieäu ngöôøi daân ñang soáng trong caùc khu vöïc haï taàng heát söùc yeáu keùm, ngaäp uùng thöôøng xuyeân, ngöôøi giaø khoâng coù choã ñi daïo, treû em khoâng coù choã chôi, ñöôøng ngoõ chaät heïp coù nôi chæ ñi ñöôïc xe maùy, xe cöùu thöông, cöùu hoûa khoâng theå tieáp caän ñöôïc, nhieàu ngöôøi daân phaûi soáng trong nhöõng ngoâi nhaø “oå chuoät kieåu môùi” toái taêm, aåm thaáp, chaät choäi…” (*). Ñeå thay ñoåi thoùi “Tö duy chaäm hôn thöïc tieãn” caàn thieát phaûi coù moät “cuoäc caùch maïng” toaøn dieän trong coâng taùc Quy hoaïch xaây döïng. Töø con ngöôøi/chaát löôïng nguoàn nhaân löïc ñeán caùch tieáp caän, phöông phaùp nghieân cöùu laäp ñoà aùn, quaûn lí thöïc hieän quy hoaïch xaây döïng; töø trong coâng
Söï bieán ñoäng ñaát ñai khu vöïc ven ñoâ SË 70 . 2014
55
ß a taùc hoaïch ñònh chính saùch ñeán vieäc xaây döïng vaên baûn phaùp quy… phaûi coù tính khoa hoïc, thöïc tieãn, phaûi coù taàm nhìn/ñi tröôùc thôøi gian, coù tính döï baùo cao… (2) Coi vuøng ven ñoâ laø boä phaän caáu thaønh khoâng taùch rôøi khoûi caáu truùc ñoâ thò phaùt trieån. Thoâng thöôøng khu vöïc vuøng ven ñoâ laø khu vöïc daønh ñeå hoã trôï dòch vuï vaø döï tröõ ñeå môû roäng phaùt trieån ñoâ thò. Vuøng ven ñoâ chöùa ñöïng nhieàu tieàm naêng, lôïi theá, nhieàu giaù trò veà caûnh quan moâi tröôøng, veà lòch söû vaên hoùa… ñoùng vai troø laø vuøng chuyeån tieáp giöõa khu vöïc phaùt trieån ñoâ thò vaø noâng thoân. Moät trong nhöõng thaùch thöùc trong quaù trình quaûn lyù phaùt trieån vuøng ven ñoâ laø vieäc chuyeån ñoåi ñaát noâng nghieäp thaønh ñaát phi noâng nghieäp, vaán ñeà giaûi quyeát coâng aên vieäc laøm cho ngöôøi daân vaø baûo toàn vaên hoùa truyeàn thoáng. Trong caùch öùng xöû (cô cheá chính saùch) khoâng neân coù quaù nhieàu söï caùch bieät… Ví duï, khi ñoà aùn Quy hoaïch ñoâ thò ñaõ ñöôïc caáp coù thaåm quyeàn pheâ duyeät, leõ ñöông nhieân ñaát ñai (phaàn môû roäng) phaùt trieån ñoâ thò theo quy hoaïch laø ñaát daønh ñeå phaùt trieån ñoâ thò vaø phaûi ñöôïc quaûn lí theo ñaát ñoâ thò. Tuy nhieân, thöïc teá khoâng phaûi vaäy, chuùng vaãn laø vuøng ñaát noâng nghieäp, ñaát ngoaïi thò, chính quyeàn coù theå vaãn coøn laø caáp xaõ… neân ñaát ñai vaãn ñöôïc quaûn lí theo khu vöïc noâng nghieäp, theo caùch quaûn lí cuõ tröôùc khi coù quy hoaïch… Hoaëc nhö trong phaùt trieån keát caáu haï taàng kó thuaät, xaõ hoäi… khu vöïc ven ñoâ cuõng khoâng ñöôïc chuù troïng quan taâm nhö khu vöïc noäi ñoâ. Nhö vaäy veà toång theå, vuøng ven ñoâ ñoâi khi bò coi nhö moät boä phaän naèm ngoaøi caáu truùc cuûa ñoâ thò… vaø thieáu ñi söï quan taâm ñuùng möùc cuûa cô cheá phaùt trieån ñoâ thò ôû nhieàu lónh vöïc. (3) Xoùa boû söï "bieán töôùng" cuûa quy hoaïch vì lôïi ích nhoùm. Gaàn ñaây, trong quaù trình phaùt trieån ñoâ thò, nhieàu ñòa phöông ñaõ laáy phöông thöùc phaùt trieån caùc döï aùn “khu ñoâ thò môùi” laøm “chieán löôïc” troïng taâm. Phöông thöùc naøy cuõng coù nhöõng öu ñieåm vaø veà cô baûn ñaõ vaø ñang goùp phaàn laøm taêng quyõ nhaø ôû (vôùi caùc caên hoä coù chaát löôïng toát hôn caùc caên hoä ñöôïc xaây döïng tröôùc naêm 1975), goùp phaàn thay ñoåi dieän maïo kieán truùc, coù xu höôùng höôùng tôùi caùc ñoâ thò hieän ñaïi.... Tuy nhieân, cuõng caàn phaûi nhaän thöùc roõ vieäc phaùt trieån caùc döï aùn “khu ñoâ thò môùi” (chöa haún ñaõ phaûi laø caùc döï aùn mang tính chieán löôïc cuûa moät ñoâ thò) veà baûn chaát, caùc döï aùn naøy thieân veà moâ hình kinh doanh baát ñoäng saûn hôn laø moät taàm nhìn cho phaùt trieån beàn vöõng ñoâ thò. Vaäy neân, nhieàu ñòa phöông coøn raát haøo phoùng cöù ñaâu coù ñaát troáng, ít phaûi giaûi phoùng maët baèng (nhaát laø khu vöïc ven ñoâ) laø ban phaùt caùc döï aùn cho caùc chuû ñaàu tö maø khoâng caàn ñeám xæa ñeán quy hoaïch chung, ñeán lôïi ích laâu daøi cuûa ñoâ thò, cuûa coäng ñoàng... Caùc döï aùn naøy ít nhieàu cuõng gaây taùc ñoäng xaáu ñeán khu vöïc ven ñoâ veà söï bieán ñoäng ñaát ñai, keát caáu haï taàng, moâi tröôøng. (Vì thoâng thöôøng caùc KÑTM phaùt trieån ôû vuøng ven ñoâ chæ laø “oác ñaûo” noù saün saøng boû queân maø khoâng caàn keát noái vôùi caùc khu vöïc laøng xoùm lieàn keà). Bôûi theá, ñaõ hình thaønh nhieàu döï aùn aûo (chieám duïng ñaát ñeå kinh doanh vì lôïi ích nhoùm laø chính), coøn caùc döï aùn ñöôïc trieån khai thì döôøng nhö luoân thieáu söï keát thuùc, hoaøn coâng; thieáu söï ñoàng boä veà cô sôû haï taàng dòch vuï xaõ hoäi vaø haï taàng kó thuaät, thieáu söï gaén keát vôùi toång theå ñoâ thò (thöôøng laø ñi “treäch” khoûi muïc tieâu, noäi dung ban ñaàu cuûa quy hoaïch chung, quy hoaïch chi tieát ñaõ xaùc laäp hoaëc döï aùn ñaõ ñöôïc pheâ duyeät).
Laøng ven ñoâ…
56
SË 70 . 2014
n g µ n h
Ñoù laø coøn chöa keå söï bieán töôùng cuûa caùc döï aùn ñaàu tö phaùt trieån khu ñoâ thò môùi nhö taêng maät ñoä xaây döïng, chieàu cao coâng trình, dieän tích saøn xaây döïng hoaëc chuyeån chöùc naêng söû duïng ñaát töø dòch vuï coâng coäng sang coâng trình hoãn hôïp coù chöùc naêng nhaø ôû... so vôùi quy hoaïch ban ñaàu cuõng ñaõ goùp phaàn khoâng nhoû laøm “treäch höôùng” yù töôûng khoâng gian kieán truùc trong toång theå chung ñoâ thò. Vaãn bieát raèng, ñoâ thò khoâng phaûi laø moät “pheùp coäng”, coäng goäp caùc khu ñoâ thò môùi nhoû, leû, rôøi raïc vôùi ñuû caùc loaïi nhaõn maùc, ña daïng veà phong caùch, chuûng loaïi vaø chaát löôïng cuûa nhieàu loaïi doanh nghieäp tham gia ñaàu tö xaây döïng vôùi muïc ñích kinh doanh baát ñoäng saûn nhieàu hôn laø naâng cao chaát löôïng khoâng gian ñoâ thò... Moät “pheùp coäng voâ hoàn” ñeå caàu mong taïo neân moät ñoâ thò coù hoàn vaø dieän maïo kieán truùc ñoâ thò ñeïp, coù chaát löôïng (! ?)... (4) Taêng cöôøng khaû naêng, chaát löôïng trong phoái hôïp ña ngaønh. Ñoâ thò ñöôïc coi laø moät toå hôïp khoâng gian vaät chaát. Noù khoâng ñôn thuaàn chæ do caùc nhaø quy hoaïch ñoâ thò, caùc kieán truùc sö, kó sö xaây döïng taïo neân. Ñoâ thò laø saûn phaåm chung cuûa xaõ hoäi mang tính ña ngaønh, ña lónh vöïc... Bôûi vaäy chuùng ta hieåu vì sao laïi coù nhieàu hoaït ñoäng xaây döïng dieãn ra trong cuøng moät khoâng gian. Neáu khoâng coù söï phoái hôïp ña ngaønh toát, ñoâ thò vaãn luoân maéc phaûi chuyeän taäp trung öu tieân nguoàn löïc vaøo khu vöïc noäi ñoâ maø “boû queân” khu vöïc ven ñoâ… Vaø neáu khoâng coù söï phoái hôïp ña ngaønh toát thì vaãn coù tình traïng saùng laùt væa heø, chieàu ñaøo leân ñaët oáng caáp nöôùc, maët ñöôøng cöù voâ tö ñöôïc naâng cao sau moãi laàn “thaûm nhöïa”, maëc keä söï uùng ngaäp nhaø daân hai beân tuyeán phoá do khoâng theo kòp coát ñöôøng. Maïng thoâng tin, chieáu saùng nhö môù boøng bong, giaêng maéc, lô löûng giöõa trôøi, phuû kín töø trung taâm ñeán taän cuøng caùc ngoõ phoá. Heä thoáng bieån quaûng caùo ñuû kích côõ, ñuû saéc maøu... ñöôïc laép döïng tuyø höùng ôû baát cöù ñaâu coù theå. Ñoù laø coøn chöa keå ñeán caùc quaûng caùo khoan caêt beâ toâng, gia sö, khaùm chöõa beänh, baêng veä sinh... Hay söï phaùt trieån thieáu kieåm soaùt, ñoàng boä, söï keát noái caùc khu ñoâ thò môùi, khu coâng nghieäp, caùc laøng ngheà khu vöïc ven ñoâ. Taát caû ñaõ goùp phaàn taïo neân söï hoãn ñoän, thieáu söï quaûn lí, aûnh höôûng lôùn ñeán dieän maïo kieán truùc chung ñoâ thò. Thieáu vaéng söï phoái hôïp ña ngaønh/hay quaûn lí mang tính ña ngaønh, ñoâ thò nhö baûn giao höôûng thieáu “oâng nhaïc tröôûng” ñeå quaùn xuyeán chung, thieáu ñi
söï coâng baèng trong quy hoaïch, quaûn lí ñaàu tö phaùt trieån chung toaøn ñoâ thò trong ñoù coù khu vöïc ven ñoâ. (5) Xaây döïng haønh lang phaùp lí ñeå quy hoaïch, quaûn lí phaùt trieån vuøng ven ñoâ hieäu quaû, beàn vöõng. Trong lónh vöïc quy hoaïch xaây döïng hieän chuùng ta môùi ñieàu chænh Luaät Xaây döïng naêm 2003, ñeå coù Luaät naêm 2014 (Luaät soá 50, coù hieäu löïc 01/01/2015) vaø Luaät Quy hoaïch ñoâ thò (Taùch ra töø Luaät Xaây döïng naêm 2003). Maëc duø caû hai boä Luaät naøy ñeàu coù caùc ñieàu khoaûn ñieàu chænh caùc hoaït ñoäng khu vöïc ven ñoâ (bao goàm caû khu vöïc noâng thoân). Chaúng haïn Luaät Xaây döïng 2014 xaùc ñònh: n Quy hoaïch xaây döïng vuøng laø vieäc toå chöùc heä thoáng ñoâ thò, noâng thoân, khu chöùc naêng ñaëc thuø vaø heä thoáng coâng trình haï taàng kyõ thuaät, haï taàng xaõ hoäi trong ñòa giôùi haønh chính cuûa moät tænh hoaëc moät huyeän, lieân tænh, lieân huyeän phuø hôïp vôùi yeâu caàu phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi trong töøng thôøi kyø; n Quy hoaïch xaây döïng khu chöùc naêng ñaëc thuø laø vieäc toå chöùc khoâng gian kieán truùc caûnh quan, heä thoáng coâng trình haï taàng kyõ thuaät, haï taàng xaõ hoäi trong phaïm vi moät khu chöùc naêng ñaëc thuø. Quy hoaïch xaây döïng khu chöùc naêng ñaëc thuø goàm quy hoaïch chung xaây döïng, quy hoaïch phaân khu xaây döïng vaø quy hoaïch chi tieát xaây döïng; n Quy hoaïch xaây döïng noâng thoân laø vieäc toå chöùc khoâng gian, söû duïng ñaát, heä thoáng coâng trình haï taàng kyõ thuaät, haï taàng xaõ hoäi cuûa noâng thoân. Quy hoaïch xaây döïng noâng thoân goàm quy hoaïch chung xaây döïng xaõ vaø quy hoaïch chi tieát xaây döïng ñieåm daân cö noâng thoân…
Trong Luaät Quy hoaïch ñoâ thò cuõng xaùc ñònh: (1) Ñoâ thò laø khu vöïc taäp trung daân cö sinh soáng coù maät ñoä cao vaø chuû yeáu hoaït ñoäng trong lónh vöïc kinh teá phi noâng nghieäp, laø trung taâm chính trò, haønh chính, kinh teá, vaên hoaù hoaëc chuyeân ngaønh, coù vai troø thuùc ñaåy söï phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi cuûa quoác gia hoaëc moät vuøng laõnh thoå, moät ñòa phöông, bao goàm noäi thaønh, ngoaïi thaønh cuûa thaønh phoá; noäi thò, ngoaïi thò cuûa thò xaõ; thò traán; (2) Quy hoaïch ñoâ thò laø vieäc toå chöùc khoâng gian, kieán truùc, caûnh quan ñoâ thò, heä thoáng coâng trình haï taàng kyõ thuaät, coâng trình haï taàng xaõ hoäi vaø nhaø ôû ñeå taïo laäp moâi tröôøng soáng thích
hôïp cho ngöôøi daân soáng trong ñoâ thò, ñöôïc theå hieän thoâng qua ñoà aùn quy hoaïch ñoâ thò; (3) Noäi dung ñoà aùn quy hoaïch chung ñoâ thò bao goàm vieäc xaùc ñònh muïc tieâu, ñoäng löïc phaùt trieån, quy moâ daân soá, ñaát ñai, chæ tieâu veà haï taàng xaõ hoäi, haï taàng kyõ thuaät; moâ hình phaùt trieån, ñònh höôùng phaùt trieån khoâng gian noäi thò vaø khu vöïc ngoaïi thò… Tuy nhieân trong noäi dung caùc Nghò ñònh, Thoâng tö höôùng daãn cuûa caû hai boä Luaät naøy veà khu vöïc ven ñoâ coøn chöa roõ, cuï theå… neân daãn ñeán tình traïng “loän xoän” trong quy hoaïch, quaûn lí ñaàu töï phaùt trieån khu vöïc naøy nhö hieän nay laø ñöông nhieân. Trong raát nhieàu laàn kieán nghò, vaãn raát mong muoán laø coù moät boä Luaät rieâng veà Quy hoaïch xaây döïng (Taùch ra khoûi Luaät Xaây döïng). boä Luaät Quy hoaïch xaây döïng goàm caùc Luaät sau: (1) Luaät QHXD vuøng; (2) Luaät Quy hoaïch ñoâ thò (ñaõ coù, caàn chænh söûa); (3) Luaät Quy hoaïch Noâng thoân/Ñieåm daân cö noâng thoân… Trong ñoù laøm roõ noäi dung quy hoaïch, quaûn lí phaùt trieån khu vöïc ven ñoâ trong caùc Nghò ñònh coù lieân quan ôû caû 3 Luaät naøy (trong boä Luaät Quy hoaïch Xaây döïng)… Do möùc ñoä phöùc taïp vaø quan troïng, khu vöïc ven ñoâ coù theå ñöôïc ñieàu tieát bôûi moät Luaät rieâng, Luaät Quy hoaïch vuøng ven ñoâ naèm trong boä Luaät Quy hoaïch Xaây döïng. Beân caïnh ñoù caàn phaûi xaây döïng moät chieán löôïc phaùt trieån ñoâ thò coù tính khoa hoïc, thöïc tieãn, phuø hôïp vôùi yeâu caàu quaù trình CNH – HÑH ñaát nöôùc; hoaëc ñoåi môùi caùch tieáp caän, phöông phaùp laäp quy hoaïch döïa theo caùc quan ñieåm: (1) Thoáng nhaát söï phaùt trieån ñoâ thò vaø noâng thoân trong moät chính saùch chung cuûa quoác gia; (2) Phi taäp trung ñoâ thò hoùa; (3) Xaây döïng moái quan heä ñoâ thò – noâng thoân trong chieán löôïc phaùt trieån ñoâ thò beàn vöõng; (4) Tö töôûng/yù töôûng quy hoaïch ñoâ thò khoâng giôùi haïn trong phaïm vi haønh chính maø caàn coù söï lieân keát veà khoâng gian, chöùc naêng, keát noái haï taàng… dieän roäng mang caáu truùc toång theå coù taàm nhìn xa.
Taøi lieäu tham khaûo - Quyeát ñònh soá 445/QÑ-TTg, ngaøy 07/4/2009 cuûa Thuû töôùng Chính phuû pheâ duyeät “Ñieàu chænh ñònh höôùng quy hoaïch toång theå phaùt trieån heä thoáng ñoâ thò Vieät Nam ñeán naêm 2025 vaø taàm nhìn ñeán naêm 2050”. - Quy hoaïch xaây döïng beàn vöõng ñoâ thò Vieät Nam (Döï aùn VIE/01/021/Döï aùn thí ñieåm). - Ñoâ thò hoùa vuøng ven ñoâ (Google); (*) NC daãn ñeà cuûa THXDVN.
SË 70 . 2014
57
Ñoåi môùi ñaøo taïo
quy hoaïch ñoâ thò
phuø hôïp vôùi thöïc tieãn phaùt trieån ñoâ thò Vieät Nam ÑA NGAØNH
TS.KTS. Traàn Thò Lan Anh
Vieät Nam laø moät nöôùc coù beà daøy lòch söû vaø vaên hoùa ñaëc saéc. Tuy nhieân, chieán tranh laøm cho chuùng ta maát quaù nhieàu thôøi gian ñeå phuïc hoài vaø tìm kieám cô hoäi phaùt trieån. Ñeå thay ñoåi, ñeå coù söï thaønh coâng trong phaùt trieån ñaát nöôùc, yeâu caàu phaûi ñoåi môùi caû veà naêng löïc laõnh ñaïo, chính saùch quoác gia, phaùt trieån doanh nghieäp, môû cöûa vaø toaøn caàu hoùa, caïnh tranh töï do, tieáp thu nhanh choùng vaên minh vaø xu höôùng môùi cuûa theá giôùi, daùm ñöông ñaàu thöû thaùch… Treân heát ñeå thaønh coâng caàn ñoåi môùi giaùo duïc, “Giaùo duïc caùch thay ñoåi soá phaän” cuûa töøng caù nhaân, töøng gia ñình, doanh nghieäp vaø quoác gia. Chuùng ta caàn “moät quoác gia hoïc taäp”.
58
SË 70 . 2014
ß a
Ñoái vôùi coâng taùc ñaøo taïo, phaùt trieån lyù luaän, coâng ngheä cuõng töø caùc muïc tieâu lôùn keå treân maø caàn ñöôïc ñoåi môùi. ÔÛ caáp vó moâ, ñeå ñaát nöôùc coù neàn kinh teá phaùt trieån nhanh vöôït troäi thay vì tìm caùch ñoåi heä thoáng giaùo duïc, caàn xem xeùt xaùc ñònh trong taâm ñoåi môùi laø heä thoáng Ñaïi hoïc. Phaûi caûi caùch toaøn dieän, trao quyeàn töï chuû cho caùc tröôøng vôùi nhöõng noäi dung cô baûn nhö sau: Ña daïng hoùa vaø chuyeân saâu hoùa heä thoáng giaùo duïc ñaïi hoïc; Ña daïng hoùa caùc tieâu chí cho pheùp thaønh laäp caùc tröôøng ñaïi hoïc tö thuïc; Trao quyeàn töï chuû cho caùc tröôøng quyeát ñònh chæ tieâu tuyeån sinh vaø quaûn lyù tröôøng; Taïo heä thoáng hoã trôï ñaëc bieät cho nghieân cöùu khoa hoïc; Gaén keát chaët cheõ giöõa ñaùnh giaù chaát löôïng cuûa tröôøng ñaïi hoïc vôùi hoã trôï taøi chính töø Chính phuû. Thöïc chaát, ñaây laø quaù trình ñoåi môùi veà tö duy phaùt trieån giaùo duïc ñaïi hoïc baét nguoàn töø vieäc nhaän thöùc roõ ñöôïc nhöõng baát caäp trong heä thoáng ñaøo taïo ñaïi hoïc. Nhöõng baát caäp ñoù laø: (1) Söï haïn cheá phaùt trieån tö duy saùng taïo vaø ñoåi môùi trong moãi cô sôû giaùo duïc; (2) AÙp ñaët quy trình khoâng phuø hôïp vôùi tình hình môùi khi muïc tieâu ñaøo taïo cuûa töøng tröôøng khaùc nhau; (3) Thieáu tính linh hoaït vaø thích öùng; (4) Laøm taêng söï quan lieâu trong quaûn lyù cuûa caùc tröôøng, traùi ngöôïc vôùi baûn chaát vaø chöùc naêng cuûa giaùo duïc ñaïi hoïc. Coù hai cô cheá noåi baät trong caûi caùch giaùo duïc ñaïi hoïc caàn ñöôïc thay ñoåi ñoù laø ñoåi môùi phaûi ñaûm baûo traùch nhieäm xaõ hoäi cuûa caùc tröôøng khi ñöôïc giao toaøn quyeàn töï chuû: Gaén ñaùnh giaù chaát löôïng giaùo duïc (baèng moät cô quan kieåm ñònh ñoäc laäp) vôùi hoã trôï taøi chính töø Chính phuû; hai laø quy ñònh roõ vieäc thaønh laäp hoäi ñoàng tröôøng vaø ñieàu leä tröôøng nhaèm giaùm saùt hoaït ñoäng cuûa caùc tröôøng, caùc khoa vaø töøng giaùo vieân.
n g µ n h
Ñoåi môùi ñaøo taïo Quy hoaïch ñoâ thò caàn laøm gì ? n
Söï caàn thieát hoïc hoûi kinh nghieäm töø thöïc tieãn
Heä thoáng giaùo duïc veà quy hoaïch cuûa chuùng ta hieän ñang saûn sinh ra raát nhieàu nhöõng theá heä kieán truùc sö laøm vieäc treân caùc lónh vöïc tö vaán, xaây döïng vaên baûn phaùp luaät, quaûn lyù thöïc thi xaây döïng ñoâ thò. Tuy nhieân saûn phaåm quy hoaïch döôøng nhö chöa coù keát quaû thoûa ñaùng. Ngöôøi trong ngheà ñang duøng nhieàu bieän phaùp ñeå taïo ñieàu kieän “hoïc” ñi ñoâi vôùi “haønh”. Theá nhöng, giaùo duïc quy hoaïch vaãn naëng nhieàu veà nguyeân lyù, nguyeân taéc, chæ soá vaø vieäc hoïc töø caùc yeâu caàu thöïc tieãn, gaén vôùi thöïc teá phaùt trieån caùc ñòa phöông coøn ít. Hôn theá nöõa, neáu ít ñöôïc tieáp xuùc vôùi thöïc teá, thì hoïc sinh seõ khoâng ñöôïc tieáp caän vôùi soá lieäu thöïc teá, caùch thu thaäp, phaân tích, phaùt hieän caên nguyeân, vaán ñeà quy hoaïch caàn giaûi quyeát. Töø ñoù, ra tröôøng, sinh vieân seõ raát khoù tieáp caän coâng vieäc. Chuùng ta ñang töï giaûm thieåu nhöõng ñieàu caàn ñöôïc hoïc vaø ñaøo taïo taïi caùc tröôøng ñaïi hoïc. Chính vì vaäy, maø vieäc trang bò cho sinh vieân, caùc caùn boä môùi ra tröôøng kieán thöùc töø thöïc teá, vieäc hoïc caùch phoái hôïp trieån khai chuyeân moân, vieäc coù theâm kieán thöùc veà thieát keá laïi caøng trôû neân caàn thieát. Beân caïnh ñoù, qua nhöõng thaønh coâng ñieån hình cuûa nhieàu ñoâ thò AÙ, AÂu ñaõ chöùng minh söï thaønh coâng trong vieäc keát hôïp chaët cheõ giöõa ñaøo taïo lyù luaän vôùi öùng duïng thöïc tieãn, gaén thieát keá kyõ thuaät vôùi myõ thuaät. Quy hoaïch taïo neân nhöõng thaønh toá cô sôû cho xaây döïng phaùt trieån ñoâ thò, quy hoaïch cuõng gaây taùc ñoäng vaø coù aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán tö duy cuûa caùc ngöôøi laøm coâng taùc thieát keá caûnh quan ñoâ thò, thieát
SË 70 . 2014
59
keá kieán truùc coâng trình vaø thieát keá kyõ thuaät ñoâ thò. Baèng raát nhieàu caùch thöùc theå hieän khaùc nhau chuùng ta ñang baøn ñeán nhöõng caùch thöùc xöû lyù trong ñaøo taïo quy hoaïch, khaù phoå bieán ngöôøi laøm coâng taùc ñaøo taïo quy hoaïch seõ khoaùc leân coâng taùc ñaøo taïo chuyeân moân cuûa mình caùc hình thöùc ñaøo taïo môùi hay theâm vaøo caùc chöùc naêng ñaøo taïo môùi hoaëc taïo ra caùc chuyeân khoa vôùi caùc teân goïi môùi. Coâng vieäc naøy ñaõ ñöôïc môû roäng, aùp duïng khaù phoå bieán, taïi nhieàu nôi coâng vieäc naøy gaàn nhö choaùn heát phaàn yù töôûng cuûa ngöôøi laøm ñaøo taïo. Coù leõ ñaây laø vaán ñeà caàn ñöôïc tranh caõi, bôûi coù leõ vieäc “Ñaøo taïo kieán truùc sö quy hoaïch trong giai ñoaïn hoäi nhaäp” caàn gaùnh vaùc boån phaän laø “ngöôøi” ñi ñaàu vaø cuõng laø “ngöôøi” keát noái cuûa thöïc teá xaây döïng ñoâ thò trong giaùo duïc taïi caùc tröôøng, caùc cô quan chuyeân moân coù lieân quan ñeán xaây döïng. Ñaøo taïo phaûi gaén vôùi phaùt trieån coâng ngheä thoáng tin: Ñoâ thò hoùa, coâng nghieäp hoùa duø chaäm thì thoâng tin hoùa vaãn caàn ñi tröôùc moät böôùc. Ñaây chính laø neàn taûng thuùc ñaåy nhieàu nöôùc vaø Vieät Nam vöôn leân. Haøn Quoác thaønh coâng cuõng töø chính saùch thuùc ñaåy phaùt trieån, öùng duïng cô sôû haï taàng coâng ngheä thoâng tin, daãn daét söï phaùt trieån vaø naêng löïc caïnh tranh quoác gia. Coâng ngheä thoâng tin caàn ñöôïc xem xeùt deå trôû thaønh neàn taûng cho cuoäc soáng sinh hoaït vaø hoaït ñoäng haønh chính. Beân caïnh ñoù, muïc tieâu phaùt trieån caàn ñöôïc xaùc ñònh töø vieäc taïo ra söùc maïnh töø toác ñoä: Kinh doanh toác ñoä, caùc coâng ty, toång coâng ty cuûa Vieät Nam caàn phaùt trieån saûn phaåm môùi, thay ñoåi thieát keá, nhanh choùng quyeát ñònh yù töôûng, dòch vuï ñeå coù theå taêng naêng löïc caïnh tranh vôùi caùc caùc nöôùc baïn, nhôø raát nhanh choùng phaùt trieån ñeå hoäi nhaäp. Ñaøo taïo caàn gaén vôùi thöïc teá, tieáp caän thöïc haønh vôùi caùc ñeà taøi döï aùn cuï theå, ñöôïc thöïc haønh, laøm thöû treân moâ hình, noäi dung naøy gôïi môû cho caùc tröôøng phaùt trieån hoaït ñoäng khoa hoïc, cho pheùp sinh vieân tham gia ñeà taøi döï aùn thöïc teá vôùi caùc boä moân, gaén phaùt trieån yù töôûng vôùi thöïc teá, thöïc nghieäm trong xaây döïng ñoâ thò qua taäp söï laøm moâ hình.
giaûng daïy caùch ñoïc saùch vaø ghi cheùp phoå bieán laïi nhöõng hình aûnh nhöõng ñieàu hay caùi laï cuûa moät ñòa danh moät nôi ñeán baát luaän laø trong hay ngoaøi nöôùc ñeàu caàn trôû thaønh moät thoùi quen cuûa sinh vieân hoïc veà quy hoaïch vì ñoù moät hoaït ñoäng naâng cao hieåu bieát thöïc teá . Maëc daàu nhaûy caûm vôùi vaên hoùa nöôùc ngoaøi, xong sinh vieân hoïc veà quy hoaïch caàn xaây döïng yù thöùc veà taøi saûn vaên hoùa cuûa mình. Traùnh sao cheùp kieán thöùc. Tö lieäu lòch söû vaên hoaù, söï tích, cung ñieän, ñeàn ñaøi, chuøa chieàn, caùc laøng ngheà truyeàn thoáng noåi tieáng töø xöa coù giaù trò quyù baùu nhaéc sinh vieân höôùng veà goác gaùc. Vöøa nhaïy caûm vaø saün saøng tieáp thu vaên hoùa nöôùc ngoaøi, vöøa coá gaéng baûo toàn vaên hoaù truyeàn thoáng cuûa daân toäc. Hai ñieàu naøy môùi nghe coù veû nhö maâu thuaãn vôùi nhau, nhöng ñoù chính laø hai doøng chuû löu trong vieäc xaây döng vaø aùp duïng thöïc teá trong quy hoaïch. Tuy nhieân, vieäc toân suøng ñeà cao vaø tìm caùch hoïc hoûi kieán thöùc töø nöôùc ngoaøi ñeå moät mai coù theå ñi leân haøng ñaàu laø yù töôûng caàn ñöôïc khuyeán khích trong caùc moâi tröôøng giaùo duïc. n Giaùo duïc veà suy nghó vaø laøm vieäc theo nhoùm
Taäp theå ñoùng moät vai troø quan troïng trong coâng taùc laäp vaø thöïc hieän caùc döï aùn quy hoach. Taäp theå ôû ñaây laø nhoùm caùc sinh vieân coù cuøng trí höôùng bieát khôi gôïi nhau ñeå tìm kieán yù töôûng, phaùt huy saùng taïo. Vì vaäy vieäc tìm söï hoaø hôïp giöõa yù töôûng cuûa mình vaø nhöõng thaønh vieân khaùc trong nhoùm, roäng hôn tìm hieåu yù töôûng cuûa caùc nhaø laõnh ñaïo caùc chuyeân gia ñòa phöông vaø coäng ñoàng daân cö ñòa phöông laø toái caàn thieát bôûi neáu muoán naén caùch tö duy veà moät vaán ñeà cuï theå vaø caùch laøm vieäc thaønh coâng theo nhoùm seõ traùnh nhöõng tranh caõi aûnh höôûng ñeán coâng vieäc chung. Trong nhoùm caùc thaønh vieân coù theå caïnh tranh gay gaét vôùi nhau, nhöng cuõng caàn lieân keát vì xaây döïng muïc ñích chung vaø yeâu caàu lieân keát laø toái caàn thieát. n Giaùo duïc veà caùch laøm vieäc coù muïc tieâu nhaát ñònh
Coù theå noùi vieäc theo doõi nhöõng dieãn bieán beân ngoaøi, ñaùnh giaù vaø caân nhaéc aûnh höôûng cuûa caùc traøo löu vaên hoùa vaø caùc xu höôùng kieán truùc quoác teá coù theå nghieân cöùu aùp duïng taïi Vieät Nam laø moät nhaân toá heát söùc quan troïng bôûi vì tính hieáu kyø, oùc caàu tieán laø nhöõng ñoäng löïc thuùc ñaåy chuùng ta baét kòp caùc nöôùc tieân tieán. Khuynh höôùng naøo ñaùp öùng ñöôïc ñieàu kieän haïi taïi, seõ ñöôïc chaáp nhaän, hoïc hoûi, nghieân cöùu ñeå baét kòp, ñeå khoâng bò maát thôøi cô phaùt trieån vaø hoäi nhaäp.
Muïc tieâu chính laø hoaøn thaønh coâng vieäc ñuùng thôøi haïn vaø ñaûm baûo chaát löôïng, hoïc caùi môùi ñeå baét kòp vaø vöôït nhanh ñeán caùi môùi. Muïc tieâu ñaøo taïo raát caàn gaén vôùi muïc tieâu phaùt trieån cuûa ngaønh, cuûa ñaát nöôùc. Baøi hoïc Haøn Quoác, vieäc phaùt trieån caùc cuïm lieân keát saùng taïo (Innovative Clusters) ôû Haøn Quoác ñöôïc ñöôïc xuùc tieán maïnh meõ keå töø khi Chieán löôïc phaùt trieån caân ñoái quoác gia ñöôïc thoâng qua vôùi Ñaïo luaät ñaëc bieät veà phaùt trieån caân ñoái quoác gia ngaøy 29/4/2004. Chính phuû Haøn Quoác xaây döïng Chieán löôïc phaùt trieån caân ñoái quoác gia nhö moät trong nhöõng chöông trình nghò söï quoác gia then choát vaø ñaõ xuùc tieán “Keá hoaïch 5 naêm phaùt trieån caân ñoái quoác gia” nhaèm ñeå ñaït ñöôïc ñoàng thôøi söï gaén keát xaõ hoäi vaø khaû naêng caïnh tranh quoác gia.
Ngaøy nay, tính hieáu kyø vaø oùc caàu tieán ñöôïc theå hieän qua nhieàu maët. Ví duï, saùch vôû naøo coù giaù trò trong ngaønh, baát luaän Ñoâng Taây kinh coå ñeàu caàn coù ngöôøi dòch sang tieáng Vieät ñeå ñaùp öùng nhu caàu tìm hieåu kieán thöùc khoa hoïc,
Caùc ngaønh coâng nghieäp coù trieån voïng ñaõ ñöôïc löïa choïn vaø hoã trôï qua nhieàu naêm vaø ñaõ ñoùng vai troø chuû choát trong ñaåy maïnh xuaát khaåu, taêng vieäc laøm vaø hieän vaãn coù tieàm naêng maïnh meõ ñeå ñoùng vai troø daãn daét saùng taïo
Giaùo duïc veà tính hieáu kyø vaø söï nhaïy caûm ñoái vôùi caùc yeáu toá vaên hoaù
n
60
SË 70 . 2014
ß a cuûa caùc neàn kinh teá vuøng. Cuõng vì theá maø coâng taùc ñaøo taïo cuõng ñaët ra caùc yeâu caàu cuï theå ñeå taïo ra ñoäi nguõ trí thöùc khoa hoïc, coâng nhaân laønh ngheà. Quy hoaïch vuøng, laõnh thoå ñaõ ñöôïc ñaët troïng taâm ñaøo taïo, ñaøo taïo taïi caùc tröôøng ñaïi hoïc vaø ñaøo taïo taïi ngay caùc vieän nghieân cöùu gaén vôùi caùc döï aùn quoác gia. n Giaùo
duïc veà oùc Thaåm myõ
Ñoái vôùi coâng taùc thieát keá ñoâ thò, oùc thaåm myõ trong thieát keá kieán truùc, quy hoaïch ñöôïc theå hieän treân toaøn boä khoâng gian ñoâ thò, ñeán töøng coâng trình kieán truùc. OÙc thaåm Myõ bieåu hieän qua caùch tö duy, loái suy nghó, söï hoaøn taát chu ñaùo coâng vieâc vaø ñaây cuõng laø moät boä moân ñöôïc sinh vieân yeâu chuoäng, tìm hoïc treân loä trình tìm kieám söï hoaøn myõ trong coâng vieäc. Thaønh coâng cuûa ngöôøi laøm coâng taùc ñaøo taïo kieán truùc su quy hoaïch laø coi moãi sinh vieân laø moät taùc giaû taïo neân ñoâ thò qua phong caùch laøm vieäc cuûa chính hoï. n Giaùo duïc hình thaønh vaø phaùt trieån yù töôûng quy hoaïch, thieát keá ñoâ thò
Quy hoaïch ôû vaøo vò trí toång quaùt chuû yeáu laø xaùc ñinh vò trí ranh giôùi, caùc phaân khu chöùc naêng treân cô sôû hieän traïng vaø thöôøng bò khoáng cheá bôûi luaät, tieâu chuaån quy chuaån, caùc chuû tröông chính saùch. Coøn thieát keá ñoâ thò laø moät böôùc thieát keá nhaèm chæ ra caùch thöùc thöïc hieän cuï theå trong xaây döïng. Thieát keá ñoâ thò ñöôïc xaây döïng treân côû sôû neàn taûng laø caùc thieát keá coâng trình kieán truùc vaø caùc khoâng gian beân ngoaøi noù. YÙ töôûng thieát keá ñoâ thò ñeán vôùi chuùng ta sau nhöõng traûi nghieäm veà khoa hoïc xaõ hoäi vaø caùc vaán ñeà quaûn lyù vaø luaät phaùt vaø hieän traïng coâng taùc thi coâng xaây döïng treân hieän tröôøng. ÔÛ nhieàu nöôùc treân theá giôùi mieàn hoaït ñoäng cuûa thieát keá ñoâ thò daøn
n g µ n h traûi khaù roäng, thieát keá ñoâ thò taäp trung nghieân cöùu höôùng daãn thieát keá khaù kyõ cho caùc khu chöùc naêng chính trong ñoâ thò. Tìm yù töôûng thieát keá ñoâ thò phaûi tính ñeán khaû naêng thöïc thi cuûa ñoà aùn. Tuy nhieân cuõng nhö haøng loaït caùc coâng taùc xaây döïng yù töôûng veà ngheä thuaät khaùc, thieát keá ñoâ thò khoâng ñöa ra moät keát quaû moät ñaùp soá cuï theå chính xaùc ñeán tuyeät ñoái, tuøy thuoäc vaøo caùc ñòa baøn hoaït ñoäng vaøo hoaøn caûnh chính trò maø caùc yù töôûng caùc phöông caùch ñeà xuaát cuõng raát khaùc nhau. YÙ töôûng thieát keá quy hoaïch ñoâ thò laøm phong phuù hôn cho caùc ñoà aùn quy hoach ñoâ thò. Thieát keá ñoâ thò trong quy hoach ñoâ thò, vaø söï môû roäng khaùi nieäm trong gíao duïc quy hoaïch ñoâ thò taïo neân nhöõng nhòp ñoä thay ñoåi khaùc nhau trong ñoâ thò, söï thay ñoåi naøy taäp trung giaûi quyeát nhöõng thieáu soùt veà khoâng gian trong khuoân khoå thôøi gian nhaát ñònh. Thieát keá ñoâ thò taïo cho khu vöïc ñoâ thò cuï theå coù chaát löôïng moâi tröôøng môùi toát hôn vaø löôïc söûa nhöõng khuyeám khuyeát toàn ñoïng trong quaù khöù. Hôn luùc naøo heát, ngay töø luùc ñöôïc ñaøo taïo treân gheá nhaø tröôøng, kieán truùc sö quy hoaïch caàn hieåu roõ vieäc phaùt trieån tö duy, xaây döïng yù töôûng thieát keá laø ñoøi hoûi caàn thieát. Ngaøy nay, vôùi söï phaùt trieån khoâng ngöøng cuûa khoa hoïc vaø kyõ thuaät hieän ñaïi. Khoaûng caùch giöõa caùc nöôùc treân theá giôùi döôøng nhö ñöôïc thu ngaén laïi. Daân toäc naøo daàu coù töï haøo veà truyeàn thoáng hieáu hoïc ñeán ñaáu chaêng nöõa cuõng phaûi ñua tranh ñeå hoïc laáy kinh nghieäm cuûa daân toäc khaùc. Nöôùc naøo chòu khoù hoïc hoûi moät caùch saùng taïo vaø uyeån chuyeån, thích öùng tieáp thu ñöôïc caùi hay cuûa theá giôùi thì tieán nhanh, nöôùc naøo cöù khö khö thuû cöïu thì bò boû rôi treân ñaø tieán trieån cuûa vaên minh nhaân loaïi.
SË 70 . 2014
61
ñoà aùn toát nghieäp kieán tru Ñaõ coù 87 sinh vieân ngaønh Quy hoaïch vuøng vaø ñoâ thò Tröôøng Ñaïi hoïc Kieán truùc TP. HCM ñöôïc ñeà nghò coâng nhaän toát nghieäp naêm 2014. Trong ñoù coù 4 sinh vieân xeáp loaïi gioûi; 67 sinh vieân xeáp loaïi khaù (chieám ña soá 77%), 4 sinh vieân xeáp loaïi trung bình khaù vaø 12 sinh vieân xeáp loaïi trung bình. Khoa Quy hoaïch tröôøng Ñaïi hoïc Kieán truùc TP. HCM laø nôi ñaøo taïo ra nhöõng chuyeân gia bao goàm: nhaø quy hoaïch ñoâ thò, nhaø Quaûn lyù ñoâ thò, nhaø Thieát keá ñoâ thò vaø Kieán truùc caûnh quan coù naêng löïc chuyeân moân. Hieän nay Khoa coù 4 Boä moân, vaø toå chöùc ñaøo taïo heä ñaïi hoïc chính quy theo 2 chöông trình: Chöông trình Kieán truùc sö quy hoaïch (theo moâ hình nieân cheá ñeán 2008 – theo hoïc cheá tín chæ töø khoùa 2009) vaø chöông trình Ñoåi môùi Quy hoaïch (ñaït chuaån Chaâu AÂu). Trong thôøi gian vöøa qua, caùc giaûng vieân trong khoa taäp trung ñoåi môùi chöông trình vaø phöông phaùp giaûng daïy vôùi quan ñieåm laáy sinh vieân laøm trung taâm. Beân caïnh caùc noäi dung veà lyù thuyeát, nhieàu hoaït ñoäng thöïc haønh, laøm vieäc nhoùm, ñi tham quan thöïc ñòa ñöôïc aùp duïng nhaèm taêng khaû naêng tieáp thu trong hoïc taäp cuûa sinh vieân. Xin ñöôïc giôùi thieäu ñeán caùc baïn sinh vieân moät soá ñoà aùn toát nghieäp – thaønh quaû sau 5 naêm hoïc cuûa caùc baïn sinh vieân ngaønh Quy hoaïch vuøng vaø ñoâ thò khoùa QH09:
62
“Quy hoaïch Phaân khu tyû leä 1/2000 khu daân cö phía Nam soâng Caàn Thô”
“Thieát keá ñoâ thò khu vöïc chôï Long Xuyeân”
“Quy hoaïch phaân khu 1/2000 moät phaàn khu trung taâm thaønh phoá Phan Thieát”
“Quy hoaïch chi tieát ñieåm daân cö soá 3 vaø khu löu nieäm baùc Toân thuoäc khi du lòch sinh thaùi Cuø Lao Myõ Hoøa Höng, TP Long Xuyeân, An Giang.”
SË 70 . 2014
uùc sö Quy hoaïch naêm 2014 “Quy hoaïch Phaân khu tyû leä 1/2000 khu daân cö phía Nam soâng Caàn Thô”
8.71 Æi”m
Sinh Vieân: Nguyeãn Traàn Phi Vaân - Lôùp QH09 Giaùo vieân höôùng daãn: ThS. KTS. Nguyeãn Chính Löôïng
Ñònh höôùng ñeán naêm 2030, daân soá toaøn quaän Caùi Raêng: 300.000 ngöôøi, daân soá khu vöïc quy hoaïch: 31.470 ngöôøi. Dieän tích khu quy hoaïch: 306,52ha.
YÙ töôûng quy hoaïch: Phaùt trieån moät khu ñoâ thò hieän ñaïi vôùi ñaày ñuû caùc chöùc naêng haønh chính, vaên hoùa, giaûi trí, thöông maïi dòch vuï, ôû,
caûnh quan caây xanh maët nöôùc keát hôïp haøi hoøa, beàn vöõng linh hoaït taïo ra tieän nghi soáng toái öu ñoái vôùi ngöôøi daân trong khu vöïc vaø söï haáp daãn ñoái vôùi khaùch vaõng lai. Phaùt huy tieàm naêng khu vöïc, taän duïng toát ñieàu kieän töï nhieân, caûnh quan hieän coù, thu huùt, haáp daãn nhaø ñaàu tö. Tieán ñeán moät khu ñoâ thò vôùi nhöõng khoâng gian ñaëc thuø, mang neùt ñaëc tröng rieâng ñoàng thôøi thích öùng vôùi loái soáng cuûa ngöôøi daân mieàn Taây Nam boä.
YÙ töôûng toå chöùc maïng löôùi giao thoâng n Caáu
truùc khu ñaát ñöôïc giôùi haïn trong phaïm vi cuûa caùc ñöôøng quoác loä 1A, ñöôøng Voõ Nguyeân Giaùp, ñöôøng soá 1, vaø bôø soâng Haäu. n Caùc ñöôøng giao thoâng caáp khu vöïc giôùi haïn 4 khu chöùc naêng chính, trong ñoù 1 ñöôøng laø truïc caûnh quan chính vaø laø cöûa ngoõ cuûa khu vöïc, chaïy suoát khu ñaát vaø keát thuùc baèng ñieåm nhaán caûnh quan bôø soâng. n Moät truïc ñöôøng noäi boä lieân keát tröïc tieáp trung taâm ñôn vò ôû hieän höõu ñeán vôùi trung taâm coâng coäng caáp quaän. n Moät truïc ñöôøng noäi boä voøng cung lieân keát 2 ñôn vò ôû bôø soâng theâm gaén keát maïnh meõ, thaønh moät toång theå roõ raøng.
Nhaän xeùt cuûa giaùo vieân:
YÙ töôûng toå chöùc khoâng gian kieán truùc caûnh quan
Khu vöïc quy hoaïch ñöôïc toå chöùc thaønh 4 khu chöùc naêng chính, goàm: 1 trung taâm coâng coäng caáp quaän, vaø 3 ñôn vò ôû. Trong ñoù: n Trung taâm coâng coäng taäp trung xung quanh khu vöïc hoà caûnh quan trung taâm, goàm caùc chöùc naêng: haønh chính, vaên hoùa, thöông maïi dòch vuï, y teá, caây xanh taäp trung. n 1 ñôn vò ôû ñöôïc môû roäng döïa treân khu daân cö hieän höõu, vôùi trung taâm coâng coäng ôû vò trí giöõa ñôn vò ôû. n 2 ñôn vò ôû saùt bôø soâng aùp duïng theo moâ hình ñôn vò ôû tod, vôùi hai trung taâm thöông maïi dòch vuï ñaët caïnh nhau, tieáp giaùp vôùi 2 tuyeán ñöôøng khu vöïc vaø höôùng maët ra soâng haäu, khai thaùc caûnh quan maët nöôùc.
n Ñoà
aùn thöïc hieän ñaày ñuû khoái löôïng theo yeâu caàu cuûa ñeà, coù söï tìm toøi nghieân cöùu, ñaàu tö yù töôûng, cô sôû khoa hoïc roõ raøng, baûn veõ ñaày ñuû caùc döõ lieäu ñònh löôïng. n Phaàn phaân tích sô ñoà vò trí, phaân tích taùch lôùp vaø phaàn khai trieån toát. n Sinh vieân coù nhieàu yù töôûng trong toå chöùc khoâng gian kieán truùc caûnh quan keát hôïp ñöôïc yeáu toá soâng nöôùc truyeàn thoáng vôùi hình thöùc toå chöùc khoâng gian hieän ñaïi SË 70 . 2014
63
ñoà aùn toát nghieäp kieán tru “Thieát keá ñoâ thò khu vöïc chôï Long Xuyeân”
8.65 Æi”m
Sinh Vieân: Huyønh
Thö Hoaøn - Lôùp QH09 Giaùo vieân höôùng daãn: PGS.TS.KTS Leâ Anh Ñöùc
Taàm nhìn: moät khu vöïc trung taâm thöông maïi - dòch vuï phaùt trieån haøi hoøa trong boái caûnh chung, vôùi nhöõng khoâng gian ñaëc tröng vaø caùc hoaït ñoäng gaén lieàn vôùi hình aûnh cuûa moät ñoâ thò soâng nöôùc YÙ töôûng thieát keá ñoâ thò: Khu vöïc chôï Long Xuyeân môû roäng - chôï “cöûa ngoõ” töø phía doøng soâng: n Chôï
trung taâm ñaàu moái veà noâng saûn thöïc phaåm cuûa thaønh phoá vaø vuøng, mang hình aûnh bieåu töôïng cuûa toaøn khu vöïc. n Cuïm coâng trình phöùc hôïp thöông maïi - vaên hoùa beân bôø soâng Haäu mang neùt ñaëc tröng vuøng Taây Nam Boä, gaén keát chaët cheõ vôùi chôï Long Xuyeân, taïo thaønh cuïm coâng trình ñaëc saéc töø phía doøng soâng.
Khu vöïc truïc thöông maïi - dòch vuï hoãn hôïp Nguyeãn Hueä - maïng löôùi “chôï - thöông maïi” ñan xen:
n Nhöõng khoaûng khoâng gian xanh ñan xen nhöõng coâng trình thöông maïi -
dòch vuï hieän ñaïi, taïo neân söï hoøa hôïp giöõa khoâng gian cuõ môùi. khu chôï nhoû giöõa nhöõng daõy phoá, taïo thaønh nhöõng khoâng gian ñaëc tröng cuûa khu vöïc, taïo neân söï keát noái vôùi chôï trung taâm môùi. n Nhöõng
Khu vöïc phoá chôï truyeàn thoáng:
n Chôï aåm thöïc môùi ñöôïc caûi taïo töø nhaø loàng chôï Myõ Long cuõ, vôùi caùch thöïc toå chöùc khoâng gian môùi, nhöng vaãn mang neùt ñaëc tröng cuûa moâ hình chôï truyeàn thoáng Vieät Nam vaø phong vò aåm thöïc vuøng Nam Boä. n Daõy phoá ven raïch Long Xuyeân, keùo daøi ñeán chôï chöùa ñöïng nhöõng giaù trò veà lòch söû, thôøi gian vaø nhöõng neùt ñaëc tröng cuûa mieàn soâng nöôùc.
Nhaän xeùt cuûa giaùo vieân:
Ñoà aùn ñaõ nghieân cöùu ñaëc tröng khoâng gian cuûa maïng löôùi “chôï - thöông maïi” trong toång theå khu vöïc, keát hôïp vôùi vieäc phaân tích raát toát hình thaùi khoâng gian khu vöïc veà maët khoâng gian coäng coäng vaø kieán truùc, qua ñoù, khai thaùc trieät ñeå caùc yeáu toá hieän traïng vaø boái caûnh nhaèm taïo ra moät khoâng gian ñoâ thò haøi hoøa vôùi ñieàu kieän töï nhieân, toân troïng caùc giaù trò hình thaùi, taïo laäp ñöôïc caùc khoâng gian coâng coäng sinh ñoäng, khai thaùc ñöôïc caùc giaù trò soâng nöôùc trong khoâng gian ñoâ thò vaø vai troø cuûa noù ñoái vôùi khoâng gian thöông maïi – chôï. Ñaây laø nhöõng keát quaû thaønh coâng cuûa moät ñoà aùn thieát keá ñoâ thò.
64
SË 70 . 2014
uùc sö Quy hoaïch naêm 2014 “Quy hoaïch phaân khu 1/2000 moät phaàn khu trung taâm thaønh phoá Phan Thieát” Quy moâ: 160 ha; daân soá: 11500 ngöôøi (2012) Ñoà aùn taäp trung phaân tích, ñöa ra muïc tieâu vaø caùc giaûi phaùp treân 3 khía caïnh cô baûn hình thaønh neân caáu truùc khoâng gian ñoâ thò:
8.58 Æi”m
Sinh Vieân: Leâ
Haäu - Lôùp QH09 Giaùo vieân höôùng daãn: ThS.KTS. Vuõ Vieät Anh
taâm taïo ñoäng löïc cho caùc nhoùm ôû laân caän töï hoaøn thieän.
Giao thoâng: “Taêng cöôøng lieân keát khu vöïc vaø khaû naêng tieáp caän boä haønh ra khoâng gian ven soâng- bieån”. Ñoà aùn ñeà xuaát taêng maät ñoä löôùi ñöôøng, môû theâm caùc tuyeán ñi boä ra bôø soâng baõi bieån, caùc tuyeán ñöôøng doïc bôø soâng baõi bieån öu tieân cho ñi boä vaø caùc hoaït ñoäng sinh hoaït coäng ñoàng.
Caûnh quan: “Xaây döïng ñoâ thò bieån coù baûn saéc veà kieán truùc caûnh quan vaø vaên hoùa xaõ hoäi”. Ñoà aùn ñeà xuaát neân 5 phaân khu caûnh quan ñaëc tröng. Trong ñoù, chuù troïng ñeán khoâng gian lòch söû taïi khu haønh chính cuõ vaø khoâng gian ven soâng Caø Ty, vôùi hình aûnh thuyeàn ghe neo ñaäu cuøng caùc hoaït ñoäng aåm thöïc hieän höõu. Caùc khoâng gian naøy ñöôïc lieân keát bôûi 3 truïc caûnh quan beàn vöõng: truïc lòch söû nhaân vaên, truïc hieän ñaïi phoàn vinh vaø truïc töï nhieân beàn vöõng.
Söû duïng ñaát: “Khai thaùc hôïp lyù quyõ ñaát nhaèm taïo ñoäng löïc phaùt trieån kinh teá vaø naâng cao chaát löôïng soáng”. Ñoà aùn ñeà xuaát taïo neân khu vöïc ña daïng veà chöùc naêng vôùi 5 phaân khu chính. Chuyeån ñoåi chöùc naêng haønh chính doïc truïc ñöôøng lôùn höôùng ra bieån thaønh thöông maïi dòch vuï. Khai thaùc khoâng gian ven bieån cho loaïi hình du lòch MICE vaø cho coäng ñoàng daân cö. Ñoái vôùi khu daân cö, xaây môùi coâng vieân caây xanh, caùc tieän ích dòch vuï coâng coäng taïi caùc xí nghieäp hieän höõu ñeå naâng cao chaát löôïng soáng, ñoàng thôøi, ñaây laø loõi trung
Ñeå ñaûm baûo thöïc hieän caùc muïc tieâu treân moät caùch hieäu quaû, ñoà aùn xaây döïng caùc höôùng daãn thieát keá cho toaøn khu vöïc vaø caùc cho phaân khu cuï theå. Cuøng vôùi ñoù laø keá hoaïch haønh ñoäng theo töøng khung thôøi gian khaùc nhau, ñeå töøng böôùc ñaït ñöôïc taàm nhìn vaøo naêm 2030: khu vöïc naøy seõ laø trung taâm thöông maïi dòch vuï du lòch bieån hieän ñaïi, coù chaát löôïng soáng toát vaø moâi tröôøng töï nhieân trong laønh, moät ñoâ thò coù baûn saéc vaø höôùng ñeán phaùt trieån beàn vöõng.
Nhaän xeùt cuûa giaùo vieân:
Ñoà aùn ñöôïc sinh vieân nghieân cöùu, choïn höôùng tieáp caän quy hoaïch chieán löôïc ñeå thöïc hieän vaø ñaõ thöïc hieän toát. Keát quaû ñaõ ñöôïc chính cuûa ñoà aùn naøy laø vieäc toå chöùc laïi moâi tröôøng ôû cuûa ngöôøi daân trong khu vöïc treân quan ñieåm taùi ñònh cö taïi choã vaø caûi thieän ñöôïc ñieàu kieän soáng, cuï theå hoùa qua caùc chæ tieâu quy hoaïch vaø giaûi phaùp kieán truùc caûnh quan. Moät phaùt hieän thuù vò cuûa rieâng sinh vieân veà 3 truïc caûnh quan laø cô sôû toå chöùc kieán truùc caûnh quan toát, cuï theå hoùa taàm nhìn quy hoaïch phaân khu khu vöïc naøy.
SË 70 . 2014
65
ñoà aùn toát nghieäp kieán truùc “Quy hoaïch chi tieát ñieåm daân cö soá 3 vaø khu löu nieäm baùc Toân thuoäc khi du lòch sinh thaùi Cuø Lao Myõ Hoøa Höng, TP Long Xuyeân, An Giang.”
Khu quy hoaïch coù dieän tích 66.08ha, thuoäc aáp Myõ An 2, xaõ Myõ Hoøa Höng, TP. Long Xuyeân, tænh An Giang
Taàm nhìn
Baûo toàn vaø phaùt huy nhöõng giaù trò vaø theá maïnh veà du lòch sinh thaùi, du lòch vaên hoùa cuûa khu vöïc.
Muïc tieâu ñoà aùn
Du lòch: khai thaùc hieäu quaû theá maïnh veà du lòch sinh thaùi, du lòch vaên hoùa. n Moâi tröôøng: haïn cheá ñeán möùc toái thieåu aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng thieân nhieân, baûo toàn heä sinh thaùi ñaëc tröng cuûa khu vöïc. Kieán taïo khoâng gian, taêng giaù trò caûnh quan cho khu vöïc. n Vaên hoùa – xaõ hoäi: baûo toàn caùc giaù trò vaên hoùa lòch söû cuûa khu vöïc. Naâng cao chaát löôïng cuoäc soáng cuûa ngöôøi daân trong khu vöïc.
Nhaän xeùt cuûa giaùo vieân:
Naém roõ quy trình nghieân cöùu vaø laäp ñoà aùn quy hoaïch chi tieát. Coù yù töôûng saùng taïo vaø phong phuù keát hôïp vôùi caùc nghieân cöùu tröôøng hôïp ñeå ñeà xuaát caùc phöông aùn thieát keá vaø toå chöùc khoâng gian kieán truùc caûnh quan.
66
SË 70 . 2014
8.48 Æi”m
Sinh Vieân: Nguyeãn
Thò Thu Truùc - Lôùp QH09 Giaùo vieân höôùng daãn: ThS.KTS. Hoaøng Ngoïc Lan
Xaây döïng Chính quyeàn ñoâ thò Vieät Nam Nhìn töø moâ hình chính quyeàn ñoâ thò töï chuû ôû Nhaät Baûn QUY HOAÏ C H
THEÁ GIÔÍ
Xaây döïng chính quyeàn ñoâ thò - nhöõng thaùch thöùc vaø taùc ñoäng
& KIEÁN TRUÙC
TS. Nguyeãn Ngoïc Hieáu *
Thaùch thöùc Quaù trình ñoâ thò hoùa ôû Vieät Nam dieãn ra ñoàng thôøi vôùi quaù trình chuyeån ñoåi neàn kinh teá, theå cheá kinh teá - chính trò vaø hieän ñaïi hoùa veà nhieàu maët daãn ñeán söï ñieàu chænh khoâng theo kòp yeâu caàu thöïc tieãn, nhaát laø trong boái caûnh phaùt trieån nhanh. Toác ñoä phaùt trieån nhanh, ñaëc bieät laø caùc ñoâ thò lôùn trong voøng 20 naêm qua laø thaùch thöùc raát lôùn cho quaù trình ñoåi môùi heä thoáng chính quyeàn ñoâ thò. GDP ôû khu vöïc ñoâ thò taêng töø 50% (19801990) ñeán treân döôùi 80% GDP caû nöôùc (2000-2010); trong khi chuùng ñöôïc taïo ra bôûi 20%-30% daân soá vaø khoaûng 4% dieän tích quoác gia. Möùc ñoä taäp trung caùc hoaït ñoäng, tính chaát phöùc taïp, vaø yeâu caàu quaûn lyù cao ôû ñoâ thò lôùn ngaøy caønkhaùc bieät so vôùi tính chaát quaûn lyù laõnh thoå noùi chung hay quaûn lyù lónh vöïc noâng thoân. Khoaûng caùch giöõa muïc tieâu xaây döïng boä maùy “taäp trung, thoáng nhaát, thoâng suoát, boä maùy tinh goïn vaø hôïp lyù, taêng cöôøng tính chuyeân nghieäp, giaûi quyeát nhanh goïn coâng vieäc cuûa ngöôøi daân”[1] vaø thöïc teá taïi caùc khu vöïc ñoâ thò ngaøy caøng lôùn hôn. Nhöõng baát caäp khoâng chæ ôû trong khu vöïc quaûn lyù ñoâ thò, maø coøn coù tính heä thoáng.Coù theå quan saùt ñöôïc nhöõng daáu hieäu nhö ñuøn ñaåy traùch nhieäm giöõa caùc caáp vaø toàn taïi nhieàu vieäc hai, ba caáp cuøng coù traùch nhieäm vaø ra nghò quyeát nhöng khoâng roõ raøng caáp naøo giaûi quyeát vaán ñeà gì [2]. Trong thieát keá heä thoáng, caáp cô sôû, caáp daân baàu, caáp coù traùch nhieäm chöa quy veà moät moái. Caáp döôùi trong heä thoáng haønh chính trôû thaønh caáp leä thuoäc khi caáp treân giao vieäc vaø traùch nhieäm, ñoâi khi khoâng töông xöùng [3]. Boä maùy chính quyeàn cuõng ñaõ nhaän thöùc ñöôïc vaán ñeà taäp trung traùch nhieäm vaøo ngöôøi ñöùng ñaàu vaø tính giaûi trình. Tuy nhieân vaán ñeà khoâng ñôn giaûn bôûi vieäc chòu traùch nhieäm vaø giaûi trình phaûi trôû thaønh neàn taûng cho caû boä maùy quaûn lyù vôùi ngöôøi ñöùng ñaàu ñoâ thò chòu traùch nhieäm giaûi trình cao nhaát vôùi toaøn theå daân cö cuûa hoï. Moâ hình toå chöùc chính quyeàn ñoâ thò treân theá giôùi thöôøng ñaûm baûo ñieàu naøy baèng caùch ñeå thò daân tröïc tieáp baàu ra ngöôøi ñöùng ñaàu. Theå cheá hieän taïi ôû Vieät Nam chöa cho pheùp ñieàu naøy dieãn
67
SË 70 . 2014
SË 70 . 2014
67
ra, nhöng tieáng noùi caûi caùch ñaõ chính thöùc ñeà xuaát ôû Ñaø Naüng töø naêm 2008. Caùc ñeà xuaát naøy ñöôïc laëp laïi vaø thaûo luaän gaàn ñaây (2010-2014) thöôøng xuyeân vaø nghieâm tuùc hôn. Vaán ñeà khoâng chæ naèm trong nhaùnh haønh chính maø coøn naèm ôû heä thoáng chính trò. Boä maùy haønh chính Vieät Nam ñöôïc xaây döïng ñan xen vôùi heä thoáng chính trò;cho pheùp moät caùn boä/coâng chöùc coù theå ñoùng nhieàu vai: luùc thì laø giaùm saùt nghò vieän/nghò tröôøng, luùc laïi laø laõnh ñaïo caáp uûy ra chuû tröông, luùc thì laïi tröïc tieáp giaûi quyeát coâng vieäc. Söï choàng cheùo traùch nhieäm trong boá trí nhaân söï daãn ñeán neå nang, hoaëc xung ñoät lôïi ích, vaø giaûm tính pheâ phaùn khaùch quan. Ñaëc bieät, khi nhieàu caáp Hoäi ñoàng nhaân daân mang tieáng laø cô quan quyeàn löïc nhöng nghò quyeát ñöa ra khoâng coù thöïc löïc laø nguoàn thu ngaân saùch vaø thaåm quyeàn haønh chính ôû caáp ñoù ñi keøm thì nhieàu Nghò quyeát khoâng coù khaû naêng thöïc thi. Hoäi ñoàng nhaân daân coøn leä thuoäc vaøo UÛy ban nhaân daân veà maët toå chöùc haønh chính vaø taøi chính thìkhoù ñaûm baûo chöùc naêng giaùm saùt. Vaán ñeà trao quyeàn roäng raõi hôn cho caùc ñoâ thò ñaõ coù nhieàu chuyeån bieán, xong chöa ñoàng ñeàu. Taïi caùc ñoâ thò lôùn, vaán ñeà töï chuû veà taøi chính ngaøy caøng trôû neân roõ raøng vaø caáp thieát. Sau Phaùp leänh Thuû ñoâ naêm 2000 vaø Nghò ñònh 93/CP naêm 2001, Haø Noäi vaø TP. HCM ñöôïc quyeàn töï chuû roäng raõi hôn trong phaân caáp ngaân saùch ñeå chuû ñoäng thöïc hieän caùc nhieäm vuï ñaàu tö vaø phaùt trieån [4, 5]. Luaät Ngaân saùch 2002 (hieäu löïc töø 2004) ñaåy maïnh phaân caáp hôn cho ñòa phöông, ñaëc bieät laø caáp tænh trong thu töø ñaát ñai vaø chi ñaàu tö phaùt trieån [6]. Tuy nhieân, vieäc phaân caáp caáp tænh vaãn chöa ñeán vôùi caáp ñoâ thò tröïc thuoäc tænh hoaëc tröïc thuoäc huyeän. Boä maùy vaø caùch thöùc quaûn lyù ôû thò traán vaãn khaù gioáng xaõ vaø huyeän vaãn gioáng thaønh phoá vaø thò xaõ tröïc thuoäc tænh. Ñoâ thò caáp döôùi tænh chöa ñöôïc quyeát ñònh möùc thu phí, leä phí, chính saùch öu ñaõi. Ñaây vaãn coøn laø vaán ñeà tranh luaän vaø caân nhaéc trong caùc vaán ñeà caûi caùch saép tôùi.
Taùc ñoäng
Duø möùc ñoä taùc ñoäng cuûa nhöõng baát caäp trong moâ hình quaûn lyù ñoâ thò hieän haønh tôùi söï phaùt trieån beàn vöõng coøn thieáu caên cöù; tuy nhieân, coù theå nhaän dieän roõ raøng hôn vaán ñeà naøy trong giai ñoaïn neàn kinh teá ñang khoù khaên hieän nay. Söï thieáu huït traàm troïng veà ñaát daønh cho phaùt trieån haï taàng khoù coù theå bieän minh khi ñaát ñai vaãn naèm trong tay Nhaø Nöôùc. Söï dö thöøa veà nguoàn cung nhaø ôû, haøng traêm döï aùn boû khoâng, chung cö trung cao caáp caàn ñeán 7 naêm ñeå baùn heát taïi Haø Noäi laø minh chöùng cho vieäc thaønh phoá vaãn khaúng ñònh caùc döï aùn tuaân thuû quy hoaïch ñònh höôùng[7]. Quy hoaïch Haø Noäi naêm 2011 “veõ” caùc döï aùn vöôït xa nhu caàu thöïc teá. Quy hoaïch nhìn 15-30 naêm döôøng nhö “hoã trôï” hôïp thöùc hoùa caùc döï aùn bao chieám ñaát roài boû hoang traøn lan nhöng laïi khoâng coù cô sôû ñeå “phanh” caùc döï aùn chöa caàn thieát. Ñaây coù theå khoâng chæ laø loãi heä thoáng quy hoaïch maø coøn laø caû boä maùy quaûn lyù phaùt trieån, döï baùo, vaø ra quyeát ñònh. Caùc döï aùn phaùt trieån khi pheâ duyeät coù ñuû haï taàng xaõ hoäi nhöng ñeán khi thöïc hieän khoâng coù vaãn khoâng coù cô quan nhaø nöôùc ñöùng ra chòu traùch nhieäm coù theå phaûn aùnh hieäu löïc thöïc thi cuûa boä maùy haønh chính. Trong boái caûnh ñoù, vaãn coù nhöõng ñieåm saùng vaø ñoù laø nôi ñeà cao traùch nhieäm giaûi trình. Neáu nhìn rieâng vaøo boä maùy quaûn lyù, Ñaø Naüng chöa coù nhieàu khaùc bieät; nhöng laïi ñi ñaàu trong thöïc hieän cô cheá daân chuû tröïc tieáp, quyeát taâm chính trò cao ñeå ñoåi môùi toaøn dieän trong caùc
68
SË 70 . 2014
coâng vieäc thuoäc traùch nhieäm cuûa ñòa phöông. Tuy nhieân, baøi hoïc Ñaø Naüng khoâng phaûi ñòa phöông naøo cuõng hoïc ñöôïc hay muoán laøm bôûi thaønh coâng trong giaûi quyeát baát caäp veà xaõ hoäi, an ninh traät töï, moâi tröôøng khoâng ñôn giaûn xuaát phaùt töø quyeàn töï chuû maø coøn ñi keøm vôùi traùch nhieäm giaûi trình cuûa boä maùy laõnh ñaïo. Söï roõ raøng veà hình thaønh quyeàn löïc vaø ñaùnh giaù coâng vieäc nhìn töø heä thoáng vaãn chöa ñaày ñuû neân nhöõng ñeà xuaát cuûa Ñaø Naüng caàn ñöôïc caùc ñòa phöông khaùc vaø töø Trung Öông uûng hoä ñeå nhaân roäng. Trong moät xu theá caûi caùch chung, vaán ñeà caûi caùch chính quyeàn ñoâ thò ñaõ vaø ñang ñöôïc nhìn nhaän tích cöïc vôùi chuû tröông töø trung öông cho ñeán söï ñoàng thuaän ôû nhieàu ñòa phöông.Trong caùc yù kieán goùp yù cho döï thaûo Hieán phaùp 2013, nhieàu vaán ñeà coù tính coát loõi nhö hình thaønh quyeàn löïc; cô sôû cuûa traùch nhieäm vaø baát tín nhieäm; caùch thöùc giaùm saùt ñoái vôùi boä maùy haønh phaùp ôû ñòa phöông vaø Trung Öông ñaõ ñöôïc baøn thaûo. Nhöõng ñeà xuaát hôïp nhaát chöùc danh Bí thö vaø Chuû tòch, boû caáp Hoäi ñoàng nhaân daân trung gian, baàu tröïc tieáp chöùc danh chuû tòch UBND ôû caáp xaõ vaø thò traán ôû Haø Noäi; boû HÑND caáp quaän vaø phöôøng, ñoåi teân UBND thaønh UBHC vaø trao quyeàn boû phieáu baát tín nhieäm cho HÑND cuøng caáp; HÑND giaùm saùt baèng ñaïi bieåu ôû caùc caáp trung gian ôû Ñaø Naüng duø chöa ñöôïc chaáp thuaän toaøn boä nhöng xu höôùng thay ñoåi ñaõ roõ [8]. Töïu trung laïi, caùc luoàng tö töôûng chia seû chung caùc xu höôùng caûi caùch laø: n Boû bôùt cô quan quyeàn löïc caáp trung gian caáp ñòa phöông ñeå Hoäi ñoàng nhaân daân thöïc quyeát ñöôïc vôùi thöïc quyeàn ôû ñoâ thò; n Giaûm ñaàu moái giaùm saùt, chæ ñaïo vaø taäp trung quyeàn löïc cho chính quyeàn ñoâ thò caáp coù thaåm quyeàn veà ngaân saùch; n Taäp trung quyeàn löïc cho ngöôøi ñöùng ñaàu ñoâ thò, ñoàng thôøi taêng traùch nhieäm giaûi trình vaø giaùm saùt; n Gia taêng thöïc quyeàn cho cô quan giaùm saùt laø Hoäi ñoàng nhaân daân. Tuy nhieân, baûn thaân nhöõng ñeà xuaát naøy cuõng chòu thaùch thöùc bôûi yeâu caàu ñoåi môùi raát khoù thöïc hieän neáu khoâng ñoåi môùi caû phöông thöùc hoaït ñoäng bao goàm caû caùch thöùc hình thaønh, cô cheá hoaït ñoäng vaø luaät leä, heä thoáng khuyeán khích, coâng cuï quaûn lyù ñeå ñaûm baûo chöùc naêng cuûa chính quyeàn nhaèm ñaùp öùng ñoøi hoûi hieän taïi vaø töông lai cuûa khu vöïc ñoâ thò noùi rieâng cuõng nhö cuûa caû ñaát nöôùc. Ñieàu naøy ñoøi hoûi quaù trình caûi caùch phaûi dieãn ra ñoàng boä, saâu roäng, vaø caàn nhöõng böôùc ñoät phaù vaøo nhöõng khaâu then choát nhö taøi chính, nhaân söï, xaây döïng chính saùch rieâng, vaø quyeát ñònh rieâng trong lónh vöïc quy hoaïch. Cho ñeán nay, nhieàu noäi dung mang tính then choát vaãn ñang ñöôïc thaûo luaän vaø caàn caân nhaéc löïa choïn nhö: 1. Neáu boû bôùt caáp trung gian thì aùp duïng cho ñoâ thòcoù quy moâ daân soá nhö theá naøo ñeå ñaûm baûo thöïc hieän hieäu quaû giaùm saùt vaø thöïc haønh daân chuû? 2. Nhaân söï ñöùng ñaàu chính quyeàn ñoâ thò coù neân theo cô cheá tranh cöû vaø baàu tröïc tieáp khoâng? 3. Vieäc löïa choïn nhaân söï trung gian söû duïng moâ hình naøo? Thi tuyeån caïnh tranh hay giôùi thieäu vaø boå nhieäm truyeàn thoáng? AÙp duïng thi tuyeån cho caùc vò trí naøo vaø ñeán caáp naøo? 4. Nghò quyeát cuûa Hoäi ñoàng nhaân daân coù trôû thaønh hieäu löïc phaùp luaät vaø luoân ñi vôùi ngaân saùch töông öùng coù tính ñoäc laäp hôn so vôùi luaät ngaân saùch hieän nay khoâng? 5. Ñoâ thò coù ñöôïc ngaân saùch chuû ñoäng vôùi vieäc vaän duïng caùc möùc vaø loaïi phí – thueá rieâng theo chaát löôïng cung caáp dòch vuï taïi khu vöïc ñoâ
Quy hoπch & ki’n trÛc th’ giÌi
thò mình quaûn lyù vaø nhu caàu ñaùp öùng theo thöïc teá khoâng? 6. Ñoâ thò coù ñöôïc ban haønh chính saùch rieâng ñeå trieån khai nhieäm vuï khoâng? 7. Moái quan heä vôùi caáp tænh seõ ñöôïc töï chuû nhö theá naøo ñoái vôùi ñoâ thò tröïc thuoäc tænh? 8. Ñoâ thò loaïi vuøng seõ lieân keát vaø phoái hôïp vôùi caùc ñoâ thò trong vuøng nhö theá naøo? Moãi ñoâ thò trong vuøng seõ töï chuû ñeán ñaâu? Nhöõng vaán ñeà nhö vaäy coù theå ñöôïc so saùnh vaø tìm hieåu töø kinh nghieäm moâ hình chính quyeàn ñoâ thò ôû Nhaät Baûn.
Moâ hình chính quyeàn ñoâ thò (töï chuû) ôû Nhaät Baûn
Heä thoáng ñoâ thò Nhaät Baûn duø ñaõ coâng nghieäp hoùa vaø ñaåy maïnh ñoâ thò hoùa tröôùc Vieät Nam caû traêm naêm, nhöng söï hình thaønh boä maùy chính quyeàn ñoâ thò cuûa vaãn coù nhieàu neùt cuûa quaûn lyù coäng ñoàng xaõ hoäi kieåu noâng thoân töï quaûn. Duø coù nhöõng caûi caùch trong phaân chia caáp ñoä töï quaûn ñeå quaûn lyù ñoâ thò toát hôn thì tinh thaàn naøy laø ñaëc ñieåm baát bieán trong haøng traêm naêm qua. Xaõ hoäi ñoâ thò duø “voâ danh tính” (anonymous) vaãn ñöôïc toå chöùc quaûn lyù nhö moät coäng ñoàng vôùi ngöôøi ñöùng ñaàu ñaïi dieän cho caû ñoâ thò coù traùch nhieäm cao nhaát. Töø theá kyû XIX cho ñeán XX, cô cheá uûy nhieäm vaø boå nhieäm theo vuøng (theá kyû 19) ñöôïc thay theá baèng xaây döïng chính quyeàn ñoâ thò baàu giaùn tieáp Thò tröôûng (tröôùc naêm 1945), roài baàu tröïc tieáp Thò tröôûng vaø Hoäi ñoàng (sau naêm 1945) [9]. Chuù yù laø söï trao quyeàn hay traùch nhieäm ñöùng ñaàu thöïc chaát khoâng phaûi laø trao cho caáp chính quyeàn maø thöïc chaát laø trao cho ngöôøi daân bôûi ngöôøi daân tröïc tieáp baàu ra ngöôøi ñöùng ñaàu vaø caùc ñaïi dieän trong Hoäi ñoàng ñòa phöông. Vieäc toân troïng söï töï quyeát cuûa caùc “ñoaøn theå” vaø “ngöôøi daân” ñòa phöông ñöôïc theå hieän thaønh tinh thaàn coát loõi trong hieán phaùp [10]. Noäi dung “ñoaøn theå töï quaûn” laø thieát laäp ñoaøn theå ñòa phöông vôùi tö caùch phaùp nhaân ñoäc laäp töø nhaø nöôùc; laáy ñoaøn theå khu vöïc ñoù ñöa vaøo haønh chính ñòa phöông; vaø “ngöôøi daân töï quaûn” laø xoùa boû söï can thieäp cuûa chính quyeàn trung öông vaøo haønh chính ñòa phöông, xöû lyù moät caùch töï chuû döïa treân yù cuûa ngöôøi daân thuoäc ñòa phöông ñoù. Khi toân troïng caùc quyeàn naøy thì Nhaø nöôùc ñaõ tin töôûng vaø giao cho duø laø Thò tröôûng hay Tröôûng thoân nhöõng quyeàn ñieàu haønh trong phaïm vi vaø giaûm thieåu can thieäp haønh chính töø caáp treân. Ngöôïc laïi, ngöôøi ñöùng ñaàu chòu söï giaùm saùt cuûa Hoäi ñoàng ñòa phöông - cô quan quyeàn löïc ôû ñòa phöông moät caùch thöïc chaát.
Baûng 1: so saùnh heä thoáng ñoâ thò Vieät Nam vaø Nhaät Baûn Nguoàn: taùc giaû toång hôïp töø thoáng keâ Boä Xaây döïng [11]vaø Vieän nghieân cöùu so saùnh quoác teá veà chính quyeàn ñòa phöông Nhaät Baûn[12].
chöùc boä maùy döïa vaøo quy moâ vaø ñaëc ñieåm hoaøn thieän cuûa moãi ñoâ thò trong heä thoáng. Neáu laø ñoâ thò lôùn hoaëc khu vöïc loõi ñaõ ñöôïc phaùt trieån hoaøn thieän thì söï trao quyeàn cuõng roäng raõi hôn ñeå ñoâ thò töï quyeát nhieàu vaán ñeà phaùt trieån vaø phöùc taïp nhö quy hoaïch, haï taàng, vaø ñaát ñai. Ngöôïc laïi, caùc ñoâ thò quy moâ nhoû seõ ñöôïc giao töï chuû caùc vaán ñeà thaáp hôn. Möùc ñoä cao thaáp ñöôïc moâ taû gioáng nhö caùc thang baäc ôû trong moâ hình phaân loaïi möùc ñoä töï quaûn theo loaïi hình vaø quy moâ (Xem hình 1).
Veà maët heä thoáng, caùc ñoâ thò Nhaät Baûn coù ngöôõng xeáp loaïi ñoâ thò cao hôn Vieät Nam moät baäc. Ñoâ thò loaïi 4 laø ngöôõng cuûa Nhaät Baûn ñöôïc coi laø ñoâ thò, coøn ñoâ thò loaïi 5 cuûa chuùng ta töông ñöông caùc laøng (Xem baûng 1). So vôùi Vieät Nam, soá löôïng caùc ñoâ thò gaàn töông ñöông, nhöng hôn 700 ñoâ thò cuûa hoï ñeàu coù boä maùy chính quyeàn rieâng, coù quaûn lyù chuyeân moân (tuøy caáp), vaø ñeàu coù tính töï chuû nhaát ñònh. 2.2 Phaân caáp vaø trao quyeàn trong heä thoáng Veà maët toå chöùc, moãi ñoâ thò chæ coù moät caáp chính quyeàn (tröø Tokyo) vaø caùc caáp loaïi chính quyeàn ñöôïc xeáp thöù haïng vaø phaân loaïi toå
Hình 1: phaân loaïi ñoâ thò ôû Nhaät Baûn theo Luaät Töï quaûn Ñòa phöông Nguoàn: [12]
SË 70 . 2014
69
Vôùi moâ hình naøy, coù theå thaáy caùc haït nhaân ñoâ thò ñöôïc taùch ra ñeå trao cheá ñoä töï quaûn rieâng. Ñoâ thò caøng lôùn ñöôïc trao quy cheá töï quaûn caøng lôùn, vaø caùc ñoâ thò lôùn tôùi möùc 1/2 trieäu – 1 trieäu daân ñöôïc trao quy cheá ñaëc bieät (designated) - trao quyeàn töï chuû toaøn dieän roäng raõi. So vôùi Vieät Nam, caùc ñoâ thò xeáp vaøo nhoùm töï chuû roäng raõi (chæ ñònh) coù quy moâ töông ñöông ñoâ thò loaïi 1 vaø 2 tröïc thuoäc trung öông vaø tröïc thuoäc tænh ôû Vieät Nam. Heä thoáng ñoâ thò loaïi ñöôïc trao quyeàn bình thöôøng töông ñöông vôùi caùc ñoâ thò loaïi 3 cuûa Vieät Nam. Nhìn töø caáp cô sôû, heä thoáng ñoâ thò Nhaät Baûn töï chuû khoâng chæ vôùi Trung öông maø coøn vôùi ñôn vò haønh chính caáp treân noù, ví duï caáp tænh. Taát nhieân möùc ñoä töï quaûn laø haïn cheá vôùi caùc ñoâ thò nhoû, nhöng caùc ñoâ thò lôùn maëc duø thuoäc moät tænh veà maët ñòa lyù nhöng cuõng coù quy cheá töï quaûn ñoái vôùi caû tænh ñoù. Chuù yù raèng chæ raát ít caùc ñoâ thò ñöôïc trao quy cheá “thaønh phoá chæ ñònh” (coù theå hieåu laø thaønh phoá töông ñoái lôùn, coù neàn kinh teá ñoäc laäp vaø vuøng aûnh höôûng – daân soá coù quy moâ 500”000 trôû leân – keå caû ngoaïi vi). Vieäc quaûn lyù caùc ñoâ thò raát lôùn nhö Tokyo, Kyoto, vaø Osaka coù quy cheá rieâng cho caû ñoâ thò loõi laãn caùc ñoâ thò caáp cô sôû cuûa vuøng (ward). Vuøng Tokyo ñöôïc phaân thaønhhai caáp quaûn lyù vôùi söï trao quyeàn töï chuû cuõng khaù roäng raõi cho caáp döôùi (ward – coù theå hieåu laø caùc phöôøng lôùn).Goïi laø “phöôøng lôùn” vì chuùng coù quy moâ lôùn hôn phöôøng cuûa Vieät Nam nhieàu laàn – daân soá töông ñöông quaän vôùi quy moâ trung bình khoaûng 200.000 ñeán 400.000 ngöôøi. Nhaät Baûn khoâng söû duïng caáp trung gian trong moâ hình chính quyeàn ñoâ thò hieän taïi. Ñoâ thò “chæ ñònh” coù phaïm vi phaân nhieäm laø toaøn dieän vôùi ñuû caùc lónh vöïc, ñaêc bieät laø vaán ñeà quaûn lyù phaùt trieån töông ñöông nhö caáp tænh (töï quaûn veà quy hoaïch vaø caùc döï aùn phaùt trieån ñoâ thò). Caùc ñoâ thò nhoû hôn ñöôïc quaûn lyù haï taàng, ñaát ñai beân caïnh quy hoaïch. Ñoâ thò nhoû nöõa chæ ñöôïc phaân boå phuùc lôïi xaõ hoäi (Xem hình thaùp ôû döôùi).
Hình 2: möùc ñoä trao quyeàn ôû caùc caáp ñoä ñoâ thò khaùc nhau Nguoàn: toång hôïp töø ohsugi [12, 12]
Moät soá ñeà xuaát xaây döïng moâ hình chính quyeàn ñoâ thò ôû Vieät Nam
Xuaát phaùt töø nhöõng kinh nghieäm cuûa Nhaät Baûn, töø thöïc tieãn Vieät Nam vaø ñoái chieáu vôùi caùc heä thoáng quaûn lyù ñoâ thò khaùc treân theá giôùi, quaù trình xaây döïng heä thoáng quaûn trò ñoâ thò ôû Vieät Nam caàn coù moät soá ñieàu chænh nhö sau: 1. Xaây döïng chính quyeàn ñoâ thòtöï chuû/töï quaûn (autonomus status) vôùi baûn chaát trao quyeàn cho “thò daân” laø muïc tieâu höôùng tôùi vaø caàn hieän
70
SË 70 . 2014
thöïc hoùa baèng caùc böôùc ñi cuï theå, coù tính ñeán ñieàu kieän ôû Vieät Nam. Chuùng ta caàn maïnh daïn trao cho nhaân daân quyeàn tröïc tieáp choïn löïa ngöôøi ñöùng ñaàu qua hình thöùc tranh cöû. Ñoàng thôøi, naâng cao vò theá Hoäi ñoàng nhaân daân ñeå trôû thaønh ñoái troïng baèng caùc quyeàn giaùm saùt vaø naêng löïc giaùm saùt. Toøa aùn coù theå trôû thaønh beân thöù ba, hay caáp treân tröïc tieáp cuõng coù theå trôû thaønh moät beân thöù ba ñeå hoã trôï vaø höôùng daãn caùc beân khi coù tranh chaáp. Vieäc baàu cöû tröïc tieáp phoå thoâng ñaàu phieáu laø moâ hình ñaùng tham khaûo vaø söû duïng trong ñieàu kieän daân trí ñaõ naâng cao. Ñaây cuõng laø ñeà xuaát cuûa laõnh ñaïo thaønh phoá Ñaø Naüng veà baàu thò tröôûng tröïc tieáp. 2. Ñaõ trao quyeàn thì phaûi trao thöïc quyeàn. Vieäc toå chöùc hoäi ñoàng nhaân daân chæ coù yù nghóa khi coù ngaân saùch rieâng vaø chính saùch rieâng gaén vôùi caùc saéc thueá rieâng vaø loaïi phí rieâng. Caùc vò trí phaûi ñoäc laäp, haønh phaùp thì khoâng laøm giaùm saùt vaø ngöôïc laïi. Ñieàu naøy cuõng truøng vôùi yeâu caàu caùc vò trí daân baàu phaûi laøm chuyeân traùch cao hôn. Taát nhieân vaán ñeà naøy lieân quan ñeán caûi caùch veà heä thoáng chính trò. 3. Ñoâ thò coù quy moâ nhoû cuõng caàn hình thaønh chính quyeàn ñoâ thò rieâng, duø phaïm vi trao quyeàn veà caùc lónh vöïc kyõ thuaät phöùc taïp coøn ít; nhöng vieäc quaûn lyù veà maët xaõ hoäi vaãn coù ñaày ñuû, vaø chæ coù moät caáp thöïc thi caùc vieäc ñöôïc trao. Caáp treân giao quyeàn thì ít can thieäp vaøo vieäc caáp döôùi, traùnh ñeå moät vieäc hai caáp cuøng coù traùch nhieäm. Ñaây laø coát loõi cuûa vieäc phaân coâng toå chöùc boä maùy. Vieäc hình thaønh thang naác töï chuû coù theå phuï thuoäc vaøo heä thoáng phaân caáp hieän haønh nhöng caàn ñieàu chænh theo thöïc teá khi xem xeùt ñaày ñuû caùc yeáu toá chín muoài (Xem baûng 2 ôû döôùi). Vieäc trao quyeàn khoâng chæ laø khung hay tieâu chí maø caàn coù loä trình vaø löïa choïn phuø hôïp vôùi quy moâ, ñaëc ñieåm naêng löïc hieän haønh cuûa töøng ñoâ thò qua caùc ñaùnh giaù chuyeân moân vaø yù chí cuûa Hoäi ñoàng thaønh phoá quyeát taâm chuyeån ñoåi moâ hình. 4. Chæ vôùi caùc ñoâ thò coù quy moâ trung bình lôùn thì caáp tænh môùi ñöôïc trao caùc thaåm quyeàn veà quaûn lyù kyõ thuaät phöùc taïp nhö quaûn lyù ñaát ñai, xaây döïng cô sôû haï taàng vaø kieåm soaùt phaùt trieån ñoâ thò. Caùc noäi dung naøy khi trao quyeàn caàn tieán tôùi moâ hình moät ñaàu moái ñeå khoâng coøn truøng laép chöùc naêng quaûn lyù giöõa Sôû Xaây döïng vaø Phoøng quaûn lyù ñoâ thò caùc ñoâ thò tröïc thuoäc tænh. Neáu coù trao thì nhaát quaùn hoã trôï naêng löïc caáp döôùi; coøn khoâng thì khoâng giao nhöng phaûi boá trí ñuû löïc löôïng saâu saùt ñeå thöïc hieän nhieäm vuï. 5.Toå chöùc quaûn lyù ñoâ thò ôû ñoâ thò lôùn caàn caân nhaéc moâ hình ñoâ thò loõi ñoái vôùi ñoâ thò loaïi 1 tröïc thuoäc tænh vaø trung öông. Ñoâ thò loaïi 1 tröïc thuoäc tænh hoaøn toaøn coù theå coù quyeàn töï chuû roäng raõi gaàn vôùi tænh nhöng khoâng nhaát thieát phaûi thuoäc Trung öông. Ñoâ thò loaïi naøy coù theå hoïc taäp moâ hình quaûn lyù xaây döïng chính quyeàn quaûn lyù rieâng khu vöïc ñoâ thò loõi vaø ñeå caù huyeän ngoaïi vi quaûn lyù töï chuû theo moâ hình noâng thoân. Ñaø Naüng, Caàn Thô, vaø Haûi Phoøng, coù theå caû Hueá coù theå trao quyeàn roäng raõi hôn cho huyeän vaø taäp trung quaûn lyù khu vöïc ñoâ thò vôùi chæ caàn moät caáp chính quyeàn. 6. Caàn caân nhaéc ñieàu chænh laïi quy moâ chính quyeàn cô sôû ôû vuøng ñoâ thò loaïi ñaëc bieät. Quy moâ cuûa TP. HCM hay Haø Noäi hieän nay quaù lôùn ñeå chính quyeàn moät caáp Hoäi ñoàng nhaân daân coù theå giaùm saùt coù hieäu quaû. Nhöng caáp phöôøng laïi quaù nhoû ñeå giaùm saùt vaø ñaûm baûo thöïc hieän. Caáp quaän laø trung gian laïi ñang ñöôïc ñeà xuaát boû Hoäi ñoàng nhaân daân coù theå daãn ñeán nhieàu baát caäp veà giaùm saùt khi trao quyeàn lôùn cho
Quy hoπch & ki’n trÛc th’ giÌi
quaän nhö hieän nay nhöng laïi chæ giaùm saùt töø thaønh phoá vaø khoâng coù ôû phöôøng. TP HCM ñeà xuaát taùch laøm boán ñoâ thò veä tinh cuøng vôùi ñoâ thò loõi thöïc ra laø chia bôùt quy moâ ñeå quaûn lyù. Haø Noäi coù ñaëc thuø huyeän lôùn vaø nhieàu coù theå caân nhaéc aùp duïng moâ hình chính quyeàn Tokyo vôùi caáp quaän laøm caáp cô sôû vaø laø ñoâ thò hai caáp: quaän/huyeän vaø thaønh phoá thöïc ra laø vuøng. Quy moâ cuûa moãi ñôn vò cô sôû coù theå laáy töø vaøi chuïc ngaøn ñeán vaøi traêm ngaøn, nhöng phaûi coù caên cöù lòch söû, ñòa lyù, vaên hoùa, chính trò ñeå phaân chia cho hôïp lyù, khoâng phaûi caét theo quy moâ ñôn thuaàn. Ñaây coøn laø vaán ñeà nghieân cöùu kyõ löôõng hôn. 7. Vuøng ngoaïi vi ñoâ thò vuøng caàn xaây döïng moâ hình rieâng. Haø Noäi so vôùi TP. HCM cuõng nhöõng khaùc bieät do tæ leä dieän tích vaø daân soá noâng nghieäp lôùn. Coù theå aùp duïng moâ hình ñoâ thò loõi laøm hai caáp, vaø beân ngoaøi laø tænh Haø Noäi. Beân trong ñoâ thò loõi coù theå aùp duïng moâ hình naøy vôùi hai caáp chính quyeàn: cô sôû - quaän hieän taïi. Beân ngoaøi Haø Noäi laø caùc huyeän coù cô cheá quaûn lyù nhö huyeän ngoaïi thaønh ñöôïc trao quyeàn töï chuû cô sôû cao hôn. Caùc ñoâ thò khaùc cuûa tænh Haø Noäi thuoäc huyeän quaûn lyù nhö cuõ, nhöng Sôn Taây caàn trao quyeàn roäng raõi hôn ñeå töï chuû trong quaûn lyù (coù theå khoâng hoaøn toaøn gioáng quaän nhöng töông ñoàng). TP. HCM cuõng coù Caàn Giôø, Cuû Chi, Nhaø Beø; Ñaø Naüng cuõng coù huyeän Hoøa Vang raát khaùc bieät so vôùi phaàn ñoâ thò coøn laïi caàn coù nhöõng tuøy chænh cho phuø hôïp. 8. Toång hôïp ñeà xuaát laø moät heä thoáng ñoâ thò vôùi heä thoáng phaân caáp vaø trao quyeàn töï chuû môùi nhö sau: (Baûng 2) Treân ñaây môùi laø nhöõng nghieân cöùu ban ñaàu döïa treân tieáp caän heä thoáng vaø lyù thuyeát. Ñeå aùp duïng thaønh coâng caàn trieån khai nghieân cöùu phaïm vi lôùn hôn, döïa vaøo thöïc tieãn ñeå kieåm chöùng caùc noäi dung ñeà xuaát vaø löïa choïn trieån khai. Mong raèng baøi vieát cung caáp moät soá thoâng tin ñeå caùc nhaø nghieân cöùu vaø hoaïch ñònh chính saùch coù theâm cô sôû choïn löïa cho moâ hình cuûa Vieät Nam trong töông lai. * Khoa Quaûn lyù nhaø nöôùc veà ñoâ thò vaø noâng thoân, Hoïc vieän Haønh chính Quoác Gia.
Baûng 2: ñeà xuaát thay ñoåi moâ hình chính quyeàn ñoâ thò ôû Vieät Nam Nguoàn: taùc giaû
Taøi lieäu tham khaûo [1] Government. Resolution 30/2011/ND-CP - Master program on public administration reform from 2011 to 2020. 2011. [2] Doan Loan. Ha Noi de xuat bi thu kiem chu tich quan huyen. vnexpress. net . 4-1-2012. Hanoi. [3] Hao Vo Tri. Thi truong nen de nguoi dan bau truc tiep. Tien phong online . 2012. Ho Chi Minh. [4] S. C. National Assembly. Capital Act. 2000. [5] Government. Decree 93/2001/ND-CP. 2001. Ref Type: Statute [6] National Assembly. National Budget Law 2002. 2002. [7] Dragon Capital. Dragon Capital research on Vietnam property market Investment Fund. 2012. [8] UBND Da Nang. Bao cao de an xay dung chinh quyen do thi. 2011. Da Nang. [9] nhieu tac gia. Moi quan he giua chinh quyen Nha nuoc va dia phuong o Nhat Ban. 2012. [10] Quoc hoi Nhat ban. Hien phap Nhat ban. Article 92-Article 95. 1946. [11] MOC. Bao cao phat trien do thi nam 2011. 2011. Hanoi, Bo Xay dung. [12] Satoru OHSUGI. The Large City System of Japan. 2011. Tokyo, Local Governance System and its Implementation. Council of Local Authorities for International Relations (CLAIR).
SË 70 . 2014
71
Tieáp caän baûo veä moâi tröôøng sinh thaùi ñeå phaùt trieån ñoâ thò beàn vöõng
Kinh nghieäm cuûa moät soá nöôùc ECO-ENVIRONMENTAL PROTECTION APPROACH TO SUSTAINABLE URBAN DEVELOPMENT - EXPERIENCE IN SOME COUNTRIES
QUY HOAÏCH
THEÁ GIÔÍ
PGS.TS. Traàn Ñöùc Haï *
& KIEÁN TRUÙC
This paper presents an approach and principles of environmental protection solutions for sustainable urban development, such as establish of legal documents on management of natural resources and protection of the urban environment, building ecological sanitation systems, urban environment with low carbon emissions, municipal waste management in accordance with the 3R principles, sustainable urban drainage, sustainable urban ecological environment, in somes countries around the world. This is international experience in urban development can be studied to develop in Vietnam. 72
SË 70 . 2014
1. Giôùi thieäu chung
Ñoâ thò sinh thaùi laø moät ñoâ thò maø trong quaù trình toàn taïi vaø phaùt trieån cuûa noù khoâng laøm caïn kieät taøi nguyeân thieân nhieân, khoâng laøm suy thoaùi moâi tröôøng, khoâng gaây taùc ñoäng xaáu ñeán söùc khoûe coäng ñoàng vaø taïo ñieàu kieän thuaän tieän cho moïi ngöôøi soáng, sinh hoaït vaø laøm vieäc trong ñoâ thò, ñaûm baûo maät ñoä caây xanh ñoâ thò. Tính hoaït ñoäng cuûa ñoâ thò sinh thaùi laø phaûi phaùt trieån beàn vöõng. “Phaùt trieån beàn vöõng nhaèm ñaùp öùng caùc nhu caàu cuûa theá heä hieän taïi maø khoâng laøm toån haïi khaû naêng cuûa caùc theá heä töông lai ñaùp öùng caùc nhu caàu cuûa hoï” (Gro Harlem Bruntland, 1987). Tuy nhieân, quaù trình ñoâ thò hoùa ñaõ laøm taêng taùc ñoäng kyõ thuaät leân moâi tröôøng töï nhieân, phaù vôõ voøng tuaàn hoaøn vaät chaát kheùp kín vaø gaây ra maâu thuaãn veà maët sinh thaùi. Maâu thuaãn ñoù neáu nhö khoâng ñöôïc loaïi boû taát seõ laøm giaûm möùc ñoä beàn vöõng cuûa heä sinh thaùi ñoâ thò, töùc laø chuyeån töø traïng thaùi beàn vöõng caân baèng sang traïng thaùi maø ôû ñoù tính beàn vöõng bò suy giaûm. ÔÛ caùc nöôùc coâng nghieäp phaùt trieån, quaù trình coâng nghieäp hoùa, ñoâ thò hoùa roài ñeán hieän ñaïi hoùa ñaõ dieãn ra moät caùch töï nhieân vaø tuaàn töï, neân khaùi nieäm “sinh thaùi ñoâ thò”, nghóa laø moâi tröôøng sinh thaùi cuûa ñoâ thò nghe quen thuoäc, phoå bieán hôn vaø laø ñoái töôïng nghieân cöùu töø moät thaäp kyû nay. Trong khi ñoù ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån, quaù trình coâng nghieäp hoùa, ñoâ thò hoùa vaø
hieän ñaïi hoùa thöôøng dieãn ra ñoàng thôøi do söï phaùt trieån quaù ñoä thaúng töø nhöõng hình thaùi kinh teá - xaõ hoäi laïc haäu thaønh nhöõng hình thaùi coù theå hoäi nhaäp ñöôïc vaøo neàn kinh teá theá giôùi döôùi aùp löïc cuûa toaøn caàu hoùa. Ñeå giaûi quyeát caùc vaán ñeà moâi tröôøng ñoâ thò trong boái caûnh phöùc taïp nhö vaäy ñoái vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån, quy hoaïch ñoâ thò sinh thaùi laø moät giaûi phaùp phuø hôïp. Ñaây laø giaûi phaùp quy hoaïch coù tính ñònh höôùng, aùp duïng vaøo thöïc teá nhöõng kieán thöùc môùi nhaát vaø kinh nghieäm töøng traûi cuûa caùc nöôùc phaùt trieån nhaèm höôùng thaúng tôùi moät ñoâ thò hieän ñaïi maø khoâng vaáp phaûi nhöõng vaán ñeà cuûa quaù trình coâng nghieäp hoùa vaø ñoâ thò hoùa buøng phaùt treân dieän roäng. Theo kinh nghieäm nhieàu ñoâ thò treân theá giôùi, heä thoáng ñoâ thò ñeàu ñöôïc quy hoaïch, xaây döïng vaø quaûn lyù phaùt trieån theo höôùng vöøa hieän ñaïi, vöøa truyeàn thoáng,... vaø nhaát laø thaân thieän vôùi moâi tröôøng, taïo neân söï caân baèng caùc heä sinh thaùi, ñöa heä sinh thaùi töï nhieân vaøo ñoâ thò, taïo neân söï caân baèng töï nhieân giöõa heâ sinh thaùi töï nhieân vôùi heä sinh thaùi ñoâ thò. Kinh nghieäm cuûa theá giôùi, ñaëc bieät laø kinh nghieäm cuûa caùc nöôùc phaùt trieån trong lónh vöïc quaûn lyù moâi tröôøng seõ laø nhöõng baøi hoïc quùy baùu cho chuùng ta trong vieäc hoaïch ñònh chính saùch, ñieàu haønh quaûn lyù xaõ hoäi, quaûn lyù moâi tröôøng caû ôû taàm vó moâ vaø vi moâ.
2. Chính saùch quaûn lyù taøi nguyeân vaø baûo veä moâi tröôøng ñaûm baûo söï phaùt trieån ñoâ thò beàn vöõng
Quy hoπch & ki’n trÛc th’ giÌi
Kinh nghieäm xaây döïng phaùp luaät lieân quan ñeán nöôùc cuûa Myõ trong hôn 40 naêm qua laø moät tham khaûo höõu ích cho caùc quoác gia trong quaù trình coâng nghieäp hoùa vaø ñoâ thò hoùa. Hoa Kyø ñaõ ñaït ñöôïc thaønh töïu ñaùng khaâm phuïc trong vieäc giaûi quyeát caùc vaán ñeà veà moâi tröôøng. Phong traøo moâi tröôøng caän ñaïi ôû Hoa Kyø baét ñaàu vôùi söï ra ñôøi cuûa Ngaøy Traùi ñaát ñaàu tieân vaøo 22 thaùng 4 naêm 1970. Caùc vaên baûn phaùp luaät quan troïng veà moâi tröôøng cuûa Hoa Kyø ra ñôøi sau ñoù nhö: Ñaïo luaät chính saùch moâi tröôøng quoác gia naêm 1970,
Quaûn lyù toång hôïp taøi nguyeân nöôùc laø moät quaù trình quaûn lyù taøi nguyeân nöôùc ñoàng thôøi coù tính ñeán nhöõng muïc ñích söû duïng nöôùc khaùc nhau. Quaûn lyù toång hôïp taøi nguyeân nöôùc cho pheùp cung caáp ñuû thöùc aên, ñieàu kieän haï taàng ñoâ thò, naêng löôïng vaø caùc dòch vuï coù giaù trò khaùc ñoàng thôøi vaãn duy trì moät moâi tröôøng laønh maïnh. ÔÛ Hoa Kyø, nhöõng hoaït ñoäng nhö vaäy dieãn ra taïi caáp ñòa phöông, tieåu bang vaø lieân bang, vôùi söï hôïp taùc cuûa raát nhieàu caùc cô quan, caùc toå chöùc phi chính phuû, khu vöïc tö nhaân, vaø caù nhaân caùc coâng daân.
Ñaïo luaät veà nguoàn nöôùc saïch naêm 1972, Ñaïo luaät baûo toàn vaø khoâi phuïc caùc nguoàn taøi nguyeân naêm 1976, Luaät sieâu quyõ naêm 1980,… ñöôïc xaây döïng nhaèm laøm saïch caùc khu vöïc bò chaát thaûi gaây oâ nhieãm naëng neà. Trong soá naøy coù nhieàu ñaïo luaät vaø caùc saùng kieán moâi tröôøng ñöôïc hình thaønh laàn ñaàu tieân treân theá giôùi.
3. Heä thoáng veä sinh sinh thaùi
Naêm 1972, quoác hoâi Myõ thoâng qua nhöõng ñieàu khoaûn söûa ñoåi quan troïng cuûa Ñaïo luaät Kieåm soaùt oâ nhieãm nöôùc lieân bang (ñöôïc thoâng qua laàn ñaàu naêm 1948). Tröôùc ñoù, traùch nhieäm baûo veä nguoàn nöôùc cuûa quoác gia chuû yeáu ñöôïc giao cho chính quyeàn 50 bang. Caùc boä luaät veà nöôùc ñöôïc ban haønh trong nhöõng naêm 1970 ñaõ cuûng coá traùch nhieäm vaø söï giaùm saùt thöïc thi luaät phaùp cuûa chính quyeàn lieân bang (trong ñoù chuû yeáu laø Cô quan baûo veä moâi tröôøng Myõ (USEPA). Höôùng baûo veä ñöôïc chuyeån troïng taâm töø baûo veä caùc nguoàn nöôùc nhaän ñöôïc sang kieåm soaùt chaát thaûi ñoâ thò vaø chaát thaûi coâng nghieäp xaû vaøo caùc nguoàn nöôùc. Boä luaät naêm 1972 coøn ñöa ra cô cheá cung caáp taøi chính cho vieäc xaây môùi vaø naâng caáp caùc cô sôû xöû lyù nöôùc thaûi sinh hoaït ñoâ thò. Chöông trình taøi trôï xaây döïng naêm 1970 ñaõ giuùp xaây môùi vaø naâng caáp caùc cô sôû xöû lyù chaát thaûi thöù caáp. USEPA cuõng ñöôïc trao quyeàn thieát laäp caùc tieâu chuaån tieàn xöû lyù ñoái vôùi caùc chaát thaûi coâng nghieäp tröôùc khi ñöa vaøo nhaø maùy xöû lyù chaát thaûi ñoâ thò nhaèm ñeà phoøng vieäc boû loït chaát thaûi coâng nghieäp hoaëc gaây taéc heä thoáng xöû lyù. Ña soá caùc ñaïo luaät ñeàu trang bò cho chính quyeàn lieân bang caùc coâng cuï thöïc thi luaät phaùp môùi. Ngoaøi quyeàn xöû phaït daân söï vaø hình söï, USEPA coøn coù quyeàn thanh tra, giaùm saùt roäng raõi vaø yeâu caàu caùc cô sôû ñöôïc caáp pheùp baùo caùo. Nhöõng söûa ñoåi, boå sung gaàn ñaây ñoái vôùi Ñaïo luaät nöôùc saïch ñaõ taäp trung vaøo kieåm soaùt caùc doøng nöôùc thaûi töï do töø ñaát noâng nghieäp vaø ñöôøng phoá, caùc doøng thaûi traøn vaø quaûn lyù caùc ñöôøng phaân nöôùc. Caùc hoaït ñoäng xaû thaûi vaø xöû lyù khoâng ñuùng quy ñònh trong quaõng thôøi gian 8 naêm tröôùc naêm 1976 ñaõ laøm taêng khoái löôïng vaø ñoä ñoäc haïi cuûa caùc loaïi chaát thaûi nguy haïi ñöôïc taïo ra sau Chieán tranh theá giôùi thöù 2, laøm cho quy moâ oâ nhieãm ñaát vaø nöôùc ngaàm ngaøy caøng lan roäng. Ñaïo luaät naêm 1976 quy ñònh xöû lyù chaát thaûi ñoäc haïi töø nguoàn cho ñeán khi thaûi ra nguoàn, quy trình naøy coøn ñöôïc goïi laø quy trình quaûn lyù “töø noâi cho ñeán khi xuoáng moà”. Hieän nay, chính phuû kieåm soaùt moïi maët cuûa quaù trình xöû lyù chaát thaûi ñoäc haïi, bao goàm vaän chuyeån, xöû lyù, löu giöõ vaø xaû thaûi. Baèng caùch söû duïng haøng loaït caùc coâng cuï thöïc thi luaät phaùp, chính quyeàn lieân bang vaø chính quyeàn caùc bang hieän nay coù theå theo doõi, quaûn lyù vaø kieåm soaùt caùc hoaït ñoäng thaûi chaát thaûi ñoäc haïi, khoâng ñeå cho nguoàn nöôùc maët vaø nöôùc ngaàm bò oâ nhieãm theâm.
Gaàn ñaây, treân theá giôùi ñaõ hình thaønh moät phöông thöùc tieáp caän môùi trong veä sinh moâi tröôøng, ñoù laø veä sinh sinh thaùi. Moâ hình naøy ñaûm baûo söï caân baèng vaø phuø hôïp giöõa nhu caàu vaø khaû naêng, döïa treân söï phaùt huy toái ña vai troø cuûa ngöôøi söû duïng phuïc vuï veä sinh, bao goàm caû thoaùt nöôùc, xöû lyù nöôùc thaûi. Moâ hình döïa treân 3 nguyeân taéc cô baûn: Ngaên ngöøa oâ nhieãm hôn laø xöû lyù oâ nhieãm sau khi ñaõ xaûy ra; Taùch rieâng nöôùc tieåu vaø phaân; Söû duïng caùc saûn phaåm moät caùch an toaøn ñeå phuïc vuï cho noâng nghieäp, caây troàng. Ñaëc tröng cô baûn cuûa veä sinh sinh thaùi laø ngaên ngöøa oâ nhieãm vaø beänh taät lieân quan ñeán phaân ngöôøi, quaûn lyù nöôùc tieåu vaø phaân nhö moät nguoàn taøi nguyeân hôn laø chaát thaûi vaø phaûi thu hoài, taùi cheá, taùi söû duïng caùc chaát dinh döôõng trong ñoù. Heä thoáng veä sinh sinh thaùi beàn vöõng seõ baûo toàn ñöôïc söï caân baèng töï nhieân voán coù. Theo höôùng tieáp caän naøy, nöôùc tieåu, phaân ñöôïc taùch vaø xöû lyù rieâng ñeå loaïi boû nhöõng sinh vaät gaây beänh roài ñöa ñi söû duïng. Caùc chaát dinh döôõng chöùa trong phaân vaø nöôùc tieåu coù theå xöû lyù hay taùi cheá vaø söû duïng trong noâng nghieäp. Moät boä phaän quan troïng cuûa veä sinh sinh thaùi laø hoá xí ñeå phaân chia vaø löu giöõ rieâng nöôùc tieåu vaø phaân tröôùc khi thu hoài vaø taùi söû duïng. Chieán löôïc veä sinh sinh thaùi ñöôïc aùp duïng seõ ñaûm baûo cho vieäc thu gom, xöû lyù rieâng bieät phaân, nöôùc tieåu vaø nöôùc xaùm, do ñoù seõ giaûm thieåu ñöôïc nhu caàu duøng nöôùc. Thaønh phoá Erdos naèm phía Taây Nam khu töï trò Noäi Moâng, thuoäc phía Baéc Trung Quoác, ñang ñöôïc bieát ñeán vôùi döï aùn veä sinh beàn vöõng mang teân thaønh phoá sinh thaùi Erdos do Toå chöùc Hôïp taùc Phaùt trieån quoác teá Thuïy Ñieån (SIDA) taøi trôï. Sau 2 naêm trieån khai döï aùn, cuoái naêm 2005, hôn 830 hoä gia ñình ñaõ chuyeån vaøo caùc chung cö vaø hieän ñang höôûng lôïi töø döï aùn. Ñieåm ñoäc ñaùo cuûa chung cö naøy laø heä thoáng veä sinh rieâng bieät vôùi tính naêng thu gom - phaân laäp nöôùc tieåu vaø phaân, xöû lyù nöôùc thaûi töø nhaø beáp vaø maùy giaët, phaân loaïi vaø thu gom raùc thaûi khoâ, cheá thaønh phaân troän vaø taùi söû duïng trong noâng nghieäp. Heä thoáng xöû lyù chaát thaûi trong chung cö hoaït ñoäng nhö sau: Phaân ñöôïc ñöa xuoáng taàng haàm chung cö vaø tröõ ôû ñoù 3 hoaëc 4 thaùng tröôùc khi chuyeån ñeán nhaø maùy xöû lyù thaønh phaân troän ñeå boùn cho hoa maøu; nöôùc tieåu ñöôïc taäp trung trong heä thoáng boàn chöùa aâm trong loøng ñaát vaø sau ñoù ñöôïc xöû lyù ñeå taùi duøng trong canh taùc; nöôùc thaûi sinh hoaït cuõng ñöôïc xöû lyù taïi choã vaø taùi söû duïng ñeå töôùi caây coû; chaát thaûi raén thì ñöôïc phaân loaïi vaø taùi cheá, trong khi chaát thaûi höõu cô thì troän vôùi phaân. Vaø nhö theá heä thoáng veä sinh sinh thaùi taïo thaønh moät chu trình kheùp kín: con ngöôøi –> nöôùc tieåu vaø phaân –> phaân boùn an toaøn –> ñaát –> caây troàng –> thöïc phaåm –> con ngöôøi. SË 70 . 2014
73
Döï aùn naøy mang laïi moät giaûi phaùp veä sinh beàn vöõng, giaûm möùc oâ nhieãm xuoáng baèng khoâng vaø goùp phaàn baûo veä moâi tröôøng. Moâ hình ñoâ thò sinh thaùi thích hôïp khoâng chæ vôùi khu vöïc thieáu nöôùc maø caû vôùi nhöõng vuøng luït loäi vaø nhöõng ñoâ thò thieáu heä thoáng veä sinh beàn vöõng. Trong boái caûnh treân theá giôùi coù ít nhaát 2,6 tæ ngöôøi soáng
oâ toâ söû duïng naêng löôïng ñieän). Chính quyeàn cuõng noã löïc caûi thieän cô sôû haï taàng hieän höõu, thöïc hieän caùc bieän phaùp phaân luoàng vaø ñoùng goùp vaøo vieäc caûi thieän chi phí nhieân lieäu. Ñeå tích cöïc tieát kieäm naêng löôïng trong caùc nhaø daân, cuõng nhö caùc coâng trình khaùc, Chính phuû Nhaät Baûn cuõng ñang thoâng qua caùc heä thoáng ñeå taïo ñieàu kieän cho caùc caù nhaân, cuõng nhö caùc coâng ty thöïc hieän caùc bieän phaùp veà moâi tröôøng (chaúng haïn, caùc coâng trình coù theå ñöôïc öu tieân veà thueá vaø caùc khuyeán khích khaùc). Ñoái vôùi naêng löôïng taùi taïo, nöôùc Myõ ñaõ ñaàu tö moät soá tieàn khoâng nhoû cho coâng nghieäp naøy laø khoaûn 17 tæ USD. Khoaûng hôn 85.000 con ngöôøi coù coâng aên vieäc laøm, cuoäc soáng oån ñònh trong ngaønh coâng nghieäp naêng löôïng xanh naøy. Haõng General Electric (GE) ñaõ saûn xuaát, cung caáp vaø baûo ñaûm vaän haønh an toaøn cho hôn 8.000 heä thoáng caùnh quaït gioù loaïi coâng suaát gaàn 1Mw cho nhieàu nöôùc treân toaøn theá giôùi, caùc quoác gia ôû Chaâu AÂu, Baéc Myõ vaø caû Chaâu AÙ. Chính phuû Hoa Kyø quyeát ñònh xaây döïng ngaønh coâng ngheä ñieän gioù ñeå coá gaéng naâng leân möùc 20% toång saûn löôïng ñieän duøng cuûa toaøn quoác gia vaøo naêm 2030. Nöôùc Myõ seõ saûn xuaát, laép raùp vaø xaây döïng hoaøn chænh khoaûng hôn 70.000 caùnh quaït ñieän gioù (Wind turbine) trong thaäp kyû tôùi ñaây.
Hình 1. Heä thoáng nhaø veä sinh sinh thaùi trong chung cö ôû Erdos.
trong ñieàu kieän veä sinh khoâng baûo ñaûm, döï aùn naøy caàn ñöôïc nhaân roäng ra toaøn theá giôùi nhaèm höôùng tôùi muïc tieâu giaûm moät nöûa soá ngöôøi khoâng tieáp caän ñieàu kieän veä sinh cô baûn vaøo naêm 2015 maø Lieân Hieäp Quoác ñeà ra.
4. Moâi tröôøng ñoâ thò vôùi khí thaûi cacbon thaáp
Theo döï baùo, naêm 2030 hôn 60% daân soá theá giôùi seõ soáng trong ñoâ thò vaø chính söï taêng tröôûng naøy seõ gaây aùp löïc raát lôùn leân haï taàng, nhaát laø vaán ñeà caáp nöôùc vaø raùc thaûi. Ñeå giaûm aùp löïc haï taàng, giaûm phaùt thaûi CO2 gaây hieäu öùng nhaø kính… naâng cao chaát löôïng soáng cuûa con ngöôøi, taïo moâi tröôøng beàn vöõng, trong laønh thì xaây döïng “xanh”, kieán truùc “xanh” laø giaûi phaùp caàn thieát ñang ñöôïc nhieàu nöôùc quan taâm. Döï aùn “Chieán löôïc quoác gia trong ñoåi môùi xanh” (ñöôïc Chính phuû Nhaät Baûn pheâ duyeät thaùng 6/2010) vôùi yù töôûng “Thaønh phoá sinh thaùi töông lai” ñònh höôùng cho quaù trình ñoâ thò hoùa trung vaø daøi haïn. Chieán löôïc thuùc ñaåy phaùt trieån ñoâ thò baèng caùch cho pheùp ngöôøi daân caûm thaáy töôi môùi nhôø caây xanh vaø söï aám aùp cuûa töøng caù nhaân. Theo Vieän Nghieân cöùu xaây döïng vaø kinh teá Nhaät Baûn, vaän taûi chieám khoaûng 20% löôïng khí thaûi carbon taïi nöôùc naøy. Ñeå ñaûm baûo cho söï phaùt trieån beàn vöõng, Chính phuû Nhaät ñaõ thöïc hieän nhieàu bieän phaùp caàn thieát ñeå ngöôøi daân coù theå ñi laïi thuaän tieän baèng caùc phöông tieän vaän taûi coâng coäng vaø xe ñaïp. Thöïc hieän phaùt trieån ñoâ thò gaén vôùi söû duïng caùc phöông tieän thaân thieän vôùi moâi tröôøng (nhö xe bus hoaëc xe
74
SË 70 . 2014
Baét ñaàu töø naêm 2007, Hamburg (CHLB Ñöùc) ñaõ xaây döïng moät chöông trình baûo veä khí haäu toaøn dieän vôùi caùc muïc tieâu giaûm 40% löôïng phaùt thaûi CO2 vaøo naêm 2020 vaø giaûm 80% vaøo naêm 2050. Keá hoaïch baûo veä khí haäu cho naêm 2010 goàm hôn 300 döï aùn bao phuû haàu heát caùc lónh vöïc cuûa chính saùch moâi tröôøng. Ñöôïc thaønh laäp naêm 2009, Cô quan Naêng löôïng ñaët taïi Hamburg (Hamea) ñang xaây döïng caùc chieán löôïc thöïc hieän baûo veä khí haäu thoâng qua caùc döï aùn thí ñieåm vôùi muïc tieâu laø caùc hoä gia ñình. Vôùi vai troø khôi nguoàn caùc yù töôûng môùi, coâng ty naøy ñang höôùng tôùi vieäc môû roäng phaïm vi cuûa caùc bieän phaùp baûo veä khí haäu thoâng qua moät maïng löôùi maïnh goàm caùc beân tham gia thuoäc xaõ hoäi daân söï.
5. Quaûn lyù raùc thaûi ñoâ thò
Cuøng vôùi quaù trình naâng cao möùc soáng, löôïng raùc thaûi taïo ra ngaøy caøng nhieàu, vì theá xöû lyù raùc thaûi ñaõ trôû thaønh vaán ñeà noùng boûng cuûa haàu heát caùc thaønh phoá treân theá giôùi. Ñoái vôùi Singapore, moät quoác ñaûo voán raát “eo heïp” veà dieän tích, xöû lyù raùc thaûi ñaõ trôû thaønh vaán ñeà soáng coøn. Vaøo naêm 1999, baõi raùc cuoái cuøng treân ñaát lieàn cuûa Singapore ôû Lorong Halus ñoùng cöûa, Singapore khaùnh thaønh ñaûo nhaân taïo ñaàu tieân treân theá giôùi laøm hoaøn toaøn töø… raùc thaûi vaø nay ñaõ trôû thaønh moät ñòa ñieåm du lòch sinh thaùi ñoäc nhaát voâ nhò. Caùch ñaát lieàn Singapore 8 km veà phía Nam, ñaûo chöùa raùc Semakau roäng 350ha coù theå chöùa 63 trieäu meùt khoái raùc, ñuû ñaùp öùng nhu caàu chöùa raùc cuûa Singapore ñeán naêm 2045. Chính quyeàn Singapore khi ñoù ñaõ ñaàu tö 447 trieäu USD ñeå coù ñöôïc ñaûo lieân hôïp noái lieàn 2 hoøn ñaûo nhoû baèng con ñaäp xaây baèng ñaù daøi 7 km. Hieän nay, toaøn boä raùc thaûi ôû Singapore ñöôïc xöû lyù taïi 5 nhaø maùy ñoát raùc. Haøng ngaøy, hôn 2.000 taán tro raùc laø saûn phaåm thu ñöôïc sau khi ñoát ñöôïc caùc saø lan lôùn chôû vaøo ñaûo. Nhôø vaøo caùc khaâu hoaïch ñònh, thieát keá vaø xaây döïng, keå töø khi ñi vaøo hoaït ñoäng, baõi raùc Semakau vaãn baûo veä ñöôïc heä sinh thaùi cuõng nhö moâi tröôøng töï nhieân phong phuù. Haøng naêm Semakau ñoùn nhieàu löôït
Quy hoπch & ki’n trÛc th’ giÌi
phaûi thu gom vaät lieäu vaø beâ toâng pheá thaûi töø caùc coâng tröôøng xaây döïng chuyeån ñeán nhaø maùy chuyeân taùi cheá thaønh caùt vaø saét theùp. Chi phí cho vieäc naøy raát toán keùm, thaäm chí coøn cao hôn caû vieäc nhaäp khaåu nguyeân lieäu töông töï, nhöng khoâng taùi cheá seõ gaây oâ nhieãm moâi tröôøng.
Hình 2. Moâ hình khu lieân hôïp xöû lyù raùc treân ñaûo Semakau cuûa Singapore
du khaùch ñeán tham quan vôùi chöùc naêng nhö moät ñieåm du lòch sinh thaùi: caâu caù, quan saùt caùc loaøi chim, ngaém traêng sao vaø ña daïng sinh hoïc vaø caùc hoaït ñoäng giaûi trí, ngoaïi khoùa… Ñeå baûo veä moâi tröôøng, ngöôøi daân Singapore thöïc hieän toái ña 3R: Reduce (giaûm söû duïng), Reuse (duøng laïi) vaø Recycle (taùi cheá), ñeå keùo daøi thôøi gian söû duïng baõi raùc Semakau caøng laâu caøng toát. Vieäc taêng tuoåi thoï baõi raùc Semakau laø moät minh chöùng cho thaáy ngöôøi daân nöôùc naøy ñoùng goùp raát tích cöïc vaøo vieäc baûo veä moâi tröôøng. Moät muïc tieâu trong keá hoaïch Xanh cuûa chính phuû Singapore naêm 2012 laø “Khoâng caàn baõi raùc” chæ ñaït ñöôïc khi taát caû moïi ngöôøi cuøng chung söùc. ÔÛ Nhaät Baûn, taùi cheá raùc thaûi ñoâ thò laø bieän phaùp öu tieân haøng ñaàu vôùi nguyeân taéc: toán keùm cuõng taùi cheá. Nhaät Baûn ñaõ thöïc hieän raát toát vieäc phaân loaïi nguoàn - ñieàu maø caùc nöôùc phaùt trieån ñaõ laøm töø haøng chuïc naêm qua. Theo soá lieäu cuûa Boä Moâi tröôøng Nhaät Baûn, haøng naêm nöôùc naøy coù khoaûng 450 trieäu taán raùc thaûi, trong ñoù, phaàn lôùn laø raùc coâng nghieäp (397 trieäu taán). Trong toång soá raùc thaûi treân, chæ coù khoaûng 5% raùc thaûi phaûi ñöa tôùi baõi choân laáp, treân 36% ñöôïc ñöa ñeán caùc nhaø maùy ñeå taùi cheá. Soá coøn laïi, chuû yeáu söû duïng coâng ngheä ñoát ñeå xöû lyù nguoàn phaàn raùc thaûi khoù phaân huûy, hoaëc ñoùng raén roài môùi ñem ñi choân laáp. Vieäc taùi cheá raùc ôû Nhaät Baûn cuõng raát coâng phu: 70% raùc nhaø beáp ñöôïc taùi cheá thaønh phaân boùn höõu cô, goùp phaàn caûi taïo ñaát, giaûm bôùt nhu caàu saûn xuaát vaø nhaäp khaåu phaân boùn. Vôùi bao bì vaø nhöïa, Nhaät Baûn phaûi söû duïng 10% löôïng daàu thoâ nhaäp khaåu ñeå cheá taïo ra 12 trieäu taán nhöïa coâng nghieäp, chieám 10% haøng nhöïa treân theá giôùi. Rieâng pheá thaûi xaây döïng, ngöôøi ta
Chi phí cho vieäc xöû lyù raùc haøng naêm tính theo ñaàu ngöôøi khoaûng 300 nghìn yeân (khoaûng 2.500USD). Vôùi caùch thu gom, xöû lyù raùc nhö vaäy ñem laïi nhieàu lôïi ích: Tieát kieäm ñöôïc chi phí xöû lyù, giaûm löôïng raùc thaûi ra moâi tröôøng, taïo theâm haøng hoaù söû duïng, taïo coâng aên vieäc laøm cho nhöõng ngöôøi laøm coâng taùc thu nhaët, phaân loaïi ñoàng thôøi thay theá moät phaàn nguyeân lieäu ñaàu vaøo, do ñoù tieát kieäm ñöôïc taøi nguyeân vaø coâng khai thaùc. Taïi Haø Lan, haøng naêm coù tôùi 21 trieäu taán chaát thaûi, 60% ñoå ôû caùc baõi choân laáp, phaàn coøn laïi ñöa vaøo caùc loø ñoát raùc hay taùi cheá. Ñeå baûo veä moâi tröôøng, muïc tieâu giaûm khoái löôïng chaát thaûi haøng naêm raát ñöôïc quan taâm ôû ñaát nöôùc naøy. Haø Lan ñaõ xaây döïng moät khu lieân hôïp xöû lyù chaát thaûi raén. Taïi khu lieân hôïp ngöôøi ta choân laáp moät khoái löôïng lôùn caùc loaïi raùc thaûi vaø chaát thaûi ñoäc haïi sau xöû lyù (tröôùc ñaây thöôøng ñöôïc tieâu huyû ngoaøi bieån), soá coøn laïi ñöôïc xöû lyù baèng nhöõng loø ñoát vôùi kyõ thuaät môùi nhaát vaø saûn xuaát phaân compost baèng phöông phaùp uû hoaëc öùng duïng nhöõng quy trình kyõ thuaät ñaëc bieät saûn xuaát caùc loaïi nguyeân lieäu môùi. Vieäc xöû lyù chaát thaûi raén ôû Haø Lan ñaõ xuaát hieän moät ngaønh kinh teá môùi mang tính kinh doanh, aùp duïng coâng ngheä tieân tieán vaø ñaàu tö lôùn.
6. Thoaùt nöôùc vaø xöû lyù nöôùc thaûi beàn vöõng
Quaù trình ñoâ thò hoùa ñaõ gaây nhöõng taùc ñoäng xaáu ñeán quaù trình thoaùt nöôùc töï nhieân: doøng chaûy töï nhieân bò thay ñoåi, quaù trình löu giöõ töï nhieân doøng chaûy baèng caùc thaûm thöïc vaät vaø ñaát bò maát ñi, vaø thay vaøo ñoù laø nhöõng beà maët phuû khoâng thaám nöôùc nhö maùi nhaø, beâ toâng, ñöôøng nhöïa, laøm taêng löu löôïng doøng chaûy beà maët. Nhöõng doøng chaûy naøy thöôøng bò oâ nhieãm do raùc, buøn ñaát vaø caùc chaát baån khaùc röûa troâi töø maët ñöôøng. Löôïng nöôùc vaø cöôøng ñoä doøng chaûy taêng taïo neân söï xoùi moøn vaø laéng buøn caën. Taát caû nhöõng yeáu toá naøy gaây nhöõng taùc ñoäng xaáu ñeán moâi tröôøng, uùng ngaäp, aûnh höôûng ñeán heä sinh thaùi döôùi nöôùc.
Töø nhöõng naêm 70 cuûa theá kyû tröôùc, treân theá giôùi, trong lónh vöïc quaûn lyù moâi tröôøng ñoâ thò ñaõ hình thaønh vaø ngaøy moät hoaøn thieän khaùi nieäm veà “Heä thoáng tieâu thoaùt nöôùc ñoâ thò beàn vöõng – Sustainable Urban Drainage System (SUDS)”. Heä thoáng SUDS vaän duïng trieät ñeå caùc nguyeân lyù vaø chöùc naêng cuûa heä sinh thaùi töï nhieân nhaèm xaây döïng heä thoáng thoaùt nöôùc vôùi moät nguyeân lyù hoaøn toaøn khaùc vôùi caùc nguyeân lyù thoaùt nöôùc möa truyeàn thoáng laâu nay. Ñoù laø thay vì ñaåy, thoaùt thaät nhanh nöôùc möa ra khoûi ñoâ thò baèng caùc heä thoáng keânh thaúng, saâu hoaëc heä thoáng coáng ngaàm thì SUDS laøm chaäm laïi caùc quaù trình neâu treân vaø ñöa nöôùc möa phuïc vuï coäng ñoàng vôùi nhöõng giaûi phaùp kyõ thuaät maø trong ñoù söû duïng trieät ñeå caùc khaû naêng löu giöõ vaø laøm saïch cuûa heä sinh thaùi töï nhieân vaøo vieäc caûi thieän chaát löôïng nöôùc, boå caäp nguoàn nöôùc ngaàm coäng vôùi vieäc laøm haøi hoaø caûnh quan thieân nhieân baûo veä caùc nhoùm loaøi sinh vaät qua vieäc giöõ gìn vaø taïo nôi cö truù cho chuùng; trong ñoù, xöû lyù oâ nhieãm do nguoàn thaûi phaân taùn vaø choáng ngaäp laø nhöõng vaán ñeà chuû yeáu vaø caáp baùch. Treân Theá giôùi ñaõ coù nhieàu nöôùc phaùt trieån caùc moâ hình khu ñoâ thò sinh thaùi raát thaønh coâng vaø ngaøy caøng phoå bieán, trong ñoù phöông thöùc tieáp caän thoaùt nöôùc ñoâ thò beàn vöõng, thu gom vaø taùi söû duïng nöôùc möa ñöôïc aùp duïng, loàng gheùp haøi hoøa vôùi caùc giaûi phaùp quy hoaïch ñoâ thò, kieán truùc vaø kyõ thuaät haï taàng khaùc. Thaønh phoá Seoul (Haøn Quoác) ñaõ caám vieäc ñaøo nuùi, laáy ñaát ruoäng, san laáp hoà ao, keânh raïch. Nhieàu hoà, soâng bò san laáp nay baét buoäc phaûi ñaøo laïi. Coâng trình möông Chaân Kaây roäng 15m chaïy giöõa Seoul, ñaàu vaøo vaø ñaàu ra ñeàu töø soâng Haøn, daøi gaàn 50 caây soá ñaõ ñöôïc phuïc hoài laïi. Tröôùc ñaây, keânh bò laán chieám, nöôùc thaûi xaû ra laøm oâ nhieãm, hoâi thoái, roài cuoái cuøng laø bò san laáp hoaøn toaøn. ÔÛ treân doøng keânh cuõ ñoù, nhaø cöûa ñaõ moïc leân vôùi 22 vaïn daân sinh soáng. Hieän nay keânh Chaân Kaây ñaõ trôû thaønh moät coâng vieân daøi 50km, laù phoåi cuûa thuû ñoâ Haøn Quoác vaø laø heä thoáng thoaùt nöôùc möa chính cuûa thaønh phoá. Treân hoøn ñaûo du lòch Phi Phi (Thaùi Lan), nôi töøng bò aûnh höôûng naëng neà cuûa thaûm hoïa soùng thaàn naêm 2005, ngöôøi ta vöøa xaây döïng moät heä thoáng XLNT phaân taùn ñeïp vaø hieäu quaû cho caùc khaùch saïn, nhaø haøng, coâng suaát SË 70 . 2014
75
Hình 3. Moâ hình ñoâ thò sinh thaùi vôùi heä thoáng SUDS
40m3/ngaøy, bao goàm caùc beå töï hoaïi vaø chuoãi caùc baõi loïc ngaàm troàng caây doøng chaûy thaúng ñöùng vaø doøng chaûy naèm ngang, keát hôïp vôùi baõi loïc troàng caây ngaäp nöôùc vaø hoà sinh hoïc, boá trí ngay trong khuoân vieân khu nghæ döôõng. Nöôùc thaûi sau xöû lyù ñöôïc taùi söû duïng cho töôùi vöôøn.
nguyeân taéc moïi thöù phaûi ñöôïc taän duïng toái ña nhaèm tieát kieäm vaø traùnh gaây oâ nhieãm. Ñöôïc söï hoã trôï cuûa Chính phuû vaø söï hôïp taùc cuûa hôn 100 coâng ty, SymbioCity ñaõ trôû thaønh bieåu töôïng veà noã löïc cuûa Thuïy Ñieån nhaèm ñaùp öùng nhu caàu nhaø ôû cuûa ngöôøi daân trong töông lai. Sau chöa ñaày 5 naêm ñi vaøo söû duïng, taùc ñoäng tieâu cöïc cuûa SymbioCity ñoái vôùi moâi tröôøng ñaõ giaûm hôn 50%. Nhaân toá then choát daãn ñeán thaønh coâng naøy laø vieäc caùc nhaø quaûn lyù ñaõ taän duïng toái ña caùc nguoàn löïc. ÔÛ ñaây, töøng toøa nhaø ñeàu ñöôïc laép caùc taám pin maët trôøi, thaønh phoá coù moät nhaø maùy ñieän chaïy baèng söùc gioù. Coù caû moät heä thoáng keânh maùng
Ñeå coù theå thöïc hieän ñöôïc quaûn lyù nöôùc thaûi beàn vöõng cho caùc khu ñoâ thò, phaûi nhaän thöùc ñöôïc taàm quan troïng cuûa coâng taùc quaûn lyù nöôùc thaûi ñoái vôùi söùc khoûe coäng ñoàng, moâi tröôøng sinh thaùi, lôïi ích laâu daøi trong kinh doanh. Thöïc hieän caùc giaûi phaùp quy hoaïch thoaùt nöôùc ñoâ thò beàn vöõng mang laïi nhöõng lôïi ích nhö kieåm soaùt oâ nhieãm nöôùc, giaûm thieåu uùng ngaäp, xoùi moøn, laøm ña daïng vaø taêng giaù trò cuûa heä sinh thaùi nöôùc, boå caäp nguoàn nöôùc ngaàm, oån ñònh doøng chaûy caùc doøng soâng, tieát kieäm nöôùc caáp nhôø thu gom vaø taùi söû duïng nöôùc möa, caûi thieän caûnh quan sinh thaùi ñoâ thò, taêng giaù trò thöông maïi cuûa khu ñaát vaø naâng cao thieát thöïc chaát löôïng cuoäc soáng.
7. Moâ hình caùc khu ñoâ thò beàn vöõng moâi tröôøng sinh thaùi (SymbioCity)
Töø chieán löôïc phaùt trieån beàn vöõng vaø baûo veä moâi tröôøng, nhieàu nöôùc treân theá giôùi ñaõ hình thaønh caùc chöông trình, keá hoaïch xaây döïng caùc khu coâng nghieäp, caùc ñoâ thò sinh thaùi, theå hieän baèng caùc laøng sinh thaùi trong ñoâ thò cuõng nhöõ xaây döïng caùc coâng vieân coâng nghieäp. Ñoâ thò cuõng laø moät heä sinh thaùi nhö caùc heä sinh thaùi khaùc, nhöng noù coù caùc ñaëc thuø veà caáu truùc vaø chöùc naêng rieâng, vôùi söï toå hôïp caùc thaønh phaàn sinh vaät vaø phi sinh vaät, söï chuyeån ñoåi vaø quay voøng vaät chaát vaø naêng löôïng. Nhöõng ñaëc tröng ñoù coøn theå hieän roõ toå chöùc khoâng gian môû roäng vaø söï thay ñoåi theo thôøi gian cuûa caùch öùng xöû cuûa coäng ñoàng, söï phaân boá cuûa gioáng, loaøi sinh vaät, söï gia taêng daân soá vaø hình thaønh toå chöùc coäng ñoàng. Do phaûi coù nhieàu ñaëc ñieåm nhö treân neân vieäc tieáp caän ñoâ thò sinh thaùi khoâng phaûi laø ñieàu ñôn giaûn, thöôøng chæ thöïc hieän haïn cheá ñoái vôùi moät soá löôïng nhaát ñònh caùc heä thoáng sinh thaùi coù taïi ñòa phöông. Ñieàu naøy ñoøi hoûi thay ñoåi caû phöông phaùp saûn xuaát coâng nghieäp, thay ñoåi haønh vi vaø taâm lyù ngöôøi tieâu duøng, ñoàng thôøi phaûi thieát laäp caùc coâng cuï ñeå thöïc hieän caùc giaûi phaùp ñaõ ñöôïc nghieân cöùu kyõ treân cô sôû neàn kinh teá sinh thaùi vaø tö duy heä thoáng. Taïi nhieàu nöôùc treân theá giôùi, ngöôøi ta ñaõ coá gaéng thöïc hieän ñeå tieáp caän nhöõng ñieåm daân cö ñoâ thò sinh thaùi töông töï nhö tieåu khu sinh thaùi Herlen ôû Haø Lan, thaønh phoá sinh thaùi Adelaide vôùi tieåu khu sinh thaùi Chritie Walk ôû Oxtralia, thaønh phoá Malmae ôû Thuïy Ñieån vaø tieåu khu Simbiotic ôû Nhaät Baûn. Nhöõng moâ hình ñoâ thò sinh thaùi noùi treân ñaõ ñöôïc nhieàu chuyeân gia sinh thaùi quan taâm, ruùt kinh nghieäm, bôûi thöïc teá chöa coù theå keát luaän ñöôïc giaûi phaùp naøo laø khaû thi trong moät khu vöïc roäng lôùn vaø coù öu ñieåm vöôït troäi. SymbioCity ñöôïc xaây döïng taïi khu haûi caûng cuõ cuûa Stockholm (Thuïy Ñieån) noåi tieáng laø ñoâ thò ñaàu tieân treân theá giôùi vaän haønh theo tieâu chuaån beàn vöõng vôùi moâi tröôøng. Taïi thaønh phoá coù 11.000 noùc nhaø naøy, nöôùc möa ñöôïc thu gom, raùc thaûi ñöôïc taùi cheá laøm nhieân lieäu söôûi aám, theo
76
SË 70 . 2014
Hình 4. Moâ hình SymbioCity ôû Thuïy Ñieån
ñöôïc thieát keá khoa hoïc nhaèm thu gom nöôùc möa vaø cung caáp trôû laïi cho heä thoáng caùc nhaø veä sinh trong thaønh phoá. Ngöôøi daân coù yù thöùc tieát kieäm nöôùc, vì vaäy möùc tieâu thuï nöôùc cuõng giaûm, töø bình quaân 200 lít nöôùc/ngöôøi xuoáng coøn 100-150 lít/ngöôøi moãi ngaøy, vaø xu höôùng coøn giaûm tieáp. Beân caïnh ñoù, thaønh phoá coøn xaây döïng moät daây chuyeàn xöû lí chaát thaûi laâu daøi. Chaúng haïn, chaát thaûi höõu cô cuûa moãi gia ñình ñöôïc phaân loaïi vaø ñöôïc taùi cheá thaønh phaân vi sinh ñeå boùn caây. ÔÛ SymbioCity, hình maãu phaùt trieån thaân thieän vôùi moâi tröôøng coù theå thaáy raát cuï theå. 80% hoaït ñoäng ñi laïi cuûa 26.000 daân thaønh phoá laø ñi boä, ñi xe ñaïp hay ñi treân phöông tieän coâng coäng. Moät tuyeán xe ñieän ñöôïc thieát keá chaïy doïc theo ñöôøng phoá chính trong thaønh phoá. ÔÛ ñaây daân chuùng giaûm tôùi 40% vieäc söû duïng xe hôi caù nhaân. Taát nhieân, ñeå ñaït muïc tieâu naøy, thaønh phoá phaûi baûo ñaûm cung caáp dòch vuï giao thoâng coâng coäng tieän lôïi. Döï aùn quy hoaïch phaùt trieån tieåu khu Christie Walk thaønh phoá Adelaide ôû Australia, naèm trong trung taâm buoân baùn cuûa thaønh phoá Adelaide, ñaõ phoái hôïp nhieàu yeáu toá sinh thaùi beàn vöõng vaø naâng cao tính coäng ñoàng. Dieän tích khu ñaát khoaûng 2000m2, giaønh cho 27 hoä gia ñình vôùi toång soá daân cö khoaûng 40 ngöôøi. Caùc ñaëc ñieåm chính cuûa döï aùn laø: caùc khoâng gian thaân thieän cho ngöôøi ñi boä; vöôøn chung, bao goàm caû vöôøn maùi; saûn xuaát löông thöïc ñòa phöông trong caùc khu vöôøn löông thöïc coâng coäng taïi choã; döï tröõ nöôùc maët ñeå söû duïng cho caùc vöôøn vaø nöôùc xaû veä sinh; thieát keá thuaän lôïi vôùi khí haäu/maët trôøi ñeå söôûi, laøm maùt vaø ñieàu hoøa ñoä aåm baèng gioù, aùnh saùng maët trôøi vaø heä thöïc vaät; nöôùc noùng söû duïng naêng löôïng maët trôøi; naêng löôïng quang ñieän thu baèng caùc taám göông laép ñaët vaøo caùc heä khung giaøn treân vöôøn maùi; söû duïng caùc vaät lieäu taùi sinh, khoâng ñoäc haïi vaø tieâu thuï ít naêng löôïng; giaûm thieåu söï phuï thuoäc vaøo oâ-toâ con. Döï aùn ñöôïc thieát keá döïa treân quan ñieåm haàu heát daân cö cuûa Australia soáng trong caùc thaønh phoá, do ñoù caùch löïa choïn thieát keá vaø loái soáng seõ taùc ñoäng raát lôùn ñeán moâi tröôøng vaø caùc nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân quyù baùu coù haïn. Ñöôïc thieát keá theo caùc tieâu chí sinh thaùi, trong hai giai ñoaïn ñaàu cuûa Christie Walk goàm coù boán nhaø maët phoá, saùu caên hoä, boán nhaø ôû truyeàn thoáng maùi rôm, moät vöôøn coâng coäng (coù theå cho hoa lôïi), moät vöôøn maùi (vôùi caùc ñieåm nhìn ñeïp vaøo thaønh phoá vaø caùc
Quy hoπch & ki’n trÛc th’ giÌi
quaû ñoài), taát caû ñöôïc ñaët trong moät khoâng gian ñi boä vaø ñöôïc thieát keá vôùi nhöõng caûnh quan ñaày saùng taïo. Trong giai ñoaïn ba seõ ñöa vaøo caùc phöông tieän coâng coäng phuïc vuï ngöôøi daân vaø xaây theâm moät soá caên hoä. Nhu caàu naêng löôïng cuûa caùc nhaø ôû ñöôïc giaûm thieåu baèng caùch: söû duïng naêng löôïng maët trôøi, söû duïng caùc vaät lieäu caùch ly raát cao nhöng tieâu thuï naêng löôïng thaáp ñeå cheá taïo, vaø cung caáp nöôùc noùng maët trôøi vaø nhieät quang ñieän. Vieäc taùi sinh nöôùc maët ñaõ laøm giaûm nhu caàu söû duïng maïng nöôùc caáp cuûa thaønh phoá. Vieäc traùnh caùc saûn phaåm chöùa chaát ñoäc haïi cho ngöôøi vaø moâi tröôøng cuøng vôùi vieäc loaïi boû caùc thieát bò ñieàu hoøa nhaân taïo ñem laïi caùc khoâng gian noäi thaát coù lôïi cho söùc khoûe. Moâ hình Hammar tích hôïp caùc giaûi phaùp moâi tröôøng cuûa khu vöïc coù theå ñöôïc hieåu nhö laø moät voøng sinh thaùi (hình 5).
theo töøng loaïi chaát thaûi. Nhö vaäy xe thu gom raùc chæ thu gom caùc container maø khoâng caàn laùi xe vaøo khu daân cö. n Heä thoáng söôûi vaø laøm maùt: nöôùc thaûi ñaõ qua xöû lyù vaø ñöôïc laøm maùt baèng bôm nhieät ñöôïc söû duïng trong maïng löôùi laøm maùt cuûa thaønh phoá. Nhaø maùy ñieän vaø söôûi keát hôïp söû duïng chaát thaûi sinh hoaït laøm nhieân lieäu ñeå saûn xuaát ñieän vaø söôûi aám. Nöôùc thaûi töø nhaø maùy xöû lyù raùc cung caáp chaát ñoát ñeå söôûi aám ôû nhaø maùy nhieät Hammarby. n Ñieän (naêng löôïng maët trôøi): Caùc taám pin maët trôøi treân maùi nhaø daân cung caáp naêng löôïng ñuû ñeå ñaùp öùng moät nöûa caùc yeâu caàu nöôùc noùng haøng naêm cuûa caùc toøa nhaø. Keát quaû ñaùnh giaù moâ hình Hammarby Sjöstad vôùi moät kòch baûn tham chieáu cho thaáy söû duïng naêng löôïng khoâng theå taùi taïo giaûm 28% ñeán 42%, söû duïng nöôùc giaûm 41-46%, khí CO2 giaûm 29-37%, ozone quang hoùa taïo ra giaûm 33-38%, giaûm khaû naêng axit hoùa 23-29%, khaû naêng hieän töôïng khöû oxi trong nöôùc do phaân huûy vi sinh giaûm 49-53%, vaø chaát thaûi phoùng xaï giaûm 27-40%. Baèng caùch theo doõi thaûi löôïng moâi tröôøng, ngöôøi ta coù theå laäp keá hoaïch cho bieän phaùp moâi tröôøng, xaõ hoäi vaø taøi chính phuø hôïp ñeå tieáp tuïc söï phaùt trieån cuûa khu ñoâ thò, cuøng luùc cung caáp höôùng daãn cho caùc döï aùn töông töï.
8. Keát luaän
Hình 5. Moâ hình Hammar nhö laø moät voøng sinh thaùi (Nguoàn: Fortum, Stockholm Water Company, City of Stockholm)
Moâ hình naøy laø moät noã löïc ñeå bieán moät quaù trình trao ñoåi chaát trong ñoâ thò tuyeán tính, bao goàm tieâu thuï caùc nguoàn taøi nguyeân noäi taïi vaø loaïi boû chaát thaûi ra ngoaøi, thaønh moät heä thoáng theo chu kyø toái öu hoùa vieäc söû duïng caùc nguoàn taøi nguyeân vaø giaûm thieåu chaát thaûi nhö sau: n Vaät lieäu xaây döïng: caân nhaéc veà yeáu toá moâi tröôøng khi söû duïng taát caû caùc vaät lieäu, chæ caùc saûn phaåm beàn vöõng vaø thaân thieän vôùi moâi tröôøng môùi ñöôïc söû duïng. n Nöôùc vaø thoaùt nöôùc: Nöôùc möa töø ñöôøng phoá hoaëc nöôùc möa khoâng phaûi töø hoä gia ñình ñöôïc thu gom, xöû lyù baèng boä loïc caùt vaø chaûy thaúng vaøo hoà. Nöôùc möa xung quanh nhaø vaø vöôøn chaûy vaøo heä thoáng coáng thoaùt nöôùc hôû sau ñoù chaûy ñeán hoà. n Biogas: Biogas ñöôïc saûn xuaát taïi nhaø maùy nöôùc thaûi töø quaù trình phaân huûy chaát thaûi höõu cô vaø buøn. Nöôùc thaûi töø moãi gia ñình saûn xuaát khí sinh hoïc ñuû cho beáp gas cuûa chính gia ñình hoï. Haàu heát khí sinh hoïc ñöôïc söû duïng laøm nhieân lieäu thaân thieän vôùi moâi tröôøng duøng cho xe hôi vaø xe buyùt. n Khoâng gian xanh: Maùi nhaø ñöôïc bao phuû bôûi vöôøn caây coû. Röøng soài, vöôøn caây xanh vaø caùc loaïi caây khaùc ñöôïc troàng vaø chaêm soùc chu ñaùo giuùp haáp thuï bôùt nöôùc möa vaø ñaûm baûo khoâng khí saïch hôn, caân baèng caûnh quan ñoâ thò maät ñoä cao. n Chaát thaûi: chaát thaûi coù theå chaùy, thöùc aên thöøa, giaáy vaø caùc loaïi raùc khaùc ñöôïc phaân loaïi vaø ñoå vaøo caùc oáng ñoå raùc khaùc nhau trong hoaëc caïnh toøa nhaø. Caùc oáng ñoå raùc keát noái heä ñeán ñöôøng oáng ngaàm vaän chuyeån baèng chaân khoâng daãn ñeán traïm thu gom raùc trung taâm. Moät heä thoáng ñieàu khieån tieân tieán seõ ñoå chaát thaûi vaøo caùc thuøng chöùa lôùn,
Taïo ra moâi tröôøng soáng laønh maïnh maø khoâng laøm caïn kieät nguoàn löïc naêng löôïng vaø vaät lieäu, ñaûm baûo coù moái quan heä haøi hoøa, coù quy luaät vaø ñoàng thôøi toàn taïi giöõa caùc heä sinh thaùi, moâi tröôøng xaây döïng laø öôùc mô hieän nay cuûa loaøi ngöôøi. Nhieàu nöôùc treân theá giôùi ñaõ nhaän thöùc ñöôïc vaán ñeà sinh thaùi hoùa ñoâ thò laø nhieäm vuï soáng coøn ñeå cöùu laáy traùi ñaát khoûi oâ nhieãm naëng neà. Hoï ñang tích cöïc nghieân cöùu vaø thieát keá nhaèm taïo ra caùc ñieåm daân cö sinh thaùi, caùc ñoâ thò sinh thaùi vaø caùc coâng trình sinh thaùi baûo veä moâi tröôøng ñoâ thò moät caùch höõu hieäu. Phaùt trieån ñoâ thò beàn vöõng treân theá giôùi noùi chung vaø ôû nöôùc ta noùi rieâng laø moät noäi dung khoa hoïc heát söùc caáp baùch hieän nay, caàn coù söï quan taâm tham gia cuûa taát caû caùc caáp chính quyeàn vaø moïi thaønh phaàn xaõ hoäi. Kinh nghieäm quoác teá veà phaùt trieån ñoâ thò caàn ñöôïc hoïc taäp moät caùch coù choïn loïc vaø linh hoaït caên cöù vaøo töøng tröôøng hôïp vaø töøng ñieàu kieän cuï theå cuûa Vieät Nam. * Tröôøng Ñaïi hoïc Xaây döïng, email: tranducha53@gmail.com TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. Ñaøo Hoaøng Tuaán, Phaùt trieån beàn vöõng ñoâ thò - Nhöõng vaán ñeà lyù luaän vaø kinhnghieäm cuûa theá giôùi. Nxb.Khoa hoïc Xaõ hoäi, Haø Noäi, 2008. 2. Nguyeãn Vieät Anh. Thoaùt nöôùc ñoâ thò beàn vöõng vaø khaû naêng aùp duïng taïi Vieät Nam. Tham luaän taïi Hoäi thaûo Thoaùt nöôùc ñoâ thò beàn vöõng. Trung taâm KTMT ÑT&KCN (CEETIA), Tröôøng Ñaïi hoïc Xaây döïng - Trung taâm Kyõ thuaät Nöôùc vaø Phaùt trieån (WEDC), Ñaïi hoïc toång hôïp Loughborough, Anh quoác. 20/3/2003. 3. Ñoã Tuù Lan. Ñònh höôùng phaùt trieån Thaønh phoá Eco2. Moät soá baøi hoïc kinh nghieäm. Taïp chí Quy hoaïch Xaây döïng soá 42,42,43/2010 4. Ken Regelson. Sustainable Cities - Best Practices for Renewable Energy & Energy Efficiency.Sierra Club, 28/10/2005 5. Donald Watson & Kenneth Labs. Climatic building Design - Energy- efficient building principles and pratice.1992 6. UN – Indicators of Sustainable Development: guidelines and methodologies. New York 2001. 7. Urban 21 Conference – Sustainable Cities. Berlin. July 2000.
SË 70 . 2014
77
ß∆c tr≠ng & Æfinh h≠Ìng phaùt trieån khoâng gian kieán truùc caûnh quan tuyeán phoá thöông maïi – dòch vuï taïi khu trung taâm cuõ TP. HCM CHARACTERIZING THE UNIQUE AND ORIENTING TO DEVELOP THE ARCHITECTURAL SCAPE OF COMMERCIAL STREETS OF THE OLD UPTOWN OF HOCHIMINH CITY
QUY HOAÏCH
& TAÙC GIAÛ
ThS. KTS. Nguyeãn Thò Bích Ngoïc
Ñaëc tröng veà kieán truùc caûnh quan cuûa caùc tuyeán phoá Thöông maïi - Dòch vuï taïi khu trung taâm cuõ Tp. HCM
Ñaëc tröng caùc tuyeán phoá thöông maïi ngöôøi Hoa khu trung taâm quaän 5 Ñaây laø moät trong hai khu vöïc trung taâm hình thaønh laâu ñôøi nhaát thaønh phoá vaøo nöûa sau theá kyû 18. Khu trung taâm quaän 5 coøn coù teân goïi laø Chôï Lôùn, ñöôïc caùc thöông nhaân ngöôøi Hoa laäp ra töø naêm 1778, coù vò trí gaàn soâng ñeå tieän vieäc giao thöông baèng ñöôøng thuyû. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, trung taâm quaän 5 tieáp tuïc phaùt trieån thaønh khu TMDV saàm uaát. Hoaït ñoäng thöông maïi dieãn ra ôû khaép moïi nôi, khu trung taâm ngaøy caøng môû roäng, khieán cho vieäc xaùc ñònh khu vöïc trung taâm trôû neân raát khoù khaên. Haàu heát caùc thöông nhaân Trung Hoa lôùn nhoû ñeàu ñònh cö ôû ñaây. Hình thöùc kinh doanh phoå bieán nhaát ôû ñaây laø caùc cöûa haøng doïc theo tuyeán phoá. Caùc cöûa haøng treân cuøng moät tuyeán phoá thöôøng baùn caùc maët haøng gioáng nhau. Taïi caùc tuyeán phoá naøy coù ñaày ñuû moïi maët haøng nhö trong chôï hay moät TTTM thöïc thuï, töø quaàn aùo, giaøy deùp, giöôøng tuû cho ñeán moïi ñoà duøng gia ñình. Haàu heát caùc tuyeán phoá thöông maïi taïi quaän 5 laø nhöõng con ñöôøng heïp, khaù maát veä sinh, nhöng do caùc saûn phaåm reû vaø ña daïng neân tình hình kinh doanh raát toát. Ñieàu ñaëc bieät laø caùc sieâu thò vaø TTTM taïi khu vöïc trung taâm quaän 5 laïi khaù vaéng veû vaø hoaït ñoäng khoâng hieäu quaû laém, coù leõ vì caùc tuyeán phoá thöông mai - dòch vuï keå treân ñaõ “huùt” phaàn lôùn khaùch haøng. Haàu heát caùc khaùch haøng laø cö daân cuûa quaän 5 vaø caùc thöông nhaân ñeán ñaây mua sæ roài ñem baùn laïi cho nôi khaùc vôùi giaù cao hôn.
78
SË 70 . 2014
Q u y h oπc h &
t ∏c gi ∂
Caùc tuyeán phoá thöông maïi dòch vuï taïi Quaän 5
Ñaëc tröng caùc tuyeán phoá thöông maïi phong caùch Phaùp - Myõ khu trung taâm quaän 1 Haàu heát caùc tuyeán phoá thöông maïi- dòch vuï ôû ñaây ñeàu mang tính cao caáp, sang troïng hôn haún caùc khu vöïc trung taâm quaän khaùc. Ñoái töôïng phuïc vuï chuû yeáu laø khaùc du lòch vaø nhöõng ngöôøi coù thu nhaäp khaù trôû leân. Khaùc vôùi quaän 5, caùc cöûa haøng taïi ñaây mang tính chaát ñoäc quyeàn vaø loaïi hình haøng hoaù phuïc vuï cho nhu caàu aên maëc, giaûi trí, ngheä thuaät laø chính, nhö: quaàn aùo giaày deùp, tranh aûnh, saùch, myõ phaåm, ñoà theâu. Caùc maët haøng ñoäc quyeàn ñeàu taäp trung ôû ñaây nhö: Miss Ao dai, phôû 24. Caùc cöûa haøng phaàn lôùn ñöôïc ñaët ôû taàng treät caùc ngoâi nhaø phoá, saûnh hay beân hoâng khaùch saïn… Væa heø roäng thoaùng cho ngöôøi ñi boä, coù caây xanh, ñeøn chieáu saùng vaø laùt gaïch khaù saïch seõ.
Caùc tuyeán phoá thöông maïi dòch vuï taïi Quaän 1
Tuy nhieân, ôû ñaây vaãn coù nhöõng khu vöïc mang tính “bình daân” hôn nhö Chôï Beán Thaønh, Chôï Cuõ, Saøi Goøn Square… taïo neân söï pha troän khoâng chæ veà maët kieán truùc maø caû veà maët kinh teá, xaõ hoäi (möùc soáng, loái soáng) taïi khu vöïc trung taâm quaän 1. Ñaëc tröng caùc tuyeán phoá thöông maïi cho giôùi treû khu trung taâm quaän 3 Töø sau chính saùch Ñoåi Môùi vaøo naêm 1986, khu trung taâm quaän 3 töø moät khu daân cö cao caáp thôøi Phaùp, Myõ daàn trôû thaønh moät trung taâm mua saém vaø giaûi trí cho giôùi treû. Voâ soá caùc cöûa haøng, quaùn aên, quaùn cafe moïc leân treân nhöõng tuyeán ñöôøng voán yeân tónh vaø rôïp boùng caây xanh. Beân caïnh moät soá khu vaãn giöõ ñöôïc söï yeân tónh vaø trang nghieâm voán coù, nhieàu tuyeán ñöôøng ñaõ trôû neân nhoäp nhòp vaø soáng ñoäng, treû trung hôn . Giôùi treû raát thích lui tôùi mua saém nôi ñaây vì haøng hoaù ña daïng, thôøi trang, giaù caû phuø hôïp. Ngoaøi ra, nôi ñaây coøn haáp daãn bôûi caùc quaùn aên bình daân, caùc quaùn cafe kieâm côm vaên phoøng saïch seõ thoaùng maùt. Tröôùc ñaây, uøn taéc giao thoâng raát hieám xaûy ra ôû ñaây. Gaàn ñaây, cuøng vôùi söï phaùt trieån nhoän nhòp cuûa khu vöïc, vieäc uøn taéc ñaõ xaûy ra thöông xuyeân treân moät soá tuyeán ñöôøng nhö: Hai Baø Tröng, Voõ Thò saùu, Ñieän Bieân Phuû, Nguyeãn Thò Minh Khai… Söï xuaát hieän vaø ñan xen cuûa nhieàu hình thöùc thöông maïi, dòch vuï soâi ñoäng keå treân vaøo nhöõng tuyeán phoá voán yeân tónh cuûa khu trung taâm quaän
Caùc tuyeán phoá thöông maïi dòch vuï ñieån hình taïi Quaän 3
3 ñaõ taïo neân söï thay ñoåi lôùn veà caûnh quan nôi ñaây. Nhieàu tuyeán ñöôøng naèm caïnh nhau nhöng coù ñaëc tröng hoaøn toaøn khaùc bieät (Nguyeãn Ñình Chieåu, Hoà Xuaân Höông, Phaïm Ngoïc Thaïch, Hoà Con Ruøa…) ñaõ taïo neân caûnh quan heát söùc ña daïng vaø haáp daãn, ñaëc bieät laø vôùi giôùi treû.
Söï caàn thieát ñònh höôùng phaùt trieån khoâng gian kieán truùc caûnh quan tuyeán phoá thöông maïi - dòch vuï khu trung taâm Tp. HCM
Vôùi cö daân thaønh phoá Hoà Chí Minh, nhöõng ngoâi chôï vaø nhöõng tuyeán phoá buoân baùn traûi khaép thaønh phoá gaén boù cuøng ñôøi soáng, cuøng cuoäc möu sinh ñaõ bao ñôøi nay. Cuõng chính vì theá maø kyû nieäm thaønh phoá 300 naêm, hình aûnh Chôï Beán Thaønh cuõng töøng ñöôïc ñöa vaøo danh saùch nhöõng coâng trình ñöôïc löïa choïn laøm bieåu töôïng cho thaønh phoá. Töø teân goïi “Beán Ngheù” xöa ñaõ cho thaáy Saøi Goøn-Thaønh phoá Hoà Chí Minh gaén lieàn cuøng hình aûnh treân beán döôùi thuyeàn vaø hình thaønh, phaùt trieån nhôø hoaït ñoäng thöông maïi. Caùc khu phoá chôï xöa kia thöôøng gaén lieàn vôùi caûng soâng nhö Chôï Beán Thaønh, Chôï Thò Ngheø… vaø laø nhöõng ñaàu moái giao thöông quan troïng. Sau nhieàu naêm thaùng, caùc khu phoá chôï phaùt trieån ngaøy caøng lôùn, keát hôïp cuøng caùc coâng trình thöông maïi hieän ñaïi môùi moïc leân, hình thaønh caùc tuyeán phoá thöông maïi – dòch vuï, taïo neân böùc tranh sinh ñoäng vaø nhieàu maøu saéc cho thaønh phoá. Nghó ñeán TP. HCM, ñoâi khi ngöôøi ta nghó ñeán moät khu “Chôï” lôùn, bôûi caùc khoâng gian thöông maïi –dòch vuï ôû khaép moïi nôi, treân haàu heát moïi tuyeán ñöôøng troïng yeáu cuûa thaønh phoá. Ñeán nay, söï phaùt trieån naøy ñeán nay haàu heát ñeàu khoâng ñoàng boä vaø thieáu tính ñònh höôùng. Coù theå neâu ra moät ví duï nhö phöông aùn caûi taïo Chôï Beán Thaønh vaø khoâng gian xung quanh, ñaõ traûi qua nhieàu cuoäc thi vaãn chöa tìm ñöôïc giaûi phaùp toái öu. Ñieàu naøy cho thaáy, chuùng ta thieáu caùc nghieân cöùu mang tính ñònh höôùng, taïo tieàn ñeà cho caùc giaûi phaùp kieán taïo khoâng gian ñoâ thò. Vôùi taùc ñoäng cuûa ñoâ thò hoùa, nhieàu coâng trình thöông maïi - dòch vuï cuõ khoâng SË 70 . 2014
79
chæ gaén lieàn vôùi kinh teá maø coøn gaén boù maät thieát vôùi ñôøi soáng vaên hoùa tinh thaàn cuûa ngöôøi daân TP. HCM ñang daàn bò phaù boû vaø thay theá baèng caùc coâng trình môùi. Beân caïnh ñoù, nhieàu cö daân taïi khu trung taâm cuõ TP. HCM ñang daàn bò “ñaåy” ra khoûi moâi tröôøng soáng quen thuoäc laâu ñôøi, ñeå nhöôøng choã ôû cuûa minh cho caùc trung taâm thöông maïi vaø cao oác vaên phoøng môùi. Ñieàu naøy gaây neân nhöõng xaùo troän vaø toån thaát to lôùn veà ñôøi soáng vaø caùc giaù trò vaên hoùa tinh thaàn cuûa ngöôøi daân ñoâ thò.
quan khu ñoâ thò môùi Thuû Thieâm theo höôùng phuø hôïp baûn saéc khu ñoâ thò cuõ TP. HCM... Tuy nhieân, phaïm vi nghieân cöùu cuûa caùc cuoäc thi vaø toïa ñaøm naøy chöa phuû roäng cho toøan boä caùc quaän noäi thaønh, trong khi khoâng gian ñoâ thò taïi caùc khu vöïc naøy ña phaàn khoâng hoøan chænh, khoâng theå ñaùp öùng cho nhu caàu phaùt trieån ñoâ thò. Trong khi ñoù, keát quaû nghieân cöùu cuûa caùc hoäi thaûo vaø cuoäc thi noùi treân mang tính daøn traûi vaø ñoàng thôøi lieân quan nhieàu lónh vöïc quan troïng cuûa quy hoaïch vaø quaûn lyù ñoâ thò. Ngoaøi ra, raát nhieàu caùc hoäi thaûo ñöôïc toå chöùc gaàn ñaây cho thaáy vieäc nghieân cöùu phaùt trieån khoâng gian caûnh quan ñoâ thò ñang laø moät vaán ñeà böùc thieát, nhö “Hoäi thaûo phaùt trieån khoâng gian ñoâ thò Saøi Goøn - TP.HCM” (Vieän nghieân cöùu phaùt trieån TP. HCM - Trung taâm nghieân cöùu ñoâ thò vaø phaùt trieån, 09-2012), hay “Hoäi thaûo di saûn kieán truùc ñoâ thò TP. HCM” (UBND TP. HCM, 12-2012)
Ñöôøng Ñoàng Khôûi xöa vaø nay: Khu coâng vieân Chi laêng ñöôïc thay theá baèng trung taâm thöông maïi Vincom
Ngoaøi ra, vieäc thay theá caùc coâng trình thöông maïi, nhaø ôû, coâng vieân cuõ ôû khu trung taâm baèng caùc coâng trình môùi, cao caáp coøn laøm taêng leân söï taùch bieät khoâng gian, daãn ñeán taùch bieät xaõ hoäi vaø phaân chia ñaúng caáp, gaây maát coâng baèng xaõ hoäi vì ngöôøi daân coù thu nhaäp thaáp vaø trung bình khoâng coøn coù cô hoäi thuï höôûng caùc dòch vuï tieän ích xaõ hoäi taïi khu trung taâm nhö tröôùc ñaây. Vì vaäy, nghieân cöùu phaùt trieån khoâng gian kieán truùc caûnh quan tuyeán phoá thöông maïi – dòch vuï TP. HCM khoâng chæ nhaèm tìm ra ñònh höôùng veà thaåm myõ cho khoâng gian kieán truùc ñoâ thò maø coøn taïo tieàn ñeà cho vieäc giöõ gìn vaø phaùt huy baûn saéc vaên hoùa, thuùc ñaåy phaùt trieån kinh teá vaø caûi thieän moâi tröôøng xaõ hoäi vaø töï nhieân, höôùng ñeán muïc tieâu phaùt trieån beàn vöõng trong töông lai. Tröôùc ñaây, trong thôøi ñaïi coâng nghieäp, ngöôøi ta chuù troïng nhieàu ñeán tính thích duïng cuûa khoâng gian ñoâ thò, nhaèm ñaùp öùng caùc nhu caàu cô baûn cho daân cö ñoâ thò ngaøy caøng trôû neân ñoâng ñuùc moät caùch nhanh choùng do quaù trình coâng nghieäp hoùa vaø ñoâ thò hoùa. Vì vaäy, caùc giaù trò khoâng gian thaåm myõ ñaëc tröng cho ñoâ thò chöa ñöôïc quan taâm ñuùng möùc. TP. HCM böôùc sang Theá kyû 21 coù nhieàu thay ñoåi, hoøa vaøo nhöõng thay ñoåi chung cuûa theá giôùi. Caùc ñoâ thò hieän nay caïnh tranh nhau khoâng chæ ôû tính hieän ñaïi, tính kinh teá maø coøn nhôø neùt haáp daãn veà baûn saéc cuûa mình. Trong cuoäc caïnh tranh toøan caàu naøy, ñoâ thò naøo caøng naêng ñoäng, haáp daãn vaø saùng taïo, ñoâ thò ñoù seõ caøng loâi cuoán vaø coù nhieàu cô hoäi hôn. Tính thaåm myõ vaø ñaëc thuø cuûa khoâng gian thöông maïi - dòch vuï ñoâ thò trôû neân quan troïng hôn raát nhieàu so vôùi tröôùc ñaây. Ñieàu naøy cuõng goùp phaàn taïo neân tính ñaëc tröng cho ñoâ thò, ñoàng thôøi taïo ra chaát keo gaén keát con ngöôøi vôùi ñoâ thò. Trong thôøi gian phaùt trieån xaây döïng nhoän nhòp vöøa qua, chính quyeàn TP. HCM chöa coù söï chuù yù ñuùng möùc cho toå chöùc khoâng gian kieán truùc caûnh quan ñoâ thò, ngoaïi tröø vieäc chænh trang moät soá khoâng gian coâng vieân, maûng xanh ñaõ coù saün vaø ñöa theâm vaøo caùc khoâng gian naøy moät soá hoaït ñoäng chöùc naêng môùi. Muoán caïnh tranh ñöôïc vôùi caùc ñoâ thò lôùn trong khu vöïc trong boái caûnh toøan caàu hoùa, moät trong nhöõng vieäc caàn laøm laø tìm caùch phaùt trieån giaù trò khoâng gian ñaëc tröng cuûa mình. Hieän nay, vôùi quyeát taâm phaùt trieån boä maët khu trung taâm ñoâ thò, UBND Thaønh phoá ñaõ toå chöùc nhieàu hoaït ñoäng, nhieàu cuoäc thi nhaèm thöïc hieän muïc tieâu naøy, nhö cuoäc thi quoác teá Thieát keá ñoâ thò khu trung taâm hieän höõu TP. HCM thaùng 11/2007, hay caùc buoåi toïa ñaøm veà Toå chöùc caûnh
80
SË 70 . 2014
Nhöõng hình aûnh caûnh quan ña daïng taïi caùc tuyeán phoá trung taâm TP. HCM
Coù theå noùi khoâng gian ñaëc tröng ñoâ thò TP. HCM naèm khaù nhieàu ôû khoâng gian thöông maïi – dòch vuï cuûa Thaønh phoá, moät thaønh phoá hình thaønh vaø phaùt trieån nhôø vaøo phaàn lôùn hoaït ñoäng thöông maïi, vöøa mang neùt ñoäc ñaùo truyeàn thoáng cuûa Ñoâng AÙ, vöøa mang neùt hieän ñaïi cuûa phöông Taây. Theo baûn quy hoaïch Saøi Goøn cuûa Coffyn laäp vaøo ñaàu theá kyû 20, beân caïnh caùc khoâng gian coâng coäng khaùc thì caùc khu thöông maïi dòch vuï cuõng ñöôïc xaùc ñònh nhö caùc taâm ñieåm cho söï phaùt trieån khoâng gian ñoâ thò. Taâm ñieåm cuûa caùc khu thöông maïi dòch vuï thôøi baáy giôø thöôøng laø caùc khu phoá chôï mang ñaäm hình thöùc sinh hoaït truyeàn thoáng AÙ Ñoâng, hoøa troän cuøng neùt kieán truùc Phöông Taây nhö: Chôï Beán Thaønh, Chôï Taân Ñònh, Chôï Bình Taây… Qua hôn 100 naêm söû duïng, caùc khoâng gian quy hoaïch thôøi Phaùp ñaõ daàn daàn ñöôïc cö daân ngöôøi Vieät bieán ñoåi vaø söû duïng laïi theo loái soáng rieâng cuûa mình. ÔÛ caùc ñoâ thò Ñoâng AÙ vaø taïi TP. HCM moïi cö daân ñeàu tham gia trong vieäc hình thaønh neân khoâng gian caûnh quan ñoâ thò: xaây döïng côi nôùi, laán chieám, phaùt trieån buoân baùn nhoû doïc hai beân ñöôøng, kieán truùc loän xoän khoâng theo phong caùch roõ raøng v.v. Vì vaäy raát caàn coù ñònh höôùng cho phaùt trieån khoâng gian kieán truùc caûnh quan tuyeán phoá thöông maïi dòch vuï khu trung taâm cuõ TP. HCM
Ñònh höôùng phaùt trieån kieán truùc caûnh quan cho caùc daïng tuyeán phoá thöông maïi - Dòch vuï ñieån hình taïi khu trung taâm cuÕ TP.HCM Ñònh höôùng duy trì vaø phaùt trieån tính ñaëc tröng ña daïng caûnh quan Taïi caùc thaønh phoá lôùn Nhaät Baûn nhö Tokyo, Osaka… coù theå thaáy phaàn ñoâng caùc khu ñeàu mang ñaëc tröng raát khaùc nhau (Ginza: Khu mua saém cao caáp, Daikanyama: Khu mua saém cuûa giôùi treû…), caùc khu naøy ñeàu phaùt trieån raát toát maëc duø coù nhieàu khaùc bieät lôùn veà hình thaùi khoâng gian vaø phöông thöùc hoaït ñoäng thöông maïi - dòch vuï. Ñaây laø moät minh chöùng cho khaû naêng phaùt trieån cuûa caùc khu vöïc caûnh quan ña daïng khaùc nhau. Quan ñieåm chuû ñaïo cuûa quy hoaïch Nhaät Baûn laø “tieáp caän
Quy h oπc h &
t ∏c gi ∂
Chính saùch “Roäng môû vaø linh hoaït” giuùp duy trì nhöõng khoâng gian caûnh quan ñöôøng phoá ña daïng ôû Bangkok – Thailand
Hình 1a: Khu Uchibori, Tokyo
Hình 1b: Khu Shibuya, Tokyo
Khu Ginza, Tokyo
töøng phaàn” - caùc khoâng gian caûnh quan ñöôïc ñieàu chænh töøng chuùt vaø toân troïng ñaëc tröng rieâng cuûa töøng khu vöïc Quan ñieåm quy hoaïch “tieáp caän töøng phaàn” giuùp duy trì ñaëc tröng rieâng cuûa töøng khu vöïc.
Chính saùch “khoan dung ñeå cuøng toàn taïi” giuùp duy trì nhöõng khoâng gian caûnh quan ñöôøng phoá ña daïng ôû Bangkok – Thailand
Caùc tuyeán phoá thöông maïi dòch vuï Hoàng Koâng hay Thaùi Lan cuõng coù caùch phaùt trieån töông töï nhö vaäy nhôø nhöõng ñònh höôùng, chính saùch phaùt trieån vaø duy trì tính ñaëc tröng ña daïng caûnh quan.
Tuyeán phoá Russell, Hong Kong
Khu phoá Kowloon, Hongkong
Tuyeán phoá Tsim Sha Tsui, Kowloon, Hong Kong
Hieän traïng ñaëc tröng caùc tuyeán phoá thöông maïi khu trung taâm cuõ TP.HCM cho thaáy coù khaù nhieàu ñieåm töông ñoàng veà phöông thöùc phaùt trieån caûnh quan gioáng nhö caùc nöôùc noùi treân, ñöa ñeán muïc tieâu caàn taïo ñieàu kieän phaùt trieån cho taát caû caùc khoâng gian vaø loaïi hình thöông maïi-dòch vuï khaùc nhau trong töông lai. Thöïc teá cho thaáy ñoái töôïng lui tôùi caùc khu vöïc naøy coù theå raát khaùc khau veà ñoä tuoåi, thaønh phaàn (khu vöïc coù tính hieän ñaïi phaàn ñoâng laø giôùi treû, khu vöïc coù tính truyeàn thoáng phaàn ñoâng laø ngöôøi lôùn tuoåi…). Ñieàu ñoù cho thaáy caàn xaây döïng caùc khu vöïc mang ñaëc thuø rieâng bieät ñeå ñaùp öùng nhu caàu cuûa caùc thaønh phaàn khaùc nhau trong xaõ hoäi vaø goùp phaàn hình thaønh neân baûn saéc ñoâ thò. Ñònh höôùng phaùt trieån kieán truùc caûnh quan tuyeán phoá thöông maïi dòch vuï khu trung taâm cuõ TP. HCM döïa treân ñaëc thuø kieán truùc, vaên hoùa vaø loái soáng ngöôøi daân.
n Caùc
tuyeán phoá thöông maïi laø neùt ñaëc thuø cuûa TP. HCM, coù söùc huùt raát cao neân caàn ñöôïc traân troïng vaø gìn giöõ. Vieäc söûa chöõa, naâng caáp laø caàn thieát nhöng caàn xaùc ñònh roõ ñaëc thuø khu vöïc ñeå khoâng phaù vôõ noù. n Baûo toàn vaø toân taïo caùc coâng trình coù giaù trò kieán truùc, lòch söû cao. Chuù troïng caûi taïo nhöõng khoâng gian xung quanh sao cho kieán truùc haøi hoøa vôùi nhau, taïo thaønh nhöõng khu vöïc mang ñaëc tröng rieâng. n Vieäc xaây döïng nhöõng coâng trình hieän ñaïi treân caùc tuyeán phoá trung taâm laø caàn thieát, nhöng kieán truùc coâng trình caàn löu yù khoâng ñöôïc phaù vôõ ñaëc tröng chung cuûa tuyeán phoá. Ñoâi khi caàn thieát phaûi moâ phoûng, laëp laïi nhöõng neùt kieán truùc saün coù cuûa coâng trình cuõ. n Töøng tuyeán phoá thöông maïi taïi moät khu vöïc trung taâm ña phaàn ñeàu coù ñaëc tröng rieâng khaù khaùc bieät nhau neân chöa taïo thaønh moät theå thoáng nhaát. Caàn xaùc ñònh ñaëc thuø quan troïng nhaát cuûa khu vöïc, xaùc ñònh tuyeán phoá kieåu maãu vaø nhaân roäng moâ hình kieåu maãu naøy treân caû khu vöïc. n Vieäc xaây döïng caùc khu phoá thöông maïi noái tieáp, lieân tuïc nhau coù theå laøm phaù vôõ ranh giôùi, khieán caùc ñaëc tröng rieâng khu vöïc bò troän laãn vaøo nhau. Vieäc xaùc ñònh ranh giôùi, teân goïi, tính chaát khu vöïc caàn roõ raøng, chính xaùc, cuï theå… Coù theå xaùc ñònh hoaëc xaây döïng caùc ranh giôùi hay khu vöïc chuyeån tieáp ñeå baûo veä caùc khu vöïc caûnh quan mang ñaëc thuø rieâng.
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. Beán Ngheù xöa – Sôn Nam 2. Sai Gon 1698-1998 – Stephane Dovert, Leâ Quang Ninh – NXB TP. HCM, 1998 3. Ñoâ thò hoùa ôû Saøi Goøn, Tp. HCM töø goùc nhìn lòch söû vaên hoùa – Vieän nghieân cöùu xaõ hoäi TP. HCM – Taïp chí Ngöôøi ñoâ thò, 2008 4. Nhöõng giaù trò vaên hoùa ñoâ thò Saøi Goøn-Tp. HCM – PGS.TS. Toân Nöõ Quyønh Traân – NXB Toång Hôïp TP. HCM, 2010 5. Di saûn kieán truùc ñoâ thò TP. HCM – Hoäi Kieán truùc sö Vieät Nam, UBND TP. HCM, 2012 6. Phaùt trieån khoâng gian ñoâ thò Saøi Goøn-TP.HCM – Vieän nghieân cöùu phaùt trieån TP. HCM, Trung taâm nghieân cöùu ñoâ thò vaø phaùt trieån, 2012 7. Thieát keá ña daïng: Design for Diversity: Exploring socially Mixed Neighborhoods – Emily Talen (2008). Elsevier Ltd. USA 8. Quy hoaïch ñoâ thò theo ñaïo lyù Chaâu AÙ - William S.W.Lim (2007) - NXB Xaây Döïng, Haø Noäi. 9. The Urban Sociology Reader - Lin, J., Mele C. Routledge: New York - 2005
SË 70 . 2014
81
Thaønh phoá Kon Tum
yù töôûng quy hoaïch ñoâ thò xanh Chieán löôïc quoác gia veà taêng tröôûng xanh thôøi kyø 2011-2020 vaø taàm nhìn ñeán 2050, ñaõ ñaët ra yeâu caàu xaây döïng, phaùt trieån coâng trình xanh, ñoâ thò xanh, ñoâ thò sinh thaùi, nhaèm höôùng ñeán muïc tieâu phaùt trieån ñoâ thò Vieät Nam nhanh vaø beàn vöõng. Nhö vaäy, phaùt trieån “ñoâ thò xanh” laø moät trong nhieàu giaûi phaùp giuùp caùc ñoâ thò Vieät Nam phaùt trieån thònh vöôïng, beàn vöõng, coù baûn saéc vaø thaân thieän vôùi moâi tröôøng. Sô ñoà moái lieân heä vuøng
Giôùi thieäu sô boä thaønh phoá KonTum. QUY HOAÏCH
& TAÙC GIAÛ
TS. KTS. Nguyeãn Xuaân Hinh *
Thaønh phoá Kon Tum caùch ngaõ ba bieân giôùi Vieät Nam - Laøo - Caêmpuchia veà phía Ñoâng Nam hôn 73km, laø nôi hoäi tuï cuûa caùc quoác loä: Quoác loä 14 (ñöôøng Hoà Chí Minh), Quoác loä 24, coù vò trí quoác phoøng an ninh quan troïng vuøng Baéc Taây Nguyeân, caùch saân bay Pleiku 40km veà phía Baéc. Theo truyeàn thuyeát cuûa daân toäc Bana, Kon Tum ban ñaàu chæ laø moät laøng cuûa ngöôøi Bana. Luùc aáy, vuøng ñoàng baøo daân toäc Bana (nay thuoäc thaønh phoá Kon Tum) coù laøng ngöôøi ñòa phöông, vôùi teân goïi Kon Trangor ôû gaàn beân doøng soâng ÑaêkBla, phaùt trieån raát thònh vöôïng vôùi daân soá khaù ñoâng. Vuøng ñaát naøy hoäi tuï nhöõng ñieàu kieän thuaän lôïi cho phöông thöùc soáng ñònh cö, neân daàn daàn coù nhieàu ngöôøi ñeán ôû, moãi ngaøy moät theâm ñoâng, laäp thaønh laøng môùi, saùt beân doøng soâng ÑaêkBla vôùi teân goïi laø Kon Tum. Dòch ra tieáng Kinh, Kon Tum coù nghóa laø Laøng Hoà (Kon laø laøng, Tum laø hoà, ao, baøu nöôùc,...).
82
SË 70 . 2014
Do vò trí ñaëc bieät, Kon Tum laø vuøng ñaát baèng, coù nhieàu hoà nöôùc truõng, ñöôïc doøng ÑaêkBla uoán quanh boài ñaép phuø sa maøu môõ. Traûi qua nhöõng bieán ñoäng, thaêng traàm cuûa lòch söû, vuøng ñaát naøy coù nhieàu bieán ñoåi, ñoàng baøo caùc daân toäc tuï hoäi veà ñaây ngaøy moät ñoâng. Ngöôøi Kinh khi ñeán Taây Nguyeân cuõng choïn vuøng ñaát Kon Tum laøm nôi ñònh cö. Töø ñoù, Kon Tum trôû thaønh vuøng ñaát coäng cö cuûa nhieàu daân toäc. Phaùt huy nhöõng thuaän lôïi veà ñieàu kieän töï nhieân vôùi söï caàn cuø lao ñoäng cuûa con ngöôøi, vuøng ñaát Kon Tum ngaøy caøng phaùt trieån thònh vöôïng, khoâng chæ moät laøng maø nhieàu laøng, bao quaùt caû vuøng ñaát ñai roäng lôùn. Vuøng ñaát naøy khi thaønh laäp thò xaõ cuõng mang teân goïi chính thöùc laø Kon Tum. Khi ñôn vò haønh chính caáp tænh ñöôïc thaønh laäp, Kon Tum vaãn chính thöùc ñöôïc duøng laøm teân goïi cuûa tænh.
Xaùc laäp caùc tieâu chí “ñoâ thò xanh” cho thaønh phoá KonTum.
Qu y h oπc h &
Trong thôøi ñaïi ngaøy nay vieäc hình thaønh moâ hình “Ñoâ thò xanh” laø muïc tieâu cuûa nhieàu quoác gia vaên minh. Khaùi nieäm khoâng gian ñoâ thò xanh chöa bao giôø cuõ, nhöng “Ñoâ thò xanh” hieän ñaïi laø môùi ñoái vôùi xaõ hoäi vaø caû nhöõng ngöôøi laøm quy hoaïch. Tieâu chí ñoâ thò ñeà xuaát toång hôïp veà moâi tröôøng ñoâ thò, kinh teá ñoâ thò, xaõ hoäi & vaên hoaù ñoâ thò ; moät ñoâ thò xanh phaûi ñaït 7 tieâu chí: 1) Khoâng gian xanh, 2) Coâng trình xanh, 3) Giao thoâng xanh, 4) Coâng nghieäp xanh, 5) Chaát löôïng moâi tröôøng ñoâ thò xanh, 6) Baûo toàn caûnh quan thieân nhieân, danh lam thaéng caûnh, coâng trình lòch söû, vaên hoùa, 7) Coäng ñoàng daân cö soáng thaân thieän vôùi moâi tröôøng vaø thieân nhieân. Vôùi thaønh phoá KonTum caùc tieâu chí naøy ñöôïc phaân tích vaø aùp duïng thöïc tieãn phuø hôïp moät soá yù töôûng cô baûn nhö sau; Tieâu chí 1 - Khoâng gian xanh: n Yeâu caàu chung: Quy hoaïch söû duïng ñaát ñoâ thò hôïp lyù vaø baûo ñaûm khoâng gian xanh laø tieâu chí ñaàu tieân cuûa ñoâ thò xanh, ñoâ thò sinh thaùi: Quy hoaïch ñoâ thò xanh phaûi taïo ra caùc khoâng gian xanh vaø maët nöôùc sao cho ngöôøi daân ñoâ thò, khaùch vaõng lai, khaùch du lòch, khi ñi treân ñöôøng phoá khoâng bò caùc maûng coâng trình che chaén, coù theå nhìn thaáy baàu trôøi xanh, soâng xanh & thaûm coû xanh. n Ñoái
vôùi Kon Tum: Toân troïng ñaëc ñieåm ñòa hình, löu vöïc heä thoáng maët nöôùc, thaûm xanh töï nhieân ñoài nuùi, heä sinh thaùi noâng nghieäp; caùc haønh lang löu thoâng töï nhieân: + Hình thaønh vaønh ñai xanh ñoài nuùi, röøng, nöông raãy bao quanh thaønh phoá. + Hình thaønh chuoãi “khoâng gian xanh” lieân hoaøn vaø aán töôïng doïc bôø soâng ÑaêkBla, goùp phaàn taêng theâm dieän tích caây xanh ñöôïc tính treân ñaàu ngöôøi thaønh phoá, phuïc vuï nhu caàu giaûi trí, nghæ ngôi, ñi daïo cuûa nhaân daân vaø khaùch du lòch. Keát hôïp vôùi haønh lang xanh doïc caùc con suoái vaø xung quanh caùc hoà nöôùc lôùn trong thaønh phoá taïo thaønh vuøng ñeäm haïn cheá ngaäp luït do luõ thöôïng nguoàn.
Tieâu chí 2 - Coâng trình xanh: n Yeâu caàu chung: Caùc coâng trình kieán truùc phaûi ñöôïc thieát keá vaø xaây döïng theo caùc tieâu chí: xanh hoùa coâng trình; tieát kieäm vaø söû duïng hôïp lyù naêng löôïng; tieát kieäm nguoàn nöôùc; thaûi chaát thaûi ra moâi tröôøng xung quanh ít nhaát; moâi tröôøng trong nhaø xanh. n Ñoái vôùi Kon Tum: + Moâ hình nhaø ôû ñoâ thò theo hình thaùi nhaø
vöôøn. Khuyeán khích söû duïng vaät lieäu xaây döïng ñòa phöông. + Söû duïng naêng löôïng vaø coâng ngheä xanh. Giaûm chæ tieâu tieâu thuï naêng löôïng cuûa caùc coâng trình kieán truùc ñoâ thò treân toång naêng löôïng tieâu thuï cuûa toaøn ñoâ thò xuoáng möùc thaáp nhaát. Tieâu chí 3 – Giao thoâng xanh: n Yeâu caàu chung: Quy hoaïch ñoâ thò vaø xaây döïng heä thoáng giao thoâng beàn vöõng veà maët moâi tröôøng; phaùt trieån heä thoáng giao thoâng coâng coäng, ñi xe ñaïp vaø ñi boä; thaét chaët daàn tieâu chuaån moâi tröôøng; caûi tieán coâng ngheä saûn xuaát xe; xaây döïng heä thoáng caùc traïm kieåm tra nguoàn thaûi cuûa xe vaø traïm baûo döôõng söûa chöõa xe. Taïo laäp moät moâi tröôøng ñi boä vaø xe ñaïp thaân thieän. n Ñoái vôùi Kon Tum: + Phaùt trieån heä thoáng giao thoâng coâng coäng söû duïng naêng löôïng thaân thieän vôùi moâi tröôøng. Taêng tyû leä giao thoâng coâng coäng leân 20 - 30% vaøo naêm 2030, söû duïng BRT. + Hình thaønh moät moâi tröôøng ñi boä raát thaân thieän, an toaøn vaø tieän nghi, doïc soâng Ñaêkbla, keát noái vôùi caùc thaønh phaàn thöông maïi vaø daân cö.
Tieâu chí 4 - Coâng nghieäp xanh: n Yeâu caàu chung: Coâng nghieäp phaùt thaûi carbon thaáp; söû duïng naêng löôïng, nguyeân vaät lieäu coù hieäu quaû cao, tieâu thuï naêng löôïng, nguyeân vaät lieäu, phaùt sinh chaát thaûi ít nhaát; söû duïng coâng ngheä saûn xuaát theo höôùng saûn xuaát saïch hôn; taùi söû duïng, taùi cheá chaát thaûi trong ngaønh saûn xuaát coâng nghieäp ñeå giaûm thieåu chaát thaûi thaûi ra moâi tröôøng; söû duïng naêng löôïng saïch, naêng löôïng taùi taïo thay theá cho naêng töôïng töø ñoát nhieân lieäu hoùa thaïch…
t ∏c gi ∂
n Ñoái vôùi Kon Tum: + Baûo veä moâi tröôøng nöôùc vaø söû duïng beàn vöõng taøi nguyeân nöôùc maët caùc soâng, suoái, hoà. + Ñeán naêm 2030, 100% löôïng nöôùc thaûi, chaát thaûi raén sinh hoaït vaø raùc thaûi y teá ñöôïc thu gom, xöû lyù ñaït quy chuaån kyõ thuaät veà moâi tröôøng. + Choáng tình traïng thoaùi hoùa ñaát, söû duïng hieäu quaû vaø beàn vöõng taøi nguyeân ñaát do phaùt trieån caây coâng nghieäp. + Giaûm thieåu tai bieán, ruûi ro moâi tröôøng nhö khan hieám caïn kieät nguoàn nöôùc ngaàm, nguy cô ngaäp luït ñoâ thò gia taêng.
Tieâu chí 6 - Baûo toàn caûnh quan thieân nhieân, danh lam thaéng caûnh, coâng trình lòch söû, vaên hoùa: n Yeâu caàu chung: Baûo toàn caûnh quan thieân nhieân, danh lam thaéng caûnh, coâng trình vaên hoùa, lòch söû phuïc vuï ñaéc löïc cho truyeàn thoáng sinh hoaït tinh thaàn, sinh hoaït vaên hoùa vaø tham quan cuûa nhaân daân ñoâ thò cuõng nhö khaùch du lòch. n Ñoái vôùi Kon Tum: + Baûo toàn caûnh quan, heä sinh thaùi maët nöôùc soâng ÑaêkBla, soâng Poko vaø hoà Yaly. + Baûo toàn ña daïng sinh hoïc caùc heä sinh thaùi röøng. + Baûo toàn caùc coâng trình lòch söû, coâng trình kieán truùc coù giaù trò nhö: Nguïc Kon Tum, Nhaø thôø Chính toøa, Toøa Giaùm Muïc…
Tieâu chí 7 - Coäng ñoàng daân cö soáng thaân thieän vôùi moâi tröôøng vaø thieân nhieân: n Yeâu caàu chung: Coäng ñoàng daân cö cuûa ñoâ thò xanh coù nhaän thöùc cao vaø coù yù thöùc töï giaùc soáng hoøa hôïp vôùi nhau, ñaëc bieät laø öùng xöû coù vaên hoùa trong caùc hoaït ñoäng cuûa ñoâ thò, coù traùch nhieäm baûo veä vaø thaân thieän vôùi moâi tröôøng töï nhieân.
n Ñoái vôùi Kon Tum: + Ñònh höôùng phaùt trieån ngaønh coâng nghieäp saïch, ít gaây oâ nhieãm moâi tröôøng, öu tieân phaùt trieån coâng nghieäp veà phía Nam thaønh phoá, haïn cheá phaùt trieån KCN phía Baéc do vò trí ñaàu nguoàn nöôùc soâng, suoái. Haïn cheá caùc ngaønh coâng nghieäp cheá bieán söû duïng coâng ngheä thaáp, oâ nhieãm moâi tröôøng.
n Ñoái vôùi Kon Tum: + Caùc laøng daân toäc truyeàn thoáng trong khu vöïc noäi thò ñöôïc baûo toàn caáu truùc khoâng gian laøng baûn, gaén vôùi khoâng gian saûn xuaát noâng nghieäp, tieåu thuû coâng nghieäp. + Coâng ñoàng caùc daân toäc soáng hoøa ñoàng, bình ñaúng trong tieáp caän caùc dòch vuï ñoâ thò nhö vaên hoùa, giaùo duïc, y teá, thöông maïi…
Tieâu chí 5 - Chaát löôïng moâi tröôøng xanh: n Yeâu caàu chung: Caùc ñoâ thò xanh phaûi ñaït ñöôïc chaát löôïng moâi tröôøng khoâng khí, nguoàn nöôùc saïch; quaûn lyù chaát thaûi raén toát; veä sinh ñöôøng phoá luoân saïch.
Nhö vaäy ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu xaây döïng Ñoâ thò xanh, tröôùc heát ñieàu kieän caàn laø xaây döïng ñöôïc moät thaønh phoá xanh theo Tieâu chí 1 Khoâng gian xanh laø thaønh phoá coù quy hoaïch khoâng gian xanh - söï toå chöùc heä thoáng caây SË 70 . 2014
83
xanh - maët nöôùc toát töø quy moâ toång theå ñeán töøng khu chöùc naêng cuûa ñoâ thò.
Ñeà xuaát yù töôûng – “Thaønh phoá xanh môùi” (New Green City).
Kon Tum moät thaønh phoá treû treân Taây Nguyeân, veà cô baûn thaønh phoá coøn giöõ nguyeân baûn saéc töï nhieân; ñoài nuùi röøng caây, maët nöôùc soâng suoái, ñuùng nhö caâu haùt “Trôøi Taây Nguyeân xanh, hoà trong nöôùc xanh”. Ñoâ thò Kon Tum sinh ra treân neàn röøng xanh töï nhieân, nhö vaäy khi chuyeån thaønh ñoâ thò “xanh” caàn phaûi ñöôïc toå chöùc laïi - laøm môùi laïi, vaø chuùng toâi goïi laø YÙ töôûng quy hoaïch “Ñoâ thò xanh môùi” (New Green City). Muïc tieâu chính cuûa Ñieàu chænh quy hoaïch chung thaønh phoá Kon Tum laø taïo ra moät boä khung ñeå Kon Tum phaùt trieån trôû thaønh moät Thaønh phoá hieän ñaïi, soâi ñoäng vaø beàn vöõng, moät “Thaønh phoá xanh môùi”, maø tröôùc heát nhaèm baûo veä vaø taêng cöôøng veû ñeïp töï nhieân cuûa soâng ÑaékBla vaø nuùi röøng Taây Nguyeân.
Moâ hình toå chöùc khoâng gian xanh ñoâ thò.
Phöông aùn ñeà xuaát laáy trong tính toaùn nhöõng coâng cuï noåi baät cuûa thieát keá beàn vöõng khoâng chæ cho söû duïng ñaát hieän taïi maø coøn cho taêng tröôûng trong töông lai. Ñoà aùn taäp trung vaøo nhu caàu cuûa nhöõng ngöôøi söû duïng cuoái cuøng – nhöõng khu ôû, khu du lòch vaø thaêm quan. Taát caû nhöõng thaønh phaàn döï aùn vaø chöùc naêng söû duïng ñaát ñöôïc toå chöùc trong moät khung thoáng nhaát, ñeå mang tôùi söï thuaän tieän, tieän nghi vaø taêng tröôûng beàn vöõng cho “New Green city”. Ñònh höôùng phaùt trieån khoâng gian ñoâ thò doïc soâng Ñaêkbla, lieân keát khoâng gian vôùi khu du lòch sinh thaùi hoà Yaly. Ñaûm baûo lieân keát nhanh choùng thuaän tieän vôùi vöôøn quoác gia Chömomray, Khu du lòch quoác gia Maêng Ñen - Konplong.
Phaùt trieån caùc khoâng gian xanh doïc theo truïc soâng ÑakBla.
Ñeà xuaát 1 - Hình thaønh & phaùt trieån khoâng gian doïc soâng Ñaêkbla (1) Muïc tieâu, ñeà xuaát cô baûn nhaát cho ñieàu chænh quy hoaïch chung thaønh phoá Kon Tum laø ñeå taïo ra moät bôø soâng ÑaêkBla oån ñònh. Kieåm soaùt vaø quaûn lyù doøng soâng vaø hai bôø soâng seõ laø vaán ñeà trung taâm coát loõi cuûa taát caû caùc keá hoaïch môû roäng trong töông lai cuûa thaønh phoá Kon Tum.
+ Cho pheùp thaønh phoá phaùt trieån moät caùch traät töï doïc theo phía Baéc vaø phía Nam bôø soâng vôùi söï phaùt trieån maät ñoä cao hôn ôû gaàn soâng treân vuøng ñaát giaù trò nhaát vaø thöa daàn töø doøng soâng veà phía caùc daân cö noâng thoân xa thaønh phoá. + Öu tieân phaùt trieån neùt rieâng vaø nhöõng söï phaùt trieån chung, bao goàm phaùt huy giaù trò vaên hoùa vaø ñaëc tính vuøng mieàn, ñieàu seõ xaùc ñònh tröïc quan ñaëc tính cuûa Kon Tum nhö moät “New Green City” (“Thaønh phoá xanh môùi”). + Taêng cöôøng du lòch vaø thôøi gian giaûi trí xaõ hoäi.
(2) Söï kieán taïo moät doøng soâng oån ñònh vaø trong söï kieåm soaùt seõ ñem laïi lôïi ích: + Taïo vuøng ñaát coù giaù trò ngay taïi caùc bôø soâng cuõng nhö trong chính doøng soâng ñoù.
Ñeà xuaát 2 - Phaùt trieån maïng löôùi giao thoâng ñoâ thò: Kon Tum hôïp thaønh moät maïng löôùi giao thoâng quan troïng vôùi caùc ñöôøng phoá ñöôïc
84
SË 70 . 2014
phaân caáp, vôùi muïc ñích cung caáp heä thoáng giao thoâng linh hoaït, an toaøn vaø hieäu quaû cho con ngöôøi vaø caùc phöông tieän, ít taéc ngheõn nhaát vaø nhaán maïnh traûi nghieäm söï hieän ñaïi cuûa “Thaønh phoá Xanh”. Toå chöùc khoâng gian ñoâ thò seõ ñöôïc hoã trôï bôûi khung giao thoâng. Nhöõng heä thoáng ñöôøng xe ñaïp vaø ñöôøng boä, loái ñi seõ toái ña hoùa tieáp caän vaø di chuyeån thoâng suoát trong vuøng, ñoàng thôøi giaûm bôùt söï phuï thuoäc vaøo xe oâ toâ. Maëc duø thaønh phoá ñaõ coù quy hoaïch cho minh tröôùc ñoù. Tuy nhieân, maïng löôùi ñöôøng hieän nay chöa ñöôïc chuaån bò ñeå ñaùp öùng yeâu caàu phaùt trieån môùi vaø do ñoù baûn quy hoaïch toång theå ñeà xuaát moät maïng löôùi ñöôøng môùi coù toå chöùc vaø traät töï hôn, bao goàm caû nhöõng ñöôøng môùi
Qu y h oπc h &
t ∏c gi ∂
Kon Tum “New Green city” ñöôïc hình dung trôû thaønh moät moâi tröôøng ñi boä raát thaân thieän nhö sau: Moät loaït ñöôøng ñi boä an toaøn vaø tieän nghi, nhöõng ñöôøng daïo, nhöõng loái ñi trong phaïm vi taát caû caùc thaønh phaàn thöông maïi vaø daân cö. Moät bôø soâng daïo chôi mong ñôïi trôû thaønh moät ñöôøng daïo boä len loûi qua vaø keát noái cho taát caû caùc thaønh toá chính, caùc thaønh phaàn daân cö, thöông maïi trong thaønh phoá. Nôi daïo chôi naøy cuõng trôû thaønh moät ñieåm noái ñoâ thò cô baûn töø vuøng nuùi ñeán phía Baéc vaø phía Ñoâng, vôùi söï phaùt trieån ngay beân caïnh doïc theo bôø soâng.
Khai thaùc caûnh quan doïc hai beân bôø soâng ÑakBla.
Ñeà xuaát 3 – Phaùt trieån du lòch sinh thaùi: Du lòch noäi ñòa laø moät phaàn quan troïng cuûa thaønh phoá nhöng cuõng raát caàn thieát phaùt trieån du lòch quoác teá, thoâng qua moät soá tieàm naêng du lòch khaùc cuûa Kon Tum. Soâng ÑaêkBla laø moät thaéng caûnh tuyeät vôøi hieän coù cuûa Kon Tum. Baûn quy hoaïch toång theå ñeà xuaát xaây döïng khu nghæ döôõng sinh thaùi treân ñaûo giöõa soâng theå thu huùt nhieàu hôn thò tröôøng du lòch. Bôø soâng ñeïp, ñònh höôùng phaùt trieån thaønh phoá beân soâng, gaén vôùi baûo toàn caùc laøng baûn daân toäc ñaëc saéc ven soâng seõ laø caùc yeáu toá haáp daãn ñoái vôùi khaùch du lòch, thôøi gian du khaùch löu laïi seõ laâu hôn.
Toå chöùc heä thoáng giao thoâng ñoâ thò.
Töông lai laâu daøi, khi giao thoâng ñöôøng boä, ñöôøng thuûy thuaän tieän hôn, seõ khai thaùc phaùt trieån du lòch sinh thaùi gaén vôùi hoà thuûy ñieän Yaly. Ñeà xuaát 4 – Phaùt trieån caùc khu ñoâ thò sinh thaùi: Trong ñieàu kieän phaùt trieån maïnh ñoâ thò hoùa thì caàn phaûi coù nhöõng giaûi phaùp ñaûm baûo caân baèng sinh thaùi. Caùc khu ñoâ thò laø nhöõng thaønh phaàn cô baûn trong cô caáu khoâng gian ñoâ thò.
Caùc khu vöïc phaùt trieån du lòch
vaø nhöõng ñöôøng hieän coù ñöôïc caûi taïo, chuùng seõ laø boä khung giao thoâng cho
vieäc di chuyeån trong thaønh phoá vaø ngay caû trong vuøng.
Ñeå ñaûm baûo yeâu caàu phaùt trieån beàn vöõng vaø caân baèng sinh thaùi cuûa baûn thaân caùc khu ñoâ thò naøy vaø trong moái quan heä vôùi toaøn ñoâ thò thì caàn phaûi giaûi quyeát ôû 2 möùc ñoä: baûn thaân caùc khu ñoâ thò naøy phaûi laø moät ñôn vò caân baèng veà sinh thaùi (goïi taét laø caùc “ñôn vò sinh thaùi ñoâ thò”) vaø toång theå ñoâ thò (laø taäp hôïp caùc khu ñoâ thò vôùi caùc khoâng gian khaùc) cuõng laø moät ñôn vò sinh thaùi trong moái quan heä vôùi toaøn vuøng.
SË 70 . 2014
85
Q u y h oπc h &
t ∏c gi ∂ Caùc khu baûo toàn ñöôïc ñònh höôùng gaén lieàn vôùi khu vöïc ñoâ thò, ñöôïc ngaên caùch baèng caùc khoâng gian ñeäm, caây xanh caùch ly,ù ñoàng thôøi vaãn coù khoâng gian daønh cho caùc taäp quaùn truyeàn thoáng cuûa caùc baûn laøng. Caùc khu baûo toàn naøy coøn keát hôïp vôùi caùc khu du lòch vaø caây xanh, taïo neân moät khu vöïc (zone) xanh cuûa thaønh phoá lieân keát (link) nhieàu caùc giaù trò khaùc nhau thaønh moät ñoäng löïc phaùt trieån maïnh cuûa thaønh phoá.
Caùc khu ñoâ thò vôùi khoâng gian caây xanh - maët nöôùc.
Moâ hình phaùt trieån beàn vöõng baûn laøng ven thaønh phoá
Moâ hình baûo toàn khoâng gian laøng baûn daân toäc truyeàn thoáng
Lôøi keát. Toå chöùc khu ôû ven trung taâm
Caùc khu ñoâ thò môùi khoâng boá trí lieàn keà maø giöõa chuùng phaûi laø caùc khoâng gian caây xanh - maët nöôùc, caùc coâng vieân caáp khu vöïc hoaëc ñoâ thò, caùc khu canh taùc noâng nghieäp (saûn xuaát theo coâng ngheä cao, khoâng oâ nhieãm) ñöôïc giöõ laïi coù chuû ñích vaø caùc caùc laøng xoùm daân cö noâng thoân coù maät ñoä xaây döïng thaáp, tyû leä khoâng gian troáng cao. Caùc khoâng gian naøy chính laø khoaûng ñeäm lieân keát vaø taïo neân söï caân baèng veà moâi tröôøng vaø sinh thaùi töï nhieân ôû möùc toång theå toaøn ñoâ thò. Ñeà xuaát 5 - Baûo toàn laøng baûn daân toäc truyeàn thoáng: Hieän taïi treân ñòa baøn haønh chính cuûa thaønh phoá Kon Tum coù 58 buoân laøng naèm raûi raùc, trong ñoù 48 laøng baûn naèm ôû khu vöïc ngoaïi thaønh, 10 laøng naèm ngay trong khu vöïc noäi thò. Ñaây laø moät yeáu toá ñaëc tröng hieám coù cuûa thaønh phoá Kon Tum vôùi caùc khoâng gian vaø taäp tuïc soáng truyeàn thoáng lieân keát (link) vôùi caùc khoâng gian, phong caùch soáng hieän ñaïi. Söï giao thoa seõ daãn ñeán hai keát quaû: caû 2 yeáu toá ñeàu bò caûn trôû khoâng theå phaùt trieån daãn ñeán phaûi loaïi boû 1 trong 2, hoaëc 2 yeáu toá keát hôïp lieân keát haøi hoøa ñeå taïo neân ñoäng löïc phaùt trieån cho toaøn thaønh phoá. Ñònh höôùng phaùt trieån caùc khoâng gian baûo toàn laøng baûn höôùng tôùi caùc cuïm laøng baûn lôùn naèm ôû phía Ñoâng vaø Nam cuûa thaønh phoá Kon Tum (cuïm caùc buoân laøng Kon Gur, Kon Hring, Ñak Ha, Kon Pô Lang…; cuïm buoân laøng Kontum Kônaâm, Kon Klor 2…). Caùc cuïm laøng baûn seõ ñöôïc baûo ñaûm söï phaùt trieån hieän ñaïi nhöng khoâng maát di caùc giaù trò vaên hoùa vôùi caùc thoùi quen sinh hoaït, caùc taäp tuïc, caáu truùc laøng baûn vaø hình thaùi kieán truùc cuûa laøng baûn. Yeáu toá kinh teá cuõng ñöôïc coi troïng vaø keát hôïp ñeå taïo neân caùc buoân laøng coù moät khoâng gian soáng vaø moät cuoäc soáng ñaày ñuû caû vaät chaát laãn tinh thaàn.
86
SË 70 . 2014
Vôùi muïc tieâu xaây döïng thaønh phoá Kon Tum trôû thaønh moät ñoâ thò phaùt trieån theo höôùng sinh thaùi, gaén vôùi doøng soâng ÑaêkBla, khai thaùc caùc giaù trò veà vaên hoùa, lòch söû, truyeàn thoáng caùc daân toäc trong vuøng taïo cho ñoâ thò coù baûn saéc rieâng cuûa khu vöïc Taây nguyeân. YÙ töôûng xaây döïng ñoâ thò xanh cho thaønh phoá nhaèm khai thaùc toái ña cho phaùt trieån kinh teá laø söï phuø hôïp vôùi ñieàu kieän töï nhieân, vaên hoùa xaõ hoäi cuûa vuøng. Tieàm naêng du lòch cuûa thaønh phoá vôùi doøng soâng ÑaêkBla, caûnh quan ñoài nuùi haáp daãn bao quanh vaø vaên hoùa cuûa caùc baûn laøng daân toäc phaûi ñöôïc khai thaùc trieät ñeå, taïo neân nguoàn löïc phaùt trieån kinh teá môùi vaø trôø thaønh moät trong nhöõng neùt ñaëc tröng cuûa thaønh phoá. Ñeå laäp quy hoaïch ñoâ thò xanh caàn ñaùp öùng nhieàu yeâu caàu ñeà ra trong Nghò ñònh thö Kyoto cho caùc thaønh phoá thoâng qua caùc chính saùch cuûa Nhaø nöôùc ñeå ñaùp öùng nhieàu muïc tieâu khaùc nhau, tuy nhieân trong phaïm vi cuûa vaán ñeà veà quy hoaïch khoâng gian, laø nhöõng ngöôøi laøm quy hoaïch ñoâ thò - chuùng toâi muoán giôùi thieäu theâm moät phöông phaùp nghieân cöùu höôùng ñeán hình thaønh ñoâ thò xanh, nhaèm baûo ñaûm phaùt trieån beàn vöõng trong quy hoaïch ñoâ thò noùi chung vaø cho thaønh phoá KonTum xanh noùi rieâng. * Tröôûng khoa Quy hoaïch Ñoâ thò vaø Noâng thoân - Tröôøng Ñaïi hoïc Kieán truùc Haø Noäi.
Taøi lieäu tham khaûo: - Chieán löôïc quoác gia veà taêng tröôûng xanh cuûa Vieät Nam giai ñoaïn ñeán 2020, taàm nhìn 2050. - Ñònh höôùng phaùt trieån heä thoáng ñoâ thò Vieät Nam theo höôùng taêng tröôûng xanh (Nguyeãn Thanh Nghò, Thöù tröôûng BXD). - Baøn veà xaây döïng ñoâ thò sinh thaùi ôû nöôùc ta. GS TSKH. Phaïm Ngoïc Ñaêng. - Quy hoaïch vaø phaùt trieån Ñoâ thò xanh - Thoâng minh taïi Vieät Nam. TS. KTS. Tröông Vaên Quaûng. - Tham khaûo tö lieäu nghieân cöùu QHC TP Kon Tum.
TIN QUOÁC TEÁ
laøm ñau ñaàu caùc nhaø quaûn lyù tröôøng hoïc treân toaøn caàu.
Caùc sieâu ñoâ thò phaùt trieån khoâng caân ñoái trong töông lai
Theo döï ñoaùn cuûa Savills thì “phaân khuùc nhaø ôû daønh cho sinh vieân ôû 3 nöôùc noùi treân höùa heïn seõ mang veà lôïi nhuaän 0,75 tæ USD moãi naêm trong voøng 20 naêm tôùi”. Vöông quoác Anh laø ñaát nöôùc daãn ñaàu veà ñieåm ñeán cuûa sinh vieân quoác teá, tieáp theo laø caùc nöôùc coù neàn kinh teá phaùt trieån maïnh nhö Myõ, UÙc, Ñöùc... Tuy nhieân, caùc kyù tuùc xaù Ñaïi hoïc ôû nhöõng nöôùc naøy laïi khoâng ñaùp öùng ñuû nhu caàu cuûa sinh vieân, khieán caùc cöû nhaân töông lai phaûi taù tuùc taïi nhieàu khaùch saïn quanh tröôøng.
Trieån laõm veà kieán truùc ñoâ thò ôû Baûo taøng Ngheä thuaät Hieän ñaïi (Museum of Modern Art - MoMA) taïi Myõ dieãn ra coù chuû ñeà: Söï phaùt trieån choùng maët vaø khoâng caân ñoái veà maët kieán truùc cuûa caùc sieâu ñoâ thò treân theá giôùi. Trieån laõm mang teân: “Söï phaùt trieån khoâng caân ñoái: Ñoâ thò hoùa chieán löôïc nhaèm môû roäng caùc sieâu ñoâ thò” nhaèm thaûo luaän vaø ñöa ra caùc trieån voïng phaùt trieån haï taàng kieán truùc cho caùc sieâu ñoâ thò lôùn nhaát theá giôùi nhö: Lagos, Rio de Janeiro, Hongkong, New York, Istanbul, Mumbai. Trieån laõm laø keát quaû cuûa moät saùng kieán ñöôïc hieän thöïc hoùa trong voøng 14 thaùng vôùi muïc ñích xem caùc sieâu ñoâ thò naøy ñaõ thu ñöôïc nhöõng lôïi ích gì töø caùc caùch tieáp caän “töø döôùi leân” vôùi ñoâ thò hoùa. Ñoàng thôøi, trieån laõm seõ tieán haønh giôùi thieäu ñeán caùc thaønh phoá nhöõng taàm nhìn kieán truùc khaùc nhau bao goàm: caùc baûn thieát keá, moâ hình, ñoà hoïa vaø video ñöôïc caùc chuyeân gia kieán truùc vaø ñoâ thò thöïc hieän. Trieån laõm baét ñaàu dieãn ra vaøo ngaøy 22/11/2014 vaø keát thuùc vaøo ngaøy 10/5/2015. Cuøng vôùi ñoù laø söï ra ñôøi cuûa moät trang blog giôùi thieäu caùc ví duï veà Ñoâ thò hoùa chieán löôïc cuï theå ôû nhöõng thaønh phoá noùi treân.
Sinh vieân treân toaøn caàu “khaùt” choã ôû Hieän nay, vaán ñeà nguoàn cung nôi ôû ñang
bình leân khaù cao. Cuøng hoaøn caûnh vôùi Australia coøn coù Ñöùc, Phaùp vaø Haø Lan. Ñaây laø nhöõng nöôùc ñang trong giai ñoaïn ñaàu neân soá löôïng nhaø cho sinh vieân phaùt trieån coøn haïn cheá.
Ñaïi hoïc Buffalo ôû New York ñöôïc bieát ñeán vôùi moät khuoân vieân khaù lôùn, phaàn lôùn sinh vieân töø Taây New York ñeàu ñeán ñaây hoïc taäp. Tuy nhieân, tröôøng laïi khoâng ñaùp öùng ñuû nôi ôû cho sinh vieân noäi truù maëc duø ñaõ boå sung theâm 650 giöôøng trong voøng 6 naêm qua. Ñieàu ñoù ñaõ daãn ñeán thöïc traïng moät soá phoøng ñoâi phaûi ôû 3 sinh vieân, moät soá khaùc phaûi troï ôû tröôøng cao ñaúng gaàn ñoù. Thaäm chí, sinh vieân cuûa tröôøng cao ñaúng Daemen coøn phaûi thueâ khaùch saïn ñeå taù tuùc vì Kí tuùc xaù (KTX) khoâng coøn choã. Theo nghieân cöùu cuûa Savills, taàng lôùp thöôïng löu môùi noåi taïi caùc nöôùc chaâu AÙ ñaõ laøm gia taêng soá löôïng sinh vieân chaâu luïc naøy tìm kieám neàn giaùo duïc Anh ngöõ treân toaøn theá giôùi vaø gaây aùp löïc leân chaát löôïng nhaø ôû haïn cheá ôû moät soá thaønh phoá. Hieän nay, nhaø ôû sinh vieân ñaõõ trôû thaønh “phaân khuùc taøi saûn toaøn caàu thuù vò môùi meû” cho caùc coâng ty tö vaán BÑS bôûi nhôø vaøo lôïi töùc lôùn treân toaøn theá giôùi. Myõ vaø Anh laø hai quoác gia ñaõ thieát laäp vöõng maïnh heä thoáng doanh nghieäp xaây döïng, cung caáp vaø cho thueâ nhaø ôû sinh vieân, nhöng phaân khuùc naøy laïi môùi chæ chaäp chöõng ôû caùc quoác gia khaùc. Vaán ñeà nhaø ôû daønh cho sinh vieân ñaõ phaùt trieån nhanh choùng taïi ñaát nöôùc Australia. Bôûi ñaây laø quoác gia noùi tieáng Anh vaø thu huùt ñöôïc löôïng lôùn sinh vieân Chaâu AÙ trong 10 naêm qua. Tuy nhieân, nguoàn cung laïi chöa ñaùp öùng ñuû nguoàn caàu ñaõ taïo aùp löïc leân giaù thueâ, ñaåy möùc giaù thueâ trung
Nhaø nghæ treân ñænh nuùi, traøo löu môùi cuûa tyû phuù theá giôùi
Trong voøng moät naêm qua, tyû leä giôùi tyû phuù theá giôùi daønh tieàn mua nhaø nghæ döôõng haïng sang treân nuùi taêng ñaùng keå khieán
giaù nhaø loaïi naøy ñaõ taêng leân 5,9%. Soá lieäu do Knight Frank cung caáp. Theo chæ soá khaûo saùt Prime Ski Property Index cuûa Knight Frank veà giaù nhaø nghæ döôõng haïng sang treân nuùi taïi 20 khu vöïc treân theá giôùi thì tính tôùi thaùng 7/2014, giaù cuûa phaân khuùc bieät thöï nghæ döôõng treân nuùi ñaõ taêng 5,9%. Trong ñoù, khu vöïc Baéc Myõ daãn ñaàu vôùi tyû leä taêng laø 13,3%, chaâu AÂu taêng 1,0%. Taïi khu vöïc Queenstown - New Zealand, moät nôi ñöôïc bao quanh bôûi daõy nuùi Alpes, giaù bieät thöï nghæ döôõng treân nuùi ñaõ taêng leân ñeán 24,8%, thuoäc loaïi cao nhaát trong baûng xeáp haïng. Toå chöùc Knight Frank phaân tích: “Thò tröôøng nhaø ôû treân nuùi taïi New Zealand ñang phaùt trieån, nguyeân nhaân ñeán töø vieäc neàn kinh teá chung cuûa New Zealand ñang taêng tröôûng, ñaàu tö nöôùc ngoaøi taêng vaø laõi suaát giaûm ñi”. Ñöùng thöù 2 theá giôùi trong baûng xeáp haïng giaù bieät thöï treân nuùi laø Aspen, Colorado, Myõ vôùi möùc taêng 20,7%. Soá löôïng tæ phuù mua bieät thöï treân nuùi giaù döôùi 3,2 trieäu USD ñaõ taêng 25% vaø chieám 72% trong toång soá khaùch haøng. Neáu naêm 2013, tæ leä ngöôøi mua nhaø nghæ döôõng haïng sang treân nuùi coù giaù treân 20 trieäu Euro laø 7,6% thì naêm 2014 giaûm xuoáng coøn 3,8%.
SË 70 . 2014
87
TIN QUOÁC TEÁ
Knight Frank cho bieát: “Thueâ nhaø nghæ döôõng treân nuùi ñang laø traøo löu môùi”. Moät soá ngoâi nhaø coù dieän tích 800m2 hoaëc lôùn hôn naèm taïi nhöõng vò trí ñaéc ñòa trong khu resort haøng ñaàu nhö Courchevel (Phaùp) ñang thu huùt khaù nhieàu ngöôøi mua vaø taêng tröôûng 6,7% so vôùi cuøng kyø naêm ngoaùi.
phaàn thuùc ñaåy thöông maïi cuõng nhö vaên hoùa cuûa thaønh phoá naøy. Ñeán nay vaãn chöa coù soá lieäu chính xaùc veà chieàu cao cuûa toøa thaùp ñoâi, maëc duø nöôùc naøy coù veû muoán daäp taét ngoïn neán treân toøa thaùp cao nhaát theá giôùi cuûa nöôùc laùng gieàng Burj Khalifa.
SINGAPORE
Naêm 2015, Chính phuû Singapore seõ giaûm nguoàn cung nhaø ôû
DUBAI
Döï aùn xaây döïng toøa thaùp ñoâi cao nhaát theá giôùi
Trong naêm 2015, Chính phuû Singapore seõ caét giaûm caên hoä xaây theo nhu caàu cuûa ngöôøi daân (BTO) töø 22.400 caên hoä xuoáng coøn 16.000 caên (giaûm 25%). Hai toå chöùc phaùt trieån döï aùn laø Emaar Properties vaø Dubai Holdings ñaõ coâng boá moät keá hoaïch xaây döïng coâng trình cho Dubai, döï aùn coù teân goïi laø Dubai Creek Harbour. Tôùi nay vaãn chöa coù danh saùch cuï theå caùc kieán truùc sö tham gia thieát keá coâng trình naøy nhöng theo keá hoaïch, döï aùn ñöôïc quy hoaïch treân toång dieän tích 6 trieäu meùt vuoâng, quy moâ lôùn hôn gaáp 3 laàn so vôùi trung taâm thaønh phoá Dubai vaø seõ coù toøa thaùp ñoâi cao nhaát theá giôùi. Boä ñoâi thaùp sieâu cao seõ laø hai trong soá saùu thaùp daân cö ñöôïc xaây döïng nhö moät phaàn cuûa söï phaùt trieån theo töøng giai ñoaïn. Sau khi hoaøn thaønh, hôn 39.000 ngoâi nhaø vaø 22 khaùch saïn seõ ñöôïc xaây döïng taïi khu vöïc naøy. Beân caïnh ñoù, döï aùn coøn xaây döïng moät trung taâm daønh cho du khaùch. Theo keá hoaïch, döï aùn seõ thieát keá moät khoâng gian môû, Dubai Creek Harbour seõ keát hôïp söï hieän ñaïi cuûa thaønh phoá vôùi nhöõng ñaëc tröng töï nhieân cuûa khu vöïc thöïc hieän döï aùn. Döï aùn môùi ñöôïc xaây döïng treân quan ñieåm khoâng keá thöøa cô sôû haï taàng coù saün, Dubai môùi naøy seõ ñi taét ñoùn ñaàu so vôùi nhieàu thaønh phoá khaùc treân toaøn caàu. Quy hoaïch döï aùn naøy coù quy moâ lôùn hôn caû trung taâm thaønh phoá Dubai vaø seõ goùp
88
SË 70 . 2014
Boä tröôûng Boä Phaùt trieån Quoác gia Singapore ñaõ coâng boá quyeát ñònh cuûa Chính phuû veà vieäc giaûm nguoàn cung nhaø ôû, trong ñoù goàm caû nhöõng caên hoä do chính phuû xaây döïng ñeå ñaùp öùng nhu caàu cuûa ngöôøi daân cuõng caùc caên hoä do caùc coâng ty tö nhaân mua ñaát töø Chính phuû ñeå xaây baùn cho daân. Boä tröôûng Boä Phaùt trieån Quoác gia ñaõ thoâng baùo, Chính phuû seõ giaûm 25% caên hoä xaây theo nhu caàu cuûa ngöôøi daân (BTO) trong naêm 2015. Trong giai ñoaïn 2011-2013, Chính phuû Singapore xaây hôn 25.000 caên hoä BTO moãi naêm. Loaïi caên hoä naøy ñöôïc xaây döïng chuû yeáu baùn cho ngöôøi daân döïa treân nguyeân taéc moãi hoä gia ñình ñöôïc mua moät caên hoä vôùi giaù öu ñaõi. Ngöôøi daân Singapore soáng ôû nhöõng caên hoä loaïi naøy chieám ñeán 80%. Trong quyù III/2014, giaù baùn laïi caên hoä BTO giaûm 7% so vôùi thôøi kyø noùng vaøo quyù II/2013 vaø giaù caên hoä tö nhaân cuõng giaûm 4% trong cuøng thôøi gian noùi treân.
NHAÄT BAÛN
BÑS thöông maïi Tokyo thu huùt nhieàu nhaø ñaàu tö nhaát chaâu AÙ Vôùi toác ñoä taêng tröôûng laø 30,4%, Tokyo
(Nhaät Baûn) ñöôïc xem laø thò tröôøng baát ñoäng saûn (BÑS) thöông maïi phaùt trieån nhaát khu vöïc Chaâu AÙ (2014-2015). Ñoù laø noäi dung trong baùo caùo Winning in Growth Cities môùi ñaây cuûa Cushman & Wakefield. Cuõng theo baùo caùo, HongKong ñöùng thöù 2 trong khu vöïc vaø ñöùng thöù 10 treân theá giôùi. Caùc thaønh phoá khaùc thuoäc khu vöïc chaâu AÙ - Thaùi Bình Döông laø Melbourne, Baéc Kinh, Thöôïng Haûi, Sydney cuõng coù maët trong baûng xeáp haïng naøy. Ñaëc bieät, töø vò trí 46 naêm 2013 leân 17 naêm nay, Baéc Kinh chöùng kieán löôïng taêng tröôûng nhaø ñaàu tö aán töôïng nhaát. Theo ñoù, thò tröôøng BÑS chaâu AÙ ñaõ thu huùt khaù nhieàu nhaø ñaàu tö thuoäc lónh vöïc baûo hieåm vaø quyõ höu trí. Nhöng thò tröôøng ñang taêng tröôûng chaäm laïi do trieån voïng chöa roõ raøng cuûa neàn kinh teá. Nhöõng nhaø ñaàu tö trong khu vöïc cuõng hoaït ñoäng khaù tích cöïc, ñöùng ñaàu laø nhaø ñaàu tö ñeán töø Singapore, Trung Quoác, Hong Kong. Vì chính saùch ñieàu tieát thò tröôøng cuûa chính phuû nhöõng nöôùc naøy neân nhaø ñaàu tö noäi ñòa gaëp khoù khaên vaø phaûi tìm kieám thò tröôøng nöôùc ngoaøi. Anh, Canada, Myõ cuõng naèm trong top caùc nhaø ñaàu tö vaøo Chaâu AÙ. Theo Carlo Bare thuoäc boä phaän International CEO cuûa Cush Man and Wakefield, khi nhöõng thaønh phoá lôùn cuûa theá giôùi tieáp tuïc thu huùt löôïng nhaø ñaàu tö lôùn, nhieàu ngöôøi cuõng ñang ñeå yù ñeán nhöõng khu vöïc khaùc trong boái caûnh loøng tin cuûa nhaø ñaàu tö taêng leân vaø neàn kinh teá ñang coù daáu hieäu khôûi saéc hôn. Tröôûng boä phaän Capital Markets cuûa Cushman & Wakefield taïi khu vöïc Chaâu AÙ Thaùi Bình Döông John - Stinson nhaän ñònh, ñang coù söï khôûi saéc roõ reät ôû caùc thò tröôøng trung taâm cuûa Chaâu AÙ. Nhöng töø 3 ñeán 5 naêm tôùi, döï baùo khu vöïc naøy seõ giaûm taêng tröôûng. Ñieàu naøy seõ khieán nhaø ñaàu tö ñang chuyeån höôùng sang nhöõng thò
tröôøng môùi noåi vaø moät soá khu vöïc thuoäc Myõ vaø Chaâu AÂu. Beân caïnh ñoù, thò tröôøng trung taâm trong thôøi gian tôùi vaãn ñöôïc döï baùo seõ ieáp tuïc thu huùt voán ñaàu tö töø caùc nöôùc nhö AÁn Ñoä, Nhaän Baûn vaø Trung Quoác.
TRUNG QUOÁC
Trung taâm thöông maïi lôùn nhaát theá giôùi bò boû hoang
Môû cöûa vaøo naêm 2005, New South China Mall thuoäc tænh Quaûng Ñoâng, Trung Quoác ñöôïc coâng nhaän laø trung taâm thöông maïi lôùn nhaát theá giôùi. Tuy nhieân, ñeán nay, trung taâm thöông maïi naøy gaàn nhö bò boû hoang. Vôùi quy moâ hôn 650.000m2, New South China Mall coù söùc chöùa leân tôùi 2350 quaày haøng (lôùn gaáp ñoâi trung taâm thöông maïi lôùn nhaát taïi Myõ). Ngoaøi ra, khoâng gian trung taâm thöông maïi coøn bao goàm moät con keânh thô moäng vôùi nhöõng chieác thuyeàn Gondola vaø nhieàu töôïng nhaân sö khoång loà... Khi New South China Mall ñöôïc trieån khai, döï aùn ñaõ trôû thaønh nieàm hy voïng cuûa nhieàu ngöôøi veà moät trung taâm vui chôi, giaûi trí, mua saém saàm uaát cuûa hai thaønh phoá lôùn Ñoâng Quan vaø Quaûng Chaâu. Theo tính toaùn ban ñaàu, söùc huùt cuûa trung taâm thöông maïi coù theå ñaït ñeán 100.000 khaùch tham quan moãi ngaøy. Tuy nhieân, ñaõ ñi vaøo hoaït ñoäng ñöôïc 9 naêm, nhöng trung taâm mua saém naøy gaàn nhö troáng roãng, du khaùch chuû yeáu chæ gheù thaêm moät soá cöûa haøng aên nhanh hay raïp chieáu phim ôû beân ngoaøi, coøn caùc baäc phuï huynh thì chæ ñöa con ñeán chôi taïi trung taâm Teletubbies Edutainment. Ñieàu ñaùng buoàn laø dieän tích bò boû hoang chieám ñeán 90% toång dieän tích cuûa trung taâm thöông maïi. Nguyeân nhaân chính ñaåy moät trung taâm thöông maïi lôùn nhaát theá giôùi
boãng choác bieán thaønh moät toøa thaùp “ma” laø do vò trí cuûa noù quaù xa truïc ñöôøng giao thoâng chính, ngöôøi daân khoù coù theå tieáp caän vaø ñeán ñaây mua saém.
Ñaây ñöôïc coi laø chìa khoùa cuûa quaù trình thieát keá.
Ñeå ñeán ñöôïc New South China Mall, ngöôøi ta phaûi maát gaàn 2,5 giôø ñi xe bus töø trung taâm thaønh phoá, sau ñoù ñi boä theâm 15 phuùt nöõa töø beán xe bus.
ITALIA
Xaây beå bôi saâu nhaát theá giôùi
Beå bôi Y-40 Deep Joy thuoäc khaùch saïn Terme ôû Italy coù ñoä saâu 40m, ñöôïc khaùnh thaønh vaøo thaùng 6/2014. Ñöôïc thieát keá bôûi kieán truùc sö taøi naêng Emanuele Boaretto, Y-40 Deep Joy coù chieàu saâu töông ñöông vôùi moät toøa nhaø cao 12 taàng. Beå bôi chöùa 4.300 meùt khoái nöôùc vaø toïa laïc taïi khaùch saïn Terme Millepini, thuoäc thò traán Montegrotto Terme. Ñeå nöôùc khoâng quaù laïnh vaø bò ñoùng baêng ôû nôi saâu nhaát, nhieät ñoä trong beå luoân duy trì trong khoaûng 32-34oC. Y-40 Deep Joy goàm nhieàu khu vôùi nhöõng ñoä saâu khaùc nhau. Phía treân cuøng, beå bôi coù beà maët khaù roäng. Caøng xuoáng döôùi, beå bôi caøng heïp. Baét ñaàu töø ñoä saâu 15m, beå ñöôïc thieát keá nhö moät ñöôøng haàm thaúng ñöùng, khaù heïp vaø khieán khoâng ít du khaùch ngaïi ngaàn vôùi yù töôûng muoán laën xuoáng döôùi ñaùy.
MYÕ Tröôøng Kieán truùc Michael Graves seõ môû cöûa vaøo naêm 2015
Ñaïi hoïc Kean ñaõ coâng boá keá hoaïch môû moät tröôøng kieán truùc môùi döïa treân trieát lyù thieát keá cuûa Michael Graves. Sau nhöõng traên trôû veà “söï maát maùt cuûa baûn veõ,” Michael Graves ñöôïc môû ra nhaèm öu tieân ñaøo taïo ngheà kieán truùc veõ tay.
David Mohney – nhaø cöïu saùng laäp cuûa Graves noùi: “Trong theá giôùi coâng ngheä cuûa chuùng ta hieän nay, theo nguyeân lyù trieát hoïc thì caùc hoïc sinh phaûi hoïc caùch veõ baèng tay ñeå ñöôïc thaáy, ñöôïc hieåu vaø tìm ra kinh nghieäm xaây döïng khoâng gian môùi. Chæ sau khi caùc baûn veõ hoaøn taát, hoïc vieân môùi ñöôïc chuyeån thieát keá sang maùy tính vaø duøng maùy tính nhö moät coâng cuï thöïc hieän thao taùc maø khoâng phaûi laø coâng cuï taïo ra yù töôûng”. Vôùi hai ñòa ñieåm, moät truï sôû chính taïi New Jersey vaø chi nhaùnh cuûa tröôøng trong khu vöïc OÂn Chaâu cuûa Trung Quoác, nhaø tröôøng seõ thu huùt hoïc sinh toaøn caàu vaø taän duïng öu theá cuûa mình nhö moät thaåm quyeàn sö phaïm cuûa chöông trình giaûng daïy. Ñaïi dieän cuûa Graves neâu: “Hoïc sinh seõ phaùt trieån tö duy hieåu bieát vaø hoïc caùch laøm troøn vai troø cuûa kieán truùc trong xaõ hoäi, söï toân troïng ñoái vôùi lòch söû cuûa noù vaø taàm nhìn roõ raøng cho töông lai”. “Moät trong nhöõng öu ñieåm khaùc bieät cuûa tröôøng Kieán truùc naøy laø hoïc sinh seõ coù khaû naêng hoïc kieán truùc töø caùc coâng trình ôû nöôùc ngoaøi nhö caùc toøa nhaø thieát keá coå ñieån ôû YÙ vaø cuõng coù theå theo loái kieán truùc cuûa nhöõng toøa nhaø laâu ñôøi nhaát treân theá giôùi ôû Trung Quoác” - Dean Mohney noùi theâm. Tuy nhieân, tôø Taïp chí Kieán truùc cuûa nöôùc naøy ñaõ chæ ra raèng ngoâi tröôøng naøy ñaõ phaûi ñoái maët vôùi nhöõng lôøi chæ trích vaø cho raèng tröôøng naøy chöa ñöôïc söï chaáp thuaän cuûa nhaø nöôùc. Tuy nhieân, baát chaáp nhöõng lôùi chæ trích, tröôøng Kieán truùc Graves Michael vaãn leân keá hoaïch tuyeån sinh khoùa ñaàu tieân vaøo muøa thu naêm 2015. Taïi ñaây, hoïc vieân seõ ñöôïc khuyeán khích hoaøn thaønh 4 naêm ñeå coù baèng cöû nhaân Kieán truùc vaø tieáp theo 2 naêm ñeå trôû thaønh Thaïc só Kieán truùc chuyeân nghieäp.
SË 70 . 2014
89
loaïi V, trôû thaønh trung taâm haønh chính, chính trò - vaên hoùa - xaõ hoäi, giaùo duïc, khoa hoïc, kinh teá, thöông maïi, dòch vuï cuûa huyeän ÖÙng Hoøa, vaø laø moät trong chuoãi caùc ñoâ thò thò traán cuûa Thuû ñoâ Haø Noäi.
HAØ NOÄI
Chuyeån Khu coâng nghieäp Haø Noäi - Ñaøi Tö thaønh khu ñoâ thò
Boä Xaây döïng ñaõ coù coâng vaên traû lôøi UBND TP Haø Noäi veà vieäc chuyeån ñoåi Khu coâng nghieäp (KCN) Haø Noäi - Ñaøi Tö thaønh döï aùn Khu ñoâ thò môùi (KÑTM) thuoäc ñòa baøn quaän Long Bieân. Theo Quy hoaïch chung, vò trí KCN naèm trong ñoâ thò trung taâm môû roäng, ñònh höôùng hình thaønh vaø phaùt trieån caùc KÑTM. Ñoái vôùi ñoâ thò trung taâm, chuû tröông töøng böôùc di dôøi caùc KCN ra ngoaïi thaønh laø phuø hôïp. Do vaäy, coù theå xem xeùt vieäc chuyeån ñoåi KCN thaønh döï aùn KÑTM. Hieän, UBND TP Haø Noäi ñang toå chöùc laäp, thaåm ñònh; do vaäy, caàn kieåm tra tính toaùn caùc chæ tieâu söû duïng ñaát, quy moâ daân soá, caây xanh... ñaûm baûo phuø hôïp vôùi Quy hoaïch chung vaø Quy chuaån xaây döïng hieän haønh. Vieäc ñieàu chænh chuyeån ñoåi chöùc naêng söû duïng ñaát töø KCN thaønh KÑTM ñeà nghò UBND TP Haø Noäi caàn baùo caùo Thuû töôùng Chính phuû xem xeùt, quyeát ñònh. Neáu ñöôïc chaáp thuaän, TP Haø Noäi caàn toå chöùc thöïc hieän vieäc ñieàu chænh cuïc boä quy hoaïch.
trôï giaûi phoùng maët baèng, taïi vaên baûn 2691/ VPCP-KTN ngaøy 4/4/2013. Ñoàng thôøi, Thuû töôùng Chính phuû giao UBND TP Haø Noäi chuû trì, phoái hôïp vôùi caùc Boä, ngaønh lieân quan raø soaùt caùc cô cheá, chính saùch noùi treân vôùi caùc quy ñònh phaùp luaät môùi ñöôïc ban haønh höôùng daãn thi haønh Luaät Ñaát ñai; ñeà xuaát boå sung ñoàng boä caùc cô cheá ñaëc thuø ñeå thaùo gôõ vöôùng maéc, ñaåy nhanh tieán ñoä boài thöôøng, giaûi phoùng maët baèng vaø taùi ñònh cö. Thöïc hieän yù kieán keát luaän neâu treân cuûa Thuû töôùng Chính phuû, UBND TP Haø Noäi ñaõ thöïc hieän raø soaùt vaø kieán nghò Thuû töôùng Chính phuû cho pheùp tieáp tuïc thöïc hieän cô cheá ñaëc thuø treân vaø moät soá noäi dung môùi, nhö: Phaïm vi aùp duïng (caû döï aùn ñaát dòch vuï, döï aùn khôùp noái haï taàng); ñoái töôïng höôûng boài thöôøng, taùi ñònh cö; moät soá chính saùch boài thöôøng, hoã trôï veà ñaát thöïc hieän giaûi phoùng maët baèng. Treân cô sôû naøy, Thuû töôùng Chính phuû cho pheùp Haø Noäi thöïc hieän cô cheá ñaëc thuø trong coâng taùc giaûi phoùng maët baèng cuûa Döï aùn Khu coâng ngheä cao Hoøa Laïc vaø Ñaïi hoïc Quoác gia Haø Noäi nhö ñeà nghò.
Tröôùc ñoù, taïi Thoâng baùo soá 354/TB-VPCP ngaøy 30/8/2014, Thuû töôùng Chính phuû ñaõ ñoàng yù cho pheùp Döï aùn treân ñöôïc thöïc hieän cô cheá ñaëc thuø veà vieäc xaùc ñònh moác thôøi ñieåm thu hoài ñaát, chuû söû duïng ñaát, taøi saûn vaø hoà sô quaûn lyù ñaát ñai hieän coù laøm caên cöù laäp phöông aùn boài thöôøng, taïi vaên baûn 10610/VPCP-KGVX ngaøy 25/12/2012 vaø vieäc thöïc hieän caùc cô cheá, chính saùch hoã
90
SË 70 . 2014
Döï baùo quy moâ daân soá döï baùo cuûa thò traán Vaân Ñình ñeán naêm 2030 ñaït toái ña khoaûng 17.500 ngöôøi. Dieän tích ñaát trong phaïm vi nghieân cöùu quy hoaïch toaøn boä ñòa giôùi haønh chính cuûa thò traán Vaân Ñình ñöôïc phaân chia cuï theå: ñaát xaây döïng ñoâ thò gaàn 274ha (chieám khoaûng 48,94% dieän tích ñaát töï nhieân), chæ tieâu khoaûng 156,57m2/ ngöôøi; ñaát ngoaøi phaïm vi xaây döïng ñoâ thò coù dieän tích ñaát khoaûng 285,87ha (chieám khoaûng 51,06% dieän tích ñaát töï nhieân)...
Sôû Quy hoaïch - Kieán truùc coâng boá quy hoaïch tröôøng Ñaïi hoïc Thuû ñoâ Haø Noäi
Quy hoaïch xaây döïng ñoâ thò treân 49% dieän tích ñaát cuûa thò traán Vaân Ñình
Thöïc hieän cô cheá ñaëc thuø trong GPMB Döï aùn Khu CNC Hoøa Laïc
Thuû töôùng Chính phuû cho pheùp UBND TP Haø Noäi thöïc hieän cô cheá ñaëc thuø trong coâng taùc giaûi phoùng maët baèng cuûa Döï aùn Khu coâng ngheä cao Hoøa Laïc vaø Ñaïi hoïc Quoác gia Haø Noäi.
Quy hoaïch ñöôïc thöïc hieän laø moät böôùc cuï theå hoùa Quy hoaïch chung xaây döïng Thuû ñoâ Haø Noäi ñeán naêm 2030, taàm nhìn ñeán naêm 2050 vaø Quy hoaïch toång theå phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi TP. Haø Noäi ñeán naêm 2020, ñònh höôùng ñeán naêm 2030 ñöôïc Thuû töôùng Chính phuû pheâ duyeät; Quy hoaïch toång theå phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi huyeän ÖÙng Hoøa nhö: Quy hoaïch chuyeân ngaønh, caùc yeâu caàu veà quaûn lyù vaø phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi huyeän ÖÙng Hoøa... ñaõ ñöôïc UBNDTP. Haø Noäi pheâ duyeät.
Döï aùn quy hoaïch xaây döïng ñoâ thò taïi thò traán Vaân Ñình ñeán naêm 2030 tyû leä 1/5.000 ñaõ ñöôïc UBND TP. Haø Noäi pheâ duyeät. Thò traán Vaân Ñình thuoäc huyeän ÖÙng Hoøa, naèm ôû phía Taây Nam trung taâm Haø Noäi. Phaïm vi ñöôïc nghieân cöùu laäp quy hoaïch laø toaøn boä ñòa giôùi haønh chính cuûa thò traán, coù dieän tích khoaûng 559,87ha. Theo thoâng tin quy hoaïch chung, thò traán Vaân Ñình seõ ñöôïc xaây döïng thaønh ñoâ thò
Quy hoaïch chi tieát 1/500 tröôøng Ñaïi hoïc Thuû ñoâ Haø Noäi, treân cô sôû naâng caáp tröôøng Cao ñaúng Sö phaïm Haø Noäi vaø tröôøng Cao ñaúng coäng ñoàng Haø Noäi ñaõ ñöôïc Sôû Quy hoaïch - Kieán truùc ñaõ coâng boá vaøo ngaøy 15/10. Theo ñoù, vôùi quy moâ ñaøo taïo khoaûng 9.500 sinh vieân, toång dieän tích khu ñaát nghieân cöùu quy hoaïch gaàn 43ha thuoäc ñòa baøn xaõ Mai Laâm vaø Duïc Tuù (huyeän Ñoâng Anh).Cuï theå, dieän tích ñaát trong quy hoaïch seõ ñöôïc söû duïng laøm khu giaûng daïy, khu hieäu boä, khu thöïc haønh, saân theå thao, thö vieän, ñöôøng giao thoâng, caây xanh. Trong ñoù, thieát keá kieán truùc xaây döïng noåi baät laø
khu vöïc xaây döïng caùc coâng trình cao chín taàng (coâng trình thuoäc khoái haønh chính hieäu boä toång hôïp, trung taâm hoäi nghò quoác teá) vaø coâng trình cao naêm taàng (khu giaûng ñöôøng, khoái lôùp hoïc). Quy hoaïch ñöôïc coâng boá taïo cô sôû phaùp lyù quan troïng ñeå chính quyeàn ñòa phöông, ngöôøi daân thöïc hieän vaø giaùm saùt vieäc xaây döïng theo ñuùng quy hoaïch ñöôïc pheâ duyeät, goùp phaàn ñaåy nhanh tieán ñoä trieån khai döï aùn xaây döïng tröôøng.
Ñieàu chænh Quy hoaïch chung thò xaõ Sôn Taây
UBND TP Haø Noäi ban haønh Quyeát ñònh soá 5377/QÑ-UBND, ñieàu chænh, boå sung Quyeát ñònh soá 5631/QÑ-UBND ngaøy 2/12/2011 cuûa UBND thaønh phoá veà vieäc pheâ duyeät Nhieäm vuï Quy hoaïch chung thò xaõ Sôn Taây ñeán naêm 2030, tyû leä 1/10.000. Theo ñoù, Quy hoaïch chung thò xaõ Sôn Taây loàng gheùp ñoâ thò veä tinh Sôn Taây ñeán naên 2030, tyû leä 1/10.000 thuoäc thò xaõ Sôn Taây vaø xaõ Cam Thöôïng (Ba Vì) vôùi dieän tích nghieân cöùu 12.185ha. Quy hoaïch chung xaây döïng thò xaõ Sôn Taây ñöôïc xaùc ñònh laø ñôn vò haønh chính cuûa thaønh phoá Haø Noäi, ñoàng thôøi laø 1 trong 5 ñoâ thò veä tinh cuûa Thuû ñoâ, cöûa ngoõ phía Taây Baéc cuûa Haø Noäi... Khu vöïc ñoâ thò veä tinh Sôn Taây ñöôïc phaùt trieån môû roäng veà phía Taây keát noái vôùi vuøng caûnh quan Ba Vì döïa treân cô sôû ñoâ thò hieän höõu vaø moät phaàn xaõ Cam Thöôïng vôùi chöùc naêng hoaøn chænh. Tröôùc ñoù, ngaøy 2/12/2011, UBNDTP ñaõ coù Quyeát ñònh soá 5631/QÑ-UBND pheâ duyeät nhieäm vuï QH chung thò xaõ Sôn Taây ñeán naêm 2030, tyû leä 1/10.000 vaø pheâ duyeät döï toaùn vaøo thaùng 4/2012. Cuøng vôùi ñoù, UBND thò xaõ ñaõ coù quyeát ñònh pheâ duyeät nhieäm vuï QH phaân khu 4 phöôøng: Phuù Thònh, Trung Sôn Traàm, Vieân Sôn, Trung Höng (khu 1 vaø khu 2). Ngoaøi ra, thò xaõ Sôn Taây coøn trieån khai thöïc hieän moät soá QH khaùc, nhö: QH khu taùi ñònh cö lieân quan ñeán döï aùn tieáp nöôùc caûi taïo soâng Tích; QH baõi trung chuyeån vaät
lieäu xaây döïng taïi phöôøng Leâ Lôïi, Phuù Thònh vaø xaõ Ñöôøng Laâm; QH caùc khu ñaát xen keït phuïc vuï ñaáu giaù quyeàn söû duïng ñaát trong naêm 2014 vaø nhöõng naêm tieáp theo...
Coâng boá quy hoaïch 3 thò traán ven ñoâ
UBNDTP Haø Noäi vöøa coù caùc quyeát ñònh coâng boá quy hoaïch chung 3 thò traán Taây Ñaèng (huyeän Ba Vì), thò traán Vaân Ñình (huyeän ÖÙng Hoøa), thò traán Næ (huyeän Soùc Sôn) tæ leä 1/5.000. Theo ñoù, dieän tích nghieân cöùu quy hoaïch chung thò traán Taây Ñaèng khoaûng 1.217,47ha; toång daân soá döï baùo ñeán naêm 2030 khoaûng 18.000 ngöôøi. Veà ñònh höôùng, quy hoaïch chung thò traán Taây Ñaèng trôû thaønh trung taâm haønh chính, chính trò, kinh teá, vaên hoùa, du lòch cuûa huyeän Ba Vì, laø cöûa ngoõ phía Taây Baéc Thuû ñoâ theo höôùng ñoâ thò sinh thaùi vaø phaùt trieån beàn vöõng. Troïng taâm laø phaùt trieån thöông maïi, dòch vuï, du lòch, noâng nghieäp; khai thaùc tieàm naêng veà ñieàu kieän töï nhieân vaø lôïi theá veà giao thoâng ñöôøng thuûy, ñöôøng boä, ñaëc bieät laø phaùt trieån du lòch... Quy hoaïch chung thò traán Taây Ñaèng nhaèm boå sung heä thoáng haï taàng xaõ hoäi, haï taàng kyõ thuaät ñaàu moái nhö giao thoâng ñoái ngoaïi, beán xe khaùch, caûng soâng... ñaùp öùng nhu caàu phaùt trieån ñoâ thò; Caûi taïo, chænh trang caùc khu vöïc daân cö laøng xoùm hieän höõu, baûo toàn caùc di tích lòch söû vaên hoaù toân giaùo, tín ngöôõng... Beân caïnh ñoù, quy hoaïch chung thò traán Vaân Ñình naèm ôû phía Taây Nam ñoâ thò trung taâm Thuû ñoâ Haø Noäi, tyû leä 1/5.000 trôû thaønh ñoâ thò sinh thaùi maät ñoä thaáp, vaø laø trung taâm chính trò, haønh chính, vaên hoùa - xaõ hoäi, giaùo duïc ñaøo taïo, khoa hoïc kyõ thuaät, kinh teá thöông maïi, dòch vuï cuûa huyeän ÖÙng Hoøa, laø moät trong chuoãi ñoâ thò thò traán cuûa thaønh phoá Haø Noäi. Theo quy hoaïch ñöôïc pheâ duyeät, toång dieän tích cuûa thò traán Vaân Ñình seõ khoaûng 560ha, trong ñoù, ñaát xaây döïng ñoâ thò khoaûng 274ha,
ñaát ngoaøi phaïm vi xaây döïng khoaûng 286ha. Quy moâ daân soá toái ña ñeán naêm 2030 khoaûng 17.500 ngöôøi. Veà quy hoaïch chung, thò traán Næ naèm treân ñòa phaän hai xaõ Trung Giaõ vaø Hoàng Kyø, cöûa ngoõ phía Baéc huyeän Soùc Sôn, tyû leä 1/5000 nhaèm höôùng ñeán muïc tieâu hình thaønh thò traán môùi ñoùng vai troø tröôùc maét laø trung taâm dòch vuï hoã trôï phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi taïi vuøng noâng thoân phía Baéc huyeän Soùc Sôn vaø döï kieán veà laâu daøi, khi ñoâ thò Soùc Sôn ñöôïc naâng caáp thaønh thaønh phoá veä tinh cuûa Thuû ñoâ Haø Noäi, thì thò traán Næ coù theå phaùt trieån thaønh trung taâm cuûa vuøng huyeän Soùc Sôn. Theo quy hoaïch ñöôïc pheâ duyeät, thò traán Næ seõ ñöôïc phaân thaønh 2 phaân khu chöùc naêng, bao goàm: Khu vöïc trung taâm thò traán naèm ôû phía Taây Quoác loä 3; Khu vöïc phaùt trieån ñoâ thò hieän höõu (doïc hai beân Quoác loä 3) vaø khu vöïc phaùt trieån ñoâ thò môùi ôû phía Baéc tænh loä 35. Döï baùo daân soá ñeán naêm 2030 cuûa thò traán Næ khoaûng 19.320 ngöôøi.
Ñieàu chænh quy hoaïch Coâng vieân töôûng nieäm Thieân ñöôøng Thanh Töôùc
Sôû Quy hoaïch - Kieán truùc Haø Noäi phoái hôïp vôùi UBND huyeän Meâ Linh ñaõ toå chöùc coâng boá vaø baøn giao ñieàu chænh toång theå quy hoaïch chi tieát tyû leä 1/500 Coâng vieân töôûng nieäm Thieân ñöôøng Thanh Töôùc. Ñoà aùn ñieàu chænh toång theå quy hoaïch chi tieát tyû leä 1/500 Coâng vieân töôûng nieäm Thieân ñöôøng Thanh Töôùc thuoäc ñòa giôùi haønh chính xaõ Thanh Laâm - huyeän Meâ Linh - Haø Noäi coù dieän tích khoaûng 5.262m2. Theo quy hoaïch ñöôïc ñieàu chænh, Coâng vieân töôûng nieäm Thieân ñöôøng ThanhTöôùc seõ giöõ nguyeân vò trí, phaïm vi ranh giôùi vaø quy moâ nghieân cöùu theo quy hoaïch chi tieát tyû leä 1/500 Coâng vieân töôûng nieäm Thieân ñöôøng Thanh Töôùc ñaõ ñöôïc Sôû Quy hoaïch - Kieán truùc Haø Noäi pheâ duyeät taïi Quyeát ñònh soá 3010/QÑ-QHKT ngaøy 15/10/2012.
SË 70 . 2014
91
Phía Baéc giaùp khu ñaát tröôøng baén vaø nghóa trang xaõ Thanh Laâm; phía Ñoâng giaùp nghóa trang Thanh Töôùc hieän coù; phía Nam giaùp keânh Tam Baùo; phía Taây giaùp ñöôøng truïc trung taâm ñoâ thò Meâ Linh. Coâng vieân töôûng nieäm Thieân ñöôøng Thanh Töôùc laø moät loaïi hình nghóa trang mang tính chaát coâng vieân caây xanh. Toång theå khu nghóa trang laø moät quaàn theå kieán truùc taâm linh. Tyû leä caây xanh, maët nöôùc chieám tyû troïng lôùn trong toång theå khu nghóa trang. Caùc coâng trình phuïc vuï bao goàm: Khu daønh cho caùc hoaït ñoäng töôûng nieäm thôø cuùng - Khu ñieàu haønh, khu dòch vuï ñöôïc boá trí phía Ñoâng Nam khu quy hoaïch (giaùp coång phía Ñoâng). Ñieåm nhaán quan troïng trong Coâng vieân töôûng nieäm Thieân ñöôøng Thanh Töôùc laø töôïng Phaät ñöôïc boá trí treân ñænh ñoài cao nhaát trong khu vöïc, laø ñieåm keát cuûa truïc Taâm linh Ñoâng-Taây. Ñaây laø khoâng gian raát quan troïng, laøm thay ñoåi nhaän thöùc cuûa ngöôøi daân veà nghóa trang thoâng thöôøng, ñoàng thôøi laø nôi ñeå ngöôøi daân coù theå tónh taâm ñeå töôûng nhôù veà nhöõng ngöôøi thaân ñaõ khuaát. Caùc coâng trình kieán truùc trong nghóa trang ñöôïc thieát keá theo phong caùch kieán truùc truyeàn thoáng, trang nghieâm, goùp phaàn taïo neân boä maët kieán truùc caûnh quan chung cho khu vöïc. Caùc khu moä ñöôïc thieát keá thoáng nhaát veà kích thöôùc.
Xaây döïng khu ñoâ thò gaén vôùi khoâng gian keânh Ñoàng Moâ
Sôû Quy hoaïch – Kieán truùc cuøng UBND huyeän Thaïch Thaát vaø Quoác Oai ñaõ toå chöùc coâng boá vaø baøn giao quy hoach chi tieát xaây döïng tyû leä 1/500 Khu ñoâ thò Vaên Minh. Khu ñoâ thò ñöôïc phaùt trieån theo moâ hình deû quaït vôùi khoâng gian caây xanh, maët nöôùc laø keânh Ñoàng Moâ, hoà ñieàu hoøa… ñoùng vai troø laø yeáu toá caûnh quan chuû ñaïo.
92
SË 70 . 2014
Theo quy hoaïch, khu ñoâ thò coù vò trí taïi caùc xaõ Bình Phuù, Phuøng Xaù - huyeän Thaïch Thaát vaø xaõ Ngoïc Myõ, Ngoïc Lieäp - huyeän Quoác Oai. Dieän tích ñaát nghieân cöùu khoaûng 123,2ha, trong ñoù phaïm vi thuoäc huyeän Thaïch Thaát laø 108ha, thuoäc huyeän Quoác Oai laø 15,1ha. Dieän tích trong ranh giôùi laäp quy hoaïch khoaûng 107,1ha. Quy moâ daân soá döï kieán khoaûng 6.996 ngöôøi, trong ñoù daân soá trong phaïm vi ranh giôùi döï aùn khoaûng 6.404 ngöôøi. Taïi leã coâng boá, baøn giao quy hoaïch, Chuû tòch UBND huyeän Thaïch Thaát ñeà nghò caùc xaõ tieáp tuïc thöïc hieän vieäc coâng boá ñeå ngöôøi daân trong khu vöïc bieát veà quy hoaïch. Chuû ñaàu tö coù traùch nhieäm phoái hôïp vôùi chính quyeàn ñòa phöông ñeå trieån khai döï aùn ñaàu tö xaây döïng khu ñoâ thò theo ñuùng quy hoaïch ñaõ ñöôïc thaønh phoá pheâ duyeät. Sôû QHKT ñaõ thaåm ñònh xong ñoà aùn quy hoaïch chung cuûa huyeän Thaïch Thaát vaø Quoác Oai cuøng quy hoaïch hai thò traán cuûa hai huyeän vaø seõ ñöôïc UBNDTP pheâ duyeät.
TP. HOÀ CHÍ MINH
Quy hoaïch 2 khu daân cö ñoâ thò môùi ñöôïc pheâ duyeät
Vöøa qua, UBND TP. Hoà Chí Minh ñaõ pheâ duyeät Ñoà aùn quy hoaïch phaân khu tyû leä 1/2000 hai khu daân cö ñoâ thò môùi treân ñòa baøn huyeän Hoùc Moân. Cô quan toå chöùc tieán haønh laäp 2 ñoà aùn quy hoaïch phaân khu naøy laø UBND huyeän Hoùc Moân vaø thôøi haïn quy hoaïch ñeán naêm 2020. Thöù nhaát, khu daân cö ñoâ thò Taân Hieäp - xaõ Taân Hieäp - huyeän Hoùc Moân, vôùi toång dieän tích quy hoaïch laø 290,18ha vaø quy moâ daân soá laø 27.000 ngöôøi. Khu vöïc quy hoaïch ñöôïc giôùi haïn nhö sau: Phía Baéc giaùp keânh An Haï, phía Ñoâng-Nam giaùp khu daân cö ngaõ ba Hoàng Chaâu vaø khu daân cö noâng thoân xaõ Taân Hieäp, phía Taây-Nam giaùp Quoác loä 22. Thöù hai laø khu daân cö ñoâ thò Taân Thôùi Nhì - Taân Thôùi Nhì - huyeän Hoùc Moân), coù toång dieän tích quy hoaïch 478,5ha vaø quy moâ daân soá laø 38.000 ngöôøi. Khu vöïc quy
hoaïch ñöôïc gioùi haïn nhö sau: Phía Ñoâng - Baéc giaùp Quoác loä 22, Phía Ñoâng - Nam giaùp keânh Trung öông - khu daân cö xaõ Taân Thôùi Nhì, Phía Taây - Baéc giaùp keânh An Haï, Phía Taây - Nam giaùp khu ñaát noâng nghieäp, xaõ Xuaân Thôùi Sôn. Theo quyeát ñònh pheâ duyeät cuûa UBND TP.HCM, UBND huyeän Hoùc Moân phaûi phoái hôïp chaët cheõ vôùi Sôû Giao thoâng vaän taûi, Sôû Quy hoaïch - Kieán truùc, Sôû Xaây döïng vaø caùc ñôn vò coù lieân quan ñeå quaûn lyù toát vieäc tuaân thuû veà chæ giôùi haønh lang soâng, keânh, raïch trong quaù trình toå chöùc trieån khai caùc döï aùn ñaàu tö xaây döïng taïi caùc khu vöïc coù soâng, keânh, raïch naèm trong vuøng quy hoaïch. Neáu keânh, möông, raïch thuoäc khu vöïc quy hoaïch muoán laáp thì caàn phaûi coù yù kieán thoûa thuaän töø caùc cô quan coù thaåm quyeàn.
PHAN THIEÁT
Ñöa saân golf Phan Thieát ra khoûi quy hoaïch saân golf VN
Ngaøy 27/10, tin töø Vaên phoøng Chính phuû cho bieát, Thuû töôùng Chính phuû ñoàng yù ñöa saân golf Phan Thieát ra khoûi Quy hoaïch saân golf Vieät Nam ñeán naêm 2020 ñaõ ñöôïc pheâ duyeät taïi Quyeát ñònh soá 1946/QÑ-TTg; ñöôïc ñieàu chænh, boå sung taïi Quyeát ñònh soá 795/QÑ-TTg ngaøy 25/5/2014. Thuû töôùng Chính phuû giao UBND tænh Bình Thuaän giaûi quyeát caùc vaán ñeà lieân quan theo ñuùng quy ñònh cuûa phaùp luaät, ñaûm baûo phaùt huy hieäu quaû söû duïng ñaát vaø baûo veä moâi tröôøng, phaùt trieån beàn vöõng. Boä Keá hoaïch vaø Ñaàu tö toång hôïp, ñieàu chænh danh muïc saân golf caû nöôùc taïi Quyeát ñònh soá 1946/QÑ-TTg ngaøy 26/11/2009; ñöôïc ñieàu chænh, boå sung taïi Quyeát ñònh soá 795/ QÑ-TTg ngaøy 25/5/2014 cho phuø hôïp vôùi tình hình phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi cuûa caùc ñòa phöông, baùo caùo Thuû töôùng Chính phuû. Ñöôïc bieát, UBND tænh Bình Thuaän ñaõ coù ñeà nghò ñöa saân golf Phan Thieát ra khoûi Quy hoaïch saân golf Vieät Nam ñeán naêm 2020 vaø xin chuyeån muïc ñích söû duïng ñaát saân golf sang xaây döïng khu ñoâ thò.
Vieän Quy hoaïch Ñoâ thò vaø Noâng thoân quoác gia - Boä Xaây döïng
Vietnam Institute for Urban and Rural Planning – Ministry of Construction
G THOÂN ning VAØ NOÂN l Plan ÑOÂ THÒ rura n and HOAÏCH ÙC, QUYhitecture, urba ÁN TRUof arc VieäN Kie institute Vietnam
THIEÁT KEÁ ÑOÂ THÒ TRONG QUY HOAÏCH XAÂY DÖÏNG ÑOÂ THÒ VIEäT NAm
´ ÂYtDÖhÏNfiG ’Æ tk AÏCH XA Thi’ QUY HO Â THÒ VieäT NAm TRONG ÑO
sign e d n urba
VieäN KieÁN TRUÙC, QUY HOAÏCH ÑOÂ THÒ VAØ NOÂNG THOÂN
Vietnam institute of architecture, urban and rural Planning
Thi’t k’ Æ´ thfi
VieäN Kie Vietnam
ÁN TRUÙC
institute
urbandesign urband TRONG QUY HOAÏCH XAÂY DÖÏNG ÑOÂ THÒ VieäT NAm
, QUY HOA
of arc hite
ÏCH ÑOÂ
ctur
THÒ VAØ
e, urba
n and
NOÂNG
rura
THOÂN
l Plan
Thi’t k’ Æ´ TRONG thfi QUY HO
ning
AÏCH XA ÑOÂ THÒ ÂY DÖÏNG VieäT NA m
esign
NHAØ XUAÁT bAûN KHOA HOÏC & KYõ THUAäT
ÁT bAûN
NHAØ XUA
KHOA HOÏC
äT
& KYõ THUA
NHAØ XUA
ÁT bAûN
KHOA HOÏC
& KYõ THUA
äT
SË 61 . 2013
1
1 29
Giaù: 30.000ñ
SË 61 . 2013 8Ë