Vaca Pinta 10. Edición galego by Transmedia Comunicación

Revista técnica do vacún leiteiro | N.º 10 maio 2019 | Edición en galego

• • ESPECIAL: MAMITE • ANALIZAMOS CON LUPA O USO DE ANTIBIÓTICOS • CONCURSOS: CONFRONTACIÓN EUROPEA, MOEXMU E POZOBLANCO • NA GRANXA: CASA DO PINTOR (LUGO) • ENCONTROS IBÉRICOS DE CALIDADE DO LEITE | CONFERENCIA ANUAL DO CPSU

vacapinta010_portada_GALEGO.indd 1

22/5/19 17:02

vp010_publicidade_ascol.indd 2

20/5/19 17:49

SUMARIO

DIRECTOR EXECUTIVO José Manuel Gegúndez DIRECTOR DE ARTE Marcos Sánchez DESEÑO E MAQUETACIÓN Marcos Sánchez, Martín Sánchez, Sabela Díaz, Silvia Gayoso EDICIÓN E REDACCIÓN Alexandra Cabaleiro, Begoña Gómez, Gemma Martínez, María Melle FOTOGRAFÍA E REALIZACIÓN EN VACA TV Raquel Anido COLABORAN NESTE NÚMERO A. Bugueiro, F.J. Diéguez, E. Yus, R. Fouz, Belén Guerreiro, Sergio R. Pedrouzo, Gabriel Moyano, A. Prieto, J.M. Díaz-Cao, G. López-Lorenzo, C. López, M. L. Barreal, R. Lorenzana, M.B. Pombo, P. Díaz, P. Morrondo, R. Panadero, C. López, S. Remesar, P. Díez-Baños, G. Fernández, Josep Turet, Carles Eduard Izquierdo, Marçal Castells, Valentí Turet, Cristina Muñoz, Sara Sacristán, Simona May, Israel Flamenbaum, Alfonso Goris, Pedro Sedano, A. Correa, Y. Trillo, D.J. Figueroa-Garrido, A. LópezMalvar, Z. Reséndiz, A. Carballeda, A. Butrón, R.A. Malvar, Lana M. Reid, Gil Garrote, P. G. del Río, Rogelio Santiago ENDEREZO Ronda das Fontiñas, 272, Entreplanta A. 27002 LUGO Teléfonos: 982 221 278, 636 952 893 e-mail: transmedia@ctransmedia.com Web: www.transmedia.es

Expertos como Juan Corredoira (médico especialista en enfermidades infecciosas) fálannos das consecuencias do uso indiscriminado de antibióticos en animais na saúde humana

O ESPAZO DO LECTOR EN VACA TV

En Casa do Pintor producen todas as forraxes que necesitan para o mantemento dos seus animais e aínda teñen excedente

6 10

OPINIÓN Por unha formación profesional innovadora e dinamizadora. Luís García ............................ 12

A PÉ DE PISTA Concurso Frisón da Moexmu ........................... 16 Concurso Rexional de Andalucía

.................. 21

Confrontación Europea da Raza Holstein .......... 21 Poxa de Sarria .....................………………….. 22

ACTUALIDADE

Depósito Legal: LU 28-2018 ISSN: 2603-8080 ISBN: 978-84-09-11748-2 Tiraxe do número actual: 17.200 exemplares

Asturias prepara o seu Concurso Rexional......... 22

Transmedia Comunicaciones y Prensa SL non se responsabiliza do contido dos artigos asinados

O CPSU celebrou a súa Conferencia Anual en Braga …………................................... 24

Transmedia pertence a:

O Coita Lugo e a EPSE presentaron o proxecto Aterra! .......................................... 30

O papel utilizado nesta publicación foi elaborado de maneira sustentable:

Certificado PEFC

Este producto procede de bosques gestionados de forma sostenible y fuentes controladas

PEFC/14-38-00071

Asemblea extraordinaria da Asociación Profesional de Podoloxía Bovina ...................... 22

Reunión de Primavera da Sociedade Galega de Pastos e Forraxes ...................................... 32

www.pefc.es

Auditada por:

A influencia do tratamento da mastite con inmunoterapia sobre os principais índices reprodutivos en vacas de leite ............................ 68 Diagnóstico de mamite bovina por qPCR: utilidade e aplicacións ................................... 76 Cama de estabulación para vacún de leite a partir da fracción sólida hixienizada dos seus xurros? ................................................... 84

SAÚDE ANIMAL O futuro da loita contra a resistencia na gandería española: os retos do novo PRAN 2019-2021 .................................. 98

MANEXO Como controlar a saúde das vacas: é o tempo de ruminación a regra de ouro? ...... 104 Salas especiais de arrefriado no norte de México ........................................... 110 Claves económicas e de manexo na recría de xovencas ....................................... 120

ALIMENTACIÓN

CON LUPA

Control das racións no carro unifeed ............. 126

Fin da barra libre de antibióticos …........…... 36

Que racións se formulan nas granxas robotizadas? ................................................ 134

NA GRANXA Distribución media durante o ano 2018: 17.353 exemplares

ESPECIAL: MAMITE

Casa do Pintor. Guntín (Lugo) ......................... 48

ZONA WELFARE Análise comparativa do benestar en explotacións de vacún leiteiro en Galicia ............ 60

AGRICULTURA Investigando novos aproveitamentos do cultivo de millo: caso de estudo dos híbridos Sugar Corn ....................................... 140

EN RECORDO DE MARTÍN SAN EMETERIO www.vacapinta.com

05.2019 | Vaca Pinta n.º 10 | 3

vp010_sumario_galego.indd 3

22/5/19 17:06

FORRAJE

EMPRESA PARTICIPANTE

21, 22 Y 23 DE MAYO DE 2019 - HUESCA

O ORE A LAB MBR Y SIE

AS DOR JE A C I P A ORR DE F

RAS ADO Y C A P S OEM ORA ROT INTAD AS ENC GADOR SE

ORE

AD ERIZ V L U P

La gama profesional mรกs completa publoreportaxeduran.indd 4

23/5/19 16:58

APLICADORES UNIVERSALES

AS, Y

CAR R

OS M

EZC

LAD

ORE

CUB A

SYE

SPA

RCID

ORE

EQUIPOS PARA GANADERÍA

Síguenos en:

Tel. +34 982 227 165 www.duranmaquinaria.com

publoreportaxeduran.indd 5

23/5/19 16:58

O E S PA Z O D O L E C T O R

Nova sección en Vaca Pinta Impórtanos a túa opinión! Envíanos

os teus comentarios, réplicas e suxestións sobre os contidos da revista e publicarémolos neste espazo no que os lectores tomades a iniciativa. Contacta connosco a través de redaccion.vacapinta@ctransmedia.com e lembra indicar o teu nome completo e a túa profesión.

Estimados señores: Son Francisco García, veterinario clínico, con 30 anos traballando en vacún leiteiro. No seu n.º 8 da revista Vaca Pinta, de febreiro de 2019, aparece un artigo no que se entrevista ao consultor leiteiro D. Mike Steele. Nel únese á tendencia actual de recomendar inseminacións nas xovencas o máis temperás posible en prol dunha mellor economía. Non é fácil demostrar eses beneficios económicos porque tan só se consideran as vantaxes e ignóranse prexuízos nos temas de produción, risco nos partos para a xovenca e a súa cría e na saúde no posparto, ou se afirma que non os hai. Pero é que, ademais, como podemos comprobar neste artigo, con frecuencia danse cifras no desenvolvemento dos animais para confirmar esas recomendacións que son claramente erróneas, por non ser malpensados e dicir que son conscientemente falsas. E paso a explicarme: Afírmase que unha vaca adulta (2.º parto) pesa 650 kg. E, claramente, é esaxeradamente pouco, pero serve para xustificar un peso ao primeiro parto de 540 kg, o que me permite deducir que pesando 356 kg (o 66 %) se poden cubrir. Pero a partir dese momento dinos que cubrindo con 400 kg… E iso, facendo o camiño inverso, significa que as vacas pesan 621 e 747 kg en 1.ª e 2.ª lactación. Primeira incongruencia.

ENTREVISTA

MIKE STEELE, CONSULTOR LEITEIRO E DIRECTOR DE INSPIRE CATTLE SOLUTIONS

Pero, ademais, se mantemos 400 kg ao inseminar e o facemos aos 13 meses significa que en 390 días pasaron de 45 a 400 kg, é dicir, 910 g/día, non os 700800 gramos que se poderían lograr se imos aos 15 meses.

“Aínda se pode gañar moito valor con proxectos dirixidos a mellorar a xestión da recría” Na dilatada traxectoria profesional de Mike Steele (Brighton, 1969) combínanse a paixón pola gandería e o pracer de enfrontarse a novos retos, circunstancias que o levan a fundar en 2018 a empresa de consultoría Inspire Cattle Solutions. Nesta entrevista, Steele dános as claves para lograr unha recría exitosa e fala dos desafíos do sector lácteo británico e europeo para os próximos anos. Como ves o sector lácteo actual? Nunha época de proliferación de alternativas lácteas de arroz, améndoas e coco, pode parecer que os nosos produtos lácteos “xenuínos” están a pasar de moda. O marketing é un grande altofalante para estas novas propostas, pero teño a seguridade de que os produtos lácteos persistirán. Cunha poboación que superará os 9 billóns en 2050 e un

crecente número de consumidores con ingresos “medios”, os seus hábitos evidencian que demandan diferentes opcións nas súas fontes de alimentos. A proteína terá unha gran demanda e os produtos lácteos poden afrontar este desafío con orgullo. O leite ten proteínas de alta calidade e facilmente dixeribles, pode ter compoñentes saudables con ácidos graxos omega e pode presumir das

vitaminas A, B, D, E e K, así como do calcio esencial. Poucas bebidas atopamos no supermercado que nos proporcionen todo isto nun vaso. Os nosos produtores e consultores están traballando arduamente para mellorar a calidade do leite: a vida útil das vacas aumentou enormemente e a mastite está diminuíndo nas granxas con bo manexo. Podemos compracernos de elaborar un produto de alta calidade e, ao aumentar os protocolos de rexistro e monitoreo, as nosas granxas estanse volvendo moito máis eficientes e con mellores resultados de benestar para os animais que coidamos. A que retos deben facer fronte as granxas a medio e longo prazo? O gran desafío para o futuro será aumentar a eficiencia e reducir a nosa pegada de carbono, o uso de auga e os residuos de antibióticos. Con frecuencia, a dispoñibilidade de terra limita a nosa subministración de forraxes e grans e, consecuentemente, o noso número de vacas. Por tanto, para mellorar as marxes deberemos ser máis eficientes co que xa temos, reducindo o estrés por calor, maximizando a inxestión de materia seca mediante a optimización da alimentación e o acceso á auga, reducindo os riscos de enfermidades e asegurando que se cumpran os obxectivos reprodutivos. Só facendo que as nosas granxas sexan máis eficientes poderemos sobrevivir nun futuro cunha dispoñibilidade de terras limitada.

30 | Vaca Pinta n.º 8 | 02.2019

vp008_entrevista_MikeSteele_galego.indd 30

20/02/2019 13:24

En terceiro lugar, vemos que pasando dos 400 kg aos 621 de peso ao parto estamos a gañar uns 807 g/día, moi lonxe dos 0,5 kg/día que afirma no artigo, e son incrementos de peso que se achegan ao risco de engraxamento prexudicial para as femias. En definitiva, é un caso máis no que se observa un afán inexplicable por recomendar unha precocidade na 1.ª inseminación que non está xustificada cando se analizan datos reais nas explotacións. Non sei que interese pode ter para vostedes a miña disertación, pero quería manifestar o meu estupor porque reiteradamente vemos artigos que insisten no mesmo aínda que, recentemente e por primeira vez, lin un artigo asinado por D. Gavin Staley, que parece que empeza a ver as cousas de forma distinta. Un saúdo. Francisco García

Comentario referido á entrevista a Mike Steele publicada en Vaca Pinta 8.

6 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

vp010_espacioLector_MIkeSteele_galego.indd 6

22/5/19 12:10

InnovacIón, compromIso y garantía

trituradora dE 2.80M dE trabaJo. ancHo total: 3M, rEVErsiblE, dEsplazablE, doblE cHasis

batidor dE purín EspEcial para pozos dE arEna

NoVEDaD batidor cEntríFuGo rodillo coMpactador silo con dosiFicador para consErVantE

cucHilla Maíz Hidráulica

cucHilla Maíz con latEralEs abatiblEs

astilladoras Hidráulicas dE 12 a 25 tonEladas, HorizontalEs o VErticalEs

¡COMPRUEBA LAS VENTAJAS DE RENTABILIZAR EL PURÍN!

• COSTE EQUIPO DE SEPARACIÓN PARA 150 VACAS ............................................... DESDE 32.000 € • COSTE ANUAL DE HIGIENIZACIÓN DE LA CAMA PARA 150 VACAS .................. 109,20 € • COSTE ELÉCTRICO ANUAL PARA UNA EXPLOTACIÓN DE 150 VACAS ............... 584 € SOLICÍTANOS PRESUPUESTO SIN COMPROMISO: NUESTROS TÉCNICOS ESTÁN A TU DISPOSICIÓN

www.corbarsll.com

maQUINarIa aGrÍcola corbar, s.l. poligono industrial o Morelle, nave 4 27614 sarria, lugo // E-mail: corbar@corbarsll.com telf. y Fax: 982 53 14 63 // www.corbarsll.com

vp010_corbar.indd 7

DIStrIbuIDoreS para galIcIa, aSturIaS y portugal 20/5/19 17:52

Vaca Pinta, galardoada co Premio ao Mellor Medio de Comunicación en Pozoblanco O último sábado de abril, a organización da Feira Agrogandeira Valle de los Pedroches premiou esta revista como Mellor Medio de Comunicación do II Concurso Rexional da Raza Frisona de Andalucía. Un bonito agasallo que nos entregaron Santiago Cabello, alcalde de Pozoblanco, e Ricardo Delgado, presidente da Covap, e que, unha vez máis, queremos agradecerlles sinceramente a todos os nosos amigos do sur, especialmente a Santiago e a Ismael Herruzo, a quen xa consideramos un membro máis deste equipo, así como a Loreto Pardo e a Patxi González. Se nolo permitides, querémosvos dedicar o premio a todos vós, gandeiros e gandei-

vp010_editorial_galego.indd 8

ras que estades ao outro lado, así como a moitos amigos e familia e, como non, ás empresas e colaboradores que apoiastes e confiastes neste proxecto, que esperamos que nos siga traendo moitas máis alegrías.

GRAZAS!

#equipotransmedia

21/5/19 18:49

Millar

W i n d m i l l x Yo d e r X M a u r i c e

Leche 1265 kgs.

Grasa +0.50 % 100 kgs.

2,57 Ubre

1,44 Patas

Proteína +0.20 % 63 kgs.

PENN-ENGLAND CUPID 9852 ET - Abuela de MILLAR

ALTA LONGEVIDAD, BAJO RECUENTO DE CÉLULAS SOMÁTICAS.

ESCOLMO, S.L. Distribuidor para Galicia y Asturias Rua Magnolia, 80, bajo 27003 LUGO Tfno. (+34) 982 217 633 Fax (+34) 982 213 144 e-mail: escolmo@gmail.com

vp010_publicidade_escolmo_cast.indd 9

Alta Fertilidad Genética de Confianza

www.aberekin.com 20/5/19 19:22

EN VACA TV

Os sistemas agroforestais como solución ao cambio climático A Escola Politécnica Superior de Enxeñaría de Lugo foi sede os días 27 e 28 de marzo do sétimo workshop da Rede Científica Remedia, que nesta ocasión se centrou nos sistemas agroforestais e o seu papel como clave contra o cambio climático.

Unha vintena de relatores tomaron a palabra neses dous días. Entre eles, destacaron as intervencións de Dolores Báez, que se centrou nos efectos da fertilización con xurro de vacún e mineral a longo prazo, e M.ª Luz Macho, que presentou a estratexia galega de cambio climático e enerxía para 2050.

Aseagro celebrou os seus 20 anos A asesoría Aseagro festexou o seu 20.º aniversario ofrecendo unha serie de relatorios o xoves 4 de abril en Soto del Barco (Asturias). Josefa de León (Agroamb Prodalt) centrouse na economía circular no sector agroalimentario e a posibilidade de transformación dun residuo nun recurso. Seguírona na palestra Laura Sánchez (Capsa Food), quen falou da alimentación saudable e o seu futuro,

Josefa de León

Laura Sánchez

Martín Álvarez (W3C España), cunha charla sobre os datos como nova

Martín Álvarez

materia prima do século XXI, e David Uclés (Cajamar Caixa Rural SCC).

D pa y

10 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

vp010_enVacaTV_galego_sabe.indd 10

22/5/19 19:00

EN VACA TV

Nova xornada sobre ensilado de millo en Mouriscade O pasado 9 de abril tiveron lugar en Finca Mouriscade (Pontevedra) as II Xornadas Técnicas de Ensilado de Millo. O tratamento do silo de millo no laboratorio, o funcionamento do procesador Shredlage e o traballo que están a desenvolver neste campo as empresas Claas e

Limagrain Ibérica foron algúns dos temas tratados. Ademais, o profesor Sergio Calsamiglia (UAB) explicou o papel do amidón do silo de millo e o seu procesado nas racións das vacas leiteiras, tras o cal Eva Villaverde (Finca Mouriscade) clausurou a xornada.

Que implicacións ten para o veterinario a prescrición de antibióticos? Zoetis ofreceu o 10 de abril na Facultade de Veterinaria de Lugo unha sesión formativa sobre as implicacións prácticas que pode ter para o veterinario a prescrición de antibióticos. Nela participaron o xefe do Servizo de Seguridade Alimentaria nas

Producións Gandeiras da Consellería do Medio Rural da Xunta de Galicia, Gerardo Rivero, e Virginia Rodríguez (Zoetis) para presentar o uso de antimicrobianos en veterinaria e falar do funcionamento do Plan Nacional de Resistencia a Antibióticos.

Manto Maquinaria SLU Crta. N-640, km 87,5 27192 La Campiña - Lugo Tel. 982 315 756 - Fax 982 303 203 www.mantomaquinaria.com | info@mantomaquinaria.com

DistribuiDores soLÁ para GaLicia, asturias y cantabria

12.2018 | Vaca Pinta n.º 7 | 11

vp010_enVacaTV_galego_sabe.indd 11

22/5/19 19:01

OPINIÓN

Por unha formación profesional innovadora e dinamizadora

Luís García Fernández. Director do Centro de Promoción Rural-EFA Fonteboa (Coristanco, A Coruña)

APURADOS POLO URXENTE, INVESTIMENTOS EN RECURSOS MATERIAIS, ESQUECEMOS O IMPORTANTE, INVESTIMENTOS EN RECURSOS HUMANOS

evamos xa décadas de redución dos activos do sector agrario; pasamos do 30 % da poboación activa dos anos 80 ao escaso 5 % do momento actual, similar ao de calquera rexión europea evolucionada. Foi unha reconversión necesaria, pero talvez excesiva. Coas políticas de incentivar as xubilacións anticipadas, elimináronse as explotacións menos competitivas e sen horizonte de futuro; ocupados en presentar máis números que resultados, faltaron ideas e referentes á hora de orientar as novas incorporacións, para garantir o éxito da aventura empresarial dos mozos e das mozas que se incorporan ao sector agrario. Apurados polo urxente, investimentos en recursos materiais, esquecemos o importante, investimentos en recursos humanos. Nos próximos dez anos xubilarase, por idade, o 40 % dos titulares das explotacións de Galicia. Teremos recambio para substituír os preto de 1.000 activos que se xubilarán de media cada ano?

É un asunto de capital importancia ao que habería que dedicar tempo e recursos, pois, de non facer nada, estariamos a comprometer o futuro do medio rural e os discursos sobre o despoboamento e o reto demográfico serían estériles. Entre os requisitos esixidos para a incorporación á actividade agraria, a “capacitación profesional suficiente” foi un máis, cando debería ser o principal e ao que habería que darlle o protagonismo que se merece en favor da eficiencia dos investimentos que se deben realizar e das subvencións que se han de conceder. Non é admisible aprobar un proxecto de incorporación sen un plan de empresa ben interiorizado e rigoroso. A ferramenta adecuada para elaborar o devandito plan é seguir un itinerario formativo acorde coas demandas do da actividade profesional proxectada cara ao futuro, unha formación profesional empresarial agraria: unha formación específica (ciclos formativos de grao

12 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

vp010_opinion_luisGarcia_galego.indd 12

21/5/19 17:47

OPINIÓN

NON SE TRATA DE CAPACITAR, SENÓN DE ENSINAR A APRENDER PARA EMPRENDER

medio e superior) que permita adquirir as competencias profesionais que necesita a complexa actividade agraria, pois son moitas as teclas que hai que tocar na xestión dunha empresa agraria. Pola rixidez do noso sistema educativo, a formación profesional, tradicionalmente, foi a cinsenta. O bacharelato sempre gozou de maior recoñecemento social e non é infrecuente que cara a esa opción se orienten estudantes con expedientes mediocres que se atascan nos estudos, abandonan ou reorientan o seu itinerario académico, perdendo un tempo moi valioso na súa traxectoria formativa. Que modelo de formación profesional? As autoridades educativas teñen a competencia e a responsabilidade de establecer os títulos profesionais e decidir as ensinanzas mínimas de cada un para alcanzar as competencias inherentes ao título, determinando os obxectivos e os módulos a impartir. Respectando o marco xeral establecido na definición do título, cada centro, en prol da súa autonomía e da utilidade social, debería traballar na liña da innovación educativa, que na maioría dos casos non se trata de dispoñer de grandes investimentos en recursos educativos, senón máis ben na actualización das metodoloxías e da interacción co espazo produtivo. As relacións escola-empresa son imprescindibles para poñer en marcha sistemas de formación en alternancia/dual, aproveitando o potencial formativo dos profesionais. Así mesmo, hai que partir da premisa de que cada mozo que acceda á formación profesional debe ter, polo menos, un esbozo de proxecto empresarial ou unha expectativa laboral e, a partir de aí, ir perfilando as liñas do proxecto.

Unha formación que ten que mirar cara ao futuro Xa non se trata de capacitar, senón de ensinar a aprender para emprender. É fundamental coñecer o medio socio-profesional, facer un diagnóstico deste, coñecer a evolución e as tendencias para poder situarse no futuro. Trátase de darlles resposta aos interrogantes da agricultura do futuro, unha agricultura integrada nun medio socioeconómico cambiante, cunhas esixencias ambientais crecentes e uns mercados caracterizados pola volatilidade, efecto colateral da globalización económica. Imponse, pois, pensar no global para actuar no local. A formación profesional que necesita o sector debe darlles resposta ás esixencias actuais do sector: incorporar os criterios de xestión empresarial e capacitar os mozos para traballar como man de obra cualificada nas explotacións demandantes de persoal. Hai oportunidades e demandas de emprego nas explotacións agrarias, pero só con formación adecuada e permanente poderán situarse cara ao futuro e dinamizar os territorios rurais, e poñer freo á deriva de resignación e abandono.

OFERTA PÚBLICA FP AGRARIA Se queredes información sobre os cursos ofertados pola Xunta de Galicia para formación profesional na especialidade de Agraria, podedes consultar a seguinte ligazón: https://www.edu.xunta.es/fp/webfm_send/7751

05.2019 | Vaca Pinta n.º 10 | 13

vp010_opinion_luisGarcia_galego.indd 13

21/5/19 17:47

Gomas e Camas para Vacas Limpezas Automáticas Estabulacións Libres distribución material gandeiro

PRIMEIRO DISTRIBUIDOR JOURDAIN ORIXINAL EN ESPAÑA

CINCO UN DOS OS PRIMEIR D A ORES IMPORT IN DO JOURDA MUNDO

CUBÍCULOS E CORNADIZAS

Gomas e Camas para Vacas

vacapinta010_pub_dismagan_galego.indd 14

Limpezas Automáticas

Tubular Bovino

20/5/19 19:30

NOVO BOX PARA EXTERIOR CON PARQUE EN POLIETILENO

NON SE DEIXE ENGANAR. ANTES DE COMPRAR, CHÁMENOS. Telf.: 671 485 702

LIMPEZAS AUTOMÁTICAS DE CABLE

ARROBADEIRAS ESPECIAIS PARA CANLES

A AUTÉNTICA LIMPEZA ALEMÁ. NON COMPRE IMITACIÓNS

MÁIS DE 2.000 LIMPEZAS INSTALADAS EN ESPAÑA Polígono Industrial do Corgo, parcela 3, 27163 O Corgo (Lugo) Novo teléfono: 671 485 702 (TONI) • 671 485 703 (Servizo Técnico) E-mail: toni@dismagan.es // Web: www.dismagan.es

distribución material gandeiro

vacapinta010_pub_dismagan_galego.indd 15

Distribuidor en Asturias: Almacenes Ladislao, S.L. Polígono El Zarrín, S.N. La Espina, 33891 Salas (Asturias) Tfnos.: 985 837 385 - 629 566 500

20/5/19 19:30

A PÉ DE PISTA

XXXIII CONCURSO DE GANDO FRISÓN DA MOEXMU. COSPEITO (LUGO)

En Vaca.tv

Rey 747 July High Octane, vaca gran campiona

Rey de Miñotelo arrasa na Moexmu Apenas dous meses despois de converterse na gran campiona absoluta do Open GandAgro 2019, Rey 747 July High Octane volve subir ao máis alto do podio en Muimenta.

gandería lucense Rey de Miñotelo conseguiu facerse con todos os premios principais da trixésimo terceira edición do Concurso de Gando Frisón da Moexmu, celebrado os pasados 6 e 7 de abril en Muimenta. Participaron uns sesenta animais procedentes dun total de nove ganderías, que foron valorados en pista polo xuíz galego Santiago García Souto. No Concurso de Novos Manexadores, organizado polo Club de Xóvenes Gan-

deiros de Galicia e que tivo lugar no marco da feira, a vitoria foi para o xermadino Abel Carballo e a segunda posición, para o lalinense Avelino Souto. O primeiro día tamén se celebrou unha poxa de gando frisón na que se alcanzou un volume de negocio de 29.700 €, a un prezo medio de 2.121 €. A vaca Carballo De Baixo Delano Chiva rexistrou a poxa máis alta, 2.750 €. Foi adquirida por SC Ganadería Xusto de Triabá (Castro de Rei).

Rey 833 Beemer Zynal, xovenca gran campiona

Rey de Miñotelo, mellor criador de xatas

16 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

vp010_aPeDePista_moexmu_galego_sabe.indd 16

22/5/19 17:08

A PÉ DE PISTA

DISTRIBUIDORES PARA ESPAÑA Y PORTUGAL

Alta Calidad Alemana Asegurada!

Rey 833 Beemer Zynal, xata campiona

Rey de Miñotelo, mellor criador de vacas

*FINANCIACIÓ

SES N 0% – 24 ME

Patentado en Alemania.

Rey 782 Dalia Beemer, xovenca campiona El autentico arrimado en espiral, no compre imitaciones

*consulte condiciones en su concesionario

Cruce Sid Cachora Roxie ET, vaca adulta campiona

Distribución Portugal: ZjCarrageta Lda – Évora. www.zjcagriparts.pt Agrovergeira – Pombal. www.agrovergeira.pt

Distribución España: Formada por 25 puntos de servicio

Avda. Galicia, 109 • 33770 Vegadeo (Asturias) • Tel./Fax: (+34) 985 634 238 Comercial: info@fondrigomaquinaria.com Recambios-Asistencia: servicio@fondrigomaquinaria.com

www.fondrigomaquinaria.com

vp010_publicidade_fondrigo.indd 1

vp010_aPeDePista_moexmu_galego_sabe.indd 17

05.2019 | Vaca Pinta n.º 1010/5/19 | 17

16:24

22/5/19 19:03

A PÉ DE PISTA PALMARÉS CATEGORÍA

XATAS ATA 8 MESES XATAS DE 8 A 10 MESES

GAÑADORA

GANDERÍA

Rey 856 Expander Revive

Rey de Miñotelo (A Pastoriza)

Argomota AM Jordy Srosa Roja

Rey de Miñotelo (A Pastoriza) & Alberto Medina (Asturias)

XATAS DE 11 A 16 MESES, XATA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA

Rey 833 Beemer Zynal

Rey de Miñotelo (A Pastoriza)

XOVENCAS DE 17 A 26 MESES E XOVENCA CAMPIONA

Rey 782 Dalia Beemer

Rey de Miñotelo (A Pastoriza) & Carro (Mesía)

MELLOR CRIADOR DE XATAS VACAS ATA 3 ANOS, VACA NOVA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA

Rey de Miñotelo (A Pastoriza) Rey 747 July High Octane

Rey de Miñotelo (A Pastoriza)

VACAS DE 3 ANOS E VACA INTERMEDIA CAMPIONA

H.Tobias Debonair AM Abby ET

Rey de Miñotelo (A Pastoriza) & Alberto Medina (Asturias) & Huerta Los Tobías (Córdoba)

VACAS DE 4 ANOS

Manteiga Defender Nevada ET

Manteiga (Vila de Cruces)

VACAS DE 5 ANOS OU MÁIS E VACA ADULTA CAMPIONA

Cruce Sid Cachora Roxie ET

Rey de Miñotelo (A Pastoriza)

MELLOR UBRE

Rey 747 July High Octane

MELLOR CRIADOR DE VACAS MELLOR GANDERÍA DE NOVA PARTICIPACIÓN

Rey de Miñotelo (A Pastoriza) Rey de Miñotelo (A Pastoriza) Trastoy (Agolada)

Rey 747 July High Octane, vaca nova campiona

H.Tobias Debonair AM Abby ET, vaca intermedia campiona

Rey 747 July High Octane, mellor ubre

Gandería Trastoy, mellor gandería de nova participación

Rey 856 Expander Revive, 1.ª clasificada da 1.ª sección

Argomota AM Jordy Srosa Roja, 1.ª clasificada da 2.ª sección

18 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

vp010_aPeDePista_moexmu_galego.indd 18

21/5/19 12:48

Carretera de Santiago, km 5 27210 Lugo TelĂŠfono: 982 221 966 E-mail: correo@millarestorron.com www.millarestorron.com

vp010_millares.indd 19

20/5/19 19:50

A PÉ DE PISTA

Rey 833 Beemer Zynal, 1.ª clasificada da 3.ª sección

Rey 782 Dalia Beemer, 1.ª clasificada da 4.ª sección

Rey 747 July High Octane, 1.ª clasificada da 9.ª sección

H.Tobias Debonair AM Abby ET, 1.ª clasificada da 10.ª sección

Manteiga Defender Nevada ET, 1.ª clasificada da 11.ª sección

Cruce Sid Cachora Roxie ET, 1.ª clasificada da 12.ª sección

Alberto Iglesia, mellor manexador do concurso

Abel Carballo, campión do Concurso de Xóvenes Manexadores

Foto de familia da sección infantil de novos manexadores

20 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

vp010_aPeDePista_moexmu_galego.indd 20

21/5/19 12:48

A PÉ DE PISTA

CONFRONTACIÓN HOLSTEIN EUROPEA. LIBRAMONT (BÉLXICA)

Libramont, centro do mundo frisón europeo A cidade belga foi a elixida para a celebración dunha nova edición do Concurso Holstein Europeo, no que Suíza levou a gran parte dos títulos, incluídos o de vaca gran campiona e o de mellor país.

inglés Mark Nutsford xulgou os 102 animais procedentes de dez países. Entre eles, o equipo español presentou un total de 13 frisonas pertencentes a catro ganderías: Casa Venturo (Asturias), Gandería Badiola (Asturias), Llera Her

(Cantabria) e Ponderosa Holsteins (Lleida). Du Rahun Chelios Heline, propiedade de Junker, Staub y Al.Be.Ro (Suiza), alzouse co título de vaca gran campiona e, no enfrontamento por países, Suíza conseguiu ser o mellor, España ocupou a quinta posición. No marco do encontro tivo lugar tamén o Concurso Holstein de Rojas e o Concurso de Mozos Gandeiros, no que representando a España participaron Avelino Souto e Peyo Lezkue, tanto no apartado de manexo como no de pelado.

Lote de España na confrontación por países

II CONCURSO MORFOLÓXICO REXIONAL DE ANDALUCÍA. POZOBLANCO (CÓRDOBA)

Copada Fever 5 faise co rexional andaluz Moi repartidos estiveron os premios nesta segunda edición do concurso de Andalucía, celebrado en Pozoblanco (Córdoba) durante a mañá do 27 de abril no marco da Feira Agrogandeira de Valle de los Pedroches.

xuíz encargado de xulgar os animais que saíron a pista, Conrado González, escolleu como xovenca gran campiona a Vistahermosa_ Doorman Mila ET, da gandería Vistahermosa (Dos Torres), que minutos antes

fora elixida xovenca campiona. Á súa vez, Valbuena Unix Rociera 0615, de Dehesa de Valbuena (Dos Torres), fíxose co campionato de xatas. Nas seccións de vacas, Copada Fever 5 (Loma La Copada, Pozoblanco)

AgroBank

foi a gran vencedora, con dobre premio: gran campionato de vacas e vaca sénior campiona, mentres que H.Tobias Doorman Irache, de Huerta Los Tobías (Dos Torres), conseguiu o premio de vaca júnior campiona.

Por outra banda, a gandería El Cruce (Añora) venceu nas seccións de mellor rabaño e mellor criador e un dos membros do seu equipo, Antonio Rodríguez, foi nomeado mellor manexador do concurso.

Asesoramento e servizo para o sector agrario

05.2019 | Vaca Pinta n.º 10 | 21

vp010_aPeDePista_pozoblanco+europeo_galego_sabe.indd 21

22/5/19 17:14

A PÉ DE PISTA

POXA DE GANDO FRISÓN. SARRIA (LUGO)

As transaccións económicas chegaron aos 34.600 euros O campo da feira de Sarria acolleu o sábado 18 de maio unha poxa de gando frisón organizada por Africor Lugo. Puxéronse á venda un total de 19 animais e, ante a grande afluencia de público, adxudicáronse 17.

máis cotizada foi Marey Ehman Isy Lindsay, unha vaca de segundo parto, parida de abril e criada pola gandería Marey Castro (Pol). Foi vendida por 2.600 euros. No grupo de xovencas, a que acadou o prezo máis

Marey Ehman Isy Lindsay

alto foi Marey Gerardo 3448 Sultana, presentada tamén por Marey Castro e vendida por 2.100 euros. O volume total de vendas acadou os 34.600 euros e o prezo medio foi de 2.035 euros.

Marey Gerardo 3448 Sultana

A C T U A L I DA D E

Asturias prepara o seu Concurso Rexional O certame de raza frisona desenvolverase do 14 ao 16 de xuño no recinto feiral Luis Adaro de Xixón.

gando participante poderá entrar nas instalacións durante o venres 14 ata as 8 da tarde e o sábado será xornada de descanso e preparación antes da competición. O xulgamento do concurso comezará o domingo ás 9 da mañá

coas xatas e xovencas e continuará coas vacas ata as 3 da tarde, hora en que se prevé que se coñecerá o nome da vaca gran campiona de Asturias 2019. A partir das 5 da tarde terá lugar a II Poxa Ascol.

Asemblea extraordinaria da Asociación Profesional de Podoloxía Bovina Santiago de Compostela foi o escenario do encontro celebrado o sábado 4 de maio.

o peche da sesión, a Asociación Profesional de Podoloxía Bovina (APPB) cualificou os resultados como moi positivos. O número de socios aumentou considerablemente e durante a asemblea houbo moita participación e mantívose o consenso. Isto reflicte a irmandade entre podólogos bovinos de España

e Portugal e o desexo do colectivo de sacar adiante esta iniciativa e ter unha asociación activa. Entre outros aspectos, no acto tamén se aprobou unha folla de ruta para os próximos anos con propostas de congresos e eventos a nivel nacional e internacional en colaboración con outras entidades.

Desde a APPB transmitiron as ganas de establecer lazos e colaboracións con outras asociacións e entidades ou empresas interesadas na saúde podal bovina. Para máis información sobre a APPB, envía un correo a 2018.appb@gmail.com ou sígueos en Facebook e Instagram.

22 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

VP010_actualidade_podologos_galego.indd 22

21/5/19 13:05

PARA LAS GRANDES FAMILIAS. El Kompakt hasta 115 CV.

Distribuidor en exclusiva para EspaĂąa y Portugal www.farmingagricola.com

vp010_farming_tractores.indd 23

20/5/19 19:50

A C T U A L I DA D E

En Vaca.tv

O Conselho Português de Saúde do Úbere celebrou a súa Conferencia Anual en Braga A oitava edición desta xornada tivo lugar o 4 de maio no Hotel do Parque I Bom Jesus do Monte, en Braga, e estivo precedida pola segunda edición dos Encontros Ibéricos de Calidade do Leite, celebrados o día anterior.

a sesión do venres, dedicada aos II Encontros Ibéricos de Calidade do Leite, debateuse e deuse resposta a cuestións sobre a adhesión dos gandeiros a programas de calidade do leite, a posta en marcha de programas de vacinación contra a mastite, o retorno económico das vacinas e a mellor maneira de manter as expectativas dos produtores neste tipo de programas ano tras ano. A xornada comezou coa intervención de Luís Pinho, de Serviços Veterinários Associados, quen abordou os desafíos que se presentan nos programas de calidade do leite, explicou a importancia de motivar os produtores para a utilización de vacinas contra a mastite e defendeu que é inminente a necesidade de deixar de utilizar antibióticos no

secado. “É importante diferenciar entre as mamites contaxiosas e as ambientais porque as patoloxías son multifactoriais. Ante elas, é clave motivar os gandeiros para analizar as perdas que nos ocasionan e calcular en canto tempo se observa o retorno do investido, pois os resultados tardan en percibirse e hai que marcarse un obxectivo”, apuntou. No impacto económico das mamites tamén se centrou Oriol Franquesa, de QLlet SLP. Durante o seu relatorio subliñou que os servizos de calidade do leite deben incorporar programas de vacinación que integren a identificación do problema, o control das mamites coa medición de células en tanque e a análise dos datos de control leiteiro, o cálculo de custos e a avaliación de resultados. “Desde que os gandeiros comezan a

ver que este sistema funciona, convértese en necesario. Iso si, debe decidir sempre o cliente. Non se debe forzar a ninguén a manterse nun programa de vacinación”, asegurou. Neste primeiro grupo de experiencias tamén participou Adelaide Pereira, de Segalab-Conselho Português de Saúde do Úbere (CPSU). Comezou o seu testemuño enumerando as razóns polas que os produtores ás veces son reticentes a incorporarse en programas de calidade do leite: “Non recoñecen problemas na súa granxa, non ven posibilidades de mellora en ningún aspecto, asúmeno como un custo e non como beneficio, consideran que os problemas nunca proveñen das vacas ou do seu manexo senón de factores externos, suponlles un traballo extra e algúns técnicos doutras áreas pódeno mesmo desaconsellar”. Á hora de desenvolver nunha granxa un programa de calidade do leite, Pereira recomendou definir os obxectivos aos poucos e que o máis importante é medir os datos, analizalos e demostrar todas as conclusións ao produtor. Finalmente asegurou que a vacinación contra a mastite “ten resultados e é importante, pero para recomendar o seu uso debemos coñecer ben a situación de cada explotación”.

24 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

VP010_actualidade_cpsu_galego_sabe.indd 24

22/5/19 12:19

A C T U A L I DA D E

Luís Pinho, na súa intervención durante os Encontros Ibéricos

Oriol Franquesa contou a súa experiencia na sesión do venres

Adelaide Pereira

Carlos Noya

Ema Roque

Patricia de Celis

LUÍS PINHO: “É CLAVE MOTIVAR OS GANDEIROS PARA ANALIZAR AS PERDAS QUE NOS OCASIONAN AS MAMITES”

VALORAR OS PROGRAMAS DE CALIDADE DO LEITE A segunda quenda de experiencias abriuna Carlos Noya, de Seragro SCG, que afirmou que “o veterinario de calidade do leite percíbese como un apagalumes, é un traballo pouco valorado que se limita a tomar mostras, facer analíticas e expedir receitas”. Insistiu na idea de que, polo momento, o produtor observa escasa rendibilidade na prevención e o traballo destes facultativos debe centrarse en “motivar o gandeiro para que recoñeza a importancia destes sistemas, recoller e transmitir datos, cambiar hábitos erróneos de manexo e reunirse con todos os servizos técnicos da granxa para valorar custos e beneficios”. Tamén subliñou a relevancia da utilización de vacinas no novo contexto de redución de uso de antibióticos. A veterinaria Ema Roque acentuou a necesidade de identificar se o produtor está preparado para iniciar un programa de calidade do leite e definiu tres datos claves a ter en conta para decidir cando vacinar contra a mastite: a prevalencia de axentes ambientais, a taxa anual de mastite e o reconto de células somáticas en tanque. Por último, Patricia de Celis, de GesCal, compartiu a súa experien-

cia con todos os asistentes e lembrou os programas oficiais de calidade do leite nos que comezou a súa experiencia profesional. “O noso traballo consistía en realizar unha visita anual por explotación para cubrir un protocolo marcado e non se facía ningún tipo de asesoramento. O coñecemento que tiñan os gandeiros deste tipo de programas era nulo e en moitos casos continúa sendo así, o que provoca a reticencia de moitos a incorporarse”, explicou. Os posibles cambios no protocolo de manexo e a ausencia de resultados a curto prazo foron os dous puntos que a veterinaria fixou como os principais hándicaps cos que se adoita atopar á hora de comezar a traballar con programas vacunais. Ao final da súa charla incidiu en que a redución no uso de antibióticos é “unha porta aberta para todos os profesionais que traballamos en calidade do leite e temos moito que dicir”. Os II Encontros Ibéricos de Calidade do Leite remataron cun debate moderado por Deolinda Silva, de Hipra, e Xabier Bermúdez, de FarmVet.

A CONFERENCIA ANUAL Ao día seguinte, a Conferencia Anual do Conselho comezou coa intervención de Catarina Krug, do Instituto

de Hixiene e Medicamento Tropical (Londres), na que expuxo un estudo realizado na Universidade de Montreal sobre o balance enerxético negativo e como controlar a cetose. “Podemos diminuír a incidencia desta patoloxía reducindo a frecuencia de muxido durante os 5-7 primeiros días despois do parto. Propoño un muxido incompleto de 10 litros por día”, unha conclusión á que engadiu a súa parte negativa: “A diminución da produción, algo que tampouco supón un problema grave porque se recupera en 2-3 semanas”. Krug falou tamén doutros dous temas investigados no estudo: a distención do ubre e o aumento da dor. As mastites ambientais, consideradas como un problema crecente a nivel mundial, foron o centro da seguinte charla. Oriol Franquesa, de QLlet SLP, dixo que as bacterias máis importantes a ter en conta hoxe en día son o Streptococcus uberis e a Escherichia coli e a súa capacidade de adaptarse no sistema mamario das vacas. Destacou que “coñecer ao inimigo, como vive, como chega ao ubre e como o debemos combater é fundamental. Procurar máxima hixiene no período de secado é moi importante e debemos traballar en prevención, utilizar menos antibióticos e adaptar os tratamentos a cada bacteria”. 05.2019 | Vaca Pinta n.º 10 | 25

VP010_actualidade_cpsu_galego_sabe.indd 25

22/5/19 12:22

A C T U A L I DA D E

Catarina Krug

Oriol Franquesa, na Conferencia Anual do CPSU

Luís Pinho, na sesión do sábado

Xabier Bermúdez durante o seu relatorio

João Pacheco

Daniel Zalduendo

ORIOL FRANQUESA: “DEBEMOS TRABALLAR EN PREVENCIÓN, UTILIZAR MENOS ANTIBIÓTICOS E ADAPTAR OS TRATAMENTOS A CADA BACTERIA”

É a clasificación das explotacións e dos animais en función da dinámica de RCS significativa para a toma de decisións? A esta pregunta tentou contestar Luís Pinho, de Serviços Veterinários Associados, durante a súa exposición. Recoñeceu que “non todas as explotacións valen para aplicar vacinas. Debemos recoller toda a información dispoñible. Analizar os rexistros de mamites clínicas, comparar os datos de control leiteiro de diferentes meses, facer control do posparto, analizar o RCS individual no período seco e ter en conta os factores externos que poden influír na aparición desta patoloxía son varios puntos a valorar”.

CONTROL DE AXENTES Xabier Bermúdez, de FarmVet, deu continuidade á xornada coa súa experiencia co cultivo en granxa. “O éxito está en que se faga ben a recollida de datos”, sinalou. Outro dos aspectos que valorou do método é que se poden obter resultados microbiolóxicos rápidos e afirmou que, de media, se pode chegar a deixar de tratar entre un 33 % e un 40 % dos casos. Ao finalizar insistiu en que “é unha ferramenta máis, non a ferramenta, e que é compatible co laboratorio convencional”.

Seguidamente, Oriol Franquesa volveu intervir para abordar diferentes estratexias de control contra os axentes ambientais das mastites. Falou de tres puntos clave de manexo: “Para o control da mamite é fundamental a hixiene, implantar protocolos de limpeza das camas e realizar un correcto mantemento das máquinas de muxido”. Resaltou o cultivo en granxa como unha boa solución para optimizar os tratamentos e que cada vez se fai máis necesaria a maximización da inmunidade específica. Neste sentido, Daniel Zalduendo, de Hipra, presentou Ubac, a vacina desenvolvida polo seu laboratorio contra o Streptococcus uberis. Tras expor diversas experiencias prácticas e resultados da súa eficacia en Europa, remarcou que “confire protección fronte a Strep. uberis en diferentes zonas e circunstancias, diminúe os casos de mamites clínicas por este patóxeno e permite a redución de uso de antibióticos”. Pola súa banda, João Pacheco, de Segalab-CPSU, desenvolveu unha exposición sobre a utilización do PCR para o diagnóstico de problemas contaxiosos nas explotacións. A través de diferentes casos prácticos demostrou que permite unha “iden-

tificación rápida dos axentes etiolóxicos e, en consecuencia, facilita a toma de decisións e a redución de antibióticos”. A continuación, saíu ao estrado Rui Cepeda, de Novadan, quen abordou o impacto da nova lexislación dos desinfectantes de muxido. Aconsellou aos presentes como avaliar a súa eficacia e enumerou os desafíos que se presentan neste campo. Finalmente abriu un tempo de debate sobre o cumprimento desta normativa en Portugal e en España e que mecanismos de control existen para que realmente se respecte a lei. A última das charlas previstas correu a cargo de António Ferreira, de Caçabrava, que presentou FarmIN Livestock Training, unha nova forma de entender a formación e de axudar aos profesionais da produción animal a intercambiar coñecementos. Finalmente, na quenda das comunicacións libres, a estudante de Veterinaria Vanessa Fagundes presentou o proxecto “Implementación dun programa de calidade do leite en Ilha Terceira” e Carlos Cabral, de Serviços Veterinários Associados, falou da análise da calidade microbiana no calostro administrado en explotacións lácteas.

26 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

VP010_actualidade_cpsu_galego_sabe.indd 26

21/5/19 13:25

La Referencia en Prevención para Salud Animal

IBR vivo marcado

Completa la protección de tus vacas gestantes con

BRSV vivo + BVD + PI-3

HIPRABOVIS® IBR MARKER LIVE Liofilizado y disolvente en suspensión inyectable para bovino. COMPOSICIÓN: Cada dosis de 2 ml contiene: Liofilizado: Herpes Virus Bovino tipo 1 vivo con deleción genética doble gEtk- (BoHV-1), cepa CEDDEL: 106,3 – 107,3 DICC50. Disolvente: Disolución tampón de fosfato. Especies de destino: Bovino (terneros y vacas). INDICACIONES: Para la inmunización activa de bovino a partir de los 3 meses frente al Herpes Virus Bovino, tipo 1 (BoHV-1) para reducir los signos clínicos de la Rinotraqueítis bovina infecciosa (IBR) y la excreción del virus de campo. ESTABLECIMIENTO DE LA INMUNIDAD: 21 días después del programa de vacunación básico. DURACIÓN DE LA INMUNIDAD: 6 meses después del programa de vacunación básico. PRECAUCIONES ESPECIALES: Sólo se deben vacunar animales sanos. USO DURANTE LA GESTACIÓN O LA LACTANCIA: Puede utilizarse durante la gestación y la lactancia. POSOLOGÍA Y VÍA DE ADMINISTRACIÓN: 2 ml, vía intramuscular, en los músculos del cuello. PROGRAMA DE VACUNACIÓN RECOMENDADO: Bovino: a partir de los 3 meses. Reconstituir el liofilizado con todo el contenido del disolvente incluido para obtener una suspensión inyectable. La dosis inicial recomendada es 1 inyección de 2 ml de la vacuna reconstituida por animal. El animal debe ser vacunado 3 semanas después con la misma dosis. A partir de entonces, se debe administrar una dosis de recuerdo de 2 ml cada seis meses. El disolvente debe alcanzar una temperatura entre 15ºC y 20ºC antes de la reconstitución del liofilizado. Agitar bien antes de usar. Evitar la introducción de contaminación durante su reconstitución y uso. Usar únicamente agujas y jeringas estériles para su administración. TIEMPO DE ESPERA: Cero días. PERÍODO DE VALIDEZ: Período de validez del liofilizado acondicionado para su venta: 2 años. Período de validez del disolvente acondicionado para su venta: 2 años. Período de validez después de su reconstitución: 6 horas. Conservar y transportar refrigerado (entre 2ºC y 8ºC). No congelar. Mantener fuera del alcance de los niños. FORMATOS: Caja de cartón con 1 frasco de 5 dosis de liofilizado y 1 frasco de 10 ml de disolvente. Caja de cartón con 1 frasco de 30 dosis de liofilizado. Caja de cartón con 1 frasco de 60 ml de disolvente. Uso veterinario. TITULAR DE LA AUTORIZACIÓN DE COMERCIALIZACIÓN: Laboratorios Hipra, S.A., Amer (Girona), ESPAÑA. NÚMEROS DE REGISTRO: 5 dosis: EU/2/10/114/001. 30 dosis: EU/2/10/114/003. Encontrará información detallada sobre este medicamento veterinario en la página web de la Agencia Europea de Medicamentos (EMA) http://www.ema.europa.eu. HIPRABOVIS® BALANCE Vacuna trivalente frente al virus de la Diarrea Vírica Bovina, el virus de la Parainfluenza tipo 3, y el virus Respiratorio Sincitial Bovino. COMPOSICIÓN POR DOSIS (3 ml): Sustancias activas: Fracción liofilizada: Virus Respiratorio Sincitial Bovino, vivo atenuado, cepa Lym-56 ≥ 104 CCID50.* I *CCID50: Dosis infectiva 50% en cultivo celular. Fracción líquida: Virus de la Parainfluenza-3 inactivado, cepa SF4: IHA* ≥ 16. Virus de la Diarrea Vírica Bovina inactivado, cepa NADL:SN** ≥ 20. * IHA: Título medio de inhibición de la hemaglutinación inducido en conejos (≥ 480 UHA antes de la inactivación). ** SN: Título medio de inhibición de la seroneutralización inducido en conejos (≥ 106 DICT50 antes de la inactivación). Adyuvante: Hidróxido de Aluminio (AI 3+); 6,34 mg. Excipiente: Timerosal (Conservante); 0,3 mg. Liofilizado y suspensión para preparación de suspensión inyectable. El liofilizado es un comprimido amarillento. La suspensión es un líquido rosado. INDICACIONES: Bovinos adultos (vacas y novillas): Prevención de la Diarrea vírica bovina (incluida la enfermedad de las mucosas) (BVD). Terneros: Prevención de la Parainfluenza-3 (PI3), Enfermedad de las mucosas o Diarrea vírica bovina (BVD) y Neumonía por Virus Respiratorio Sincitial Bovino (BRS). Puede utilizarse en cualquier momento durante la gestación y durante la lactancia. VÍA DE ADMINISTRACIÓN: Intramuscular, en los músculos del cuello, o subcutánea en la región de la papada. Resuspender la fracción liofilizada con la fracción líquida y agitar antes de usar. Administrar la vacuna cuando esté a temperatura ambiente, entre +15 y +25ºC. POSOLOGÍA: Administrar una dosis (3 ml) a partir - de las 4 semanas de edad. Terneros: Primovacunación: Administrar 1 dosis (3 ml). Es aconsejable administrar una segunda dosis a los 21-30 días, sobre todo si se vacunan animales muy jóvenes. Revacunación: Dosis de recuerdo una vez al año. Vacas: Primovacunación: Administrar 1 dosis (3 ml), seguida de una segunda dosis a los 21-30 días. Revacunación: Dosis de recuerdo una vez al año. Novillas: Primovacunación: Administrar 1 dosis (3 ml), seguida de una segunda dosis a los 21-30 días, un mes antes de la primera cubrición. Revacunación: Dosis de recuerdo una vez al año. El inicio de la inmunidad es a las 3 semanas desde la primera administración y la duración de la inmunidad es de 12 meses. TIEMPO DE ESPERA: Cero días. PRECAUCIONES ESPECIALES: Conservar y transportar entre +2 y +8ºC. No congelar. Mantener fuera del alcance de los niños NÚMERO DE REGISTRO: 1907 ESP PRESENTACIÓN: Caja 5 ds (fracción liofilizada + fracción líquida). Caja 30 ds (fracción liofilizada + fracción líquida). Uso veterinario. Medicamento sujeto a prescripción veterinaria.

HIPRA Avda. la Selva, 135, 17170 Amer (Girona), Spain, Tel.: (34) 972 43 06 60 · hipra@hipra.com · www.hipra.com

publicidade_hipra.indd 27

22/5/19 12:27

“EN MI OPINIÓN ES NECESARIO UN PROGRAMA VACUNAL COMPLETO FRENTE A VIRUS RESPIRATORIOS” MANUEL VICENTE MORALES GAMAZO Grupo veterinario OCEVA (Zamora). Responsable de vacuno de leche económica, podríamos decir que por encima de los 6.000 euros de pérdidas. Tuvimos dos animales adultos que murieron y una bajada de fertilidad de casi diez puntos y de producción entre el 2 y el 5 % durante los 3 o 4 meses consecutivos. ¿Cómo identificasteis que la granja estaba sufriendo un brote de IBR?

En vídeo

Dentro del servicio de ADS, ¿consideras que el virus de la IBR es una enfermedad que se ha de tener controlada? Hasta el año 2012 aproximadamente, que tenían fuerza las ADS dentro de Castilla y León, se hacían controles serológicos anuales y la IBR significaba más o menos un 7 % del censo y estaba presente en un 15 % de las explotaciones. Fue una enfermedad a la que nunca le dábamos importancia, pero a raíz de unos brotes que aparecieron en el año 2014 hemos empezado a tenerla muy en cuenta. ¿Has visto casos de brotes de IBR en los últimos años en alguna explotación que no vacunaba? En 2014 tuvimos un brote muy agresivo en una explotación de vacuno de leche que nos hizo encender la luz de alarma de que quizá deberíamos tenerlo en más consideración. Hasta ese momento siempre nos fijábamos mucho en los casos de BVD, de neospora… y la verdad es que el IBR, por falta de sintomatología en vacuno de leche, no lo teníamos tan en cuenta. ¿Podrías explicarnos cuál fue el impacto de sufrir un brote de IBR en dicha explotación? El impacto fue enorme. Era una granja en la cual se ordeñaban 140 vacas, había unas 135 novillas y se hacían controles serológicos en tanque para tener controladas todas estas enfermedades. Los controles siempre habían sido negativos hasta 2014, pero ese año, a raíz de una compra que hicieron de 12 novillas, tuvimos un brote muy grande. El dueño se las había comprado a un amigo suyo y, por la confianza que el amigo le generaba, no se hicieron controles en origen, ya que él nos manifestó que nunca había tenido problemas. Los primeros síntomas, más o menos a los 20 días de haber introducido estos animales, fueron respiratorios y luego tuvimos bajadas de producción, algunos abortos… Si habláramos de repercusión

vp010_publirreportaxe_hipra_castelan.indd 28

Lo que estábamos haciendo en la mayoría de las granjas de la ADS, a raíz de que la Junta de Castilla y León dejó de hacer obligatorios los controles serológicos, era trabajar con serología en tanque y en esta granja, como he comentado antes, nunca habíamos tenido problemas, los controles habían sido siempre negativos. La sintomatología nos hizo sospechar y mandamos unas torundas nasales para hacer diagnóstico de PCR y aislamos el virus, entonces confirmamos la sospecha que ya teníamos de que era un brote de IBR. Luego, hablando con el veterinario de la granja de origen, efectivamente me comentó que dos años antes habían tenido un brote en novillas, parte de las cuales habían venido a esta granja. Pero eso fue a posteriori; como siempre, nos acordamos un poco tarde a veces de estos problemas. ¿Desde entonces la explotación vacuna frente a la IBR? Desde entonces se implementó un programa de vacunación cada seis meses con IBR marcada, porque aquí en Castilla y León desde 2008 está prohibido en ADS vacunar con vacunas no marcadas, y la verdad es que con la primera vacunación y la revacunación, al cabo de tres meses recuperamos la fertilidad y la producción y, sobre todo, desaparecieron los síntomas respiratorios, que nos habían alarmado tanto. ¿Aconsejarías aun en granjas con IBR negativo proteger a los animales frente al virus? Pues sí, ya no solo por esta experiencia, sino porque pienso que el camino que sigue la medicina veterinaria, igual que la medicina humana, es el de la prevención, y desde luego la vacuna es una herramienta que me parece que es muy útil. Y aun sin tener el virus en la granja, yo sí que lo recomendaría, porque creo que te debe regir el principio de máxima precaución. ¿Consideras necesario completar el protocolo vacunal con una vacuna frente a los virus respiratorios y frente al BVD? A nuestro parecer deberíamos hacer unos programas vacunales mucho más completos. Otra cosa es la situación del sector, las pegas que a veces pone el ganadero por el tema económico, etc. También es verdad que habría que evaluar en qué granja estamos trabajando. Si son granjas cerradas donde no entran animales, podrías considerar no vacunar de algunas enfermedades, aunque, en mi opinión, diría que haría un programa vacunal completo frente a virus respiratorios.

20/5/19 19:52

“ESTAMOS LIBRES DE IBR Y BVD, PERO UTILIZAMOS LA VACUNA PARA PREVENIR Y PARA QUE LAS VACAS ESTÉN BIEN INMUNIZADAS” YOLANDA ALBA GAYO Veterinaria y socia de SAT Os Foros

SAT OS FOROS Localización: • Animales de producción: Álvare, A Pastoriza (Lugo) • Recría: Aldurfe, Riotorto (Lugo) N.º de socios: 4 N.º total de animales: 300 Vacas en ordeño: 160 Producción actual: 47 litros vaca/día Grasa: 3,73 % Proteína: 3,22 % Edad al primer parto: 25 meses Intervalo entre partos: 436 días Intervalo parto-primera inseminación: 98 días Intervalo parto-inseminación fecundante: 158 días En vídeo

Inseminaciones por preñez: 2,6

¿Cuál es el programa de vacunación empleado en la explotación y qué protocolo seguís?

¿Tenéis problemas importantes por casos de neumonía en las terneras de recría?

Nosotros, según los análisis que tenemos hechos por la ADS —hacemos sangrías en las novillas cada seis meses—, estamos libres de BVD, IBR, neospora y paratuberculosis. De todas formas, nosotros seguimos un programa vacunal con Hiprabovis Balance e Hiprabovis IBR Marker Live a consecuencia de que en algún momento tuvimos problemas respiratorios. Utilizar IBR y BVD es, en caso de que surja un problema, para poder atajarlo de un modo mucho más fácil y que fuese menos grave en el cómputo de la explotación, es decir, que tuviese menos virulencia y que las vacas estén inmunizadas ante un ataque externo, que, por mi experiencia, puede surgir.

No, no hay problemas importantes. Yo pienso que también influye que al estar vacunadas con Hiprabovis Balance tanto del virus sincitial como de parainfluenza están bien protegidas, entonces los anticuerpos calostrales dan inmunidad a las terneras y no tenemos problemas considerables ni graves en esta explotación.

¿Desde qué edad empezáis la vacunación con Hiprabovis IBR Marker Live e Hiprabovis Balance? Vacunamos todo el rebaño a partir de los seis meses de edad. Las novillas que nunca fueron vacunadas se revacunan a los 21 días de la primera dosis.

¿Recomiendas la vacunación frente a los cuatro virus incluidos en vuestro programa vacunal para el control de su impacto tanto a nivel reproductivo como respiratorio? Sí que la recomiendo, sin lugar a dudas. Ya lo expliqué antes, tanto si hay problemas reproductivos de IBR y BVD como si hay problemas respiratorios. A mi modo de ver, según mi experiencia clínica, es fundamental en una explotación tener controlados estos cuatro virus.

¿Observáis problemas reproductivos originados por los virus IBR o BVD? Según expliqué antes, estamos libres de IBR y BVD en este momento, así que no, pero utilizamos la vacuna para prevenir y para que las vacas estén bien inmunizadas ante una posible agresión.

vp010_publirreportaxe_hipra_castelan.indd 29

La Referencia en Prevención para Salud Animal

20/5/19 19:53

A C T U A L I DA D E

XOSÉ GARCÍA Produtor de vacún leiteiro en ecolóxico e enxeñeiro agrónomo

“A formación académica axudoume a tomar decisións na granxa dunha maneira distinta, sobre todo á hora de analizar outras posibilidades diferentes de produción”. VANESA CARRO Produtora de vacún leiteiro e enxeñeira agrónoma

O Coita Lugo e a EPSE presentaron o proxecto Aterra! Aterra! é unha iniciativa conxunta do Colexio Oficial de Enxeñeiros Técnicos Agrícolas de Lugo e a Escola Politécnica Superior de Enxeñería de Lugo coa que se busca impulsar o emprendemento agrario dos mozos e poñer en contacto a distintas xeracións de produtores agrarios.

salón de actos da Escola Politécnica Superior de Enxeñería (EPSE) de Lugo acolleu o xoves 25 de abril a presentación de ‘Aterra!: o teu futuro no agro’, un proxecto posto en marcha polo Colexio Oficial de Enxeñeiros Técnicos Agrícolas (Coita) de Lugo e o Grupo de Innovación Docente Ruralia, que conta con financiamento da EPSE a cargo do XVIII Premio Aresa de Desenvolvemento Rural. No acto de presentación interviñeron o presidente do Coita Lugo, Marcos Vázquez; a vicerreitora do Campus de Lugo, Montserrat Valcárcel, e o director da EPSE, Tomás Cuesta, que lles trasladaron aos asistentes o porqué e os obxectivos do proxecto. A continuación, o profesor ad honorem da USC Francisco Sineiro ofreceu unha conferencia centrada na situación e as perspectivas de futuro do sector agrario galego. Na última parte do acto desenvolveuse unha mesa redonda na que participaron varios egresados da EPSE que emprenderon a súa vida no rural. Nela, responderon as preguntas formuladas polos asistentes e debateron sobre temas como a problemática de limitación de terras,

os tópicos relacionados co rural, a comercialización dos produtos e o papel das administracións para a dinamización do sector.

EN QUE CONSISTE? O presidente do Coita Lugo, Marcos Vázquez, explicou os principios da iniciativa: “O proxecto aséntase en dúas palabras, ilusionar e conectar. Ilusionar á xente para que sexa capaz de superar esa barreira e incorporarse á súa casa de labranza, e conectar a titulares de casas de labranza que non teñen traspaso con xente formada na Escola e con ganas de apostar por un proxecto así”. Precisamente, o Colexio Oficial de Enxeñeiros Técnicos Agrícolas de Lugo será o punto de contacto entre distintas xeracións que viven do rural para facilitar, por exemplo, o traspaso de negocios nos casos de persoas próximas á xubilación, así como incentivar a volta das novas xeracións aos negocios agrarios. Para isto, dende o Coita puxeron a disposición dos interesados unha dirección de correo electrónico (e-mail@coitalugo.org) para que calquera persoa se poida anotar e/ou solicitar información.

“Grazas á universidade tiven a oportunidade de ir de Erasmus e aí aprendín moitísimo e de forma práctica”. EVA GONZÁLEZ Produtora artesá e enxeñeira de Montes

“Estudar Enxeñería de Montes e traballar en desenvolvemento rural ten moito que ver co proxecto que desenvolvemos despois e con como o desenvolvemos”. MARCOS VÁZQUEZ Produtor de vacún de carne e enxeñeiro técnico en Mecanización Agraria e Construcións Rurais “O que se di do apoio ao rural é moi teórico. Agora ben, é posible vivir do rural, por suposto. Como non ía selo?”.

JULIO RODRÍGUEZ Horticultor e técnico superior en Electrónica

“Considero que se tomas a decisión de quedar na explotación é para vivir disto e para traballar, e iso significa facer unhas apostas de futuro, modernizar, investir etc”. ERMITAS RODRÍGUEZ Produtora de ovino e enxeñeira de Montes

“Academicamente póñenche enriba da mesa moita información que descoñecías e, ademais, é importante a capacidade de madurar que che achega a universidade”.

30 | Vaca Pinta n.º 9 | 03.2019

vacapinta010_actualidade_aterra_galego_sabe.indd 30

22/5/19 17:28

Biocélula higienizadora: la alternativa real a la arena CALIDAD CONSTANTE El sistema de control electrónico de la biocélula asegura la higienización del material a través de un proceso de pasteurización.

AHORRO FINANCIERO El ahorro obtenido al reciclar y aprovechar la parte solida del purín frente a la utilización de los materiales tradicionales de encamado (arena, paja, serrín, etc), permite amortizar los gastos de inversión en pocos años. GESTIÓN MEJORADA Y ECONÓMICA DEL PURÍN La cantidad de purín que se maneja, se ve reducida debido a que se eliminan los materiales tradicionales empleados por las camas. Se facilita el cumplimiento de las nuevas normativas medioambientales.

VACAS SALUDABLES El material resultante es muy confortable y con una baja carga bacteriana consiguiéndose un elevado nivel de cow confort.

NO ES NECESARIO UN ALMACÉN El material higienizado es producido diariamente para su inmediata aplicación en las camas.

FÁCIL DE UTILIZAR La maquina es fácil de utilizar gracias a su sencillo sistema de control a través de la pantalla táctil, ordenador o teléfono móvil.

CARACTERÍSTICAS TÉCNICAS � 3 modelos: nos adaptamos a diferentes tamaños de granja. � Producción: hasta 20 Tn/día de sólido higienizado. � Higienización: se garantiza la pasteurización (1 hora a 70ºC). � Secado: entre un 40-55% de materia seca (mediante el ajuste HRT). � Bajo consumo de energía. Consumo máximo 6,5kW.

En vídeo

Un caso real: Aldapa SC (Urritzola-Galain. Navarra)

DISEÑO Y EQUIPAMIENTO DE NAVES GANADERAS El especialista en bebederos

Polígono Comarca 2 Calle A 17 31191 Barbatáin, Navarra (España) T 948 983 390 www.etxeholz.net etxeholz@etxeholz.net

VP010_publicidade_ethx holz.indd 67 etxeholz.indd 31

10/5/19 21/5/19 19:00 16:50

A C T U A L I DA D E

Xa pola tarde, tiveron lugar dúas charlas. A primeira, de Ángel Rivas (Casa Codesal), abordou a evolución da produción de leite ecolóxico e o papel que xoga en Casa Codesal. A continuación, o xornalista Xoán Ramón Alvite encargouse de pechar o primeiro día de reunión cun relatorio sobre a produción de leite no Xallas e en comarcas limítrofes.

XORNADA PRÁCTICA

As investigacións en produción de leite no CIAM-LIGAL, o foco da Reunión de Primavera da SGPF

O sábado 11 as charlas adoptaron un formato máis práctico coa visita a varias empresas da zona para ver sobre o terreo algunhas das temáticas presentadas o día anterior. Deste xeito, a xornada comezou cunha visita a SAT Ladeira para coñecer o proceso de Corbar de transformación do xurro en compost. Seguidamente, os participantes desprazáronse ata Grille SCG e, máis tarde, ao centro de alimentación e de recría de Xallas Ganxabar. Tras realizar unha última parada na aula de formación que ten Feiraco na SAT Busto Corzón, a quinta reunión de primavera da SGPF clausurouse cunha comida de despedida con todos os asistentes no restaurante Grille de Mazaricos.

A Sociedade Galega de Pastos e Forraxes (SGPF) organizou os días 10 e 11 de maio en Mazaricos (A Coruña) a quinta edición da súa Reunión de Primavera baixo o título “Produción de Leite no Xallas”.

ras a inauguración, a cargo de Juan Blanco (alcalde do municipio) e Joan Alibés (presidente da SGPF), deu comezo a xornada de charlas teóricas. O primeiro en intervir foi o enxeñeiro agrónomo César Resch, investigador responsable de produción de leite de vacún no Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM), quen expuxo as perspectivas de produción de leite en Galicia desde un punto de vista externo á comunidade. A continuación, o tamén enxeñeiro agrónomo e xefe do Departamento de Pastos e Forraxes do CIAM, Gonzalo Flores Calvete, enunciou unha exposición sobre rotacións de cultivos forraxeiros para a produción de leite de vacún en Galicia. Logo da pausa para o café, Adrián Botana e Marcos Veiga, enxeñeiros

agrónomos en formación predoutoral do grupo de valorización nutricional de forraxes e produción de vacún do centro coruñés anteriormente citado, presentaron as súas investigacións sobre produción e composición de leite de vaca en sistemas con diferentes graos de intensificación. Pola súa banda, Juan Castro (investigador e enxeñeiro agrónomo facultativo do CIAM) falou das boas prácticas agrarias que se deberían levar a cabo á hora de xestionar o xurro como fertilizante para adaptarse ás condicións edafoclimáticas galegas. A última intervención da mañá, a cargo de Santiago Crecente, investigador e enxeñeiro agrónomo facultativo do CIAM, centrouse na valorización das vacas de descarte de raza frisona.

Santiago Crecente e Eloi Villada

Xoán Ramón Alvite

32 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

VP010_actualidade_pastosEforraxes_galego.indd 32

22/5/19 12:44

Consulte finanCiaCión hasta 12 meses sin intereses Como siempre, los primeros DesDe 1975

BeBeDeros faBriCaDos totalmente en aCero inoxiDaBle BeBeDero BasCulante 1,5 metros

BeBeDero BasCulante 2 metros

BeBeDero BasCulante 1 metro

VÁlVula BeBeDero VaCiaDo rÁpiDo

arroBaDera (Con rueDas, iDeal para estaBlo Con Cama De arena)

GaliC en ia

iC ia

fe it

BeBeDero VaCiaDo rÁpiDo

he al Cho en G

arrimaDor mezClaDor De ComiDa • ARRIMA, AIREA Y Barre fÁCilmente • REducE Y fAcIlItA tu tiempo De traBajo en el estaBlo • eVita la fermentaCión De la ComiDa al airearla

Calidad y limpieza con el mínimo consumo

Consulte precios sin compromiso Camiño vello de Mourelle, s/n – 15840 Santa Comba (A Coruña) – ESPAÑA Telf. 981 88 05 50 – 981 88 05 75 • Fax. 981 88 06 06 e-mail: elmega@elmega.com • web: www.elmega.com

vp010_elmega.indd 33

20/5/19 19:55

JORNADA JORNADA PRIMA PRIMA

El El bienestar bienestar en en la la recría, recría, hilo hilo conductor conductor del del II Simposio Simposio #RecríaConPrima #RecríaConPrima

La La convocatoria convocatoria de de Nanta Nanta reunió reunió en en la la capital capital gallega gallega a a cerca cerca de de 140 140 profesionales profesionales del del sector vacuno de leche, a los que se unieron vía streaming en su página de Facebook sector vacuno de leche, a los que se unieron vía streaming en su página de Facebook Recría Recría con con Prima Prima numerosos numerosos usuarios usuarios desde desde sus sus casas. casas. Bajo su premisa central “Lo importante no es solo Bajo su premisa central “Lo importante no es solo qué hacer, sino cómo hacerlo”, Nanta, con la coqué hacer, sino cómo hacerlo”, Nanta, con la colaboración de Zoetis, organizó el 28 de marzo en laboración de Zoetis, organizó el 28 de marzo en Santiago de Compostela la primera edición de su Santiago de Compostela la primera edición de su simposio sobre bienestar que, además, se transsimposio sobre bienestar que, además, se transmitió en vivo desde la página que la compañía tiene mitió en vivo desde la página que la compañía tiene disponible en Facebook (@RecriaNantaPrima). disponible en Facebook (@RecriaNantaPrima). La epigenética desde una perspectiva teórica y prácLa epigenética desde una perspectiva teórica y práctica, los patrones de comportamiento de las ternetica, los patrones de comportamiento de las terneras, la importancia del calostro en la inmunidad y en ras, la importancia del calostro en la inmunidad y en el desarrollo gastrointestinal y las pruebas para clael desarrollo gastrointestinal y las pruebas para clasificar a los animales en base a su potencial genétisificar a los animales en base a su potencial genético fueron algunos de los temas que se abordaron a co fueron algunos de los temas que se abordaron a lo largo de la jornada. lo largo de la jornada. CALOSTRO, ORO LÍQUIDO CALOSTRO, ORO LÍQUIDO Comenzó Leonel Leal (Nutreco) haciendo un aborComenzó Leonel Leal (Nutreco) haciendo un abordaje teórico de la epigenética y de cómo afecta en daje teórico de la epigenética y de cómo afecta en el desarrollo del vacuno lechero: “Influye en el el desarrollo del vacuno lechero: “Influye en el inicio de la pubertad, en la supervivencia hasta el inicio de la pubertad, en la supervivencia hasta el primer parto, en la reducción de la edad al primer primer parto, en la reducción de la edad al primer parto y en la producción de leche futura”. Y es que, parto y en la producción de leche futura”. Y es que, tal y como apuntó el experto, todo empieza con el tal y como apuntó el experto, todo empieza con el calostro: “Está comprobado que un consumo incalostro: “Está comprobado que un consumo inadecuado de calostro reduce la producción láctea adecuado de calostro reduce la producción láctea de toda la vida del animal”, remarcó, refiriéndose de toda la vida del animal”, remarcó, refiriéndose a este como “oro líquido”. a este como “oro líquido”. La implementación práctica de la epigenética fue La implementación práctica de la epigenética fue expuesta por Fernando Soberón (Nutreco), quien expuesta por Fernando Soberón (Nutreco), quien mostró cómo factores como el potencial genético, mostró cómo factores como el potencial genético, la nutrición, la salud y el manejo influyen en el rela nutrición, la salud y el manejo influyen en el resultado final. “La meta de la recría es obtener una sultado final. “La meta de la recría es obtener una vaca sana que produzca la mayor cantidad de leche vaca sana que produzca la mayor cantidad de leche durante su vida productiva y, para ello, la nutrición durante su vida productiva y, para ello, la nutrición predestete y el calostro, así como la condición corpredestete y el calostro, así como la condición corporal, son clave por sus beneficios y efectos sobre la poral, son clave por sus beneficios y efectos sobre la vida de la futura vaca”, afirmó Soberón. vida de la futura vaca”, afirmó Soberón.

VP010_publirreportaxe_Nanta.indd 34

Fernando Soberón Fernando Soberón

Christian Koch Christian Koch

Emily Miller-Cushon Emily Miller-Cushon

¿QU

Leonel Leonel Leal Leal Leonel Leal

PRIMA PRIMA Y Y LA LA EPIGENÉTICA EPIGENÉTICA

El Programa Prima se sirve de los conociEl Programa Prima se sirve de los conocimientos obtenidos de la epigenética para mientos obtenidos de la epigenética para conseguir una mayor producción de leche conseguir una mayor producción de leche desde la primera lactación. Así lo demostró desde la primera lactación. Así lo demostró Leal poniendo de manifiesto los resultados Leal poniendo de manifiesto los resultados de un estudio longitudinal con Prima que rede un estudio longitudinal con Prima que refleja que tasas de crecimiento más elevadas fleja que tasas de crecimiento más elevadas desde el nacimiento hasta los 9 meses de desde el nacimiento hasta los 9 meses de edad resultan en: edad resultan en: - una reducción en la edad al primer parto - una reducción en la edad al primer parto - un aumento en la producción de leche - un aumento en la producción de leche - mayor longevidad del animal, con supervi- mayor longevidad del animal, con supervivencias hasta los 5 años vencias hasta los 5 años

22/5/19 12:51

INMUNIDAD, DESARROLLO GASTROINTESTINAL Y SELECCIÓN GENÓMICA Christian Koch (Hofgut Neumühle) centró su exposición en la importancia del calostro en la inmunidad y en el desarrollo gastrointestinal de las terneras. “Los factores de crecimiento del calostro pueden actuar a través de receptores específicos en la mucosa intestinal del neonato estimulando la proliferación celular, la diferenciación celular y la síntesis de proteínas”, explicó. De este modo, los terneros alimentados con calostro presentan unos niveles plasmáticos mejorados de glucosa, insulina e IGF-I que favorecen los procesos anabólicos y potencian el crecimiento y el almacenamiento de energía. También Nacho Peón (Zoetis) habló en su ponencia de la potenciación de la salud animal, en este caso mediante selección genómica y clasificación de los animales en base a su potencial: “Mejorar la salud y el bienestar animal a través de la selección genómica presenta una oportunidad para ayudar a manejar las enfermedades y mejorar la rentabilidad de la explotación”, dijo.

Todos los vídeos en Facebook

BIENESTAR Y RENTABILIDAD Emily Miller-Cushon (Universidad de Florida) puso el foco en la importancia del bienestar en la recría y explicó cómo los diferentes patrones de comportamiento de las terneras responden a aspectos de manejo y del entorno y se relacionan con otras medidas de bienestar. Miller-Cushon recordó que reducir las experiencias negativas y favorecer la alimentación natural y los comportamientos sociales también repercuten en una mejora del rendimiento y de la ganancia de peso: “Estas experiencias positivas en la vida temprana de las novillas tienen beneficios a largo plazo, entre los que se incluyen mejora del crecimiento, reducción del estrés, mayor capacidad para hacer frente a los futuros cambios en el manejo y un mejor desempeño en la lactación”, apuntó.

¿QUÉ OPINAN LOS ASISTENTES?

Veterinaria en Santa Comba (A Coruña)

SARA GRACIA

Veterinario en Tineo (Asturias)

GUMERSINDO DE LA RIERA

JORGE HERNÁNDEZ

“Los ganaderos cada vez están más concienciados de la importancia de prestar atención a la recría. No obstante, queda muchísimo trabajo por hacer por parte de todos y jornadas como esta ayudan en el proceso”.

“Me ha interesado particularmente la ponencia de Fernando Soberón, quizás por ser la más ligada con el día a día y con los aspectos prácticos de nuestro trabajo”.

“Me parece que Nanta acierta apostando por la recría. Ya es la segunda jornada de Prima a la que asisto y la calidad de los ponentes es increíble”.

VP010_publirreportaxe_Nanta.indd 35

Ganadero de Zamora

22/5/19 12:51

C O N LU PA

En Vaca.tv

Fin da barra libre de antibióticos O problema das resistencias antimicrobianas no gando non só afecta os animais, senón tamén os seus propietarios e, por suposto, os consumidores. Aínda que o do vacún leiteiro foi ata o momento un dos sectores menos prexudicados por este tema, non significa que estea exento de ter que corrixir unha serie de malas prácticas. Vexamos cales e por que.

n 2050, a resistencia a antibióticos (RAM) cobrarase a vida de máis de 300 millóns de persoas en todo o mundo. Así o advirte a ONU apoiada pola Organización Mundial da Saúde (OMS), a quen secundan organizacións de todo o mundo, como os Centros para o Control e Prevención de Enfermidades (CDC) nos Estados Unidos ou a Axencia Española de Medicamentos e Produtos Sanitarios (AEMPS) en España. Non obstante, este non é un problema actual, tal e como apunta o xefe de sección da Unidade de Enfermidades Infecciosas do Hospital Universitario Lucus Augusti de Lugo, Juan Corredoira: “Nos anos 70 xa se falaba en hospitais americanos de que a metade dos antibióticos se utilizaban de forma incorrecta e isto es-

taba a levar á aparición de resistencias”. Nese momento, a problemática paliouse grazas ao desenvolvemento de novos antibióticos nos anos 80 pero, corenta anos despois, a industria farmacéutica non avanzou demasiado na posta en marcha de novos fármacos: “A realidade é que lles interesa desenvolver moléculas para outras enfermidades máis crónicas que dan máis beneficios económicos que os antibióticos”, lamenta o doutor Corredoira.

CAL É O PROBLEMA? Para explicar claramente como pode prexudicarlle á nosa saúde o uso indiscriminado de antibióticos en animais, acudimos ao doutor Bruno González Zorn, catedrático de Sanidade Animal da Facultade de Veterinaria da Universidade Complutense

de Madrid e investigador no centro veterinario Visavet. “O que sucede é que, cada vez que se utiliza un antibiótico, en animais ou en humanos, xéranse bacterias resistentes. Quen máis próximo estea a esas bacterias resistentes é o que máis periga”, explica. Deste xeito, Zorn apunta ao risco que corren os propios gandeiros ao empregar estes medicamentos nos seus animais: “Existen moitos estudos no mundo que demostran que, cando se lle dan antibióticos a un animal, o primeiro en ter bacterias resistentes é o animal, pero os segundos son o gandeiro e a súa familia, logo os veterinarios, estudantes de Veterinaria etc.”, advirte. “Eles son os primeiros afectados, polo que deberían ser os primeiros interesados e implicados na loita contra a resistencia a antibióticos”. No entanto, Luís Miguel Jiménez, veterinario especialista en mastite e calidade de leite do centro veterinario Servet Talavera, móstrase optimista no que a vacún leiteiro se refire: “Creo que se está facendo un uso bastante responsable. É certo que hai que concienciarse de que se deben usar certos antibióticos só cando sexa estritamente necesario, pero non é a fin do mundo, o arsenal de antibióticos que temos aínda é suficiente e, ademais, estase a traballar cada vez máis en prevención, que eu diría que é a clave de todo” sinala.

36 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

vp010_conLupa_antibioticos_galego_sabe.indd 36

21/5/19 11:30

C O N LU PA

Falamos de RAM con…

Bruno González Zorn, catedrático de sanidade animal

Juan Corredoira, médico especialista en enfermidades infecciosas

DO ANIMAL AO HUMANO Actualmente, o consumo de antibióticos en animais en España é moi superior ao dos humanos. Como nos afecta isto? “É sinxelo: nós podemos tomar, por exemplo, un filete dun supermercado e atoparnos con que vén con bacterias resistentes aos antibióticos”, expón Corredoira. “Despois, cando necesitemos tomar eses antibióticos porque temos unha infección, é posible que teñamos unha bacteria resistente que adquiri-

José Ramón Diéguez, farmacéutico de Delagro S. Coop.

mos tras consumir esa carne que foi tratada”. Neste punto, González Zorn fai especial fincapé en deixar claro onde está o foco das RAM: “A problemática da resistencia non radica en que queden antibióticos nese filete ou na carne que se xera despois. Cada vez que se lle prescribe un antibiótico a un animal hai un período de espera para que ese medicamento se limpe do animal, é dicir, que todo o que temos no supermercado non ten un contido en

Luis Miguel Jiménez, especialista en calidade de leite

antibióticos significativo en absoluto”, remarca. Efectivamente, calquera animal apto para consumo superou a corentena tras ser medicado, pero iso non o exime de conter bacterias resistentes que despois pasan aos humanos: “Cando falamos de resistencia a antibióticos non nos referimos a que se estean consumindo filetes que conteñan antibiótico, se non a que se xeran bacterias resistentes ao antibiótico que si persisten nesa carne”, di Zorn.

EMBRIOVET SL es un equipo veterinario especializado en servicios de transferencia embrionaria en ganado bovino de leche y de carne

Nuestras nuevas instalaciones en Betanzos incluyen un avanzado laboratorio de fecundacion in vitro Le ayudamos a desarrollar el programa genético de su explotación: Diseño del programa genómico Creación de índices genéticos personalizados Asesoramiento genético completo. Programa de acoplamientos Programa de Transferencia de embriones: Flushing y transferencia o congelación de embriones Producción de embriones in vitro: OPU-FIV Programa de rescate genético Comercio de embriones: Nacional Importación/Exportación

www.embriomarket.com

administracion@embriovet.com 981 791 843 649 239 488

• 2 laboratorios móviles con base en Galicia • Servicio en toda la península e islas españolas • Veterinarios especializados en tecnologías reproductivas al más alto nivel En nuestras nuevas instalaciones en Betanzos (A Coruña) ofrecemos toda la tecnología embrionaria, abarcando la fecundación in vitro en todas las facetas.

05.2019 | Vaca Pinta n.º 10 | 37

vp010_conLupa_antibioticos_galego_sabe.indd 37

21/5/19 11:31

C O N LU PA

O CASO DE ESPAÑA O problema da resistencia a antibióticos é algo xeneralizado, pero o certo é que, a pesar de medidas como o Plan Nacional de Loita contra a Resistencia a Antibióticos, España segue indo á cola xunto con outros países como Grecia ou Italia.

Figura 1. Vendas totais de todos os antibióticos para animais produtores de alimentos (en mg/PCU) en 29 países da UE

“SABEMOS MOI BEN QUE AS EXPLOTACIÓNS ONDE PEOR É O MANEXO É ONDE MÁIS ANTIBIÓTICOS SE UTILIZAN”, B. GONZÁLEZ ZORN

Fonte: Axencia Española de Medicamentos e Produtos Sanitarios

Figura 2. Persistencia do uso de antibióticos en hospitais nos distintos países europeos

Fonte: Axencia Española de Medicamentos e Produtos Sanitarios

“España é un dos países de Europa que máis antibióticos emprega, tanto en medicina humana como animal, entón temos que optimizar a súa utilización, e iso non significa simplemente usar menos, senón usalos mellor”, apunta Zorn. “En España, xunto a outros países do sur de Europa, non hai aínda unha política seria no que respecta á utilización de antibióticos. O exemplo a seguir son os países do norte (Holanda viría ser nosa antítese), onde realmente tanto os profesionais como os cidadáns están moi concienciados coa utilización e o bo uso dos antibióticos”, engade Corredoira, en referencia á área de medicina humana.

O vacún leiteiro español En canto á rama veterinaria, o farmacéutico responsable da cooperativa de segundo grao Delagro, José Ramón Diéguez, debúllanos os datos de consumo por especies: “Segundo o último Esvac, España é o segundo consumidor europeo de todas as especies en conxunto. O porcino representa o 49 %, ovino o 20 %, avicultura o 11 % e vacún o 12 % e, dentro deste último, hai dous subsectores: a ceba e o leite. O que leva a palma é o vacún de ceba, porque se empregan antibióticos en vía premix, en vía oral...”, sinala Diéguez. Pola contra, no vacún leiteiro a porcentaxe é notablemente menor: “A vía de administración intramamaria, unha das máis empregadas en vacas leiteiras, supón o 0,9 % dos antibióticos utilizados en España. Con isto, eu calculo que o vacún de leite suporá aproximadamente o 4 % de todo o consumo nacional”. Tendo en conta estas porcentaxes, Diéguez di que, no caso do vacún leiteiro, non se trata dun problema de consumo excesivo, senón do tipo de moléculas que se están empregando, principalmente as fluoroquinolonas e as cefalosporinas.

CLAVES PARA FREAR AS RAM

Preservar fluoroquinolonas e cefalosporinas “Os antibióticos que son importantes nos hospitais, como as fluoroquinolonas e as cefalosporinas de terceira e cuarta xeración, debemos utiliza-

los moito menos porque son os que nos van salvar a vida a nós no último momento”, advirte Zorn. “Estas moléculas empréganse en vacas principalmente polo seu período de retirada en leite”, explica o farmacéutico de Delagro. As cefalosporinas teñen período de retirada 0 e o das quinolonas é moi curto, polo que son as que máis lle interesan ao gandeiro. En veterinaria están autorizadas as cefalosporinas de primeira, segunda, terceira e cuarta xeración, pero as de terceira e cuarta son de último recurso para combater bacterias multirresistentes en humana, por iso organizacións como a OMS, a FAO ou a Organización Mundial de Veterinaria tratan de preservalas. “Tradicionalmente os laboratorios optaron polas de terceira e cuarta porque son máis estables á hora de fabricalas e mantelas, pero eu creo que con este novo escenario o que van facer será volver sacar ao mercado as de primeira e segunda xeración (que non se están utilizando) porque non entran na restrición que expoñen a OMS e a AEMPS e seguen tendo ese período de retirada 0 en leite”, opina Diéguez. “Dende Delagro o que estamos a facer é unha campaña de información e de formación aos gandeiros, posto que cremos que é o último elo responsable dun uso responsable de antibióticos para reducir precisamente o consumo desas dúas moléculas”, engade.

38 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

vp010_conLupa_antibioticos_galego_sabe.indd 38

21/5/19 11:31

Las auténticas

vacas que recortan los costes Los países nórdicos tienen el menor uso de antibióticos del mundo, y son líderes en producción de leche. Nuestros toros tienen excelentes rasgos de salud y altas producciones. Una eficaz herramienta para tu día a día.

€ Infertilidad

€

Enfer- Tratamientos medades veterinarios podales

€ Mastitis

€ Partos difíciles

seleccionando para lo que realmente importa Global Genetics

www.vikinggenetics.com

Distribuido en Galicia por: Manuel Reixa 610 526 785 | Noel Balsa 619 760 916 VIKING_GALEGO.indd 39

21/5/19 17:18

C O N LU PA

“É MOI IMPORTANTE CONCIENCIAR SOBRE O PERIGO DE UTILIZAR ANTIBIÓTICOS INCORRECTAMENTE”, J. CORREDOIRA

Hixiene e prevención Para ser capaces de reducir o uso de antibióticos en granxa, hai unha serie de medidas previas que se deben asumir, empezando pola hixiene e seguindo pola prevención. “Sabemos moi ben que nas explotacións onde peor é o manexo é nas que máis antibióticos se utilizan”, afirma Zorn. “Tápanse as deficiencias (un programa de vacinación regular, unha hixiene regular) usando máis antibióticos, é dicir, que temos que aplicar menos antibióticos e, á vez, complementar cunhas boas medidas hixiénico-sanitarias e inmunolóxicas”. Tamén o veterinario de Servet Talavera e o farmacéutico de Delagro se suman a esta idea: “Hai un dogma para os que nos dedicamos a calidade de leite, que é que a vaca ten que estar limpa, seca e confortable. É o máis básico”, afirma Jiménez. “Manexo, hixiene, vacinación, prevención, facer secado selectivo e non secar porque si”, enumera Diéguez. En canto ao secado selectivo, xa existen unha serie de formulacións internacionais que teñen en conta parámetros como os últimos recontos celulares en tanque ou as mamites, segundo os cales se indica se é aconsellable secar con antibiótico ou só con selador. Luís Miguel Jiménez explica o consenso ao que se chegou en relación a este tema: “Acordamos que non todas as explotacións están prepara-

das aínda para facer isto, senón que deberiamos seguir traballando en prevención para conseguir que polo menos o maior número de animais cheguen sans ao secado”, conta. Neste caso, recoméndase selar con antibiótico se nos tres últimos controis teñen un reconto celular por encima de 200.000 cél/ml. “O problema é que, por exemplo, en España pouco máis do 50 % das explotacións están en control leiteiro, polo tanto, necesitamos máis ferramentas”, admite.

PLAN NACIONAL DE LOITA CONTRA A RESISTENCIA A ANTIBIÓTICOS En resposta á Comunicación da Comisión Europea do 17 de novembro de 2011 pola que se lles solicitaba aos Estados membros un plan de acción sobre resistencias aos antibióticos, en 2014 empezou a primeira fase do Plan Nacional de Resistencia aos Antibióticos (PRAN) impulsado pola AEMPS, cuxa segunda parte acaba de dar comezo este ano. Os seus principais obxectivos son desenvolver unha serie de liñas estratéxicas e accións necesarias para reducir o risco de selección e diseminación das RAM e reducir as súas consecuencias sobre a saúde dos animais e das persoas preservando de maneira sustentable o arsenal terapéutico existente. Entre as características do PRAN, destaca o feito de que conte cun enfoque conxunto dende a sanidade hu-

OS PIARES DO PRAN

• Vixiar o consumo de antibióticos e a aparición de resistencias antimicrobianas • Controlar as resistencias bacterianas • Identificar e impulsar medidas alternativas e/ou complementarias de prevención e tratamento • Definir prioridades en materia de investigación • Formar e informar os profesionais sanitarios • Comunicar e sensibilizar á poboación

mana e animal (está demostrado que cada vez son menos as barreiras para a transferencia de xenes de resistencia entre animais e persoas), o recoñecemento de que para facer fronte a esta ameaza é necesario que todos os sectores involucrados se mobilicen ao redor do obxectivo común de preservar un ben valioso e dificilmente renovable como son os antibióticos, a preocupación ante a insuficiente capacidade que demostrou o sistema sanitario para dotarse de solucións de forma espontánea e a elaboración de informes de avaliación ao final de cada período anual para poder modificar ou dar prioridade a unhas ou outras actividades.

40 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

vp010_conLupa_antibioticos_galego_sabe.indd 40

21/5/19 11:31

UNIDAD DE RECUPERACIÓN DE CAMAS

FAN SEPARATOR BRU Primeras unidades YA INSTALADAS

B N• p nI • iD •

BENEFICIOS ECONÓMICOS

OTRAS VENTAJAS

• No requiere comprar material adicional para la cama • Incremento en la producción lechera • Disminución de costes

• • • •

Sin título-8 41

Aumenta el cow confort y la bioseguridad animal Bajo nivel de microorganismos Fácil manejo Disponible cada día

14/5/19 11:01

C O N LU PA

mellora da formación dos profesionais sanitarios (a través de medidas como, por exemplo, o Acordo Marco asinado con Facultades Biosanitarias de toda España). A maiores, no relativo á saúde animal, as prioridades serán continuar coa redución do consumo global de antibióticos (un 50 %), poñendo o foco especialmente na colistina (un 90 %), as quinolonas (un 45 %) e as cefalosporinas de terceira e cuarta xeración (un 45 %).

FORMAR E CONCIENCIAR

“OS VETERINARIOS SOMOS RETICENTES A CRER QUE ESTEAMOS A CONTRIBUÍR MOITO ÁS RESISTENCIAS EN MEDICINA HUMANA”, L.M. JIMÉNEZ

Evolución do PRAN “Un dos alicerces fundamentais do Plan é monitorizar mellor que antibióticos utilizamos en España e por iso empezamos coa receita electrónica obrigatoria en veterinaria”, conta o investigador de Visavet. “Outros dos puntos básicos son a concienciación e a formación. Primeiro, a profesionais para que receiten mellor, tanto en medicina humana como en veterinaria, e segundo, á poboación, para que sexa consciente de que os antibióticos son unha ferramenta que non debemos utilizar con tanta alegría, que non debemos reclamar senón tratar de reducir todo o posible”. Tal e como recolle a web do PRAN, a valoración que fai a directora da AEMPS, María Jesús Lamas, do conseguido ata o momento é moi positiva: o consumo total en saúde humana reduciuse en España un 4,34 % entre 2016 e 2017, o que supón un cambio na tendencia crecente que se rexistraba dende o ano 2012. En veterinaria os datos tamén son notables: o consumo de antibióticos rexistrou unha redución estimada dun 14 % entre 2014 e 2016. Zorn tamén se mostra satisfeito co conseguido na primeira fase deste Plan, que finalizou a finais de 2018: “Constatamos o bos que son os no-

sos profesionais porque conseguimos tomar, sen saber moi ben como ían funcionar, unha serie de medidas moi importantes. O grande éxito a nivel español e mundial queda patente tras ver como logramos reducir a cantidade de colistina”, afirma. Dende o campo da medicina humana móstranse algo máis pesimistas: “É un plan teórico, moi ben pensado, pero sen ningún medio para que se leve a cabo. Basicamente, non se está cumprindo porque fan falta unha serie de medios que non se achegan. Digamos que cada un trata de facer o que pode dende onde está, pero realmente non hai un apoio para que se faga efectivo”, opina o doutor Corredoira. O Plan afronta agora a súa segunda fase, cuxo período de vixencia se estenderá ata 2021. “Basicamente, o que se fixo foi tratar de seguir coa mesma filosofía que funcionou tan ben e reducir antibióticos en colistina con plans de redución, non soamente en porcino senón en practicamente todas as especies animais. Trátase de seguir con esa mesma liña, xa que nos foi tan ben, e de potenciar algunha nova”, explica Zorn. Entre outras cousas, este segundo PRAN porá o foco na ampliación dos Programas Reduce en gandería e na

Así pois, parece que o camiño que se está tomando é o axeitado, pero queda moito por facer. Por onde empezar? “En primeiro lugar, os médicos teriamos que prescribir mellor os antibióticos, nas farmacias habería que controlar a súa venda sen receita e, entre os cidadáns, corrixir a automedicación”, apunta Corredoira. “Nas enquisas da UE sobre a utilización dos antibióticos os españois son dos que saen peor parados. Moitos pensan que enfermidades como a gripe ou o catarro se deben tratar con antibióticos, cando en realidade son víricas e non teñen tratamento. Nese sentido é necesario que os profesionais e as autoridades sanitarias eduquemos e informemos á poboación. É moi importante concienciar sobre o perigo de utilizar antibióticos incorrectamente”, urxe.

42 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

vp010_conLupa_antibioticos_galego_sabe.indd 42

21/5/19 11:31

Toda nuestra experiencia, es tuya En el Santander llevamos más de 30 años ayudando a miles de ganaderos. Este conocimiento nos permite ofrecerte siempre el producto o el apoyo que necesitas para tu explotación, tu ganadería, tu negocio. Infórmate sobre todas las soluciones que Santander Agro puede ofrecerte. Entra en bancosantander.es, o acércate a cualquiera de nuestras oficinas.

Sin título-1 43

13/5/19 16:34

C O N LU PA Quen máis próximo estea a esas bacterias é quen máis periga

“Os veterinarios somos un pouco reticentes a crer que nós esteamos a contribuír moito ás resistencias en medicina humana”, di Luís Miguel Jiménez. “Pero a realidade é que hai que cumprir cunha lexislación á que nos temos que adaptar todos e, nese sentido, os gandeiros van seguir necesitando o noso asesoramento para saber con que teñen que tratar os animais”. En contrapartida, González Zorn engade: “Sabemos que os gandeiros e as súas familias son portadores das bacterias resistentes que teñen os seus animais porque están en contacto directo con eles, así que é realmente deles dos que debe partir a demanda de utilizar menos antibióticos, porque afecta á súa saúde directamente”. “Os técnicos están moi polo labor de facer un uso responsable”, conta Diéguez. “O máis reticente é o gandeiro porque, como leva sufrindo moitos anos o acoso dalgunhas administracións, pensa que se trata de amolar, cando do que se trata é de velar pola saúde pública”. A pesar disto, José Ramón apostila: “Aínda que, insisto, en vacún de leite é onde mellor estamos a facer as cousas de todo o sistema produtivo nacional. Só temos o problema desas dúas moléculas conflitivas en humana, é dicir, que non é un problema de cantidade. Por algo o vacún é a única especie que non ten un plan de redución, senón de uso responsable”

“EN VACÚN DE LEITE É ONDE MELLOR ESTAMOS A FACER AS COUSAS DE TODO O SISTEMA PRODUTIVO NACIONAL”, J. R. DIÉGUEZ

OS PACIENTES SILENCIOSOS “Moitas veces chamamos ás persoas que morren por bacterias multirresistentes “pacientes silenciosos”. É xente á que non lle poñemos nome e que morre porque non hai ningún antibiótico para tratar as súas infeccións”, explica Bruno González Zorn. Zorn alude así á importancia de darlle visibilidade a este problema que, literalmente, afecta a todo o mundo: mañá calquera podería estar nun hospital cunha infección por unha bacteria multirresistente para a cal non hai ningún tratamento. “Por iso é fundamental que sexamos todos conscientes de que a toma de calquera antibiótico, ou a dispensación de calquera antibiótico a un animal, xa é un primeiro paso para que as bacterias se fagan resistentes”, advirte.

“Simplemente se trata de ser responsables”, sinala Corredoira. “Os antibióticos salvaron moitísimas vidas. E é precisamente porque queremos que sigan salvándoas polo que necesitamos que sexan eficaces. Se os utilizamos de forma imprudente non valerán despois e o que queremos é que nos duren moitos anos”. En España, a resistencia a antibióticos mata a día de hoxe máis xente que os accidentes de tráfico e, nun par de décadas, matará máis persoas que o cancro. Tal afirmación, tan simple como esclarecedora, debería facernos reflexionar sobre esta realidade que nos leva de maneira irremediable cara a un problema con difícil retorno: estamos a quedar sen antibióticos útiles. O momento de poñerlle freo non pode esperar. Unha idea de como facelo téñena en liñas anteriores; unha suxestión sobre cando comezar, aquí mesmo: xa.

44 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

vp010_conLupa_antibioticos_galego_sabe.indd 44

22/5/19 18:24

gea.com

La Fageda confía en GEA A granxa de La Fageda, en Santa Pau (Xirona), acaba de estrear un novo establo para as súas vacas en produción, un proxecto que foi desenvolvido na súa totalidade por GEA e que consistiu na remodelación completa das instalacións. A zona de descanso e alimentación conta con novos cubículos, cornadizas e rascadores e o sistema de limpeza mediante arrobadeiras dirixe o xurro a unha canle transversal comunicada coa fosa. Con todo, a estrela do proxecto foi a posta en marcha de dous robots Monobox cos que robotizaron o muxido das súas 125 vacas. Coñecemos como foi todo o proceso de cambio con Albert Curós, responsable de granxa en La Fageda, e Héctor Salas, delegado comercial de GEA na zona.

VP010_publirreportaxe_GEA_galego.indd 45

20/5/19 20:07

Nome da explotación: La Fageda Fundació Localización: Santa Pau (Xirona) Traballadores: 8 Sistema de muxido: dous robots Monobox Animais en total: 250 Vacas en produción: 125 Media de produción: 36 litros/vaca/día Graxa: 3,50 % Proteína: 3,30 % RCS: 120.000 cél./ml

EN VídEo

ALBERT CURÓS

Responsable de granxa en La Fageda

Que sistema de muxido tiñan antes de instalar os robots? Muxíamos nunha sala 2x10 con revoltable dúas veces ao día e tardabamos un total de catro horas, incluíndo a limpeza da sala.

anos muxíamos unhas 240 vacas ao día e tiñamos a recría externalizada. O benestar dos animais é moi importante e queriamos ter a recría toda aquí porque se controla moito mellor. Esta idea e a decisión de pasar ao robot foron os dous motivos polos que reducir en número de animais.

Por que se decidiron a cambiar de sistema? Hai dous anos o propietario e fundador de La Fageda, Cristóbal Colón, díxonos que quería cambiar a sala de muxido, pór algo novo e que quería robots, que empezásemos a estudalo. A partir daquel momento, o director, Enrique Núñez, e eu puxemos o punto de mira nos robots de muxido e coñecemos as tres principais marcas do mercado.

¿Que protocolo seguiron para a adaptación dos animais e dos traballadores dedicados ao muxido? Preparámonos moi ben para o cambio e todos os traballadores implicáronse moitísimo neste proxecto. As vacas entraron nesta nave nova o 12 de marzo e, ao principio, seguimos muxindo na sala antiga. Deixámoslles no traxecto que fosen coñecendo as instalacións do robot, que as cheirasen. Tres semanas antes de entrar ao robot comezamos a poñerlles encima da comida o penso que lles proporcionaría a máquina, pois nunca comeran penso granulado. Comezaron a entrar ao robot só para comer penso. Durante o día, acompañabámolas á entrada do robot para que fosen

Por que elixiron GEA? Gustounos moito desde o primeiro momento que o vimos. Primeiro coñecémolo en vídeo e logo, en directo, pois comezamos a visitar diferentes granxas. Viaxamos a Holanda, a diferentes partes do territorio nacional e, despois de estar en varios sitios, vimos que o que máis nos gustaba era o de GEA. Adaptábasenos moi ben ás nosas necesidades polo simple, polos movementos que tiña e o moderno que era. Trasladamos a idea á empresa e en novembro de 2017 decidimos que se porían dous Monobox. Ademais, na fábrica de iogures estabamos a traballar con GEA e Cristóbal Colón díxonos que lle gustaría seguir con eles. Puxemos o obxectivo en GEA, volvín a Córdoba para ver durante unha semana a evolución das granxas, como funcionaban… e desde aquel momento focalizamos os nosos esforzos en como sería todo o proceso de instalación e cambio. Cando os instalaron? O 12 de marzo decidimos trasladar as vacas á nave nova, xa perfectamente acondicionada, e o robot comezou a traballar o 8 de abril. Como planificaron o proceso de cambio? Desde o momento en que decidimos que iamos traballar con robots comezamos o proceso. A planificación de como sería a nova granxa e de como teriamos as vacas trasladadas durante todo ese tempo comezou en setembro de 2017. Era un cambio moi grande e queriámolo levar a cabo sen mover as vacas nin as xatas da granxa. Recolocamos os animais nas naves que dispoñiamos e comezamos a reducir o número de cabezas para conseguir a cifra perfecta para os robots, unhas 60 ou 65 vacas para cada un. Hai cinco

VP010_publirreportaxe_GEA_galego.indd 46

o PRoXECTo LA FAGEdA

ellorar a calidade de vida e promover a integración social de persoas con discapacidade intelectual da comarca catalá de La Garrotxa foi a misión do proxecto La Fageda desde os CRiSTÓBAL CoLÓN seus inicios no ano 1982. Fundador de La Fageda Cristóbal Colón, o seu presidente e fundador, creu no traballo como a mellor terapia para que estas persoas recobrasen a súa autoestima e o seu equilibrio e pensou na natureza como aliada. Todo comezou cun viveiro forestal a mediados dos 80, continuou coa produción de leite con base na granxa de vacas frisonas e en 1993 iniciouse a fabricación de iogures. Hoxe en día conta cunha sección de xardinería, dous fogares-residencia, servizos asistenciais de terapia ocupacional, obradoiro de marmeladas, a granxa de leite recentemente remodelada e a fábrica de iogures, xeados e sobremesas lácteas. o 100 % do leite das vacas de La Fageda destínase á transformación, pero como non é suficiente para cubrir a demanda, compran a produción doutras granxas da zona. Na actualidade, son líderes no mercado catalán e venden ao ano máis de 80 millóns de iogures e sobremesas, 80.000 kg de xeados e 30.000 kg de marmeladas.

20/5/19 20:08

aprendendo elas e nós, pois necesitabamos adaptarnos as dúas partes. Estivemos así 3 ou 4 semanas. Ao principio contaban con 1 kg por vaca e día e, tras pasar unha semana, tiñan 2 kg, cantidade que fixamos ata o día que empezamos a muxir: o 8 de abril. O primeiro día entraron unhas 86 vacas, unhas 43 por robot, dúas veces ao día. Ao día seguinte xa metemos 12 vacas máis, conseguimos chegar ás 98, e cada día foron entrando máis.

40 ou 45 litros e poden vir ata 3 veces ao día. Finalmente, as vacas que están a piques de secarse están producindo entre 20 e 22 litros. Temos que ir pouco a pouco afacéndoas aos 4 muxidos, que repousen e que o ubre lles descanse. A aprendizaxe é lenta, pero véselles cada día un pouco de mellora, van vindo e aprendendo máis. Iso si, non tiveron ningún problema grave, non empeoramos, nin tivemos enfermidades.

Que diferenzas notaron co cambio? Cambiamos os nosos horarios de traballo, pois estamos unhas 22 horas ao día cubrindo o establo para acercar vacas, pero contamos con estabilizarnos aos poucos porque logo bastará cunha persoa que vixíe todo o proceso. En canto a produción, unhas 30 ou 40 están a facer moito leite, entre 60 e 70 litros por día, e decidimos que se poidan muxir ata catro veces ao día. Outras están a producir entre

Que valoración fan do proceso? Estivemos apoiados polos veterinarios e técnicos de GEA e polo seu distribuidor, Joan Viñas, de Agroservei Viñas. El díxonos como tiñamos que facelo e, en conxunto cos nosos veterinarios, fómonos coordinando. O proceso é lento, pero moi tranquilo. Estamos moi contentos de ternos decantado por este sistema e de coñecelo a través das opinións de diferentes gandeiros.

Circulación na zona de muxido Porta de postselección Robot 2

Entrada ao robot 2

HÉCToR SALAS

Saída guiada

delegado comercial de GEA para Cataluña, Navarra, Aragón, Baleares e Canarias

Que características diferencian este proxecto? É un proxecto que inclúe todo o deseño da granxa: a instalación dos cubículos, as cornadizas, as arrobadeiras, unha canle transversal para levar á fosa todo o xurro, a instalación dos robots e a nave. A principal característica destes dous robots Monobox é que comparten unha saída guiada, o que permite que os robots teñan entrada e saída polo mesmo lado. Como é o funcionamento da saída guiada? Cando os dous animais saen do robot, xa sexa nunha orde ou noutra, son dirixidos por unha manga de manexo conxunta cunha soa porta de postselección. Cando o primeiro robot está ocupado, queda pechada a porta para entrar ao primeiro robot e o acceso ao segundo robot sempre queda aberto, ou ao revés. Así, cando están en uso, nunca queda ningún animal no medio. Como está deseñada a sala de espera? Nesta zona colocouse unha porta de preselección de dúas vías para dirixir os animais segundo teñan permiso de muxido ou non. Se a vaca ten permiso de muxido, entrará na sala de espera e, no caso de que non o teña, irá co resto do rabaño. Se pasa ao robot, sairá pola manga de manexo e por unha porta de postselección que a separará en tres vías diferentes: á zona de enfermería, no caso de que ese animal se teña que inseminar ou cumpra con algún parámetro que nós teñamos seleccionado, como condutividade ou temperatura; á sala de espera de novo, se o animal non conseguiu un muxido completo, máis do 80 % realizado; e por último, ao establo, se o animal non ten ningún tipo de problema e se muxiu correctamente.

VP010_publirreportaxe_GEA_galego.indd 47

Robot 1

Entrada ao robot 1

Fases do muxido nunha soa colocación

iii

Colocación

Estimulación

Limpeza - Análise do leite por teto

Muxido

Post-dipping - Retirada

20/5/19 20:08

NA GRANXA

SAT CASA DO PINTOR. GUNTÍN (LUGO)

En Vaca.tv

José Antonio (esquerda) e Carlos, socios de Casa do Pintor

Un exemplo de potencial forraxeiro Non é o habitual nas explotacións leiteiras da cornixa cantábrica, pero nesta gandería lucense producen todas as forraxes que precisan para o mantemento dos seus animais e aínda teñen excedente. Falamos cun dos seus propietarios, José Antonio López, que nos relata as transformacións recentes do negocio e nos avanza os seus plans futuros.

Localización: Santo Estevo da Mota (Guntín, Lugo) N.º total de animais: 180 Vacas en muxidura: 80 Media de produción: 36 litros/vaca/día Porcentaxe de graxa: 3,60 % Porcentaxe de proteína: 3,20 % RCS: 195.000 cél./ml Superficie agrícola: 65 ha IPP: 387 días ICO: 2.213 puntos Venda do leite: Lactalis e Reny Picot

a gandería Casa do Pintor, situada na parroquia lucense de Santo Estevo da Mota (Guntín), acaban de iniciar unha nova etapa despois de que en 2017 absorbesen outra granxa con preto de sesenta cabezas do municipio de Lugo. Trátase dunha SAT integrada por tres socios, dous en activo, José Antonio López Varela e Carlos Cordido Astariz –procedente da explotación absorbida–, e outro xubilado, José López López, pai de José Antonio.

Os obxectivos da fusión eran mellorar en calidade de vida e en organización do traballo, xa que non contan coa axuda de ningún empregado. Hai cinco anos, José Antonio estreaba unha sala de muxido e un establo novos pensados para explotar un rabaño limitado de forma unipersoal, pero o destino mudou o rumbo dos acontecementos e agora andan necesitados de espazo para darlle cabida aos animais. Isto obrígaos a desfacerse de femias que en moitos casos continuarían na granxa un parto ou dous máis. “Consideramos que é máis rendible unha xovenca nova que unha vaca de tres partos con problemas. Aprovéitaselles máis diñeiro á hora de vendelas e evítase traballo, que o traballo tamén custa diñeiro”, defende José Antonio. A media de produción actual en tanque é de 36 litros por vaca e día, cun 3,60 % de graxa e un 3,20 % de proteína.

48 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

vp010_naGranxa_CasadoPintor_galego.indd 48

21/5/19 12:29

E N NL A G R A N XJ A Interior de nave producción da la nave dede produción

COBERTIZOS

La solución fácil y ecónom ica para su cubierta

LOS OBJETIVOS DE FUSIÓN ERAN MEJORAREN ENCALIDADE CALIDAD DE OS OBXECTIVOS DALA FUSIÓN ERAN MELLORAR DE VIDA Y TRABAJO E EN ORGANIZACIÓN DEL DO TRABALLO

CARACTERÍSTICAS DEL DO ESTABLO ESTABLO DE PRODUCCIÓN DE PRODUCIÓN

En naveprincipal principal alóxase se aloja o el lote Na lanave de frisonas frisonas en en muxidura. ordeño. Como Como ya xa avanzábamos antes, alafusión fusióntrouxo trajo avanzabamos antes, consigo unha una situación situación de de sobrepoblación: hoy elo número boación: aa día día de hoxe número de cabezas ascende asciende aa80 80eysó solo dispodispoñen nen decubículos. 76 cubículos. de 76 El establofoifue diseñado forma O establo deseñado de de xeito que que el de área de descanso a área descanso estiveseestuviera separaseparada la de alimentación. “Las da da dedealimentación. "As vacas vacas salen del ordeño van directasaen do muxido e vany directamenmente al comedero y a los bebederose te ao comedeiro e aos bebedoiros ycando cuando se acaba el ordeño se les se acaba o muxido ábreselles abre elpara pasoque para que ápasen al área o paso pasen área de desde descanso; después ya puedene canso; despois xa poden descansar descansar y comer cuando quieran”, comer cando queiran”, explica José explica Antonio. Su era propósito Antonio.José O seu propósito que os era que se losmolestasen animales se molestasen animais o menos posilo posible entre ellos. blemenos entre eles. Las camas, que que limpian As camas, limpan ey nivelan dos día, sonson de de serrín. Pese dúasveces vecesalao día, serradua quePese muchos técnicos calidad de ras. a que moitosdetécnicos leche no recomiendan material, calidade de leite non este recomendan ellos aseguraneles no aseguran tener problemas este material, non ter de mamitisdey, mamites en caso e,deentenerlos, problemas caso de sostienen que laque enfermedad suele telos, sosteñen a enfermidade estar de una mala conseradoitaderivada estar derivada dunha mala vación de los forrajes. conservación das forraxes. Cuenta JoséAntonio Antonio que, que al Conta José aotratarse tratarde una construcción veces se dunha construciónabierta aberta,a ás vetienen problemas conco el aire ces teñen problemas aire ye tienen vense que encamar más demáis unadunha vez avez la obrigados a encamar semana. NoNon obstante, la ausencia de á semana. obstante, a ausencia cierres laterales y el techo de panel

sándwich el e uso ventilación de peches evitan laterais o de teito de panel artificial. quedecuando hay sándwich Reconoce evitan o uso ventilación tormenta sube mucho la humedad artificial. Recoñece que cando hai torrelativa del moito ambiente y las vacas sumenta sobe a humidade relativa fren estrés, pero afirma que do ambiente e astambién vacas sofren estrés, “no muchos días sehai dé moiesta perohay tamén afirma queque “non situación”. queAsí la tos días queAsimismo, se dea estaapunta situación”. nave se apunta orientóque de forma “según mesmo, a naveque se orientou nace el sol entra directamente de maneira que “segundo nace hasta o sol las camas”. entra directamente ata as camas”. El comedero éesdederecina, resina,pero pero O comedeiro a su sustituirla por por aceiro acero súaintención intenciónes é substituíla inoxidable ao al considerarlo una opconsideralo unha ción más máishigiénica. hixiénica. Los bebederos están colocados na en Os bebedoiros la paredque quesepara separa as las áreas áreas de de aliparede mentación ye descanso. Explica que están “sobredimensionados” porque para para él el es é fundamental que que los os animales tenganfácil fácilacceso acceso aa agua animais teñan en cantidad Cabe descantidadeyede decalidad. calidade. Cómpre tacar queque la tratan concon peróxido de destacar a tratan peróxido hidróxido estabilizado de hidróxido estabilizadopara para evitar contaminaciones. contaminacións. El ordeño fano lo hacen a las O muxido ás sete da siete mañádee la y a las sietesala de de la tarde ás mañana sete da tarde nunha saída en una sala derecentemente salida trasera,ampliaque retraseira, que cientemente haneampliado a 16 punron a 16 puntos informatizaron. tosPara y han informatizado. contribuír ao aforro enerxéPara contribuir al un ahorro energético teñen instalado preenfriador tico instalado un preenfriador que han reduce a temperatura do leite que temperatura de la leantesreduce de quelachegue ao tanque, unha che al tanque, placaantes solarde coaque quellegue quentan a auga una solardecon la que calientan e unplaca variador frecuencia na sala el y un variador de frecuencia de agua muxido. en la sala de ordeño.

NAVES GANADERAS Y ALMACENES

Grandes ventajas con respecto a las construcciones tradicionales

Poligono Industrial de Somonte C/Mª Glez “La Pondala” Nº 41 CP 33393 Gijón Asturias Tlfn: + 34 985 303 752 Info@easy-covering.com

www.easy-covering.com 05.2019 | Vaca Pinta n.º 10 | 49

vp010_naGranxa_CasadoPintor_castelan.indd 49 49 vp010_naGranxa_CasadoPintor_galego_SABE.indd

10/5/19 22/5/19 12:30 13:07

NA GRANXA Tratan a auga de bebida con peróxido de hidróxido estabilizado

A FUSIÓN TROUXO CONSIGO UNHA SITUACIÓN DE SOBREPOBOACIÓN: O NÚMERO DE CABEZAS ASCENDE A 80 E SÓ DISPOÑEN DE 76 CUBÍCULOS

No establo da recría teñen cubículos de goma, pero a súa intención futura é quitalos e meter cama quente de palla. As vacas secas están noutra nave que tamén teñen previsto reformar nos vindeiros meses para que estean máis cómodas, xa que por agora descansan sobre cemento.

SUPERÁVIT DE FORRAXES

A sala ten 16 puntos de muxido e está informatizada

MANEXO DAS SECAS E DA RECRÍA Despois do calostro, cuxa primeira toma lles subministran por medio dunha sonda cando os acabados de nacer non son capaces de inxerila por si sós, optan por darlles leite de femias do rabaño. Estamos a falar dun leite que cumpre con todos os estándares sanitarios e que, doutro xeito, iría para o tanque. Consideran que polas súas cualidades nutritivas resulta mellor para as becerras e afirman que lles sae economicamente máis rendible ca utilizar leites substitutivos. Os primeiros días, as xatas permanecen en boxes individuais que teñen na zona dos silos e despois xúntanas de dúas en dúas nuns compartimentos que teñen noutro

cuberto anexo á casa, onde tamén ceban os xatos. Ata os dous meses, ademais das correspondentes tomas de leite, teñen acceso ilimitado a auga e a penso de iniciación. Unha vez finalizada a etapa lactante agrúpanas en lotes un pouco máis amplos e é aí cando lles introducen a forraxe seca na ración. As xatas a partir dos catro meses son trasladadas á antiga granxa de Carlos, situada en San Vicente do Burgo, a uns vinte quilómetros de Guntín. Eles mesmos se encargan de mover o gando dun lugar ao outro: ”Temos un carro no que collen dúas cabezas, así que, cando baixamos xovencas próximas ao parto da outra nave, subimos desta as pequenas”, detalla José Antonio.

A diferenza do que ocorre na maioría das ganderías da cornixa cantábrica, en Casa do Pintor producen máis forraxes das que os seus animais son capaces de consumir. Teñen 51 hectáreas declaradas na PAC e este ano alugáronlle outras 14 a unha explotación veciña que botou o peche. Tamén recoñecen un certo privilexio en canto ao tamaño das parcelas en comparación coa tónica habitual na zona, pois case todas as súas fincas superan a hectárea e teñen bo acceso. Os cultivos principais son o millo e a herba. Ata agora facían rotación entre eles, pero coa ampliación de superficie xa non lles vai resultar necesaria esta práctica e este ano as terras do millo –arredor de 24 ha– quedarán a barbeito. Mostra desta abundancia de forraxes é que a primeira corta de herba desta campaña a venderon a outras granxas limítrofes, xa que o seu gando aínda está comendo o silo de 2017. “Temos tres silos e deberiamos construír outros tantos para poder almacenar toda a forraxe que se produce”, explica José Antonio.

50 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

vp010_naGranxa_CasadoPintor_galego.indd 50

21/5/19 12:29

Siempre Siempre Siempreun un un paso paso delante delante en en la la Siempre Siempre Siempreun un un paso paso delante delante en en la la alimentación alimentación alimentación de de los terneros terneros alimentación alimentación alimentación de de los terneros terneros Una tetina Limpieza del tubo siempre limpia flexible hasta la tetina

Cierre rápido de la tetina

Limpieza a 65 °C

Iluminación led El alimento siempre de la tetina acabado de mezclar

Bandeja para flema limpiada

Abatible para retirar el estiércol

Posición para beber natural

Aún Aún Aún más más más volumen volumen volumen Aún Aún Aún más más más volumen volumen volumen

Apta Apta Apta para para para terreno terreno terreno Apta Apta Apta para para para terreno terreno terreno

Limpieza Limpieza automática automática automática Limpieza Limpieza automática automática automática

¿Oscuridad? ¿Oscuridad? ¿Oscuridad?–– ningún ningún ningúnproblema problema problema ¿Oscuridad? ¿Oscuridad? ¿Oscuridad?–– ningún ningún ningúnproblema problema problema

Pasteurizador Pasteurizador Pasteurizador

Radiocontrol Radiocontrol Radiocontrol remotor remotor remotor Radiocontrol Radiocontrol Radiocontrol remotor remotor remotor

Bastidor Bastidor Bastidorseguro seguro seguro de de de44ruedas ruedas Bastidor Bastidor Bastidorseguro seguro seguro de de de44ruedas ruedas

Dosifi Dosifi Dosificación cación cación sencilla sencilla sencilla Dosifi Dosifi Dosificación cación cación sencilla sencilla sencilla

Manejo Manejo intuitivo intuitivo Manejo Manejo intuitivo intuitivo

e n e i g i h e d r a d n tá s s e a r o o v d e a t Nu an m a m a en las mátttoiocrarsddeell www.holm-laue.com ¡¡¡DDDeeell iiannuvvtoeennnnttooccrhrhdede!e!ell Pasteurizador Pasteurizador Pasteurizador

vvee llee

lx lxiininddee eeaa D D www.holm-laue.com www.holm-laue.com www.holm-laue.com ¡¡¡D te tta hee!! cch e e l l e e d d i i x x +351 www.holm-laue.com www.holm-laue.com www.holm-laue.com a Moorweg Westerrönfeld, Alemania Teléfono: +351 919028 028774 774•••Correo Correo electrónico: info@holm-laue.de Moorweg Moorweg Moorweg 66 •6 24784 6 • •24784 • 24784 24784 Westerrönfeld, Westerrönfeld, Westerrönfeld, Alemania Alemania Alemania Teléfono: ••Teléfono: Teléfono: +351 --919 919 919 028 028 774 Correo Correo electrónico: electrónico: electrónico: info@holm-laue.de info@holm-laue.de info@holm-laue.de Delegado: Miguel Sá (00351919028774) - •a Distribuido por:-Frior (981774500) / Cosmolabor (00351964139487) ttt•a Moorweg Moorweg Moorweg 66 • 24784 6 • 24784 • 24784 Westerrönfeld, Westerrönfeld, Westerrönfeld, Alemania Alemania Alemania•- •Teléfono: •Teléfono: Teléfono:+351 +351 -919 919 919028 028 028774 774••Correo Correo Correo electrónico: electrónico: electrónico: info@holm-laue.de info@holm-laue.de info@holm-laue.de Delegado: Miguel Sá (00351919028774) Distribuido por:-Frior (981774500) / Cosmolabor (00351964139487) pub_holm_laue_galego.indd 51

20/5/19 20:13

NA GRANXA

DESDE HAI TRES ANOS ESTÁN EXPERIMENTANDO COA ALFALFA NUNHA FINCA DE CASE DÚAS HECTÁREAS

Os acabados de nacer permanecen en boxes individuais os primeiros días e logo agrúpanos de dous en dous

A ALIMENTACIÓN, CLAVE PARA EVITAR PROBLEMAS

Na nave da recría teñen cubículos de goma

Este gandeiro lucense é un férreo defensor do cultivo de millo: “A xente di que é moi caro, pero a miña filosofía é que é moito máis barato cá herba, xa que recolles máis quilos en menos tempo, con menos traballos e menos dores de cabeza á hora de ensilar. Aquí tanto temos tres días bos como chove unha semana, entón a herba ou se pasa ou non se pasa, e o millo ten outro traballo. Os custos para obter un quilo de materia seca son os mesmos e estás recollendo moita máis calidade co millo que co pasteiro”. No caso da herba, nunha parte sementan raigrás e noutra, unha mestura forraxeira moi alta en trevos, porque “o máis custoso nunha explotación –di– é a proteína, que ten que vir a través da soia do penso, así que estamos tentando producir a máxima proteína aquí para evitar subas custosas no penso”.

Desde hai tres anos están experimentando coa alfalfa nunha finca de case dúas hectáreas. Están facendo catro cortes ao ano: dous métenos no silo da herba e cos outros dous fan rolos, que en breve destinarán á ración das xovencas. Este ano tamén van sementar trigo nunhas 6-7 hectáreas coa intención de xerar palla para estrar a parideira e as camas das xatas pequenas, xa que a que comen os animais a seguirán comprando. Os labores agrícolas fanos eles, excepto a sementeira do millo e o picado das forraxes, que lle contratan a unha empresa de servizos. Houbo unha época na que José Antonio saía para sacarlles proveito ás súas máquinas, pero hoxe en día o volume de traballo aumentou e prefire ocuparse unicamente das súas terras.

Para as vacas en muxidura elaboran unha ración que procuran que se manteña o máis uniforme posible ao longo do ano e que leva 32 kg de silo de millo, 6,5 kg de silo de herba, 2 kg de palla e 11 kg de penso. A palla incorporouse recentemente, debido a que houbo problemas de dixestibilidade excesiva no silo que están comendo. “As vacas expulsábano igual que o comían e empezamos a notar problemas na sala de muxido, caída nas calidades, na condición corporal...”, relata o gandeiro. Despois de poñer a situación en coñecemento do nutrólogo, chegaron á conclusión de que o alimento pasaba moi rápido polo rume e houbo que frealo con palla. José Antonio mantén que nas forraxes está a clave para evitar problemas no establo e di que a súa rutina diaria é muxir, mirar animais e mirar silos. “Ultimamente está moito de moda o tema do benestar, pero se a alimentación entra sa, esquécete, que non vas ter mamites”, asegura. A fusión trouxo consigo algúns tropezos de fertilidade que os obrigaron a facer pequenos axustes na ración. “As vacas da outra granxa viñan da ración seca e resentíronse ao cambio, así que houbo que facérllela máis apetecible subíndolles a cantidade de millo e modificándolles algún condimento de sabor no penso”, expresa.

52 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

vp010_naGranxa_CasadoPintor_galego.indd 52

21/5/19 12:29

Pol.industrial Pedrapartida, parcela 17, 15316 Coirós • Tlf: 981.77.45.00 Rúa da Feira 13, 15680 Ordes • Tlf: 981.68.21.95 • E-mail: frior@frior.com

EL RENDIMIENTO LECHERO DEPENDE DEL BIENESTAR Y CONFORT DE LA VACA SCHURR cumple con todas las exigencias y necesidades de las vacas

•Mejor adaptación al cuerpo de la vaca. •Mayor superficie de limpieza y masaje. •Material del cepillo de larga duración, 100% nylon. •Cambia la rotación por sobrecarga. •Caja de cambios muy robusta. Sin mantenimiento. AHORA CON MOTOR DE BAJO CONSUMO. AHORRA HASTA UN 35%

Sistemas de ventilación y humidificación para establos

• Ventiladores especiales para el sector lácteo, tanto en establo como en sala de ordeño. • Con una alta circulación de aire (48.500 m3/h)

vp010_anuncio_frior.indd 53

20/5/19 20:13

NA GRANXA

A parideira está na nave de produción e comparte espazo coa enfermería

Préstanlle moita atención á conservación das forraxes

INTENTAN EMPREGAR A MENOR CANTIDADE POSIBLE DE ANTIBIÓTICOS E LEVAN MOITO TEMPO APOSTANDO POLO SECADO SELECTIVO

O servizo de carro mesturador préstallelo a cooperativa Aira, da que son socios. A ración de produción fana a diario, mentres que a das xovencas a elaboran cada dous días e a das secas a fan a diario no verán e cada dous días no inverno. A ración das vacas secas inclúe, para cada dous días, 30 kg de silo de herba, 12 kg de herba seca e 3 kg de penso; para as xovencas desde os oito meses ata o parto mesturan 40 kg de silo de herba, 7 kg de herba seca ou palla e 3 kg de penso, tamén para cada dous días. Proximamente, a ración das xovencas vai sufrir cambios derivados da inminente incorporación da alfalfa. “Estamos á espera das analíticas do nutrólogo para saber a cantidade que lles hai que dar. Non a metemos na ración de leite porque en principio non nos chegaría para todo o ano e, por non andar cambiando as racións, decidimos destinala á das xovencas”, manifesta.

DATOS REPRODUTIVOS Teñen unha proporción de recría moi alta, pero tamén están levando a cabo unha política de desvelle moi activa. A media de idade actual das frisonas en produción é de 50,4 meses e o número medio de partos das que eliminaron no último ano, de 3,3.

A idade ao primeiro parto ascende a 28,52 meses.“Está un pouco alta, porque estamos saíndo dun proceso de fusión e houbo problemas na recría e na reprodución”, recoñece José Antonio. Para reducila, unha das metas que se fixaron é a de practicarlles a primeira inseminación entre os 14 e os 15 meses. A media de doses seminais por preñez é de 1,3 nas xovencas e de 2,4 nas vacas. Motivados por este contratempo reprodutivo tomaron a decisión de instalar un programa informático de detección de celos a través de podómetros que miden a actividade dos animais. “Hai veces que o programa marca en celo vacas silenciosas ás que non lles notamos nada, chamamos o veterinario para que as mire e, efectivamente, confírmanos que están para inseminar. Aí é onde vemos que funciona”, testemuña. O programa analiza, ademais, a condutividade do leite e a súa temperatura para detectar procesos de mamite. Así mesmo, cando o animal acude á sala de muxido mide os seus niveis de produción. “A informatización dos datos é unha grande axuda para o gandeiro, pero son datos que ti tes que analizar na oficina”, sentencia. Con esta ferramenta evitan o uso abusivo de medicamentos, porque anticipa o diagnóstico de moitas patoloxías que deste xeito solucionan

cun tratamento máis livián e máis barato. A este respecto, afirma que sempre tentaron empregar a menor cantidade posible de antibióticos e que levan moito tempo apostando polo secado selectivo. Os resultados ampáranos, xa que o reconto celular medio se move arredor das 195.000 cél./ml. Ás vacas de alta produción atrásanlles a primeira inseminación tras o parto ata os 90-100 días para evitar que cheguen ao final da lactación con moito leite, o que lles suporía un problema de manexo no secado e tamén máis estrés para elas. O intervalo medio entre partos é de 387 días, con 178 DEL.

OBXECTIVOS XENÉTICOS No ámbito xenético seleccionan coa premisa de conseguir leite, graxa e proteína; a maiores, se poden progresar en patas e tipo, mellor. O ICO medio do rabaño é de 2.213 puntos e a cualificación morfolóxica, de 78,21. Nas xovencas e vacas de primeiro parto empregan seme sexado ata a segunda inseminación. Xenética Fontao é o seu principal provedor, aínda que parte do sexado procede doutra casa comercial que traballa con touros estranxeiros. Para facer os apareamentos seguen as recomendacións que lles achegan os técnicos de Africor Lugo.

54 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

vp010_naGranxa_CasadoPintor_galego.indd 54

21/5/19 12:29

Imparable.

Únicamente quien se mantiene en movimiento y se sigue desarrollando, es capaz de mantener su posición líder. Por lo tanto 40.000 picadoras fabricadas no es motivo para relajarse, sino nuestra motivación para facilitarle el trabajo también en el futuro. Porque lo que realmente importa es usted.

La JAGUAR marca las pautas.

Eficiencia y concepto de transmisión.

Fiabilidad.

Acondicionado del material de cosecha.

• DYNAMIC POWER: Ahorro de hasta un 10% de diésel.

• Tecnología y componentes madurados.

• SHREDLAGE® CORN CRACKER original. Hasta un litro más de rendimiento lácteo diario con un alimento mejor acondicionado.

• Concepto de transmisión como mínimo un 5% más eficiente que la competencia.

• Paquete de equipamiento PREMIUM LINE. Aguanta 3.000 horas. Garantizado. • CLAAS SERVICE en el mundo entero, ¡también de noche!

40000jaguar.claas.com vp010_claas_ok.indd 55

20/5/19 20:15

NA GRANXA A primeira corta de herba deste ano vendérona a outras ganderías da zona

DESPOIS DE FUSIONARSE DECIDIRON MANTER O DOBRE COMPRADOR E ENTREGARLLE O 50 % DO LEITE A CADA UN

Teñen catro fosas de xurro, tres en Guntín e unha na nave da recría en Lugo, cunha capacidade total que supera os tres millóns de litros

Cómpre puntualizar que as femias a partir do terceiro parto as inseminan case sempre con seme de razas cárnicas para, posteriormente, cebar e vender os xatos. Na actualidade decántanse pola raza Angus.

VENDA DO LEITE A DÚAS BANDAS Cando traballaban de forma independente, José Antonio vendíalle o leite a Lactalis e Carlos, a Reny Picot. Despois de fusionarse decidiron manter o dobre comprador e entregarlle o 50 % da materia prima a cada un. “Con este sistema estamos perdendo entre medio céntimo e un céntimo de prima por cantidade, pero ti imaxina que pase antibiótico

para o tanque, só che penalizaría nunha industria”, argumenta José Antonio. Cada día recóllelles o leite unha industria e, polo de agora, evitaron ter que comprar un tanque máis grande. Esta é outra das razóns polas que seguen traballando con dúas empresas. En canto ao prezo do leite, unha das industrias estállelo pagando a 0,31 €/kg + calidades + IVE e a outra, a 0,29 €/kg + unha prima resultante dunha fórmula indexada + calidades + IVE. “A diferenza é mínima, unha paga máis as calidades e a outra págaas menos, pero logo ti vas ver o prezo final e iguais non son, pero case”, declara o produtor lucense.

PLANS FUTUROS O seu proxecto máis inmediato é reformar a nave das vacas secas. Colocaranlle teito de panel sándwich e farán cubículos que encherán de serraduras para mellorar o confort dos animais. Seguramente acondicionen unha parte con cama quente para trasladar alí a parideira e destinen unha parte para meter un lote de 20-25 primíparas a fin de alixeirar a poboación no outro establo e non ter que desfacerse de tantas cabezas. A longo prazo, a súa idea é facer outra nave que lles permita dobrar a produción e aproveitar todo o seu potencial forraxeiro. “Grazas a Deus temos superficie e forraxe, e é unha pena non aproveitar todo isto, pero sen desmadrarse tampouco”, conclúe.

56 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

vp010_naGranxa_CasadoPintor_galego_SABE.indd 56

22/5/19 13:08

vp010_publirreportaxe_lely_galego.indd 57

20/5/19 21:53

vp010_publirreportaxe_lely_galego.indd 58

20/5/19 21:53

vp010_publirreportaxe_lely_galego_sabe.indd 59

23/5/19 17:27

Z O N A W E L FA R E

Análise comparativa do benestar en explotacións de vacún leiteiro en Galicia O benestar animal favorece o rendemento nas granxas de vacún? Neste artigo dámoslle resposta a esta pregunta, que foi a base do estudo que levamos a cabo co fin de valorar o seu impacto na produción láctea nas ganderías galegas. A. Bugueiro1, F.J. Diéguez1, E. Yus2, R. Fouz3 Departamento de Ciencias Clínicas Veterinarias e Anatomía e Produción Animal da Facultade de Veterinaria de Lugo, Universidade de Santiago de Compostela 2 Área de Sanidade Animal da Facultade de Veterinaria de Lugo, Universidade de Santiago de Compostela 3 Africor Lugo

endo en conta que os consumidores están cada vez máis preocupados por como se producen os alimentos que consomen, tanto en materia de seguridade ali-

mentaria como en benestar animal, ademais de que as novas normativas que se empezan a aplicar neste ámbito son cada vez máis estritas, cómpre concienciar os gandeiros de

como o benestar animal debe influír na forma de producir leite e de como o que en principio pode ser visto como unha obriga máis, pode redundar nun incremento da rendibilidade das explotacións.

DESENVOLVEMENTO DO ESTUDO A área do estudo escollida foi Galicia, por ser a comunidade autónoma con maior número de ganderías lácteas en España, que representa preto do 55 % das explotacións totais e onde o sector lácteo é protagonista entre as industrias agroalimentarias; así mesmo, en Galicia localízase o 40 % do leite producido en España, o que representa case o 2 % da produción láctea total da Unión Europea. O presente estudo levouse a cabo en 31 explotacións seleccionadas aleatoriamente nas provincias da Coruña e Lugo, onde as explotacións lácteas son máis numerosas, que na súa totalidade criaban a raza Holstein-Frisona e eran de estabulación libre. A media de número de cabezas por granxa foi de 61 vacas en lactación. As medidas que se tomaron nos animais foron as indicadas no Protocolo Welfare Quality® (táboa 1):

60 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

vp010_zonaWelfare_benestar_galego.indd 60

21/5/19 17:49

Z O N A W E L FA R E

• Ausencia de fame prolongada: valorouse pola condición corporal. • Confort no descanso: para valorar se os animais descansaban adecuadamente, tivéronse en conta os seguintes parámetros: 1. O tempo necesario para tombarse 2. O golpeo dos animais con materiais do cubículo ao tombarse 3. O número de animais tombados total ou parcialmente fóra da área de descanso 4. A limpeza de ubres, flancos e patas • Liberdade de movementos: valorada polo tipo de explotación, xa sexa estabulación libre ou trabada, e por se teñen acceso a pasto ou non. • Ausencia de lesións: valorando a gravidade das coxeiras e alteracións na pel (calvas) e o tegumento. • Ausencia de enfermidade: os síntomas que se deben valorar son os que poden indicar unha patoloxía, como son tose e secreción nasal, secreción ocular, dificultade respiratoria, diarreas, secreción vulvar, reconto de células somáticas en leite individual, mortalidade, distocias e vacas tiradas. • Ausencia de dor en procesos de manexo: valorado no desmochado/descornado e corte de colas. • Manifestación de comportamentos sociais anormais ou agonísticos como son os desprazamentos forzados, os cabezazos, as pelexas e/ou as persecucións. • Manifestación doutros comportamentos naturais: valorada ao realizar pastoreo, entendendo que é esencial para o comportamento natural do animal. • Manexo adecuado: indicador diso coñecido como “distancia de fuxida”, que sería a medida que marca a relación entre as persoas e as vacas. • Avaliación do comportamento cualitativo: na que se entende que os animais poden mostrar emocións que poden ser medidas mediante un método práctico e fiable.

É moi común nas ganderías ver vacas que se tomban fóra das camas

05.2019 | Vaca Pinta n.º 10 | 61

vp010_zonaWelfare_benestar_galego.indd 61

21/5/19 17:50

Z O N A W E L FA R E

Táboa 1. Principios, criterios e medidas que describe o Protocolo Welfare Quality® para vacún de leite Principio

Criterio

Medidas en granxa

Ausencia de fame prolongada

Condición corporal

Ausencia de sede prolongada

Subministración de auga, limpeza de bebedoiros, fluxo de auga, funcionamento dos bebedoiros

Confort no descanso

Tempo necesario para o descanso, golpeo dos animais co equipamento ao tombarse, animais tombados total ou parcialmente fóra da área de descanso, limpeza de ubres, flancos e patas

Confort térmico

Non se desenvolveron aínda para vacún leiteiro

Boa alimentación

Ambiente adecuado

Presenza de inmobilización, acceso a zonas de descanso exteriores ou a pastos Ausencia de lesións

Coxeiras, alteracións na pel (calvas)

Ausencia de enfermidade

Tose, secreción nasal, secreción ocular, dificultade respiratoria, diarreas, secreción vulvar, RCS en leite, mortalidade, distocias, vacas tiradas

Manifestación de comportamentos sociais normais

Comportamentos agresivos

Manifestación doutros comportamentos normais

Pastoreo

Manexo adecuado

Distancia de fuxida

Estado emocional positivo

Avaliación do comportamento cualitativo

Boa saúde

Comportamento adecuado

O pastoreo é positivo para que a vaca poida desenvolver o comportamento natural da súa especie e para que sufra menos estrés se se realiza adecuadamente

Así mesmo, e unha vez realizadas as medicións no animal, procedeuse ao recoñecemento de cada bebedoiro que había no establo, valorando a limpeza e o funcionamento. Ademais, realizóuselle unha pequena enquisa directa ao gandeiro ou responsable da explotación mediante un cuestionario, para obter a seguinte información detallada: • Media anual do número de animais. • Pastoreo: se é positivo ou negativo e se se realiza no pasto ou nunha área recreativa exterior.

• Corte de colas: contabilízase que nunha granxa se leva a cabo cando exite, polo menos, un 15 % dos animais aos que se lles realiza. • Descornado ou desmochado: contabilízase que nunha granxa se realiza cando existe polo menos un 15 % dos animais. Anotouse o método de realización: por tratamento químico (normalmente pasta cáustica) ou térmico (con pistola de termo-cauterización), se se realiza coa aplicación de anestésicos ou analxésicos e a que idade.

• Número de animais con distocia no último ano. • Número de vacas tiradas no último ano. • Porcentaxe de mortalidade no último ano. Posteriormente, a análise dos datos levouse a cabo na Facultade de Veterinaria de Lugo. Para iso obtívose unha puntuación de benestar animal en cada granxa e comparáronse cos datos produtivos (a 305 días en lactación) e reprodutivos (intervalo partoinseminación fecundante) facilitados por Africor Lugo.

62 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

vp010_zonaWelfare_benestar_galego.indd 62

21/5/19 17:50

Z O N A W E L FA R E

O ACCESO LIBRE Á COMIDA PARA AS VACAS É REALMENTE IMPORTANTE PARA A SÚA PRODUCIÓN LÁCTEA

PRINCIPAIS RESULTADOS OBTIDOS Os resultados obtidos en canto a benestar animal por Welfare Quality® e as súas correspondentes medias pódense consultar na táboa 2. Como se pode observar, só se poden cualificar as granxas estudadas como “aceptables” en termos de benestar, o que deixa unha ampla marxe de mellora, sobre todo no que se relaciona co manexo dos animais e o seu comportamento.

Táboa 2. Media obtida en cada un dos principios e criterios das 31 explotacións de vacún leiteiro estudadas Principio de benestara

Media

Boa alimentación

47,8

Ambiente adecuado

Boa saúde

Comportamento adecuado

Criterio de benestara Ausencia de fame prolongada

44,7

Ausencia de sede prolongada

72,7

Confort no descanso

44,4

Facilidade de movementos

100

Ausencia de lesións

52,4

Ausencia de enfermidade

52,2

Ausencia de dor producida polo manexo

24,5

Expresión de comportamento social

0,7

Expresión doutros comportamentos

6,5

Boa relación humano-animal

38,5

Estado emocional positivo

23,8

65,0

34,3

11,1

Os principios e criterios de benestar están expresados en valores de 0 a 100, onde 0 corresponde á peor situación, 50 a unha aceptable e 100 á mellor situación a

A comparación da produción láctea e os valores de benestar indicáronnos que a media da produción a 305 días de lactación estaba relacionada co criterio de benestar definido polo Welfare Quality® como “ausencia de fame prolongada”. Isto significa que cada punto que aumen-

ta a puntuación neste criterio medra 22,33 kg a produción. Ao avaliar o principio de boa alimentación, observouse que cada punto de mellora para o principio melloraría nun aumento de 26,49 kg na media a 305 días de produción láctea. O Protocolo Welfare

Quality® aplicado neste estudo valora a boa alimentación por medio de medir a condición corporal e a relación entre a condición corporal e a produción de leite xa foi comprobada en diversos estudos. O acceso libre á comida para as vacas é realmente importante para a súa produción láctea. Para os indicadores de valores reprodutivos tamén se viu afectado o intervalo parto-inseminación fecundante en relación aos resultados de benestar; así, cada 10 unidades de aumento para os criterios de “ausencia de dor por manexo”, “expresión de comportamento social” e “ausencia de lesións”, faría decrecer o intervalo parto-inseminación fecundante, en 1,77 e 0,80 e 0,29 días, respectivamente. Ademais, comprobouse que tamén se ve afectado polos principios de “comportamento adecuado” e “boa saúde”, de tal modo que descendía o intervalo parto-inseminación fecundante 0,53 días para un comportamento apropiado e 1,08 días para unha boa saúde.

05.2019 | Vaca Pinta n.º 10 | 63

vp010_zonaWelfare_benestar_galego.indd 63

21/5/19 17:50

Z O N A W E L FA R E

O DESCORNADO DEBE LEVARSE A CABO UNIFORME EN TODA A EXPLOTACIÓN

Os procedementos dolorosos de manexo que se dan en gando vacún pódense resumir en dous, descornado ou desmochado e corte de colas. Este último está prohibido en Galicia e en ningunha das explotacións estudadas se levaba a cabo; con todo, o descornado/desmochado si que é un procedemento común e en xeral realízase sen anestesia nin analxesia. É certo que a relación directa observada entre desmochado con dor e o incremento do intervalo parto-inseminación fecundante é completamente inesperada e podería estar xustificada por outras relacións indirectas que habería que determinar en futuras investigacións. É lóxico que o criterio “ausencia de lesións” estea relacionado cos valores reprodutivos, posto que este criterio inclúe as coxeiras. Os animais que padecen dor ou coxeiras non mostrarán tan ben os celos coma o resto e, por tanto, non se inseminarán no tempo adecuado. No referente ao comportamento, é certo que as explotacións en Galicia tradicionalmente enfocaron as súas instalacións a maiores niveis pro-

Estes resultados teñen especial importancia para o punto de vista do produtor no benestar animal, pois queda comprobado que mellores niveis de benestar animal axudarán a manter explotacións máis produtivas.

CONCLUSIÓNS Os resultados aquí expostos indican que hai moitos campos nos que se pode mellorar o benestar animal en Galicia, especialmente no relacionado co comportamento, a saúde e o descornado; sería importante reforzar os plans sanitarios e incluír anestesia e analxesia no protocolo de descornado. Como se comprobou, non hai ningún valor de benestar animal medido neste estudo que non favoreza os valores produtivos e reprodutivos. Unhas poucas melloras para manter un alto grao de benestar nas explotacións de vacún leiteiro favorecerá un alto e eficiente nivel produtivo, posto que reducirá a incidencia de lesións e enfermidades. Á parte diso, terá un valor engadido de cara ao consumidor e para competir nun mercado global, manténdose fronte a importacións de países con peores estándares de benestar.

BIBLIOGRAFÍA Os lectores poden contactar coa primeira autora do artigo a través do seu e-mail: ana.bugueiro.domingo@usc.es

Exemplo de mal manexo de descornado

dutivos (como cubículos ou corredores de alimentación), sen avaliar un deseño adecuado á expresión de comportamentos da especie bovina. Neste estudo púidose comprobar que promover as interaccións entre os animais favorecerá á súa reprodución. Así, por exemplo, nas ganderías de estabulación libre non se adoita realizar pastoreo, cando está comprobado que as pelexas ou comportamentos agonísticos se dan máis frecuentemente cando non se pastorea. Nas granxas que se analizaron neste estudo só catro realizaban pastoreo, cando este sería moi positivo para o comportamento dos animais e, por tanto, para a súa favorable reprodución. 64 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

vp010_zonaWelfare_benestar_galego.indd 64

21/5/19 17:50

Para restablecer la funci贸n ruminal

PANSENSTARTER

MEJOR

preparaci贸n

MAYOR

producci贸n

Estimula el apetito Ayuda a prevenir cetosis Mejora la producci贸n Aumenta la rentabilidad Consulta con tu veterinario vp10_publicidade_virbac_cast.indd 65

20/5/19 20:17

Para restablecer la función ruminal

NOS AYUDA A PREVENIR PROBLEMAS DE CETOSIS Y, DE ESTA FORMA, EL ANIMAL TENDRÁ UN PICO DE PRODUCCIÓN MÁS ALTO CARMEN CASTELLA

Marketing Manager Animales de Producción Virbac España

ENTREVISTA EN VÍDEO

¿Qué es Energan Pansenstarter?

¿Cuál es su principal objetivo?

Es un reconstituyente en pasta oral para ayudar a restablecer la función ruminal y prevenir cetosis en bovino, ovino y caprino.

Su fin último es ayudar a prevenir las cetosis con la estimulación del apetito y el mantenimiento de la función ruminal. En consecuencia, otro objetivo es evitar las pérdidas de producción.

¿Cuál es su composición? Contiene propionato cálcico, propilenglicol, levadura de cerveza y extracto de raíz de genciana.

¿Ante qué sintomatologías lo podemos utilizar? Siempre que se observen signos de anorexia o disminución de la función ruminal (endotoxemia, septi-

DOSIFICACIÓN RECOMENDADA Vacuno adulto

1 tubo diario de 2 a 4 días*

Vacuno joven

1/2 tubo diario de 2 a 4 días*

Ovejas y cabras

1/2 tubo diario de 2 a 4 días*

*La administración de la dosis puede llevarse a cabo 1 o 2 veces al día (dividiendo la dosis).

vp10_publicidade_virbac_galego.indd 66

22/5/19 18:18

cemia, reticulitis, etc.). Además, de forma preventiva, en el posparto en general y como complemento del tratamiento de cetosis, hipocalcemia u otros trastornos metabólicos; en partos difíciles (distocia); en afecciones dolorosas, tales como enfermedades de las pezuñas; en recuperaciones quirúrgicas (desplazamiento del abomaso), o ante cambios en la nutrición. ¿Cómo actúa Energan Pansenstarter? Su efecto lo podemos definir a diferentes niveles. En el rumen proporciona un efecto estabilizador del pH, evita la aparición prolongada de pH por debajo de 5,5 y estimula la microbiota ruminal. Además, incrementa el apetito asegurando la digestión apropiada del forraje y la síntesis de nutrientes necesarios para el metabolismo y la producción de leche y proporciona un efecto positivo en la prevención del desarrollo de acidosis metabólica y cuerpos cetónicos. ¿Qué beneficios aporta?

¿Por qué recomendaría este producto?

Cada uno de sus componentes proporciona unos beneficios concretos:

Porque la mayoría de los animales de alta producción precisan medidas de soporte individuales al inicio de la lactación para ayudarles a superar este periodo de balance de energía negativo y evitar, de esta manera, su sensibilidad a la hipercetonemia y otros problemas del puerperio.

•

El propilenglicol y el propionato cálcico aumentan la concentración de glucosa y disminuyen la concentración de cuerpos cetónicos en sangre como el BHB, además de facilitarnos un aporte extra de calcio que ayuda a superar la hipocalcemia y la hipomotilidad intestinal.

•

La levadura de cerveza estimula la microbiota ruminal con su aporte de aminoácidos, vitamina B y minerales traza.

•

La raíz de genciana incrementa el apetito y facilita la digestión.

Quiero recordar también que un balance energético negativo, que provoque cetosis tanto clínica como subclínica, repercute en la reproducción del animal, por lo que si este tiene un aporte energético adecuado, tendrá una mayor tasa de gestación.

En conjunto, podemos decir que Energan Pansenstarter nos ayuda a prevenir problemas de cetosis y, de esta forma, el animal tendrá un pico de producción más alto. ¿Cómo debe administrarse? Para administrarlo debe insertarse el tubo en el dispensador de pasta, colocarlo en la boca del animal, a la altura de los dientes delanteros, y vaciar la pasta al mismo tiempo que notamos los movimientos de deglución del animal. ¿Exige algún tipo protocolo de manejo para el ganadero? Aunque es un producto que no precisa prescripción veterinaria, nosotros siempre recomendamos consultar con el veterinario antes de su utilización.

Servicio de atención profesional Tel. 934 735 842 Virbac España S.A. Àngel Guimerà, 179-181 08950 Esplugues de Llobregat (Barcelona) es.virbac.com

vp10_publicidade_virbac_galego.indd 67

22/5/19 18:17

ESPECIAL: MAMITE

A influencia do tratamento da mastite con inmunoterapia sobre os principais índices reprodutivos en vacas de leite Neste traballo centrámonos no sistema inmune, a mamite e os efectos da inmunoterapia sobre os parámetros reprodutivos con base na análise levada a cabo nunha explotación de oitenta vacas de leite de raza Holstein, na cal se administrou un tratamento con Fortinmune Bov no momento da inseminación. Belén Guerreiro Lamazares1, Sergio R. Pedrouzo2, Gabriel Moyano2 1 Servizo de Reprodución, Seragro S. Coop. Galega 2 Laboratorios Ovejero

sistema reprodutivo está influído directa e indirectamente por múltiples factores. A reprodución implica gran cantidade de sistemas e estados fisiolóxicos que poden verse afectados por estados e afeccións doutros sistemas: dixestivo, respiratorio, mamario etc.

A mamite está relacionada de maneira directa con diminucións da eficiencia reprodutiva. Na bibliografía relacionouse cunha redución da fertilidade (1), con maiores intervalos entre estros e destros máis curtos (2,3,4), cun incremento dos períodos de retorno ao estro e menor eficiencia da primeira inseminación (5). Ademais, as taxas de concepción e de preñez foron máis baixas nas vacas con infección mamaria, o que indica un efecto sobre o desenvolvemento de ovocitos e embrións (6). Durante unha infección tanto clínica coma subclínica da glándu-

la mamaria, existe un aumento na cantidade de leucocitos en circulación, o que produce un aumento de citoquinas proinflamatorias (7). Estas citoquinas poden afectar a composición do líquido folicular e o desenvolvemento de ovocitos durante o crecemento folicular (8). Os estudos demostraron os efectos negativos directos da mastite subclínica na calidade dos ovocitos e nas células da granulosa e no crecemento folicular. A modulación do sistema inmune mediante o uso de inmunoterapia é unha alternativa real para o

68 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

vp010_ especialMamite_ovejero_galego.indd 68

21/5/19 17:51

ESPECIAL: MAMITE

tratamento de mamite tanto clínica como subclínica. O incremento da eficacia da resposta celular mediante a administración de Fortinmune Bov permite reducir a sintomatoloxía de mamite, diminuíndo os recontos de células somáticas.

A MODULACIÓN DO SISTEMA INMUNE MEDIANTE O USO DE INMUNOTERAPIA É UNHA ALTERNATIVA REAL PARA O TRATAMENTO DE MAMITE

Este efecto está a mediar polo control dos niveis de citoquinas proinflamatorias. Estas citoquinas libéranse sistemicamente ao ser administrado o tratamento e chegan ao ubre modulando a resposta inmune Th1 (gráfica 1).

Gráfica 1. Niveis medios de IL12 e IL10 en leite posteriores á administración dun tratamento de Fortinmune Bov segundo as indicacións do produto 90 70 60 Media IL 12

50 40

Media IL 10

9 8

na ma Se

ma Se

5 Se

ma Se

2 na

ma Se

na ma Se

20 10 0

Concentración (pg/ml)

DOS POSIBILIDADES EN HIGIENE DE PEZONES UN MISMO PRINCIPIO ACTIVO:

DIÓXIDO DE CLORO · Calidad cosmética asegurada por sus altas concentraciones de dermoprotectores sumados a la acción del ALOE VERA · Alto rendimiento, menor consumo · Acción ahuyentadora de moscas · Disponible en envases fáciles de mezclar y manejar (16+4, 8+2, 4+1) · La mezcla permanece activa tres semanas

Lactox Alta eficacia a un coste óptimo.

Oxilact

Máxima eficacia debido a la más alta concentración de principios activos.

Higiene integrada respetuosa con el medio ambiente

www.proquideza.com

Pol. Ind. Lalín 2000 Parcela C42/43 36500 Lalín (Pontevedra) España · Telf. (+34) 986 787 537 info@proquideza.com

05.2019 | Vaca Pinta n.º 10 | 69

vp010_ especialMamite_ovejero_galego.indd 69

21/5/19 17:52

ESPECIAL: MAMITE

OBSERVOUSE UN AUMENTO DA TAXA DE FERTILIDADE DO 8 % EN 2017 E DO 7 % EN 2018 CON RESPECTO AOS ANOS ANTERIORES

Táboa 1. Índices reprodutivos medios anuais recollidos na explotación no período de estudo Índices reprodutivos medios anuais 80 % 70 % 60 % 50 % 40 % 30 % 20 % 10 % 0% Taxa de fertilidade 2016

Taxa de preñez 2017

Para analizar a influencia do uso de inmunoterapia sobre os parámetros reprodutivos analizouse a evolución destes nunha explotación de 80 vacas de leite de raza Holstein na que se administrou un tratamento con Fortinmune Bov no momento da inseminación. O tratamento buscaba reducir a prevalencia de mamite subclínica e modular os niveis de citoquinas proinflamatorias co obxectivo de mellorar os índices reprodutivos. A explotación, a pesar de presentar niveis medios de células somáticas ao redor das 150.000 células por ml, presentaba índices reprodutivos por baixo do esperado empregando protocolos habituais de sincronización hormonal. Na explotación non se realizaron cambios significativos relacionados con estes índices. Para este traballo analizáronse os datos reprodutivos desde decembro de 2015 ata decembro de 2018. Os datos foron analizados mediante a análise da varianza (ANOVA) e test Post Hoc Tukey (SAS Institute Inc). O protocolo comezouse a aplicar en decembro de 2016. A explotación organizábase en períodos de 21 días durante os cales se recollen os seguintes datos: • susceptibilidade (número de animais potencialmente elixibles para inseminación)

Taxa de detección de celos

2018

• celos (animais que saíron en celo e se inseminaron) • IA (inseminacións artificiais realizadas) • xestantes (número de animais que quedaron xestantes) Ademais, calculáronse as seguintes taxas ou índices: • taxa de detección de celos (número real de vacas que son inseminadas dunha poboación de animais elixibles) • índice de fertilidade (número de xestacións/número de inseminacións) • índice de preñez (obtense multiplicando a taxa de detección de celos pola de fertilidade). Os resultados obtidos resúmense na táboa 1. Os recontos de células somáticas e a produción media mantivéronse en niveis similares e observouse unha mellora xeneralizada nos índices reprodutivos en ambos os anos de estudo. Detectouse un aumento da taxa de fertilidade do 8 % o primeiro ano (2017) e do 7 % o segundo (2018) con respecto aos anos anteriores. Estas diferenzas contrastadas demostran que a taxa de fertilidade aumentou de maneira significativa (p<0,01) nestes anos. A diferenza explícase polo aumento de xestacións de maneira consecutiva nos dous anos.

70 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

vp010_ especialMamite_ovejero_galego.indd 70

22/5/19 13:16

CMY

vp010_publicidade_delagro_galego.indd 71

20/5/19 20:21

ESPECIAL: MAMITE

A INTRODUCIÓN DE FORTINMUNE BOV INCREMENTOU OS PARÁMETROS REPRODUTIVOS

En canto á taxa de preñez observouse un aumento do 5 % o primeiro ano e do 8 % o segundo. Estes datos mostran un crecemento significativo (p<0,01) deste índice durante este tempo. Esta diferenza baséase principalmente no aumento da taxa de fertilidade, xa que o número de celos se mantivo estable durante o primeiro ano e mesmo descendeu no segundo. A taxa de detección de celos aumentou un 10 % no segundo ano, o cal se explica pola diminución do número de animais susceptibles, asociado a unha diminución máis leve do número de inseminacións (2 %). Isto pode indicar que a mellora dos índices reprodutivos diminuíu o número de animais non xestantes na explotación e, por tanto, o número de repetidores candidatos a inseminar. En conclusión, a introdución do tratamento de Fortinmune Bov coincidindo co momento da inseminación está asociado a un incremento significativo dos índices reprodutivos, índice de fertilidade e taxa de preñez. Isto pode ser explicado polo efecto modulador da resposta inmunitaria que controla os niveis de citoquinas proinflamatorias e reduce a sintomatoloxía da mamite clínica e subclínica no rabaño.

BIBLIOGRAFÍA

(1) D.A. Moore, J.S. Cullor, R.H. Bondurant, W.M. Sischo. Preliminary field evidence for the association of clinical mastitis with altered interestrus intervals in dairy cattle. Theriogenology, 35 (1991), pp. 258-265 (2) P.J. Hansen, P. Soto, R.P. Natzke. Mastitis and fertility in cattle - possible involvement of inflammation or immune activation in embryonic mortality. Am J Reprod Immunol, 51 (2004), pp. 294-301 (3) J.E.P. Santos, W.W. Thatcher, R.C. Chebel, R.L.A. Cerri, K.N. Galvão. The effect of embryonic death rates in cattle on the efficacy of estrus synchronization programs. Anim Reprod Sci, 82–83 (2004), pp. 513-535 (4) D.O. Maizon, P.A. Oltenacu, Y.T. Gröhn, R.L. Strawderman, U. Emanuelson. Effects of diseases on reproductive performance in Swedish Red and White dairy cattle. Prev Vet Med, 66 (2004), pp. 113-126 (5) Y. Lavon, E. Ezra, G. Leitner, D. Wolfenson. Association of conception rate with pattern and level of somatic cell count elevation relative to time of insemination in dairy cows. J Dairy Sci, 94 (2011), pp. 4538-4545 (6) S.H. Loeffler, M.J. de Vries, Y.H. Schukken. The effects of time of disease occurrence, milk yield, and body condition on fertility of dairy cows J Dairy Sci, 82 (1999), pp. 2589-2604 (7) J.L. Harman, Y.T. Gröhn, H.N. Erb, G. Casella. Event-time analysis of the effect of season of parturition, parity, and concurrent disease on parturition to conception interval in dairy cows. Am J Vet Res, 57 (1996), pp. 640-645 (8) S. Asaf, G. Leitner, O. Furman, Y. Lavon, D. Kalo, D. Wolfenson, et al. Effects of Escherichia coli-and Staphylococcus aureus-induced mastitis in lactating cows on oocyte developmental competence. Reproduction, 147 (2014), pp. 33-43

72 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

vp010_ especialMamite_ovejero_galego.indd 72

21/5/19 17:52

Visítanos en ANEMBE Stand n.º 38

vp010_ovejero.indd 73

20/5/19 20:22

La efectividad de la línea de productos VALIANT siempre se ha mantenido muy por delante de la competencia.

Hoy la distancia se hace inalcanzable

La nueva generación de Dióxido de Cloro, con un poder germicida superior. Un color más vistoso, mejora la identificación de las vacas tratadas. Viscosidad mejorada, cobertura excepcional del pezón. Nueva fórmula, más suave con la piel del pezón.

vp10_publicidade_progenex_galego.indd 74 Diptico Vaca Pinta Mayo 2019.indd 2

20/5/19 20:51 10/05/2019 11:55:12

Diptico Va

9 11:55:12

No admita imitaciones. Ningún producto puede compararse con el Nº 1 del mercado para producir ubres más duraderas y rentables, y más leche de calidad Mantener una buena rutina de ordeño y proteger su rebaño de bacterias dañinas es imprescindible para producir leche limpia y de gran calidad. Nuestra gama de productos Valiant para el cuidado de la ubre puede ayudarle a hacer precisamente eso, con un producto que se adecue a todas sus necesidades:

ping

p Post-Di

Valiant BARRIER Elimina rápidamente los gérmenes patógenos al contacto con el Dióxido de Cloro, penetrando en el canal del pezón y formando al mismo tiempo una película germicida sobre la piel que además hace de barrera física frente a bacterias, hongos y levaduras causantes de mastitis. ing

st Dipp

o Pre y P

Valiant VERSATILE Despliega la misma acción germicida antes y después del ordeño, protegiendo los pezones con una limpieza rápida y desinfección efectiva. Dipping

PreValiant FOAM ULTRA Formulación única de Dióxido de Cloro diseñada para pre-dipping con espuma. La mezcla dura activa 21 días. ing

re-Dipp

P Valiant EVERYDAY Producto listo para usar, para pre y post ordeño. Combinación de diferentes ácidos lácticos con acondicionadores de la piel, que proporcionan una mayor protección y excelentes propiedades para el cuidado de los pezones. También es repelente de moscas. Presentación en envases de 210 Kg y 21 Kg.

Con la garantía

C/ Rafael Bergamín, 16 A, local 4, 28043 - Madrid Teléfono: 91 483 49 30 Fax: 91 510 09 89 Email: EMEA-ABS-Progenex@genusplc.com

vp10_publicidade_progenex_galego.indd 75 Diptico Vaca Pinta Mayo 2019.indd 1

20/5/19 20:51 10/05/2019 11:55:09

ESPECIAL: MAMITE

Termociclador para a realización de qPCR

Diagnóstico de mamite bovina por qPCR: utilidade e aplicacións O obxectivo deste artigo é facer unha reflexión sobre a aplicación da qPCR no diagnóstico das mamites bovinas e orientar sobre as condicións nas que pode ter unha maior utilidade. A. Prieto1, J.M. Díaz-Cao1, G. López-Lorenzo1, C. López Novo1, M. L. Barreal 2, R. Lorenzana2, M.B. Pombo2, P. Díaz1, P. Morrondo1, R. Panadero1, C. López1, S. Remesar1, P. Díez-Baños 1, G. Fernández1 1 Grupo de Investigación en Sanidade Animal de Galicia (Invesaga), USC 2 Laboratorio Interprofesional Galego de Análise do Leite (Ligal)

INTRODUCIÓN

mamite bovina foi e é unha das patoloxías máis importantes no gando de leite, tanto desde un punto de vista sanitario coma económico. O control desta enfermidade é moi complexo, dado que existen máis de 130 patóxenos que poden estar implicados na súa etioloxía. No entanto, hai que indicar que a maioría

das infeccións son producidas por unhas poucas especies, entre as que destacan actualmente pola súa maior frecuencia Staphylococcus aureus e Streptococcus uberis. Outro patóxeno tradicionalmente importante é Streptococcus agalactiae, aínda que hoxe en día é unha infección pouco frecuente. A pesar de que existen mamites orixinadas por cepas de orixe humana cun comportamen-

to non tan contaxioso, este microorganismo considérase un patóxeno obrigado da mama. Esta característica, unida á súa alta contaxiosidade e á súa incidencia na produción e calidade do leite, fai que se aconselle a erradicación da infección na granxa. Cando se procede á erradicación de Streptococcus agalactiae o fracaso máis frecuente é debido a que se queda un único animal infectado pode ser fonte de contaxio de novo ao resto das vacas da explotación. Por último, un microorganismo que se considera emerxente nas granxas de vacún é Mycoplasma bovis. Este patóxeno asóciase a mamites, pneumonías, artrites e otites, e aconséllase analizar as novas incorporacións para evitar a entrada da infección nunha explotación. O diagnóstico de laboratorio é unha ferramenta fundamental para poder tomar as medidas adecuadas de control das mamites. Dada a complexidade da etioloxía desta enfermidade, tradicionalmente recorreuse ao cultivo microbiolóxico e á identificación dos

76 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

vp010_especialMamite_diagnostico_galego.indd 76

22/5/19 13:19

ESPECIAL: MAMITE

NOS ÚLTIMOS ANOS, AS TÉCNICAS BASEADAS EN BIOLOXÍA MOLECULAR FÓRONSE INTRODUCINDO NODIAGNÓSTICO DAS INFECCIÓNS EN ANIMAIS EL NUEVO NOMBRE PARA

microorganismos illados. A vantaxe deste método é que permite a detección dun amplo espectro de patóxenos e, na maioría dos casos, a realización dun antibiograma. Con todo, o cultivo microbiolóxico tamén presenta limitacións: por exemplo, existen patóxenos como Mycoplasma bovis que non poden detectarse cos métodos de cultivo de rutina, xa que necesitan requirimentos específicos para o seu cultivo. Doutra banda, sempre existe unha porcentaxe de mostras (15-25 %) de animais con inflamación nos que se obtén un resultado negativo a cultivo debido á presenza de antibióticos, eliminación non constante do patóxeno, inflamacións de orixe non infecciosa etc. Nos últimos anos, as técnicas baseadas en bioloxía molecular fóronse introducindo no diagnóstico das infeccións en animais. O máis utilizado na práctica é a PCR (polymerase chain reaction) e nas últimas décadas tamén PCR cuantitativas (qPCR), que permiten estimar a concentración dos microorganismos na mostra. Estes métodos baséanse na detección de ADN ou ARN específico do patóxeno, o que permite a súa detección en mostras con antibióticos ou outros inhibidores do crecemento bacteriano, así como a detección de microorganismos de difícil illamento. Con todo, tamén debe terse en consideración na interpretación dos resultados que estas técnicas non permiten diferenciar entre microorganismos viables e inactivados. Así mesmo, dada a alta sensibilidade da qPCR, é posible que poidan ser detectadas pequenas cantidades de microorganismos que respondan a unha contaminación e non a unha verdadeira infección, feito que ocorre principalmente con patóxenos de orixe ambiental. No entanto, a qPCR permítenos cuantificar a cantidade de microorganismos e considerar con cautela aquelas cargas bacterianas baixas en caso de patóxenos de orixe ambiental. Por último, cabe sinalar tamén como vantaxes desta técnica a súa facilidade de automatización, que permite procesar á vez un elevado número de mostras, así como a reprodutibilidade dos resultados.

A MARC SIN HAR MANC

SELLADOR

MARCANTE DE DIÓXIDO POTENTE ACCIÓN DESINFECTANTE

REFORZADO CON AGENTES COSMÉTICOS

Fungicida Bactericida Viricida

Hidratación hasta el siguiente ordeño.

FUERTE EFECTO MARCANTE

CONSUMO CONTROLADO

Aplicación muy visible sin manchas

Viscosidad óptima

05.2019 | Vaca Pinta n.º 10 | 77

vp010_especialMamite_diagnostico_galego.indd 77

22/5/19 13:20

ESPECIAL: MAMITE

DIAGNÓSTICO DE RUTINA En xeral, ante a necesidade de facer un diagnóstico nunha infección de etioloxía descoñecida, a nivel de rabaño segue sendo de grande utilidade a realización de cultivos microbiolóxicos, debido ao seu menor custo e maior rango de especies detectables. Normalmente, as técnicas de qPCR detectan un único patóxeno, debido ao seu carácter específico; no entanto, en ocasións é posible combinar probas para varios patóxenos, o que deu lugar ás denominadas qPCR multiplex que permiten a detección dos microorganismos máis frecuentes e importantes, e mesmo a detección dalgún mecanismo de resistencia como aos betalactámicos. Con todo, en granxas con infección por un patóxeno previamente identificado, o emprego da qPCR é unha boa opción como método de monitorización da infección polo devandito microorganismo. Tamén existen algúns casos onde as vantaxes da qPCR sobre o cultivo xustifican a súa utilización. Un exemplo claro é o diagnóstico de patóxenos con requirimentos específicos de cultivo (Mycoplasma spp.), que non son detectados por métodos de cultivo microbiolóxico de rutina. Como xa comentamos, no caso de infeccións por Streptococcus agalactiae a estratexia recomendada é a erradicación. A non posibilidade de orixe ambiental deste patóxeno e a transcendencia que pode ter a identificación dun cuarteirón infectado fan recomendable o uso dunha técnica como a qPCR para a súa detección, debido á súa maior sensibilidade. Tamén é recomendable o uso de qPCR no caso de animais que presentan mamites clínicas ou mamites subclínicas con altos RCS cando se obtivo un resultado negativo no cultivo. Ademais, a qPCR mostrou unha maior sensibilidade que o cultivo microbiolóxico, polo que o seu custo pode ser xustificado na detección nestes casos, especialmente cando se trata de animais novos ou que vaian ser introducidos na explotación. Non obstante, a maior sensibilidade da qPCR sobre o cultivo debe ser considerada á hora de decidir se existe unha verdadeira infección e, sobre todo, antes de establecer a necesidade dun tra-

tamento antibiótico. Por exemplo, observáronse resultados positivos a qPCR que responden a unha fase inicial da infección que pode chegar ou non a producir unha verdadeira mamite, ou a detección de células de microorganismos que foron eliminadas por tratamento ou polos mecanismos defensivos da mama. Por tanto, deberanse ter en consideración outros factores, como a presenza de signos clínicos, valores de RCS, idade do animal e fase de lactación, entre outros. Os resultados positivos a PCR en casos con baixos RCS (reconto de células somáticas) non

deben ter a mesma consideración que en mamites clínicas ou en mamites subclínicas con altos RCS. Un caso especial pode ser no caso de granxas con infeccións coñecidas por patóxenos concretos que realizan tratamento de secado selectivo (só realizar tratamento de secado en animais con mamites), onde o uso de qPCR pode estar indicado en mostras tomadas previamente ao secado dada a súa maior sensibilidade, e onde repetir a mostraxe en animais con altos RCS con cultivos con resultado negativo non é posible, sempre valorando tamén o historial de RCS do animal.

Táboa 1. Aplicacións da utilización de cultivo e qPCR Cultivo

qPCR Diagnóstico nun programa de control dun patóxeno concreto

Explotacións/animais con infeccións de etioloxía descoñecida

Patóxenos de difícil crecemento (Mycoplasma bovis) Programa de erradicación Streptococcus agalactiae

Diagnóstico en xeral Cultivo negativo previo en animal con mamites clínicas ou altos RCS

Diagnóstico previo a tratamento selectivo Se é necesario antibiograma Selección de animais para tratamento selectivo en secado Mestura/pool de varios animais (p.ex.: novas incorporacións)

Non recomendado

Tanque

Infeccións por Streptococcus agalactiae Outros patóxenos, analizando con precaución valores baixos en ambientais e monitorizando con mostras periódicas

En animais con tratamento antibiótico

Non recomendado

Nos casos en que non hai resposta adecuada ao tratamento

Avaliación de curacións bacteriolóxicas

Menos sensible, pero indica se hai verdadeira infección activa

Máis sensible, pero debe valorarse o RCS durante 21-30 días posteriores

Detección dun ou varios patóxenos concretos Infeccións por Streptococcus agalactiae Outros patóxenos, analizando con precaución valores baixos en ambientais e monitorizando con mostras periódicas

78 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

vp010_especialMamite_diagnostico_galego.indd 78

22/5/19 17:31

los expertos en calidad de leche los expertos en calidad de leche

han hanllegado llegadoaaun unacuerdo. acuerdo.

no te la juegues. no te la juegues. utiliza de forma rutinaria utiliza de forma rutinaria selladores internos de pezones

selladores internos de pezones

Durante el periodo seco, la ubre tiene un riesgo 10 veces superior de sufrir infecciones intramamarias que durante la lactación1. Las mastitis generadas el periodo manifiestan tras elsuperior parto y se a las infecciones propias del inicio de lactación, Durante el periodoenseco, la ubreseco tieneseun riesgo 10 veces desuman sufrir infecciones intramamarias que durante la lactación1. que son importantes durante semanas. consecuencia, losinfecciones primeros momentos el parto la Las especialmente mastitis generadas en el periodo secolasseprimeras manifiestan tras elEn parto y se suman en a las propias deltras inicio de lactación, probabilidad de padecer un importantes proceso de mastitis considerable genera cuantiosas pérdidas. Estudios recientes que son especialmente duranteeslassiempre primeras semanas. Eny consecuencia, en los primeros momentos tras elhan parto la 2 estimado que cadade episodio deun mastitis supone de media un costeconsiderable no inferior a 357 €/vacacuantiosas . No es porpérdidas. tanto extraño querecientes el Panel han probabilidad padecer proceso de mastitis es siempre y genera Estudios 3 estimado que cada episodio de mastitis supone de media un coste no inferior ade 357Consenso €/vaca2. No extraño que el Panel Internacional de Expertos en Calidad de Leche haya elaborado un Documento enes elpor quetanto se recomienda el uso 3 Internacional de Expertos en Calidad de Leche haya elaborado delecheras. Consenso el que se de selladores internos de pezones, en TODAS las vacas y en TODAS un las Documento explotaciones El en objetivo es recomienda disminuir lasel uso de selladores internos deelpezones, TODAS vacas ycostes. en TODAS las explotaciones El de objetivo es es disminuir infecciones sucedidas durante secado, yen con ello suslaselevados La elección correcta de lecheras. un sellador pezones ahora las infecciones durante el secado, y con ello sus elevados costes. Lamundial elecciónen correcta dede unlasellador de pezones es ahora más sencilla con sucedidas la introducción de UBROSEAL® de Boehriger-Ingelheim, líder la salud ubre. UBROSEAL posee más sencilla conmejorado la introducción de UBROSEAL® desin Boehriger-Ingelheim, líder mundial la salud de la ubre. posee un sistema Flexicap® que facilita su aplicación riesgos para el pezón, además de en poner a disposición deUBROSEAL los usuarios uncompleto sistema Flexicap® mejorado facilitaesperar. su aplicación riesgos paraseguro el pezón, derecomendar poner a disposición de los usuarios el más servicio técnico, queque pudieran Por lo sin tanto siéntete y noademás dudes en UBROSEAL® como el más completo servicio técnico, que pudieran esperar. Por lo tanto siéntete seguro de y no dudes en recomendar UBROSEAL® como sellador interno intramamario en la protección rutinaria de las explotaciones ganaderas tus clientes. sellador interno intramamario en la protección rutinaria de las explotaciones ganaderas de tus clientes.

ParaPara cada vaca. En cada secado. cada vaca. En cada secado. Ubroseal® Vacas en Secado 2,6 g suspensión intramamaria para bovino. Composición: Cada jeringa intramamaria de 4 g contiene: Subnitrato de bismuto, pesado 2,6 g. Ubroseal® Vacas en 2,6 g suspensión intramamaria bovino. Composición: Cadaque jeringa intramamaria de 4libres g contiene: Subnitrato de bismuto, pesado 2,6 g. Indicaciones: Prevención deSecado nuevas infecciones intramamarias durantepara el período de secado. En las vacas se considera que están de mastitis subclínica, el medicamento Indicaciones: Prevención demanejo nuevasde infecciones intramamarias durante el período EnBovino las vacas que se considera están Posología: libres de mastitis subclínica, el medicamento veterinario puede usarse solo en el la vaca seca y control de la mastitis. Especiesde desecado. destino: (vacas lecheras en elque secado). Sólo por vía intramamaria. veterinario puededeusarse solo endel el manejo de la vaca seca y control de cuarterón la mastitis.de Especies destino: Bovino (vacas lecheras enordeño el secado). Sólo vía intramamaria. Introducir el contenido una jeringa medicamento veterinario en cada la ubre de inmediatamente después del último de laPosología: lactancia (en elpor momento del Introducir el contenido No de una delenmedicamento en cada cuarterón de solo la ubre inmediatamente delen último ordeño del de la lactancia (en elenmomento del secado). Contraindicaciones: usarjeringa en vacas lactación. No veterinario usar el medicamento veterinario en vacas con mastitisdespués subclínica el momento secado. No usar vacas secado). Contraindicaciones: No usar en vacas en lactación. No usar el medicamento veterinario solo en vacas con mastitis subclínica en el momento del secado. No usar en vacas con mastitis clínica en el momento del secado. No usar en casos conocidos de hipersensibilidad a la sustancia activa o a algún excipiente. Tiempos de espera: Carne: 0 días. Leche: mastitis clínica en con el momento delysecado. No usar en casos conocidos a la sustancia activa oReg. a algún excipiente. Tiempos de espera: 0 días. Leche: 0 horas.con Presentación: Caja 20 jeringas 20 toallitas limpiadoras. Cubo con de 120hipersensibilidad jeringas y 120 toallitas limpiadoras. nº: 3628 ESP. Medicamento sujeto aCarne: prescripción 0 horas. Presentación: Caja con 20 jeringas y 20Univet toallitas limpiadoras. CuboLocal: con 120 jeringas yIngelheim 120 toallitas limpiadoras. Reg. nº: 3628 ESP. Medicamento sujeto a prescripción veterinaria. Titular: Ltd. Representante Boehringer Animal Health España, S.A.U. veterinaria. Titular: Univet Ltd. Representante Local: Boehringer Ingelheim Animal Health España, S.A.U. Bibliografía: 1. Crispie et al., 2004. Ir. Vet. J. 57, 412-418. 2. Rollins et al., 2015. Prev. Vet. Med.122, 257-264. 3. Andrew Bradley, QMMSand University of Nottingham, UK; Sarne De Vliegher Ghent University, Belgium; Bibliografía: 1. Crispie et al., 2004. Ir. Vet. J. 57, 412-418. 2. Rollins et al., 2015. Prev. Vet. Med.122, 257-264. 3. Andrew Bradley, QMMSand University of Nottingham, UK; Sarne De Vliegher Ghent University, Belgium; Michael Farre SEGES, Denmark; Luis Miguel JimenezServet, Spain; Thomas Peters, MBFG Wunstorf, Germany; Ellen Schmitt-van de Leemput, Vetformance, Villaines la Juhel, France; Tine van Werven, Utrecht Michael Farre SEGES, Denmark; Luis Miguel JimenezServet, Spain; Thomas Peters, MBFG Wunstorf, Germany; Ellen Schmitt-van de Leemput, Vetformance, Villaines la Juhel, France; Tine van Werven, Utrecht University, The Netherlands. Date of Preparation: Oct 2017 University, The Netherlands. Date of Preparation: Oct 2017

vacapinta010_Boehringer_castelan.indd vp010_publicidade-boehringer.indd 79 147

12/5/19 20/5/19 13:03 20:55

ESPECIAL: MAMITE

A NON INTERFERENCIA DOS ANTIBIÓTICOS NO RESULTADO DA QPCR REPRESENTA UNHA VANTAXE SOBRE O CULTIVO MICROBIOLÓXICO

MOSTRAS DE MESTURA DE CUARTEIRÓNS, DE ANIMAIS E DE TANQUE Como se mencionou, a alta sensibilidade da qPCR permite detectar pequenas cantidades de microorganismos concretos. Este feito utilizouse en diferentes enfermidades para detección de patóxenos en mestura de mostras de varios animais, o que reduce o custo do diagnóstico. No caso da mamite é posible utilizar mesturas de varios cuarteiróns, varios animais ou mostras de tanque. A mestura de mostras en pooles de varios animais permite abaratar moito o diagnóstico para descartar a presenza dun determinado patóxeno, polo que pode ser útil no caso de novas incorporacións previamente á súa entrada na explotación. Ademais, no caso de que o pool sexa positivo pódese realizar a proba posteriormente de maneira individual para determinar que animais están infectados. Na nosa experiencia non recomendamos mesturas de máis de cinco animais por pool por dous motivos: en primeiro lugar, para optimizar a relación de animais por pool en caso de resultados positivos, xa que ante un pool positivo o número de análises individuais a realizar non sería excesivamente alto; en segundo lugar, para minimizar a posibilidade de resultados negativos nun pool onde hai algún ani-

mal con baixa eliminación do patóxeno, aínda que a sensibilidade da técnica de qPCR pode permitir posiblemente un maior número de animais na mestura. Malia que é posible realizar a cuantificación de diferentes patóxenos por medio de cultivo microbiolóxico en mostras de tanque, a laboriosidade da técnica e o seu custo fan que sexa máis recomendable a realización de qPCR. No caso do tanque existen estudos que atopan unha boa correlación entre a prevalencia da infección nos animais da granxa e a cantidade de microorganismo detectada pola qPCR. Con todo, é necesario considerar a posibilidade de existencia de contaminación, sobre todo nos patóxenos que poden ter unha orixe ambiental, polo que as cargas microbianas baixas deben ser interpretadas con cautela. No caso de mostras de tanque, a información que achegan os resultados obtidos por qPCR é moito máis válida e fácil de interpretar cando se realiza periodicamente e pódese facer unha valoración da evolución no tempo dos resultados para un patóxeno concreto. Debemos ter en conta o efecto de dilución que se produce no tanque, polo que infeccións con moi baixa prevalencia poden non ser detectadas nunha única mostra. No caso xa mencionado de Streptococcus agalactiae, a qPCR é moi útil para a detección do patóxeno en mostras de mestura de cuarteiróns, animais ou de tanque.

AVALIACIÓN DE CURACIÓNS A non interferencia dos antibióticos no resultado da qPCR representa unha vantaxe sobre o cultivo microbiolóxico, pero tamén se debe ter en conta que esta técnica pode detectar microorganismos non viables. Por iso, na valoración da eficacia dun tratamento deben ser considerados outros aspectos. En lactación existen dúas situacións posibles nas que o emprego de qPCR pode ser vantaxoso. Unha é se se realizou un tratamento sen cultivo previo e non se produce unha resposta adecuada que indique curación; neste caso a presenza de antibióticos durante un tempo impide a realización dun cultivo,

80 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

vp010_especialMamite_diagnostico_galego.indd 80

22/5/19 13:26

www.divasa-farmavic.com info@divasa-farmavic.com

MASTIVET PARENTERAL®

AS HOR

Penetamato iohidrato Antibiótico inyectable para el tratamiento de la mamitis en vacas de leche.

ra en espe o de ías, en p m d Tie e 2,5 lech ne 4 días car HE

LEC

Mastivet parenteral. Composición cualitativa y cuantitativa: penetamato iohidrato 5.000.000 ó 10.000.000 UI; excipientes c.s, vial disolvente para preparar 20 ó 40 ml de suspensión. Forma farmacéutica: Polvo y disolvente para suspensión inyectable. Especies de destino: Bovino (vacas en lactación). Indicaciones de uso: Bovino: Tratamiento de la mastitis causada por Streptococcus uberis, Streptococcus dysgalactiae, Streptococcus agalactiae y Staphylococcus aureus (no productores de betalactamasas) sensibles a bencilpenicilina. Posología y vía de administración: Vía de administración: intramuscular profunda. Dosis: 15.000 UI de penetamato iohidrato por kg de peso vivo/día (equivalente a 6 ml de medicamento reconstituido / 100 kg peso vivo) durante tres días consecutivos. Modo de empleo: Reconstituir el vial de polvo con todo el líquido del vial diluyente. Agitar bien antes de la administración. Tras mezclar el contenido de los dos viales quedan 20 ó 40 ml de suspensión de producto, de modo que cada ml de suspensión contiene 250.000 UI de penetamato iohidrato. Una vez reconstituida la suspensión, administrar la dosis diaria recomendada cada 24 horas, hasta un total de tres administraciones. Debe determinarse el peso de los animales con la mayor exactitud para evitar una dosificación insuficiente. No inyectar más de 20 ml en el mismo punto de aplicación. Tiempos de espera: Carne: 4 días. Leche: 60 horas. Período de validez del medicamento veterinario acondicionado para su venta: 5 años. Período de validez después de abierto el envase primario: uso inmediato. Período de validez después de su reconstitución según las instrucciones: 7 días en nevera (entre 2ºC y 8ºC). Formato: Caja con 1 vial de disolvente + 1 vial de polvo conteniendo 5.000.000 ó 10.000.000 UI de penetamato iohidrato. Titular de la autorización de la comercialización: Divasa-Farmavic, S.A. Nº de registro: 2883 ESP

divasa.indd 81

20/5/19 20:59

ESPECIAL: MAMITE

A QPCR TAMÉN PODE TER GRANDE UTILIDADE NO CASO DE QUERER VALORAR A CURACIÓN BACTERIOLÓXICA DESPOIS DUN TRATAMENTO EN FASE DE SECADO

o que xustificaría a utilización da qPCR. Outro caso é que, unha vez realizado un tratamento, exista curación clínica, pero se queira confirmar a curación bacteriolóxica; neste caso recoméndase realizar a qPCR aos 21-30 días posteriores á melloría clínica ou ao final do tratamento. Mostras tomadas antes poden dar positivo, aínda habendo curación bacteriolóxica, xa que a qPCR tamén detecta o ADN dos microorganismos mortos. Hai que sinalar que sempre debe valorarse a evolución do RCS do animal, ademais do resultado da qPCR. En mamites subclínicas en lactación con PCR positivo e con RCS non demasiado elevados, algúns autores recomendan realizar un cultivo microbiolóxico para confirmar unha verdadeira infección intramamaria. Por último, a qPCR tamén pode ter grande utilidade no caso de querer valorar a curación bacteriolóxica despois dun tratamento en fase de secado. Por exemplo, non é infrecuente que animais cunha infección por Staphylococcus aureus antes do secado presenten cultivos negativos nos primeiros meses da seguinte lactación e posteriormente se volva a illar no mesmo cuarteirón. A pesar de que aínda non hai estudos sobre o momento máis adecuado para a toma de mostras, a realización dunha proba de qPCR a partir dos 21 días posparto pode ser unha boa opción.

CONCLUSIÓNS As técnicas de bioloxía molecular como a qPCR presentan unha serie de características que as fan máis adecuadas que o cultivo microbiolóxico para o diagnóstico de infeccións intramamarias nalgúns supostos. No entanto, como se viu, non debemos considerar a qPCR como un substituto universal para o cultivo. Así, a mellor opción será utilizar ambos os métodos de diagnóstico considerando as vantaxes e inconvenientes que poidan ter dependendo do obxectivo perseguido.

Figura 1. Lectura de qPCR dunha mostra de leite de tanque

900.000 800.000 700.000 600.000 500.000 400.000 300.000 200.000 100.000 0

Pode observarse a amplificación da canle do patóxeno (Staphylococcus aureus, liña azul), así como a amplificación do control interno da análise (liña vermella)

82 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

vp010_especialMamite_diagnostico_galego.indd 82

22/5/19 13:27

¿Ha llegado la digitalización a su explotación?, ¿percibe que es el momento de hacer un cambio?, ¿alcanzar nuevos retos?, ¿tecnificar la información del rebaño?, ¿invertir en el futuro?, ¿busca mejores soluciones y con las mejores condiciones?

¡Entonces está usted leyendo la página indicada! 4 ¡Optimice la productividad de su rebaño con nuestras herramientas analíticas!

4 ¡Benefíciese de las mejores condiciones de atención al cliente al cambiar a nuestro programa! 4 ¡Utilice más de 30 años de experiencia para resolver nuevos desafíos diarios! 4 ¡Manténgase al día con nuestro software de gestión de rebaños! Con el servicio de soporte anual las actualizaciones están incluidas!

Tenemos interfaces para casi todos los sistemas en la granja, ¡y le ofrecemos los mejores análisis para procesar todos estos datos! UNIFORM también está disponible para veterinarios y técnicos. Infórmese más en

www.uniform-agri.com/es o contáctenos en el +34 695 45 67 35

vacapinta010_uniform_agri.indd 83

20/5/19 21:00

ESPECIAL: MAMITE

N Cama de estabulación para vacún de leite a partir da fracción sólida hixienizada dos seus xurros? Presentamos un estudo experimental no que se analizaron as características do proceso de preparación dun material idóneo para as camas de estabulación a partir da fracción sólida dos xurros de vacún de leite co obxectivo de mitigar o impacto ambiental e diminuír os gastos da explotación. Josep Turet1, Carles Eduard Izquierdo2, Marçal Castells3, Valentí Turet4 1 PDI da Facultade de Ciencias e Tecnoloxía e membro do Centro Tecnolóxico BETA, Universidade de Vic, Univ. Central de Cataluña 2 Estudante en prácticas de Bioloxía, Facultade de Ciencias e Tecnoloxía, Universidade de Vic, Universidade Central de Cataluña 3 Departamento de Enxeñería, Mecàniques Segalés, SL 4 Asesor en bioloxía e tratamentos ambientais, Turet Biòlegs

a actualidade practicamente todo o mundo xa é consciente da gran problemática ambiental que levan as dexeccións gandeiras mal xestionadas (Turet et al., 2013). O sector do vacún ocupa, en unidades gandeiras (UG), a segunda posición en importancia nos censos gandeiros de España, o seu peso ligado a máis de 4.000.000 UG (MAPAMA, 2017) leva unha produción realmente impactante de dexeccións, as cales deben ser xestionadas racionalmente. Dentro deste ámbito, cabe destacar tamén a grande importancia do sector vacún leiteiro, cun censo, en abril de 2019, de 838.900 vacas en muxido e 274.207 xovencas (MAPAMA, 2019). Mecàniques Segalés é unha empresa que se especializou no tratamento das dexeccións gandeiras. O seu itinerario é o de achegarlles solucións prácticas os gandeiros, buscando constantemente a innovación de novos produtos para dar solucións ambientais e, ao mesmo tempo, diminuír os gastos econó-

84 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

vp010_especialMamite_xurros_galego.indd 84

22/5/19 13:30

ESPECIAL: MAMITE

micos das explotacións gandeiras. Nesta liña a empresa promoveu un estudo experimental para avaliar un tratamento hixienizador da fracción sólida dos xurros das vacas leiteiras para a súa reutilización como cama de estabulación. Polo tanto, a meta perseguida foi a de transformar parte do xurro das explotacións de vacún de leite, a fracción sólida, nun produto a reutilizar na propia explotación. Así, non só se dá saída a unha parte das dexeccións, senón que hai un aforro económico ao diminuír ou anular a compra dos substratos utilizados nas camas. Hai outro punto moi importante a considerar. Referímonos a que o proceso de fabricación do substrato da cama, realizado na mesma explotación, pode estar baixo o control do mesmo gandeiro, quen non coida tan só da boa separación das fraccións sólida e líquida dos xurros (separador sólido-líquido), senón que, a continuación, pode supervisar que a fracción sólida teña un tratamento térmico adecuado, grazas a un proceso microbioló-

xico aerobio e termófilo, típico do arranque dun proceso de compostaxe, que reduce o contido hídrico do material e o hixieniza (redución do número de patóxenos a niveis aceptables para a saúde)

ESTA SEPARACIÓN XERA DOUS TIPOS DE EFLUENTES: A FRACCIÓN LÍQUIDA PARA REUTILIZACIÓN AGRÍCOLA, E A SÓLIDA, PARA REUTILIZAR COMO CAMA NA EXPLOTACIÓN

OBXECTIVOS O obxectivo xeral que se fixou neste estudo experimental foi o de coñecer as características do proceso de preparación dun material idóneo, tanto a nivel físico-químico coma microbiolóxico, para cama de estabulación a partir da fracción sólida dos xurros de vacún de leite. Os obxectivos específicos a alcanzar foron: • Demostrar que o simple proceso de entrada na fase de temperaturas elevadas (termófila) dun proceso de compostaxe é suficiente para unha boa hixienización da fracción sólida do xurro de vacún. • Determinar as diferenzas obtidas entre os resultados de dous tipos de pilas de hixienización de constitución diferente para criterios de cama distintos.

SOLUCIONES AGROPECUARIAS MIKEL IRAZU Tel.: +34 676 897 112

• Comprobar que a enerxía requirida polo proceso de hixienización é asumible polo gandeiro. • Coñecer a idoneidade das instalacións utilizadas.

MATERIAIS E MÉTODOS O xurro vacún tratouse fisicamente mediante o separador MS-250 de Mecàniques Segalés, o cal xa viña realizando esta función desde había dez anos na explotación onde se realizou o proceso experimental. Cabe dicir que, aínda que en todo momento o aparello utilizado mostrou idoneidade e robustez para o seu labor, e así tamén nolo manifestou o gandeiro propietario da granxa, non é

mikelirazu@reckiberica.com solugienemikel@gmail.com Tel.: 0034 676 897 112

Agratechnik Landmaschinem Iberica SL MIKEL IRAZU Departamento Técnico Comercial España-Portugal

MIKEL IRAZU Distribuidor oﬁcial País Vasco/Navarra/La Rioja

EXPERTS IN SLURRY MANAGEMENT Tel.: 0034 982 314 143 Móvil: 0034 676 897 112 27250 Castro de Rei, Lugo

mikelirazu@reckiberica.es www.reckiberica.es

PIONEROS EN GESTIÓN DE PURINES

SEGURIDAD GARANTÍA Fabricados en poliéster Silos de pienso y depósitos de agua

Film es�rable y agrícola TECNOLOGÍA ALEMANA

La nueva arma contra la cojera de las vacas lecheras

05.2019 | Vaca Pinta n.º 10 | 85

vp010_especialMamite_xurros_galego.indd 85

21/5/19 17:55

ESPECIAL: MAMITE

A ESTRATEXIA DE AIREACIÓN UTILIZADA FOI A QUE SE COÑECE EN COMPOSTAXE COMO “PILAS ESTÁTICAS AIREADAS”

actualmente o separador de características óptimas para a produción de fracción sólida destinada a cama. Mecàniques Segalés deseñou e fabricou un novo separador destinado especificamente á finalidade que nos ocupa. Sexa como for, esta separación xera dous tipos de efluentes, a fracción líquida, que se garda en depósitos para que se poida utilizar como fertilizante para os campos (reutilización agrícola), e a fracción sólida, que é a parte a reutilizar como cama na explotación gandeira. Preparación das pilas de hixienización Para lograr a hixienización termófila (Viaene et al., 2017; Lemunier et al., 2005), a estratexia de aireación utilizada foi a que se coñece en compostaxe como “pilas estáticas aireadas”. Para esta experimentación consistiu na confección das pilas a hixienizar sobre unha estrutura de tres tubos paralelos perforados e conectados a un ventilador de baixa presión de 0,18 kW (figura 1).

Figura 1. Esquema do sistema de tubos de aireación que se instalou baixo as pilas de hixienización dos experimentos

En puntos elixidos dos tubos perpendiculares á saída da bomba instaláronse manómetros para comprobar a perda de presión de aire ao longo do sistema e minimizala. Todos os experimentos para avaliar os condicionantes na hixienización da fracción sólida do xurro realizáronse comparativamente entre dous tipos de pilas de compostaxe, con diferenzas tanto desde o punto de vista constitucional coma estrutural (Barrena et al., 2011). O primeiro tipo, as pilas 1, construíuse só con fracción sólida separada de xurros vacúns. Nas pilas 2 engadiuse labra de madeira en proporción 1/5 V/V respecto ao volume final e, dado que a finalidade radica en que a labra actúe como axente estruturador e lle dea esponxosidade á mestura a compostar, foi sempre necesario obter a máxima homoxenización posible. Os tamaños das pilas de sección triangular foron sempre duns 6 m de longo, 3 m de ancho e 1,75 (ao comezo) - 1,5 m (ao final) de alto. Aireación e seguimento térmico das pilas de hixienización Os tratamentos de hixienización experimentados consisten en procesos de aireación temporizada das pilas para obter un desenvolvemento microbiano con metabolismo aerobio e exotérmico, típico da primeira etapa termófila da compostaxe. Os procesos experimentais ensaiados tiveron unhas duracións globais de 3 e 7 días. A temporización da aireación das pilas (tempos de aireación e de parada) modulouse a partir das determinacións de temperatura realizadas ao longo do tempo, de modo que se lograse rapidamente a termofilia (temperaturas por encima de 45 °C) e que esta se mantivese en valores de temperatura elevados (sempre superiores aos 50 °C e próximos ou superiores aos 70 °C) todos os días desexados: 2 ou 6 días, nos dous casos experimentais mencionados. Para a regulación do sistema de aireación utilizouse un sistema electrónico implantado por Mecàniques Segalés. As condicións operacionais de tra-

ballo experimental serviron posteriormente para extrapolarse ás implantacións gandeiras que se levaron a cabo. Os controis da temperatura das pilas en proceso de hixienización obtivéronse mediante un termómetro dixital portátil da marca Hanna. O sensor térmico atópase situado no extremo dunha balea con mango de 1 metro de longo, a cal permite tomar medidas a diferentes profundidades, 5-10 cm, 50 cm e 100 cm, neste estudo. Estas medidas leváronse a cabo diariamente, á primeira hora da tarde, na cara sombreada da pila e tomáronse a diferentes alturas da pila segundo un patrón (figura 2): preto da crista da pila (superior), na parte media da súa altura (central) e na base desta (inferior).

Figura 2. Esquema da pila onde se representan os puntos onde se fai a lectura da temperatura

O punto azul (o superior da pila) indica que se fan só dúas lecturas de temperatura, a nivel superficial (510 cm) e 50 cm de profundidade; os puntos de cor vermella (o central e o inferior da pila) son puntos de mostraxe con 3 lecturas: a 5-10 cm, 50 cm e 100 cm de profundidade

Análise de laboratorio Para a avaliación da hixienización do material das pilas procedeuse á súa mostraxe representativa e coas mostras obtidas realizáronse unha serie de análises microbiolóxicas nun laboratorio acreditado independente, os cales foron complementados con algúns parámetros físico-químicos básicos. Na táboa 1 indícanse as análises realizadas e en que momento se tomaron as mostras pertinentes.

86 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

vp010_especialMamite_xurros_galego.indd 86

22/5/19 13:45

Desinfección superior - Con ASC Technology Sistema “Cuádruple” avanzado para el cuidado de la piel Espuma Húmeda&Activa que asegura un contacto perfecto

Espuma para la limpieza y desinfección

del pezón antes del ordeño Sustancia Activa PREgold Base & Activador se debe mezcar al 50/50. Se genera Dióxido de Cloro. Esta sustancia activa se utliza para la desinfección de la ubre en higiene veterinaria. Esta molécula permite un amplio espectro de desinfección y una rápida acción.

Desinfección ASC Technology se genera por la acidiﬁcación de un producto base (ej: Clorito de sodio) en un activador (ej: Ácido láctico). Esta mezcla provee una desinfección de amplio espectro, poderosa y rápida. PREgold es eﬁciente en pocos segundos en varios tipos de microorganismos. Esos patógenos son responsables de las infecciones de las ubres.

Cuidado de la piel PREGold combina 4 agentes: - AHA: Alpha Hydroxy Acid, para asegurar el efecto pealing -Lanolina: Es un humectante natural que viene de la lana de la oveja e hidrata la piel del pezón. - Monopropileno Glicol y Glicerina: Están bien equilibrados para limitar la epidermis. Estos dos ingredientes actúan como protector contra el proceso de desidratación.

Limpieza PREgold crea en copa de espuma o automático una espuma Activa&Húmeda para un óptimo rendimiento. Las microburbujas asociadas a la humedad de la espuma aseguran una total eliminación de la tierra y un tratamiento integral de las áreas sensibles del pezón.

Modo de empleo Prepare una solución antes de cada ordeño mezclando la misma cantidad de BASE y ACTIVADOR en la copa de espuma. Agitar antes de usar para obtener una solución homogénea. Su consumo se estima en 1.5ml por vaca y ordeño. Asegura una buena limpieza de la copa de la ubre antes de cada ordeño para evitar contaminaciones.

vp10_publicidade_cri.indd 87

Ctra. Valdefresno, 2. 24228 Corbillos de la Sobarriba León - Spain +34 987 213 172 www.cuhigen.com

20/5/19 21:00

ESPECIAL: MAMITE

Táboa 1. Analíticas realizadas (cadros marcados nos dous ensaios experimentais) Experimentación 1 (de 3 días)

ENSAIOS EXPERIMENTAIS Mostraxes PARÁMETROS ANALÍTICOS

Inicial

Final

A EVOLUCIÓN DE TEMPERATURA DAS DIFERENTES PILAS FOI MOI SIMILAR NOS DISTINTOS CASOS

Experimentación 2 (de 7 días) Inicial

Aos 3 días

Final

Símbolos

Físico-químicos Sólidos totais

Sólidos volátiles

Nitróxeno total Kjeldahl

NKT

Nitróxeno amoniacal

N-NH4+

Microbiolóxicos Enterobacterias Coliformes totais Escherichia coli Clostridium sulfito-redutores Staphylococcus coagulasa-positivos Salmonella

Os procesos experimentais realizáronse sempre comparativamente entre dúas pilas, xa presentadas na sección “Materiais e métodos” coas denominacións de pila 1 e pila 2, e tamén en dúas experimentacións no tempo, polo que os resultados obtidos mostran á vez redundancias naqueles aspectos que resultan normais do proceso e diverxencias naqueloutros que son variables. Temperatura das pilas de hixienización A evolución de temperatura das diferentes pilas foi moi similar nos diferentes casos e, por tanto, expóñense (figuras 3 e 4) unicamente as gráficas correspondentes ás pilas 1 (compostas exclusivamente de fracción sólida de xurro) dos dous experimentos. As tres evolucións representadas en cada figura corresponden aos diferentes puntos da altura da pila en que se introduciu a sonda térmica: próximo na crista da pila (superior), na parte media aproximadamente da súa altura (central) e na base desta (inferior), tal e como se expuxo no apartado anterior. Para

dar uns resultados comprensibles sen perder valor interpretativo, representáronse só as medias de temperatura para cada punto das mostraxes realizadas en diferentes profundidades.

Figura 3. Evolución da temperatura dos tres niveis de altura na pila de hixienización 1 durante os tres días do primeiro estudo de experimentación piloto. Descodificación: superior: de 5-10 cm da carena; central: a uns 80-90 cm de altura, e inferior: a uns 10-20 cm de altura da base Experimentación 1 - Pila 1

80("% Temperatura (ºC)

RESULTADOS

70'"% 60&" % 50%" % 40$"% 30#"% 20!"%

Tempo (días) !-"#$.()/012,

Superior

Central

Inferior

88 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

vp010_especialMamite_xurros_galego.indd 88

22/5/19 13:46

vp10_publicidade_ratibrom.indd 89

20/5/19 21:01

ESPECIAL: MAMITE

Figura 4. Evolución da temperatura dos tres niveis de altura na pila de hixienización 1 durante os sete días do segundo estudo de experimentación piloto. Decodificación: superior: de 5-10 cm da carena; central: a uns 80-90 cm de altura, e inferior: a uns 10-20 cm de altura da base Experimentación 2 - Pila 1

80 % Temperatura (ºC)

70 %

A MODULACIÓN DO NIVEL DE AIREACIÓN AO LONGO DO TIEMPO PODE PROPORCIONAR ESTRATEXIAS BEN PROGRAMADAS PARA UNHA BOA DESHIDRATACIÓN DOS MATERIAIS TRATADOS

60 %&" 50 %%" 40 %$" 30 %#" 20 %!" 0 "

)

# 8

!-"#$.()/012,

Tempo (días)

Superior

Central

Todas as diferentes cinéticas de temperaturas que se obtiveron reflectiron que a hixienización era factible en calquera das pilas experimentais, dado que a residencia en temperaturas termófilas superiores aos 50 oC supón unha redución gradual da viabilidade das células vexetativas de moitos microorganismos usuais (Feachem et al., 1983). A dobre experimentación con diferente duración da termofilia había de

Inferior

permitir, se era o caso, a observación das posibles diferenzas no grao de hixienización. Características físico-químicas nos materiais tratados Unha caracterización representativa dos resultados obtidos nos diferentes parámetros físico-químicos analizados é a que se expón nos histogramas das figuras 5 e 6.

Figura 5. Contidos en sólidos totais e volátiles nos produtos obtidos (final pila 1 e final pila 2) das dúas pilotaxes da 2.ª experimentación) respecto dos materiais de entrada (fracción sólida dos xurros de vacún, inicial pila 1, e mestura de fracción sólida con labra, inicial pila 2)

Concentración de sólidos (% p/p)

Contido en sólidos - 2.ª experimentación ("

35 %

'"30 %

Inicial pila 1

25 % &" 20 %

Inicial pila 2

15 %

Final pila 1

Final pila 2

10 %

#"5 % !"0 % "

Sólidos totais

)

Sólidos volátiles

!-"#$.()/012,

90 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

vp010_especialMamite_xurros_galego.indd 90

21/5/19 17:56

VANTAXES  Melloran a estrutura do solo, drenaxe, retención de auga e aireación, proporcionando un mellor ambiente de enraizamento das plantas.  Posúen calidades de liberación de nutrientes lenta. O material continúa a súa descomposición dentro do solo, reducindo a cantidade de nitróxeno e fosfato que pode orixinarse cos fertilizantes químicos.

PRODUTOS FERTILIZANTES

 Melloran a capacidade de traballo dos chans, especialmente arxilosos pesados.  Melloran a retención de auga nos solos lixeiros.

O seu contido en materia orgánica, nitróxeno e fósforo fanos especialmente atractivos para a elaboración de fertilizante no sector agroforestal. Entre as súas variadas vantaxes hai que destacar que melloran a estrutura do solo, o seu grao de porosidade e a capacidade de retención de auga debido fundamentalmente á achega de materia orgánica. Ademais, proporciónalle ao solo nitróxeno, fósforo e potasio de liberación lenta, e, ao achegar cal, permite regular o pH do solo. AGROAMB ten inscritos os diferentes produtos fertilizantes que elabora no Rexistro de Produtos Fertilizantes do Ministerio de Agricultura, Alimentación e Medio Ambiente.

FERTILIZANTES AUTORIZADOS

 Melloran a resistencia á compactación do solo e á erosión.

CÓDIGO

TIPO

NOME COMERCIAL

F0001757/2022

Fertilizante orgánico NPK de orixe animal e vexetal

AGROTHAME ORGANITE START

 Reducen a necesidade de fertilizantes artificiais.

F0001894/2022

Emenda orgánica compost

AGROTHAME ORGANITE COMPOST

F0001895/2022

Emenda orgánica compost

AGROTHAME ORGANITE COMPOST START

 Regulan o pH do solo, ao achegar cal.

F0001896/2022

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMICO START

F0001897/2022

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMICO

F0001919/2023

Fertilizante órgano-mineral nitroxenado líquido

AGROTHAME ORGANITE N-LIQ

F0001925/2023

Fertilizante órgano-mineral NK líquido

AGROTHAME ORGANITE PURINE

F0001926/2023

Fertilizante órgano-mineral NP líquido

AGROTHAME ORGANITE LIQUID

F0001980/2023

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMICO ZEN

F0002420/2025

Fertilizante órgano-mineral NPK

AGROTHAME ORGANITE AGRO

F0002421/2025

Fertilizante órgano-mineral NPK

AGROTHAME ORGANITE SULFAGRO

F0002422/2025

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMOST

AGROAMB Ponte de Outeiro, 10 | 27256 Castro de Rei (Lugo) Teléfono (+34) 982 231 365 | Fax (+34) 982 240 534 E-mail agroamb@agroamb.com | Web www.agroamb.com

pub_agroamb_galego.indd 91

20/5/19 21:03

ESPECIAL: MAMITE

CADA M3 DE FRACCIÓN SÓLIDA REQUIRIU 0’58 KWH DE ENERXÍA ELÉCTRICA PARA HIXIENIZARSE DURANTE UN TRATAMENTO MEDIO DE 5 DÍAS

Obsérvase que os contidos de sólidos das pilas experimentais (figura 5) se incrementan lixeiramente no caso das pilas confeccionadas só con fracción sólida de xurro de vacún e dunha forma máis notoria nas pilas confeccionadas con mestura de fracción sólida e labra, resultados que se reproduciron tanto na primeira pilotaxe experimental como na segunda. Este comportamento diferencial débese á maior esponxosidade das pilas con labra, o que achega unha maior volatilización hídrica, e tamén á menor biodegradabilidade dos sólidos achegados nas pilas 2 (a lignina da labra é pouco biodegradable), de maneira que se descompoñen menos no proceso. De todos os xeitos, os tratamentos demostraron, en ambas as situacións das pilas e nas dúas experimentacións, que os produtos se obteñen cun menor contido de auga que os substratos iniciais e, por tanto, que a tendencia é a dunha maior volatilización hídrica en comparación aos valores de degradación da materia orgánica. Consecuentemente, a modulación do nivel de aireación ao longo do tempo pode proporcionar estratexias ben programadas para unha boa deshidratación dos materiais tratados. O contido de nitróxeno (nitróxeno total Kjeldahl) tamén aumen-

tou en todos os casos, indicando que a taxa de volatilización de compostos nitroxenados é bastante menor en relación á diminución conxunta do contido hídrico (volatilización de auga) e do contido orgánico (degradación da materia orgánica en dióxido de carbono e outras substancias volátiles). Con todo, o contido final de nitróxeno amoniacal nos produtos tratados adoita ser baixo e normalmente inferior á concentración inicial, fóra da pila 2 da segunda experimentación, que se comportou moi diferente á redución importante do primeiro experimento. Os contidos en nitróxeno das mesturas iniciais, os diferentes niveis de degradación microbiana da materia orgánica en 7 días e as diferenzas térmicas entre as dúas experimentacións son os factores que nos darían moi probablemente a explicación. Estes niveis baixos de nitróxeno amoniacal resultan lóxicos nos procesos de desenvolvemento microbiano termófilo, dado que o amonio é asimilado activamente como nutriente polas poboacións bacterianas e, doutra banda, tamén se dá unha certa volatilización debido ás elevadas temperaturas. De todos os xeitos, o material que se obtén estará fortemente desodorizado, debido a que a comunidade mi-

Figura 6. Contidos de nitróxeno nos produtos obtidos (final pila 1 e final pila 2) das dúas pilotaxes experimentais (1.ª e 2.ª experimentación) respecto dos materiais de entrada (fraccións sólidas dos xurros de vacún: FS inicial e inicial pila 1 e mestura de fracción sólida con labra: inicial pila 2) Concentración en nitróxeno 1.ª experimentación

12 Concentración en nitróxeno (g/kg)

7 Concentración en nitróxeno (g/kg)

6 5 4 3 2

(" '" &" %"

1 $" o #"

Nitróxeno total

10 8 6 4 2 0

Nitróxeno

Concentración en nitróxeno 2.ª experimentación

(" '" &" %" $" #" Nitróxeno total Kjedahl !"

Inicial pila" 1

amoniacal !" Kjedahl " Fs inicial Final pila 1 Final pila) 2

Final pila 1! !-"#$.()/012,

Nitróxeno amoniacal Inicial pila)2

Final pila 2#

! !-"#$.()/012,

92 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

vp010_especialMamite_xurros_galego.indd 92

21/5/19 17:56

ESPECIAL: MAMITE

OS RECONTOS DE VIABLES AO PRINCIPIO E AO FINAL DOS TRATAMENTOS DERON VALORES POR BAIXO DE 100 CFU/G PARA OS COAGULASA-POSITIVOS

Figura 7. Contidos de viables dos diferentes tipos microbianos analizados na fracción sólida de vacún unha vez amontoada para o tratamento (“sen tratar”) e ao final do tratamento hixienizador de 3 días, tanto na pila 1 (“tratamento directo”, con ausencia de labra como estruturante), como na pila 2 (“tratamento con estruturante” coa presenza desta labra como estruturante) 45 40

VIABLES (x10E cfu/g)

crobiolóxica actuaría fortemente sobre os compostos máis simples e volátiles e, particularmente, integrando os nutrientes facilmente asimilables, como o tándem amonio-amoníaco.

Sen tratar Tratamento directo

Tratamento con estruturante

10 5

#" !"

)

! !-"#$.()/012,

Figura 8. Contidos de viables de diferentes tipos microbianos presentes na fracción sólida de vacún unha vez amontoada para o tratamento (“sen tratar”) e ao final do tratamento hixienizador de 3 días, tanto na pila 1 (“tratamento directo”, con ausencia de labra como estruturante) como na pila 2 (“tratamento con estruturante”) Hixienización – Experimentación 1

100.000 10.000 VIABLES (cfu/g)

Hixienización microbiolóxica dos substratos Como se pode observar na figura 7, os parámetros microbiolóxicos que se consideraron indicadores de microorganismos fecais e/ou de patóxenos potenciais, ou ben tiveron concentracións de viables (organismos que poden crecer e reproducirse) moi baixas ou ben sufriron reducións realmente moi importantes dos devanditos viables no proceso hixienizador, de maneira que foi necesario utilizar, para a representación dos resultados analíticos obtidos, os histogramas en escala logarítmica, cousa normal no mundo microbiolóxico. Nestes gráficos co eixe de ordenadas logarítmico (figuras 8 e 9) pódese apreciar que as reducións de microorganismos viables detectados nun inicio situáronse sempre en niveis superiores ao 99 % nas pilas 1 das dúas experimentacións piloto. No caso das pilas 2 (as que conteñen estruturante), estas reducións mantéñense nestes niveis tan elevados para os parámetros microbiolóxicos indicadores de fecalidade (coliformes totais e Escherichia coli), pero diminúen lixeiramente nas enterobacterias e os clostridios, superando de todos os xeitos o 95 e o 80 % na primeira e segunda

1.000

(" '"

Sen tratar

100

Tratamento directo

#" !"

Tratamento con estruturante

)

! !-"#$.()/012,

As barras cun • representan os resultados por baixo do límite da detección analítica e deben interpretarse como <10 cfu/g ou como <100 cfu/g, para cada valor exposto

experimentación, respectivamente. Hai que engadir que os recontos de viables ao principio e ao final dos tratamentos deron para os Staphylococcus coagulasa-positivos valores por baixo de 100 cfu/g e, ademais, os resultados de ausencia de Salmonella en 25 g de mostra en todos os casos.

Os resultados en coliformes totais e fecais (E. coli) indican claramente que o tratamento ten un efecto drástico na diminución da flora bacteriana achegada polas feces, de maneira que os viables resistentes nestes dous parámetros estiveron sempre por baixo dos niveis de detección analítica, suxerindo a tendencia á súa erradicación. Os resultados ob-

05.2019 | Vaca Pinta n.º 10 | 93

vp010_especialMamite_xurros_galego.indd 93

21/5/19 17:56

ESPECIAL: MAMITE

Consumo de enerxía Durante todos os experimentos fíxose un seguimento da enerxía eléctrica utilizada para a aireación do proceso de hixienización. A partir deste seguimento, púidose calcular facilmente que cada metro cúbico de fracción sólida de xurro vacún requiriu 0’58 kWh de enerxía eléctrica para hixienizarse durante un tratamento medio de 5 días.

Figura 9. Contidos de viables de diferentes tipos microbianos presentes na fracción sólida de vacún unha vez amontoada para o tratamento (“Sen tratar [FS]”) ou mesturada con labra xa a punto para tratar (“Sen tratar [FS + estruturante]”) e ao final do tratamento hixienizador de 7 días, tanto na pila 1 (“Tratamento directo [pila 1]”, con ausencia de labra como estruturante) como na pila 2 (“Tratamento con labra [pila 2]”, coa presenza desta labra como estruturante) Hixienización – Experimentación 2

100.000 10.000 VIABLES (cfu/g)

tidos no grupo das enterobacterias e no dos clostidios informan dunha acción que implica a perda de viabilidade na maioría das formas vexetativas das poboacións destes grupos, pero sen ser tan elevada como no caso restrinxido aos coliformes, debido á maior amplitude de especies do primeiro grupo (as enterobacterias), ás que se lles engaden mesmo os potenciais falsos positivos das análises (Baylis et al. 2011), e á existencia de formas de resistencia (as endosporas) no segundo grupo (os clostridios). De todos os xeitos, o efecto hixienizador e de diminución da posible dose infectiva é patente. Nas gráficas que se mostran na figura 10 reflíctese a diminución de viables na globalidade das bacterias estudadas: o sumatorio de enterobacterias (que inclúen o grupo dos coliformes e as salmonelas), clostridios sulfito-redutores e estreptococos coagulasapositivos. Tal e como se pode ver, as reducións alcanzadas superaron en todos os casos o 90 % e as das pilas 1, sen labra na súa constitución, situouse sempre por riba do 99 %. As hixienizacións da primeira experimentación, con temperaturas máis elevadas e só 3 días de tratamento, foron lixeiramente máis eficientes que na segunda proba piloto, a cal alcanzou uns niveis térmicos inferiores, a pesar da maior duración dos tratamentos.

1.000

(" '" &"

100

#" !"

Sen tratar (F5) ) 1) Tratamento directo (pila Sen tratar (F5 - estruturante) !-"#$.()/012, Tratamento con estruturante (pila 2)

As barras cun • representan os resultados por baixo do límite da detección analítica e deben interpretarse como:<10 cfu/g

CONCLUSIÓNS E PROPOSTAS Este estudo achegou diferentes conclusións específicas, que se poden globalizar en tres aspectos principais que se expoñen a continuación: 1. O proceso de tratamento experimentado con uso exclusivo da fracción sólida dos

xurros de vacún demostrou uns niveis de hixienización moi elevados, superando sempre o 99 % de redución de bacterias viables en todos os parámetros microbiolóxicos avaliados e en todas as pilo-

taxes realizadas (3 e 7 días de tratamento). A confección das pilas con adición de estruturante diminúe lixeiramente o nivel de hixienización nalgúns dos parámetros, pero manteno naqueles que son indica-

94 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

vp010_especialMamite_xurros_galego.indd 94

22/5/19 17:36

vacapinta010_uniform_agri.indd 95

20/5/19 21:04

ESPECIAL: MAMITE

dores de fecalidade. Por tanto, proponse o uso da fracción sólida hixienizada de xurro como materia prima exclusiva para a confección da cama de estabulación e, naqueles casos nos que se requira estruturante suplementario, que as mesturas dos dous compoñentes se fagan con posterioridade á hixienización da fracción sólida dos xurros. 2. Os sistemas tecnolóxicos utilizados na separación física de fraccións e no funcionamento e control das pilas de hixienización demostraron a súa idoneidade para a súa adecuación e aplicación nas explotacións gandeiras. Dentro desta idoneidade, cabe detallar que o consumo eléctrico requirido para os procesos de hixienización ensaiados situouse ao redor duns 0,58 kWh por m 3 de fracción sólida de xurro vacún tratado. 3. As características da evolución térmica das pilas de hixienización demostran que a fracción sólida do xurro de vacún permite un bo desenvolvemento da comunidade microbiolóxica culpable das condicións termófilas do sistema, implicando que se poida regular a aireación do sistema tecnolóxico para obter diferentes niveis de temperatura e deshidratación. Tamén comporta que o produto obtido ao final do tratamento sexa unha materia prima bioloxicamente activa, e que, unha vez nas camas de estabulación, a súa comunidade microbiana, en concentración moi elevada, compita ecoloxicamente para a súa supervivencia cos outros microorganismos que se acheguen ao sistema, como é o caso de microorganismos patóxenos oportunistas. Existe actualmente a planificación de realizar un estudo experimental sobre a evolución microbiolóxica nestas camas de estabulación activas.

Figura 10. As catro gráficas describen, en cada unha das pilotaxes de hixienización realizadas, a relación existente entre a globalidade das bacterias viables detectadas analiticamente no material a tratar (o 100 %) e as que se detectan ao final do tratamento (en vermello). O sector en verde indica a redución da viabilidade bacteriana producida polo tratamento Experimento 1. Pila 1

Experimento 1. Pila 2

0,29 %

1,58 %

Non viables Viables 98,42 %

99,71 %

Non viables Viables

Experimento 2. Pila 2

Experimento 2 . Pila 1 0,39 %

7,79 %

Non viables Viables 99,61 %

BIBLIOGRAFÍA Baylis, C., M. Uyttendaele, H. Joosten & A. Davies, 2011. The Enterobacteriaceae and their Significance to the Food Industry. Report. Commissioned by the ILSI Europe Emerging Microbiological Issues Task Force. ILSI Europe (International Life Sciences Institute). Barrena, R. , J. Turet, A. Busquets, M. Farrés, X. Font & A. Sánchez, 2011. Respirometric screening of several types of manure and mixtures intended for composting. Bioresource Technology. 102 (2): 1367 - 1377. Castells, M. , C.E. Izquierdo y V. Turet, 2017. Tratamiento de la fracción sólida del purín de vacuno de Leche para la producción del lecho de estabulación. Vacuno de élite. Edición Leche. 9: 76-78. Feachem, R.G., Bradley, D.J., Garelick, H. & Mara, D.D., 1983. Sanitation and Disease. Health Aspects of Excreta and Wastewater Management. Washington, D.C.: The International Bank for Reconstruction and Development / THE WORLD BANK – John Wiley & Sons. Lemunier, M., C. Francou, S. Rousseaux, S. Houot, P. Dantigny, P. Piveteau & J. Guzzo, 2005. Long-term survival of pathogenic and sanitation indicator bacteria in experimental biowaste composts. Applied and Environmental Microbiology. 71 (10): 5779–5786. MAPAMA, 2017. https://www.mapa.gob. es/es/estadistica/temas/estadisticas-agrarias/resultados_provisionales_nov2018_bovino_webmapa_tcm30-502922.pdf Ministerio de Agricultura, Pesca y Alimentación. Gobierno de España.

92,21 %

Non viables Viables

MAPAMA, 2019. Informe de Coyuntura del Sector Vacuno de leche –Abril 2019. Ministerio de Agricultura, Pesca y Alimentación. Gobierno de España. Turet, J., A. Busquets y N. Bruch, 2013. Separación física de purines: un gran paso para su tratamiento y gestión medioambiental. Interempresas.net Ganadería. http://www.interempresas.net/Ganadero/ Articulos/111025-Separacion-fisica-depurines-un-gran-paso-para-su-tratamientoy-gestion-medioambiental.html. Viaene, J., V. Nelissen, B. Reubens, K. Willekens, F. Driehuis, S. De Neve & B. Vandecasteele, 2017. Improving the product stability and fertilizer value of cattle slurry solid fraction through co-composting or coensiling. Waste Management. 61: 494-505

96 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

vp010_especialMamite_xurros_galego.indd 96

22/5/19 13:55

¿CONOCES NUESTROS APLICADORES ALP?

n Plumed partimos de una idea central para crear nuestros aplicadores: trabajamos con purín y, por lo tanto, se va a atascar. Teniendo este principio claro, lo que decidimos fue que, ya que se iba a atascar, lo que deberíamos hacer sería buscar la forma de que lo hiciese en donde a nosotros nos costase lo menos posible desatascar. Para esto, desarrollamos un filtro, el cual tenemos patentado, por el que cribamos a 40-45 mm en función del material (para porcino, 40 mm y para vacuno, 45 mm). De esta manera, nos aseguramos de que todo lo que pase de ese filtro será uniforme por debajo de esa medida y de que todo lo que sea más grande (un taco de vaca, un palo…) se quedará en la parte superior. A partir de ahí, la parte que está ya filtrada la repartimos en unos tubos que son cerrados y con alimentación independiente por el centro. Cuenta, así mismo, con codos, para que vaya cogiendo nivel, y con pequeños depresores para poder tirar a una altura de hasta 14 metros. Además, somos los únicos en el mercado que, por nuestra construcción, podemos poner corte de tramos (también disponible con servicio de homologación para poder acoplarlo a las cisternas existentes) y ofrecemos la posibilidad de añadir difusores en

EXPERIENCIA CON NUESTRO APLICADOR José Manuel Abelenda, de SAT San Vicente de Niveiro (Val do Dubra, A Coruña)

Desde marzo trabajan con un aplicador Plus de 12 metros. Destacan su facilidad de mantenimiento y manejo, el menor peso, el corte a tramos y su ancho de trabajo.

En vídeo

la punta, muy interesantes en siembra directa para aumentar la homogeneización del producto. PLUS Y ECO Después de desarrollar el equipo Plus (que llevamos hasta 14 metros) nos dimos cuenta de que muchos de nuestros clientes no tienen una cuba de 14.000 o 18.000 litros, sino que la tienen de 4.000 o de 6.000, o de 10.000 pero muy antigua y no quieren hacer una inversión grande. Por eso creamos el modelo Eco, una solución que se basa en los mismos fundamentos que el Plus, pero que es mucho más sencillo. Este se acopla directamente a la salida de la cuba, tiene igualmente un filtro y mantiene nuestros principios: que no haya atascos, que no le suponga un problema al ganadero y que sea muy homogéneo repartiendo. CaraCterístiCas de nuestro equipo

Sencillez, sin partes en movimiento Alta homogeneidad en el reparto

Conocimos este aplicador en una feria de maquinaria y nos gustó. Vimos que un concesionario cercano lo tenía y nos decidimos por él, principalmente porque la ley va a imponerlos a corto plazo, entonces era lo lógico. Llevamos poco tiempo trabajando el Plus, habremos echado unas 60 o 70 cubas, pero la experiencia está siendo buena: el manejo es sencillo y, al pesar menos que otros, facilita la adaptación a la cisterna. Nos gusta también el ancho de trabajo, especialmente ventajoso en praderas nuevas para pisar lo menos posible y, en este caso, al ser el Plus, tiene el extra del corte a tramos: tiene cuatro secciones, por lo que no tienes por qué llevar todo el ancho. El funcionamiento es similar al de otros aplicadores, pero este no tiene problemas de mantenimiento gracias al filtro. Desde la cabina del tractor podemos accionar una botella hidráulica para abrirlo y que vacíe tacos, paja… todos los restos de purín que puedan pasar por el filtro. Caen fuera, lo cerramos y ya vuelve a funcionar sin ningún problema.

A CORUÑA: Fariña Maquinaria · LUGO: Churrillo · PONTEVEDRA: Maxideza · OURENSE: Agrícola Guerra · CANTABRIA: Talleres José Luis Vargas · ZAMORA: Basilio Peral · TOLEDO: Agrícola Garvin · LEÓN: Agroferba · SEGOVIA Y VALLADOLID: Talleres Barrio Gómez · LÉRIDA: Automotor · BARCELONA: Fargas (Manresa) · GERONA: Narcis Vert · NAVARRA: Agriauto Remon · SEVILLA: Seagro MAQUINARIA AGRÍCOLA PLUMED SL Pol El Tollo, C/ Luxemburgo, 9. 44300 Monreal del campo (Teruel) Tel 978863060 | www.plumed.es / juan@plumedmonreal.com

vacapinta010_plumed.indd 97

20/5/19 21:05

SAÚDE ANIMAL

O futuro da loita contra a resistencia na gandería española: os retos do novo PRAN 2019-2021 Presentamos o segundo Plan Nacional fronte á Resistencia aos Antibióticos (PRAN), que acaba de aprobarse para a súa implementación entre 2019 e 2021 co obxectivo de darlle continuidade ao traballo xa desenvolvido en España no ámbito da resistencia bacteriana. Cristina Muñoz Madero1, Sara Sacristán Álvarez2 1 Coordinadora do Plan Nacional fronte á Resistencia aos Antibióticos (PRAN) na Área de Sanidade Animal 2 Técnica veterinaria do Plan Nacional fronte á Resistencia aos Antibióticos (PRAN)

resistencia aos antibióticos expón un dos desafíos globais máis destacados para a saúde pública. Segundo a Organización Mundial da Saúde (OMS), este

fenómeno xa alcanzou niveis alarmantes en moitas partes do mundo. A resistencia bacteriana xa comporta unha pesada carga social e económica; estímase que as infeccións

por bacterias resistentes causan un total de 33.000 mortes anuais só na Unión Europea (UE) e máis de 700.000 mortes ao ano en todo o mundo. En xuño de 2017 publicouse o novo Plan de Acción da UE sobre resistencia aos antibióticos, que ten como obxectivos fundamentais converter a UE nunha rexión modelo en materia de boas prácticas: impulsar a investigación, o desenvolvemento e a innovación co fin de encher as lagoas de coñecemento actuais e intensificar os esforzos da UE en todo o mundo para elaborar a axenda mundial de loita contra a resistencia aos antibióticos e os riscos asociados a ela nun mundo cada vez máis interconectado. En 2014 a Axencia Española de Medicamentos e Produtos Sanitarios (AEMPS) impulsou a creación dun plan estratéxico e de acción para reducir o risco de selección e diseminación de resistencias aos antibióticos, mobilizando a todos os profesionais involucrados e dando cumprimento ao requirimento da Comisión Europea. Así púxose en marcha o Plan Nacional fronte á Resistencia aos Antibióticos (PRAN). Tras unha primeira fase desenvolvida no período 2014-2018, o segundo PRAN acaba de aprobarse para a súa implementación entre 2019 e 2021. Entre os avances máis destacados deste plan nacional, coordinado co

98 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

vp010_saudeAnimal_antibioticos_galego.indd 98

21/5/19 18:23

SAÚDE ANIMAL

apoio permanente dos Ministerios de Sanidade e Agricultura, destacan fitos como a aprobación do Sistema Nacional de Vixilancia de Infeccións Relacionadas coa Asistencia Sanitaria (IRAS) ou a implementación dos Programas de Optimización de Uso de Antibióticos (PROA) en hospitais e Atención Primaria. Na área de sanidade animal destacan o desenvolvemento do “Acordo para a Redución Voluntaria do Consumo de Colistina no Sector do Gando Porcino” e a mellora da recollida de datos de vendas, que permitiron achegar datos a nivel de comerciante polo miúdo para reflectir mellor a realidade. Cando se trata de I+D enfocada tanto en prevención e diagnóstico como en obtención de novas terapias antimicrobianas, vale a pena sinalar a participación na Iniciativa de Programación Conxunta sobre Resistencia aos Antimicrobianos (JPI-AMR), así como o apoio ao lan-

zamento do Hub AMR Global R&D (G20) durante a Asemblea Mundial da Saúde que se celebrou o pasado mes de maio en Xenebra. Ademais, España participa na Acción Conxunta Europea sobre Resistencia Antimicrobiana e Infeccións asociadas á asistencia sanitaria (EU-JAMRAI) como líder de tres paquetes de traballo. A formación dos profesionais sanitarios e a comunicación dirixida ao público xeral e específico desempeñan un papel moi relevante no PRAN e supoñen o núcleo da maioría das estratexias para reducir o uso inadecuado de antimicrobianos. O novo PRAN 2019-2021 mantén como prioridades en materia de sanidade animal a mellora da vixilancia do consumo de antibióticos veterinarios e resistencias, e a implementación e consolidación dos programas de redución do uso de antibióticos nas principais especies animais do ámbito nacional.

ESTÍMASE QUE AS INFECCIÓNS POR BACTERIAS RESISTENTES CAUSAN MÁIS DE 700.000 MORTES AO ANO EN TODO O MUNDO

05.2019 | Vaca Pinta n.º 10 | 99

vp010_saudeAnimal_antibioticos_galego.indd 99

21/5/19 18:23

SAÚDE ANIMAL

A FORMACIÓN DOS PROFESIONAIS SANITARIOS SUPÓN O NÚCLEO DA MAIORÍA DAS ESTRATEXIAS PARA REDUCIR O USO INADECUADO DE ANTIMICROBIANOS

esta necesidade de información, o novo PRAN inclúe un proxecto para o desenvolvemento dunha Rede de Recollida de Información de Datos de Resistencia en Bacterias Patóxenas Clínicas en Animais, ligada a un sistema de axuda ao prescritor para realizar o diagnóstico e o test de sensibilidade con recomendacións de tratamento específicas para cada granxa e brote.

A vixilancia do consumo en saúde animal realízase mediante o proxecto ESVAC (European Surveillance of Veterinary Antimicrobial Consumption), que desenvolve unha análise anual das vendas nacionais de antibióticos veterinarios. Esta análise, xunto coa do resto dos países membros, preséntase nun informe anual de vendas en Europa. No último informe ESVAC, publicado en outubro de 2018 e correspondente ás vendas de antibióticos veterinarios en 2016, España presentou un consumo total de 362 mg/PCU, polo que se sitúa no segundo país con maiores vendas. A pesar desta posición no ranking europeo, obsérvase un esperanzador descenso do 14 % nas vendas totais de antibióticos desde 2014 (ano de inicio do PRAN) e un descenso individual das vendas de tetraciclinas, macrólidos e, sobre todo, colistina. Os datos correspondentes ás vendas de antibióticos veterinarios en 2017 están en proceso de validación, pero prevese outro notable descenso que se correspondería coas medidas levadas a cabo no marco do PRAN durante ese ano. Con relación á vixilancia de resistencias, a EFSA e o ECDC, por encargo da Comisión Europea, recompilan e analizan cada ano a información de todos os Estados membros en relación ás zoonoses ao que cada país contribúe cun informe sobre a situación no seu territorio. Tendo en conta os perfís de multirresistencia, os resultados sitúannos entre os 10 países con maior número de cepas multirresistentes para as especies bacterianas analizadas, especialmente nos sectores do pavo e o porco. Con todo, existen lagoas no coñecemento dos datos de resistencias de bacterias patóxenas clínicas obtidas de animais sans. Para abordar

O EXEMPLO DO SECTOR PORCINO E A COLISTINA A Axencia Europea do Medicamento (EMA) recomendou en 2013 realizar un uso responsable da colistina en animais e limitar o uso deste antibiótico a animais enfermos, nunca como preventivo ou profiláctico. Ademais, a EMA subliñou a importancia de establecer un sistema adecuado de vixilancia da resistencia a este antibiótico e controlar o seu uso en animais en función da situación. En xullo de 2016 a EMA publicou o documento sobre o uso de colistina na UE, onde se estableceu un limiar máximo de uso de 5 mg/PCU, que os Estados membros deberán alcanzar nun período de tres anos, sendo desexable chegar a 1 mg/PCU. Como resposta a este documento, reuníronse na sede da AEMPS representantes das asociacións nacionais de veterinarios e profesionais do sector de produción porcina para crear o denominado “Acordo para a Redución Voluntaria do Consumo de Colistina no Sector do Gando Porcino”. As asociacións comprometéronse a difundir o acordo e a concienciar o sector sobre a problemática relacionada co uso inadecuado da colistina. Ademais, prestaron toda a súa colaboración para a creación do Programa Reduce Colistina e a súa difusión. As metas principais do acordo foron reducir o consumo de colistina en produción porcina co obxectivo cuantitativo de 5 mg/PCU no período máximo de tres anos, así como controlar o consumo alternativo de antibióticos, evitando o aumento do consumo de neomicina e/ou apramicina como posibles substitutos. Un total de 55 empresas adheríronse a este acordo durante os

últimos dous anos e cumpriron os compromisos establecidos, o que supón unha adhesión ao programa de máis do 80 % da produción do porcino nacional. Os datos achegados ata a data (anos 2015, 2016, 2017 e 2018) reflicten que o consumo de colistina diminuíu de 51,09 mg/PCU en 2015 a 1,44 mg/PCU a finais de 2018, unha redución no consumo do 97 %. O consumo de neomicina tamén sufriu un notable descenso: de 38,83 mg/PCU en 2015 a 12 mg/PCU en 2017. O consumo de apramicina mantívose moi baixo e relativamente constante, cun pequeno aumento, o cal indica que debe manterse a vixilancia do seu consumo. Dende o inicio do acordo, a implicación do sector foi total, constante e voluntaria; isto supuxo unha difusión masiva da problemática que rodea o uso da colistina en España e unha mellora no grao de concienciación moi importante das empresas produtoras. As empresas adheridas ao acordo están a mellorar a xestión dos seus programas sanitarios enfocándoos a un uso prudente de colistina e evitando o uso alternativo de neomicina e apramicina. Está a mellorarse a bioseguridade e a hixiene das explotacións e estase enriquecendo o manexo dos animais máis susceptibles de sufrir enfermidades infecciosas tratables con colistina, como os leitóns e os porcos de ceba.

OBXECTIVOS NO SECTOR BOVINO Á luz do éxito obtido co Programa Reduce en porcino e tras avaliar o estado do resto dos sectores en relación ao consumo de antibióticos, o PRAN puxo en marcha acordos similares cos representantes dos principais sectores de produción animal: bovino, avicultura, cunicultura, ovino e caprino. Os obxectivos destes acordos son, primordialmente, reducir o consumo total de antibióticos, definir e implantar pautas de manexo e tratamento con base científica para un uso máis racional destes, que evite a proliferación das resistencias e servir de exemplo e experiencia para outras ganderías. No sector bovino asinouse o “Acordo para o Uso Razoable dos Antibióticos en Bovino de Carne e Bovino de Leite”. No caso do bovino de

100 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

vp010_saudeAnimal_antibioticos_galego.indd 100

22/5/19 13:57

TAN SOLO 96 HORAS

DE SUPRESIÓN EN LECHE Y 6 DÍAS EN CARNE

PROCACTIVe BENCILPENICILINA PROCAINA 300 mg/ml

PROCACTIVE 3OO MG/ML Suspensión inyectable para bovino y porcino COMPOSICIÓN POR ML: Bencilpenicilina procaína monohidrato 300 mg/ml (equivalente a 170 mg de bencilpenicilina). Excipientes: Metilparahidroxibenzoato de sodio (E219) 1.25 mg/ml. INDICACIONES: Tratamiento de infecciones sistémicas en bovino y porcino (con peso superior a 25 kg) causadas por bacterias sensibles a penicilina. ESPECIES DE DESTINO: Bovino y porcino (con peso superior a 25 kg). VÍA DE ADMINISTRACIÓN Y POSOLOGÍA: Intramuscular. La dosis recomendada es de 10 mg de bencilpenicilina procaína por kg de peso vivo (equivalente 5,66 mg de bencilpenicilina por kg de peso vivo) equivalente a 1 ml por 30 kg de peso vivo al día durante 3-5 días. No inyectar más de 2,5 ml por punto de inyección en porcino. No inyectar más de 12 ml por punto de inyección en bovino. Si no se observa respuesta clínica en 3 días, realizar un nuevo diagnóstico y cambiar el tratamiento si es necesario. Debe determinarse el peso de los animales con la mayor exactitud posible para asegurar la dosis correcta y evitar infradosificación del medicamento. TIEMPOS DE ESPERA: Porcino: Carne: 6 días. Bovino: Carne: 6 días; Leche: 96 horas (4 días). PRESENTACIONES: Vial con 100 y 250 ml. Nº DE REGISTRO: 3759 ESP

Av. Párroco Pablo Díez, 49-57 • 24010 León (España) Teléfono 987 800 800 • Fax 987 802 452 • mail@syva.es Planta Inmunológicos: Av. Portugal. S/N • P. M15 y M16 Parque Tecnológico • 24009 León (España) • www.syva.es

Sin título-5 101

20/5/19 21:07

SAÚDE ANIMAL

carne xa se estableceron obxectivos específicos: eliminar por completo o uso sistemático das premesturas medicamentosas con antibióticos na súa composición; limitar o uso de antibióticos en solución oral a necesidades clínicas definidas e xustificadas, e determinar os mellores antibióticos para cada patoloxía. O sector do bovino de leite identificou compromisos para cada un dos integrantes do acordo (gandeiro, veterinario, cooperativa etc.), que deben cumprir non só co obxectivo de reducir o uso de antibióticos, senón tamén co de diminuír a necesidade de usalos. É importante destacar os compromisos que adoptan os diferentes integrantes dos acordos, xa que os sectores son multidisciplinares. As asociacións débenlles proporcionar información e formación aos veterinarios sobre a gravidade do problema da resistencia e medidas que se poden instaurar nas explotacións para reducir a necesidade de uso dos antibióticos, ademais de fomentar a adhesión entre os seus socios. Como responsable da explotación, o gandeiro debe designar o veterinario responsable das pres-

cricións na súa granxa e non utilizar máis medicamentos que os prescritos por este profesional, así como estar disposto a ser asesorado e mellorar na medida do posible a xestión, o manexo e a bioseguridade da explotación. Pola súa banda, o veterinario debe seguir as pautas de “boas prácticas” específicas para a prescrición de antibióticos co fin de conseguir o obxectivo marcado.

CONSUMO E PRESCRICIÓN: COMO PODEMOS MELLORAR? O PRAN conta entre as súas prioridades mellorar o coñecemento do consumo de antibióticos veterinarios, tanto no ámbito das vendas coma nas propias granxas, co fin de identificar consumos elevados en explotacións ou sectores produtivos, analizar as causas do devandito consumo e poder traballar nas áreas específicas onde existe marxe de mellora. Outro reto importante será facilitarlles aos veterinarios clínicos a través do módulo de consultas da base de datos PRESVET a posibilidade de coñecer os seus datos de prescrición en comparativa co resto dos prescri-

tores para que tomen conciencia das súas prácticas de prescrición e, se é necesario, adopten unha nova actitude na súa rutina. É fundamental poder definir indicadores de referencia (consumo total, consumo de antibióticos de importancia crítica para a saúde humana etc.) e poder utilizalos para avaliar o impacto das medidas adoptadas. Todas estas medidas –tamén os Programas Reduce– facilitarán a identificación de explotacións cun consumo de antibióticos notablemente inferior á media, o que contribuirá a identificar boas prácticas. A colaboración de todos os implicados é moi necesaria para pór en marcha todas estas iniciativas de maneira urxente e coordinada no ámbito local, nacional e internacional. Estas medidas implican o compromiso total de toda a cidadanía e todos os profesionais que traballan nas áreas de saúde humana, sanidade animal e medio ambiente. O denominado enfoque one health ou para “unha única saúde” é o único camiño posible a seguir na procura de solucións fronte ao problema da resistencia. Conseguir que os antibióticos sigan funcionando está en mans de todos.

O gandeiro debe estar disposto a ser asesorado e mellorar na medida do posible a xestión, o manexo e a bioseguridade da explotación

102 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

vp010_saudeAnimal_antibioticos_galego.indd 102

22/5/19 13:58

Rumenil

SIร N E

DE SUS P

LECHE

34 mg/ml Suspensiรณn oral para bovinos Oxiclozanida

Laboratorios Karizoo, s.a. An Alivira Group Company

vp10_publicidade_karizoo_cast.indd 103

Aprobado en el uso en vacuno de leche

Polig. Industrial La Borda Mas Pujades, 11-12 08140 Caldes de Montbui Barcelona, Spain

T +34 938 654 148 F +34 938 654 648 karizoo@karizoo.com www.karizoo.com

20/5/19 21:09

M A N E XO

Como controlar a saúde das vacas: é o tempo de ruminación a regra de ouro? A maioría dos trastornos e enfermidades afectan o comportamento alimentario dos ruminantes e, ata hai ben pouco, o tempo de ruminación individual era o principal método empregado para avaliar os cambios no seu benestar. Como vía alternativa, nos últimos anos comezou a gañar importancia o tempo de alimentación e neste artigo móstranse varios exemplos das súas vantaxes. Simona May GEA Farm Technologies www.gea.com

competencia internacional e a actitude do cliente, máis orientada cara ao prezo, son o motor que incrementa o rendemento lácteo de vacas leiteiras de todo o mundo. Os efectos secundarios desta evolución son diversos e inclúen un maior risco de padecer diversos trastornos fisiolóxicos, metabólicos e inmunolóxicos.

Deste xeito, é difícil lograr o equilibrio entre o obxectivo de manter o rendemento lácteo da vaca e o de soster a saúde de todo o rabaño. Moitos dos trastornos e enfermidades, se non todos, afectan o comportamento alimentario individual dos ruminantes e veñen acompañados dunha menor inxestión de materia seca e un menor tempo de alimentación e ruminación. Incluso o estrés social pode estar vinculado cun menor tempo dedicado a comer e a rumiar, xa que é unha resposta di-

recta que dan os ruminantes ante factores de estrés agudos. Os problemas de saúde teñen un impacto negativo no rendemento lácteo das vacas e poden causar unha redución da produción de leite e da súa calidade, unha maior taxa de mortalidade e un aumento dos custos de tratamento veterinario. Por tanto, é de vital importancia prestar atención aos patróns de alimentación. Controlar o tempo de alimentación e ruminación diariamente serve como parámetro crucial e de grande

104 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

VP010_manejo_rumiaGEA_galego.indd 104

22/5/19 14:02

M A N E XO

axuda á hora de obter información sobre cada animal e a súa capacidade de responder ás condicións específicas de cada granxa con respecto á dieta e ás instalacións que se lles proporcionan, así como á súa xestión. Os ruminantes inxiren o alimento, mastígano e rúmiano. Existen moitos métodos para avaliar o seu comportamento alimenticio. Ademais, a súa etapa de desenvolvemento e o seu uso práctico son diferentes. A súa fiabilidade, como vemos, é variable.

MÉTODOS PARA AVALIAR A RUMINACIÓN Durante varias décadas, numerosos científicos traballaron para desenvolver métodos funcionais e fiables para medir e analizar como mastigan e rumian vacas e ovellas. Ata hai poucos anos, o tempo de ruminación individual era o principal método empregado para avaliar o seu comportamento alimenticio e utilizouse satisfactoriamente para calcular e controlar calquera comportamento que resultase anormal.

A razón era que o desenvolvemento de métodos funcionais, fiables e aplicables para valorar o tempo de ruminación de cada animal era máis sinxelo que obter un patrón alimenticio integral. Dado que a ruminación é un patrón de comportamento moi uniforme e fácil de recoñecer nun ruminante (figura 1), a investigación centrouse desde un primeiro momento neste parámetro. Ademais, o desenvolvemento de algoritmos fiables e válidos foi máis sinxelo que detectar hábitos alimenticios irregulares e complexos, que varían en maior medida en función do animal (figura 2). Todo se ve máis claro cando se comparan ambos os patróns alimenticios. Por tanto, escribiuse moito e realizáronse moitos estudos con resultados congruentes respecto diso. Debido a isto, hai recomendacións sobre como actuar tomando a ruminación como un indicador de posibles problemas de saúde ou comportamentos modificados. Naceu así a regra de ouro para detectar o celo e para xestionar a saúde.

É DE VITAL IMPORTANCIA PRESTARLLES ATENCIÓN AOS PATRÓNS DE ALIMENTACIÓN

¡SIMPLEMENTE EL MANIPULADOR TELESCÓPICO MÁS AVANZADO!

www.cardelle.com

Consulta Recambios Originales MANITOU: 981 780 001 - recambios@cardellehidraulica.es

Alberto Cardelle - 639 632 632 albertocardelle@cardelle.com

05.2019 | Vaca Pinta n.º 10 | 105

VP010_manejo_rumiaGEA_galego.indd 105

22/5/19 14:02

M A N E XO

A MEDICIÓN DO TEMPO DE ALIMENTACIÓN INDIVIDUAL […] PODE UTILIZARSE COMO SISTEMA DE ALERTA PRECOZ

Nos últimos anos avanzouse mediante algoritmos para medir e avaliar patróns alimenticios anormais en ruminantes. Por tanto, conseguíronse novos métodos de medida funcionais, fiables e aplicables para avaliar o comportamento alimenticio en sistemas comerciais de gandería de precisión de vacún leiteiro. Dado

que estes métodos son de recente creación, realizouse unha grande investigación para desenvolver sistemas que midan unicamente o tempo de ruminación. Aínda así, non se coñece demasiado todo o que se escribiu sobre a importancia do tempo de alimentación como un sistema para detectar de forma precoz calquera

Figura 2. Inxestión de comida

8.000

6.000

6.000 Valor EMG

Valor EMG

Figura 1. Fase de ruminación

4.000 2.000 0

110

Tempo (segundos)

67-7261-6655-60 49-5443-4837-4231-3625-3019-2413-18 7-12 0-6

Período preparto (intervalos de 6 horas)

100

Tempo (segundos)

Figura 4. Variación no tempo de alimentación das vacas leiteiras (min/6 horas) durante as últimas 72 horas antes do comezo do parto (media e desviación estándar; n=17) Tempo de alimentación min/(6 h)

Tempo de ruminación min/(6 h)

Figura 3. Variación no tempo de ruminación das vacas leiteiras (min/6 horas) durante as últimas 72 horas antes do comezo do parto (media e desviación estándar; n=17) 140 120 100 80 60 40 20 0

comportamento que se desvíe da norma. Por este motivo, o tempo de alimentación aínda non se toma en consideración como indicador útil á hora de detectar unha alimentación insuficiente ou como parámetro de control para a xestión sanitaria en xeral, en comparación co tempo de ruminación.

60 50 40 30 20 10 0

67-7261-6655-60 49-5443-4837-4231-3625-3019-2413-18 7-12 0-6

Período preparto (intervalos de 6 horas)

106 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

VP010_manejo_rumiaGEA_galego.indd 106

21/5/19 18:26

TLF.: 902 996 953 TLF.: +34 620 715 035 smg@smgiberia.com - www.smgiberia.com SMG Iberia Grupos Electrógenos

Las explotaciones ganaderas requieren de un suministro eléctrico con�nuo, seguro y conﬁable SOMOS LÍDERES en fabricación, instalación, reparación, actualización y mantenimiento de Grupos Electrógenos en España y Portugal Nuestros programas de mantenimiento periódico preven�vo nos permiten ofrecer a nuestros clientes una alta disponibilidad en todos los equipos generadores que están bajo nuestra supervisión. La ﬂota de vehículos taller de SMG Iberia recorre toda España y Portugal, todos los días de la semana, todos los meses del año, para asegurarnos de que sus generadores estén siempre dispuestos en el preciso momento que los necesite. Por supuesto, y para su comodidad, también podemos realizar el mantenimiento en nuestras amplias instalaciones en A Coruña

SERVICIO 24/7

vp10_publicidade_smg_cast.indd 107

20/5/19 21:10

M A N E XO

De todos os xeitos, aínda é xustificable este punto de vista?, non se quedou desfasado o tempo de ruminación como regra de ouro á hora de controlar a alimentación e o celo? As vantaxes do tempo de alimentación son bastante obvias tal e como se mostra nos seguintes exemplos.

EXEMPLO 1. GRAVIDADE DAS COXEIRAS A identificación destes cambios menores depende das posibilidades de análise do método de medición utilizado. Posteriormente, en base á gravidade da coxeira, non só se reducen os paseos ata o comedeiro, senón que se reduce toda a inxestión diaria. Con este cambio, o sistema de medida utilizado pode facer saltar as alarmas con facilidade. Só no terceiro paso, tendo en conta o curso temporal, se reduce o tempo de ruminación debido a que o animal inxeriu menos comida e a súa saúde xeral non se atopa en bo estado. Por tanto, neste caso, o indicador preferente será o tempo de alimentación.

EXEMPLO 2. IDENTIFICACIÓN DO PARTO Outro exemplo demostra a importancia de medir o tempo de alimentación como un indicador máis forte e máis sensible á hora de detectar cambios de comportamento. A identificación do inicio do parto é un parámetro crucial á hora de previr a distocia. Polo xeral, o inicio do parto detéctase controlando os cambios de comportamento ou os cambios externos que poida padecer a nai. O parto tamén se pode controlar medindo os seus patróns de comportamento no que á alimentación se refire, como os tempos de alimentación e de ruminación, pero a sensibilidade de ambos os indicadores é distinta. Segundo Büchely Sundrum (2014), os tempos de alimentación e de ruminación redúcense de forma evidente antes do parto. Este estudo comparou as seis horas previas ao parto cun período que vai das 72 ás 7 horas anteriores. Durante as últimas seis horas antes de iniciarse o parto, o tempo de alimentación reduciuse nun 57 % de media (10,8 min/6 h). Neste mesmo período, o tempo de ruminación reduciuse nun 27 % de

media (25,6 min/6 h). Dado que se reduciu en máis do dobre, o tempo de alimentación é un indicador de maior valor á hora de predicir o inicio do parto se o comparamos co tempo de ruminación.

temas de control do gando e sobre como poden utilizarse na súa explotación para mellorar o rendemento e a saúde dos seus animais.

EXEMPLO 3. CONDICIÓNS DE CRÍA A medición do tempo dedicado á alimentación tamén ten vantaxes decisivas con respecto ao control das condicións de cría do gando bovino. Un cociente animal/comedeiro ineficiente e modificado pode identificarse facilmente se se reduce o tempo de alimentación, que se pode dar especialmente entre as cabezas de menor relevancia dentro do rabaño. O tempo de alimentación redúcese de forma inmediata; no entanto, o tempo de ruminación compénsase durante un período determinado antes de que se detecte unha diminución.

CONCLUSIÓN É evidente que o tempo de ruminación xa non é a regra de ouro dentro dos métodos fiables para detectar de forma precoz posibles trastornos de saúde, enfermidades ou como indicador dunha maior actividade debida ao celo. Ademais, a medición do tempo de alimentación individual proporciona información valiosa sobre o ruminante e pode utilizarse como un parámetro moi útil e como sistema de alerta precoz que indique cambios comportamentais con aínda máis precisión. Ao final, é o gandeiro quen decide que método utilizar, que sistema de medición é o máis útil e que parámetros poden presentar máis vantaxes para a xestión da súa explotación. Nos últimos anos conseguíronse tremendos avances no campo dos sistemas de control sanitario dentro da gandería de precisión de vacún leiteiro, pero non todos os beneficios e características dos distintos parámetros de medición son útiles para calquera produtor. A relación custo-beneficio debería ser sempre unha prioridade para calquera produtor de éxito. A explotación debería traballar de xeito conxunto cos seus provedores para saber máis sobre as posibilidades de xestión dos distintos sis-

108 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

VP010_manejo_rumiaGEA_galego.indd 108

21/5/19 18:26

Balsas MN MNééunha unhaempresa empresalocalizada ubicada na centro de de Galicia Galiciadedicada adicada áá fabricación fabricacióneemontaxe montaxe Balsas na zona zona centro de balsas balsaspara paraalmacenamento almacenamentodedeauga, auga, puríns, lodos e todo de residuos; estanques, lagos, de xurros, lodos e todo tipotipo de residuos, así como estanques, encoros aritificiais e impermeabiliación de vertedeiros, terrazas, cubertas, canles dederego, lagos, encoros artificiais e impermeabiliación de vertedoiros, terrazas, cubertas, canles regoetc. etc. Para dede materiais en en polietileno e PVC. Para iso iso contamos contamoscunha cunhaampla amplagama gama materiais polietileno e pvc.

especializámonos na construción de balsas de polietileno para o almacenamento de xurro, purín, tanto de balsas novas como de zanxas que está sendo obrigatorio impermeabilizar.

As vantaxes deste tipo de balsas con respecto ás fosas tradicionais son innumerables: LLORA DA ESTRUTURA DO SOLO.

• RAPIDEZ DE INSTALACIÓN (1-2 DÍAS). • REDUCIÓN DE ATA A TERCEIRA PARTE DO CUSTO RESPECTO DUNHA FOSA TRADICIONAL, TRADICIONAL. O QUE QUERE DICIR QUE O MESMO INVESTIMENTO PERMITE CUBICAR O TRIPLO DE CAPACIDADE, PERMITINDO, POLO TANTO, ALMACENAR PURÍN E ABONO ORGÁNICO, INCLUSO DE FÓRA DA EXPLOTACIÓN, PARA AS ÉPOCAS DE ABONADO, CO CORRESPONDENTE AFORRO E ME-

• PERMITE UN CRECEMENTO DA EXPLOTACIÓN MÁIS FLEXIBLE, XA QUE EN 2-3 DÍAS SE PODE FACER UNHA AMPLIACIÓN DA BALSA A UN CUSTO REDUCIDO. • CONSECUENTE CO IMPACTO AMBIENTAL, XA QUE PODE SER DESMONTADA CON FACILIDADE, O QUE PERMITIRÍA UN CAMBIO DE LOCALIZACIÓN CUN CUSTO MÍNIMO.

Dispoñemos tamén dun enxeñeiro técnico agrícola dedicado aodeseño deseñoeesituación situacióndas dasbalsas balsaseetamén taménáátramitación tramitaciónde desubvencións subvenciónsse sefose fosenecesario. necesario. adicado ao

Posibilidade Posibilidade de de recubrilas recubrilas con con estrutura estrutura metálica metálica ee lona lona

•• BALSAS AUGA,LODOS, LODOS,RESIDUOS... RESIDUOS... BALSAS PARA PARA ALMACENAMENTO ALMACENAMENTO DE DE XURROS, PURÍNS, AUGA,

•• SUBVENCIONADAS SUBVENCIONADAS POLA POLA XUNTA XUNTA DE DE GALICIA GALICIA

•• ESTANQUES, ESTANQUES, LAGOS LAGOS E E ENCOROS ENCOROS ARTIFICIAIS, ARTIFICIAIS, CANLES CANLES DE DE REGO... REGO...

•• DENDE DENDE UN UN CÉNTIMO CÉNTIMO POR POR LITRO LITRO

•• IMPERMEABILIZACIÓN IMPERMEABILIZACIÓN DE DE VERTEDOIROS, VERTEDEIROS, TERRAZAS, CUBERTAS, FACHADAS...

•• RAPIDEZ RAPIDEZ DE DE INSTALACIÓN INSTALACIÓN (1-2 (1-2 DÍAS) DÍAS)

•• DISTRIBUIDORES M33 •• AMORTIZABLE DISTRIBUIDORES DE DE DEPÓSITOS DEPÓSITOS DE DE ALMACENAMENTO ALMACENAMENTO DE DE AUGA AUGA DE DE ATA ATA 500 500M AMORTIZABLE ATA ATA EN EN 3,5 3,5 ANOS ANOS

NECESIDADES CULTIVO PARA 15 TTms DE DE MS/HA MS/ha DE PRODUCIÓN

PLAN DE ABONADO ELIXIDO PARA CUBRIR NECESIDADES DE CULTIVO 600 600 quilos quilos de de triple Triple15 15

40.000 40.000 litros litros de de xurro purín vaca vaca

80.000 80.000 litros litros de de xurro purín vaca vaca

200 200 quilos quilos de de urea Urea46% 46%

600 600 quilos quilos de de triple Triple15 15

600 600 quilos quilos de de 22/7/6 22/7/6

300 300 quilos quilos de de 20/12/8 20/12/8

(especial (especial millo) millo)

300 300 quilos quilos de de cloruro Cloruropotásico potásico 100 100 quilos quilos de de urea Urea46% 46%

195 UF de N 195 195 195 90 UF de P2O5 90 126 108 POTASIO 225 UF de K20 225 260 225 POTASIO Custo 377,00 €/ha 258,00 € /ha 205,00 €/ha Custo abonado abonado por por ha ha (sen (sen labores) labores) Aforro en euros por ha con utilización de purín xurro con con respecto respecto aa abono abono típico típico (600 utlización de (600 quilos quilos de de triple Triple15 15ee100 100quilos quilosde deurea) urea) AFORRO PARA SUPOSTO 10 HA ha Anos para amortizar balsa xurro purín de 800 m 3 NITRÓXENO NITRÓXENO FÓSFORO FÓSFORO

195 102 360 84,00 €/ha 175 €/ha 1750 € 3,5 anos

• O cálculo da amortización estimado para unha balsa de 800 m33 faise con prezos de mercado de abonados nos que non se ten en conta unha posible subida dadapolo poloincremento incrementodedeprezo prezododopetróleo. petróleo. suba dada • Deste xeito, unha subida prezododopetróleo petróleotrae traeconsigo consigoque queo operíodo períododedeamortización amortizaciónsesereducirá reduciráconsiderablemete considerablemeteata ata2,5 2,5ouou3 3anos. anos. suba nonoprezo

Telf: 609 379 636 | www.balsasmn.es | e-mail: balsasmn@gmail.com

VP007_publi_balsasmn_galego.indd 109

20/5/19 21:12

M A N E XO

Salas especiais de arrefriado no norte de México Amosamos os resultados do proxecto de arrefriado de vacas realizado para produtores cuxos establos están localizados en rexións do norte de México, co fin de mellorar a eficiencia produtiva e reprodutiva das vacas e a rendibilidade de establos leiteiros nesa zona. Dr. Israel Flamenbaum Cow Cooling Solutions Ltd., Israel

stas rexións están caracterizadas por veráns longos e cálidos, con condicións extremadamente estresantes para as vacas leiteiras. As explotacións nas que se levou a cabo o proxecto son establos leiteiros de grande escala, con vacas de alto nivel produtivo da raza Holstein. Os produtores destas rexións son cons-

cientes da existencia do efecto negativo do estrés por calor no verán na produción, a fertilidade e a saúde das vacas, así como as perdas económicas causadas por este aos seus ranchos, polo que mostraron unha gran disposición á hora de tomar as accións e a facer as intervencións necesarias para tratar de resolver estes problemas.

O verán de 2014 foi o primeiro do proxecto, no que se estudou a mellor maneira de activar as condicións de arrefriado nos establos. Os resultados do primeiro verán axudáronnos a establecer a “estratexia de arrefriado” para os establos leiteiros das dúas rexións e poñela en práctica no verán de 2015, en explotacións leiteiras de grande escala (entre 1.200 e 4.000 vacas leiteiras por establo), onde foron muxidas 3 veces por día para un total de case 21 horas. Unha das limitacións para poder arrefriar as vacas nestes establos é o feito de que as salas de muxido teñen capacidade de muxido de alta velocidade e, por tanto, o tempo que os animais permanecen nos patios de espera e poden ser arrefriados antes de cada sesión de muxido é moi curto e non permite mantelos o tempo suficiente e necesario para facelo adecuadamente. O arrefriado das vacas na liña de alimentación destes establos limítase, principalmente debido aos ventos laterais nun gran número de horas por día, os cales afectan negativamente aos sistemas de ventilación e aspersión. A estratexia de arrefriado, que foi posta en marcha nos establos en 2015, consistiu na utilización de salas especiais de arrefriado, colocadas preto das salas de espera ao muxido. Estas salas especiais foron utilizadas como sitios de arrefriado, nos que o tempo total de tratamento pode

110 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

vp010_manexo_estresCalor_galego.indd 110

21/5/19 18:29

M A N E XO

As condicións climáticas que prevalecen durante o verán de 2014, expresadas en número de horas ao día con diferentes valores de THI (temperatura-humidade), preséntanse na figura 1.

Figura 1. Número medio de horas por día con diferente índice dos valores de temperatura e humidade no ano 2014, no norte de México

>87 79,01 - 87 73,01 - 79

Decembro

Novembro

Outubto

Setembro

Agosto

Xullo

Xuño

Maio

Abril

Marzo

Febreiro

68,01 - 73

Xaneiro

estenderse por todas as vacas durante o tempo do muxido (antes e despois de cada sesión), así como para arrefriar as vacas na metade do tempo entre cada dúas sesións e muxido, o que lles permitiu ser enviadas cada 4 horas ao longo das 24 horas. No verán de 2015 púxose en marcha o concepto de usar a combinación de ventilación forzada ou mollado, en cinco establos leiteiros de grande escala na rexión, dúas na Comarca Lagunera e tres na de Delicias Chihuahua. As vacas arrefriáronse durante 6 horas acumuladas por día, 3 tratamentos dunha hora antes e despois de cada sesión de muxido, e 3 veces máis, dunha hora cada unha, 4 horas despois de cada sesión de muxido. Cada sesión de arrefriado consistiu na operación continua dos ventiladores do mollado das vacas cos aspersores de gran caudal, durante 30 segundos cada 5 minutos. Para controlar a efectividade do tratamento de arrefriado, utilizáronse termómetros intravaxinais que foron inseridos a unhas vacas, monitoreando a súa temperatura ao longo das 24 horas.

<=68 h ITH>68

A liña de cor negra representa o número de horas ao día coa carga de calor sobre o valor de 68 que se considera como o estrés por calor no límite

La Temperatura aumenta…

El estrés por calor afecta negativamente a los resultados zootécnicos de las vacas ¿Sabía que el estrés por calor puede costarle más de 400 €/vaca/año? Las consecuencias del estrés por calor comportan importantes pérdidas de producción de leche (que pueden alcanzar hasta el 35%) como también problemas relacionados con desequilibrios en el rumen y en la reproducción. El impacto del estrés por calor en las vacas lecheras viene determinado por la combinación de temperatura y humedad. Nuevas investigaciones han demostrado que por encima de 20ºC y 50% de humedad relativa disminuye la confortabilidad de las vacas y la producción de leche.2 1

…LEVUCELL® SC maximiza la producción de leche incluso en el periodo de estrés por calor.

Incluso en condiciones de estrés por calor, LEVUCELL® SC maximiza el potencial de su ración y los Ingresos sobre los Costes de Alimentación (IOFC) • Rendimiento lechero: +1,2 a 2,5 litros/vaca/día • Aumenta la Eficacia Alimentaria: más de 7%*, 120 g de leche/kg MS ingerida • Optimiza el pH del rumen (menos acidosis). LEVUCELL® SC levadura viva específica para rumiantes, Saccharomyces cerevisiae I-1077, seleccionada en el INRA (Francia). *Marsola et al, ADSA 2010.

1 Saint Pierre et al., 2003 - 2 Burgos & Collier, 2011.

LALLEMAND ANIMAL NUTRITION Tel: +34 93 241 33 80 Email: animal-iberia@lallemand.com

www.lallemandanimalnutrition.com

05.2019 | Vaca Pinta n.º 10 | 111

vp010_manexo_estresCalor_galego.indd 111

22/5/19 17:38

M A N E XO

A ESTRATEXIA CONSISTIU NA UTILIZACIÓN DE SALAS ESPECIAIS DE ARREFRIADO, COLOCADAS PRETO DAS SALAS DE ESPERA AO MUXIDO

Figura 2. Media de produción diaria de leite por vaca (litros) nun establo típico, no que se usou intensamente o arrefriado das vacas no verán de 2015 42,0 40,0 38,0 L./vaca/día

36,0 34,0 32,0

2011

2012

2014

Decembro

Novembro

Outubro

Setembro

Mes 2013

Agosto

Xullo

Xuño

Maio

Abril

Marzo

Febreiro

Xaneiro

30,0

2015

Figura 3. Media de produción diaria de leite por vaca (litros) no inverno (xaneiro-marzo) e no verán (xuño-agosto) nas explotacións agrícolas que arrefría intensamente as vacas en 2015 39 37

35,6

35,1

35 L/vaca/día

33 31

38,2

37,3

37,5

35,1

32,7 31

29 27 25

Na figura 1 pódese observar que nas rexións onde o proxecto levou a cabo os valores do índice de humidadetemperatura por riba do nivel crítico rexistraron durante 24 horas ao día en catro meses ao ano (xuño-setembro), cando en marzo, abril e outubro as condicións de estrés térmico prevaleceron sobre o nivel crítico na parte da hora do día.

A PRODUCIÓN DE LEITE O arrefriado intensivo que se lles deu ás vacas nos establos que participaron no proxecto no verán de 2015 contribuíu a unha redución significativa da caída da produción, que tivo lugar nos anos anteriores, cando non se proporcionou o arrefriado das vacas no verán. A figura 2 describe unha típica curva de lactación (medias mensuais de leite por vaca en produción), nun dos establos do proxecto con 3.000 vacas leiteiras. Como pode observarse, a curva de lacta-

Inv Ver 11 11

Inv Ver 12 12

ción para o período entre 2011 e 2014, cando non se lles proporcionou ningún arrefriado ás vacas, é significativamente inferior ao de 2015, con arrefriado intensivo. A relación da produción media por vaca nos meses de inverno (xaneiro-marzo) e verán (xuñoagosto) nos 5 establos leiteiros que participaron no proxecto que se presenta cada ano, entre 2011 ata 2015, está reflectida na figura 3. Nesta pódese observar que a fenda da produción entre o inverno e o verán tivo unha media de 4,6 litros por vaca/día en 2011, e reduciuse a só 0,7 litros por vaca/día en 2015, ao arrefriar intensamente as vacas no verán. A relación entre a produción media entre o verán e o inverno (relación V:I) foi de 0,87 en 2011 e elevouse a 0,98 en 2015, o que significa que a caída de verán na produción de leite case desapareceu no ano cando as vacas se arrefriaron intensamente.

Inv Ver 13 13 Estación

Inv Ver 14 14

Inv Ver 15 15

Cabe sinalar que os resultados obtidos no proxecto en México son moi similares aos obtidos nunha enquisa realizada por parte do Dr. Flamenbaum en colaboración coa Asociación Israelí de Criadores de Gando Leiteiro (ICBA polas súas siglas en inglés), publicada internacionalmente en 2003. Neste estudo comparouse a produción media diaria de leite en 10 establos leiteiros en Israel con arrefriado mínimo das vacas no verán, con 10 establos leiteiros que arrefriaron intensamente as súas vacas na mesma estación. A produción de leite de vacas nos establos con arrefriado mínimo no verán (xullo-setembro) reduciuse en 3,5 litros por día, en comparación cos meses de inverno (xaneiro-marzo), e a relación V:I foi de 0,89. En contraste, as vacas nos establos con arrefriado intensivo no verán baixaron só en 0,6 litros por día entre as dúas estacións e a relación V:I alcanzou 0,98.

112 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

vp010_manexo_estresCalor_galego.indd 112

21/5/19 18:30

Cow Cooling

Creando el clima adecuado para sus vacas

Ver experiencias en vídeo

Cuando la temperatura excede de 22°C, las vacas comienzan a sufrir stress por calor. Esto provoca que coman menos y produzcan menos leche, hasta un 25% de pérdidas. El stress por calor puede también llevar a índices de preñez más bajos y a terneras con menos peso en el nacimiento.

Cow Cooling.

Enfriar las vacas es la forma adecuada de aumentar su producción

Combinación de aire y agua a las vacas. Enfriar vacas donde vale la pena y donde están presentes: salas de espera y línea de comederos. Salas de espera: mientras las vacas esperan a ser ordeñadas Línea de comederos: evita el stress por calor mientras comen. Programable por tiempo, presencia de vacas, humedad, temperatura,...etc.

DeLaval Equipos S.A. C/ Anabel Segura, 7. 28108 Alcobendas (Madrid) Tel 91 490 44 73 / 62 / 63

www.delaval.es

diseño

delaval.indd 113

20/5/19 21:14

M A N E XO

Figura 4. Taxa de concepción xeral media (%) nun establo típico do proxecto, arrefriando intensamente vacas no verán de 2015 35,0 30,0 25,0 20,0 Concepción % 15,0 10,0 5,0 0,0

33,2 26

31,3

30,3

29 25

22 18,5

16,7

15 7,2

Maio

15,4

12,5

5,5

Xullo

Xuño

14,9

Agosto

A RELACIÓN ENTRE A PRODUCIÓN MEDIA ENTRE O VERÁN E O INVERNO FOI DE 0,87 EN 2011 E DE 0,98 EN 2015, ANO EN QUE AS VACAS SE ARREFRIARON INTENSAMENTE

14 10

Setembro

Mes 2011

2012

2013

2014

2015

Figura 5. Taxa de concepción mensual media (%) en inseminacións dadas no inverno (I, xaneiro-marzo) e no verán (V, xuño-agosto), nos cinco establos que participaron no proxecto, arrefriando intensivamente vacas no verán de 2015 40 35

35,1

33,1

34,4

33,6

30,1

30 25 Concepción %

15,5

16,7

18,4 14,8

10 5 0

Inv Ver 11 11

Inv Ver 12 12

FERTILIDADE A taxa de concepción xeral foi elixida como parámetro representativo para avaliar o efecto de arrefriado sobre o comportamento reprodutivo das vacas. A taxa de concepción de inseminacións dadas no verán de 2015, cando estas se arrefriaron intensamente, foi significativamente maior en todos os establos do proxecto, en comparación coa obtida nos veráns de 2011 a 2014, sen arrefriar as vacas. As taxas de concepción de todas as inseminacións dadas nos meses de verán no establo típico, os seus datos de produción presentados anteriormente, móstranse na figura 4. De maneira similar ao presentado para a produción de leite, tamén, cando se trata da fertilidade, os resultados obtidos no proxecto en México no verán de 2015 son moi similares aos resultados da enquisa realizada en Israel, onde tamén

Inv Ver 13 13 Estación

Inv Ver 14 14

Inv Ver 15 15

se examinou o efecto de arrefriado na fertilidade das vacas. As taxas de concepción das inseminacións dadas nos meses de inverno en Israel non foron diferentes entre os establos con arrefriado mínimo e intensivo no verán (preto de 45 %). A diferenza das inseminacións dadas no inverno, as taxas de concepción das vacas intensamente arrefriadas no verán 2015 foron case o dobre da alcanzada en establos cun arrefriado mínimo (34 % e 17 %, respectivamente). A relación V:I da taxa de concepción foi de 0,72 e 0,40, respectivamente, nos establos con arrefriado intensivo ou mínimo no verán. Cales son os factores que contribuíron á consecución dos bos resultados no noso proxecto en México? A miña opinión é que o verán de 2015 foi o período no cal por primeira vez na historia desa rexión

os procedementos de arrefriado lograron satisfacer as necesidades das vacas. Os factores principais foron os seguintes: • As vacas foron obrigadas a recibir o tratamento de ventilación e mollado na intensidade e a calidade adecuadas, de acordo coas recomendacións. • O espazo por vaca nos sitios de arrefriado foi o suficiente para evitar o amontoamento das vacas e permitiu que estas recibisen un arrefriado adecuado. • As vacas recibiron o suficiente tempo de arrefriado durante o día e ao longo do todo o verán. • As vacas arrefriáronse moitas veces ao día (unha vez cada 4 horas), incluíndo durante a noite. • O monitoreo frecuente de temperaturas vaxinais indicounos que as vacas estaban en confort térmico na maior parte das horas do día. • O tratamento de arrefriado comezou gradualmente a finais de

114 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

vp010_manexo_estresCalor_galego.indd 114

21/5/19 18:30

vp010_anuncio_maxxfan.indd 115

20/5/19 21:15

M A N E XO

O INVESTIMENTO NAS SALAS ESPECIAIS DE ARREFRIADO OSCILOU ENTRE OS 400.000 E OS 800.000 DÓLARES

primavera e terminou da mesma maneira a finais de outono. • Os alimentos frescos e a suficiente auga potable ofrecéuselles ás vacas libremente ao longo de todas as 24 horas, en todos os días de verán.

ASPECTOS ECONÓMICOS DO ARREFRIADO A posta en marcha dos medios de arrefriado neste proxecto implicaría un considerable investimento financeiro para instalar e executar o sistema. En xeral, o investimento en equipos para a construción e a instalación de equipos de arrefriado nas salas especiais de arrefriado oscilou entre 400.000 dólares, nos establos leiteiros relativamente pequenos, e os 800.000 nos máis grandes (rangos de investimento de 200 a 250 dólares por vaca). A execución do sistema de arrefriado durante os 150 días de verán custa ao redor de 45 dólares por vaca, dos cales 30 son para a enerxía eléctrica, 10 para man de obra (seis empregados adicionais foron contratados e traballaban en tres quendas por día) e os custos restantes (principalmente o mantemento) foron 5 dólares. Usando un programa informático especial que desenvolveu en conxunto un economista agrícola de Israel, examinei a rendibilidade do arrefriado das vacas baixo condicións de México.

Por unha banda, o sofware ten en conta o investimento necesario para darlles ás vacas o arrefriado de forma adecuada (o investimento en equipo e gastos de operación); pola outra, tivemos en conta o leite anual adicional producido por vaca, a redución nos días abertos (DA) e a mellora da eficiencia da alimentación (conversión de alimento do leite), tal como se obtivo en realidade nos establos do proxecto no verán de 2015. Entre os beneficios qque se obteñen a partir do arrefriado intensivo das vacas, calculei un aumento do 10 % na produción anual por animal, o 5 % de mellora na eficiencia da alimentación durante 150 días de verán e unha diminución de 5 DA por vaca ao ano, cun valor de 5 dólares por día, debido á mellora na taxa de concepción que se obtivo nas vacas inseminadas no verán de 2015. Levei a cabo o estudo para un establo típico do proxecto cun total de 3.000 vacas, cun investimento de 800.000 dólares para instalar o sistema de arrefriado. Os resultados do meu cálculo foron que, baixo as condicións arriba mencionadas, os prezos actuais de insumos e ingresos en México, o incremento esperado nos ingresos, grazas á posta en marcha do arrefriado, chegou a 200 dólares por vaca por ano e a 600.000 dólares ao ano por establo. Nestas condicións espérase que a investimento se recupere en menos de dous anos.

CONCLUSIÓN A industria láctea mundial en xeral e en México en particular sofre nos últimos anos dunha crise de baixo consumo e baixos prezos ao produtor. O prezo do leite non está en mans do produtor, pero si o está o custo da súa produción. A experiencia que adquirimos neste proxecto en México, así como en proxectos similares, en Israel e noutras rexións cálidas do mundo, indícanos que a posta en funcionamento do arrefriado de modo apropiado pode axudar a lograr máis eficiencia na produción e baixar o custo de produción do litro en aproximadamente 0,4 pesos mexicanos, deixando máis pesos, moi importantes nestes días, no peto do gandeiro mexicano.

A posta en marcha destas salas en rexións cálidas axuda a lograr máis eficiencia na produción

116 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

vp010_manexo_estresCalor_galego.indd 116

21/5/19 18:30

Sin tĂtulo-7 117

20/5/19 21:17

ENERMILK PLUS: EL MEJOR ANTÍDOTO CONTRA EL ESTRÉS POR CALOR

Innofarm lanza una vez más su campaña de ENERMILK PLUS para combatir el estrés por calor y evitar las bajadas de producción y fertilidad. Más de 1.000 ganaderos en todo el país utilizan cada verano Enermilk Plus para combatir los efectos producidos por el estrés por calor. Con ello, evitan tener una bajada importante en la producción de leche y, sobre todo, un descenso de la fertilidad producido por las altas temperaturas del verano. En las zonas con más humedad pueden ser incluso más acusados los

efectos del calor, es por ello que hemos querido dar a conocer cuatro experiencias de ganaderos que lo utilizan. Los cuatro, muy representativos de zonas húmedas, están muy satisfechos con los resultados. Además, Enermilk Plus se puede utilizar durante todo el año y así sucede en un porcentaje elevado de granjas que lo usan en continuo durante los 12 meses.

XAVI MOYA SAT Can Bado. La Roca del Vallés (Barcelona) Animales en total: 220 Vacas en ordeño: 118 Lleva usando Enermilk Plus cuatro años y lo utiliza todo el año porque según dice: “Mis animales van muy bien, especialmente en los meses de verano, ya que con Enermilk Plus la producción láctea en esa época tiene escasa variación, manteniendo buenas medias a pesar de las altas temperaturas”.

JUAN CARLOS BOSCH JUAN CARLOS BOSCH TONI SALORD FRANCESC RASET Can Raset. Vidreres (Girona) Animales en total: 290 Vacas en ordeño: 140 Empezó a usar Enermilk Plus en el verano de 2018 y no tuvo apenas bajada de producción ni de fertilidad en los meses más calurosos. Además, resalta la buena fertilidad que tuvo en verano, preñando muy bien las vacas en otoño.

vp10_innofarm.indd 118

Son Tica SRM. Ciutadella (Menorca) Animales en total: 100 Vacas en ordeño: 64 “Utilizo Enermilk Plus desde hace 4 años y he mejorado las condiciones de estrés por calor que padecen los animales en la época estival, manteniendo la ingesta, la producción y la fertilidad durante los meses de verano”, comenta Toni. En Son Tica, al igual que en Son Arret, utilizan Proteomilk en otoño/invierno.

Son Arret. Ferreries (Menorca) Son Arret. Ferreries (Menorca) Animales en total: 85 Vacas en ordeño: 60 Utiliza Enermilk Plus desde hace tres años y ha experimentado una mejora considerable en la producción lechera de los meses de verano, ya que ahora no le baja apenas la producción. Esto le permite elaborar queso de forma regular, sin los altibajos que le ocasionaba la época estival, con altas temperaturas y humedad. Así mismo, ha mejorado la fertilidad de los meses posteriores, consiguiendo altas tasas de preñez. Alterna Enermilk Plus en primavera/verano con Proteomilk en otoño/invierno, durante la salida al pasto.

20/5/19 21:18

I n n ova c i o n e s g a n a d e ra s I n n ova c i o n e s g a n a d e ra s

y aSl uadl u d óny S i c i r t u N n ó i c i r t Nu

Lo natural Lo natural es bueno es bueno

APROVECHE TODA LA ENERGÍA DE SU RACIÓN DURANTE TODO EL AÑO APROVECHE TODA LA ENERGÍA DE SU RACIÓN DURANTE TODO EL AÑO

ENERMILK PLUS PLUS ENERMILK CON TODAS LAS VENTAJAS DE ENERMILK POTENCIADO CON TODAS LAS VENTAJAS DE ENERMILK POTENCIADO * * Y TODOS LOS BENEFICIOS DE LAS Y TODOS LOS BENEFICIOS DE LAS

LEVADURAS LEVADURAS

*Saccharomyces cerevisiae NCYC R 404 - LEVADURA ESPECÍFICA VACAS LECHERAS *Saccharomyces cerevisiae NCYC R 404 - LEVADURA ESPECÍFICA VACAS LECHERAS

Aumenta la digestibilidad de la fibra Aumenta la digestibilidad de la fibra y por tanto, la energía disponible. y por tanto, la energía disponible. Estimula el funcionamiento del rumen. Estimula el funcionamiento del rumen. Incrementa la ingesta. Incrementa la ingesta.

Disminuye el riesgo de acidosis. Disminuye el riesgo de acidosis. Previene la aparición de la cetosis. Previene la aparición de la cetosis. Mejora los índices de fertilidad. Mejora los índices de fertilidad. Alarga la curva de máxima producción. Alarga la curva de máxima producción.

ReduceelelESTRÉS ESTRÉSPOR PORCALOR CALOR Reduce y su efecto sobre la ingesta, la producción y la fertilidad y su efecto sobre la ingesta, la producción y la fertilidad

www.grupoinnofarm.com www.grupoinnofarm.com vp10_innofarm.indd 119

20/5/19 21:18

M A N E XO

Claves económicas e de manexo na recría de xovencas Poñemos o foco na importancia da recría na nosa granxa e ofrecemos algunhas estratexias para o seu manexo adecuado tendo en conta a súa repercusión na produción final de todo o rabaño. Alfonso Goris Pereiras Xefe de Alimentación Animal Cooperativas Lácteas Unidas, SCG

INTRODUCIÓN

s principais obxectivos de criar xovencas nunha granxa son repoñer as vacas descartadas (reposición) e o progreso xenético dos animais (plan de selección e mellora xenética). A recría supón un custo considerable, normalmente é o 2.º en importancia despois da alimentación e pode chegar a representar entre un 15 % e un 20 % do total dos custos.

A produción das vacas de 1.ª lactación é clave e terá un impacto significativo na produción final de todo o rabaño, tendo en conta que as primíparas adoitan ser o grupo máis numeroso dos animais que se moxen. Os obxectivos dun plan de recría serían: • Optimizar o manexo e a alimentación das xatas e que poidan alcanzar o potencial xenético para o que estaban programadas ao nacemento. • Criar unha xovenca da máis alta calidade posible, ao menor custo posible, minimizando a mortalidade e a morbilidade.

A estratexia é acurtar o tempo ata o primeiro parto e a primeira lactación e reducir os gastos necesarios, sin detrimento para o futuro potencial produtivo. As metas recomendadas son conseguir unha idade ao parto entre 21-23 meses, cun peso despois do parto dun 85 % do peso maduro da granxa en cuestión. Para iso temos que inseminar cun 55 % do peso maduro, entre os 12-14 meses de idade.

PESO AO PARTO O 85 % do peso maduro non é ningún capricho, hai moitos estudos que así o demostran. Unha xovenca que pare demasiado baixa de peso daralle prioridade á partición de nutrientes no crecemento durante o primei-

120 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

vp010_manexo_clun_galego.indd 120

22/5/19 14:11

M A N E XO

ro parto a expensas do rendemento en leite; pola contra, unha xovenca máis obesa terá respostas metabólicas posparto similares ás das vacas adultas que paren gordas, cun maior contido en graxa corporal e un risco alto de enfermidades (cetose, fígado graxo, distocias…) e unha menor produción de leite.

IDADE AO PARTO A idade ao parto e as taxas de renovación ou de descarte son dos factores principais que afectan os custos da recría, xa que estes afectan ao número de xatas que deben criarse para manter o tamaño do rabaño. O cadro da dereita resume o número de xatas que deben manterse en varios niveis de reposición do rabaño e as diferentes idades ao primeiro parto (ex.: rabaño de 100 vacas).

Idade ao primeiro parto (meses)

Taxa de reposición (%) 22

100

106

100

106

112

Cando a idade ao parto aumenta, increméntase a necesidade de tempo de estancia no grupo de recría, a súa alimentación, man de obra e manexo. As xovencas que

AAFF_Anuncio_Tato_180x130_VACA_PINTA.pdf

10/5/19

paren cedo, en principio pasan máis tempo da súa vida producindo leite que as que paren tarde, polo que presentan maiores producións vitalicias. Necesítase un

13:03

CMY

05.2019 | Vaca Pinta n.º 10 | 121

vp010_manexo_clun_galego.indd 121

22/5/19 14:11

M A N E XO

AS VANTAXES DE BAIXAR A IDADE AO PARTO SON CLARAS, PERO SE A BAIXAMOS TEMOS QUE AUMENTAR A GANANCIA DE PESO DIARIA

grande investimento para criar as xovencas dende o nacemento ata o momento do parto, e canto antes entren as xovencas a formar parte do rabaño leiteiro, antes retornarán o investimento inicial. Unha maior idade ao primeiro parto incrementa dramaticamente os custos da reposición. O número de xovencas de substitución necesarias para manter o tamaño do rabaño medra cando atrasamos a idade ao primeiro parto (ver táboa), co consecuente posible déficit en número de animais dispoñibles, ou ben o posible problema en canto a instalacións e confort animal por amoreamento. Este aumento en variables de ingreso pode ser tan grande como un 50 % ou máis en situacións extremas. Un exemplo desta magnitude sería a comparación dun establo cun 26 % de reposición e unha idade ao parto de 22 meses con outro que ten 38 % de reposición e unha idade ao parto de 30 meses. A primeira explotación necesitaría 53 xatas no grupo de

Unha maior idade ao primeiro parto incrementa dramaticamente os custos da reposición

recría, mentres que a segunda requiriría 106, o dobre de xatas só para manter un tamaño de rabaño constante de 100 vacas. Os custos para a cría destas xatas extra ou suplementarias poden ser tremendos e representan unha diferenza importante no potencial de ganancias de cada granxa. As vantaxes de baixar a idade ao parto son claras, pero se baixamos a idade temos que aumentar a ganancia de peso diaria. Se nos poñemos de meta un obxectivo de 21 meses, hai que ter en conta que necesitariamos ganancias medias de peso próximas aos 900 g/día desde o nacemento ata o parto. Para reducir a idade ao primeiro parto aos 21 meses, deberiamos reducir a idade ao primeiro servizo aos 11-12 meses, para o que serían necesarias ganancias diarias superiores aos 900 g diarios antes da puberdade co fin de lograr os obxectivos de peso á primeira inseminación. Isto non é gratis nin sinxelo, necesita dun manexo e unha alimentación excelentes. Nos últimos anos houbo unha tendencia dentro do sector en acelerar as taxas de crecemento e reducir a idade ao parto; con todo, o que nos estamos atopando en moitos casos son animais alimentados para parir a 25-26 meses, mesmo máis, manexados para parir a 22, o que produce xovencas inmaturas ao parto cos problemas xa mencionados; ou viceversa, animais alimentados para parir a 22 meses, con altas ganancias de peso e que son manexados para parir a 2526 meses ou máis, o que produce animais sobrecondicionados, con problemas metabólicos, distocias e menor produción. O problema en ambos os casos é que as medicións obxectivas, tales como pesos e alturas, non se realizan rutinariamente. En xeral, as xovencas son seleccionadas para a reprodución baseándonos en parámetros como a idade ou algunha característica fenotípica (como a altura á grupa/ cruz) e, ás veces, unha combinación de ambos os enfoques, outras veces son inseminadas polo simple feito de estar no curral de inseminación e case nunca se fai en función do seu peso con relación ao peso maduro da granxa.

122 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

vp010_manexo_clun_galego.indd 122

22/5/19 17:44

M A N E XO

O MANEXO E A ALIMENTACIÓN SON CLAVES PARA MAXIMIZAR A SAÚDE DOS ANIMAIS E A PRODUCIÓN NA 1.ª LACTACIÓN

MONITOREO DAS GANANCIAS Avaliaremos a eficiencia e o rendemento na cría de xovencas segundo dous tipos de parámetros, ambos estreitamente relacionados: 1. Parámetros reprodutivos: o cumprimento dos valores obxectivo permitiranos obter as idades desexadas ao primeiro parto e, por tanto, non alongar un período improdutivo como é o da recría máis aló do estritamente necesario. 2. Parámetros de crecemento e desenvolvemento: o cumprimento dos valores obxectivo permitiranos obter os pesos, medidas e condicións corporais óptimas para conseguir producións satisfactorias na fase lactante dos animais. Parámetros de crecemento e desenvolvemento Os parámetros de crecemento e desenvolvemento cos que deberemos traballar son os seguintes: • peso corporal • altura á grupa (sacro) ou á cruz • condición corporal a) O peso corporal a certa idade é o criterio máis comunmente utilizado para avaliar o crecemento das xovencas, aínda que non debe ser o único criterio, xa que o peso corporal por si só non reflicte o estado nutricional das xovencas. b) Deben efectuarse tamén medidas do crecemento esquelético, como a altura á grupa ou á cruz. c) A medida da condición corporal pode tamén ser utilizada para avaliar os programas de alimentación. As xovencas non deberían presentar unha condición corporal superior aos 2,5-2,75 puntos durante o período dos 3 meses de idade á puberdade. Despois desta e ata antes da inseminación, o desexable para unha óptima fertilidade é unha condición corporal de 2,75-3. No momento do parto, o aceptable é unha condición corporal de 3,25-3,5.

Cando avaliamos todos estes parámetros conxuntamente, conseguimos algo máis que cuantificar pesos e alturas, conseguimos a caracterización do crecemento e da composición corporal. Un dos puntos críticos na recría de xovencas é lograr unha composición e condición corporais adecuadas ao parto. O máis complicado no crecemento acelerado é aumentar a deposición de proteína sen aumentar de maneira desproporcionada a deposición de graxa. En xeral recoméndase a monitorización dos parámetros de crecemento e desenvolvemento das xovencas, como mínimo, en tres ocasións: - á desteta - á inseminación - ao parto Na práctica diaria hai que ter en conta que non todas as granxas son iguais, un programa de recría ten que ser dinámico e saber adaptarse a cada situación particular. Os obxectivos en cada granxa van ser distintos, temos que priorizar e saber establecer os pescozos de botella particulares e en función destes establecer o plan. Un plan de recría debe realizar: - unha auditoría completa de todo o proceso e obtención de datos, - establecer un plan de acción a curto e medio prazo, - realizar un monitoreo e seguimento para comprobar que se cumpren os obxectivos marcados. A recría de xovencas é un proceso susceptible de melloras, principalmente en tres direccións distintas: 1. Saúde: conseguir animais cun maior status sanitario, minimizando morbilidade e mortalidade. 2. Crecemento e desenvolvemento: conseguir animais con mellores tamaños, pesos e estaturas, e consecuentemente máis produtivos, en especial na primeira lactación. 3. Rendibilidade: optimizar e recortar os custos innecesarios asociados á reposición. Gran parte destes obxectivos poden conseguirse con simples pautas rutineiras de manexo nas distintas áreas de traballo, como son as de alimentación, saúde, manexo, confort e programa reprodutivo, en todos os grupos de pesos e idades. Con todo, deben introducirse unhas pautas de seguimento do rendemento nos parámetros de crecemento e

desenvolvemento para controlar os nosos obxectivos, coa finalidade de aplicar os cambios necesarios no caso de que os resultados non sexan satisfactorios.

RESUMO • Os obxectivos de crecemento (idade e peso ao parto) optimizan os custos, así como a partición de nutrientes durante a 1.ª lactación, o que permite un óptimo rendemento leiteiro. • Factores de manexo e alimentación son claves para maximizar a saúde dos animais e a produción na 1.ª lactación. • Para lograr unha composición corporal ao parto que non comprometa o equilibrio enerxético posparto e o rendemento leiteiro e permita unha idade temperá ao 1.º parto, a xovenca debe: -ser inseminada co 55-60 % do PM, -lograr un peso do 82-85 % do PM despois do parto. • Debemos conseguir xovencas maduras ao parto e isto só se pode lograr cun monitoreo obxectivo nos puntos críticos durante todo o proceso de recría. • Se non se permite que a xovenca alcance o crecemento requirido en tamaño e peso antes do parto, esta quedará encerrada nunha vida de baixo rendemento produtivo, xa que non poderá expresar todo o seu potencial. • A monitorización do crecemento e a produción de leite en lactación son clave para saber se o noso programa de recría está a conseguir os obxectivos marcados.

05.2019 | Vaca Pinta n.º 10 | 123

vp010_manexo_clun_galego.indd 123

22/5/19 17:44

Plan Kaliber, la solución integral para la recría de tus novillas

En vídEo

El Plan Kaliber es un programa integral de recría que abarca desde el nacimiento hasta el parto y que incluye una serie de soluciones nutricionales acompañadas por un programa de monitorización y asesoramiento de manejo para asegurar el éxito del plan. El objetivo es reducir la edad al parto de las novillas por debajo de los 24 meses, lo que les permitirá a los ganaderos obtener mejores resultados técnicos y un gran retorno de la inversión.

“KALIBER ES SINÓNIMO DE ANIMALES SALUDABLES, CON GRANDES ESTRUCTURAS Y MUY EQUILIBRADOS, QUE DARÁN COMO RESULTADO VACAS MÁS LONGEVAS Y CON MAYOR PRODUCCIÓN VITALICIA”

aproximadamente 150 euros por animal y año; esto en una granja de cien animales tiene un impacto superior a los 10.000 euros anuales. El hecho de acortar la edad al primer parto también reduce la necesidad de recriar animales, al conseguir novillas más productivas, más longevas y más sanas, con lo cual todo lo que sean gastos de medicamentos disminuyen, al igual que también notamos que se reduce la mortalidad. El último beneficio a destacar es la posibilidad de plantearse un sistema de venta de recría, como ocurre en la SAT Exalde, en la cual todos los años tienen excedente de animales para la venta.

RAMIRO FERNÁNDEZ Jefe de Producto de Vacuno de Leche de De Heus ¿Qué es una novilla Kaliber? Una novilla Kaliber es un animal capaz de desarrollar su máximo potencial genético a través del máximo crecimiento. Es una novilla sana, saludable y equilibrada en cuanto a peso, condición corporal y estructura, que se convertirá en una vaca longeva y con gran producción vitalicia. ¿En qué consiste el Plan Kaliber y cuáles son sus fases? El Plan Kaliber se basa en cuatro fases. La primera, de inicio, va de los 0 a los 5 meses y es una etapa clave en la vida futura del animal. Sabemos que por cada 100 gramos de aumento medio diario extra por día podemos conseguir hasta 250 kg más de leche en la primera lactación; por eso, el objetivo principal de los primeros 60 días es conseguir aumentos medios diarios altos y sostenibles. La segunda fase es la joven, en la que la ternera es capaz de desarrollar un crecimiento muy rápido entre el quinto y el octavo mes; la tercera es la de pubertad y la cuarta, la de gestación. Para cada una de estas etapas, el plan consta de una serie de soluciones nutricionales, de manejo y de monitorización. En los primeros 60 días, dos objetivos fundamentales para nosotros son monitorizar la fase de encalostrado y el aumento medio diario a través de pesadas regulares. Otro de los temas claves durante este periodo es el manejo del peridestete, que debe ser lo menos traumático posible y para el que

vp10_deheus.indd 124

tenemos unas recomendaciones de manejo con el propósito de que el animal atraviese esta etapa sin dificultad. En las tres fases siguientes, el equipo técnico de De Heus es capaz de diseñar raciones equilibradas para lograr los aumentos medios diarios objetivo de cada etapa y que las novillas lleguen el parto con menos de 24 meses, con al menos 570 kg posparto, con una condición corporal óptima y sin engrasamiento en ninguna de las fases. ¿Qué papel juega el manejo en el Plan Kaliber? El manejo en un sistema de recría es clave para el éxito. Sabemos que los primeros 60 días son cruciales para el futuro del animal, pero para nosotros es muy importante tener criterios de manejo durante todo el periodo de recría. El equipo técnico de De Heus cuenta con unas herramientas de medición tanto de tamaños como de peso para asegurarnos de que todas las novillas se mantienen dentro de los percentiles que nosotros planteamos como objetivos de crecimiento, tanto del Plan Kaliber como a nivel comparativo con el peso de animales adultos. ¿Qué beneficios obtiene el ganadero con sus novillas Kaliber? Uno de los beneficios más importantes es la reducción de la edad al parto por debajo de los 24 meses. Se sabe que reducir dos meses la edad al parto repercute en

PRodUCToS KALIBER Cada una de las cuatro fases del Plan Kaliber está respaldada por una gama de productos y el asesoramiento del equipo técnico de De Heus. LACToRREEmPLAzAnTES • Kaliber Lacto. Garantiza un crecimiento estable y estimula la ingesta de starter. • Kaliber Lacto Premium. Su contenido de leche en polvo del 60 % estimula un fuerte crecimiento y ayuda al desarrollo del tracto digestivo.un fuerte creciSTARTERS • Kaliber Starter. Granulado de alta proteína, especialmente diseñado para estimular la ingesta desde los primeros días. • Kaliber muesli. Formulado con ingredientes de alto valor nutricional, copos de cereales e ingredientes de alta palatabilidad que favorecen la ingesta en los primeros días de vida. PIEnSoS • Kaliber Junior 18. Pienso granulado de alta densidad nutritiva formulado para suministrar desde los 15 días posdestete hasta los 6 meses. • Kaliber Junior 23. Pienso granulado con alto nivel de proteína/energía formulado para suministrar a partir de los 6 meses hasta un mes antes del parto. • Kaliber Junior 26. Pienso granulado con alto nivel de proteína formulado para suministrar a partir de los 6 meses hasta un mes antes del parto.

20/5/19 21:20

¿ l Y c e S m v

¿ t D d m m q s a

¿ D

¿ L g lo y v e 1 a v b e d

¿ P b h n

¿ A

“ALGUNAS NOVILLAS LLEGAN AL PARTO CON 22 MESES Y MEDIO PORQUE TIENEN UN DESARROLLO ESPECTACULAR”

Nombre de la explotación: SAT Etxalde Localización: Elosu (Álava) N.º de socios: 4 N.º total de animales: 440 N.º de vacas en ordeño: 220 N.º de ordeños/día: 2 Media de producción: 37 litros vaca/día, 4 % de grasa y 3,30 % de proteína RCS: 120.000 cél./ml Empleados: 3 Trabajadores dedicados al cuidado de la recría: 2

ROBERTO URIARTE BEA-MURGUíA Socio de la SAT Etxalde ¿Qué importancia le dais al cuidado de la recría? Yo creo que es muy importante, porque cuanto antes saques las novillas a parir es tiempo y dinero que estás ganando. Si desde pequeñitas les proporcionas un manejo muy bueno, las novillas te lo devuelven y te lo agradecen. ¿Qué manejo hacéis desde que nace la ternera hasta el momento del parto? Durante cuatro días las encalostramos, les damos leche materna y luego ya empezamos con el lactorreemplazante. Las tenemos lo más cuidadas posible, en un sitio que estén secas, para que su desarrollo sea lo mejor posible y cuanto antes vengan a parir, mejor. ¿Desde cuándo utilizáis el Plan Kaliber? Desde hace dos años y medio o así. ¿En qué consiste? Los técnicos de De Heus hacen un seguimiento de la ganancia media diaria de los animales. Pesan las terneras al nacer y luego las van siguiendo cada mes para ver lo que van ganando. Si la ternera está muy bien tiene que ganar de media 1 kilo al día. Normalmente a los 60 días aquí andan en 0,9-1 kg, es decir, que van muy bien, que los productos son buenos. Con este plan, si las terneras están bien cuidadas, la ganancia media diaria es buenísima.

¿Qué proporción de reemplazante recomienda el Plan Kaliber? Echamos 140 gramos por litro de leche. ¿Desde qué momento les ofrecéis agua? Desde que empezamos con el lactorreemplazante, a partir del tercer o del cuarto día de vida. ¿Cuándo destetáis y cómo lo hacéis? Destetamos a los dos meses y lo hacemos de forma gradual. Diez días antes les empezamos a bajar la dosis y luego, a los dos meses o dos meses y algo, se les quita del todo. ¿Desde cuándo comen forraje? Desde unos días antes del destete, a la séptima semana, más o menos. ¿Qué ventajas os aporta el Plan Kaliber? Las novillas llegan al parto antes de los 24 meses, algunas incluso con 22 meses y medio, porque tienen un desarrollo espectacular. Y si tienen buen desarrollo es

porque están sanas, porque están bien. El nivel de mortalidad también se ha reducido, es muy bajo aquí. Últimamente nos sobran bastante novillas; de hecho, ya hemos vendido algunas y tenemos más para vender. Si tienes excedente es que hiciste las cosas bien, puedes vender, y eso, al final, también es un ingreso para la granja. Y a nivel de producción, ¿se nota? Sí. El año pasado, la producción real media de las novillas a 320 días fue de 11.000 litros. Desde el punto de vista del manejo, ¿qué asesoramiento os prestan los técnicos de De Heus? Ellos nos asesoran en todo: en las instalaciones, en la temperatura… Es que no es solo la comida, porque si hay malas condiciones ambientales, de temperatura, mucha humedad, etc. el animal no está bien y no va a ganar lo que realmente tiene que ganar. Ellos también controlan todo eso.

¿Qué productos utilizáis? Primero el lactorreemplazante y el Kaliber Starter, después el Kaliber Junior 18 hasta los 6 meses y luego el Kaliber Junior 26 hasta el momento del parto. ¿A qué temperatura les suministráis la leche? A 40 grados centígrados.

vp10_deheus.indd 125

20/5/19 21:20

ALIMENTACIÓN

Control das racións no carro unifeed Neste artigo explicamos como e para que serven as auditorías dos carros unifeed, unha ferramenta primordial para comprobar o seu bo funcionamento e o seu mantemento. Pedro Sedano Jaime Qualivet

oa evolución do vacún de leite que se xeneralizou nos últimos anos, hai un desenvolvemento paralelo de ferramentas tanto mecánicas como tecnolóxicas para a axuda ou substitución da man de obra nas granxas e unha mellor calidade de vida do produtor. Estamos a falar de carros unifeed, robots de muxido, arrimadores autónomos, salas de muxido robotizadas, robots de alimentación etc. Hoxe en día o carro mesturador ou carro unifeed pasou a desempeñar un papel crucial nas granxas

e é o responsable de mesturar de forma uniforme os distintos ingredientes da ración, forraxes húmidas, forraxes secas, concentrados, minerais, aditivos e líquidos, como auga ou melazas. Se conseguimos un correcto manexo e un mantemento do carro unifeed, conseguiremos unha óptima inxestión e un aproveitamento da ración por parte da vaca e, por tanto, o rendemento leiteiro dos animais.

OBXECTIVOS DO CARRO MESTURADOR “Os obxectivos que nos debemos marcar co manexo do carro unifeed son obter unha mestura uniforme ao longo do comedeiro e, ao longo dos días, conseguir un tamaño de partícula axeitado da forraxe e mini-

mizar as necesidades de traballo do gandeiro ou do empregado. Tamén debemos perseguir unha redución dos custos enerxéticos –gasóleo– e maximizar a vida do carro”. Estas son as conclusións de Tom Oelberg, PhD, técnico especialista en ruminantes en Diamond V e creador da TMR Audits. A continuación, trataremos de explicar como e para que serven as auditorías dos carros unifeed, que son unha ferramenta primordial para comprobar o seu bo funcionamento e mantemento. Non debemos esquecer que un desequilibrio na ración é unha das principais causas de baixadas de produción e, en gran parte, provocadas por un mal manexo do

126 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

vp010_alimentacion_unifeed_galego.indd 126

22/5/19 17:48

ALIMENTACIÓN

O DESEQUILIBRIO NA RACIÓN É UNHA DAS PRINCIPAIS CAUSAS DE BAIXADAS DE PRODUCIÓN

do carro como veremos (figuras 1 a e b), pero antes permítanme que repasemos unha serie de puntos críticos á hora do bo mantemento desta importante ferramenta de traballo.

Figura 1 a. Produción de leite con ración equilibrada PRODUCIÓN DE LEITE 35 30 25 20 15 10 5 0

5 Series 1

Series 2

Progetto2_Layout 1 07/05/18 17:22 Pagina 1

05.2019 | Vaca Pinta n.º 10 | 127

vp010_alimentacion_unifeed_galego.indd 127

21/5/19 18:32

ALIMENTACIÓN

NON SE DEBE SUPERAR O 75-80 % DA CAPACIDADE DE CARGA TOTAL DO CARRO

Figura 1 b. Produción de leite con ración desequilibrada PRODUCIÓN DE LEITE 40 35 30 25 20 15 10 5 0

Series 1

Puntos esenciais para realizar un correcto mesturado no carro 1. Limpeza: hai que facer unha rutina diaria de limpeza do carro, tanto exterior como interior, para evitar que se acumulen restos de comida no seu interior, que serán unha fonte de contaminación de bacterias e fungos (figura 2).

Figura 2. Limpeza diaria do carro

2. Revisar o desgaste das pezas e especialmente das coitelas. Hai que revisar que estas non estean romas, porque desta forma non cortará as fibras a un tamaño adecuado e non mesturará de forma efectiva (figura 3).

Figura 3. Desgaste de coitelas

Series 2

Tempo adecuado de mesturado despois do último ingrediente: os datos dunha tese doutoral realizada no ano 2015 por Endika Landa Goya na Universidade Pública de Navarra conclúen que a homoxeneidade da mestura, expresada en porcentaxe de coeficiente de variación (CV), é unha media de 3,11 % se o carro permanece 3,5 minutos mesturando desde que se engadiu o último ingrediente, pero se este tempo aumenta a 5 minutos, a homoxeneidade da mestura aumenta notablemente, ao descender os CV ao 2,15 %. 4. Isto coincide coas estatísticas da empresa Diamond V, onde Tom Oelberg PhD desenvolveu esta técnica e chegan á conclusión de que tan só un 30 % das cargas de carro son normais. O resto teñen todas algún fallo na mestura. 5. Manter o carro en posición nivelada ao cargar os ingredientes: de non ser así a mestura non é homoxénea e as vacas tenden a seleccionar máis e a reducir a inxestión de materia seca (figura 4).

Figura 4. Posición nivelada do carro

6. Posición da carga de ingredientes ao centro do carro mesturador: nunca se deben cargar os ingredientes no lateral do carro, sempre no centro para unha distribución uniforme. 7. Orde de adición dos ingredientes: a orde recomendada para garantir unha maior homoxeneidade da mestura é incorporar primeiro ao carro a palla e a continuación o penso ou concentrado. Posteriormente, engadiríanse as forraxes húmidas: silo de herba e silo de millo, por esta orde e, en último lugar, a melaza e a auga se fose necesario. 8. A distribución dos líquidos (melazas…) debe realizarse no centro do carro e de forma uniforme (figura 5).

Figura 5. Adición de líquidos en posición correcta

9. Débese evitar o sobreenchido: o volume de carga debe ser o adecuado para garantir unha boa mestura. Non se debe superar o 75-80 % da capacidade de carga total do carro. 10. Velocidade suficiente de rotación do sinfín: debemos aumentar as revolucións do motor segundo o tamaño da fibra e aumentar o tempo de mestura cando se engaden os ingredientes con tamaño de fibra máis longa do recomendado. 11. Axuste adecuado das contracoitelas, para a aproximación adecuada da forraxe ás coitelas e o seu bo funcionamento de picado.

128 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

vp010_alimentacion_unifeed_galego.indd 128

22/5/19 17:49

ALIMENTACIÓN

SÓ O 30 % DAS CARGAS LOGRA UNHA BOA MESTURA

Figura 7 a. Caso 1, coeficiente de variación na 1.ª proba 60 % 50 %

Porcentaxe

40 %

20 %

10 %

AUDITORÍAS DE CARRO. TMR AUDITS A continuación, explicaremos en que consisten e para que serven as auditorías de carro mesturador. O noso equipo de traballo é un separador de tamaño de partículas con tres caixóns desenvolvido no ano 1996 nos EE. UU., unha báscula e bolsas de recollida de mostras (figura 6).

30 %

Elevado

Medio

Baixo

Figura 7 b. Caso 1, coeficiente de variación na 2.ª proba tras os cambios aconsellados 50 % 45 % 40 % 35 %

Porcentaxe

30 % 25 % 20 % 15 % 10 % 5% Figura 6. Separador de partículas Penn State

Exemplos prácticos en Galicia e Asturias Seguidamente, imos ver varios exemplos prácticos de auditorías realizadas por nós nestas dúas comunidades.

Elevado

Medio

Baixo

! Caso 1 A produción nesta granxa é boa, pero con grandes variacións na cantidade diaria e baixa calidade de graxa.

»A nosa recomendación: cambio na orde de incorporación de materias primas e mellorouse de forma notable a estabilidade das gráficas. Iso tradúcese nunha produción máis estable e mellora na porcentaxe de graxa.

Figura 8 a. Caso 2, carro antigo e fibra moi longa 80 % 70 % 60 % 50 %

Porcentaxe

Recollemos dez mostras ao longo do comedeiro xusto ao acabar de repartir a mestura o carro e procedemos a realizar as cribas. Obtemos tres fraccións diferenciadas dos tres caixóns e coas que imos traballar nunha folla de cálculo específica, que nos dá unhas gráficas nas que imos interpretar se o carro funciona ben ou, pola contra, hai un problema que temos que achar e corrixir. Canto máis estables sexan as gráficas, máis homoxénea é a mestura do carro e máis materia seca inxire a vaca.

40 % 30 % 20 % 10 % 0%

Elevado

5 Medio

7 Baixo

05.2019 | Vaca Pinta n.º 10 | 129

vp010_alimentacion_unifeed_galego.indd 129

21/5/19 18:33

ALIMENTACIÓN

CANTO MÁIS ESTABLES SEXAN AS GRÁFICAS, MÁIS HOMOXÉNEA É A MESTURA DO CARRO

Figura 8 b. Caso 2 despois de darlle máis tempo e revolucións 70 % 60 % 50 %

Porcentaxe

40 % 30 % 20 % 10 % 0%

Elevado

Caso 2 O carro é moi antigo e o tamaño de fibra do silo é moi longo.

5 Medio

7 Baixo

»A nosa recomendación: cambio na orde do penso, non engadíndoo en primeiro lugar e dar máis tempo e revolucións ao carro.

Figura 9 a. Caso 3 antes de facer ningún cambio

60 % 50 %

Porcentaxe

40 % 30 % 20 %

10 % 0%

4 Elevado

Medio

Baixo

Figura 9 b. Caso 3 despois de cambiar coitelas e non sobreencher 80 % 70 % 60 %

Porcentaxe

50 %

Caso 3 As expectativas de produción non se corresponden coa calidade da ración.

40 % 30 % 20 %

»A nosa recomendación: cambio das coitelas porque están romas e non pican a fibra, e non sobreencher porque non se mesturan as forraxes e queda flotando en superficie.

10 % 0%

130 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

vp010_alimentacion_unifeed_galego.indd 130

Elevado

5 Medio

7 Baixo

! 21/5/19 18:33

Mepron®

La metionina protegida preferida. Beneficios del balanceado de aminoácidos con Mepron® z z

z z

Reducción de costes de alimentación La ración es más barata suministrando la metionina con Mepron Mejora del aprovechamiento de la proteína y flexibilidad en la formulación de raciones Mejoras en la salud, fertilidad y el rendimiento, debido a la optimización del suministro de nutrientes Sostenibilidad con mejor rentabilidad Menor impacto medioambiental debido a la mejor conversión de proteína

animal-nutrition@evonik.com www.evonik.com/animal-nutrition

Distribuidor en España y Portugal:

Teléfono: +34 916363251 E-mail: qualivet@qualivet.es

vp10_puiblicidade_qualivet_cat.indd 131 7690-02_AZ_MEPRON_200x280_ES_190509-1.indd 1

21/5/19 11:07 09.05.19 13:23

ALIMENTACIÓN

Caso 4 Tamén hai carros funcionando ben cun bo manexo.

Figura 10. Coeficiente de variación correcto. Na primeira proba o carro funciona correctamente e non hai que aconsellar 60 %

Esperabamos algún problema por ser un carro compartido en varias granxas con moito percorrido entre elas e, con todo, a proba saíu moi ben. A partir dos datos das auditorías realizadas por Diamond V nos EE. UU., como as auditorías realizadas por nós aquí, podemos dicir que soamente o 30 % das cargas non presentan problemas e os principais erros son traballar con equipos desgastados, sobre todo as coitelas, (23 % dos casos), seguido de tempo insuficiente de mesturado despois de engadir o último ingrediente (13,5 %), calidade da forraxe e procesamento (10 %) e sobreenchido (6,2 %).

40 % Porcentaxe

CONCLUSIÓN

50 %

30 % 20 %

10 % 0%

4 Elevado

BIBLIOGRAFÍA

Tom Oelberg, PhD. TMR Audits. Diamond V. Endika Landa Goya. Tesis doctoral. Septiembre 2015. Universidad Pública de Navarra Diamond V. Fotografías y datos de auditorías Sedano, P., Hyam. JM. Elaboración de auditorías del equipo Qualivet Jud Heinrichs y Paul Kononoff. Evaluando el tamaño de partícula de forrajes y RTMs usando el Nuevo Separador de Partículas de Forraje de Penn State, Universidad Estatal de Pensilvania, Departamento de Lechería y Ciencia Animal. 324 Henning Building University Park, PA 16802

Medio

Baixo

MÁIS INFORMACIÓN

Os lectores que desexen máis información, poden poñerse en contacto co autor deste artigo: psedano@qualivet.es 608 584 067

132 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

vp010_alimentacion_unifeed_galego.indd 132

21/5/19 18:33

LA FERIA INTERNACIONAL DE LAS PRODUCCIONES ANIMALES Más de 1.400 expositores en 11 pabellones y 250 stands en el exterior.

Más de 100.000 visitantes profesionales, entre ellos, 14.000 internacionales de 121 paises.

Una superficie de exposición de 16 Ha.

100 conferencias durante los 4 días.

Visitas gratuitas a granjas.

Consiga su pase gratuito en: www.space.fr

10 - 13 SEPT. 2019 RENNES - FRANCIA +33 2 23 48 28 90 / international@space.fr

@SPACERennes VP008_publicidade_space.indd 133

#SPACE2019 14/5/19 13:31

ALIMENTACIÓN

A cantidade de concentrado subministrado en robot está limitada a 3 kg por visita (recomendación de fábrica)

Que racións se formulan nas granxas robotizadas? Describimos a alimentación subministrada nos robots de muxido Lely a partir da recollida de datos dunha trintena de granxas do noroeste de España e amósanse así os valores nutricionais e ingredientes que constituíron a ración destas granxas entre setembro e decembro de 2018.

A. Correa1, Y. Trillo2 1 Estudante de Veterinaria, USC 2 Farm Management Support en Lely Center Los Corrales

adquisición dun sistema automático de muxido (AMS) supón un cambio na forma de manexo do rabaño. A empresa de muxido automatizado Lely unicamente traballa con sistemas de tráfico libre, de forma que a vaca é a que decide cando muxirse. Coa mí-

nima intervención humana foméntase o benestar animal, de forma que a vaca posúe a liberdade para acudir ao muxido voluntariamente, sendo o obxectivo de referencia tres muxidos/vaca/día. Así, o concentrado dispensado no robot vai constituír o principal atractivo para lograr unha asistencia voluntaria, frecuente e regular, aínda que tamén vai depender doutros factores de manexo, tales como xerarquías, sobrepoboación, manexo nutricional,

deseño do establo, confort e saúde (Endres, M. & Salfer, J., 2016). Esta nova forma de traballo implica cambios no programa de alimentación. Nos sistemas de muxido tradicionais elabórase unha única ración total mesturada (RTM), na que se inclúen todos os nutrientes que cubran as necesidades de produción media do rabaño, sen ter en conta os días en lactación e a produción individual. Con todo, cos AMS elabórase unha ración parcial mesturada (RPM) que proporciona todas as forraxes e parte do concentrado como ración base, que cobre as necesidades para a media de produción de leite menos 7-10 kg de leite. Reducindo a devandita enerxía en presebe, permítese un punteo en robot que premia as altas producións. A cantidade de concentrado administrado en robot axústase inicialmente tras o parto de forma fixa baseada en días en leite (DEL). Lely recomenda que isto se faga ata o pico de produción e, a partir dese momento, entrar unha táboa de alimentación baseada na produción, de forma que se penalizan ou

134 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

vp010_alimentacion_mezclaRobots_galego.indd 134

21/5/19 18:36

ALIMENTACIÓN

se premian os animais segundo o rendemento produtivo. Desta forma lógrase unha maior eficiencia alimentaria. Para conseguir visitas ao robot o concentrado ha de ser apetecible. Varios estudos (Bach et al., 2007; Rodenburg e Wheeler, 2002) demostran que funciona mellor aquel elaborado con alimentos moi palatables, tales como cereais ricos en amidón e melazas, e cunha presentación en gránulo de alta durabilidade, de forma que se evite a formación de po que se acumule nas tubaxes do silo e na tolva, o que daría lugar a procesos de putrefacción e ao consecuente rexeitamento das vacas. Neste aspecto algunhas fábricas inclúen aromas; non obstante, se xorde a necesidade de cambiar de concentrado a longo prazo, a variación de cheiro pode supor rexeitamento, polo menos inicialmente. Co obxectivo de describir a alimentación fornecida nos robots de muxido Lely do noroeste de España, recolléronse datos de 31 granxas cunha media de produción diaria de 34-42 kg de leite e 2,8-3,2 muxi-

dos por vaca e día. Nas devanditas ganderías muxíronse de media 63 vacas nun robot (x=22), 125 vacas en 2 robots (x=6), 188 vacas en tres robots (x=2) e 250 vacas en catro robots (x=1). Os parámetros nutricionais foron recollidos polos nutricionistas entre setembro e decembro de 2018. Estes pertencían a fábricas de penso (x=13) ou eran asesores independentes (x=3).

O CONCENTRADO DISPENSADO NO ROBOT VAI CONSTITUÍR O PRINCIPAL ATRACTIVO PARA LOGRAR UNHA ASISTENCIA VOLUNTARIA, FRECUENTE E REGULAR

RACIÓN TOTAL Na metade das granxas de estudo ao redor do 50 % da MS da ración total correspondía ás principais forraxes usadas (ensilado de millo e de herba), un 46 % ao concentrado de presebe e robot, e o 4 % restante con outros ingredientes (pasto, melazas e palla e alfalfa seca, principalmente). Como se pode observar na gráfica 1, a maior variabilidade en canto á proporción dos principais ingredientes empregados correspóndese á forraxe. O ingrediente presente en maior proporción foi a ensilaxe de millo (na metade das granxas

CONCESIONARIO OFICIAL

Ctr. Comarcal 546, km. 10 - MACEDA - O Corgo (Lugo) Tel. 982 543 022 • Fax 982 543 255 • tallereschurrillo@churrillo.com RECAMBIOS Tel. 982 543 806 • Fax 982 543 815 • ruben.recambios@churrillo.com

05.2019 | Vaca Pinta n.º 10 | 135

vp010_alimentacion_mezclaRobots_galego.indd 135

22/5/19 17:50

ALIMENTACIÓN

representou sobre o 34,1 % do total de MS), aínda que houbo unha gran variabilidade, desde granxas nas que non estivo presente ata outras nas que chegou a supor máis dun 40 % do total de MS. A cantidade de ensilaxe de herba proporcionada tamén mostrou unha gran dispersión entre explotacións, pero o 50 % empregou valores próximos a un 12 % deste sobre o total de MS. A cantidade de concentrado proporcionado en presebe (media de 6,5 kg) foi similar á proporcionada en robot (media de 5,1 kg). Hai que ter en conta que a cantidade de concentrado fornecido en robot está limitada a 3 kg por visita e, á súa vez, o consumo depende do número de visitas que realice o animal. En canto aos valores nutricionais da ración total (gráfica 2), foron similares entre as granxas de estudo, aínda que, como se expón máis adiante, ao analizar os ingredientes da ración de forma individual si se atopou unha dispersión de datos moi marcada. A maior variación correspondeuse coa proporción de MS, o que se asocia á proporción de forraxe:concentrado empregada (ex.: as granxas de Asturias con escasas forraxes en cantidade e calidade suplementan con maior concentrado e máis proteico).

FORRAXES Na táboa 1 obsérvase que os valores nutricionais do ensilado de millo mantivéronse bastante estables entre as diferentes explotacións, pero achouse unha gran dispersión de datos en canto aos valores do ensilado de herba, principalmente en MS (variación dun 40 % entre extremos). Esta variabilidade explicouse pola diferenza existente entre explotacións e, dentro destas, no referente á composición botánica das praderías e ao manexo da herba. O momento de corte da pradería xunto coa variación da composición botánica (relación leguminosas: gramíneas) repercute directamente sobre o contido de PB, pois a menor idade da planta maior é o seu contido e máis alto canta maior proporción de leguminosas que de gramíneas. O momento de corte tamén inflúe na variación do contido de fibra (FAD e FND); a maior idade da planta, maior é o contido de fibra non dixestible. Por outra banda, a diferenza de MS explicouse con base nas

Gráfica 1. Proporción dos ingredientes empregados na ración total das granxas de estudo entre setembro e decembro de 2018 (% sobre MS)

100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

31 granxas de estudo Ensilado de millo Ensilado de herba

Concentrado de presebe

Outros

Concentrado de robot

Granxas ordenadas de esquerda a dereita, de menor a maior contido en forraxe

Gráfica 2. Dispersión dos valores nutricionais da ración total nas granxas de estudo entre setembro e decembro de 2018 (% sobre MS)

100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 MS

AMIDÓN

FAD

FND

A caixa representa os valores entre os que se achan o 50 % das mostras de estudo, a liña superior corresponde ao 75 % dos valores máis altos, mentres que a inferior ao 25 % dos valores máis baixos. O X representa o valor medio e os bigotes, os valores máximos e mínimos. Os valores atípicos represéntanse mediante puntos individuais aos extremos

Táboa 1. Valores nutricionais das principais forraxes usadas nas explotacións de estudo entre setembro e decembro de 2018 (% sobre MS) ENSILADO DE MILLO

ENSILADO DE HERBA

FAD

FND

FAD

FND

MIN

26,9

5,4

23,5

37,7

23,9

11,5

7,2

25,4

46,3

MEDIANA

34,4

6,7

26,8

43,7

33,7

29,3

12,9

31,0

55,8

MAX

44,3

8,0

30,5

50,5

39,5

54,4

19,0

37,4

68,0

MIN: o valor mínimo atopado nas granxas de estudo; MEDIANA: representa o 50 % dos valores; MAX: valor máximo atopado nas granxas de estudo

136 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

vp010_alimentacion_mezclaRobots_galego.indd 136

22/5/19 17:51

Durante estos últimos diez años nuestro objetivo siempre ha sido mantener a nuestros clientes formados e informados con el fin de maximizar los beneficios del uso de aminoácidos, convirtiendo el Programa de Aminoácidos de Kemin en una referencia en toda Europa.

Kemin es la única empresa que ofrece toda la gama de aminoácidos para rumiantes: Lisina y Metionina, con datos de biodisponibilidad y estabilidad científicamente contrastados.

Kemin proporciona el equipo técnico más cualificado y experimentado en la formulación de aminoácidos, siempre buscando optimizar y maximizar la rentabilidad.

Kemin Lifelong Learning: programa de formación continuo y personalizado

Kemin Animal Nutrition and Health - EMENA Tf: +34 977 25 41 88 WWW.KEMIN.COM ©Kemin Industries, Inc. and its group of companies 2019. All rights reserved. Trademarks of Kemin Industries, Inc., U.S.A. Certain statements may not be applicable in all geographical regions. Product labeling and associated claims may differ based upon government requirements.

vp10_publicidade_kemin_cast.indd 137

Anuncio Spain.indd 1

21/5/19 11:10

15/03/2019 10:14:24

ALIMENTACIÓN

prácticas de presecado efectuadas. Canto maior é a súa duración e máis caloroso é o clima, maior será a MS final do ensilado.

CONCENTRADO DE PRESEBE E ROBOT Ao analizar os concentrados (táboa 2), viuse que o de maior variabilidade era o de presebe, mentres que os valores do concentrado de robot foron bastante constantes entre explotacións, debido a que este último respondía a fórmulas estándar elaboradas polas casas de penso, de forma que o axuste da ración se realizaba por medio do concentrado do presebe. Observouse que os valores nutricionais de ambos os concentrados se complementaban, é dicir, formuláronse de forma que aqueles nutrientes presentes en pouca proporción nun dos concentrados foron superiores no outro. A porcentaxe de proteína foi superior no concentrado de presebe, mentres que o de amidón resultou maior no concentrado de robot (táboa 2). Isto explícase, por unha banda, polo feito de que, ao usar cereais ricos en amidón en detrimento de oleaxinosas (ricas en proteína), se conseguiron abaratar os custos de fabricación do concentrado de robot, xa elevados per se polo proceso de prensado. Así mesmo, os concentrados ricos en azucres, amidón principalmente, relaciónanse cunha maior palatabilidade para as vacas, de forma que ao usar un concentrado rico neste nutriente aumenta

Táboa 2. Valores nutricionais dos concentrados empregados no presebe e robot nas granxas de estudo entre setembro e decembro de 2018 (% sobre MS) CONCENTRADO DE PRESEBE

CONCENTRADO DE ROBOT

FAD

FND

ALM

FAD

FND

MIN

87,5

14,0

0,8

2,4

5,3

11,2

87,3

16,7

19,1

2,0

6,3

14,8

MEDIANA

89,0

24,3

23,4

4,0

10,2

15,3

88,0

18,3

33,8

3,3

9,0

17,3

MAX

90,0

33,6

45,8

7,8

16,9

25,5

90,0

23,3

42,9

4,4

11,5

22,0

MIN: o valor mínimo atopado nas granxas de estudo; MEDIANA: representa o 50 % dos valores; MAX: valor máximo atopado nas granxas de estudo

o seu atractivo e, con iso, o número de visitas á máquina. Desta forma o amidón proveu principalmente do ensilado de millo e do concentrado de robot, mentres que a principal fonte de proteína foi o concentrado de presebe. En relación con isto tamén se observou unha gran variabilidade dos niveis de amidón no concentrado de presebe (táboa 2), pois variou en función da dispoñibilidade da ensilaxe de millo. Isto significa que houbo granxas que non o engadiron e outras nas que supuña a única forraxe, representando o 49 % do total de MS; naquelas nas que non se empregou ensilado de millo ou se engadiu en pouca cantidade, o amidón complementouse a través do concentrado de presebe. Por outra parte, no caso do concentrado de presebe houbo gran variación dos niveis de GB entre granxas, o que se relacionou coa variación da enerxía

proveniente das forraxes, representada polo amidón, fundamentalmente. A graxa engadida proporciona ata 2,5 veces máis enerxía que os hidratos de carbono e proteínas, de forma que axuda a cubrir as necesidades enerxéticas naquelas granxas con escaso ensilado de millo (Fernández Vázquez, 2004). A proporción de graxa engadida e fibra foi menor no concentrado de robot. Isto débese a que ambos os nutrientes poden prexudicar a durabilidade do gran e diminuír a súa palatabilidade.

CONCLUSIÓN Cada nutricionista ten a súa forma persoal de traballar; con todo, o obxectivo é común: lograr unha ración equilibrada entre o presebe e o robot. En ocasións, sen unha boa base de forraxes, resulta moi complicada a citada formulación. Os ingredientes empregados en maior proporción foron os ensilados de millo e herba, e no que respecta aos concentrados, téndese a proporcionar unha maior cantidade en presebe que en robot, xa que a mestura supón un menor custo económico e a base da conversión en leite.

NOTA DOS AUTORES

A bibliografía queda dispoñible a petición do autor. Co AMS a vaca posúe a liberdade de acudir ao muxido voluntariamente

138 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

vp010_alimentacion_mezclaRobots_galego.indd 138

22/5/19 18:13

seguro de ganado

vacuno Incluye saneamiento ganadero Asegure la calidad de su leche (células somáticas, aflatoxinas…)

Más que un seguro

PARA SUSCRIBIR SU SEGURO DIRÍJASE A: • MAPFRE ESPAÑA CÍA. DE SEGUROS Y REASEGUROS • AGROPELAYO SOCIEDAD DE SEGUROS S.A. • CAJA DE SEGUROS REUNIDOS (CASER) • SEGUROS GENERALES RURAL • ALLIANZ, COMPAÑÍA DE SEGUROS • PLUS ULTRA SEGUROS • HELVETIA CÍA. SUIZA S.A. DE SEGUROS • MUTUALIDAD ARROCERA DE SEGUROS • CASER MEDITERRÁNEO SEGUROS GENERALES • CAJAMAR SEGUROS GENERALES S.A. • GENERALI DE ESPAÑA, S.A. SEGUROS • FIATC, MUTUA DE SEGUROS Y REASEGUROS • BBVASEGUROS, S.A. DE SEGUROS • AXA SEGUROS GENERALES • SEGUROS CATALANA OCCIDENTE • REALE SEGUROS GENERALES • MGS SEGUROS Y REASEGUROS S.A. • SANTALUCÍA S.A. CÍA. DE SEGUROS • MUSSAP, MUTUA DE SEGUROS • AGROMUTUAMAVDA, SDAD. MUTUA DE SEG. • PELAYO, MUTUA DE SEGUROS A PRIMA FIJA

vp10_publicidade_agroseguro.indd 139

21/5/19 11:11

A G R I C U LT U R A Figura 1. Campos da Misión Biolóxica de Galicia (MBG) con millo en fase de encanado

Investigando novos aproveitamentos do cultivo de millo: caso de estudo dos híbridos Sugar Corn Abordamos a liña de investigación que se está a levar a cabo para utilizar de xeito responsable o residuo desta variedade de millo como biocombustible tras a limitación legal de carburantes provenientes de cereais ata que se solucionen as frontes abertas que aínda suscita o seu proceso de produción.

D.J. Figueroa-Garrido1, A. López-Malvar1, Z. Reséndiz2, A. Carballeda2, A. Butrón2, R.A. Malvar2, Lana M. Reid3, Gil Garrote4, P. G. del Rio4, Rogelio Santiago1 1 Agrobioloxía Ambiental, Calidade de Solos e Plantas (UVIGO), Unidade Asociada á Misión Biolóxica de Galicia (CSIC), Universidade de Vigo, España 2 Misión Biolóxica de Galicia (CSIC), Pontevedra, España 3 Centro de Investigación e Desenvolvemento de Ottawa, AAFC (O Canadá) 4 Departamento de Enxeñería Química, Facultade de Ciencias de Ourense, Universidade de Vigo, España

posible escaseza de combustibles fósiles nun futuro próximo, xunto coa sospeita máis que razoable de que o seu uso contribúe ao cambio climático, impulsaron unha liña de investigación con grande apoio social orientada á procura de fontes de enerxía renovables alternativas. Con todo, este esforzo de investigación só chegou a que se produza unha cantidade de enerxías renovables capaces de substituír o 10 % da enerxía total consumida. Os biocombustibles, biodiésel obtido a partir de sementes oleaxinosas e bioetanol xerado a partir da

dixestión e fermentación de cultivos e residuos, son as fontes de enerxía alternativas que na actualidade teñen unha maior implantación. O etanol (EtOH) lignocelulósico derivado de pastos perennes de rápido crecemento converteuse na principal alternativa por ser o maior repositorio de enerxía renovable. O Brasil e Os Estados Unidos foron pioneiros na produción e na utilización de etanol, proveniente da cana de azucre (Saccharum officinarum) e do amidón do millo (Zea mays), respectivamente. En Europa, o etanol destínase principalmente ao sector

140 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

vp010_agricultura_sugarCorn_galego.indd 140

21/5/19 16:46

A G R I C U LT U R A

O ETANOL (ETOH) LIGNOCELULÓSICO DERIVADO DE PASTOS PERENNES DE RÁPIDO CRECEMENTO CONVERTEUSE NA PRINCIPAL ALTERNATIVA POR SER O MAIOR REPOSITORIO DE ENERXÍA RENOVABLE

do transporte e a súa implantación como combustible alternativo experimentou un rápido crecemento nos anos 2006-2009, que se viu claramente interrompido na actualidade. O principal motivo é a directiva 2015/1513 do 9 de setembro de 2015, que limita o uso de biocombustibles provenientes de cereais ata que se solucionen as frontes abertas que aínda teñen a súa produción, o equilibrio de mercado dos cereais, o uso e valor do solo e a falta de desenvolvemento da tecnoloxía e optimización do proceso. Para solucionar todos estes problemas, García & You (2018) realizaron un estudo global co obxectivo de identificar as materias primas e as estratexias para obter unha produción de bioetanol economicamente responsable e co menor impacto ambiental posible. Nese estudo expuxéronse, en contraposición ao uso de cana de azucre, que conta con restricións climáticas en canto ao seu cultivo, o uso do restrollo (biomasa lignocelulósica) de millo, tanto polos seus rendementos de biomasa como pola súa adaptación e ampla distribución xeográfica. Nos tecidos das plantas podemos atopar azucres en distintas formas: solubles, polisacáridos de reserva (amidón) e polisacáridos estruturais (celulosa e hemicelulosa). Os principais compoñentes que conforman a chamada biomasa lignocelulósica son a celulosa (44 %), hemicelulosa (30 %) e a lignina (26 %), todos eles fortemente asociados entre si (Barros-Ríos et al., 2015; DOE: US, 2006). O residuo lignocelulósico, a matriz de unión tan estreita que forman a hemicelulosa, a lignina e a celulosa, impide a acción das encimas hidrolíticas que interveñen no proceso da produción de etanol, reducindo a degradabilidade dos carbohidratos. A conversión de biomasa lignocelulósica a bioetanol é unha transformación de tres pasos que inclúe, en primeiro lugar, un pretratamento, mediante o cal o que se fai basicamente é separar a planta nos seus compoñentes básicos (celulosa,

Pretratamento

Hidrólose

Fermentación

Recuperación de materiais ETANOL

BIOMASA Figura 2. Esquema xeral da produción de etanol nunha biorrefinería

hemicelulosa e lignina) utilizando compostos agresivos (ácidos, bases, compostos orgánicos etc.) ou auga, conseguindo unha eliminación parcial ou unha redución da lignina para que o posterior ataque encimático e a hidrólise da celulosa sexan máis efectivos. O segundo paso consiste nunha degradación hidrolítica dos polisacáridos para liberar os azucres simples e permitir a súa fermentación polos microorganismos produtores de etanol. Para terminar o proceso lévase a cabo unha destilación para corrixir, purificar o etanol e eliminar a auga presente. Todos os residuos non aproveitables xunto coa lignina consumiranse como combustibles para producir enerxía e os que si se poden aproveitar, como a auga e os produtos químicos, serán recuperados para a súa nova incorporación ao proceso, o que fai que aumente o valor de uso desta materia prima (figura 2). O millo e a cana de azucre, ao ser plantas C4, presentan unha ruta fotosintética especializada que permite un uso máis eficiente da auga, nutrientes e CO2 para a produción de azucres, que son acumulados nas follas e no talo antes de ser transporta-

dos cara ao gran para almacenarse en forma de amidón nas células do endospermo. A estrutura do xilema e floema e a fisioloxía da produción de asimilados do cultivo de millo, así como a alta variabilidade xenética deste cereal, permiten inferir que é moi probable obter variedades de millo que presenten unha concentración de azucres no talo similar á da cana de azucre (Reid et al., 2015). Por esa razón, Reid e colaboradores iniciaron un programa de mellora no Centro de Investigación e Desenvolvemento de Ottawa (ORCD) pertencente ao Ministerio de Agricultura e Industria Agroalimentaria do Canadá (AAFC) para obter variedades de millo con altos niveis de azucres no talo (Sugar Corn) que fornecerán un residuo lignocelulósico, unha vez collido o gran, cun alto potencial enerxético. Os datos obtidos de etanol potencial destes materiais sitúanse nos 3.600 L EtOH/ha, superiores aos 2.600 L EtOH/ha, derivado do gran de millo, ou os 2.800 L EtOH/ha do sorgo doce. Pero estes resultados só consideran a extracción de azucres solubles dos mollos do talo, sen ter en conta o aproveitamento dos azucres provenientes da biomasa lignocelulósica.

05.2019 | Vaca Pinta n.º 10 | 141

vp010_agricultura_sugarCorn_galego.indd 141

21/5/19 16:46

A G R I C U LT U R A

ADEMAIS DUN RENDEMENTO DE GRAN DE MÁIS DE 10 T/HA, OS RASTROLLOS DO HÍBRIDO CO348 X C103 PRESENTARON UNHA PRODUCIÓN ETANÓLICA DE 3.300 L ETOH/HA

Figura 3. Campos do Centro de Investigación e Desenvolvemento de Ottawa (ORCD) cos híbridos Sugar Corn en flor

O millo Sugar Corn aparece agora coma un millo idóneo para empregar o seu residuo na produción de biocombustibles, pero en Galicia e noutras zonas do norte de España xa se estudou hai anos como un tipo de millo forraxeiro moi prometedor. Debido a que as plantas Sugar Corn permanecen verdes un certo tempo despois da maduración do gran, é posible coller este e despois aproveitar os talos e as follas para a súa utilización como forraxe fresca ou en ensilado de boa calidade. O valor nutritivo da forraxe fresca dalgúns dos híbridos probados foi equiparable ao da herba dun prado permanente de calidade media, e o do ensilado ao dunha herba seca de boa calidade (Treviño et al., 1974). Sobre estes mesmos materiais e tomando en conta o aproveitamento etanólico, os doutores García Breijo e Primo Yúfera xa avanzaban un rendemento de 1.800 L EtOH/ha (1986). Retomando o interese por este tipo de materiais, no ORCD-AAFC desenvolvéronse novos híbridos de millo Sugar Corn con ata un 16 % de azucre soluble no talo e un rendemento de materia seca (MS) de 16 t/ha. Seguindo esta liña de investigación, na Misión Biolóxica de Galicia (CSIC)

tamén veñen realizando diversos estudos que expoñen un dobre aproveitamento do cultivo. Empezouse determinando o potencial de uso de millo de gran doce, comunmente coñecido como sweet corn. Neste caso a produción potencial de etanol a partir dos azucres estruturais e solubles extraídos do restrollo de millo doce alcanzou ata 4.400 L EtOH/ha nos híbridos máis produtivos, 33 % dos cales (1.500 L EtOH/ha) se obtiveron por fermentación directa de azucres solubles (Barros-Ríos et al., 2015). O híbrido GSS2259, un dos mellores híbridos para biomasa e concentración de azucre, tamén mostrou unha boa aptitude para produción de gran e número de mazarocas por planta. Do mesmo xeito, e buscando nesta ocasión novos tipos de millo gran para dobre aproveitamento, dentro dun proxecto subvencionado pola Xunta de Galicia (ED431F 2016/014), están a avaliarse distintos híbridos Sugar Corn desenvolvidos polo equipo da doutora Reid. Na avaliación agronómica destes materiais tomáronse datos de rendemento de gran e rendemento da biomasa lignocelulósica, e recolleuse a planta completa sen mazaroca para a análise de compoñentes de parede celular e produción

etanólica. O rendemento etanólico do residuo en L EtOH/ha estimouse multiplicando o potencial etanólico de cada híbrido polo rendemento do residuo lignocelulósico. Os resultados presentados na táboa 1 mostran rendementos etanólicos do residuo e rendementos de gran moi similares para todos os híbridos, aínda que isto pode deberse a que os híbridos cun maior potencial etanólico per se presentaron menores rendementos lignocelulósicos producíndose un efecto de compensación, xa que si se observaron diferenzas significativas entre os híbridos para potencial etanólico e rendemento lignocelulósico. Así, cabería destacar o comportamento do híbrido CO442 x C103 porque presenta un excelente rendemento de gran e, grazas ao seu elevado potencial etanólico, unha boa produción de etanol a partir do residuo lignocelulósico, a pesar do seu baixo rendemento lignocelulósico. Isto fai que sexa economicamente máis rendible que os outros híbridos porque a cantidade de materia que teremos que transportar ata a planta de biocombustible será moito menor aforrando en custos de transporte.

142 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

vp010_agricultura_sugarCorn_galego.indd 142

21/5/19 16:46

Variedades de MILLO recomendadas para ENSILAJE en GALICIA 500

400

300

400

300

400

300

Pompeo

300

200

Surreal

300

200

Susann

300

200

Conbrío

300

200

Sciello Isia Sumbra Scoff

NOVIDADE

Expresión vegetal www.rocalba.com rocalba_galego.indd 143

21/5/19 11:14

A G R I C U LT U R A

Figura 4. Rendemento etanólico do residuo (L EtOh/ha) x100, rendemento gran (t MS/ha), rendemento etanólico de azucres solubles (L EtOH /ha) x100 para os catro híbridos Sugar Corn Híbridos Sugar Corn CO384xC103

CO348xC103

CO444xC103

CO442xC103

NOVAS VÍAS DE EXPERIMENTACIÓN ESTÁN ABERTAS PARA DETERMINAR A POSIBLE SUSCEPTIBILIDADE DESTES MATERIAIS A PRAGAS E ENFERMIDADES

20 16 12 8 4 0

Rendemento etanólico do residuo (L EtOh/ha) x100

Rendemento gran (t MS/ha)

Rendemento etanólico azucres solubles (L EtOH/ha) x100 (Reid et al., 2015; B.L. Ma et al. 2016)

Táboa 1. Resultados obtidos para os híbridos Sugar Corn Xenotipo

PE (g EtOH/100 g MS)

RR (t MS/ha)

RER (L EtOh/ha)

RG (t MS/ha)

CO384xC103 CO348xC103 CO444xC103 CO442xC103

15,3 c 15,3 c 15,8 b 17,8 a

7,0 a 6,9 ab 6,0 bc 5,7 c

1.405,2 a 1.363,4 a 1.319,6 a 1.310,5 a

10,1 a 9,2 ab 8,6 b 9,7 ab

PE: potencial etanólico (g EtOH/100 g MS); RS: rendemento residuo (t MS/ha); RER: rendemento etanólico do residuo (L EtOh/ha); RG: rendemento gran (t MS/ha)

Na figura 4, ademais de mostrar os rendementos de gran e de etanol do residuo lignocelulósico de cada híbrido obtido nas nosas avaliacións, móstranse tamén os resultados para o rendemento etanólico a partir dos azucres solubles do talo obtidos en avaliacións previas no Canadá (Reid et al., 2015; Ma et al., 2016). Aquí obsérvase que os híbridos difiren significativamente na produción de etanol a partir dos azucres solubles do talo e, que, ademais, non existe ningunha relación entre a capacidade de produción de etanol a partir do residuo lignocelulósico ou a partir dos azucres solubles. En vista desta comparación de resultados, é conveniente completar a caracterización de produción de etanol a partir dos azucres solubles do talo na MBG-CSIC (Pontevedra), xa que o híbrido máis prometedor resaltado (CO442 x C103) mostra resultados previos de contido en azucres máis reducidos que o resto (Reid et al., 2015).

En calquera caso, se tomamos como un valor de base os datos de rendemento etanólico dos azucres solubles obtidos pola Dra. Reid e lle sumamos o etanol proveniente do aproveitamento dos polisacáridos (rendemento do residuo), o híbrido máis prometedor sería o CO348 x C103, cunha produción teórica total ao redor de 3.300 L EtOH/ha. Como se indica previamente, o dato é orientativo á espera de maiores determinacións nas condicións de cultivo galegas.

CONCLUSIÓN En resumo, combinando o etanol obtido a partir dos azucres solubles da cana e o obtido a partir da biomasa lignocelulósica, conséguese aumentar a taxa de produción de etanol, o que confirma o potencial do cultivo de millo Sugar Corn como alternativa ao uso de combustibles fósiles. En todo caso, novas vías de experimentación están abertas para determinar a posible susceptibilidade destes materiais a pragas e enfermidades derivada do seu contido en azucres solubles.

BIBLIOGRAFÍA

Directiva (UE) 2015/1513 do Parlamento Europeo e do Consello do 9 de setembro de 2015 pola que se modifican a Directiva 98/70/CE, relativa á calidade da gasolina e o gasoleo, e a Directiva 2009/28/ CE, relativa ao fomento do uso de enerxía procedente de fontes renovables. Barros-Ríos, J.; Romaní, A.; Garrote, G. & Ordas, B. (2015). Biomass, sugar, and bioetanol potencial of sweet corn. GCB Bioenergy. 7:153-160. Ma, B. L., Zheng, Z. M., & Morrison, M. J. (2016). Does increasing plant population density alter sugar yield in high stalk-sugar maize hybrids? CSIRO Publishing. Crop and Pasture Science, 68(1): 1-10. DOE (U.S. Department of Energy), 2006, Report of the Review of the “Hanford Solid. García, D. & You, F. (2018). Addressing global environmental impacts including land use change in life cycle optimization: Studies on biofuels. J. Cleaner Production. 182:313-330. García Breijo, F. J.; Primo Yúfera, E. (1986). Alcohol de biomasa. I. Azúcares solubles fermentables en tallos de variedades de maíz y sorgo dulce. Agroquímica y Tecnología de Alimentos. 26(4): 571-580. Reid, L.M.; Morrison, M.J.; Zhu, X.; Jindal, K.K. & Baulo, L.M. (2015). High stalk sugar corn: A potencial biofuel crop for Canada. Agronomy Journal. 107: 475-485. Treviño, J., Hernández, Mª. T. & Caballero, R. (1974). Estudio del valor nutritivo de las hojas y tallo del maíz híbrido de tallo azucarado E-10. Pastos. 4: 286-292.

144 | Vaca Pinta n.º 10 | 05.2019

vp010_agricultura_sugarCorn_galego_SABE.indd 144

22/5/19 17:55

vp10_publicidade_syngenta.indd 145

21/5/19 11:14

SUMA Y SIGUE: CASA PACHO VA UN PASO MÁS ALLÁ EN SU APUESTA POR LA ROBÓTICA

TRAS SEIS AÑOS TRABAJANDO CON DOS VMS CLÁSICOS, A FINALES DE FEBRERO CAMBIARON UNO DE ELLOS POR EL NUEVO V300 En Casa Pacho hace más de cincuenta años que colocaron el primer sistema de ordeño directo, el cual fue pionero en la zona. A día hoy, en esta explotación asturiana se mantienen a la cabeza en cuanto a innovación con la instalación de un nuevo robot de ordeño, el VMS V300. La familia de Oliver Menéndez, actual propietario de Casa Pacho, llevaba ya varias generaciones dedicándose a la producción de leche cuando él se puso al frente del negocio, en el que trabaja junto con dos empleados. Está combinando esta actividad con otras ocupaciones relacionadas con el turismo. “La granja para mí supone un porcentaje importantísimo del tiempo de ocupación pero, aparte de esto, también me dedico a otras pequeñas cosas en la rama de la hotelería por medio de apartamentos rurales”, explica. Este es uno de los motivos por los que no tienen a la recría en la granja: “Ahora mismo, tenemos en la explotación cerca de 170 animales: 134 en ordeño, repartidos en dos máquinas, y el resto son animales en periodo de secado o recién nacidos. Los demás están en un centro de recría en Zaragoza”. Al hablar de los datos de producción, nos cuenta que acostumbran mantener unas medias bastante regulares: “Estamos en torno a los 38 litros, con unas medias anuales de grasa de entre el 3,70 % y el 3,80 %, y de proteína de entre el 3,20 % y el 3,30 %”. En cuanto al recuento celular, Oliver explica que están siempre entre las 150.000 y las 200.000 cél./ml. EXPERIENCIA PREVIA CON DELAVAL La relación de Casa Pacho con DeLaval es, en sus propias palabras, de toda la vida. “Aquí no ha habido ninguna otra marca más que DeLaval”, afirma. “Empezamos con ellos hacia 1965, con mi padre”, puntualiza Oliver. “De hecho, el primer ordeño directo que hubo en la zona fue uno de DeLaval que él puso”. Con la nueva generación al frente del negocio, la relación con la marca se ha mantenido intacta y en la actualidad cuentan con cepillos rascadores, una

Localización: Luarca (Asturias) Propietarios: Oliver Menéndez Gutiérrez Empleados: 2 Número de animales: 170 Vacas en ordeño: 134 Media de producción actual: 38 litros vaca/día Porcentaje de grasa: 3,75 % Porcentaje de proteína: 3,25 % Recuento celular: 150.000-200.000 cél./ml nodriza, puertas selectoras y dos robots de ordeño DeLaval. “Con la marca estoy contento, entonces no barajé ninguna otra posibilidad cuando decidí pasarme al ordeño con robot”, afirma Oliver, que también explica que eran conscientes de lo significativo del cambio que iban a dar. “Antes de la instalación del primer robot teníamos una sala de ordeño, una 2x10 también de DeLaval, y la razón por la que decidí este cambio a un formato diferente fue obtener una mayor rentabilidad y comodidad”. CLÁSICO Y V300 COMBINADOS Tras seis años trabajando con dos VMS, uno en cada patio, a finales de

C C pp

¡En vídeo!

febrero de este año decidió sustituir uno de ellos por el nuevo V300. Hablando del proceso de transición de un robot al otro, alude a la necesidad de adaptación al sistema de gestión que incluyen las máquinas. Además, por evitar el estrés en los animales, durante día y medio ordeñaron manualmente mientras no estaba todo preparado en el nuevo robot. Desde el principio tuvieron claro a qué vacas pondrían en el patio del V300: a las de más edad y a aquellas con dificultades de colocación. “Ahora mismo en este robot hay animales más mayores que en el clásico, a donde van mayoritariamente, por circunstancias de manejo, los animales más jóvenes.

SS lel ee m m yy

DD D

didd

vp10_publirreportaxe_delaval.indd 146

21/5/19 11:15

COLOCACIÓN ESPECTACULAR “La experiencia con el clásico fue buena, pero ahora se ha producido un salto sustancial con respecto a este modelo, sobre todo en lo que se refiere a la colocación que, bajo mi punto de vista, es espectacular”, indica Oliver. Esta mejora en el proceso de colocación implica, tal y como apuntan desde Casa Pacho, una mayor tranquilidad para los animales, así como un ordeño más rápido: “Es muchísimo más eficaz. Ahora somos capaces de ordeñar un mayor número de vacas, con la consiguiente mejora de rentabilidad y la bajada de estrés para los animales que esto supone”. Todo esto implica, así mismo, la reducción del porcentaje de incompletos: “Es escasísimo”, remarca. “Aquí nunca hemos eliminado ninguna vaca a consecuencia de las dificultades de colocación, lo que hacíamos con algunas era ordeñarlas de forma manual. Eso ahora ha desaparecido totalmente”. Además, añaden desde la explotación, el ahorro de tiempo durante los ordeños ha supuesto también un aumento en el tiempo libre de la máquina: “Eso es algo que en un robot bastante cargado de animales como es este se nota todavía más. Ahora mismo está ordeñando 69 vacas y tiene un periodo de mantenimiento de unas dos horas diarias, un tiempo que me parece sensacional”, alaba Oliver.

Creando Creando el el clima clima adecuado adecuado para para sus sus vacas vacas

Definen la colocación del V300 como “espectacular”

“Teníamos “Teníamos “Teníamosnuestra nuestra nuestrapropia propia propia solución solución soluciónde de deenfriamiento, enfriamiento, enfriamiento,pero pero pero tuvimos tuvimos tuvimosproblemas problemas problemascon con conel el eltráfico tráfico tráficode de de vacas, vacas, vacas,visitas visitas visitasal al alVMS VMS VMSyyysalud salud saludanimal. animal. animal. Después Después Despuésde de deinstalar instalar instalarel el elsistema sistema sistemade de de enfriamiento enfriamiento enfriamientode de devacas vacas vacasDeLaval, DeLaval, DeLaval,las las las visitas visitas visitashan han hanvuelto vuelto vueltoprácticamente prácticamente prácticamenteal al alnivel nivel nivel que que quetenemos tenemos tenemosen en eninvierno. invierno. invierno.Lo Lo Lomismo mismo mismo ocurre ocurre ocurrecon con conla la laproducción producción producciónde de deleche.” leche.” leche.” José José JoséMaría María MaríaMiguel, Miguel, Miguel,ganadero. ganadero. ganadero. Talavera Talavera Talaverala la laNueva, Nueva, Nueva,Toledo Toledo Toledo

También disponen de puertas selectoras, cepillos rascadores y una amamantadora de DeLaval

la máquina

Retirada de

DEL CLÁSICO AL V300, EN IMÁGENES A finales de febrero, en Casa Pacho sustituyeron uno de sus robots por el nuevo V300.

Llegada

del V300

Instalación y

Enfriar Enfriar las las 2. vacas vacas es es la la forma forma adecuada adecuada de de aumentar aumentar su su producción producción .Tel DeLaval DeLaval DeLavalEquipos Equipos EquiposS.A. S.A. S.A. C/ C/ C/Anabel Anabel AnabelSegura, Segura, Segura,7. 7. 7.28108 28108 28108Alcobendas Alcobendas Alcobendas(Madrid) (Madrid) (Madrid) Tel Tel.91 91 91490 490 49044 44 4473 73 73///62 62 62///63 63 63

puesta en funcionamiento

Sisu suexplotación explotaciónesta estaen enun unclima climaen enelel elque quelas lastemperaturas temperaturasexceden excedende de22°C, 22°C,no nonecesita necesitaque quelala lainvestigación investigación Si Si su explotación esta en un clima en que las temperaturas exceden de 22°C, no necesita que investigación leinforme informesobre sobrelala lacaída caídade deproducción producciónen enlos losdías díasen enlos losque quelas lastemperaturas temperaturasson sonaltas. altas.Cuando Cuandolala latemperatura temperatura lele informe sobre caída de producción en los días en los que las temperaturas son altas. Cuando temperatura excedede de22°C, 22°C,las lasvacas vacascomienzan comienzanaaasufrir sufrirstress stresspor porcalor. calor.Esto Estoprovoca provocaque quecoman coman menosyyyproduzcan produzcan excede excede de 22°C, las vacas comienzan sufrir stress por calor. Esto provoca que coman menos menos produzcan 5. menosleche, leche,hasta hastaun un25% 25%de deperdidas. perdidas. El Elstress stresspar parcalor calorpuede puedetambien tambienllevar llevaraaaíndices índicesde depreñez preñezmas masbajos bajos menos menos leche, hasta un 25% de perdidas. El stress par calor puede tambien llevar índices de preñez mas bajos ternerascon conmenos menospeso pesoen enelel elnacimiento. nacimiento. yyyaaaterneras terneras con menos peso en nacimiento.

del VMS

ué a fimo aan as s.

Cow Cooling

Desmontaje

uir ade ad ón s, s, ado

También por eso la media es un poco más alta en el nuevo: en el V300 la media pasa un poco de los 40 litros vaca/día y en el clásico pasa de los 36 litros vaca/día”.

www.delaval.es www.delaval.es www.delaval.es

es es esuna una unamarca marca marcaregistrada registrada registradade de deTetra Tetra TetraLaval Laval LavalHoldings Holdings Holdings&&&Finance Finance FinanceS.A. S.A. S.A. yyyDeLaval DeLaval DeLavales es esuna una unamarca marca marcacomercial comercial comercialregistrada registrada registradade de deDeLaval DeLaval DeLavalHolding Holding HoldingAB. AB. AB.ElEl Elpropietario propietario propietariose se sereserva reserva reservatodos todos todoslos los losderechos derechos derechosde de demodificación modificación modificacióndel del del diseño diseño diseño

vp10_publirreportaxe_delaval.indd 147

21/5/19 11:16

Referentes en xenómica NAFE a TOP 15 GICO (CO KG L.

% G.

KG G.

NAIS

TRAZOS FUNCIO

TIPO

PRODUCIÓN NOME

bril 2019)

% P.

KG P.

IXT

ICU

IPP

RCS

LONX.

D.A.

GICO

FAC. PARTO

1.º SALVUS ET M DENMARK ET

2.º LMG QUANTU

I GUAY

3.º K&L OH ROSS 4.º VEKIS RISK

5.º HUNTER K&L SV

ADRIAN SALVATIER

6.º SHARAD L POKEMON CLUN

7.º PENTAGON K&

ION PRINCI P RE

8.º TIRSVAD MISS

9.º GIBRALTAR ET RMARIO

10.º CAMPA SUPE 11.º SALVAT RED

12.º CLEVELAND

SALARIO ET IMON

13.º K&L JS DONS 14.º K&L POPPE

GOAL

15.º KL KYO ET

O C I G 0 0 1 P O T o d os r Os 15 primeiros tou ! o ta n o F a c ti é n e X e d son

ANUNCIO_FONTAO_REFERENTES_vacapinta_galego.indd 148

21/5/19 16:55