Till Lukat
50 nadzwyczajnych postaci w historii sportu
I
Till Lukat
50 nadzwyczajnych postaci w historii sportu Tłumaczenie: Hubert Brychczyński
Poznań 2020
Raz na cztery lata, już od 776 roku przed naszą erą, święta ziemia Olimpii była świadkiem pewnego spektakularnego wydarzenia. Z różnych stron przybywali tam najlepsi atleci, by swoimi wyczynami oddawać hołd Zeusowi. Wokół gromadzili się widzowie obserwujący zmagania, a przy okazji załatwiający między 2
sobą interesy. Politycy, władcy oraz artyści korzystali z okazji, by się pokazać, a jednocześnie kibicować zawodnikom o podobnym pochodzeniu. Zawody zaczynały się od biegów na wyścigi, następnie przechodzono do zapasów, rzutu dyskiem i innych dyscyplin. Gwoździem programu był rytualny ubój stu wołów. 3
Z tamtym mężczyzną jest coś nie tak. . Ghh..
Aaach...
Conien za biegać tragedia! Nikt niewpowimaratonu takim upale.
Francisco Lazaro urodził się 21 stycznia 1891 roku w Portugalii. 15 lipca 1912 roku wystartował w maratonie olimpijskim. Po przebiegnięciu 30 kilometrów zasłabł i umarł. Na początku uważano, że przyczyną jego śmierci było odwodnienie, ale potem okazało się, że Lazaro wysmarował całe ciało woskiem, aby uchronić się przed oparzeniem słonecznym, co doprowadziło do zaburzenia równowagi elektrolitowej. Francisco był pierwszą osobą w czasach nowożytnych, która zmarła podczas olimpiady. 11
Ten „Alfonsino” wygląda jak kobieta.
Nic nie słyszałeś? Tak naprawdę „Alfonsina”.to
Ha ha ha
Zobaczymy.
W igórach czekakobieta ją śnieg lód.sobie Żadna z tym nie poradzi.
Alfonsina Morini urodziła się 16 marca 1891 roku, podobno w pozbawionej okien chałupie w Castelfranco Emilia we Włoszech. W 1924 roku, na początku swojej kariery, została omyłkowo uznana za mężczyznę przez organizatora wyścigu Giro d’Italia. W trakcie wyścigu złamała jej się kierownica. Zmieniła ją na miotłę i w ten sposób dojechała do mety. Okrzyknięto ją „diabłem w spódnicy”. Alfonsina zginęła, parkując swój motocykl po zakończeniu innych zawodów. 13
Kiedy w 1898 roku w Herzogenaurach w Niemczech na świat przyszedł Rudolf Dassler, nikt nie przypuszczał, że wraz ze swym bratem, Adolfem, założy w tym mieście drugą co do wielkości fabrykę ubrań sportowych na świecie. Na początku interes szedł dobrze. Bracia produkowali buty w pralni swojej matki i wkrótce firma zaczęła się rozwijać. Jednak 14
podczas II wojny światowej relacje między braćmi pogorszyły się i pojawiły się między nimi głębokie różnice. To spowodowało, że zaczęli między sobą rywalizować, a ostatecznie podzielili firmę. Adolf pozostał przy oryginalnej nazwie „Adidas”, a Rudolf założył firmę, którą dziś znamy pod nazwą „Puma”. 15
Ellen, widziałaś, jak Helene zrobiła przed chwilą „Heil Hitler”?
Tak. Dziwne, biorąc uwagę, że jej ojciec jestpodŻydem.
To chyba jedyna pół-Żydówka, która reprezentuje Niemcy.
Helene Meyer urodziła się 20 grudnia 1910 roku w Offenbach Am Main w Niemczech. Była florecistką, która uciekła do USA ze względu na swoje żydowskie pochodzenie. Wróciła do Niemiec w 1936 roku, aby wziąć udział w olimpiadzie jako jedyna żydowska reprezentantka Niemiec. Podczas odbierania srebrnego medalu wykonała gest pozdrowienia nazistowskiego. Do dziś pozostaje to przedmiotem debaty - przecież Helene mogła wykorzystać swój występ, aby przeciwstawić się nazizmowi. 21
Było Boże Narodzenie 1914 roku, nie minęło jeszcze dwanaście miesięcy od rozpoczęcia I wojny światowej. W tym świątecznym okresie zdarzały się dni, kiedy ani jedna kula nie przelatywała nad okopami. Zamiast tego dało się słyszeć kolędy, które Anglicy, Francuzi i Niemcy śpiewali razem, każdy w swoim języku. Zmęczeni konfliktem i motywowani ciekawością żołnierze 26
wychodzili z ukrycia, wystawiając się na niebezpieczeństwo i stając oko w oko z przeciwnikiem. Żołnierze z przeciwnych obozów wymieniali prezenty i rozgrywali między sobą mecze futbolowe w duchu przyjacielskiej rywalizacji. Czy nie tak właśnie powinno się rozwiązywać konflikty? 27
Bierzz wody. przykład
Ho!
Uff!
Jest miękka, azwykle zarazem niesilna.
I-ha!
WodaBądź potrafi ale i rozbijać. jak opływać, woda, przyjacielu.
Lee-Jun Fan urodził się 27 października 1940 roku w San Francisco w USA. Zajmował się wieloma rzeczami, między innymi aktorstwem, sztukami walki, filozofią i tworzeniem poezji. Jego styl walki wywarł wpływ na wiele osób i pomógł zmienić sposób, w jaki w mainstreamowych filmach amerykańskich przedstawiano Azjatów. Bruce Lee zmarł młodo, w wieku 32 lat, po napadach padaczki i bólu głowy. Jego ostatni film „Gra śmierci” pozostał nieukończony. 41
Jeśli wygra sz zezą,Spass kym, Rosja nie zobac że nie mogą zadzierać z USA.
PolitykaJeśli nie moje ma tuwarunki nic do rzeczy. nie zostaną przyjęte, nie będę walczył.
Wychodząc, zamknij za sobą drzwi. Potrzebuję spokoju.
Ale Bobby...
Robert James Fischer przyszedł na świat 9 marca 1943 roku w Chicago w stanie Illinois w USA. Był arcymistrzem szachowym, okrzykniętym przez fanów najlepszym szachistą wszech czasów. W 1972 roku oczy całego świata były zwrócone na pojedynek Fischera z radzieckim mistrzem, Borysem Spasskym. Mecz odzwierciedlał napięcia Zimnej Wojny i przyciągał powszechną uwagę. Bobby odebrał Spassky’emu tytuł mistrza świata. Znany był ze skłonności do samotnictwa i nieprzewidywalności. 45
Corazdostaje więcej wody się do łodzi.
Ziemia jest wciąż za daleko. Nie dopłynę.
Cholera! Nie teraz!
Ale ja tak.
Yusra Mardini urodziła się 5 marca 1998 roku w Syrii. Jest pływaczką olimpijską oraz bohaterką. Na przeładowanej ludźmi łodzi uciekała przed wojną w Syrii. W trakcie rejsu łódź zaczęła tonąć, ale Yusra wyskoczyła za burtę, w wody Morza Egejskiego, i z pomocą swojej siostry dopchnęła łódź ku lądowi. Dzięki temu uratowała życie 20 osób. Wcześniej Yusra często trenowała na basenach zniszczonych przez naloty bombowe. Obecnie mieszka w Berlinie. Wystąpiła na igrzyskach w Olimpijskiej Reprezentacji Uchodźców w 2016 roku. 111
Odczuwam ogromny smutek...
...na myśl o tym, że mają kobiety w Iranie wciąż zakaz w zawodachudziału sportowych.
Często kibicować. nie mogą nawet
Oby moje zwycięstwo stało się dowodem na to, że musi tak pozostać. nie
Kimia Alizadeh Zenoozi urodziła się w Karadżu w Iranie. Jest zawodniczką taekwondo i pierwszą kobietą pochodzącą z Iranu, która otrzymała medal na olimpiadzie. W jej kraju walka o równouprawnienie kobiet jest coraz trudniejsza, szczególnie jeśli chodzi o sport. Kimia zdobyła brąz w 2016 roku, pokonując Nikitę Glasnović w kategorii do 57 kilogramów podczas Letnich Igrzysk Olimpijskich w Rio de Janeiro. 113
6. Stare dobre czasy 8. Milon z Krotonu 10. Henri Desgrange 12. Alexandra David Neel 14. Francisco Lázaro 16. Alfonsina Strada 18. Rywalizacja braci 20. JOHNNY WEISSMÜLLER 22. PIERRE LEVEGH 24. Helene Mayer 26. JUAN MANUEL FANGIO 28. JESSE OWENS 30. Gwiazdka na froncie 32. Fanny Blankers-Koen 34. Tony Stone 36. Barbara Buttrick 38. Tamara Tyszkiewicz 40. Wilma Rudolph 42. Pelé 44. Bruce Lee 46. Mohamed Ali 48. Bobby Fischer 50. Jean-Claude Killy
52. Kathrine Switzer 54. O.J. Simpson 56. Arnold Schwarzenegger 58. Równość: 1, niepełnosprawność: 0 60. Dr. P. K. Mahanandia 62. Mark Spitz 64. Florence Arthaud 66. Jeannie Longo 68. JOHN McENROE 70. Florence Grifith-Joyner 72. Diego Maradona 74. Nadia ComaNECIOVÁ 76. Drużyna Hoytów 78. Natalia Molczanowa 80. Michael Jordan 82. Cheryl Miller 84. Czysta gra 86. Tonya Harding 88. Zinédine Zidane 90. Tiger Woods 92. Ellen MacArthur 94. Angela Ruggiero 96. sir Mo Farah 98. Marta 100. Candace Parker 102. Julia Stepanowa 104. Anthony Robles 106. Teddy Riner 108. Bethany Hammilton 110. Ellie Simmonds 112. Wykopać apartheid 114. Yusra Mardini 116. Kimia Alizadeh 118. Ciemna strona 117
Pierwsza nagroda za wsparcie, które otrzymałem przy pracy nad niniejszą książką, trafia do Ellice Weaver, która jest autorką większości not pod komiksami, oraz do moich rodziców, Petry i Ralfa Lukatów, którzy pozwolili mi zamieszkać u siebie. Nagroda druga trafia do Frederica Cambourakisa, Geraldine Chognard, Chairy Genaretti, Nicolasa Grivela i Michała Słomki, moich agentów i przyjaciół. Zaś nagroda trzecia trafia do Marka Krugera, Bernarda Steina, Sławka Michalta, Ruohana Wanga, Carlotty Richter, Hansa Lichtenwagnera, Anne Retsch, Benedikta Sturma oraz Niklasa Coskana. Wszyscy zwycięzcy otrzymują także moją miłość oraz wdzięczność.
Dotychczas W SERII ŻYCIE: Jan Novák, Jaromír 99, Nie jest źle Marta Frej, Dromaderki Henrik Bromander, Ciemności Smalandii David Böhm,i Milczenie hipopotama. Opowieści bajki afrykańskie Zavka, Jazda stąd! Praca zbiorowa, red. Beata Sosnowska, Krew Zavka, Wąż Zavka Głodny Jaś i żarłoczna Małgosia Sørzimowa en Mosdal Eryk Rudy. Opowieść Norbert wzgórzaRybarczyk Wpatrzeni ze Dream Team Prace i robótki Karolina Chyżewska Powrócisz tu Natacha Bustos, Francisco Sánchez Czarnobyl. Strefa Anna Bełz Notatki z codzienności Jan Soeken Przyjaciele Małgorzata Gurowska, Ruszczyk, Julian TuwimJoanna Lokomotywa/IDEOLO Wojciech komiksu Birek Studia z teorii Jacques okopówTardi To była wojna Leopold Maurer Miller & Pynchon David ZamekZane Mairowitz, Jaromir 99, Tomasz Niewiadomski Gdzie jest Lord Kox?! Marc Tylerchłopak Nobleman, Ty Nieznany Templeton Cudowny Billy. współtwórca Batmana Mateusz Skutnik Blaki. Czwórka Merwan Fortuna& Vivés Za Imperium III: Merwan Kobiety& Vivés Za Imperium II: Merwan Honor & Vivés Za Imperium I: Anna Karolina Kaczmarczyk Długa historia Marta Zabłocka Sierstka Łukasz Kowalczuk TM-Semic. Największe komiksowe wydawnictwo lat dziewięćdziesiątych w Polsce
Chester Brown Na własny koszt Anna Sailamaa Pasterz Marta Zabłocka Znamy się tylko z widzenia Dominika Węcławek, Karolina Danek Za furtką Agnieszka Mikołaj Tkacz NieznanyPiksa, geniusz Bart Nijstad Komarów Mikołaj Tkacz, Przygody nikogo Michał Rzecznik S/N Małgorzata Dmitruk Cykle Daniel Gutowski, Michał Rzecznik, Maczużnik Gosia Kulik V Anja Wicki Za oknem świeci słońce Piotr Bartosz Sztybor It’s Not Nowacki, About That Katarzyna Kaczor Powroty Marzena i ludzie Sowa, Sandrine Revel Dzieci Olga Wróbel Ciemna strona księżyca Szaweł Płóciennik, Gołaszewski MojaSławomir terapia Tom Gauld Goliat Line Hoven Podejdź bliżej Anke Feuchtenberger Somnambule Janek Koza Polaków w1996-2012 kulturze. Raportuczestnictwo z badań Jeroen Funke Wiktor i Wisznu Boris Stanić Radosav. Poranna mgła Jay Wright The Lonely Matador Aleksandar Zograf komiksowy Pozdrowienia zz Serbii. czasówDziennik konfliktu w Serbii Howard Cruse Stuck Rubber Baby Luca de Santis, SarasąColaone We Włoszech wszyscy mężczyznami Lucie Lomová Anna chce skoczyć Jaroslav Rudiš,NEBEL Jaromir 99 Złote Góry. ALOIS Jaroslav Główny. Rudiš, ALOISJaromir NEBEL 99 Dworzec Jaroslav Rudiš, Jaromir Potok, ALOIS NEBEL 99 Biały
www.centrala.org.uk/PL
119
komiksy ii książki dla młodszych komiksy powieści graficzne artbooki i wydawnictwa przy których trzeba się zatrzymać Nazwę serii znajdziecie przynapublikacjach na naszej stronie internetowej, ale również tylnej okładce obok kodu kreskowego
Niesamowici atleci. 50 nadzwyczajnych postaci wPolish historii sportu Edition Copyright c 2020 Centrala c Till Lukat & Cambourakis 2017. Dur-e-s à cuire, Tome 2: 50 athlètes horsthrough du commun qui ont marqué le sport. Rights arranged Nicolas Grivel Agency. Tłumaczenie: Hubert Brychczyński Redakcja: Michał Słomka Korekta: Gańczarczyk Projekt i Gabriela DTP: gabinet.co.uk Centrala – Mądre komiksy Poznań Wydanie 2020 I ISBN: 978-83-63892-73-9 Printed in Poland www.centrala.org.uk/pl centrala@centrala.org.pl
III
Na miejsca, gotowi, start! I w drogę. 50 niesamowitych atletów wytęża swoje ciała i umysły w wielkich zawodach sportowych. Kto z nich zdobędzie medale, a kto serca? Wędrując przez wieki, czytelnik dowie się, czym jest prawdziwy duch sportu. Niezależnie od tego, czy atleci zawdzięczają wytrwałość nadludzkim zdolnościom fizycznym czy niewiarygodnej sile woli, wszyscy mają ze sobą coś wspólnego - odwagę, by pójść o krok dalej niż tylko do lini mety. Till Lukat urodził się w Walentynki 1991 roku w Berlinie. Po roku pobytu w Portugalii przeniósł się z powrotem do stolicy Niemiec, gdzie obecnie mieszka w kamperze. Na szczęście nie musi już w nim pracować, odkąd wynajął sobie do tego osobne biuro. Studiował ilustrację i komunikację wizualną na berlińskiej Akademii Sztuk Pięknych i w Bristolu na University of the West of England. Edukację zakończył w 2015 z tytułem licencjata. Od tamtej pory wydał dwie książki, które przetłumaczono na cztery języki, wygrał konkurs Ligatura Pitching, a także pojawiał się na łamach takich publikacji jak Stripburger, Kuš!, Off Life oraz Schnösel Mösel; na stronie electrocomic.de publikował komiks internetowy, a w 2016 roku w Lucernie miał wystawę na Międzynarodowym Festiwalu Komiksowym Lumetto. Nakładem wydawnictwa Centrala ukazał się również jego debiutancki komiks: Tuff Ladies. 24 Remarkable Women of History
ISBN 978-83-63892-73-9
ISBN 978-83-63892-73-9
9 788363 892739