Lamsaovietvanhay3 by trexanh

tinh, chi bidr minh bi trdi khi thdy dey thit lai dau budt khdp ngrrdi. Cing trong ddm dy. A St bi A phi, ndt trai ling khdc, ddnh cho tdi tA. A phu bi phat va, phAi di d trit no cho nhd quan thdng li. Vdn Ie m6t thanh ni6n cudng

tr:ing, kh6e m4nh, nhanh nhgn, chn ci, n6n dudc moi ngudi yeu thudng, A Phri vb nhd pri Tra g6nh h6t moi viqc nang nhoc, ldm gi cring phang phang. Lbn dy, vi dd trd an mai bd, A Pht cing lai bi trtii ddng b6n c6t nhd nhu Mi. Ngiy ngdy, nhrlng ngudi dan be trong nhd di ngang qua aau "ji mat, khdng ai ddm h6i, drim nhin. Mi crlng v6.y, ihAn nhi€n. vi thdy ngudi bi trcii nhu the. dA nhibu qua'.bi. Oerr, ,r.y Mi ra sudi hla, ho tay, th6y mdt A phri trirng trirng mOi bi6t ngudi cdn sdng. Nhdng gie A phrl cd ld cii x6c drlng ddy thi cring th6 th6i... Mdt d6m, trd ddy thdi hla. nhii sang thdy A phri crtng vita md mdt, m6t ddng nddc ntAt da ra chAy xudng ddi h6m m:i d6 den xam iai, Mi chqt nghi ddn nhtng lhn minh cring bi trdi nhd th6. B! trdi thi d6n chdt ctng kh6ng ai bidt c6... Nghi mi6n man, tuy sd hei, nhdng b5ng dung Mi cdi tr<ji cho A phrl chay tioat. Rbi Mi cring !'ut chay theo. Hai ngudi dd ,rh.r, *rot ,rrii. b5.ng sdng, hdn nlot th6ng sau ddn dudc phibng Sa. Mi va A Phti trd thdnh vo chbng tir ddy, b6t dhu brr6c vao mOt cu6c s6ng m6i. Dci

ld phbn dbu truydn

,,Vg chbng

A phir, crta T6 Hodi.

2. PH.4N TICH:

Trong phhn ndy, cri rdt nhibu chi tidt hay vi cAm d6ng. Nhrrng theo em, chi ti6t cti j nghia nh6t li chi ti6t Mi cji trcii cho A Phi.

Theo ddi tir diu cdu chuy€n, d6n chi ti6't ndy, ngudi doc c0ng cem thdy nhu chinh minh vira drroc cdi tftii. Tru6c doqn ddi dau khd cdm lang cia Mi, tflJdc cAnh Mi vA A PhU bi troi dring ddn dau tUi nhuc... ta cdnr thdy xcit thudng, thong cem, cem ph6n bao nhi6u, thi trudc su giAi tho6t cira cA hai n$ldi vdo hic dy ta lai cdn thdy sAng khodi, thanh thAn, th6a min bdy nhi6u. Vi chi bing mOt hdnh dQng cdi trdi dy, cd Mi lhm lrii i ru kia da thdc su cdi trdi cho cudc ddi xiEng xich, ddy dga cria minh. Hai tdn hbn khd ttau, hai cudc ddi n6 16 g4p nhau b6ng chuydn hcja thdnh sirc manh. Phia trddc gian nan rht thdch con nhi6u nhrhg tiuh y6u, hanh phtic s€ d6n. Ho dd bd lai phia sau cd quri'khrl 6 chb cia ki6p ddi lrau ngua. DAy ld chi tidt cci j nghia nhdt phAn 6nh srr chuydn bi6n t{nh c6ch va nhtng di6n bidn tAm li cta nhan vat nr6t c6ch tinh t6. D6i v6i A Phri k6' tir sau khi c6n drlt vdng d6y trcii, rbi bi trdi chet l4i khdng cbn ccj thd hic lic drrgc nta, anh mdt hdt cAm gidc vd y thrlc. PhAn rtng duy nhdt 6 anh trong su6t qui trinh cam leng chiu tr<ji ld nhirng dbng nudc mdt chAy ra mol cdch vd thfc khi bi6t minh srip ch6l. O

Mi quri trinh di6n bidn tam U phfc tap hon nhi6u. Li'On mdy hdm, A Phn bi trdi d gdc nhd, Mi vdn thdn nhi€n: chuy6n dd de que thddng d nhn th6ng li P:t Tra. Nhrrng d6m nay, vdn nhrt mgi d6m, Mi ra thdi bdp hla dd sudi, trdng thdy ddng nrrdc m6t A Pht "bd xuting hai h6m m6 dd x4m den lai", Mi chdt nhd ddn c6nh bi trdi crla minh ngey xua. Giot nd6c mit - n6i dau khd cta A Phrl thrlc tlnh n6i ctau k-hij da ling chim bao nem nay cia Mi. D6m viro nhrlng suy nghi, cem thdng, cAm th!, lo so, Mi di ddn

198 199

hdnh ddng trio bao: cdi trii cho A phri. Vb met rt thrlc, Mi kh6ng cd chri dinh cdi trdi, cung kh6ng li gir4i drrgc vi sao Mi lim nhu vQy. Hinh d6ng dy ld k6t quA b6t phdt cta m6t qu6 trinh suy nghi, nhrJ ld mdt srJ giei thoet kh6i trang thdi suy nghi qu:i ldu, quri dbn dap. Hdnh d6ng dy hodn toen tu phlit, vd j thfc, nhung xu6t ph6t tir sd q.em thOng b6t dbu tit ch5 drlng ddng dua ddn nhing suy nghi cim thri m6i hic mOt sau s6c, ld kdt quA n6i dau khd dbn r6n. chbng chdt, cria ldng tric dn tibm tdng... HAnh ddng dy cci phn hop v6i tinh cdch nhAn vdt kh6ng? cr.i ai d vdo hodn cAnh Mi cring henh ddng nhu thCl Vd m6t con ngudi bi ddy doa d6n gbn nhu mdt hdt c6m g.ac, !, th\rc vb cu6c s6ng, tai sao b6ng dung lai cci hdnh ddng tdo bao nhrr vAy? Tuy th6, hdnh ddng cta Mi vAn hdt srlc hop li, phn hop vdi tinh crich, quy phdt tri6'n tdt ydu cria cuQc sdng. Dibu tl<i thd hi6n rdt ..luAt ro d nhtng n6t bAn chdt cria nhan vdt. Khi rniâ&#x201A;Źu ta' Mi ld c0 grii dep, trdn tril sfc seing, khao kh6t hanh phric, nhd vnn da gti vi.o ddy cA mot mach sdng tro tinh ddo dat, manh liet cria Tdy Bic. Vi thd me Mi ngay cA khi d6 ch6n viri cuQc s6ng, tuO'i xuan d nhd pd Tra, da m6t h6t cAm gi6c srr s6ng... chi chn nghe ti6ng seo goi ban tha thidt d6m xudn, cring da di gdi day cA m6t mhm s6ng tibm ting c6 qu6 khll trrdi dep, me qu6n di hi6n tai... ,'Ldng phoi phdi trd lai', khrit vong hanh phfc lai birng chdy, Mi bbn chbn, trong dhu chi "rdp rdn ti6ng srio", chudn bi cli choi... Trong phrii ch6c, cd qudng ddi dau khd, cA thdn phAn nd 16 tlbu bi xcja nhba trong tan iri Mi. Dibu dti cho thdy d Mi ti'Om ting m6t srlc s6ng mAnh li6t, Am i mA cha con thdng li dir

That'ra khdng phai bdt

200

crj bao tdn hon nda cong kh6ng thd dep tit ndi, nci lu6n lu6n chap chdn trong Mi cnng nhrr hinh enh ,,d6m than dA vac hin hla", nhdng that sau ben trong v6n cdn 6m i n<ing, chi chn mdt ngon gici ld cci thd birng chriy manh li6t. Ngon glci dy chinh ld cAnh A pht bi tr<ii, hinh Anh mdt con ngudi dang ch6't dhn tnr6c rn6t di sr_lc khdi da), ngon hla, mb.m s6ng trong Mi, dri dem lai cho Mi nhtng carn gilic cia m6t , coir ngrrdi. Dci ld dibu hoAn todn hop tinh c:ich nhan vat Mi. Hon nira, Mi dd cdi trdi cho A phL'i kh6ng chi vi xcjt r thddng, th6ng cAm, md trong sdu xa tinh crich cria Mi, y th(c hodc v6 thrlc, cdn vi chinh su giAi ihodt tdm hbn Mi. Mi cdi trdi cho A Phrt chinh ld tu cdi lu6n day trdi rhit chdt cudc ddi minh, theo tidng goi cia cuOc sdng ludn dn sAu trong lbng Ml. Chinh vi vAy md sau khi cdi trcii cho A Phi, Mi bdng hoAng chdt tinh, hic dy m6i kip i thLlc hanh dOng cia minh vi hoAng hdt chay theo thi kh6ng chi vi so . hei. Tdt cA ld ban neng td phet vd thrlc; nhung hhi chay theo A Phrl, ngoai sd sd h6i, lo ling Mi da chay theo ti6ng goi manh li6t, thi6t tha cia cu6c sdng dn chfa tiem tang dd tir ldu trong Mi. Hai con ngrrdi dy, v6i cirng m6t cAnh ngd, da gep nhau vd nAng nhau d4y, A phrj dudc Mi cdi trcii, vd nhd ccj A phi, Mi crj di'6u ki6n tu cdi tr<ii cho chinh minh. HAnh ddng cdi trcii cia Mi tuy didn ra ng6u nhi6n, ddt ngdt, nhung phir hop vdi quy ludt phrit tridn cia cufc sdng; cci rip brlc, cri ddu tranh. Dct chinh li srr chuydn biSn ldn nhdt, tao ra bu6c ngoat ddi ddi dhy j nghia, ct5 srlc khdi qu:it vii tinh thhn phAn kh6ng cria n$rdi dan bi 6p brlc. Dri ciing le chi tidt b6n lb, tao cho tric phdm cd m6t kdt

20t

li tu nhi6n, vila hdp dAn ddc d6o. Nhd chi tidt dy, tinh c6ch cria nhan vat Mi (vd c6 A phri) drroc cri thd hcia vi khrii qudt hda mdt crich 16 n6t, gey dn tudng manh m6, kh6ng thd quen trong lbng ngrrdi doc. cdu cdn ddi, hgp

Bai cln Le Doan Ld"

, - Di

Y€u cdu phdn tich

chi ti6t: dE biti cho phep hoc sinh c6 thd lua ch.on btit ct chi ti6t nd.o, ni,6n Id hoc sinh thdy hay uit. cd,m. dQng. Hoc sinh dd chon chi tidt Mi cdi tr6i cho A'Ph , nl6t clli tidt tq.o ra buoc ngoqt quy6t dinh cu6c ddi Mi uit dd phdn tich clti tid't 6y nz6t coth tinh td, sdu sat.

NHAN XET (crla Ban girim khAo)

biLi gdm hai phiin:

1. Ydu cdu hd chuyAn: c6 nhiAu co.h k6 chuyen. C6 th6 kd theo c6t ttuyen, bong truitng hW ndy, d6i hhi tinh tu chi tidt bi ddo lon, nhftng d.idn bidn td.nr trang, nhitng hhung cdnh cd thd sinh d,ng bi lxoc b6. K€ theo hi€u ndy thui,ng gan, dd theo ddi, nhxng hh6ng d4ng tqi dxqc su s6ng, it gAy x c ddng. Kd theo I6i ndy, nhiAu khi ch&ng ciin doc to.c phd'nr, chi nghe ngudi hhdl kd c ng c6 thd kd lai duac. Do uAy, leu ch.u c .a db lit hoc sinh phdi bid kd chuy€.n, dua ud,o chinh nhhng chi tidt, hhung cdnh, tAnt bqtug... tanl Iai, phtii dung lai duoc hinh tuong sinh dQng nhu chinh diti s6ng. Kd theo hidu nity thuitng ddi. Trong pham ui thiti gian cho phip hqc sinh cdn c6 nghe thudt chon lua nhftng chi tidt ndi bQt nhd,t, s6ng nhdt ud. nhd uiw ddy, nguii doe c6 thd "ldn" m c6t truy1n. , Bdi ld,m chtlng t6 hoc sini c6 nghe thuQt kd chuyin: uita d4ng lqi duoc hinh dnh, tdm, trq,ng, ui.ra d,ung cdt truyen mdt cdch ngdn ggn, chtlng td hoc sinh dd. dqc ki tac phdm, 202

hi6u ud nd.m uilng tac phd,m.

DE2

d6 - MdL bai rld d'ing y6u, d6ng nhd.

BAI LAM

Tir hien thrrc kh6c li6t cta cudc chi6n tranh ch6ng Mi de di qua cich dAy mudi nam, vdn cdn luu lai alAm n6t trong tan td ngudi ctoc nhtng ddng thd cta m6t thdi hla chdy, c0a nhihg nan thring kh6ng th6" nio qu6n. Lim

sao khdng nhd, kh6ng y6u m6t bei thd nhd thd nay:

LA Dd Gd.p enx bAn cdo

l6ng gi6

Ritng la iro ito ld d6 Enr dtng ben duing

nhx qu6 huong 203

Vai ao bqc, qud,ng s{ng trxdng Dodn qud.n ud.n di u6i url

trong ldng ngudi di xa. GOp em tuen cao

Bui Trxdng Son nli:a triti lia Cltdo em, enl gd.i tibn phuong Hen gLp nhd.

gita Siti

Gbn

Ent udy cuiti ddi nlat trong 12-1q71

o,:::u;^';;::o':"u,,, Nxb

Vil

hoc. Hi\' 1979)

Bai thd ngin, thoring nhrr m6t hinh Anh chot gap, mot 5n tudng chot ddn, nhrrng dd lai nhitng rung cAn that seu ldng.

Hi6n l6n trong bdi thd le m6t khung cinh i6t thuc, rdt didn hinh cia con dr.rdng chiSn h-roc Trddng Sdn trong nhrrng ngay s6i ddng chudn bi cho mdt cdn bao lia, trdn cl6nh quydt liQt cuiii cirng md khoAng cri,ch ddn dich tlang drroc rdt ngtn dbn vdi m6t taic d6 chua tirng thdy trong lich sr1 ba nrtdi nam chi6n ddu vi d6c tAp trr do. Nhing doen quan di vdi vd trong b6i cAnh ',Bui Trrrdng Son nhda trdi hla,, vi 'Ritng la Ao do Li d6" - dudng nhu thion nhien cring chuydn biSn gdp grip theo nhip di6u khdn trudng, cu6n hrjt crla nhtng cudc hdnh binh thin t6c. Rirng dai ngin Trudng Son vdo mta trd gid, theo btrdc tubn hoin crla tu nhiOn, cd nhtng biSn ddi that ki vi. O nhrlng noi rdt cao, lQng gici, cAy c6i dbng loat trft xudng ldp rio d6 ruc trdi, ngdn v4n chidc ld da cu6n di trong nhtng con gici xoriy manh li6t. CAnh tuong dy rdt d6 gdi nhing cam girlc la lirng xao xuy6n 204

l6ng gi6 Ritng Ia ito ito ld dd g6i - nhan vat trung tam crla bdi tho

- dudc gidi thieu trong m6t cAnh ng6 dec biOt nhu thd. MOt thodng gap gd bdt ngd giua nldt khung cAnh lbng ld.ng. hnng vi. C6 grii 6y drlng ddy, n@e mae, than thr.rdng, ,,Vai d.o baa queng s{ng trudng". nhu m6r dienr tda. lru vrtng vang. thanh thdn gita quang cAnh vbn xoay do at ctia thi6n nhi€n, Idm dm ldng ngudi nhdt ld d chdn rirng la hoang so ndy. Em ld ai? Ld c6 giao liCn, hay c6 grii, ,'ba sin sdng xanh do,,? Dir ld ai, ch6 dfng td nguyOn cta em d ndi gian khd ric liCt ney, trcng td thd rdn r6i cria ngrrdi linh, da goi l€n bao mdn thuong, cAm phuc. CO

Vai d.o bqc, quatng sr1.ng trxdng M6t n6t khic hoa dep, vd dep giAn di, tham lang vdi bao triu m6n dbn chrla bCn trong tirng cht, titng ldi. Van chudng hddng t6i vd dep tinh thdn d6ng nghia v6i v€ dep dao dfc, chinh ld trong nhirng trlrdng hgp nhu th6 ndy dAy. D5.ng minh mai cria c6 grii hi6n I6n giita khung cAnh thi6n nhi6n dil dOi, thu ihei thanh thAn cia c6 b6n ddng quAn di gdp grip, voi va, meu 6o bac giAn di cta ngrrdi con grii tibn phrrong nhu n6t chdn phri bdt ngd tren cei nbn n c rd cta ritng la d6 Ttudng Son, khdu sring trudng rin chic tr6n vai trdn mbm mai - tdt c6 drrng l6n nhrlng tuong phAn sdu sdc lAm rung ddng tAm hbn ngudi doc. Vai rio bac vA khdu sring trddng, nhtng chi tidt gidu srlc gdi ta bidt mdy! Ta bbi hbi nhd d6n v6 dqp grin di, thhm lang cia crii ,thdi con grii bay qua crinh rirng,' (Nguy6n Duy), v€ dep cira nhiing

chim hoa phong lan trong ritng gid s6u thim. GiAn

di,

tham ldng md. anh hirng, diu ddng md. ki6n nghi, em cdn la su hiCn di6n cira qud hudng ta dd. Hinh Anh cira em gin vdi m6t hAu phudng vung veng trong hla dan, vdt vA, khci khan, ch6t chiu titng hat gao, tirng vi€n dan cho tibn tuydn, luon lu6n ld ch6 dua tin cAy cta nhtrng dodn quan trlng trirng ra trAn. Phii chang j nghia dy dddc t6c gia bei thd nhdn manh khi anh trich mdy cht "nhrr qu€ hudng' thenh hin mdt dbng thd ve dat nd trong thd so s6nh, hda hgp vdi "em ddng d ben dubng" vd "vai 6o bq.c qud.ng s0ng trut,ng"?

Tho li tinh, l! tlnh cAm. Thd khong ldy vi6c te hn chinh, khdng c4nh tranh vdi va.n xudi vb lUdng chi ti6t, nhung thd khdng thd kh6ng cbn ddn chi ti6t, Cri dibu chi ti6t trong tho ph&i Ii nhtng chi ti6t chon loc d mfc nghiGt nge nh6t nd can c6i tinh chlit cria sU sdng. Srt chon loc ndy chrl ydu ld s{ chqn lgc crla trrii tim; chi ti6t trong tho phai le nhirng chi tidt gidu srlc bidu hi€n nhdt, cd kha nang rung ddng diloc ldng ngudi, gdi drroc nhfrng liOn tddng seu xa, "Vai do bac qudng s6ng tflJdng" ld thudc loai nhtng chi tidt nhu thd. Dodn qud.n ud.n

uQi ud

Bui Tntdng Son nhda triti lta Ldi thd th6i thfc, gir.rc gie. Tran d6nh cudi cirng cd thm v<ic lich str dang chd d phia tru6c. Hinh enh thd todt len mot khdng khi khdn trudng ha.o hing vd quydt liCt. Tdi ca chb ti6n tuy6n, tdt c6 cho chidn thdng! Em drlng d b6n dddng va ddng quan eo et ra tr6n. C6i tinh dqt b6:n c6i dQag. Nhrlng ch6 cfilng cta em khdng phAi ld ch5 drlng crla 206

ngudi chfng ki6n srr chuydn ddng lich srl, mi trong tr.r c6ch n$Jdi linh. Vdi vrn khi tr6n vai, em, nhihg cd gdi nhr.r em. chinh ld dang tham gia vdo su chuyen dQng dy. Em vira ld sU hien di6n cria hAu phrrong dang dbn sr?c cho tibn tuydn, vita ddng vai trb crla ngvdi linh d tibn phudng. Er4 ld dbng ddi truc tio-p cta nhihg ngrrdi linh d chi6n tnrdng. Nhnng ngUdi ra tren "Chao em, em gdj ti6n phrrdng,' ld chdo v6i trl crich dy cria en. Mqt ldi chno j nghia nhu thd, tdt nhiOn li ldi hen gep phAi td:

Hen gdp nhA, gitta Sdi Gdn Sli Gdn - thdnh ph6 mang tCn B6c, crii ctich cu6i cirng cta cu6c tntdng chinh dii ba mrroi nam. Chidn dich cudi clng cia cudc tntdng chinh rAy se mang l6n Bdc, Gap nhau giita Sdi Gdn la gep nhau trong ngey todn thing. N6o nfc ldng ngrrdi bi6t bao m6t ldi hen nhd th6'l Ldi hen cring li ldi hrta, ln 1; chi, la quy6t tdm, c,ing ld nibm tin _ Nibm tin l6n lao cria nhrlng ngrrdi nem chdc phhn thing. Ttl tho birng nd trong c6u tho cu6i bAi vdi nu crrdi rdt tg tin cria c0 g6i tibn phrrong, crla tudi tr6 dang lcn dudng. Ent ud.X cudi d6i nldt trong BAi thd dong lai d nu cudi 6y vd dOi mit dy _ nu cudi lAm phdn chdn ldng ngudi va 6nh mit trong s6ng, diiim tlnh, tu tin. Grli trong 6nh m6t ve nu cudi Ay ld lti khich lQ vA lbng tin cria qu6 hddng ddi vdi nhirng ngudi ra tran. Hidn nhi6n, cO grii ld nhen vet trung tem cria hinh trrong thd. Lhn dbu ra m6t ngrrdi doc, bii tho dtroc dat tCn la nDnt gd,i Trudng Son' kh6ng phdi khdng cd li. Mdy nam lru nSdy toin thdng, bei thd dudc dua vdo tdp thd ?rudng

San

1g5g

1979 v6i

cii t6n khac: Ld d6' Cnng v6i srr ddi

rcn, bai thd dugc tec gi6 s6p xdp lai cdu trric ndi bd' Sau day ld bAi thd d dang ban dhu:

EM GAI TRUONG

SON

giita ritng l|ng gi6 Qudn di ito ito Id dd EnL dtnâ&#x201A;Ź ben dxarftg nhu qua huang Vai ao bQc quatng sing trudng GQP ent

ngit ngdn nang l6a Qudn di bui nd trdi lua - Chdo em - Chidn si Trudng Son Hen 7QP nhi, giita Siti Gbn Dbi nni

cxiti doi mdt trong' CAm hrlng chrf dao vd tf thd can bAn kh6ng c<i gi khdc' Nhung gita hai lhn ra m6t b4n doc, cci rnQt khoAng c6ch thdi gian dri dd tao m mot bu6c lii chn thidt dd bdi thd dudc tei sinh vdi m6t vtjc dring kh6ng hoin tonn gi6ng trddc. Phai chang, vdi budc lid dy, Nguy5n Dinh Thi cti di6u ki6n nhin 16 hdn, sAu s5c hon nhrlng gi de ldm minh rung d6ng c5ch ddY mdY nam? L6 xanh rbi t6 al6, quy ludt dy cria thi6n nhi6n, sd tubn hodn crla thdi tidt in ddu vdt tron mau l:i, cd gi le kh6c la? Nhrrng van chudng ki dieu 6 ch6 phrlt hien dudc cai khdc la trong nhilng criLi vdn ld binh thrldng, guen thu6c' V6i tu duy nghC thuaq mau xanh vi miu d6 cria 16 ddu Ent dtng

208

ud'Y

cbn mang I nghia thudc vb thd gidi tu nhi6n nr1a, nhrlng lAc mAu dy da dudc chuydn hda, sang m6t f nghia kh6c.

. Am dnh n}ai rrong tri tuong nguiJi doc ld cdi rirng rrrc. nAo dQng nhrr hla c'ia rndt rihg, n6t trdi, mdt kh6ng gian ld d6 vA b<ing d4ng khiCm nhudng cia ngrrdi con gai dy. Tudi tre vd chidn tranh! Kh6ng thd khdng ;ric d6ng khi nghi vE su dat bdn nhau hai kh6i ni6m ndy. Trdn titng chQng dudng nhibu khi rdt ngSn cia con drtdng chidn lrroc xuyen qua Tludng Son, ta rrit d6 gap nhrhg cdi t6n nghe rdt 14 lirng: Ngi ba mb c0 Y6n, ddo c6 Nha... rdt d6 gAp nhfing ndm mii v6 danh cria nhrlpg ngudi con g6i trd s6 khdng bao gid dudc trd vb vdi me, vdi ngudi y6u. Tudi thanh xudn cira ho grli lai d nhrrng cinh rtng, nhirng dinh dbo, nhitng nga ba, nhi.tng lbn dri d6. Td qu6c mai mai thanh xudn. Mdu xanh tudi trd tld thd.nh mdu d6 hdo hnng cia chi6n ddu, chien th6ng. Mdu d6 thiOng li6ng md.u cria hi sinh cao cA, cia vinh quang ddi ddi. C6c em nim lai ben drJdng TnJdng Sdn nhltng m6u c6c em dd ra da th6m d6m li cd Td qudc tung bay r4ng rd trCn the.nh ph6 mang tdn B6c trong ngdy vui todn thing! Dua bei thd vao tap thd Truatng Son 1959 , 1979 mdt dAi tr.ldng ni6m bring thd - Vdi cd;i tCn LtL dd, phai cheng Nguyr5n Dinh Thi tir m6t thdi didm vd han thdn thfa c.ii gi6 phAi trd cho Ddc lAp - Tu do, da muain ton cao hon vd dgp cta nhtng hi sinh ctrc cri, v6 dep cia mQt thd he trd Vlet Nam "X6 doc Trrrdng Son di crlu nu6c". Tho hay ld thrl thd ldm cho ngr.tdi ta nghi ddn tinh ngudi, nghl ddn sU s6ng. Tho hay d6ng thdu nhrlng niEm s6u xa nhdt cia trdi tim con ngudi. Nd girip cho ngudi doc beng 209

nhdn ra su birng sdng cira tAm hbn minh tntdc crii dep thet s{ cta ddi sdng, khi ddi di6n vdi nhrlng vdn d'6 crla cuoc sdng. NAy sinh trong ta c6i kh6t vong menh liCt mu6n vddn tdi su hoarn thi6n cta nhdn cdch chinh li tir nhilng vbn thd nhd th6. Tho nrii ri€ng, cung nhu ven h^^ ncii chung, trd thdnh chn thi6t cho con ngrtdi ld. vi vAy. Ldm sao kh6ng nhd, kh6ng yeu mot bi\i lhd La d6? hodr-rg

(Bdi

ltn cLia ]iiA 7hi HodtB Anh h thi chon hgc sitth gdi td't

S'di nhdt

tridt; udn hidu bidt ud. tinh cdnt triu mdn, cd,nl d1ng u6i nltitu suy tu dep uZ "nhtng c6 gdi Trudng Son, cimg nxot udn "li luqn" uA tho; m6t phuong phdp phdn tich, gidng blnh, nghi ludn hhd tinh td, nhud.n nhuy6n; ntlt su am hllu uE qud. trinh sdng toc biri tho; m6t I6i d.idn dat dung di; ntQt hi thud.t hdt cdu ch6,c uat "chnt tuy,' nan bari udn ci)n to len ud dep cia tri tu4 cia hi thud.t. 4. Vey bd.i udn nity c6 nh.uoc di€m, gi? M6t udi hat san lrong di6n d.at ud d6i khi hoi ham. "Id.nt uan', khidn ta ngh.e

1985)

d.du d6 co "giong sd.o", ,,di'u.s6t',. Nhung di so,o td.t cd udn adn nd.m. trong cd.i dd.ng yeu, dang ghi nhAn c&a. tudi hoe trb.

^'0i

NHAN XET

hlfing n6i rd yAu cdu hidu biti nhung tit da ra, ngudi uiait dd xac dinh ding hidu bdi, hu6ng tridn hhai n6. D6 ld. phd.n tich, gidng - binh dd ldnr rd cd.i ddng yeu, 1. Di

ucLn

dang nho

cia

biti tlto.

2. Ddy lit ntol tho hho nhdn ra ud clep cia no bdi Ld t,5i ''lho noi". coch noi binh di, nhu hhdng trang stc, hhong "ki tlluQt" gi. Ngxdi ui6t dd thUc su hidu, cdnt bir.i tho, linh hAi duoc cdi "thd.n" cira n6 hhi nhQn ra rdng: "Biti tho ngan, thoang nhu m6t hinh dnh chot gqp, mOt d.n tuong chot ddn, nhung dd Lai nhtng rung cdnt thQt sau hng". Dudng nhu ngudi uidt bi bdi tho "anr dnh". Ant. d.nh bdi con tu7udi trotLg tho, t;nh ngttiti, culc s6ng - cudc diti do biri tho goi ra. W ngudi uidt dd. l6.ng nghe, nghl ngqi ti nhrtng c6.i d6 dd uidt. Cho nan bdi udn LiEn nzcrch, giitu uim xic, dAy rang d|ng. 3. Mq.t hhac ngudi uid bdi niry lqi c6 m1t tu duy hhic 2ro

DE3 Ghn day nhd van Nguy6n KhAi phdt bieu: ,Ven chudng cd quyen nhung khong chi ni6u tA c6i xdu xa, oii ghC tdm, cAl hdn nhrit. Thanh nam chAm hrit moi thd h€ vln ld c.ii cao thuong, aii tdt dep, c6i th0y chung".

Tir thrrc tO'cAnr nhan van hoc cia minh, anh (chi) hay blnh luan vd ldm sring t6 quan niQm tr6n dey.

BAI LAM eon ngr.tdi ld m6i d6i trjdng phong phri, phrlc tap vi dby bl ln cna van chudng - nghc thuet. Thd he nhtng nguji _

.vH

211

cam brit xua nay da ddnh khong it thdi gian vd tdm huydt cho vi6c tin hidu con ngudi... Trcn budc drldng kh:im phd

6rn thdm nhrrng khdng it gian truen dy cria nhd van, c<i mdt, tdt nhicn ld trong s6 rdt nhieu, vdn db dr:oc d4t ra: van chddng n6n ndi vb crii tdt hay oii xdu ctia con ngudi va ej'i ndo chn ncii nhi6u hon? Da khdng it y kidn bdn luin vF vdn d6 nay. V kidn cua nhd vnn Nguy6n KhAi gbn day, theo tdi, le mQt j ki6n d6ng dddc ghi nhrin: "Van chrtong cd quy'6n nhung khdng chi ni6u ta cai xdu xa, c6i gh6 tdm, c.li hdn nhdt. Thanh nam chani thu hl.it moi thg h4 v6n ld cr4i cao thdgng, c6i t6t dep, c6i thty chung". (Brio Vdn nghe s6 T6t Tan Mii, 16l2lt9el) Y kio'n cia Nguy6n KhAi trdn d6y Id cti co sd, khong chi tren phddng di6n ti luAn mi cA tr6n thdc t6' ven chddng, nd dddc d1ic rdt til sd trAi nghien cia mot nhA v6n td.i nang cci bAn linh. Cnng cbn ph4i ncji th6m, Nguy6n KhAi le n)ol trong sd nhung nha van cci nhiFu y kidn dong gcip cho xu hudng diji rn6i vnn nghd cira chting ta nhrlng nem gan day .

Trddc hdt, cd 16 Nguydn KhAi mudn khing dinh c.ii "quybn" duoc ncii vb "crii xdu xa, c6i gho t6rn, cei hbn nhdt" md cho ddn nay ddu phAi nhi van neo ctng drim ndi. Cd mot thdi chring ta cho rirg van chudng chi ndi vb "cai tdt dep", "cai cao thdgng", 'c.ii thrly chung". Da crj hic ta cho nhung tdc phdm vi6t vE c6i xdu ld 'b6i den". PhAi chang quan didm c<i tinh chdt du tri dy bit ngubn tir vi6c hidu con ngudi khong that ttiy drl, thdu d6o? Chring ta nghi rilng: con ngudi le t6t dep, li cao thudng trong khi con

Bgudi lA tdt cd crii tdt vd cdi xdu, cdi cao thddng va cdi hbn ha, Vay thi ven chudng vi lo gi lai chi ndi vb crii phhn t6t dep? Dd thrJc hi€n chfc nang "nhdn dao hda con ngrrdi" vAn chudng tru6c h6t phei ginp cho con ngltdi nhan thfc vA tU nh$n thr.lc, Chi n<ii vd cdi t6t thi vd tinh van chrrong dl lAm cho con ngvdi chi thdy mQt nta sd that vi: con ngudi minh. Cho n6n van chudng cin ndi v6 ca c6i xdu vi phAi drroc quyan n<ii vb c6i xdu. L6 Tdn da khdng ngiin ngqi chi ra cho ngrrdi ddn Trung Qu6c ncii ri6ng vd nhAn lo4i n<ii chung mdt thdi tat cria con ngudi m6t cdn b6nh, dci ln "ph6p thing ldi tinh then". S6khdp qua nhtng trang vidt cta urinh mu6n ncii thing vdi moi ngr{di: hay nhin xem ch6ng ta da sdng tbi sdng t6 nhu th6'nAo" (Ldi S6khdp ncii vdi mQt sinh vi6n). Vri Trong Phung vdi nhtrng chAn dung bidm hoa de l6n dn cdi k6ch cdm. cdi th6 Id cria con ngudi. Raxputin ftong Hay s6ng ud nh.d ld.y mu6n ncii vdi chtng ta rlng con ngudi cung cd nhftng khi hdn nhdt nhrr Andrdy GuxcOp vd dri ld dau m6i cria nhtng bi kich cho chinh minh vA cho nhfing ngudi xung quanh.

Nhd vdn dudc phdp vi61 vb crii xdu, nhrtng theo Nguy5n KhAi, "khong chi mi€u td crii xdu xa, cdi gh6 tdm, c6i hdn nh6t". Con ngrrdi ld dinh cao cia tu nhi6n, Ii b6u vet cia tgo hda cho nen ban chdt cira con ngudi lir tdt dep - Ven chudng chi viSt vii crii xdu xa crfa con ngudi lA phidn di6n, v[n chudng chn phAi vi6t vd c6 c:ii t6t dqp cta con ngudi. Con ngrtdi ta b6n phhn "con", cci phhn "ngudi", bdn cdi xdu cd rdt nhibu crii t6t, nhir van phAi nhan thfc dudc diAu ney dd vi6t vA con ngudi v1i tdt cA nhtng gi ho cd. Vdn db nly theo j ki6n cia Nguy6n KhAi - "thanh nam chdm thu

2t3 2t2

hft noi thd hd vAn Id c6i cao thudng, crii t6't dep, crii thriy chung". Vdn d6 md cdc nha van xua nay luu tarn d6n nhibu hgn le cdi tdt dep cia con ngudi. Goric-ki d6 rdt i thdc

dudc di'Ou ndy khi 6ng nhdn thdy nhi6m vu crja minh Ii phAi ldm cho con ngrtdi nhin thdy trong cu6c s6ng ho ld crii tdt dep nhdt, cd y nghia nhdt - ngoei ho ra kh6ng cdn gi d:ing chU y ce.

Van chuong xtla nay ncii nhibu ddn crii tdt dgp, clii md Nguy5n TuAn goi ld "thi6n lddng" cia con ngudi, Nguy6n Du qua hinh tddng Thiy Kibu dd ca ngdi vd dep cta con ngudi dep n$Jdi, dep ndt, con ngudi hi sinh ci hanh phric ddi urinh dd lam trdn chir "hi6u", con ngtdi bi6l nh6 nudc n6t khdc thddng cho s6 phdn d6ng cay cria mot con ngudi (DAn TiCn). V6i Thriy Kibu, tdi nhrr cdn mudn ndi vb su thriy chung cria con ngudi da nudi lan n6m lrru lAc ma kh6ng l6c neo khdng hudng vE ngrrdi lninh y6u. Trong sd bao nhi6u di'6u rnudn gr:i gdm, Nam Cao qua Ch.i Plt|o nu6n cd m6t ldi thanh ninh, m6t srf khing dinh d6i vdi con ngudi ddng thudng hon ld ddng gi6n dy, Nhi van d6 nhln ra cdi phhn ngUdi cdn sdt lai trong con quli di. Nam Cao dd dfng nlng trCn rnieng vuc khi 6ng di vAo rnieu te m6i tlnh Chi Ph6o, Thi Nd. Ong khdng nhirn khai thdc cric phan lrru manh trong Chi. Cdi ma t4c git dung crlng ldm ndi l6n dy chinh ld tir nhtng giay phnt thrtc tinh hidn hoi khi lbn dhu ti6n sau bao nhi6u ngdy Chi nghe thdy nhrlng en thanh cudc s6ng; ttt n6i bubn crla con ngudi da tir leu l6m mdt crii khdi niCm "bubn vui"; tir ti6ng thdt nhrlc nhtii tem can "Ai cho tao ludng thi6n"; cho ngrrdi cloc nhin ra e6i phhn Ngudi trong mOt ke trtdng nhu de mdt hdt ce 214

nhdn hinh vd nhdn tinh. Thach Lam trong nhrlng trang vidt gihu chdt thd, rdt tinh td d6 ncji l6n oii khao khrit rdt dep cria nhirng ngudi den phd huydn khic khoAi doi chd rinh sdng cia nldt thd gidi khric tdt dep hdn ddn vdi cu6c sdng tir tung. td nhat cia minh (Hoi did tret Crii phhn tdt dep trong m6i con ngrrdi dir rdt nh6 cong Iirn cho cric nhd van ch( 1; vd ldu tam dua vdo seng t6c cria minh. Victo Huy-go vdi mong mu6n mdt thd gi6i cti nhung cori ngudi gieu ldng nhAn 6i de dung l6n hinh trtong Gidng Van Giang, bAo m6u cria lbng tt thiCn. Con ngudi 5y ldy vi6c. hi sinh vi ngrrdi kh6c ldm h4nh phic cria minh. Giang Van Giang da vi srr s6ng cia nhtng drla chdu minh . ma dap tri kinh cria mQt cta hiQu dd rbi nhAn ldy 19 nan't tir khong mdt tho6ng an han. Gidng Van Giang dd qu6n di tai hga dang gi6ng xudng ddi minh dd vi nibm vui, mbt chrit hi vong dir rdt nh6 crla mdt con ngudi s6p tir gin c6i ddi - Phangtin. D6n vdi Pautdpxki ta hay l6ng ldng, hay binh tAm dd drroc s6ng v6i rndt th6 gidi nhtng con ngrldi gidu Idng nhdn h4u nhu ham doi trudng C4nt' nhac uec-di\, nhu Andecxen (Chuydn re donl). Yu;n hgc crla ta nhfing nim chidn tranh niii nhibu d6n nhtng crii dep trong cudc s6ng con ngrrdi, cei dep trong tAm hbn m6i con ngrrdi. Di6u nhirng ngUdi cam brit trong chidn tranh chri y khai th5c 6y lA srr hi sinh hanh phtic c5 nhAn cho vin mdnh ddn tdc.

Khi Td qudc cdn hq bidt sdng ra

nhau

(ure chn Ii rnar dd NguYen Mf Dd ld su cao thugng: sin sdng tha thri cria Ltqng (Thu nhiL - l& Phudng), dti li viâ&#x201A;Źc tim thdy nii5m vui trong chidn ddu crla nhtng chi SLl (IIdz Nt - Anh Dfc), chi Ut Tich 215

(Ngudi me cilnz s ng - Nguy6n Thi), dd la c6i lq.c quan cria anh chidn si 6p m6t c.inh xdu hd trong trang sd khidn cu6c s6ng dhy gian khd cta minh th6m m0t chnt thri vi (Cdy xdu hd - Anh Ngoc)... Sdng trong kh6ng khi hdo hirng cria ddt nrrdc, cic nhd tho, nhd vd.n di sAu thd hi6n crii t6t dep cria con ngrrdi. Chring ta chdp nh6n thf vdn chudng nhri thg trong hoin cAnh chi€n tranh, nhrrng su k6o ddi ctia thri van chddng nghieng vb ca ngdi, trong b6i cAnh cia ddi s6ng binh thudng lai d6n d6n su ngheo nen ddn di6u, su thiCu phong phri cho di6n mao cria nrOt nbn ven hoc. Khi trong cudc ddi ti6ng sfng d6 drlt vd bom k]r6ng nd nrra, ngrrdi doc thdy van chudng xa la d6n vdi minh. Cudc s6ng bon bb, b6n nhfrng ngudi cd nhibu phhn tdt dep le nhtrng kd it tinh ngudi, trong khi dd ngl(di ta vAn chi th6y trong van . chuong nhtng dibu dep de nhu eei cao thudng crla con ngudi. TrCn budc dudng ddi m6i van hoc chidn tranh, cdc nhe! ven de dua veo t6c phdm cria minh nhing crii xAy ra trong m6i con ngudi: cdi x6u, cdi t6t, cai hdn ha, c6i cao ce, ta da cc5 Bidn gqi cria Hb phuong, IXit traftg cria Nguy6n Trong Orinh. Tuy nhi6n cii tdt clep, c6.i cao thudng v6n la m6t db tai l6n cd lr6t sric thu hft kh6ng nh6 d6n vdi cdi nhe van nhi tho, Ta v6n gap trong v6.n chudng nhr,rng n6t dep vdn d6 ln bAn chdt cta con ngudi,

Dfng nhd Nguy6n KhAi d6 n<ji; diEu mA nhing ngudi cbm brit d moi ndi, moi thdi hay ndi d6n dci ld c6i ,,cao thugng, crii t6t dep, crii th0y chung" - nhrlng c6i tlep mi chi "con ngudi" mdi cd, chring ta da xem x6t qua m6t sd tic phdm mA dung j vi6t vb oii tdt dep cia tric gi6 bdc 16 kh6 r0 ndt. Cring chn ph6i ncii ddn trudng hop m6t sd nhA

ven dddc drinh gi:i ld thi6n vij xu hudng phri dinh nhrrng nhtng trang vidt cria ho vin ddi ch6 khing dinh crii dep cia con ngudi - c6i tdt dep bao gid crlng cd m6t srlc thu hrit rdt l6n. Nhfrng di6u md chring ta ben tr6n dd.y mdi chi x6t tr6n phrrong di6n "ni6u te" c6i t6t hay c6i xdu, di6u quan trong trong s6ng tdc vdn hoc chua han d ch6 vidt v6 cai gi. phAn

dnh dd ldm gi? Cau h6i dd cd 16 cdn khci trA ldi hon bAn than su phan rinh. 56 rdt sai lhm ndu cho ring nhd ven phAn 6nh dd md phAn 6nh. Nhd van vi6t vij cdi xdu ddu phai nhd thd ln khdng tdt. D6' trrinh su hidu lam cri l€ cring chn ph6i ncji th6m: nhA van vidt vb eii xdu ctng cd thd thdnh c6ng nhu ngudi vidt vb cdi t6t. Dirng bao gid ldy db tii ra ldm chudn muc dd d:inh gii ven chudng. Sai lhm cia chfng ta m6t thdi la sai lhm cria vi€c x6t do6n, thdm dinh giri tri cria tdc phdm van chddng qua db tdi crla nci. Dibu nha ven db cap trong tric phdm cd rhd la c6i xdu xa nhung rnuc dich hudng tdi cia ngudi chm brit lai chinh li. crii "cao thddng,'tdt dep vd thiy chung kia. Ld Luu khi vi6t vb c6i Thiri xa ud.ng dA ndi l6n c:ii xd'u xa cria ta nlOt thdi ld khdng di bAn linh dd sring vdi cdi tdi cia minh. Nhtrng tric phdrn kh6ng vi thd md thirnh "xdu". Ngudi ta vAn doc, vdn tltich Thiti xa udng bli tdm ldng nhi ven, dung y nhA van d dci ld dep. Min La rung trong uxim cia Ma Van Khd.ng det ra m6t vdn dii nhrlc nh6i, dd le su xudng cdp cria dao dr.ic xa h6i, nhung tdc phd'm khdng chi dtng lai d su phin dnh don thuhn. Nhd vdn mudn cAnh tinh con ngudi, hrldng con ngr.tdi tdi nr6t cudc sdng tdt dep hon.

216 217

Tric phdm cia nhi van se cd ich cho ddi ndu nhe vdn cd nhrlng mong mudn dep, hudng con ngudi tdi srt hira thudn dir diEu nhd vdn ncii ddn trong trang vi61 ld t6t h"y xdu. Hay vi61 v6 c6i ti6u cdc v6i mdt th6i d6 tich cuc. Hay nrji vb cii xdu vdi mdt dung y dep, nhe! van sd tin.r thdy ni6m vui md Pautdpxki da cd "ni'6nr rr-ri cfia nhd ven chan chinh la nidrr vui cua ngudi ddn dudng d6n xd sd crla cdi dep".

Dir vidt vd crii gi, tht? van chudng chdn chinh cflng hudng tdi con ngddi. Vidt vd ceii xdu tld cAnh tinh con ngrtdi, dd b6o ddng girip con ngudi s6ng vdi bAn tinh t6t dep cria minh. \'idt vb cai tdi dd con ngrrdi tu tin d minh vA dci chinh ln henh trang cdn cci d con ngridi trong cudc hdnh trinh t6i tudng lai. Nhd v6n chdn chinh phei la ngudi i thrlc dlrdc thi6n chrJc cria minh trong qud trinh sang tao la "nang dd crii phhn tdt dep dd trong ddi cci nhiEu c6ng bing va y6u thudng hon". Cho non dd tgo cho cldi nhiing giri tri nghe thuat dich thuc, ngudi chm brit phAi yau thddng ve tin y6u con ngudi. PhAi bidt nhin ra til qii b6n ngodi cri khi binh thddng than chi xdu xi, vd dep tibm dn trong con ngudi. Phei cd niam tin vd.o bAn chdt t6t dep cta con ngddi cho dU dibu nhd vAn vidt cd xdu xa, gh6 tdm ve. hbn nhdt ddn dAu. Giira nhiing trang vidt vb su xdu xa hbn ha cta con ngudi md cd mot sd ngudi khdng chiu dttgc, Nguy6n fiuy Thi6p vAn ccj nr6t niem tin vilng chd.c d con ngrrdi. d sdng tec cira Nguy6n Huy ThiQp, nibm tin ndy thd hi6n d thi6n tinh nfr, chinh di'€u nAy da cho sdng tric cira Ong c6i lim cho nhtng ngudi nu6n phi nhdn phAi suy nghi. Nguy6n

218

Minh ChAu tao ra duoc nhrlng tric phdm cci sric 6m Anh l6n ddn vdi ngudi doc phAi chdng cti mdt phhn do tinh y6u thudng vd nibm tin vdi con ngr.rdi ,'Tdi tin A lddng tri cria con ngudi" (Ldi tdnz su ben giudng benh). Phdi cci tdm ldng, nhung dd tr6 thdnh "nhd vdn', cdn phei cct tdi nang. Chi cci tdi nnng mdi cd thd ldm cho nhing trang r.i6't di vdo ldng d6c gid vi s6ng v6i thdi gian. Tuy nhi6n nhd thd chua dri. Cu6c sdng yd ngh6 van ddi hdi ngudi chm bft cdn phdi ccj bAn linh. Vie"t vb crii t6t thi d6 dr-toc chdp nhen nhrrng vi6t vb c6.i xdu ddu phdi ai c&ng bing l6ng. NhA v6n phAi cd bAn linh dd sdng vA vidr dring vdi crii t6i crla chinh minh, phAi ddm di vdo nhirng vdn d.6 n<ing bdng nhrlc nh6i cia cudc ddi, nhrr Ma Vdn Khdng ttolag Dd.m.'cudi hh6n€ co gidy gid tll.i, nhu Ta Duy Anh dirm Bu6c qua ldi nguyEn.

Chfng ta da qua cei ',Thdi xa vdng',..Cu6c sdng ban doc dang chn cd srJ cd nlet crla nhd v6n trong cdng cu6c ddi mdi, nhdt ld nhrlng nhd van tr6, Nci cAnh tinh nhrtng ngrrdi dang cd xu hridng chi di vdo c6i xdu, nd th6i th{c nhe ven trong vidt van tao cho ddi nhtng gid tri dich thrrc. (Bai ctia N.at\.an Bkh nldo hoc sinh mtin14 plTI! cht^,tn, Thdi Rhth t7 diinl, lidi tthdt kl ttli hoc silh gi6i rodn qudc ndn ho( t990 _ j99t)

NHAN XET 1. Hidu d:4, bdnt sdt nhilng ud.n db m.d. d'A bdi yAu cdu, xor dinh d ng ti tro.ng cia nhihg u6n dE dy dd g;di quydt. 219

2. Trong gidi quydt cdc ud'n db dd phdn tich, Li gid'i m'6t cach minh bat:h, c6 srlc thuydt phue udi nhtng ddn chrlng chqn lgc, xat dang, phong phn 6d clti i' nhin r6ng ra cd' udn hoc thd gi6i chtl hh6ng b6 hgp trong uan hoc Viet NanL; ctn i nhilng udn d'i uE quan didnt', hien Uc sdng tat c6 tinh thdi sU). 3. 86 cuc tnp Ii, ch4t che. Trinh bit'y, d'i6n dot sdng ro' 4. Ddf lit n6t udn di co nhidu didm c6 thd tridn khai' phd.n tich rang ud sdu tit quan didm' ddtL thuc td Edng tdc' nhtit ld trong b6i cdnh hien noy, do udy biti uidt cdn duoc nfi rdng "tAnL c6" lnn dd "bE the" hon. Ch6'ng han udn dZ "quyCn" nrieu fi cd'i xd'u xd, cai ghe tutftI... kt "quyzn" nhu thd ndo? Van chuarlg hien thqc ch nghin, hie.n thuc pha ' phdn trudc .d,Ay uit hierL thuc "phA phdn" hOm nay CtllLg nhu uQy "cd'i caa thuang, cdi t6t dep-.." troftg \)an kQc qua kht| Dd hien dqi. O nh ng udn dd nhu thd uai trd c a tu tudng - tinh cdnt nhd udn tuhu thlt nilo? Quan h4 gi a uan hoc uit dinh htdng chitlh tri - rd hQi ra sao? 5. Trong d'i6n dat tlludng ubt ca'u qud diti, i n'6i ! trong nLat cau. Vi d.u doan "Chung ta chtip nhdn thtl udn chuong nhu tltd... Ta udn gd,p tron€ uan chuong nhtng ntt deP u6n dd. Lit. bd.n chdt crta con nEuiti".

DE{ Phdn tich nghQ thuat trdo phring qua do4n trich "Hanh phtic cia mQt tang gia", trich tidu thuyc't "56 d6" crla Vfr Trgng Phgng. 220

BAI LAM Ta th4t bubn crrdi vdi ti6ng khcic "Hrlt!.. Hdt... Hft...l" cfa dng Ph6n mgc sirng. (Ay c6i t€n nghe crdng thgc ki qudi). Ong khcic b6 6ng dy ddy. Nghe dau xcit gh6! Rbi b6n calh ddy ld cu Hbng ctng "meu mdo" ve "ngdt di". Ro le nhrlng dria con ccj hidul

Vl1 Trong Phqng kh6p lai trang vdn "Hanh phric ndt tang gia" d nhfing chi tidt dy. Du am nfc nd cria nhtng kidu khdc cirn dri, dong mai trong ldng dQc giA, dd rbi m6i khi gi6u kd ngqy trang, gia tao ta l4i tr'6 mdi: "Hdt!... Hft. Hft...:'. Chudng truyen dddc b6t dhu tit eh6: "Ba h6m sau, dng cu gid ch6t thAt" me su6t chuong kh6ng khi cd rqn ra tdng birng, Nhdn vat trong fruyen thi vui sudng that, cdn ta "cddi" that vd dau cho ddi cring th4t them thia. Ngh€ thuet trdo phring cta chuong truydn de khi6n ta b4t l6n cdi cudi hai hu6c md budt ldng dy. ChAng phAi ng6u nhi6n mA Vt Trong Phgng dat t6n chuong ld 'Hanh phric ndt tang gsa". CAi "tit' nay da ld m6t di'6u kh6ng binh thddng. Ta tim ra d day oii nghfch li cria mdt bdn li hanh phric mdt b6n ld tang gia. Da "hng gia" thirQ:dn gi ld "hanh phric". Nhrrng tric giA da chi ra duoc rdt nhibu c6i hanh phric vd rdt nhibu nhfrng kich tinh trio phring kh6c. "Hanh phric mQt tang gia" chi le mdt chudng nh6 cria t6c phdm "56 d6". Duirng nhrr nhd van, d4t c6c nhin vit vdn di dd:: ur4t d c6c chddng tron, vdo hoAn cAnh "tang gia" dd cii b4n chdt lqc lta, bip bom, vi thdt drlc, bdt hidu 221.

ceng ndi c6n hdn, chan

that hon. Ta h6y xern titng khudn mAt dang nhan nhd vd dau ddn nhrr thd ndo trudc su mdt m5.t ldn lao kia. Cu c6 Hbng ung dung hrit thudc phiQn vd lAm nhAm g5t: 'Bidt rbi, khd l6m ncii mai!" ddn 1872 lbn. Mdt cau ndi vO vi md h6 d6ng mbm la. cu tudn ra. C<i thd thdy, nci d6 dr,roc di vdo ddi sdng cung hdt sric sinh d6ng nhu vdn cai hdi hr-tdc, mai mia cia hci. Cd 16 dugc ndi nhi6u lhn cAu dy cring le m6t hanh phic. Vi cci bao gid cu dudc n<ji nhi6u nhd thd diu, Ta cdn thdy cu cd Hbng rno trrdng. ,,Cu cd Hdng dd nhim nghibn ln6t lai dd md meng crii ldc cu duoc mdc db xd gai, lu khu chdng g@y vira ho vira khac vira kh<jc mdu, dd cho thi6n ha phAi chi tr6 khen ngdi". Dci chi le mdt nlAn kfch dd lita thi6n ha vd dd dr,roc hr:dng ti6ng khen. Tinh cArn phu tt le hoAn todn gie deii, lira bip trong cdi xa h6i bdt nhrio 6y. Ong Ph6n moc sitng lai cd mOt niiim a.lri d khia canh kh6cr drroc chia th6m vdi nghln dbng. Ong kh6ng cdn dau x<it vi bi cirn sirng vd I vg ngoai tinh md niing rdn vi them nang hhu bao. Cei cddi dudc bAt l6n tir sg d6nh tr6o cdi g1A, citi that. Stng hrrou v6 tinh lai cci gi6 tri to ddn thd, Rbi 6ng Phdn moc sitng, mdt chdn dung cria k6 khdng cd ti ti y thrlc vb nhdn c6ch. Ong ta kh6ng bi6t nhuc ld gi, vd li6rn si ho't ch6 ndi. Girla crii dau thuong vi tang tdc dy, 6ng ta lai thdy m6t niErn hdnh di6n.

Cdi bAn chdt ich ki, bon chen cta titng nhdn v6t dd khi6h ta cddi gi6u cdt. Tidng cudi dy, thdm su ding ch6t cdn bdi srt bi6n chdt trong m6i rndt con ngrrdi de tr8 thdnh bAn chdt hin sdu. Cu gin chdt ma tdt ce ching ai nh6c ddn cu. M5i n$rdi dbu Io ri6ng cho hq. Ai ai cring n6o nrlc, 222

sung sddng. Ho rQn rdng hb hdi tnrdc cdi chdt cira mdt ngudi than. Chdt trAo phring cria t6c phdm ncii chung vd d chudng nary ncii ri6ng dddc to6t l6n trong tihg cau, tilng cht, titng chdn dung clia n15i m6t ngudi dudc to6t l6n nhd sq pha trOn trSng den that - gia. Ong Van Minh chi phiEn n6i kh6ng bi6l d6i xi v6i XuAn ttic d6 ra sao ma" da khidn 6ng cd cdi b6 mat dirng m6t nhi cd cd ddnr - Irlc nio cung denl dam chiâ&#x201A;Źu chi6u. Nhir crj ddm - dudc V[ Trgng Phung tao dung nhd n16t cd hOi dd trung bay nid't. M6t rrac 60 tang 16. M6t c6c ban b6. Mdt c:ic b0 lC. Mdi kdn ta, kdn tAy v.v.,. vi v.v. Thdnh tht ddm tang trd thdnh m6t dich vu, m6t dlp ldm quen, m6t dip dd ph6 trddng, mdt dip dd chitr} chudt lAn nhau. Crii crtdi dau xdt khdng chi drroc torit l6n tir c.ii nghich li, c6i mau thuAn gifra "hanh phric" v6i "tang gia", md cbn dddc torit l6n tit nhfrng tinh ti6't bdt ngd. tric gia ding hinh thrlc tri hoan cria tinh thd kich. N6n chdt lai ld dd bung ra dudc manh-hdn... chua phdt tang drroc vi chuydn co Tuydt. Phrii trd l6p tric la d. Cdu tf Ten di6n ngldi lCn. Bd Van Minh sdt cd rudt. Ong TYPN r6t btrc minh. Nhrrng kh6n n6i, ngudi ta buc b6i khOng phai vi thdihg mot 6ng gii ch6't mn chua drtoc dem di chdn. Ngudi ta mu6n chOn cho chting cai xdc ch61 Ay d6" duoc hddng hanh phfc, Bdi sau dcj, c6i di chric chia tdi sen sO thdnh hi6n thrrc. M6i ngddi se thdn nang "hbu bao". Vd ngay trong d6rn ma thdi, ho cing sC hanh phfc. KE hanh phric vi dudc trd tdi di6n 6nh, ngudi hanh phnc vi ldi khen ctia.thiEn ha, ngudi mi1ng vui vi day li dip may hiSm c<i dd ldy lai danh du. Vd chung quy lai, ho hanh phric vi drroc ch0n 223

k6 da chdt. ThAt ld bdt nhdn! V0 Trang Phr;ng vidt: "Ngudi ta trrng bitng vui vd di drra gidy eio phri, gqi phrldng kEn, thu€ xe ddm ma". N6'u kh6ng cci cric tir "cio phd'', 'lken", "d6m ma",. cd l€ ta hi6'u nhbm sang d6m cu6i mdt. MA cd nhirng tir dy, cing khdng 6m h6t c6i tudi vui, ron ra nhu ngay hQi. Gigng van v6.n dbu dbu tddng thuat l4i, dby tlnh chdt hii hu6c, mia mai. B0 net ddm ma vd bQ m{t ri6ng cta titng ngudi dugc nhe van kh6c hoa 16 n6t hdn, phong ph( hon. Tinh trdo phring cdn dddc pho b4y tr6n mgi khu6n mal$ong cei xa hdi tnJdng gie, thrtgng luu md bdt nhSn dy Chrta ndi gi ddn crii drim ma, ta hay xen ngudi dan d dAy ra sao de. Tru6c mdt linh hbn vita si6u tho6t, d6ng 16 ho phAi ng€m ngiri, lang l€ mdi phii. Nhung d tldy, h9 chen chric, td md dd drlgc xem crii d6m ma ney. Dibu dy ciing ndi l6n c6i kj quac hbi hudc d day. Quanh lb d6m ma, m9i thf cring trd n€n nh6n nh6o, ngc crJdi di thi phAi. Cbn bAn then ddm rudc dang chirng chinh bd chAm chap kia. ctng chrla chdt dhy nhitng tdn hdi kich. N6u nh6m m6t lei, ta khdng chrtng kiSn bdt cf n16t hi6n trang dau lbng neo, thl tai ta cnng bi khua l6n bdi am thanh "ldc c6c xoAng' cOa nhirng kdn ta, kbn tey. Thrl nhac drim ma reu d the thidt d ddy Mng trd thdnh bAn hba tdu h6n dQn, grip them vdo crii kh6ng khi vui tudi, nhip nhang khi dua ddm, Md m6t ra thi dhy riy nhtng hi6n tuqng la. QuA ln ddng ngudi. Ngudi ndi ngudi am thbm vA lAng 16 ti6n dua n$tdi xdu s6, nhrlng dudng nhu ching cd bdt crt ai nghi rAng minh dang dda ma. Vdi con m6t quan set tinh td. Vfi Tlgng Phgng chi ra cA mQt thd gi6i hei hudc. Naf day nhf,ng ban thdn eg c6 224

llbng rdt oai v6 vdi dri c6c huAn chuong, huy chr_rong, dti nhrrng bQi tinh, - lai cAm d6ng trudc cd Tuy6t an mac nla kin, nia hd, Hcia ra ho di dua na chi li. ti-ao xa gi"o, l;i cci dip lA con ngudi tr.An tuc, dr4m duc xudt hi6n. iay'aay, d dtrdi nhitng bO net nghiom chinh v6n tti tNir,, nttng tidng cta ddi thrjdng. Diiiu dring trlc cudi le lo hr.rdng nijr vui vdi bd ndt budn rdu. Ho dua ra nhfng ldi be.n trin, trao ddi, nhdn xdt rat xa la voi n6i dau thuc i6. phAi chano Vi Trong Phung khdng phai chi ld dd kich nrd Ia hej h;;: trudc thdi ddi den bac. Ddln dua ma da trd thinh drim h6i. Ngdi bdt cia Vi Trong phung mi€u tA ddm dua ma v6i bao nejt hA.i hu6c khric. Hinh dnh ,,lgn quay di long,, miOu te srr phf quy rdm ddi. M6t dd.m ma duoc kdt frqJ Ca T", Tdu, Tdy, co' xua vd hi6n dai chfng t6 nhilng gi. iir,f, ,,"y ld nhing kd v6 vdn hcia, chay theo thdi ttruong mOt caci ngu ngoc. Mot net kich cria cAnh dua nra Id sd ddns sciD cia XuAn. Nguiri ra cbn phe binh lao xio thdi "X;;; dd thi b6ng Xu6.n xudt hi6n v6i sri dcing g<ip c,ia ,pirat ",f, giaoi, vdi sdu chi6t xe, hai vdng hoa. Chi mot ttr "mr;n" i,A] gia khdng cci mcin dy thi hiou kh6ng dtldc to, may .rra ong Xr;n UL itnt nU tdi"). Mdi lin nia, t6c gid vach mau thu5ln gitra cdi danh vd cdi thuc, cdi b€n trong vd c6i b6n ngoai, jam ma thi to riit, ti6ng khcjc rhi thAm thidt fi"U *UUi r6i:g tu6'ch Vu Trong phung, kh6ng qu6n ",ru"* khi f.C.fai ia tie* vdo nhrlng ldi binhr "That lA d6.m na to tdt, cd thd lam n€udi chdt nirn trong quan tei ctng phAi mim cr.tOi, ndu khdng g4t gn crii dAu,,. Ddy Ii crich n,;i ,r.ri" .ul oJu "i ngudi ch01 bi6l thi cu s€ dau ldng l6m, vi kh6ng ai dd J ddn cr1 ca. Cd nguiri bubn, cd ngrrdi.vui, cc, ngudi Jr. "hiuu 15-VH

225

cci vd cem ddng... nhrtng

tdt cd d6u ching phAi cho dng'

Cai mat bubn rhu drra ddm dy chi la cdi v6 dd che cho bAn chdt thd o, hd hitng, kech c6m, gid d6i crla nqi ngudi Trong qu5. trinh mi6u ia, t6c giA st dung toan nhfrng tit nh6n nh6o, nhrlng cdu trdc ngon tit nghich Ii, trrong ph6n, pha trOn nhi6u phong cdch, Tay, Tdu, Ta c<i cA dd thd hi6n su h6n hgp cen be nhibu nbn van hda Ve tinh trdo phting hei hudc khong chi todt ra d chAn dung, hAnh alQng ma tibm dn trong c6i giong mia mai chdrn bidn ctra chinh nhd vdn ni1a. Tric giA vi61: "Tuydt bbn mac bO ngay thd dd thion ha phAi bi6't ring minh chda dAnh mdt ce chil trinh" - Ca chn trinh - Chao! MQt khdi ni4m mdi ngc cudi ldm sao. Chua met cA, nhrrng diu cdn nguydn ven V?r cdi hdnh tlQng rdt y trl cria dng Phdn moc sitng khi nghgn ngdo 'bft nlt: "Drii vdo tay Xudn tdc a6 not crii gidy bac nan dbng gdp tu". Th6 d6y, con ngrldi ta vin gdo khric, vin thAm thidt nhu dau ddn, quin quai l6m, nhrrng vAn cci thd he h6 mit xem cci ai thdy khdng, vin nh6c nhd, thhm nhri vdi rninh nhitng loi ich cri nhan. Va dau d6n thay khi flgrrdi ta dQi on vd tdn vinh ke de gidt cha minh. Xuan tdc ct6 d6 den ddn n6i vui trarn ng4p cho cA gia ctinh. Dia vi crla nci drroc ctng cd, drrgc nhdc l6n cao hon. Nci b6ng thdnh nhan vat quan trqng crla ddm ma.

Vdi "Hanh phdc mOt tang gia" Vri Trgng Phung da phanh phui, bcic tran ca m6t xe hOi gin ddi, chd ddu Vdi c6ch vidt treo phing, vdi nhfrng chi tidt ddy kich tinh, tec gia da kh6c hoa nrQt cdch sAu s6c nhrlng chAn dung bidm hoa trdo phring. Vi qua tidng cudi cdn li n6i dau cila nha van tflldc 226

-vH

cenh diri den bac bat nhan bdt hi6,u ndy. 'Hanh phuc m6t tang gia da chrli thang vdo cai xa ha,i thddng luu tom lonr va bi oi thdi truoc. Cdi xa hdi mi con nguiti s6ng vdi nhau bing su lira loc, giA d6i vi nhirng ngcin ddn xAo tr6. T:ic giA khOng kh6i x<jt xa khi tad nen nhrrng chu6i cr.rbi trao phfng. Ve ;hi cd ti6hg cubi hei hudc d; nrdi phanh phui hii cai xAu xa bi di cua hian lhuc, lr)di td cdo vbo nl6r cdch sAu sic hon bao gio h6r. Ching ra cung ldy nibm chua ch6t ey. (Bni c

j'llll

d lhiiu lhxl

- Lr!) l l

Lan sd - Ituntt lJttut

NHAN XET

1. Uu tlidnt l.ott nldt cia bdi uidt ld. nant utng rthidu chi tidt cu LA trcrlg cl.oon trich mit d do tltd hien ngho thu|t trato pltting c o Vu Trong phung. Pltdrt tich, chi ru duoc nghQ tltud.t trdo plujng nir,y trong nlLblg chi tiet dy nldt

cach.

chinh tdc.

2. Tuy nhi€n, nlutoc didnt cnn€ dA th6, ld cluto tl.tuc stt khai quat duac .oi nglti thrldt no.v thintlt nltung da( soc, nh ng ''bai hoL ue hi thuot. nghp thudt trdo phung., tit nou tltud.n trdo phin€ dAi ca.c binh d.ien, pttuotlg en thd l.ien, criclt thtlc thd hiAn. Biti uiA't do ud1, ndnr <i plnnt ui ,,ccint th7 nglte tltudt trdo pltting,, cia doan tr[ch. Tintt hE thdng, tinh li ludn ciln tlliet do ugy cluta cao, cll.lta sang t6. 3. Trinh bdy, di6n d.at ntqch lac, d.d. cd gdng dd tao giong uan ph hop. Song m6t d6i ch6 hi th.u6,t d.i6n dat cdn non. Chdng lnn ditng ctai til "ta" hoac n,t s6 tir clirng 227

"chudn" (nuc nd" trong cau "Du dnt ntlc nd cia nh ng hidu hh6c"; "diri thuin€" trong cd.u "Ndy dAy, 6 du6i nhtng

clfia

b6 ttzd.t nghiAnt chinh ud.n thi thAnl ntnng tidng n6i cia ddi thximg", hay diin dat uung Mi dtL: "Chxa n6i gi ddn cdi dant nn, ta hdy )cenr ngudi clan d dd.y ra sao dd.").

Trong ldn ndng

Ddi mdi nhd tranh ldm. tainl uitng

s1t soat gi6 tau fit do bidc Tren giitn thien L;. BOng xuan

S6ng cd xanh txoi gon

DE5

Bao c6 th6n Anh (chi) hdy phdn tich bni thd Mita xudn chin Mdc Trl.

c:i.a

Hdn

Ngd.y

sang.

t6i triit

hAt han dbi

mai trong dAn xudn xanh

Co hd theo ch6ng b6 cu)c choi...

BAI LAM

Thdi gian vdn trdi di vd. bdn mira ludn luAn chuy6'n. Con ngudi chi xudt hiOn mot lan trong ddi vd cnng chi mdt lhn ra di rna.i mei vao eoi vinh hing. Nhung nhrrng gi la thd, ld vdn, Id nghe thuet dich thrrc... thi vdn cdn nrai vdi thdi gian..Tru6c khi ch6t, cri lhn vua Phd cdn tay MOda vd ndi: "Ta ti6u bi6'u cho trAt tu, ngddi tiou bidu cho clii dep. BiSt dau hau thd sC quon ta vA nh6c nhd ddn nguoi". Cd l€ mai mai ve sau, ching ta van g4p l4i mdt "Mila thu vdng" trong tranh L6vitan, m6t mira thu th6n que Vi6t Nam trong thd Nguy6n Khuydn vd. mdt "Mira xuan chin" trong tho Hdn M6c Tt, mdt mia xuen tran dhy sric sdng, vui trldi me kh6ng bn do, th6m duom s6c meu me kh6ng s+c sd, mdt mira xuan duy€n d6ng rdt Vi6t Nam.

228

lng kh6i mo tan

Tiling ca ual uAo lung chitng nrti

Hdn hdn nhu ldi cia nudc nLa!... Thdnz thi uoi ai ngbi duoi tric Nghe ra i ui uit tho ngd!... rl.

** Khd.ch ra gqp lic nit(t rudn chin Ldng tri bdng hhudng x1c nhd ldng. - Chi d.y n(rnl nay cdn gd.nh th6c Doc bi, sdng trang ndng chang chang? (Trich trong Thi

Hoii

that W4 Aram. HoAi Thanh. H) NOi

Chan. Nhe xudt ban Vdo hac.

1988.

lr.l90).

229

Ngay tiCu db crla bdi thd dA gay cho ngvdi doc m6t 5n tddng ls lirng. hAp ddn: Mito xuan c/// n Ncii d6'n mira xuan, ta thudng lien tuong den nl6t Mua xuon ..ronlr 'Nguy6n Binh) v6i md.u xanh mon mdn cta l6c non m6i nhrl, ddn ,hrtong thom nAng ndn cria mu6n loii hoa dang dua nhau khoe sic, d6n miri nhrla cAy hang hdc, ddi dio, d6n miri ddt cira mira xuan ngai ng6i. Vay mira xuen chinh ld mtra xanh, xanh cAy ld, xanh ddt trdi vd xanh hi vgng. VAy cdn Mira xud.n cbin thi sao nhi? Ta thudng goi qu6 chin. QuA chin goi ldn su ngot ngdo, cang nong! thdn m6t. Qua bao nhi6u th6ng ngdy chn nin ch6t chiu tir ddt, ddn ngdy quA chin Id ngdy cey dang mit cho ddi, cho ngrrdi vd, M a xudn chin Id mia xudn dA ddn dd trdn dav nhdt, xudn nhdt. Lric nay, ta khdng cbn cam thdy nia dOng cdn rdi rdt lai ve nhrlng ddu hi€u crla mia ha sip sang. L[c ndy, cA ddt trdi ve con ngudi say trong hddng xuan, sung su6ng trd.n dhy trong nhrlng gi mira xu6.n dang tang.

Khd thd dau nhri ld mdt brlc tranh phong cAnh duoc v€ tAn hbn ngddi nghC si vd cia n6t bft chdm phd tuyot vdi. Brlc tranh nAy theo trudng phei hdi hoa phrrdng DOng: kh6ng di sAu viro chi ti6t, urd chi dirng nhr:ng n6t chdm ph6 trong bfc tranh dy, mdu vdng cria ning mdi hr?ng l6n quydn v6i mdu mo huybn cria khcii ldm n6n cho mdu vang dam hon, nhung chi "ldn tdm" cta nhitng mrii nhd tranh. M6t khung cAnh hodn tod.n tinh lang trong phft giAy tAm hbn thi si b6t gap mira xudn. CAnh tinh lang mA vdn ddng ddy. CLi tay d6ng kh6 khing vdi Am thanh nho nh6: "sdt soAt gici tr6u td rio bidc", Am thanh dy nhe nhdng thOi, nhdng phAi ld n6t thi si, hay Id mdt ngudi y6u thien nhi6n, you cudc sting, mot tan h6n that tinh td mdi cAm nhan dudc Arn thanh dy, cdi clung non bi.ng c6i "thhn" crla mira xudn, cria

230

cham hdt sfc nghich nggm 6y cia gid ve mdt tir 6o bi6c. Hai cau thd dhu vdn mang ddng vd cria kidu tho cr1 v6n de quen thuQc vdi chfng ta. Nhrrng d6n ceu thf ba, qua tir "tr6u" tinh nghich cria giri ta nhdn thdy hdi hrrdng phang phdt cia sq t6o bao, rnanh m6 nir tinh nghich. Nhung su m6i m6 dy vdn kh6ng lam mdt di v6 dep truyEn thdng diu ddng cia hoa ldi. hoa li Vi6t Nanl. Tdt ca nhtng gi thi nhAn vita cam nhan dudc trong khung cAnh dy, trong thdi kh6c dy ld "Bdng xudn sang". "Tron giin thi6n li. Bring xuin sang". MOt ddu ldng giia cAu thd nhd ngirng nghi, nhd ddi chd, c6t dd nhdn manh th€nr rang mira xuAn dd sang. Dir Ia md hb, ld cAm nhin th6i, nhung ph'li giay ey cnng thiOng lidng vd huyih di6u vo cirng. Dqc khd thd thf hai, ta cd cam gi6c hic nny nhA tho dang drlng 6 mdt thm cao, that cao dd cci thd chi6m ngudng todn bd bfc tranh dang trei rdng ra bao la, phdi phdi trddc mit minh: S6ng c6 ranh txai ?on tdi trdi Bao co tl1.6n

nil lttfi ffan dbi

Ngdy m.ai trong dd.nt xud.n xanh

C6 hd theo

d1t

cuQc choi...

ch.bng

*b6 :&* Tidng ca uat udo lxng chitng

nii

liti cia nudc may... Thdn thi u6i ai ngbi dudi tnic

Hdn h€n nhu Nghe ra

j ui ud. tho ngay...

Trong miu cria "Scing c6 xanh tudi gdn tdi trdi" dy, ta

23t

lai

tin: '.thdy trong dd mAu c6 xanh trong thd Nguy6n Du:

cia

mOt ngdy xuen

C6 non xanh ran chdn tritt

Citnh Le ftdng didm

nfit uiti b6ng lrca

Ddi v6i HAn Mac Tt cirng vdi md.u xanh dy cdn ld tidng h6t, ti6ng het cia tudi trd, crla nira xuen, cria "bao cd thdn nf/ h6t tr6n dbi". Ti6ng hrit hbn nhi6n ve trong sAng biSt bao nhi6u. Cct thd d mdt thdi gian khdc, mdt khung cAnh khric ti6ng h6t dy kh6ng cci gi dac bi6t, nhrhg d day, ti6ng hrit ld nbn cho mira xuan th6m trdn dhy sfc tr6, nia xuan dddng nhu cing bay l6n. "Ti6ng ca v5t v6o ltrng chitng nrii", nhttng khOng bay urdt, hda tan trong khdng gian me dtng l4i ngdn nga nlai. Tii "vit v6o" ge.y trong ldng ngudi doc nhi6u dn tudng n16i md, vita mdi rnd duydn ddng vita cci oii tinh nghich cria tudi xudn, cia mia xuan. Tidng ca dy khdng cdn chi Id em thanh nira me hinh nhu ta cd thd nim bit dudc. Ti6ng hdt trong tr6o, wui tudi, tinh nghich. Ti6ng hrit ay:

Hdn hâ&#x201A;Źn nhu liti cia nttoc m|y-.. Thdnt. thi uoi ai ngbi dudi tric Nghe ra i ui ud tho ngAy... Trong tidng hrit dy cci bidt bao dibu nhin grli cia mira xuan, cia tudi trd, cia tAm hbn nhttng c6 thdn nfr vir cia chinh tdm hbn iric giA. Trong ltc r.ui, say ngAy ng6:t vdi mr)a xuen vi6n nan, ngrldi khrich xa b6ng chdt thoang qua y nghi:

- Ngity nwi trong ddm

xud.n xanh (iy,

C6 hd theo chdng bd cuoc choi...

,232,

Dci lir chuydn tdt nhi6n, ld quy luAt cria tinh cAn, cita tao hda. Vd trong suy nghi cia nhe thd, ngrrdi con gei da l6y chbng r'6i ld hdt: chdni dft nhfrng thdng ngey rrri chdi, td do cria tudi thanh xuen. Ddi ngldi con gai chi cd mot lhn vui tron ven vdi mia xuAn khi chrra chbng. Hdn Mac Tt gdi lcn nlot srJ nu6i tidc nhe nhirng nhung khdng k6m phhn sdu szic. Nhrlng cuQc diri Id vny, bi6t ldLrn sao. Thd hO niry sE tidp thd h0 kia. Mdt ngudi "theo chbng b6 cudrc choi" thi se lai cci bao ngrtdi con gii khAc l6n l6n vd hrit tidp khric ca dang "v6t v6o lung chitng nti" cria h6m nay,

Tron dem dudng lil thrl, nhin nhilng c6 th6n niJ, ngubi du khdch lai "bAng khudng suc nhd ling". Tdm hbn cita con ngridi Vi6t Narn Id vA.y, that d6ng yCu, deng qui. Dn di dau, song vAn nhd vO qu6 huong. nhd vb mdt ling qu6 minh da sinh ra vi ldn l6n. N5i nh6 cia thi si cnng thdt ld cu thd: Clti dy ndnt nay cdn gd.nh th6c Dgc bd sdng trang nd.ng chang cltang? N6i nhd tddng nhu bAng khuAng thoi, vi srtc md nh6, nhr:ng lai sAu s6c v6 cing. Dring hinh chot d6n trong ldng nhe thd Iai Id hinh Anh mol ngudi con gdi dang ginh thdc "doc bd s6ng tring n:ing chang chang", hinh Anh lrrdt ngudi con gdi lao d6ng. Thdng thcic dy, bd s6ng 6y va. cA c6i d6ng hinh dy cia ngubi con g'ei mang n6t dgp duydn ddng rdt Viot Nam. Ta cci thd cAm thdy dnh ndng xuAn llic nay cang tld n6n long lanh, ldp l6nh hdn trong dbng hbi tudng cta ngudi khdch xa que. Ce bei thd ld mdt bfe tranh sdng dQng cci mdu s6c cri dm thanh rQn ra, cd con ngttdi, cd gian thi6n li, tho6ng

bdng tre trdc, mdt brlc tranh mira xuan thanh binh vd dep do ddn n6i ldn cho nhd thd trd non you ddi, mot c6ch d6m say. CAm nhan dudc tdm lbng ydu ddi cria Han Mac Tt bao nhi6u, ta lai cAm thdng vir xdt thudng hon khi nhri tho cia chring ta phAi ddu tranh vdi b6nh tAt vA oii chdt dd lao d6ng seng tao. Han Mac Tt da phei vinh bi6t cuQc ddi kli tdi neng dang chin. Ong ra di nhung tho dng cbn lai dd. TIdi gian kh6ng nhnng khong ldm phai md, ne trei lai, ddy chinh ld chdt xfic tdc dd tho ong chcii s6ng hon. Yd Mio xudn chfn cia Hirn Mec Tt mai mai le mdt ki6t tdc bdt hi. (Jai c a

Thu Cic. hoc sith ^':.I,|An hac Thna Thia ltua - giAi nhdt mritng P"ll'H Qu6c tui chen hec sinh gidi bau qu6c l6P 12

tdn hat

4. Trong phd.n tich, li gidi biti tho co nl6t diAnl fuu !: ''Muo xudn chin" khOng phoi ,^hi chin" trong thian nhjOn. d.dt trdi nLit co 16 cdi chinh, "chin" trong ldng ttxi si - tdng ngtiri "hhd.ch xo". Ciin t1p hltng binh. gid.i. sd.u hon ,'nL o xudn chin" nd1' chtl hh6ng phdi chi ditng lai ben bE nldt cta cdu chi c|ng nhu j tho dd btti uidt c6 "chihu sd.u" uit "d6 rung" ldn hon. 5. Trong cliâ&#x201A;Źn dat hlti d ng cd.u h6i dd niu udn dE Ndy nLila rud,tl chinh lit. nr a xonh, ranh cdy. la, :.orutt d.d,t h.di, xanlt hi uong. Yd.y cdn Mtta xLtdn chin thi'soo nhi?1 hoac hhi thanl fit dant (Cdnh tinlt lang nit ud,n d6ng ddyt cbn u4ng.

1988-1989).

DE6 NHAN XET thA hien Ndnt duoc tinh thdn cia biti tho. Do ta ;ntQt ntio rua.n birn dd.y srlc s6ng, uui tuoi mit hh6ng 6n ito, tham, duqnt sdc nrtlu nir hlt,ng sQr sd, m|t nL a xudn dulen ddng tdt Viet NanL.'Mot btc tranh nTiaa xuan Lanh binh. ud dgp da" cia mQt ltdn tln trong sAng, nx1t t(int ldng yAu ddi.

dtoc titng hhd tho ua cd nQi dung ld.n cd.ch thrlc thd hi1n. Bidt ditng lai phdn ttch, tiAn tu6ng, Lien he 6 nhtng didnt sdng thdnz nt[ u6i nhilng ldi binh chitng m4c, chinh xdc. 3. Bd cuc rd rd.ng, trinh bity m,ach lqt, di6n dat gidn di, 2. Tren co sd d6 hidu

c6 suc truybn 234

cd.nr.

ud, cd.m, nhQn

Nhd nghiOn cfu van hoc Deng Thai Mai cti vidt: "Di6u quan trong hdn hdt trong su nghiAp cria nhrrng nha van vi dai dy lai lA cu6c sdng, trddng dai hoc chAn chinh cria thi6n tai. Ho da bidt ddi sdng xa h6i crla thdi dai, di sAu s6c cAm thdy moi n6i dau ddn cia con ngrrdi trong thdi dai, da rung d6ng tan diiy teln hbn vdi nhirng n6i Io Au, br.rc bdi, trii ho' vd nhrlng lrdc nong tha thi61 nhdt cria lodi ngudi. Dri chinh le cei hdi thd, c6i srlc sdng cria nhilng tdc phdrn i dai". (Qua trinh b6i rludng ngh.â&#x201A;Ź ui6t uaru cia ldi - in trong COng uiec uidt udn, Trudng vie't vnn Nguy6n Du xudt bAn 1985, tr.ang 84). Binh lu6n j ki6n tr6n. 235

BAI LAM ''Dieu quan trong hdn het trong sU nghiep cua nht.rng nhd vin vi dai dy lai lir cu6c sdng, trudng dai hoc chdn chinh cria thi6n tdi. Ho da bi6t s6ng dbi s6ng xa hdi cia thdi dai, d5. sAu s6c cdm thdy moi n6i dau d6n cria con ngudi trong thdi dai, da rung ddng ten ddy tAm hbn v6i nhitng lo au, buc b6i, tr.ii hd vd nhing ddc nong tha thidt nhdt cta loei ngudi. D<i chinh la c6i hdi thd, cdi srlc s6ng cria nhr-rng tdc phd'm vi dai. (Qud trinh bbi dudng nghb ui6t udn cia ldi, in trong Cong uiec uidt uan. Trudng vidl van Nguyon Du xuAt hAn 1985, trang 84). Nc'i den Dang Thai Mai. ngudi ta thddng nghi ngay ddn nlQt nhir v6n hda, n6t ngdi brit ph6 binh'cri t6n tu6'i, nhung cing cd 16 chn ncii th6m: dng cdn ld mQt nha van, Chinh vi th6, sfc nang cta nhAn dinh tron khdng phai chi la su dric kdi dhy chiOm nghidn ctra m6t nhd ph6 .binh tirng trAi, th6n veo dci cdn ld qii tan thgc cria su thd nghiem crla ngudi trong cuoc da tUng sdng t6c vd. dA chiu dung slr tre gi:i tit nhtng quy luat nghiCt nga trong s\r sang loc cia van chudng. Cri phAi th6 chang me Dang Thai Mai ha brit:

"Dibu quan trgng hdn h6t trong sd nghiop cia nhtng vi dai dy lai Id cuQc s6ng'' - m6t nhan x6t mang tinh li lu4n vb srr li6n hO gita nhn ven vi cu6c s6ng; nhrlirg qua ngbi brit cria D4ng Thai Mai dd trd thinh nhubn nhi nhu mot ldi ffim su, nit rudt n<ii ra. Nhrrng chrl quan m,l khdng tr1 bi€n, ngbi brit cria Dang Thai Mai vAn rdt s6c sdo trong vi6c li giAi theo ngly6n t6c di6n dich: "hq de bi6t nhd. vAn

236

ddi s6ng xa hdi cr.ia thdi dai" ld c6i n6n, lb. co sd vrrng ch6c d6'nhd van "sdu sdc cAm thdy n6i dau ddn cria con ngrtdi trong thdi dai", va tr6n co sd nhilng rung ddng phong ph( vE ddi sdng tdm hbn cria "con ngudl' thdi dai dy, md vrion tdi tanl cao cia nhrtng gi:i tri tAm hbn "lo i ngrrdi". NhAn dinh cua Ddng Thai Mai ldm no'i bat noi dun€i cd bAn; m6i quan h6 gi{ta nhd vdn ve cu6c s6ng. Dci chinh ld

sdi day viing chiic cho uroi crinh dibu tai nAng bay bdng vddn tdi thnr cao cia thdi dai, cria con ngrrdi. Gorki trong su6't cudc ddi minh, vdi nhttng trudc t6c db hin mot khoAng ldn cho tdc phdrr Tfldng doi hec cia tOi. n.ri6u tA nhtng cenh ddi cd cuc ninh da di qua. Cci thd xem dd ld mdt dinh nghia dhy van hoc cho sd tddng tdc giita nhd van \'6i cuOc s6ng. d<i Ii m6t dac tn/ng thdm mi crfa vAn hoc, cria td.c phdn vAn hoc ni nhip ndi ld. nhd van - chri thd sring tao. Cudc s6ng vdi nhihg hi6n thuc phong phri phtlc tap vira IA d6i tudng hudng ti,i, vila la ngu6n mach nu6i dudng van hoc. Quay lung lai voi cuoc sdng, mai me vdi chuyen d{ic chfi, luyQn cAu, mai gi6 tri ven chudng chi IA m6t tht1 ki xAo, vdn v6. Luc Du. ngrldi da vidt hdng tram ceu tho, ldc sip mdt tr.6i lai cho con, Idi tran trdi mang srlc ndng chi6m nghiCn cria nldi hbn thd tai nang, di tron cudc ddi mdi thdu hidu ndi cdi 16: "COng phu c0a thd la d ngodi thd". Thi ra, srlc nang cia trang tho, ctia nhilng con chil lai chinh d cudc ddi dhy ndng gici ngodi kia. Nhd thd phai den dd, phAi tim ddn dd, dd ngdi bft vi6t l6n ti thf muc chung cdt tit chinh cu6c ddi dhy phrlc tap, bdn bb bao thanh A'm cta moi sd phen. Ven hoc ra ddi tir cuoc sdng not cdch tu nhi6n nhu dA trd thAnh s6, dd ddnh

quy luat, th6ng l0 nci quay trd vb dd kh'm phrl thd hi€n lai cu6c s6ng. Drla trd ldn l6n ngdy IrlOt cdng c:ip, tu khang dinh minh. Van hoc cing cudng tr6ng cdng phdi dAm minh trong bau sr.ra cria bd me cu6c sdng. Nhi van phei la ngudi, nrii nhu Naln Cao: md ldng da vdi cudc ddi, dcin brit nroi Anr thanh cta cuOc s6ng (mdt i van trong Trang s6.ng). Yd. dd ld didm mdu chdt quyet dinh thdnh c6ng nghC thuat clia van chudng moi thdi. Song n6u nhd c6i k6t luAn cia van si Di-6n trong tdc phrirn cr.ia Nam Cao kia ld kdt qua cia rrr6t quri trinh vAt I6n nhoc nhiin. thr cai viec toi cuoc song Ia tl.udng dai hoc chAn chinh" cing hOt sdc c6ng phu, ddi h6i m6t bAn linh. rrdt y thdc cao dd cira n$Jdi ngh6 si - di6u md khdng phii ai cing cd dudc, khdng phAi cdy bl1t ndo cung d6 dAng tim dudc. M6i chrjng ta, ai ching sdng trong cu6c ddi, nhrrng dd hidu nd dAu phdi ld chuy6n don gidn, bang cd lA kh6ng phiii ai cfing cd thd trd thinh nhi van, tuy vi6c khdm ph6 hien thdc cudc s6ng chua phei ln t6t ca trong van chudng. Cd l€ nen coi m6nh dil "trrrdng dai hoc chAn chinh" kh6ng ddn thuan ld vi6c nhd van ddn hoc lai, ghi ch6p lai moi srr ki6n ct'ia ddi sdng. Dang Thai Mai rdt cri y thrlc v6 dibu dd. khi 6ng vi€t ho de bi6l ddi sdng xa h6i cria thdi dai, quan trong hdn "da sau s6c cdm thdy moi n6i dau ddn cria con ngudi trong thdi dai". Thi ra, ddn vdi cudc s6'ng. nhi. van khdng chi quan sdt, cd ben hdn ld su kh6m phri, thdm dinh nci. Khrim phri, thdn dinh tim ra bAn chdt c0a xa hdi ti/ sri bA bdn da dang cia nci. Song ndu chi dirng lai d dri, nhd vin m6i chi ld nhd chinh tri. Chi dirng lai 6 dci, vdn hoc chua li. vdn hoc - nri chi ld cudn sri bi€n ni6n thuhn

tr.iy. Cdi sAu xa hon vd. van hoc chi ccj thd ld vnn hoc, khi tit nhr;ng hidu bi6t vb ddi sdng xa h6i dy dd ,'sdu siic cAm thdy moi n5i dau ddn cr.ia con ngudi rr.ong thdi dai,,. N6u nhu d binh di6n "diri sdng xe hdi,, cd thern ndt ,,cim,, -

nhfng rung dQng cta trdi tim nghO sl. Cdi cAm dAy khdng phAi ld cdi c6m chot d6h, nci c<j can nguy6n tir su hidu bidt siu xa vE ddi s6ng. x6 h6i d trOn. Nci li str g6n bci vd kie s6ng tir irong'sr1 nhuhn nhuy ciia tu duy *,i" "em cua nha van. Vdn tr6n hddng chli dao: nhd vAn va cu6c sdng, ngdi bit cia Dtng Thai Mai nh6n manh tdi quan didrn ctia cuoc siing: Con ngldi. Ddn v6i cu6c sdng tir nhiEu ndo dudng, tron vd vdn cung bdc phong pht, ti6u didm md nhi vin hudng tdi vAn ld con ngrrdi. Thrrc ra, khi khing dinh d6.i tddng van hoc iA con ngudi. Dang Thai Mai khong chi dirng lai d gdc dd tri6't hoc crja van hoc khi phAn d.nh cudc s6ng, bdi le: "Con ngudi la srr tdng hda c6c m6'i quan hC xa h6i,,. Ven hoc thd hi6n con ngudi dbng thdi thd hi6n cu6c sdng, cao hon cdn tir gctc dd nhen van, M6i quan h€ con ngrrdi vd van hoc b6n canh su k61 dinh cria vi6c khrim ph6.tlp hi6n cuoc s6ng nhu tr6n da phan tich cdn IA ddi trrong cia thdm mi. Con ngrrdi trong dci cci ca qu:i trinh khing dinh vi chi6m linh trr nhi6n, Tt ndt ddng ddng thing dcn ln6t tu thd bay l6n ve ldlrl chi v0 tru tdt cA dri le ddi trrdng thdm mi cia van hoc - ngh6 thudt. Nd ddi hdi d nhd van kh6ng phAi chi le d6 sdc sAo crfa tri tuc th6nr vAo dcj ld c6i tinh nbng m6n thriy chung biln chei tlddc cu6c ddi, trudc con ngr-:di. Kh6ng phAi chi lD. v6n s6ng quan trong hon, md. ld, nhan cech s6ng. S6ng thd d ghd lanh, nhrr m6t

ph:i ndi kd henh hudng bing quan quydt khdng thd khdn.r cita con ngrldi - nrdt ddi tddng cira thdn, mi Truy4n Kidu thdy" trdng dibu Nguy6lt nu cci nhttng hi6n thuc cria "nhrtng ddn ldng" .rhung phai drtoc ch6t ra til giot ntl6c nlit "dau cia tii si sudt mrrdi nim chim ndi Nhe van phei s6ng hda ddng cta xd nhap vAo cudc ddi dd thu hft ldy nhilng rung bi6'n thi6n hdi. cia lbng ngudi. NguyOn Du da di qua bao lich st "clau bd" nhung con nguili thi si ctra 6ng kh6ng.chi mir co bdn nhin xa hOi qua nhilng thay ddi cta tri6u d4i (Long thimlt nit Vi ,. 6ng nhirr nci qua s6 phAn ctia ngrtdi v6 tdn phai can" gii cn) so sinh n6t son trd ngiry ndo vir crla thiti vong ,.rot Inal h6ur nay dd thdm thia hon l€ hdng kiSp s6ng thd. Va cfng dd dau ddn cdi dau ndi chim cria con ngtdi. mir ngbi btit . Nhu nhap valo trong crich nhin dd chang hai Thai Mai cf nhrr n6t ddu huybn' day d'Jt vdo Dnng -"rlau rdng! ddn" cau vtn nghi luin doc lcn crl rdng chit Lai nh6 ddn cci nhd li ludn, trong bdi bdn vb vAn hoc d lai vd hi6n thrJc cd tam sd: hinh nhrr mqi n6i bubn d6 ldy hirn hinh hon moi hdt ca xung tung Vd Nam Cao da ctra minh trrdng giot nd6c m6t lim dhu d'6 cho thi6n truyen vi tru." hinh vdi ldi d6 ti "nddc m6t lir midng kinh bidn dAo l6n "sdu sic DAu' phAi ng6u nhi6n me Dang Thai Mai - vn kd do ,lharr" chf khdng phli Ia l6gic th'Jdng thdy "ar.r., ttdy' cd 16 phei ndi I?r cum tit "n6i dau cira con ngudi" Ddn nhdn tinh thdm: cd rrrdt sd chuydn hda trong n6i dau cia hon vao trong n6i dau cia cht thd ngldi c'dm birt Dring bit la sLt hoa nhdp n6i dau cia ddi vd n6i dau cta ngdi dy mdi cd thd nha vdn. Chi cd thd tit n5i dau cong hudng 240

cd dtroc giong tho chua chit cria Xuan Hddng, mdi cd dudc n6i dau nO'i scing dhu ngon btt nh,r o.,du cria Nguydn "O Du. PhAi dau ddn vdi n6i dau cta moi ngudi aa *a] Uay nci I6n trang van nhu m6t hdnh ddng chia xe canl thong vdi cudc ddi. Dd Id thien chllc, ld chibu sAu trong ngon brit ctia nhd. vdn. C6i dau ngodi ddi la crii a.r, cria uao "Jpl"an; trang gidy ld cdi dau cria thdj

di6n cia nhdn tinh ,nu

,nri,oll.*li:il

nl}'h:lT:i

"pt srl, ccj khi ld n6i dau trudc nhing bang hoai ,ria., drl trong thd cria Nguy6n Khuy6.n, Tri Xudng...",lu Cd khi le n6i dau cua nhdn cdch bi chd dap. O phrrong dien rhrl, nhlr. n6i dau li str cAnh tinh ctia nhi vdn trudc cu6c ddi dd con ngudi tu soi lai minh, dd s6ng dep hdn. O phrrdng di6n thrl hai, nd ]d su cAm th6ng, dbng di6u cta tdc gia. Thdi xa ud.ng cta L6 Luu cnng ld ndi dau, n6i dau vb mOt cei "t6i" bi t6a chi6-t, dd til dc, mng l6Q hbi chudng cdp "cni6u bdo vdi xi h6i: hay chd tam d6n ca cd nfran. Or; ta sau nhan dao vd dcj cring lA srr r.inh tinh dd con ngudi trr nhdn thfc lai minh. T6 Hrlu, H6 Chi Minh Aau .,li ,rroi li6ng rao d6nt. nror ti6hg khcic lrong nhi tuo ,,ti. ",iu ". N5i dau nhu m6t srl dbng cAm nhu not luc dd d\u. Mita ld. run€ trong uui:n Iai ld n6i dau cl]a nha vdn trudc srt bang hoai cua nhan cdch. cua su ich ki. dang phd ,un* *i soi ddy gdn nd vdi dbng loai ddn tirng trong, cd nhan, ttng gia dinh nh6 b6.

Ndi dau trong trang van vi th6 lA n6i dau day nhan dao, .. khi xd

chia, khi v6y goi con ngudi nrot l6n nhrlng _6t *r;t; nhtlng gi xdu xa dd wdn t6i crii dep cta chan, thi6n, mi. l6

247

ra nhihg Nci dd ngudi dgc ddi dien vdi n6i dau, lem trdo hbn tAm gigt nrr6c m6t thanh loc vd nhdn d4o h<ia Thai C<i 16 chlnh tt quan niem dy ma ngdi btit DAng minh Mai khong tu han chd minh khi ti6p hu6ng ngdi brlt du"' "bttc vAo m6t hi6n thgc ddy phfc tap cira con ngrJdi: "lo tim' boi", "tLii hd"... O tlay, cd le khdng cbn ld vdn db trrii vdo trong dring hon la mdt c6i nhin sic seo da quycn hda Bdi 16' xric carn chi phdi cai nhin khdm phri cta nhd van ' nd ddi h6i ngudi nghQ si khdng chi dirng tam m6t cia minh d dd d hi€n thrlc bb ndi crla tam trang, md phAi phdt hiQn thrrdng nhitng hi6n thrrc tla chi€u dn sdu niEm vui d5 dai v6i cudc thdy. Tuy nhi6n, chn phAi ndi th6m, nhe van d6n dd' canh B€n so'ng dau.phAi chi bing n6i tlau ddn, lo Au nhin ph6t ntru mOt su bd sung cring cbn d nhd van mdt c6i nhdn c6ch' ph6t hiQn nhfrng gi cao tlep crla con ngrldi, cta khang hi6n nhitng nibm vui cria con ngrrdi Drt via Ie sq c6ch dinh, vira l6t sd ti6p nOi nibm tin trong s6ng v€ nh6n dau da vd bAn chdt: thdm mi cta con ngudi' Nguy6n Du phdt vdi sd phf;n Kibu, nhrrng cOng chinh Nguy6n Du da phan tudng hiQn ra "cht trinh cdn mot chit ndy" cria sd phe hicn nhu da bl ttap xu6ng ddy sbu cia nhdn c6ch' da ra c6i trinh bach trong con ngudi Kibu gita cuoc ddi dil din den t6i Srr ph6t hiQn dy da lim n6n gi6 tri nhan dao n6m cira t6c phdm. Chi cd nhu th4 nhd van mdi ccj thd tdm hbn con bAt dudc trgn ven su phong phri, da dang cria ngudi

dc cudc s6ng'

de Trong khdng khi aldi mdi, mot s6 nha thd hdm nay cd c6i nhin tinh t6o tru6c hien thuc cuQc s6ng:

242

Say sua qud chot bdy giis nhin lai

Ltiy tre td.ng ngo nhx binh. ydn dy Chta bao dilu bdo to d bon trong (V6 VAn

Tru-c)

B€n c4nh dcj lai ccj crii nhin khdc d6' so s6nh d6i chidu iCon nnt nfto cia TrAn Ld V€in). Nha tho Y Nhi cring cci c6i nhin nhan cuQc sdng dhy d6i nghich. Trong ho4t dQng cia con ngrrdi srr nhdn nai vAn dbng hdnh vdi su r'6i va, cflng nhu gap gd va chia tay, n6i dau vd nibm h4nh phric. Va t6t cA nhtng bdn b6 dy vdn n6i nhau tr6i trong nhip di6u cila cudc s6ng muOn ddi. Nhe thd da dim minh viro cudc sdng dd thu b6t moi lubng giao thoa qua lai, nhfrng d6i crrc dby tinh t6 cia tam h6n con ngudi (Ngubi ddn bit ngbi don). C6ch ncii cia Ddng Thai Mai vi thd non hiaiu nhu ni6t cdch n<ii nhdn, m6t sg gSi i cho m6t vd cbn dn chrla. N<j hu6ng ngdi brit ve,o nldt cdi nhin toen di6n thdi sd - n6u ta hidu khdng it ngudi tnldc day phri nhin kh6i nidm bi kich crla s6 ph4n trong xa hoi chdng ta. Ve vin hoc m6t thdi ctia chring ta thddng vrtdn l6n thrr sir thi vdi nhfrng ndt hodnh trdng vdi nhrtng chidn th6ng c0a thdi lta dan day ki6u hanh me. phin ndo l6ng qu6n sd phAn cria con ngudi vdi nhtng n6i dau, nhrlng ndt tanl tu seu kin,

Tir tr€n niin not srt hidu bidt cAm nh{n sic sAo dy, nh4n dinh cria Dang Thai Mai tri6'n khai tr6n ndt cdp dO mdi, dcj ld srr nim b6t nhong udc mong tha thidt nhdt cta lodi ngudi. N6'u nhu nhirng ti6u chudn quy pharn tr6n kia ld

y6u chu ddi v6i b6t ki nhd van chan chinh ndo, thi n6t bd sung sau chcit lai ld ti6u chudn crja m6t tdi nang, mdt dai. bft. Nha ven kh6ng chi n6m dudc nhtng n6t tam tu de thdnh hinh md cdn cao hdn h. su drr cdm ghi b6t nhfrng du 6m khdng ldi cta kh6t vong. Ndu nhu tr6n kia mdi chi ld "bidt" "c6m thdy", thi ddn &ay cao hdn Ie sti ,'dung d6ng tdn drly". Ccj thd coi dri ld. cin nguy6n trong vi6c nim b6t "nhitng rr6c rnong tha thi6t nhdt cria loii ngrrdi,', Dri ld ner du caur cua van chrlong, nhung khdc vdi nhing giAi si6u hinh crla nhtng tddt gia tu san v'6 nhitng khu vgc tibm thfc ma qurii. N6t du cim crja van chudng, vdi Deng Thai Mai'cci cdn nguydn tir su dao sau khrinr ph6 hiQn thrrc thdi dai c&a ngudi ngh6 si. Ddy chinh la su ti6p can cu6c sdng tren nhi6u binh di€n khric nhau trong m6i trtdng quan cria quri khr.1 vdi tddng lai. Dri chinh la cd sd ciia slt dd b6o trong vin hgc. Nhd van s6ng hc't minh v6i thdi dai s6 phdt hi6n ra nhitng ,'udc mong tha thi6t cria lodi ngrrdi" ph6n dnh nd veo trong tric phdm dd hu6ng mn ngvdi tdi nhfrng gi cao dep. O mdt gcic dd nio d<i, nci IA sd phet tri6'n ve chdt cia quri trinh khrim phd cu6c s6ng tit nhibu chiEu.

thri vi va sau xa hon trong nhdn dinh cira Deng Thai Mai ld 6 ch6 det ,,rl6c mong tha thic-t nh6t Song cri 16 dibu

cria lodi ngrrdi" canh n6i dau 6 tr6n, chinh Id m6t srr khing dinh: vin hoc bao gid cflng phAi vudt lCn ndi dau dd hudng vb m6t c5i gi dci cao dep hon con ngudi. N6i dau tu nhan

thfc ctng Id mdt bidu hiQn s6ng dep. Vd dd chinh ld srr dinh hudng cho tinh du brio crla v6n chudng. Til cu6c ddi ddn tric phdm chn m6t nhip ndi li nhd veri. 244

Ncn cheng xem nhan dinh cta Dang Thai Mai nhu mot su tam niqm vb thi6n chrlc vA phdm chdt cta nhi ven. Ddy chinh lA nhi€t tinh nbng chriy, thrly chung mdu thit vdi cudc di,i, mQt c6ch nhin phdt hi6n, mQt nhen c6ch s6ng va vidt. Dd lA nhfing bdi hoc cho ngudi cam bnt. Tit cri nhdn ndi vdi cuoc tidi nhdn loai, dd chinh Id nhlp noi cria mot tnii tinr y€u thudng con ngddi: "Tit chdn trdi cta nldt ngudi d6n chdn trdi cia tdt ca" (Pdl Elua). B6n canh dci, mdt tAi nang nghC thuat, mot su kh6' nhgc cria nhtng vdn db bdp nric ctng can dudc luu tam. Bdi Ic g6n vdi cudc sdng mdi chi ld diAu "quan trong hdn hdt" ne chua phAi le tdt cA. MOt neng khi6u nghQ thuat cing le mdt nhan td cho "hdi th6", sfc s6ng crla nhrlng tric phdm vi d4i. @ai clia

l'fi

L/dn lban, hoc sinh trudng PTTII

Lc Hbng Phang Na,ll Dinh. dnh Hd Natn Ninh dqt

l'tzo

o'^

to',,^l,i,l'nl:";;;:":,Yr;,:'" idi ttti

NHAN XET binh luQn - cuQc sdng uil sdng tq.o nghe thuQt, slr nghiep sang tdc cid ngudi nghe si. TrAn co sd d6 tridn khai phdn tich ddy d cac n|i dung co bd.n udi nhtng luQn cu, ddn chllng duoc clt'o.n l7c, c6 srlc thuy(tt phqc. MOt s6 nli dung phdn tich txon'g d6i toaln di\.n, c6 chiEu sd.u, bidt li€n hQ, so sdnh.ISt di l t lai. 2. Nhin ra mdi li€n h0 hrTu co, phdt tridn cira cdr nji dung, bidt dqt ch ng trong cdc gi6i hqn uit lian hQ cAn thidt u6i cd.c ud.n dd khd,c ngod.i phqnt ui yAu ddu dd hhdi qudt, hdt ludn.

1. Nanz uitng

ud.n db dxoc y1u cbu

245

3. 86 cuc ro ritng, chat ctt€. Di6n dat chinh. xdc, co stlc truy€n uim. 4. Ndu s4 tdng ltqp, dinh hxong chung t6t hon u6i cdc Iudn cu, IuQn chtng phong phri hon (Dinll hu6ng: ddy tar phd,n chdt, diEu hi1n cita nhtng nhd uan lon, td.c phd.nt I6n ud, tint. ludn cl!, ludn chrlng d hhu uuc sd.ng tdc _ str nghie.p sdng tac cia nhtng nhd ud.n nd.J, c6 su ,'d6i chidu nguoc") th.i biti uiat sE hod.n td.t hon. '5. COn ta ra ltng tting hlti phdi uita phAn tich., danh gid udn db dgt ra, uita hhd.ng dinh uy tin, quan didnl ding ddn cia td.c gid ! kiOn n?ty - 6ng Dang Tlwi Mai.

DE7

NhAn dinh vit thd "Nhat ki trong tir", s6ch gi6o khoa vi6t: Tho 'Nhat ki trong ti" cci bdi hbn hdu, trong tr6o nhu tho ddn gian. Lai cing cci bdLi trang trong, bd.t ng6t nhd thd Dudng, tho T6ng. Git c6t c:ich A DOng md. tho vdn rdt hi6n dai. GiAn di, phong phri mi vdn c<i phong c6ch ri6ng. "Nhat ki trong ttr', li m6t tAp tho cd ngh6 thuet dac s6c.

Hay chon m6t s6 bdi thd trong tdp "NhAt phdn tich dd lim 16 nhan dinh tr6n,

ki trong tir',

BAI LAM Bao gid cring th6, mdt tric phdm dac s6c phAi bao gbm 246

vd duqc cii dic s6c vd thAnh cdng vb cA hai mdt n6i dung nghe thuat. Tric phdm dy nhrr mot ngubn ntt6c gidng trong' khdi mai van kh6ng h6t c6i ngot ngdo sau ling crla tinh you con ngudi, vAn khdng vdi can ngubn sfc m?nh truy'6n vao trong cudc s6ng. Tdc phdm lu6n ludn Ie sU thdi thric n6 lgc tim hi6"u khdm ph6 cira ngr-tdi doc "NhAt ki trong tir", tap thd cria Bric Hb, tdp nhdt ki trong nhd tir Trrdng Gidi Thach, ld lnot t6c phdDr nhu vAy Rdt nhibu nam th:ing da di qua, m6i thd hQ dqc lai "Nhit ki trong tir" dcin nh{n

vdo tam hbn rrinh dnh s6ng tu tudng, tinh cd'm, khi ph6ch cria B6c, gcip phhn ldm n6n 6nh sdng cho ddi minh, dbng thdi cnng thi{m sdu, thudng tdc v6 dep nghO thuat dac s6c cia tap thd, mdt vd dep trong sudt vd ldp l6nh t6a ra tir chinh cudc ddi Ngudi, tri tuo va trdi tim Dting nhu s6ch gi6o khoa de nh4n dinh: "Tho Nhat ki trcng tir" dac s6c" vidt Dcf ld nhitng ndt tlQc ddo trong blit ph6p, phong c'ich truybn cira Bric, srj kdt hdp nhuhn nh! c6i dep crla con ngudi thdng cria dan tdc ve c6i dep cria con ngudi thdi dai m6i'

dap nhip

vi in ddu dn tr6n nhrlng ddng thd

ki trong tir", cci nhtng bei ld bni hgc sAu s6c v'6 tri6t Ii nhdn sinh, Ie ldi dric kdt nhitng kinh nghiQm Dqc "NhAt

sdng v.v,.. nhdng trong hodn cAnh doa diry den t6i, cd cuc ctla bclng t6i nhd tr) Tudng Gidi Thach, di'6u r5i ki diQu ld ti6ng cr.rdi, Am thanh sg s6ng hbn nhicn, trong tr6o vAn vang l6n, bidu hiQn m6t ngh! luc, mot 5; chi phi thddng' ta b6t gep trong su6t hdn trem bei thd. Trong nu cudi hl hao ndy dAy, cd chdt lac quan kh6e kho6n, trr tin cta nghQ

thuat

tan

gian ViQt Nam: 247

Rbng u6n udng quanh chAn udi toy Tr6ng nhtt quan uo qudn tua uai

Tua uoi quan uo bd.ng him. tuydn Tua cia ta ld nLOt cu6n goi (DAj t6i)

Ldi nrii vi von, niiim vui ttr nhi6n tda ra, kh6ng cci ch0t 'l6n gan', ng6n ngt ph<ing dai, khoa tntdng md-rdt thohi mrii, binh di. Hinh Anh Bdc phfa ding bai tho la hioh "au inh m6t con ngudi Viot Nam hbn hAu, hcrm hinh, lac quan, tr/di tr6. Nu cddi hbn nhi6n dAm dd chdt dAn gian dy nhrt nhr?ng mAnh seng rAi rec trong tap thd, xua tan bdng tdi am dam cia nhe ti, vudt l6n hoAn cAnh khac nghiot cia thdc tai, xoa diu nhirng dau ddn din.vit cria tinf than va th6' xdc. Nu crrdi 5y vr:t bidn ngudi t,:i thanh vt ,,khrich ti6n,, vA thi hrlng d6t nhi6n dat ddo bay bdng. Tho Bdc in dAm bcing dring nu cudi, nhrrng dAu phAi dd thi vi hOa cuOc dai li. ]""": mA tr6n tdr cA, cld chrlng t6 crii tu do phOng khoring khdng gi tr,ji bu6c no-i cia minh: ,,thdn thd d trong lao, tinh thdn d ngodi lao',. Giita di6p tring nhrlng tir dAy gian kh6', nhrlng khi cim chdn ngbi trong nguc lani, nhirng Idc bi giei di rdng rA sudt mudi mdy huyqn cria tinh euAng Tey, cii "trr do', md Bdc thu nhan dugc vd crlng hi6m hoi... Cd khi dd chi ld mdt khodnh kh6c sAng khorii dioc ra ngoei Iinh nan hic cii m;iy bay tdn c6ng, crj khi ld tAnl m6t *nhin qua crla nguc" dd dddc tr6ng thdy m6t khoeng trdi, m6t dnh treng, vdi bdng mdy ld hlng, c0ng cri khi ld cA mot ving non nudc n6n thd ..chir r ng"... crii td do tuy r,un fr,;J

"iJ

#';l,"lT;:t;-r1

drra Bdc tho.it li kh6i ndi ,,sdng khdc loni ngudi,, dd quyâ&#x201A;Źn hda nhip s6ng vdi thion nhien hi6n hba, trong tr6o, vdi sinh hoat binh thudng cia quAn chring lao d6ng. Tho Bdc cing tir ch6 dct nd binh di hbn nhi6n, tddng nhu hijn tho dAn gian t6a ra gida ddt trdi quy6n vdo h6n tho cta Ngrtdi, tao. thdnh nhrlng bdc tranh m6c mac, tr.ong sudt enh s6ng, to6t ra tit nhiing "CAnh ngodi dbng', nh6n nhip:

T6i dity hlti

lio

cdn con gd.i

nta r6i Klrcp cltdn n6ng ddn cuari h6n lLd Ddng que uang dgJ ti6tg ca uui Gd.t lLa.i hOnL nay qud.

Tho ddn gian chudng v6 dep chd.n chdt, mdc mac, nhrlng ndt phdc nhe nhing vb sinh hoat, mm td ngudi lao ddng. Tho ciia Bec cring don so, binh di nhrr ldi ntii chuyOn tir nhi6n. Bdi thd kh6ng hb mudn ki6,m tim nhtng diEu m6i la. B6c chi thuat Iai cing ra nhtng gi da nghe, da th6y mQi czich giAn di. eua nrQt sd bi6n ddi d dey; Bric nhin thdy cA quri trinh vd thAnh quA lao ddng thdy nhrlng giot mb h6i thhm lang, ti6p ngubn sdhg nang cay lUa lOn cao d6n thi con gdi, thdy cA nibm vui cria ttng hat hia trong mira thu hoach thing ldi. Hai cau thd dau kdt hdp hai khoeng thdi gian qud khr.1 vd hi6n tai, vdi hinh enh chuvdn ti6p nhau ddn mdt. cdch ddng gdi dn tudng v.o m6t vu irira tdt dep. Nhung phia sau hai cau thd li cA mdt tinh cdm chan chfa nidm vui tfl/dc n6ng thdn r6n ra dddc mira, NiAm rui dy khi6n Bdc hidu va cem thdng hon bao gid h6t vdi lao ddng chn cir cua ngddi nOng d6n. Bric nhin tha.v ho trong nu cudi hdn hd, nghe thdy ho trong tiO.ng ca wi mirng . 'vang ddy kh6p dbng qu6, ndm b6t r6t ihay J nhing btdi

248 249

hi6n thrii dQ, tdn trr cira ngrJdi lao dQng. Ldng ngrrdi I'ui, B6c cring rdn r,rng, nibm vui dn ddu trong tirng cdu cht don so cria m6t biri tho tA "cAnh ngoii dbng" binh dL nhrrng crlng cho ta thdy dugc tinh y6u thidt tha gin bd cta Bric d6i vdi cudc s6ng, con ngudi, Gi6 t4 bai thd ld d dd. Cd mot nhd pho binh da ndi vA thd B6c: "Ceu thd mdc t.nac gi&n di trtu hinh thrlc hra sau tham thim lbng nh6n dao, rdt mrlc yOu thudng con ngudi, dd lA oii chdt ldn trong thd B6c". Crj thd ncji d<j Id c6i chdt thd da thanh mQt mach sudi ngin, trong trdo, c( cd {!n le tuon triro ra rr-rot s;ch hbn nhi6n, thoAi m6i, trdn 'dy... Ncii vb con ngrrdi vi tam }rbn B6c' chring ta bi6t B6c It ndi hoi tu nhrrng gi t6l dep nhdt hiu lqi til qud khd vd nhtng md udc tddng lai, li kdt tinh nhtng phdm chdt qui giri cia lich st vA thdi d4i. Cho n6n d "Nh4t ki trong ti" & Uai l6n hau, trong trdo nhd thd dan gian, nhrtng cing cd beri trang trqng, bdt ng6t nhrr thd Dudng, tho Tdng, cdt crich A dong md vAn rdt hi€n dail Bdi "Ngim trang" tiCu bi€u vb darc s6c nghq thuai ney c'la thd'Nh+t ki trong tir": Trong tir. khong ruqu cing hh\ng hod Cd.nh dqp dem. nay hh6 hilng hd

Ngudi ngdn trd'ng soi ngod'i cta sd Trd'ng nhbm' hlrc cta tugam nhd tho Kh6ng bi6t ttr bao gid, rinh tr5ng de t6a sang birng bac trong hbu hdt nhtng bdi thd phrldng Dong. V€ dep diu ddng dim th6m, sAu x4 cia vhng treng trd thAnh m6t "mdtip tnr tinh", bdi su gEn gti vdi tdm hbn con ngrrdi A Dong mdt sir hba quy€n, dbng cen tg ben trong gita con ngudi

vd thi6n nhi6n. Trong cdi bdt ng6t lung linh cria vbng trang - khoAng trdi, phAi chang con ngudi l6ng nghe vd phrit hi6n ra d.ddc cei chdt ngrrdi vinh crlu trong chinh b6n thAn minh, trong sd im lang m6nh rrang va huy6n di6u cta 6nh ireng?... Bric Hb cria chring ta rdt ydu thi6n nhi6n, tanr hdn vd tho cia NgUdi trdn dhy 6nh trang, enh trang rdt sring. rdt trong, rdt dep. Trong tit hh6ng ruou cing hlfing lrca Cdnh dgp dAnL nay hh6 hrtng hit Trdng, hoa, ruou ld nhfrng thf lrri thanh cao crla c6c thi nhAn Dudng, Td'ng ngay xtla. Nhrtng trong hodn cAnh nhA tir "kh6ng rudu cring kh6ng hoa" md Bric v6n ddn vdi trang, that ld ngh6 si! Cdu tho thrl hai ncii I6n c6i bbn chbn, n5o ndc cta Bdc trudc 6nh trang, cii tha thi6t tinh y€u ctra tan hbn Ngudi v6i trnng. Hai cdu tho dbu cring ggi l6n nrdt meu thuan gita tinh y6u ihi€n nhien cta Bdc vd. hodn cAnh trong ti, gita cdm hrtng dat dlo, bay biing, trdn dhy vi thrrc tai xich xibng, thi6t thdn.

Ndu ddu ti6n, bdi tho md ra rndt hinh Anh thi nhdn nldt khOng khi thd Dudng, thd Tdng: dnh treng, ruou, hoa, m6t thi nhAn bidt bao n'ong ndn tha thidt, say sua vdi dnh treng, thi bai thd khdp lai mdt crich bdt ngd ve. d6c d6o trong tu th6' vong nguyCt cta m6t ngrrdi chi6n si. Chdt thdp vd chdt tinh hba quy6n lern m6t. Bai thd den dd chdt phudng Ddng, cdt crich A Ddng, b6ng ch6'c rdt hi6n dai. Hinh Anh chidn si lbng trong hinh Anh m6t thi si dim say thi6n nhi6n, Nguiti ngant td.ng soi ngoiti cta sd ngey xua,

Trd.ng nhdnt khe c{ta ngd.m. nhd. tho 250

251

Trang va ngudi trong mdi giao cAm tri dm, tri ki: Ngudi hrrdng ra ngodi song sAt dd ddn vdi treng, ve treng theo ngtdi tda 5nh sdng veo trong ttr. Con ngudi ve. 6nh trang ndy rd rdng ld hdt srlc m6i m6, hi6n dai. Trang vA ngrrdi nhd hai ng\rdi b4n cirng y6u nhau, vudt qua cri.c song sit td.n bao, crii hodLn cAnh khd dau. ngen trd cia nhd tir, Nhdt ld trong hodn c6nh cu thd ctla ngudi ldm thd, 6nh treng vi tu thd vong nguy6t kia bi6'u hi6n chdt th6p cria mdt ngudi chidn si cdch m4ng dfng d tr6n moi gian khd tir day. Cd thd ncii ring, B6c de dua dnh trang tda s6ng vao trong nhd tir hay chinh tAm hbn ngudi da t6a sdng tr€n vhng trdng ctia bei thd ndy. Cilng mot vang treng, ma bidt bao nlic c6m, bu6ng xudi, chrin chudng trong tho NguyOn Khuy6n "song thua dd mic bdng trang vdo", hay c{ii ngem ngiri, thorit li c'la TAn Dd vdi "trhn th6 em nay chrin nira rbi". Trong cdi b6t ng6t cria ving treng trong thd Bdc, chfng ta l6ng nghe vi phdt hi6n ra crii chdt ngrrdi vinh cr?u cfia B6c: mdt tinh y6u phdng khodng nbng ndn, say d6m thi6n nhi6n, cuQc sdng; m6t j chi, m6t tinh thhn crich mang ki6n cUdng ludn ludn hudng ra rinh sdng cuQc ddi. Anh trnng cta Ngrrdi khdng chi bdng bac nhtng n6i nibm, tdc lbng con ngudi nhu thd xua, 6nh trdng cria Ngrrdi gdn bd thi6t tha v6i con ngudi ve t6a 6nh s6ng ra cudc ddi dd, trong su hba nh$p vd dep cria con ngudi vi thi6n nhi€n. Con ngudi yeu thi6n nhi€n, ddn nh4n thi€n nhi€n vi mang vd dep thi6n nhi6n td didm cho cudc sdng cfia minh, tit tinh yeu thi6n nhi€n then ngubn srlc sdng dd chi6n ddu cho hanh phric, vd tlep cta con ngudi. Bai thd ngen l6n m6t chdt iho mdi, rdt hi€n d4i, chi cci thC'cd dudc t tam hbn, tir nh6n sinh quan cQng sen: chdt tho nhu mOt sd vang 252

hudng giita tdm hbn con ngrldi vdi thion nhiCn, sU vang hudng lim tddi th6n vi. nAy nd nhfng di6u cao dep hon, nhrtng hat gi6'ng cria h4nh phric trong cuQc sdng con lgudi, ndi mdt cdch khzic. tinh ydu nay. su rung celrl ndy, chdr thd nay trd thdnh m6t ngu6n ning ludng vO tAn cho hdnh dQng, sr.1c s6ng, di sudt cudc ddi m6i ngrrdi.

Mdt n;t ddc ddo d tho B:ic ld tinh chdt giAn di, phong phri vi in ddm phong cdch ri6ng. Bdi thd "Chiiiu t6i': Chint nt6i u'A r ng tint chein ngi, ' Chdnr nLd! tii nhe gi a tiing hh1ng Cd ent x6m.

nii

xay ng6 t6i

Xay hdt, ld tltan dd ruc h'ng

md ddu bing hai cau thd mi6u tA m6t crinh chim vii chibu dang tim ch6 ngri, mdt lirn mdy dang t$i nhe tr6n bbu trdi. Mi6u'tA kh6ng gian, cinh vat ma cd ca sd ven d6ng, cri nhip chey cia thdi gian. Hai cdu ddu ccj nhip di6u nan ndc crla mdt budi chi'6u tdi dang di dhn vE sr.r khdp Iai mdt ngAy. Cci chrlt gi m6t m6i, v6i va, nang nA trong cdnh chim vA chdm mAy budi hoAng h6n kia... Brtc tranh vdi nhfrng nrdu xdm tdi cira man d6m dang bu6ng xucing. chft en1 dam lui tdt cr.ia thi6n nhi6n, nhip quay m6i mdn ctia chidc cdi xay... tdt cd b6ng birng l6n nl6[ srlc sOng. mdt sinh khi mdi tir m6t cht "hbng" dat d cudi bdi thd tf tuy€t. Vdi m6t chil "hbng" ndy, v6i oii mi.u hbng cta lb than b6ng ch6c ruc l6n tir cdi ddm hla thhm lang d hai cAu trudc, hinh dnh con ngrrdi lao d6ng ve cong viec da dugc dat l6n vj tri trung tam. Chinh srlc sdng, chinh ndu d6 crla tinh cAm con n$ldi da t6a hbng cA brlc tranh, xcia tan di c:ii 253

met hhoc neng n'0 cta thi6n nhi6n. Bei thd ghi lai nhfing ndt hi6n thrJc r6t binh di crla cuQc sting, nhdng dudi ngbi brit cia Bric, qua t6m ldng cira Bric, da hi6n l6n trudc m6t ngudi doc mQt bdc tranh ngho thuAt ddc d6o, m6t bdi hoc vb tlidt Ii nhAn sinh sdu sic. Cd thd mddn crich ncii cua Luu Trong Lu dd ncji vE tinh chdt hirn sfc, phong phr.i cria tho Bdc: "Khdng thd ncii moi diilu m6t cdch can k€ dudc, nhung da b6c duoc nhip chu cho nhtlng tr1 hay, y ldn chdm nd d ngrrdi vi6't vd nd tron d ngudi xem". Trd lai vdi bii rltd "Chiau tdi", cd thd xem dci ld mdt khdc ca thhm lang rnd sAu sic v6 con ngrldi vd cu6c s6ng lao ddng; chinh ld birn tay lao ddng cta cd g6i kia da s6ng tao n6n su s6ng tudi th6m cria thi6n nhi6n vd cci chi6u chuydn lrru crla thdi gian. Trrdng khdp Iai v6i thdi gian d6m tdi, bdi tho b6ng tda ra ruc rd 6nh hbng bao trirm tdt cd. Crii miu hbng dci, c.ii tinh cAm nhtt ddm lta d6 girla khung cAnh chibu t6i dci, chi cci th61 ld sAn phdm cria tAm h6n ngrtdi cdng sdn vi dai Hb Chi Minh, bdi vi dd le "mot hinh Anh dep v'0 cudc ddi thidu thdn, vdt vA md v6n dm cring, v6n dring quy, dring y6u. Nhfing hinh Anh nh'J thd khdng thidu gi chung quanh ta, nhung thudng nd vin crl trdi qua di, kh6ng cd rn6t tam ldng y€u ddi sAu s6c, khdng thd ndo ghi lai dudc". (Hoai Thanh).

Doc tho B6c, di vdo tim hidu ngh€ thuat c&a thd Ngddi, chinh ld dd nhAn ldy rlnh lila dri, la dd hio'u dudc mot tam hbn trong nhu phe 16, dd soi minh vdo "ldng s6ng guong sSng bui kh6ng md" cria mdt nhan crich, m6t cudc ddi vi dai mi binh di hdt srtc, phong phU rdng ldn nd thdng nhdt rdt nuc. "Nhet ki trong tir", v6i nhrlng thdnh cOng dac s6c 254

ctia nci, kh6ng chi le bai hoc rdn luy6n, tu dudng vi: phong crich vidt, vEi ngh6 thudt di6n dat d6i vdi m6i ngubi qam bdt chAn chlnh, cci y thfc v€ trdch nhi6m vd ni.6m hanh phtic cua trang vidt minh d6i v6i cudc ddi, ma trudc hdt dd lA bei hoc v€ lc s6ng con ngvdi, tinh y€u thiim thidt vi ngubn y chi nghi luc, nhu ngon lira khdng bao gid r6t. thi c a \.gt|in tildn Ng^.t NHAN XET (cria Ban gi6m kh{o)

DA bdi c6 leu cA.u hhd. rAng, diti h6i lrcc sinh phdi pltd.n tich it nhdt ba bdi tho dd la)nt ndi bd/ nllttng dQc di€nt .nghA thud.t cia tep tllo "Nttdt hi trong ti!,,tllLu nhtin dinh sd.ch giao khoa. Trong nnL cia d.d ld plwng cd.ch nglft thuQt, do d.6 trong qud trinh ph.d.n tich, ciin chri trong hlwi thd.c ainl diOu, ng6n ngt ud hinh dnh cltoc srl d.utLg trong c.d.c

bdi

tho.

Bdi lam dd phdn tictt b6n bd.i ttto, d nt6i bd.i dEu co ch. j,tzlrd.n m.anh cd.c hh/a canh S,€u citu. Hoc sinlt t6 ra c6 ufjn hie-n ulc uan hoc hln d6i dd.o d.d clrcn lgc nlutng biri tidu bidu, thd lli'n duoc plrcng cdch d\c d,d.o trong tl1.o Bd,c. Neng lttc cttnt tltu uan hoc t6t, nALr. dLtoc cdi ha.y, cd) dqp cta titng bdi, co nhUng j, hay, gidu tinh sdng too. Vain uidt linh hoat, co nhi€t tinh. Cdch cltdn dat sinh cl6ng, <la dang, hlti tlti hlLai thdc dac d.idnt ngha thudt bang fi phdp

so sd.nh (trang trong tllo Bdc uit trorcg tho Nguyin Kluy6n, Tdn Di:), Iic hhd.c Lai di sdu uin lni tho, dnz diEu dd

phdn tich rttii noi ui uon. h6n nhien cia tho dari gian

255

trong biti 'Ddy tr6i"1. ' - Han chd cia bdt uidt Ld ctti phdn ticlt cdc bdn di,clt tho, thidu su d.di chidu u6i nguyan td'c tac phdnt ldnt ndi rd hon s6.c tlldi phong phi, da dqng cta fi/ ngft, dnt diiu, hinh dnh, trong tho Bdc. Thd loai cita tQp tho cflng chua duac nh6.c ddn dd nau bdt phong ui cd didn quen tluOc cia l,i tho Dudng luQt. Ndu c6 dibu hian, cdn lian he nlot s6 tho cd Trung Qudc dd to dQn thenl stt hit'i hda giila cdt rdch A D6ng uit. nQi dung hiâ&#x201A;Źn dai. Cdu uan ddi ch6 hoi . hi, d.d sa Ljdo dieu stto.

Binh giAng bei thd .Ngrldi ban ti thdi ]Nhat ki trong tir" cira Hb Chi Minh

"-"

t.ot g tap

BAI LAM Tho B6c Id tAm hbn cria B6c 'Nhat ki trong tir" ld tAm hbn crla mQt ng:'-rdi tir cdng sAn - H'6 Chi Minh - gui tron trcng nhtrng v6n thd MOt tdm h'6n y6u nd6c thi6t tha, y6u nddc sdu s6c. Y6u nrt6c, y6u ngr-tdi, hai ddng tu tudng dy nhu hai cung den vong su6t tQp tho. Hai cung ddn vdi hai cung bac, am hudng thdm trhm tha thidt... rbi gqp nhau tao n6n am dieu tuyCt vdi l6ng deng sau xa trong tr6i tim ngrrdi doc. 256

"Ngudi ban tir thdi stio', ld lrldt trong nhiing giai di6u vd cirng tuy6i tdc, le ndi hdi 6m crla hai cung dan dOc dao dO. "Ngrrdi ban tir thdi sdo,', ti6hg sdo then trAnt, da diOt nhd thuong. Thudng ngudi lao khd vd thudng ,,nr/dc non ron xi6t trong xibng xich',

B6ng nghe trong nguc sd.o ui utt (Nguc trurug h6t t/,;nh tu hlohg

hllnci

Trong chdn lao ii md mit am u b6ng nghe dau day khlic nhac nho qua vbi voil Bao n6i ni6nl uu trJ u lrrn lrong la,ng nay mdi dudc thoet ra bnng didu sdo.

Ldi tho l6ne sau. man mdc m6t n6i niiin nhd thddng bubn ba, nr6t niAm cAm thdng sdu sic An tinh. Nghe tidn! sdo ma do6n dudc ldng ngudi thdi s6o, tem lan Ba" tlai linh td. nhay r.dur khac rhrrdng. ,,Hor thinh,, nra biir ngay dd la "rd hudng khric', thi tai that. ea Nha ngay "tra lay dnn Trl Ki ng6i nghe ma dodn dddc ten hbt cria ban:'Nga nga h,6! Chi tqi cao son Duong duong hil! Chi tai luu tltriy (Ti6ng ddn l6n cao, hdn ngudi dang hu6ng v6 non Tidng ddn khoan nhat, dy hbn ngudi dang gdi

sd di ban

tri

Ki hidu dr.roc n6i rdng;: itff;lt;r":?'',. tri ki. Cdn m6t ngudi ban tir thdi sao kh6ng

phai lA ngudi ban tr6n dudng ddi hoat.ddng crla Bric, khon! phAi ngudi cung chung chi hudng ,,a cairg thOng phAi ngvbl c ng dAn toc vdi Bdc. VAy md nghe tidng srio, Sac iidu ngay dr.roc n6i Ibng ngvdi thcii sziol phai chang long thddng

257

ngudi lao khd bi ep bllc nang nE da khdi sau trong tam hbn b6c mbt n6i cAm thdng vd han Bdc vdi ngrrdi tit khong Id hai tri am, song tdm hbn B6c ld ban tri am c\ia tan hbn ngudi ban tir clau khd d<i Ldng thudng ngudi da dua Bric ddn ghn hdn v6i con ngudi dau khd bi rip b'lc tr€n thd gian. Cdng thddng nhan loai dau thuong bao nhi6u tdm hdn B6c lai thidt tha vdi dbng bio dAn tdc rninh bdy nhicu, c'rng dau dhu nghi vb qu6 hrrong, Td qu6c minh bdy nhi6u: Nguc trung hdt thinh tu huotxg hhic Dau chi Id khric nh4c nhd nhi, nh6 qu€ cria ngrrdi chbng ndi tir ngvc! Dti cdn li n6i l6ng nhd nddc sau xa cria mQt tdm hbn y6u nd6c v0 bi6n cria nrdt ngudi chi6n si crich n4ng ddu tranh cl6n cing cho "nddc d6c lap, dan tg do' clbng bdo ai cfng cd cdm an 60 mAc, ai cung drrgc hqc hdnh" ching rnay bi giam henr trong tU nguc, khdng dudc , dem tiri nang nhiot huydt cila minh dd thdc hicn ddc md' Tu hudng - c6i hbn cria cAu tho crli "y tai ngdn ngpai" cta ldi tho cci 16 nim tron trong hai ti6ng dd Tu hudng khric cria ngudi tn xa cach quo huong, "tr-t huong khric" cta mot tam hbn nh6 nudc thrldng dan Hai tAm hbn, hai khric "tu hridng" tuy hai mi mot quyon chet vao nhau, hdi 6m tuyQt vdi. Hai ddng td tudng trong s6ng, dep trrdi mot you nudc mot yeu ngudi - ccj lic ri riLo, cd hic hing trdng lai ldng chAy trong titng bdi, tilng do4n, tirng cau ddn "tu hrrong" hba thdnh mQt lung linh rlrc rd, dm 6P 14 thudng' Tho hay khi tho mang h'6n cria hiQn thgc, cia cuQc sdng con ngudi. Cau thd Bec hay, An tinh vA truybn cAm n4nh mC b6i thd B:ic khdng hE "td son trat phdil" hiQn thuc' tho Bric khdng ihi vi hda hicn thuc, thd Bdc hien thgc xi6't bao' 258

Chdt trfi tinh trong tho Bdc bao quanh cdi nan hien thuc vd ld hiQn thtrc chAt rDen say ngudi dd enl vang, rung l6n thAnr sAu trong ldng ngudi doc, ngudi nghe, TI tAur hbn "ngudi bqn tir th6'i srio" khric nhac nhd qu6 huong vang I6n, bay l€n 6m di€u thO lddng bubn b6:

Kltic nltqc tinh

quA chuyd4 diQu sdu

(Thanh chuydn thd ludng, chuydn di6u shu) PhAi cheng dd lA t6t cA n6i ldng cia m6t con ngudi tha thi6t chd [rong, khdt khao nri v6n kh6ng hi! dddc gap, dddc trd vil doAn tu vdi gia dinh! Hay tdn hbn B6c qu6 thudnf ngudi me bAt l6n tidng thd nhrj vay. Tbat khd na. bi6t dudc. Cct 16 dd li tem hbn Bdc trddc khric nhac nhd qu6 vdi voil Khric nhac bubn thtrong alr the ludng, di6u thAm trhm bubn bA cria ngudi ban tir da lay ddng sau xa tr6i tim Bdc - mot con ngudi:

... Bar chdng bubn ddu, Bdc chi dau N6i dau dan nudc, n6i ndnz chtiu

CIti lo nt u6n n6i nh.tt ling ne Cho h1m noy ud cllo mai sau Am didu rhe ludng bu6n ba ey nhcii I6n trong lbng Bdc rn6t n6i dau quen ldng chua xdt. Tam trang nhd nhd da didt ctra ngudi ban tir lam cho tAur h6n Bric trii t6. Bric qu6n di n6i d6ng cay. trji nhuc dau thrrdng crla bdn th6.n minh md cAm thdng, an ii n6i dau cria ngrrdi khric Bqr oi! Tint Bac nt1nh, nt6ng thd

6nt cd non s6ng m.oi hi6p nguiti Girla lao t1l dau thudng kh6n khd ',gdi qudp lung

cdng

259

ngri ching an" cd ai la ngudi ddng drroc cem th6ng hdn Bric! Tinh thrldng cia B6c An tinh drn 5p xidt bao! Thudng nudc thudng dan, gin bd dn tinh vdi ddt nudc vdi nhAn dalr, tam hbn Bric trong sdng, dep de la thrrdng! Cnng g6n bd thi€-t tha v6i ddt nudc vdi d6n Bric cirng dau ddn khi khdng dudc lam gi dd phuc rrr ddt nrtdc nhdn ddn. Nhtng nanr theng tir ddy, giam h6m, Idng NgUdi chua xcit nghgn ngdo.

Thanh chuydn & Iuong, diQu chuydn sdu Cung ddn "chuydn" bAc, tAm hbn "chuydn" ndc, chuydn h.rdng" chuydn sang "bubn b6". Tir "chuydn" d d6y nghe nhrr cci gi nghen ngio ray rrlt ten can. Bdc di! Ngtdi khdng le thi si nhrrng tAm hiin Ngudi c6n hon cA tdn, hbn thi si. Ngudi khdng "tA tAm" song ldi thd Ngudi hdn ca nhirng ldi thd "te tam" cria bao thi si. Tdi chua dugc dec hdt nhrlng vb.n thd "tam trang" cr.ia cdc nhe thd Drrdng, Tdng.nhung toi tin rAng thd ho di hay ddn mdy di'nda ch6c cring d6n vAy th6i. Khdng! B6c khOng "te tam".

tir "th6

Bdc chi ndi l6n ldng Bdc thudng ngudi, thuong moi ki6p

khd dau. Tinh thudng Bric n6nh m6ng ddo dat lddt sdn hd ddn vdi nhtng ai edn dau khd, nh6 thddng ' Muon d4nt quan hit. hh6n xidt n5i (ThiCn li quan hd v0 han cAm) Ceu thd nhu lan r6ng ra "mudn d4rn quan hi" nhrr ve ra khodng crich m6nh mdng giita ngudi ban tir vdi qu€ hrlong- vo con. Bdc thudng ngudi ban tn hay -ld n6i ldng B6c nhd nudc th{dng den, nhtng mong mu6n tho6t th6.n tir nguc qua

"mudn da r quan hd" d6'trd v6 vdi ddt nrr6c nhdn clAn. N6i dau tC lbng cira Bdc hon hlc ndo h6t lai dddc grli trqn trong dbng thd Ay.

Thttong nhd mi6n man, t6 t6i €m hbn, bubn be th6 lUong hQn thd cf ddr ta di. di mAi do- cu6i cirng bdt gap: L€n ld.u ai d6 ng6ng trdng nl1.ou (Khu€ nhAn c6nh rhudng nhat tbng l6u) Nddg budc l6n lhu! V6i n6t mat u bubn, nhot nhat xanh xao bdi nam th6ng chd nong. Nghe tidng s6o cria ban ti, nghe em seo nao ntng th6 luong nla tddng ra cAnh ngrrdi vo hibn l6n g6c ng<ing tr6ng chd dcin. Tri tddng tuqng cia Bric ki di€u, phong phri that. Tanr hbn B6c bao la th6n thidr that.

Bai thd ddn ddy kl6ng cdn ld n5i nh6 da di6t, bbi hbi xao xuy6n tam can nrla nrA. da trd thenh m6t n6i dau thrlc sg x6 ldng: Budng the tro troi thipp 6nt siiu Dau ddn bidt baol Udt dc, tti hdn bi6t bao cinh li bi6t n6o ning cta nhirng ngudi lao khd doa ddy, thuong nhau md ching drroc ghn nhau, nhd nhau rDd khdng drroc ghn nhau. Chd dd phong kiSn vd gi6c Trrdng bao tin, bO net sdt vd tam hbn dd Ianh cria chring bay cci nghe chang, cci thdy chdng thdm c6nh nao ning cria ddi uy6n ddng b6t hanh khd dau kia.

Khu€ nhdn canh. tlu.tong nhdt tdng ldu Dri 'crlng li hinh Anh cia bq.n be. cria nhdn d6.n ilang chd d<in B6c tr6 vb l6i con thuybn c6ch mang qua con scing gici dd cap bdn vinh quang, d6n bdn bd th6ng ldi. "KhuC

260

26t

nhan" dd khdng ld tfi tudng tudng cria Bric, dci cbn li hinh dnh cria nhtng d6irg chi, chidn si crich mang dang chd mong Bric. CAm ddng bidt bao khi ta nghe dai tudng Vd Nguycn Gi:ip kd lai: "T6i cbn nhd sau mdy h6m bdi rdi dy, tdi l4i ti6p tuc xudng chAu NgAn Son. Tdi cing di v6i mQt dbng chi trong dodn, Donr di tr6n nhtng tri6n nrii gianh v6ng vi lanh budt troi khuya trong vdt, sao sdng bo thd trong ldng cAm thdy bo vo vd han, hai hdng nrrdc mit crl rung rung"

n6t dd cho ngudi doc tu thudng thrtc ldy phhn y d

B6c oi! Khi con vidt nhtng ddng suy nghi nAy vb Bric, Ngudi de ydn nghi nghin thu gita Ha N6i vd gifra lbng ddn tQc, Mira ddng vdi nhlhg ddt gicf r6t dbu mira, con lai nhd vb ngiy xtta Bric phdi di ddy.

Lai thuong ndi doa dd!

Ban b6 chd mong, nhdn ddn dau khd, ddt nudc lhm than tAm hbn B6c bi6t bao gid thanh thAn, yâ&#x201A;Źn vui. Lao tir tirn bab de ngen chan Bd.c vdi nhAn ddn, vdi dbng chi. Lbng Bric nghen ngdo dau d6n x<jt xa. D6n n6i ngrrdi phAi ihdt l6n:

tri

(lheo cha Bdc _ fd Htru) (Bdi cita phan Xua yintl, trudng Tfin eudc Ttdn Q aB Ngdi - gidi ,thtu n h B8t - jq92).

262

NHA\ XET (clia Ban girlm khAo) Binh gidng hltq sdu sd,'. Bidt phdt hien co;. yai 6 ngha tlzu ddn chi\u sd.u c a bis.i tho. Cd.u udn kh6 uydn chuydn. Tidc lit cd.u tnic chung c a bd.i c6n bi lod,ng u; qud. tl1.an Lan nld r\ng d titng phAn cia bdi uan. thud.t ud hhai

Didn

16120

DE9

am vd mot khuo nhAn u bubn trong doi mdi mdn...

"Ngudi ban tir thdi srio" xrlng dring ld loai tho ndi it mi ggi nhi'6u, ld "loai thd cd miu sie thanh danr, cd Arn thanh trbm l6ng, kh6ng ph6 di6n, ind nhd cd kh6p lai trong dudng

n?,

Mit tho bay canh l4c ung dung

Trong nguc nguiti nhim nh?rn qua d6i

kh6ch

thd,n Bd.c

Mudi b6tl trang rc M.i g6ng c 6i chan ydu ntLt mat t6c bac

Chi cao md. chdng dang d,6ng trinh . Tcinr lai, ;trg'-rai b"tr tir thdi s6o" la ndt bai tho hay trong tep thd 'Nhat ki trong tl" cria BAc, la ndi hai dbng trt tudng yeu nudc ve you ngudi gap gd hdi hda, trong sang lung linh. Ldng ydu nrtdc vi y6u nhin lo4i dau thddng va tinh thhn qudc td vd sAn cta Ngudi. d6n "ngddi ban tir thdi s6o" dd hda thdnh rndt kh6i cao dep,trong s6ng la thddng. "Ngudi b?n ti thdi srio" dri cbn lA rnQt btlc tranh tuyQt dep trong thd ca. Mdt ngudi ban tir thdi srio, mQt n$rdi

ngoni

ldi-.

Srlc sdng rndnh li6t clia con ngudi Vi6t Nam qua

vd.n

hqc

263

BAI LAM Lich st cria dan t6c Viet Nam Id lich srl chdng xAm lang. Ong cha

ta mdt cli cdn truybn lai cho chriu con thanh gttont bdu in daln ddu dn cta lich srl oai hnng dci. Con ngrrdi Vi6t Nant chring ta d6 tran trong chm thanh guom dy dd anh dtng ch6ng lai moi th6- h.rc hung bao dd gidnh lai quybn s6'ng cho ddn t6c minh. Tt trong d6rrr den di6u tdn cua khd dau, con ngudi Vi6t Nam lu6n lu6n vudn tdi, ru bin dd d6h vdi ngdy mai chdi lda trrdi dep. Hinh anh con ngudi Vi6t Nam vdi srlc sdng manh li6t tuy6t vdi dy da drroc van hqc phAn rinh khd 16 ndt va s6ng tao. Gid dAy, dir doc lai vdLn hoc crla giai doan lich srl ndo chring ta cnng thd-y hinh dnh cia con ngudi Vi6t Nan hi€n ra thap dep vdi sfc sdng thdt manh li€t dbi dno. Sfc s6ng dy ttrdng kh6ng cd gi dAp t6t no'i, ncj nhtr ddi hoa sen nloc trr bnn lAy na cai h,rong, cei duing vd that cao dep bi6t bao. C<j thd ncti c6i hudng vi Dgqt ngao, nlanh li6t crla ddi hqa sen dy, cia srlc sdng dy cria con ngudi Vi6t Nam nlai nlai lan t6a ddn ch0ng ta vA nroi thd hO mai sau. Cjon ngudi Vi6t Nam ngay tir ldc sinh ra phAi duong dhu vdi bi6t bao thd lqs hung hfs: ldo han hzin, l0 lut, nio thri dri... khd, nguy nan, bao phen tudng dan tdc niy khdng thd tbn tdi dudc. Nhung, la ki thay, con ngudi Vigt Nam dv lai le nhung i-on ngrrdi chrla dung m6r sric sdng manh IiOt chua titng thdy. Ngay tit xa xua, srJc s6ng 6y da drroc bi6'u hi6n rdt 16 qua nhtng cau chuy6n cd iich dhy tinh chllt ki Ao, qua nhrlng cau ca dao nggt ngeo tinh trl, qua nhtng cAu tuc n$l c0 dong... Con ngudi Vi6t Nam ngiy nay, ai md 264

kh6ng thdm sau trong ldng hinh Anh c6 Tdnt ngiy xiua. D6i vdi con ngtdi ViOt, Nam. cd Tdm ld m6t hinh dnh dep cria ldng nhAn dao, cia dr.lc thiy chung, cria n6t hay lam hay ldm... Vdy thi stlc sdng dy bidu hi6n d dAu? phAi chang chinh lA nh0ng cay xoan dio, nhitng cAy thi, crli khung cr.li, rbi trd lai cd Tdm xinh dep ngdy xr.ra... Dring, bidt bao lhn c6 Tdil rigoan ngoi.n d1,bi vni ddp, bi gi61 chdt bdi mU gi ghd ric nghidt kia, chring ta tridng nhu kh6ng bao gid c6 s6ng lai. VAy mi, ki la sao, cf sau m6i lhn 6y, c6 Tdm lai vudn l6n mac dir d moi hinh thfc: lfc bi6n thdnh cey xoan, quA thi. Nhrrng chr.ing ta khing dinh mdt dibu: T6m khdng bao gid chdt. Dci, stlc s6ng manh li6t cria Tdm le d ch6 dd, lu6n ludn vrrdn l6n tr6n hien thuc den tdi dd chi6n thing hi6n thtrc dy. Tdm hbn con ngrrdi ViOt Nan li nhu th6 dd, ncji sao cho hdt lbng y6u ddi, tin iudng d minh trong hinh "udng cd TdDr ngdy xrra. Cd 16 m5i chring ta, ai mA kh6ng rung ddng tnJdc vd dep tuy€t vdi cria cAnh lao ddng ngiy xUa:

Hoi co tqt nuoc bd:n dang Seo c6 nuic dnh. trd,ng uitng dd di Mdt phong crlnh lao d6ng rdt nOn thd vd th6nt duom tinh ngrrdi! Nhung cci 16 ai ne khOng bi6t dr:oc drj chi lA rr6t dom trdng binh thudng vd c6 giii ldi dung rinh tr6ng dd tdt nudc, Vdt vA I5m chfl Nhltng con ngudi Vi6t Nanl ching nhilng khdng mudn n<ji n5i khd dci ra md cdn tao nen mdt cAnh dep ndn tho, chinh vi trong tam hbn ho trAn dhy m6t tinh y6u cudc s6ng trdn dhy mdt ni6m tin vao cu6c sdng vdo con ngrrdi. Dci ching phAi ld st?c sdng mAnh ligt cia con ngudi Vi6t Nam dci sao? Ch{ng ta cfing khdng

quen hinh Anh ngudi anh hing ldng Gicing ngey xrra trong truy6n cd "Th6nh Giring". Dtla tr6 l6n ba mA vAn chua bi6l ndi bi6t cudi, nhrlng khi bidt ncii thi ti6ng n<ii dAu ti6n lai le tidng ndi y6u nudc, ti6ng ncii ddi x6ng ra gidt giac crlu nu6c. Khdng phAi ngAu nhi6n md van hoc dAn glan cci duoc hinh tr,tong 6y, cri 16 hinh trrong Thdnh Gicing ld hinh dnh kdt tinh cria truybn lhdng chdng giac ngoai xAur cr.ia cha 6ng chring ta tir rA't ldu rbi. M6i khi c<i giac d6h xam lang ld" m6l lb.n chfng ta, nhilng con ngddi Vi6t Nam lai xdng ra gidt giec cdu nu6c, criu nhi, bdi vAy n€n thanh $tdm b:iu dy crla cha 6ng chring ta da bao ldn nhu6m dd mdu quan thi. Tinh thhn qudt khdi chdng xArn lang d6 trd thdnh nlot tf,ong nhing truybn th6ng quy briu cia dAn tQc, cia con ngrrdi ViQt Nam trAi qua mdy nghin nam lich st. TruyEn th6ng 5y cfrng la mOt trong nhtng bi6'u hi€n hirng hbn nhdt . cho srlc siing minh li6t cia con ngudi ViCt Nam tit xua d6n nay, x6 hdi ngiy ceng tidn tri6"n thi con ngddi Vi6t Nalr'c[ng cdng t6 ra c<i stlc s6ng manh IiCt bdy nhi6u. Chring ta hay ddn vdi tidng k6u thudng crla Thfy Kibu, nhdng chtng ta cring ddn vdi ngrrdi anh hirng Tir HAi; ,,Choc trdi khudy nd6c, mec dhu; doc ngang nio bi6't trCn dau cci ai", hinh Anh Tir HAi Ia bidu tudng dep nhdt cta con ngudi trong xa hdi c<i giai cdp md Nguy5n Du da xay dung nOn. D<i ld.m6u ngudi li tddng crja chd dd xua, la con ngudi tap trung nhi6u nhdt lbng nhdn dao, anh hirng vA cdng li. Tir . HAi da dua Thriy Kibu tt ihAn phan ',gdi lh.u xanh" sang dia vi m6t phu nhdn c<i quybn ph6n xdt. Dri ld mong rr6c cria Nguy6n Du nhung dd cfing h md udc cta bao nhi€u ngrrdi kh6c nfra vb m6t xa h6i tdt dep. Ngay cA vi€c Thriy KiEu "x6.m xam bang liii vudn khuya m6t minh" dd tim d6n 266

vdi Kim Trong, tim ddn tinh y6u c0ng li m6t bidu hi€n dep cria stc s6ng trong con ngudi Vi6i Nam dUdi chd do phong kidn cr1. Kh6ng chiu s6ng rdng budc trong khu6n khd

cia chd d6, ngldi phu nrl da td virng l6n hdng tho6t khdi bdn tay 6y cia crldng quyiln bao nguoc giinh ldy mdt tinh ydu chdn chinh, tri do cria tudi xudn, Hb Xuan Hudng cung cd lan ten) stl:

ui ddi ldnt tr(i dttoc 54 ngliQp anh h ng ln bdy bdy

PhQn ddy

nhiau

ciing ld dd ndi IOn mong rtdc dy, sfc sdng 6y. Ddn tdc Vi€t Nan.r trdi qua bao bi6'n cfi thang trbln ctia lich sri. cing ngay ceng lon dAy cao dep hon. con ngudi Vi6t Nam crrng ldn hon l6n, dep hdn ICn, sfc sdng l4i cdng tren trA manh li6t. Nhdt Id tU khi cci 6nh s6ng cria Dd.ng chidu roi thi 6 ho sdc s6ng dy da "K6t tinh thanh nhilng dgt sdng manh nhdn chirir uroi bb lli b6n nudc ve crtdp nrldc". Kleng chidn chdng Phep birng n6', nhdn ddn Vi6t Nam anh dung x6ng ldn d6p ldi k6u goi crla Bric Hb, d dAu chring ta cing gep bi6t bao hinh Anh dep cria con ngrrdi' Vi6t Nan:r chid.n ddu: Chdn toac ntdu chd.rt diln dudi gidc Tay chint th tal' sd.c nhu guonr. Srlc nanh dy, hq da ld1' tir sfc m4nh cira tdm hbn dd tao n6n chidn th6ng. Con ngudi ViOt Nam trong kh6ng chidn ch6ng Phrip, anh hirng Nfp de di theo d6nh Phrip. Bidt bao bd ngd, gian khd nhrrng cu6i cr)ng vdi j chi quy6't khdng cho kd thir dung ddn dit n'ldc, Nrip da chrlng minh sdc manh tibn tang cia con ngudi Vi6t Nam, nla qua anh dA 267

bidu hiâ&#x201A;Źn ro nhdt. Anh dd cirng vdi li ldng gi6.t bao t6n Phrip, mriu cia chring da nhu6m d6 ddt ritng quen thudc. C{ii gi da ti6p srtc eho ho khdng sd p}uip? phAi cheng d<i chinh lA stlc manh tdng hop cria ldng cim thir vi y6u thtldng lai dudc 6nh sd.ng cia. Deng chidu rgi, dd bi6t bao con ngudi Viet Nam: '

lu6t guom hh6ng chiu

siing quy

Tudl xudn chdng tidc sd chi bac ddu de thrrc hien chan h cua Bac Hb: .l$Ong cci gi quy hon d6c lep td do". Anh bO d6i trong thdi ki chdng ph6p cnng ld mdt bidu tudng dep cta srlc s6ng menh li6t 6y, anh phAi ' hiu biSt bao gian kh6' hi sinh. M6 anh 'ving ngh6', ddy vi sdt r6t, vi "Nhtng ngAy di v6t vdi sddng,, nhung ctng ld eon ngudi ldc quan v6 han:

.Anh hd chuydn tdi nglrc TrOn chq D6n, cho Rd. Ta ddnh giac ?hay re

Hai dta cudi

ll.a hd..

Quj lnm sao cdi tam hdn ngudi chidn si crj c6i crJdi na ay:

,,ha

Con ngrrdi Vi6t Narrr qua chi6n ddu ld bidu tudng dep v6 cing gho srlc s6ng nanh li6t ctia ho. Kh6ng chipn chdng Phrip th6ng loi, ho ld nhrlng ngrrdi denr d6h sd,c s6ng cho nroi ngudi, cho ddt nudc. anh b6 tl6i lA ngudi mang Iai thanh binh cho moi nhi:

Anh ub cdi lqi uang ritng Ddnt trdng hd hen trong ngdn tidng 268

Hb Chn Tich kinh y6u Ie tap trung cao nhdt sfc s6ng cia con ngrtdi Vi6t Nam. Giac Mi di6n cubng d:inh phri nudc ta, vr4y mir Hb Chi Tich neu cao quydt tem s6t de cUa den tde ta: "Dir phai d6t chriy c6 ddy Trtrdng Sdn cing phAi giAnh ddc lap . Quydt nrn sat dri dy cua Ngudi da dddc bao nhi6u con ngudi Viot Nam thi hdnh vi chidn thing, con ngudi Vi6t Nan) trong kh6ng chiâ&#x201A;Źn chdng Mi ld nhrrng con ngtdi dr?ng I6n tren tb.rr cao cia tAm hon, cria thdi dai. O ho co rr)or srlc 56ng lldnh lier den la lirng. Co le chinh vi thd lnd. nhi thd T6'Hnu da phAi thdt I6n dhy kham phuc sfc song cia ddt nu6c ta ddt nddc cta nhing con ngrtdi Vi6t Nam: ViQt Nant! Ngudi ld ai nlii ta clua bao Sid hidu het Ngudi ld ai nLiL srlc nzanh th.iin hi V6i cdi chdt chxa phit ndo chiu hdt Lua quanh ntinh m6t td.c cLng hh1ng di. Chinh bdi srlc sdng dy ldn qud, ki di6u quri rud chinh ta, chinh con ngudi ViQt Nam ctng kh6ng thd hidu hdt minh. Hinh enh con ngudi Vi6t Nam ki6n crrdng, bdt khudt trong cOng cudc ch6ng Mi cdu nrl6c ln hinh nnh chi Ut Tich trong "Ngudi me cdm sirng" c'ia Nguy6n Thi, chAn li ldn crla thdi dai d6m ddnh vd quydt drinh th6ng Mi da dudc chi Ut anh hirng th6" hi6n trong nOt cau ndi giAn di md y nghia bidt bao: "Cdn rn6t c6i lai quhn ctng ddnh". Dd Ia y chi ddnh giac d6h ciing cria ngr.tdi me anh hirng: Lir nte ci.a

sd.u

dta con nh6

T6c bdi cao b6nz bint nhai trilu 269

chi 0t quan thit hhidp so

Bung a6 ntang udn cu6p bdt ph.d. cd.u Dci li anh TrSi ngrrdi c6ng nhAn uu tf trong tric phdn Sdng nhu anh cua Trhn Dinh V6n, vdi ldng y6u nudc cam thir ginc cao d6, anh da hidn ddi minh ch6 c6ch mang, hi sinh hanh phic riOng d6' phuc vu loi ich chung cria c6.ch nang. Ddi vdi anh; 'Cdn thing Mi thi kh6ng ai cci hqnh phric ndi c6." cho n6n anh dd nguydn quy6t drinh Mi vi anh de thdng Mi bing nhfrng giay phrlt cu6i cirng anh ding cria ,.idi minh. Anh ld n6t con ngudi vidt hoa, xdng ddng duoc ngdi calang nh0ng vdn tho dep nh6t: C6 nhing plttit litnt ntn liclt srl C6 cai chdt h6a thitnh bdt tt C6 nhilng ldi hon m.oi bd.i cq Cd con nguiri nltu chdn li sinh ra Cudc ddi anh ld mQt tdm gddng s6ng v6 chrl nghia anh hing c6ch rnang cho tdt cd. chring ta hoc tap. D<i cdn ld chi Li, ngudi con gdi ViOt Nam anh hing bon giac tra t6n chi rdt di man:

DiAn giA4

diti

luo nung Nhung ch[ng: "Khdng gidt dudc em ngudi con gdi anh dd.nt, d.ao cat,

hirng".

nunh cria chi

srlc nanh cia ldng y6u nudc. Dd li srlc s6ng crla tdt ca con ngudi Vi6t Nan td6c k6 thi. Ndu nge.y trd6c Trhn Hrrng Dao da ndi lâ&#x201A;Źn tidng ncii yeu nUdc dhy nhi6t huy6t: "Ta thudng t6i bta qu6n dn, nrla d6m v6 gcii. rudr dau nhtr cdt. ntrdc m6t dem dia..." vi chrra gi6t dudc kO thir, thi ngey nay con ngudi Vi6t Nam cing SrJc

cring

270

vd cirng

day

drlt vi chrra dttgc x6ng ra chidn d5u vdi

thri: '

Md,u sdi len uit nidc nLAt tuon trin

.,. V6 ben lbng doi nfi.i tdi tfi.ng sao Chdng ta kh6ng bao gid qucn hinh Anh dbng chi Nguy6n DrJc Thuan da bao phen chidn ddu vdi k6 thi bdng trrli tim cria ngrrdi i6ng san Doi voi ho. su6t dbi chi cd ntdt chdn li bdt ali bdt dich: "Ngudi tao chfng- miry :cd thd rdc ttrib midng xuong. xdo titng rnidng I hil. Tirn tao chring md.y cti thd bcip cho nd ngirng dap, nhdng bQ cic tao, bd cic khoa hoc cfa ngudi c6ng sdn thi van kidp chring mdy cting kh6ng sai khidn n6'i". Dd lir quyei [en) sdt dd chidn thang kd thi cria nhrlng.ngudi Viot Nam, khdng bao gid bidt khu6t phuc kd thn. Dd li nhirng "Cd du kich xcim Lai Vu! bi "rin qudn bcn chan" md "van bdn thn", vAn ng crrdi tddi rdi: "R'in minh em chi.u cd sao d5u". Srlc sdng dy cria nhtng eon ngudi Vi6t Nam chrta bao gid drldc bieu hiâ&#x201A;Źn rd nhd vey. trong hinh dnh cria nhrlng c6 gdi diu dang. vira sAn xu?it vita chiSn d6'u: 0i nh ng ndng Xudn rcit diu dd.ng Hal cdu quan ho chuydit dit ngang

tqy cdy beru sdng tiy Snng hhoac tren lung. chong nlo ngdnB Nhirng khdu sring dy ludn lu6n sin seng 6 tu thd tiou diQt vi chi6n th6ng kd thir. Cdn gi dep hon hinh.Anh con ngudi ViCt Nam d6u tranh ch6ng Mi: O du hich nhd giuong cao sing Thd.ng Mi linh hhanh budc cui dau Nhe nhitng

271

Ra the b gon hon beo bung Anh hitng ddu ctl phdi nld! rau

le vi thd n€n chring ta c0ng khong nhac nhi6n khi mdt nha van nudc ngodi dA ndi v'6 con ngddi Vi6t Naml "O ViCt N"tll ccj bao nhi6u bdng hoa dep ln bdy nhi6u anh hirng", Td hdo lSm chd, td qudc Vi6t Nam ta: Oi Viit Nonr tu sd lo l ng D6n ent tlto cing h6o nhilng anh hing Dd chinh la sric s6ng Vi6t Nam, khdng bao gid ngudi can. Hinh enh ddt nd6c Viet Nalrr lu6n lu6n ldrn xlic dong ldng ngrrdi bdi tbm vcjc cia nci, bdi sr.lc rddn dAy thdn ti6n cria ncj. Nhir tho Nguy6n Dinh Thi de ca ngdi: Nuoc Viet Nant tit ntdu li2a Rr) butt dring tlq sang lba Vd dep vd bi6n dy crla con ngudi ViCt Nam, cia ddt nrr6c Vict Nam da dddc kdt tinh tit thud d6nh giac oai hing cia Nguy6n Trai khi md ddt nrl6c ta, nhdn ddn ta ph6i "ndm nrat nim gai hd phAi n6t hai sdm t6i". Tit dau thuong, gian kh6' ching ta vAn vilng bu6c di l€n vd trtrdng thdnh ma'i mdi. Nhd thd Td Hltu cfing ndi lCn sfc ldn d4y, stlc sdng ma'nh li6t crfa con ngudi ViOt Nam trong nhrlng cdu thd that dep: 0i Viet Nant tI trong bidn nrdu Ngttdi uuon lan nhu nlot thien thAn Kd thir mu6n ta "brin minh d nhuc" nhung chring ta lA Ccj

ngubi kh6ng bao gid chiu khudt phue. T\r dau khd, kh<i khen chfng ta vin wdn l6n. vudn mai ddn hinh Anh dep tuy6t:

lirnt

glila

ddng

PhAi chnng hinh Anh H'ing vd. Rin, hai chidn si quang vinh trong tdc phdm Bdi ca chim Cho-rao cha Thu Bbn crrng L\ nhitng bidu hi6n dep cia con ngudi Viet Nam. O phrlp tntdng hai anh da ldm cho kd thn phAi hoAng hdt vl sd'c mqnh tinh thhn, srlc m4nh cria lbng y6u nr-tdc crla con ngudi Vi6t Nam. Chung mudn ddt ta thitnh ltdn than quy lqy Trong d.nh

lta

hdng ta xudt hi4n m^t ubng hoa

Voi stic sdng manh liel ey cua niom tin. hai chi6n si than y€u vd. dling cim tuyQt vdi dy s6 khdng bao gid chdt trong m6i ngubi dan Vi€t Nam ydu nd6c. C6i gi de tao non cho con ngudi Vict Nam srlc s6ng that manh li6t dy. PhAi chang dd chinh Id hai nhan t6: Vn khi, chinh la Anh tinh thddng y6u m6nh mong Vn khi, chinh ld Anh hla cam hdn ndng bong Cho n6n anh gi6i phcing quAn cria chdng ta da drinh Mi v6i mot sftc manh phi thudng: Nh ng dirng si ddnz le n i Thdnh Mdt tim tkil sdo baY rqc ra Ruat dudi thit chd'n nhu chi6n md' Ddm. chdt thit stc nii dbn taY Anh cd drroc tu thd hi6n ngang dy, cd dugc sU ding cAn 6y h do anh dA x6c dinh anh di chi6n ddu hdm nay ld "Bd di cring vi bd, d tntng hbng tr6 thd'. Bdi vi anh x6c dinh cho minh m6t vi tri vd eirng quan trong vd anh vd cing

td heo 272

sen thom ngat

d tri

dri:

Ndu lich stl chon ta IiLm didm, tud. Vui gi hon ldm tugui,i linh di d.du Trong dem

6i, tim td ldm ngon lia

Hinh Anh dti dgp chlng kh6c ndo tr6i tim Dang soi dudng 'ho moi ngudi hu6ng tdi. Con ngudi Vi6t Nam dep nhrr v6y dci, bi6-t bao bei thd da ca ngdi con ngudi Vi6t Nam, Td qu6c Vi€t Nam v6i mOt ldng ngudng mO ch6n thinh tha thidt. Bi6t bao nhi6u ldi rhd, bi6t bao nhi€u tdm l6ng hd6ng t6i con n$tdi ViQt Nam nhrrng cti l€ tdt ca dEu hu6ng t6i srlc s6ng mflnh liQi crla con ngrrdi ViQt Nam. That kl la khi chdng t; bi6t rlng:

Ban hdi ui sot ddt na6c ndy Ngdry dem kh6i lta. vd:n hnng say Vn nhfrng eon ngudi thet ld ki di6u bidt bao; tt gian khd ho vdn vudn l6n tddi dgp ve cao thudng biSt bao. Ho s6n sdng chiu dr;tng gian khd 'nh4t mu6i vdi cdm! nhung "mi6ng v5n cudi' nu crrdi chidn ihAng. Ta d6 hidu vi sao 19 ngddi trong hang Hdn (Itdn Ddr - Anh Drlc) da phAi ch6t chiu titng giot nu6c, hq.t gqo dd bAo v6 srr s6ng con cia c6ch mang, dd ddnh bet hdn mdt ngdn qudn th v6i dhy chi vr1 khl tdi t6n hi6n dai md hb v6n lac quan y6u ddi, v6n dlm th6m tinh c6m d6i vdi lanh tu, d6i vdi vg chbng, ldng x<im. Chring ta crlng d6 hidu vi sao nhirng chi6'n si trdn dlo Cbn C6 (11q sdng ud chidn ddu - Nguy6n Khai) lai ld nhfing con ngrrari thdp, tru dAo, b&o v6 mAnh ddt cria Td qudc thAn y-6u. Vudt l6n tr6n khcj kh*n dd tbn t4i vd chiSn th6ng ke thn dd ld n6t ndi b6t cia nhtng chi6n si ki6n trung 6y. Sr?c sdng cira nhtng con ngJdi Vi6t Nan )74

khong chi bi6'u hi€n trong chi6n d6u ch6ng k6 thii md cdn thd hi6n trong tlnh cim y6u ddt nd6c sAu l6ng. Vi ho lA nhfing con ngudi ,'ldng ncing b6ng cAm thrj ,,6n ,rrat tu,:i tinh ban", ho ludn tin td6ng d tudng lai ddt uu6c, ddt nrrdc cia nhrlng con ngudi Viet Nam lu6n hi6n l6n trong tho ca tudi d-ep va' trin clhy srlc s6ng.

Nhtng

cd,nh d6ng thom ng6t

Nhilng .ding 86ng d6 ndng phi sa _Ve, H diQu thay, d<i lai la d6t nddc cta nhtng truybn th6ng anh hing cria nhilng con ngudi dung c4m ki6n cujng: Dcm d4m i rilm trong ti6ng ddt

Dd la thddng:

NhLng budi ngir! xua uetlg n6i uA ddt nd6c cria nhirng con ngudi dAm thAm y6u Dd.t nudc ctla nhilng ngudi con

g6i, con trai

nhu hoa hbng, ctng hatl sdt thep Xa nhau hhAng hd roi nu6c nLAt Nu6c md.t chi dimh cho ngir! gqp mdt. De.p

Chinh vi cri tinh y€u ddt nu6c thidt tha md ho dd nguydn hi sinh h4nh phfc ri6ng, bidt n6n n6i dau dd tam nen iring tr4n.

Vdn hoc crla chring ta da kh6c hoa hlnh anh con ngudi Viet Nam vdi srlc s6ng mAnh li6t nhd thg dci. Nhrrng srlc

sdng dy cdn duoc bidu hi6n

rdt 16 trong sen xudt, xdy dung. Tlong chi6n ddu con ngudi ViCt Nam hi6n ra v6i nhrlng n6t dep tuyet vdi thi trong sA.ir xudt ho cring hi6n ra th6t 275

dep, n6t dgp cria tdm hbn, cia hdnh ddng, crla 1i chi Giac Mi dang tdm tan phri nhtng nhd mr4y, nhtlng ph6 phddng thdn ydu, cnm thir gi6c cao d6, con ngudi cia ddt me Vi6t Nam tlA ntii r0 quYdt tAm cria mlnh:

Gi|r Mi Pha thi ta xdY lq'i lrtP h6 bon mir d.Ilng Id cao Nhd ntaY fua hang st'u uttng chd'i Ta tla ldng ta rdt d6i tU htto Ho lb nhtng con ngddi, vdi bdn tay vd khdi cic lao dQng nhigt tinh crla minh dang lam cho ddt nuac ddi thit thay da. Khong bao gid ho t6 ra ch6n nAn, ta chi thdy d hq nhflng ng cudi quY6t th6ng: ' Ta tic dbn l€n ch{ udi anh Cong tinh giao d4ng ngd't trdi xanh TrQn l€n uoi uttq'

tat d'i dqi

Nhip rdng trong chiEu dQng nd'ng hanh Hq li nhihg con ngudi dly sdng tflo, sdc s6ng tao manh me cta tudi xu6n, hg khdng sg khrj khnn gian khd, hinh 6nh. crla ho th4t dAng yOu quy bidt chirng ndo: Yau bi& mtiY nhhng con ngudi di tdi

IIai cdnh taY nhu hai

catuh baY ldn

nhtng Phong ba drl ddi Chd'n dqp bim kh\ng sg cdc loiri sAn Srlc tr€ mira xuan dhy hrla hqn 6y dang ddng gdp mQt phdn r6t d6c lrrc veo c6ng cuQc xay dgng chri nghia xa hQi vd tidn tdi chri nghia c0ng san crla din tQc ta: Nguc ddm d6n

276

Hdi nhirng ngtdi trai, nhttng cd gdi yau Tron nhttng dao md!, nh ng td'ng nui dq Hai bdn taY ta hdt litm tdt cd Xud'n dd' ddn r6i. Hdi hd' ruong lai Kh6i nhitng nhit may m.6i ban mai. ' Ho c<j duoc srlc m4nh lay trdi chuydn ddt 6y bdi vi cri sd lenh dao crla DAng, cria B6c Hb, c6ng them vdi srlc tr6 mia xuAn khdng bao gid ngudi c6. Con ngrrdi Viet Nam hom nay ludn lu6n cAm on DAng, Bdc lld: Cd'm' on IXng dd cho ta dbng sila Bdn ngdn nanl chd'n chia dn tinh Iliv nhd'n nghia thdng hutu7 tdn baa ch&d Kiep ti n6 uing dAY chdtn nehQ kinh Cd thd ncji srlc marih cria con ngrtdi Vi6J Nam dat i5n dinh cao chdi lqi nhdt n€dy hdm nay ld do cd sg linh dao cta DAng, cd srr lenh dao cria B6c Hb. l'i<ti d6n B6e II0 ld ehring ta ncii ddn sric sdng bEn bi cia con ngddi Viet Nam drroc quy tu vao mot hinh Anh mdt vi chti tich nudc k{nh ydu. Dd ld hinh 6nh dep tuy6t vdi cia Ng:rdi gif,a nrii rilng Nhd 6ng cu m&t sdtlg tzgili io ndu t&i ad'i de.p txoi lq' thxdng Nhd Ngudi nh ng sdng tinh suon{ (Ing d.ung yen ngla tetu dudtl.g sudi reo... Hinh 6nh eria B6c hi6n l€n that dgp, c<i crii vd khdn tnidng cia vi chri tich ban rOn nhrlng l4i cri cd'i vd ung dung, binh tinh thu th6i d6n la ling cria mOt "Ti6n dng" Tudi ngAv cang cao, nhdng Bac lu6n thdv minh rdt tr6:

Stu ba tu6i u6'n ci'n rud'n

cltdrt

giuc moi ngudi, cd tric dung thet sau r6ng ddn tr6i tim quin chring, d6n tnii tim ngudi doc. Nhu vay, van hoc cria chdng ta dA ldm trdn chfc neng cria nci. N<ii nhu Thri tudng Pham Van Dbng thi vAn hgc crla chdng ta xrlng dring li "MOt cdng cu dd khrin phri, hidu bidt vd s6ng tao thrrc tai xa hdi. cht ydu Ie, con ngudi vd cudc chieh d6u cia con

So u6i 6ng Bd'nh ud'n thidu nian

kh'cn,

ngi

ngon, ld'nt ui|c khne

Trdn nzd' nhu tkd hem gi Tieft. PhAi cheng dti chinh ie bidu hi6n rdt dep etia nhi6t tinh cdch mang, cria ldng y6u ddi tha thi6t. Ve chinh dd ld sr'lc s6ng manh li6t, tuy6t vdi cria con ng'Jdi Viot Nam ta k6t tinh trong vd dep r4ng ngdi cria m6t vi chrl ti h nddc kinh you.

M6t chring ta rnudn doc, doc mai nhtng ddng thd tudi xanh, nhilng dbng thd hla ch6y' nhtng trang sdch tuy6t vdi' Tdt. ldl ca dau to.{t }cn hinh anh con ngu}i ddt ntldc vict Nan.r dep tuy6t vili vdi stlc sdng rllanh li6t cta con ng:L{di Vidt Nam . Sic s6ng :'i3' 5i5t' ntrtt trong v'n hgc chinh Ii; tinh thhn chi6n ddu bi:n bi anh dfng ki6n cuitng cta hQ' Dcj ld ldng lac quan v6 bd bdn cria con ngrtdi Vi6t Nam trong chi6'n ddu vd xdy ddng. Stlc silng dy cria con ngudj Vi6t Nam da cd td ngen xda vd cho ddn bdy gid, con ngrtdi Vi6t Nam vAn kd thira nd vd v6i enh sdng cia DAng chi6u roi, con ngrtdi Vi6t Narr.r da bie"n silc sdng dy thinh nhttng vn khi loi hai nhdi dd ti6n c6ng hd thir tren mgi phuong dion, dd c6t ldn nhtng ti6ng ca y6u ddi ca ngdi Td qu6c' ca ngoi chd d6. Tidng ca lac quan dy vdn vrit I€n tit cu6c s6ng thuc chidn ddu va dung xiy, vin lrlt l6n tu tr6i tim ctia nhtng con ngudi ViQt Nan mang trong minh bhu m6u nrjng nhiQt tinh khdng bao giir ngudi can Ld d6i trldng cria vin hoc, hinh Anh nhlng con ngddi Vi6t Nam vdi srlc sdng m6nh li6t cria hg di di vio t4': pndm vdi nhihg n6t rdt dep, nhr:ng hg ctng tir t6c phdm bddc ra ngoai ddi thfic 278

Ngdy nay, kd ti6p truybn thdng ngay xda cta td ti6n, th6 hO nhitng con ngudi Vi6t Nam m6i dang chrlng t6 srlc sdng rndnh li6t ctra minh tr6n nhilng tran tuydn khric nhau. Bidi bao kh<i khan gian khd nhrrng hg ddu cci sdn ldng vi ho hi6'u j nghia ldn lao cta c6ng vi6c minh lim. D<i ching phai srlc wdn l6n khdng ngirng cria ldp tr6 Vi6t Nam sao? Dti ching phAi srlc sdng nd.nh li6t cria con ngtdi Viet Nam dr:oc kd thira va ph6t huy trong mgi thdi dai ngty nay ;an,,l Cing doc nhtng ddng tho, cudn srich, chting ta catg ir:i. hi6n ra nhrlng ndt dep tuy6i vdi crla sfc sdng can ngr1lJi Vi6t Nanl, Dd qrra rbi thu6 bni thd 'Than" oia L{ Thrrdng KiQt sang sAng vang len tr€n tran tuydn sOng Nhd Nguyet. DA qua rbi cdng fl:Ec khing chi6n chring phrip, Mi gian khd hi siah rrrd, anh hing, dung cenr... Nhung ngey nay, ste s6ng cia nh{rng con tgudi ViCi l{am, ',TAp ldm chi, t6p ldnl ngrrdi xay dung. Dem vrldn minh cai quAn lai thi6n nhi6n" vAn dang nd rQ nhrr hoa mrfa xu6n dt loai hrrong sic dat diro. Con ngrrdi Vi6t Nam trong thdi dai ngdy nay hi€'u rd ring cd dddc thdi dai hdm nay ld nhd cd nhtng ldp ngvdi di rruoc, ie: Plzdi bao md.u thfinz trong ldng

Mdi anh h6ng l'n sdc ta

d.d.t

hdo ;1,

glfi ve dung Nen "Dem ct€m rninh lai nht minh" quy6t cha ong ta mai xAy cho s6ng n{i ndy, ddt ntr6c niry' cria chfng ta' chfng mai dgp t,Joi Doc vd tim hidu vdn hgc cria ta hidu ta mujn ngdn lhn cem dn ven hoc da cho chring Chring ta 16 vb brlc chAn dung cia con ngudi Vi6t Nam ViCt quy6t clem srlc sdng trdn trb dy cria con ngrtdi 11* chring Cdn m6i dqp huy ph6t vd thira k6 dd tir"x,ra A6n nay dd dd tao ra ta, l6p tr€ Viit Uam hay hddng l5y sric s6ng nd6c' mdi m4nh m6 hdn xay dtlng quo hddng dat "6r,9 ".t" tich ddng ldn Chi c<i iarn nhu vav ch(ng ta mdl cri thbnh Dai hQi lhn thrl V cta DAng kinh Ydu' - Bhh Ti Thi|n lBdi ctta Nglln vdn HieP - 1982) 1981 qudc nhdt da iA NHAN XET (cria Ban gi6m khAo) ddn 1l Khdi qudt duoc lich sII Ddn llcrc' chi ! nhiEu nhilng trc phd'm phd.tL u(Ln hqc hi,n do'i' Lua chgn durtc

hht2) dd chtng lruu Orau tuhdt ( nhdt td phd'n uan hqc qud' ngudi Viat ntinh cho chit dh {tlc sdng md'nh liet cia coru Nant'. C6 j' thuc gan b6 xua' naJ" D6n 2l Ldp ludn chtng minh dd'y dti' todn diQn' .chtng phd'n ray d cd' tho pnong p,hri ud c6 chon lQc ca d udn D?t d.ung, sd'n xud't ud chidn ddu'

thu udn hoc t6t cd trotug phdtu tich t(t' phdn' cd trong phdt bidu cdm ngh'i, lian h4' 4l Vd'n troi chdY, h'd'P dd'n' d?ri' Tuf uiy 5l Bdi khdi qu6't lich stt vd'n hQc phrii ui6t

280

Cd.m

ndu uiat luoc bdt, chgn loc ddn chtng hon thi bdi dqng hon, l,rd,nh, iluoc sU diln trdi d d\i ch6. Didn

DE Cd cdng uiec lir.nt,, han c6 Co cudc h.d.nh.

16/20

lic

ngi.tng tay,

tinh, phdi c6 m.uoi phit nghi

Ttro

via

Tho

nlu biti lnt ru, ngdy ngd.t dAu giudng

lit ngh.i ngoi, uito lit ui€c dd.y tao luc, Tho uita ld clt6 dimg chdn, uita lit cu6c hitnh trinh. tho be, Nhu nto udc nL a xud.n, nktt hhit uong chi(in c6ng Tdi ydu tho ud tlto UAn hidn hiln, ?ho dd sinh ra, tinh yAu cttng d€n citng. Khi tni nh5, tho gi6ng rLhu bd. nze Tdi I6n lAn, tho lai gi6ng ngr.titi yeu, ChdnL s6c tudi gid, thc sc ld.m coi gd.i, Lric tit gid. c1i diti; hi tuiem h6a tho luu.

iic tno nhu trai uii cdo hh6ng thd tdi CO l c thdnh cdnh chint sit dQu xu6ng lbng tay. Ca

d\i

cdnh nAftg fii bqy Tlto Id, utt hhi trong trd.n danh Tho nhu

2al

Lit. tdt cd,, tllo oi, chi, trit htldng ch[u lir

yan

nh!

T6i nguyQn sudt ddi trung thqc sdng cho tho...

Ld cdng uiac tQtu c ng? Ld rdnh r6i bdt dAu? Lir cu1c hdnh trinh u? HaJ chi td ch6 nghi? Toi clli bidt uoi tdi, tho u6.n Id ltei u6: Rdnh r6i ud uiQc ld.m.; ch6 nghi udi hd.nh trinh... (Raxun Camzala)p, Dagheian clq t1i, qu1'dn I NhA xuit bin Cau v6ng. Marxcova.

rr.

119:

Bing vier dich).

Hay binh lu{n nhrlng quan niQm vb thd nCu tron.

BAI LAM Con ngrrdi, tao v4t toan mi nhdt cta tlt nhiâ&#x201A;Źn lai lu6n ludn kh6ng bing ldng v6i chinh minh,.lu6n luon s6ng trong mAu thu5n: cudc s6ng cta dbi ngudi lir htu han - cA vb kh6ng gian IAn thdi gian - ldm thd neo dc' wdn tdi c6i kh6t vong cao ci v6 cirng crla ddi sdng. Thd ca - mot trong nhrlng "nibm !'ui cao ce nhdt md loai ngudi tao ra cho minh" (K.Mec) - da sinh ra dd giAi quy6t mdt phhn mAu thuAn dd. Da cd bao quan niQm vb "thd loai nrl hodng" niy. C<i ngudi cho dci li "thhn hfng" (PJatOn), lFr "ngon hla thhn (Decgiavin), thdm chi cdn ld "nhrlng con di6q lo4n thdn thrlnh"... Cdn d6i vdi chring ta, thd gan gfli bi6t bao, ln o cao cA ni khdng xa la, dep binh di mA khdng binh thudng, thudc vd thAn thi6t... dring nhrr Raxun Gamzatdp tirng quan ni6m:

C6 c'ng uiQc ld,n, hdn c6 tric ngitng tay C6 cuQc hdnh tinh, phdi c6 mxoi phft nghi

T6i chi bidt 06i t6i, tho udn Id hai ud: Rdnlt r6i uir uiec litj2t; ch6 nghi u6i hdnh trinh.. ' Nha thd, danh hi6u cao quy khdng ph6.i ai cring cd duoc, drl cho "bAn chdt cia con ngudi ld ngh6 si (M.Gorki), dn cho m6i ngrrdi trong chfng ta dCu cd m6t nhd thd trong tAm hbn minh. Ldm thd, hai ti6ng dy don gi6n bao nhi6u thi cnng kh<i khen nhrrdng dy. Ai trong cu6c cldi ching da hdn m6t lan ldn thd. Song ldm thd dd lAm gi? Giai tri rr? Hay m6t cdng vi6c thhn bi, thidng li6ng? CA hai cl6u khdng phAi, khdng phr) hop vdi d6c trung co bAn clia tho ca. Ch6 Lan Vicn xda tirng cho ring: ',Thi si kh6ng ph6i ld Ngudi, nd le Ngudi Md, Ngudi Say, Ngrrdi Di6n. Nrj ld Ti5n, ld You, lA Ma, la Qu}i...,' (TVa. Dieu ?dz). Trong hic dci Phan K6 Binh chrl trddng: ',Ven ehddng (tfong dci ccj tho) chi ld mdi thrt nghb choi...',. Thcc ra, nhtng quan niem dd kh6ng dring. Tho ld tidng h:it cta con tim, la ndi dirng chAn cta tam hbn, kh6ng giAn don ctng khdng quri linh thi6ng, thhn bi. R.Gamzatdp cho ri.ng: C6 cOng uiec litnt, hdn c6

hic ngitig tay, tinh, phtii c6 nzxoi phtit nghi Tho uita lir nghi ngoi, uita ld, ui^c ddy lao luc, Tha u a lit, ch6 ditng chd.n, uita ld, cu6c hdnh trinh. ... Ld cdng ui6c tQn c ng? Ld rdnh r6i bdt dbu? C6 cuQc hitnh

Nhit tho trd. chil

Lir cu6c hirnh tinh u? Hay clti lir ch6 nghi? Toi chi bidt udi toi, tho udn ld, hai ud: Rdnh r6i ud ui1c lirm., ch6 nghi udi hdnh trinh. Nirrr trong phudng thr.1c bidu hi6n tnl tinh, thd ca dudc xdc lAp nhb m6i rung cAm thbm kin giia con ngudi ,ve eu6c

Vdi gid' cdt cd

Nhu hhdi

chtit hidm "Radium."

Ldl nt1t gctnt. phdi ndt hitng ndnt lao luc

sdng. S6ng trong dbng chriy ngot ngeo cria tho ca, con ngrrdi

t6m minh trong tinh cAm crla nha thd ve cria chinh minh. Thd ca thdm vAo lbng ngudi doc b6i nhrlng cem xfc trdc tidp vd nhibu mdi li6n tudng kin drio, bing 1i trl sAu xa vi stlc quydn rri cia ti€l tdu, thanh di€u... Tdt ce, t5t ca cirng mdt hic ira vdo, tran ngqp trong ldng ngudi doc, xda di hay kh6c sAu then nhirng tinh cAm con ngudi: nhing nh6 nhen ich ki bi lo4i b6, nhrrng gi dep dc, cao qui dddc t6n lon. TA.m hdn crla con ngrtdi sdng vdi tho se dddc "thanh loc" (Aristot) dd trd nen trong s6ng hon, cao thudng hon. S6ng vdi thd, con n$ldi sC tim dudc srr yon tinh trong t6m hbn, se duoc nghi ngdi, nhung cfrng chinh hii dri, con ngudi ti6p tuc cu6c hdnh trinh l6n dudng ddi dd l6n hdn, kh6n hdn. Nhfrng phft nghl ngdi dy kh6ng phAi ln tr6ng r6ng, vd nghia; nguoc lai, sd im l4ng lqi cd mdt y nghia sau xa trong cuQc ddi cia m5i ngrrdi, ld khoAnh kh6c con ngrldi siing vdi chinh bAn th6n minh, s6ng v6i bd ddy cria cu6c s6ng ndi tem. Nhung cfrng chinh vi "thd le tiSng l<ing" (Diep Tidp) nen nd khdng d6 khoi ngudn, n6n b6t. CAm xfc cia chfng ta trao dang menh liot, cuoc sdng crl cudn l6n, xoey sau titng mdng ngap tren trong tem hbn song di6n tA cArn xric l6n rang thd thi khdng phdi le dieu d6. Maiakdpxki de phdi k6u l6n: 284

thd.c

Ld.! m.ot chu phd.i n1.dt hdng tdn qudng n€6n tit

Lem thd

m6t cdng vl€c dhy lao lgc song cing br m6t

niEm hanh phric vd bi6n. Bdi vey, thd d6i vdi Raxun Gamzatdp

vd dnng Ia ddi vdi chring ta lu6n

r6i

hai vd cria mdt vdn

d'6:

nghi uoi hdnh trinh. PhAi. s6ng hdt minh cho thd, phei cd cdch nhin diing d6n, mdi c<i thd cci mot quan niem nhtr vay. Cudc sdng cho tho hay tho cho cu6c s6ng? Tho thic"u cuQc s6ng thd se lui tin. Cu6c s6ng thi6l thd, s6 ndt di nhi6u y nghia. Maiakdpxki de ndi ra drroc "dibu chi ndi dugc bing tho". Ai cring cci thd ndi hay bD.n chit it vii .thd, nhdng thd le gi thi lai khd dinh hinh vd ccj thAi nhi6u c6ch dinh nghia. Gamzatdp gdn cho thd nhiing dec trdng thdn mi vi nhitng phdn chdt cao c6. vd. dddng nhiCn, dd la mQt trong nhtng cd.ch dinh nghia cd li: Tlto .nhu bdi hdt ru, ngdJ ngdt diiu giudng tho be, Nhu m.o udc mila xcudn, nlut hltdt ueng chien cOng TOi yeu tho uir tho li\n hiin hien. Rd.nh

uit, uiQc ld.nr, ch6

285

Tho dd Binh ra, tinh y€u cing d,dn cing. Khi t6i nh6, tho gi6ng nhu bd. m,e

Tdi ldn ldn, tho lai gidng ngt?,i yeu, Chdm s6c tudi giir, tha sa litm. con gdi, Lrlc tit gid c6i diti; ki nienl h6a tho lxu. Thd, tidng goi tha thidt dy g6n libn vdi nhirng gi then thidt nhdt, cao c6 nhdt. Tudi thd chring ta l6n l6n trong vbng tay y6u quj crla me, ctia bA.. Tidng hdt ru lam ,,ngay ngdt dbu giudng thd b6' ld nhrlng ceu thd di tir tr:ii tim tha thi6t yeu thudng cta me ddn- v6i chring ta v6i nguy6n ven su s6.ng trong cia tinh me diu deng. phAi ch6ng cfrng vi th6' me Td Htu khi nhd vb qu6 me ctng tir nhirng ldi hd,t ru:

Aa oi, ttang ne ru nhA nhe Cay dang bao nhidu n6i doan truitng Tho ddn v6i ch(ng ta bing su dbng di6u cria nhrlng tdm ldng, bAng nr6i giao cdm crla nhing ridng ndi tri am, tri ki, bdi vi "thd la chuyCn dbng cli6u, thd ld tidng ncii dbng j, dbng chi, dbng tinh" Am di6u cria nhirng cAu tho trtri ddi theo khdng gian, tAo n6n bb s6.u cria thdi gian. Chdng ta ldn l6n, tho trd thinh ngudi ban, hdn thd nta, ghn g[i nhu ngudi y6u. Chring ta tim thdy trong thd nhrrng gi chn thi6t nhdt cho tudi trd cuOc sdng, tinh y6u, nd udc... Thd g6n libn vdi crii thuc vi gdn v6i crii dep. Trong thd, khdng chdp nhan nhtng tinh cdm nhd b6, bdi vi 'Thd ld crii nhgy cta cu6c sdng', vd "Tho chi trdn khi trong tim ta, cuoc sdng dA thet dey'. Trong sudt cu6c ddi, m6i hic tho mang al6n cho chring ta m6t d6.ng v6 ri€ng biet. Dd ld dd.ng v6 cta 2A6

nhitng ngddi thAn thidt nhdt nri ta cri thd grli g6m vdo ddy moi n6i ni6m. Khi cdn nh6 - dti ld me, khi ldn l6n - ngrrdi y6u; ltic vO giir - con gdi... Tho thAn thidt bidt bao, cao dep bi6t bao. Trong thd, chthg ta crj thd tiur thdy nhitng tiSng ndi m+n ma, dilr thim, tha thidt y6u thddng. cd thd cAm nhAn drtdc nhtng ti6ng ih6i hitng huc Ita carr thn. Bdi vi thd le cuQc s6ng dudc tinh loc, ld nhrlng "vi6n kim cudng ldp ldnh dddi dnh met trdi" (S<ing Hbng). Tidng nrii cta thd cd ldc nhu nhirng ldi tAur tinh, Idn sdng dAy trong ldng ta nhirng ki ni€nr vui bubn cria qud. khf xa xdi. Thd noi vdi ta bdng giong noi ngot ngio cua ngudi con grii doi vdi cha gid: co ldc lai bang giong thu thi. say darn cua ngvoi yeu. tat ci thAnl sCru vao ldng ta. thltc dAy nhtng tinh cAm cao quy. Vd "lirc tt gia coi ddi ki ni6ni hda thd luu", con ngudi chiSn th6ng thdi gian dd lai cho cuQc sdng nlQt manh tim hbn minh. ''Toi y6u lhd" song ydu lhd cung chinh ld 1eu cu6c sdng. bdi vi thd chinh ld cuQc s6ng. Chi cci y6u cu6c sdng, tha thidt vdi nd, thd nldi bat ra dudc nhrrng ldi chdn thirnh. Tho sinh ra bdi con ngudi da nang tinh vdi cu6c sdng, Tho ph4t khdi tu ldng ngubi, ihit ghn g:]i nhrrng khdng thn thrrdng, dung tuc, that cao quy nhung cong kh6ng thodt tqc.

tho LiCn hidn hiQn Tho dd sinh ra, tinh y€u ctrng ddn c ng.' Tdi

laLt

uaL

... Co tuc lho nhtt lrai nr)i cqo hhong thd toi C6

lic thdnlt cdnh chinL Lit dQu xu6ng ldng tay.

Raxun Gamzatdp khong quCn n']6t phdn, chdt h6t srlc

M,t uing

dy b6ng td

Gi6 hiu hiu tlrdi mQt uiri b6ng lau.

Ching ta nhu dang s6ng cing nhe thd... Bei c6 xanh non khi trudc nay dA tdn h6o, vdi ngon lau xdm h6t hiu.,. gid lanh.,. Oi, ddi ngudi... Nguy€n Du da nghi th6 cheng! Cdng ld n6i bubn kin d6o nhung nci ldLrn cho t; hidu thonr vb m6t con ngudi, vA qud khf vi nhin lai chinh minh dd cci thd vr.tdt l6n nhitng nh6 nhen, thm thltdng, dd t\r ldn l6n nhin cudc ddi bing ddi mit khec. Cung mdt n6i nho tha thict boi hbi nhung cung co nhiFu cung bac. Ca da

xLta:

Iuoc thi nh6 d6n gtong hhan nhd tii, nd.nl giudng nhd nhdu. Cd.nt.

QAn1.

cdn anh bQ d6i ldi xe ttong cuOc ch6ng Mi crlu nrrdc thi n6i nhd lai gin vdi nhi6m vu cria minh vd trrich nhiQrn d6i vdi cudc s6ng:

Cdi uA't tXong xoitng n:,d. dUa uien Hdng cdn chd d6 ti6ng xe reo Nitnt ngio nho trdng, ndn nghidng nhd N6n nao ngbi dq1 ruhd lung d.bo.

Tho ca sinh ra tt tam hbn con ngrtdi md lai ludn ldm cho con ngrtdi ngac nhi6n vi nd. Tho dep mA binh di, cao quj mi ghn gui. Nhe thd, thd va cu6c sdng g5n bci hiru co vdi nhau, kh6ng thd cd c5i niy md khdng c<j oii kia. phAi tra thd veo cu6c s6ng sau khi d6 chat loc tit cu6c sting, phAi ndng tho l6n thdnh srr sdng dd cho thd that ld thd. Phontan da ncii: Ban oi, hd.y hoc suy nghi biing tr6i tim. Vb hdJt h.oc c(jnL xl)c bdng ti tri. Thd la th6 d<i, kh6ng chi le "sd im leng gitra cric tii" ld tie'ng ldng ma cbn lA. stl tinh trio trong xdm xdc gieu chdt trir tinh trong suy tudng dd rbi trd thenh ngudi ban trung thdnh crla chtng ta tr6n dtrdng ddi, gidp chfng ta th6rr l6n vb tem hbn vd cti m6t tinh cam trong s6ng linh rnanh. @Ai

bdn

(Phqn Tien DtAt)

Thd le tdt d, chi trir su y6n tinh, Gamzatdp hodn todn cd li khi ndi nhu vay. D6i di6n v6i thd ca, ta d6i di€n vdi mdt, dei dudng m6nh m6ng cAm xric... Bidn s6ng ddng, bbi hbi, cr5 Lic tudng ching phing lang md lai chrla bao dot sdng nghm trong lbng nci, cci hic l?i ao ?t, mAnh li6t. Bidn thd nang con thuybn - tdm hbn l6n bing muon cenh sdng, 290

dua con thuyiln tdi m6t thd gidi rdc rd vd tung birng. Tho cho ta vi ngot cta ddi gifp ta thdy 16 ring: ',kh6ng cci cr4u chuy6n c6' tich ndo dep hon c6.u chuydn do chinh cu6c sdng vi6't ra (And6cxen). Tho, dcj Ia tdt ca.

cia hoc :inh Nwyin'lhanh

Son.

i'ntdng PTTII Chu Vdn A IIn Nni - iai nha-r ki tlri choh hoc sinh gidi todn ttlt6c nd'ln hN 1986 _ 1987)

NHAN XET (cria Ban girim khAo) C6 u6n kialn thLlc r6.t phong pltti ud li ludn uan hoc cfi.ng nhu ub tdc phdn ud.n hqc. Bati uidt tld gidi quydt duoc nx6t cdth thdu d.do nh ng udn dE ub li txdng thd.nt. mI uit. chtc nd.ng xa h6i cia tho ca cing nhu ud ddc trung lao d6ng 291

n€he tuuAt cfia nghe si n6i chung ud. thi s[ n6i rieng.

Nhtng 'd.anlt, ng6n, nhitng luQn chrtng udn hoc hhd phong phrt, cdn ddi, iodn di€n dxoc dua ra nt\t cd,ch uita phdi, ding ch6, dtch dd.ng ud c6 chiau sau, chtlng tO ngudi uidt hidu bidt ddy d ud,n db, hlt6ng nrd,c phd.i m.Qt sd khutdt d.idn thudng thdy tir. s4 6n do, hhoe chtt. 86 cuc 16 rd.ngi ho.p Ii, uan ui(lt chan th6c, giitu xtic cdnt nhung udn gi duoc sac thoi cio ntdt biti Ii luqn Dan hac.

TAI LIEU THAM KHAO A. TAI LIEU BANC TIENG VIET 1. Bdi Viet ud.n thi ti fdl, Pham Thd Ngi, NXB. Phei'n Thd, Sni Gdn, 1967, t.1. 2. Biti tQp litnl uan, Nhibu tric gie, NXB Giri'o Duc, Ldp 10 (1991), I6p 11 (1991)' 16p 12 (1992). 3. DE ttri tuydn sinh ud ltLtdtlg d6.n Ldnt bati tlti uito cdc trxdng dqi ltgc, cao ddng ud trung hqc cltuy€n nghiQp. NXB. Ci:io Duc, Fl. 1993. 4. LanL u&n l4 D6 Hiru Chdu (chrl bica), NXB. Girio Dgc, EI, 1990.

5. Ldm. udrt .10, Trhn Thanh Dam (chrl bi6n), NXB Gido Duc, H, 1990. 6. LaLm Ddn -ll, Phan Trgng Luln (chrl bi6n), NXB Girio Duc, H, 1991. 'l. LiLnx ud.n I.f , Trhn Thanh Dam (chir bi6n), NXB. Girio Duc, H, 1991. 8. Litnr uan 12, Trhn Dinh Stl (cht bien ). NXB Girio Duc' 1992.

g. LdnL ud.tl J2, Trbn Thanh Dam (chri bi6n), NXS Gi6o DUc,

utiz, Dinh Cao, L€ A' NXB. Gi:io Duc' .trinh (Girio dai hqc srr pham, 2 t{p)

10. Ldnz

' 292

1992.

1989

293

11. LuQ.n udn

thi plq'm, Nghien ToAn, NXB

Th€"

gidi' H.

1950.

12. LuQn uan ch ong' Ph4m ViQt Tuydn,

NXB Thd gidi'

1954.

13. LuQn

phd th6ng, 1.6 Th6i At, NXB. A chau (in l5n thd

chin) 12. LuQn udn ch.uang ud'

gidi

d:e,

Vfi

Ki,

NXB. Tri Dang,

Sdi Gon l97L !5. LuQn qu6c uon trung hoc phd thdng, NXB. Thang Long, 1953.. 16. Nhd uan, tlt txdng ud phong cciclz, Nguy6n Dang Manh, NXB. Tec Phdm m6i, H. 1979. l7. 0n thi uan ltpc (phdn II), nhi'6u trlc giA, DHSP Ha Ndi

986.

ptt6i chxong trinh mon ud'n PTTH, .V! phd th6ng, Bd Gi6o dUc va deo tao. 19. Phuong plnp dqy, hoc udn, Phan Trong LuAn, NXB' Cid.o Duc, H. 1991 'l+P 2) 20. Phttong phd.p LiLnt uan ngtti ludn, Thdn Tho Ha, NXB' Sdng Mdi, Sdi Gdn, 1959 2I. TQp ldnt. Ddn uit ngtt pft<ip, nhibu tdc gi4, NXB. D4i hoc ve trung hoc chuy6n nghiQP, H. 1981. 22. TQp tdnt, udtz 8, Nguy6n Tri, NXB. Gi6o Duc, H 1988 23. Tep ldm udn g;, La Kh6nh Stin, NXB. Girio Duc, H. 18, Phdn

gi6o duc

1989.

24. Tari liiu bbi dudng gidn ui€n thay sorh ldnt udn (3a), Vq gi6o vi6n, Bd Girio dgc vd ddo t4o, Ldp 10 (1990),

ldp 11 (1991), ldp 12 (1992). 25. Tdi li4u bdi dudng gido uiAn day ld.nl. ud.n (3b), Tnrdng dAi hqc srr phsm Hd Noi 1, 1990, 1991, 1992. 26. Tuydn tQp Ngq,dn ?adz, \XB. Van hgc, H. 1982. 27. Tuydn td.p Hod.i Thenh, NXB Ven hoc, H. 1982. 28. Tuydn td.p phd binh nghi luQn, nhi6u t6c gie (nhibu tap) NrXB Kh6nh Hda. 29. Thi phdp tho T6 Hitu, Trhn Dinh St, NXB T6c phdm mdi, H. 1987. 30. Viat uan gid.n d.i,

Hb, .4n quan dai hoc V,4i Hanh,

SAi G6n, 1968. 31. ViAl Hon uqn khdo. Phan Kd Binh. NXB Mac Ldn:.

SD.i

Gdn 1970, 32. Vidl Nont tdn lrcc si ydu, Dtang Qu6ng Hdm, 86 quiic gia gi:io duc xudt b6.n, H. 1950. B. TAI LIFU B.i.NG TIENG NUOC NGOAI 33. Gidng d.qy ud.n lnc th.eo chuang trinh uit phuon€ phttp nrril, nhi'6u tdc gia, NXB Girlo Duc, M.1970 (ti€ng Nga).

thuydt uit thuc himh uan nghi ludn d cdc thd loai hhd.c nhau, NXB Gi:io duc, M. 19?0 (tiO'ng Nga). 35. Plnong plnp gid.ng day uan hoc, Z. Rdzo (chn bi6n) NXB. Gi6o Duc, M. 1977 (tidng Nga). 34.

36. The Process of contposition, Joy. M. Reid, By Prentice.Hall

1982. (ti6ng Anh). 37, Van nghi luqn uit udn trd.n thuOt d nhilng lap dd.u NXB. Girio Duc. M. 1964 (ti6ng Ngar.

cd.p,

PHAN HAI NHUNG CONG

MUC LUC

MOT BAI vAN HAY Trang

Cirng ban doc

A. Bdi vnn hay tnrdc hdt phai vi6t ddng 1- D(ng ydu chu cr.ia db 2- Dfng ki6n thr.1c co bAn 3- Hinh thllc trinh bAy d{ng quy c.{ch B- .Tir bei vi6t dting d.dt brii vidt. /zal l- Ti dtng d6n ,/roy cu rnQt khoAng cdch a) Vb kh6i ni6n ',ding,' vi\ ,'trin€' b) D ng chda drl, phAi ddc dd.o mdi m6 2- D6' tao chdt viin cho bai vidt

' A. Huy ddng kidn thrlc 'B.L4pj B,

cUUdNC t'RiNr r MON vAN t1 r,r rri ll lOnc. vil KHAr NrDM THAO rAc NGI LUAN..,,AN oil pr tAr.r LOAr Db NcHr r-uAN. 7

luAn II, T116 NAo LA BAI VAN iIAY?

I.- CFIIJiN BI CH,{T LIEU

65 65 68 76

A. Y6u chu

iu0r s6 viru ob r.i rriu\'6r rt{iEr rHU{ vE NGHI LLAN \A\ Itoc vA Bir N(; t Lt..{N \AN H(.)(. .\y r.- vl.flti vAN NGIII r_tJAN vA NGIII LUAN vAN IIOC Ti{oNG

C. Phdn loai db nghi

II..DLING KHUNG (Db ctJdNc) BAI vAN

PHAN MQT

A.- Vi tri van nghi luAn vd nghi ludn van hoc trong chddng trinh van d trr.rdng phd thdng B. Thao tdc nghi lr.rAn vd kidu bdi nghi lu6n

!,IEc cU THd Di XAy Dtf.rc

7 11 ZB

36 g6 36 89

4g 45

hinh chung

III- TU Di] CIJONG D€N VAN B.4N HoAN cHiNH A. Md bni vd kdt bAi hay

1- Md bdi hay

2- K€l bni hay B. Cdc ydu chu vb diSn d4i y va hdnh v6n hay 1- Giqng van ve s{ thay ddi giong ven trong bei vi6t 2- Ding tit' d6c d6o 'linh hoat 3-. Vi6t .cAu

4- Vi6t vdn cct hinh 6nh 5- M6t sd oich di6n f trong kidu bdi ph6n tich binh gi6ng tric phdm vin hgg 6- So srinh vdn hgc

7- Ldp luAn sic sAo chit ch€

8- DAn chrlng vd trinh bny ddn chrlng

47 b3

IV, VE CACH LUYEN TAP VI6T VAN NGI.II LUAN

Luy6n vidt ngan, vi61 dei

80 91 91 91

99 106

106 110 114 118

r2I 127

138

t47 147

2- Luy6n nghi ludn bdns hinh Anh vA di6n dar y bAng nhibu c6ch khric nhari 3- Luy6n vidt ceu, doan chuydn tidp 4- Luypn vi6t do4n vdn 5- Luy6n ,,nhdn x6t van ngudi,

sr?a vd.n

150 153 159

ninh

163

PHAN BA vt rvOr ourc. pHUoNG pHAp vA e{..fy cd BAr

*u-9a, Mer rAp NcHTEN cW cuA,i*n'*ii ^ DAI Hqc (DUor HiNH

rHOc NrEN

r- xAc DINH DE rAr KHOA

Hec

"ua*,'*rrO^"i"^.0

LUAN DrfM. LUAN cu. LAp DE cuoNc. DF I;,fI cuoNc ?y*q Dg LAM vrec vA Db cudNc og .r]*""*,,iu". Irr- NH'NC.euy

cU cUA MOT LUAN vAN KHoA vb ndi dung

Hoc A. Quy ct B. Quy cri vb hinh thric trinh bby vd hd.nh vdn

16s r

l7g

il;

PHU LUC MOT sci BAr vAN Df,r LoAr a

cror

ie5