Alles voor schooljaar 2020-2021
‘Overstappen naar een ander LVS? De werkgroep is eruit!’
RT’er Ine:
Dyslexie, hoe houden we daar rekening mee? ‘De toets is een foto, in mijn hoofd heb ik de film’ Bertus Meijer van Onderwijsenzo
primair en speciaal onderwijs
september 2020 cito.nl/trots
Nieuw in dit schooljaar! Hoera, we mogen weer! Wat mag je van Cito verwachten in dit nieuwe schooljaar?
Nieuw! LVS Engels voor groep 7 en 8. Hiermee krijg je op een snelle en leuke manier de Engelse woordenschat en leesvaardigheid in beeld. Compleet kindbeeld! Met Kleuter in beeld volgde je al - snel én objectief! - de ontwikkeling op de gebieden Taal, Sociaal-Emotioneel en Motoriek. De uitbreiding met Rekenen (nieuw vanaf oktober) maakt het handige dashboard van Kleuter in beeld compleet.
Voor (V)SO: een nieuw instrument voor het in beeld brengen en volgen van de sociaal-emotionele ontwikkeling van leerlingen met een IQ > 70. En natuurlijk blijven we je dit schooljaar graag weer volop ondersteunen ... met adviezen, speciale Vragenhalfuurtjes, nieuwsbrieven, presentaties, webinars, Cito Special, ons trainingsaanbod, en nog veel meer: cito.nl/po De uitbreidingsset van Woordenschat 3.0 staat klaar om te gebruiken, voor groep 3 tot en met 8.
Volg jij ons via de social kanalen? Ook handig als je een vraag hebt: via Facebook en Twitter – al dan niet via een privébericht – leg je ook heel makkelijk en snel contact met onze fijne collega’s van webcare!
po
Welkom terug, in een nieuw schooljaar! Ik hoop van harte dat jullie genoten hebben van een fijne vakantie. Een beetje tot rust gekomen na al die hectische maanden? Dat heeft - ook in andere jaren - soms even tijd nodig hè?
Voor mij is vakantie altijd ingedeeld in drie fases. Het begint al met de dagen ervoor. Alles moet ineens af. Ik bekijk mijn to-dolijstje dagelijks heel kritisch. De voldoening als je een (mentaal) vinkje kan zetten. Done! Check. Maar ook de klusjes die er natuurlijk weer bij komen, waardoor je denkt, ik ga het nooit redden. Ook in huis heb ik de neiging alles te willen opruimen. Met een schoon huis en leeg bureau de vakantie in! En dan ... eindelijk ben je vrij. Fase 1! Fase 2: ik voel vaak de onrust nog even door in mijn lijf. Langzaam begint het ontspannen, het gevoel van vrij zijn. Deze fase is al heel fijn en belangrijk, maar ik ben er nog niet helemaal. Daarna volgt pas de derde fase waarin niet alleen mijn bureau en to-dolijstjes opgeruimd zijn, maar juist ook mijn hoofd. En vanuit die rust ontstaat inspiratie. Ideeën die ineens opkomen. Herken je dat? Zo heb ik voor Leerling in beeld veel ideeën opgedaan in deze weken. Ons nieuwe volgsysteem komt vanaf volgend schooljaar al op de markt en is écht anders. Uiteraard met de vertrouwde kwaliteit die je gewend bent van Cito. Maar anders als het gaat om de beleving, hoe het eruitziet, het gemak waarmee de digitale omgeving werkt, en vooral, een volgsysteem gericht op de groei van leerlingen. Onze nieuwe rapportages zijn daar een mooi voorbeeld van. We hebben ze ontwikkeld met behulp van veel leerkrachten en andere onderwijsprofessionals. We ontvangen veel positieve reacties, met name omdat ze de groei van leerlingen in beeld brengen en minder gaan over het in ‘hokjes plaatsen’. De digitale toetsen worden adaptief, zodat je heel snel een beeld krijgt van waar de leerling staat. En afnemen is op ieder device mogelijk! Werk jij liever op papier, ook dat is mogelijk. Jouw volgsysteem, jij kiest. Net als basisschool SamSam, lees hun verhaal maar eens op pagina 12.
Bruis jij na de vakantie met ideeën over wat je anders zou willen als het gaat om het volgen van leerlingen? Onze adviseurs Gerben en Simone denken graag met je mee over de mogelijkheden voor jouw school. In dit magazine stellen zij zich aan jou voor. Ook eens met hen sparren? En advies over jouw situatie? Maak een afspraak om ze online of bijvoorbeeld via een bezoek aan je IB-netwerk, te ontmoeten. Wil je actief meewerken aan het nieuwe LVS Leerling in beeld? Dat kan, we zoeken nog partnerscholen om samen het nieuwe volgsysteem vorm te geven. Je leest erover op de achterzijde van deze trots. En nu weer beginnen na de vakantie. Hopelijk opgeladen en zin om weer aan de slag te gaan. We wensen jullie een heel fijn schooljaar toe. Met veel inspiratie, en natuurlijk groei van de leerlingen.
Marleen Oosterink Businessmanager primair en speciaal onderwijs
3
It’s not about being the best It’s about being better than you were yesterday De favoriete spreuk van Bertus Meijer (interview p6)
4
inhoud in dit nummer
6
8
9
Column John Leijgraaff Het is even aanpoten geweest …
Maak kennis met Groeimeter
‘De toets is een foto, in mijn hoofd heb ik de film’ Interview met leerkracht Bertus Meijer, ook bekend van Onderwijsenzo
12
14
Dyslexie, hoe houden we daar rekening mee?
15
10
Cito LVS groeit met je mee
16
43 oudergesprekken via Teams. ‘Met trots zeggen we nu: we volgen de kinderen met Kleuter in beeld’
‘Overstappen naar een ander LVS? De werkgroep is eruit!’ BS SamSam over hun keuzeproces
18
Waar is directeur Willem trots op?
Maak kennis met Gerben en Simone
trots is een magazine van Cito BV Fotografie: Gijs Versteeg en Peter Timmer Contact
trots@cito.nl 5
026 - 352 11 11
intervie ‘De toets is een foto en in mijn hoofd heb ik een film’
Bertus Meijer … misschien gaat er niet gelijk een belletje rinkelen. Maar bij Onderwijsenzo, denk je dan ook direct aan die Facebookpagina die je tijdens de coronaperiode zo goed op de hoogte hield van alle ontwikkelingen? Bertus Meijer is de drijvende kracht achter dit platform, waarop dagelijks bruikbare, praktische en leuke onderwijsideeën worden gedeeld. Wij spraken hem over de bijzondere coronatijd, over digitaal lesgeven, het contact met zijn leerlingen en het volgen van ontwikkeling.
Bertus Meijer | Fotograaf: Peter Timmer Het contact met Bertus voor dit interview verloopt via Teams. Hij belt in vanuit een boerderij ‘in de middle of nowhere, ergens tussen Emmen en Erica’. Zijn vakantie is net begonnen, hij geniet van het uitzicht op velden en weilanden.
Even bijkomen na een enorm turbulent schooljaar? “Ik heb nog nooit zo veel uren in een week gemaakt en nog nooit zo weinig voldoening gehad. Dit is een uitspraak van iemand anders, maar omschrijft in een notendop hoe ik het heb ervaren. Ik heb één ding geleerd en dat is dat digitaal lesgeven niets voor mij is. Het was even de enige oplossing op dat moment. Ik zie mezelf als een ouderwetse vertelmeester: ik zit normaal op een kruk en vertel. Contact maken met mijn leerlingen ging nu heel anders. Je ziet maar drie gezichten in beeld, verder zie je niets. Er zijn kinderen die niets durven te zeggen of te vragen tijdens een les. In de klas zie je dat wel als er iets is. Nu zag ik niks. Ik was zo blij toen ze weer lekker voor mijn neus zaten. Lekker normaal. De kinderen de aandacht geven die ze nodig hebben.”
Wat heb je in positieve zin geleerd?
6
De brede lach op zijn gezicht valt niet te missen: “Ik kan nu filmpjes maken! En, je kan ons dus niet klein krijgen; het gaat gewoon door! Op maandag na de persconferentie bij elkaar komen en op dinsdag liep het online lesgeven. Wel krakkemikkig, maar het liep en daar
ben ik best wel trots op. Dat wij het kunnen, hebben we met z’n allen laten zien. De waardering was op dat moment even groot voor ons beroep.”
Hoe was het afscheid van ‘jouw’ groep 8?
“Het was fijn om de leerlingen weer hele dagen in de groep te hebben, en dat we tijd hadden om toch voor groep 8 het afscheid lekker in de steigers te zetten. Ze hadden het kamp al gemist en al die andere dingen waar ze zich al jaren op verheugden. Het afscheid was eigenlijk nog leuker dan normaal! Met een hele week vol leuke activiteiten en als knallende afsluiting een online afscheidsavond, waarbij de kinderen hun eigen film lieten zien. Van tevoren waren wij als leerkrachten met goodiebags vol chips, cola en cadeaus langsgegaan. En op de laatste dag zijn de kinderen traditiegetrouw de school uitgefietst. Wel met een aanpassing, omdat het dit jaar niet op het schoolplein mocht. Maar het winkelcentrum doorfietsen, dat mocht wel. Het was een knallend afscheid.”
Hoe is jouw school omgegaan met de laatste afnames van Cito?
“Wij hebben de keuze gemaakt om deze door te schuiven naar september. Weet je, voor mij zijn methodegebonden toetsen leidend, daarop baseer ik mijn hulp. De LVStoetsen zijn aanvullend. Ik kijk nooit naar de normering, maar altijd naar de vaardigheidsscore. Dat vind ik veel
w
Het onderwijs en gelijke kansen Net als Cito blijft Bertus zich altijd sterk maken voor gelijke kansen. “Bijna alles wat er in en om een school gebeurt, heeft met gelijke kansen te maken. We realiseren ons te weinig hoeveel impact onze acties hebben. Ik noem altijd graag de vele zaken waar we wél invloed op hebben.”
1 belangrijker dan een A’tje of een E’tje. De vaardigheids score, die is voor mij belangrijk. Jacques Vriens zei ooit in een van zijn boeken van Meester Jaap: ‘De toets is een foto en in mijn hoofd heb ik een film’, en zo zie ik dat ook. Ik vind dat een heel mooi uitgangspunt. Wij werken met de plaatsingswijzer, waarbij je alle toetsen van groep 6 tot en met midden 8 meeneemt en waar ik ook mijn eigen interpretatie aan kan ophangen. Alles bij elkaar krijg je een completer beeld. De Cito-toetsen werken mee aan het compleet maken van dit beeld, maar het is niet het enige beeld.”
In de berichten die je plaatst op Onderwijsenzo blijf je vaak vrij neutraal in het uiten van je mening. Hoe kijk je nu eigenlijk tegen Cito aan?
“Er wordt veel tegen Cito aangeschopt. Ik denk dat het probleem niet Cito is, maar de manier waarop mensen ermee omgaan. Sommige dingen vind ik niet goed, zoals bijvoorbeeld de taligheid van de rekentoets. Niet-talige kinderen in onze bovenbouw die goed kunnen rekenen staan wat mij betreft dan toch op achterstand, dat vind ik wel jammer. Maar als je de huidige discussie over gelijke kansen ziet, dan denk ik dat een eindtoets daar positief aan bijdraagt, omdat je dan een neutraal gegeven hebt. Ik ben niet altijd even positief over Cito geweest en ik ben ook heel kritisch – en kritisch is wat anders dan negatief – maar in het kader van gelijke kansen en een neutraal gegeven ben ik wat genuanceerder over toetsen gaan denken. Wat ik ook zo’n mooie uitspraak vind: ‘It’s not
7
“Dat oefenen voor de Cito-toetsen vind ik ook zo zonde.”
• Streef altijd naar gelijke kansen en erken de onhaalbaarheid ervan. Leg je vervolgens niet neer bij die onhaalbaarheid. • Erken dat een basis van kennis essentieel is. Kennis is de start. • Streef altijd naar verbetering van je onderwijs. Niet naar vernieuwing. • Gebruik de kostbare contacttijd efficiënt. • Wees kritisch op eventuele onbevoegden. Leg de lat hoog. • Realiseer je het onbewuste Rosenthaleffect en heb hoge verwachtingen. • Gebruik standaardtoetsen. • Check hypes op hun bewezen effect aan de hand van gedegen onderzoek. • Lees, lees, lees … Dat geldt voor jou en voor de kinderen.
about being the best, it’s about being better than you were yesterday’. Dat oefenen voor de Cito-toetsen vind ik ook zo zonde. Ik denk dat als de waarde van Cito voor ouders en leerkrachten bekend wordt, men ook minder naar al die trainingen en dergelijke zal grijpen. Want dan snapt men ook dat dat helemaal niet nodig is.”
Dat meesterschap vakmanschap is, benadruk je regelmatig. Hoe blijf jij je ontwikkelen, hoe pak je je eigen professionalisering aan?
“Allereerst ben ik geen vernieuwer, met onderwijs vernieuwers krijg ik vaak ruzie. Je moet het onderwijs niet vernieuwen vind ik, maar verbeteren. Niet experimenteren met kinderen. Zachtjes aan de knoppen draaien, en zachtjes terugdraaien. Qua professionalisering zit ik in een redelijk luxe positie. Dankzij Onderwijsenzo krijg ik veel boeken en uitnodigingen voor beurzen toegestuurd. Wat ik zelf graag nog wil verbeteren is mijn directe instructie, EDI. Wist je trouwens dat elke fulltime leerkracht elk jaar zo’n 500 euro nascholingsbudget krijgt? Ik vraag me af of iedereen zich dat realiseert, en of iedereen dat ook echt gebruikt.”
Komend schooljaar start je op een nieuwe school. Met jouw nieuwe groep 6/7 heb je een tijdscapsule verstopt, vol met wensen voor het nieuwe schooljaar. Wat is jouw eigen wens voor dit nieuwe schooljaar? “Rust, dat is wat ik wens, en vooral weer fijn les te kunnen geven. Ik zeg ook altijd tegen andere leerkrachten: ‘Geef maar lekker les, de rest is ruis’. In rust hoop ik mijn werk te kunnen doen en te gaan wennen aan de nieuwe school. En laten we hopen dat die tweede golf niet komt.” n
Grip op leerdoelen? Maak kennis met Groeimeter! Groeimeter werkt heel eenvoudig
Voor de leerkracht
Voor de leerling
Meester Tom zet een set leerdoelen in het domein Verhoudingen klaar voor Mila.
Mila ziet dat er vragen voor haar klaar staan, per leerdoel 7 vragen.
Je kunt ook in een keer leerdoelen klaarzetten voor een groep leerlingen.
Tom ziet direct of Mila het leerdoel al beheerst.
Als Mila klaar is, ziet ze direct wat er goed en fout is en de juiste antwoorden.
Jouw expertise staat centraal. Zie je bijvoorbeeld na een gesprekje dat een leerdoel toch beheerst wordt? Dan pas je het gewoon aan.
Tom heeft altijd overzicht waar zijn leerlingen staan per leerdoel.
Voor elk behaald leerdoel krijgt Mila een nieuw tegeltje. Hierdoor ziet ze dat ze gegroeid is.
Leerdoelen zijn gebaseerd op de leerdoelen van het SLO.
Probeer Groeimeter gratis cito.nl/groeimeter
column Het is even aanpoten geweest … Het zonnetje schijnt, het is ruim boven de 25 graden, in andere jaren dwaalden mijn gedachten af naar dat lekkere, koude Mexicaanse biertje op een terrasje op weg naar huis. Maar Corona is vanaf nu onlos makelijk verbonden met ellende. Buiten het menselijke leed dat we om ons heen zagen, wachtte ook een professionele uitdaging. Net als zoveel andere scholen, waren ook wij niet voorbereid op het ‘oorlogs scenario’ en wat nu van ons verwacht werd. Thuisonderwijs … wat, hoe, wanneer, wie? Dat was de eerste week nog niet zo’n probleem, want daarin stond herhalen van eerdere leerstof op het programma. Onze kopieermachines draaiden overuren, en op het schoolplein stonden alle verrijdbare kapstokken in rijen klaar. Aan die kapstokken hingen 850 tasjes met lespakketten klaar die ouders op enig moment per toerbeurt op konden komen halen. Dit was vooral een logistieke uitdaging.
9
Onze mooie Haagse binnenstadschool telt 850 kinderen en veel van onze kinderen groeien op in een situatie waar het thuis niet komt aanwaaien. Dat betekende in deze situatie bijvoorbeeld dat er in voorwaardelijke sfeer een heleboel niet aanwezig was in de gezinnen. Geen computer, geen laptop, geen tablet, zelfs geen internet aansluiting in best wat gevallen. Er is heel veel energie gestoken in die eerste paar weken om iedereen online te krijgen. Al onze leerling-laptops hebben we uitgeleend aan de gezinnen die dit thuis niet voorhanden hadden. Dat betekende dat we ze nog wel ‘even’ klaar moesten maken om ze laagdrempelig te maken voor het thuis gebruik. En op zo’n grote school worden ook dit soort klussen groot. Er moesten namelijk ruim 250 laptops klaargemaakt worden, dat zijn geen klussen die even snel voor elkaar zijn. In diezelfde tijd gingen onze leerkrachten aan de slag met het maken van instructie filmpjes, die via de digitale snelweg verstuurd werden
naar de ouders. Er waren collega’s die al bedreven waren in het maken van filmpjes, maar voor een groot deel van ons team was dit iets totaal nieuws. Het was zoeken, elkaar helpen, tips delen en er vooral ook voor zorgen dat al onze ouders zich nu toch eens echt aan gingen melden voor de digitale informatieuitwisseling. Veel van onze ouders hebben roots die niet in Nederland liggen. Best heel wat ouders beheersen slechts matig de Nederlandse taal. Onze school staat ook in een wijk waarbij ouders nou niet echt uitgedaagd worden om veel te investeren om Nederlands te praten. Vrijwel alles wat je nodig hebt om je leven vorm te geven, is er te vinden in de taal die je het beste ligt. Niet alleen de bakker en de slager, maar ook de apotheek, de dokter, een advocaat. Je aanmelden voor de digitale schoolinfo was soms best een hele klus. Gelukkig hebben we een gemêleerd team, dus we konden ook in de eigen taal hulp bieden.
Maar het was niet alleen de taal die een uitdaging was. We realiseerden ons ook dat in deze tijd de verschillen in mogelijkheden van het kúnnen helpen erg gelieerd is aan de wijze van bekostigen van het basisonderwijs. Het opleidingsniveau van ouders heeft echt bijgedragen aan die mogelijkheden. Appelbomen staan over het algemeen niet zover naast de gevallen appelen. En dat kun je zowel de ene als de andere kant uitleggen. Uiteindelijk zijn we er doorheen gekomen, al was de overgang van halve groepen naar hele groepen wel een ingrijpende. Om 350 kinderen uit groep 1 tot en met 3 veilig met de juiste vader of moeder mee te geven, terwijl die het schoolterrein niet mochten betreden, was een flinke uitdaging. En dan heb ik het nog niet over die andere 500 kinderen, die ook weer naar huis moeten aan het einde van de dag. We hebben zoveel mogelijk gespreid, al hielp het ook niet dat de gemeente precies in deze tijd de riolering, waterleiding en gasleidingen aan het vervangen waren en zodoende de hele straat open lag. Het is bijna vakantie, alles is goed gegaan, toetsen zijn gemaakt – dat viel na een eerste blik niet tegen – en de schriften en pennen zijn besteld en in huis. Het wordt tijd voor het op adem komen, flink wat zon, voeten in het zand en dan toch dat lekkere Mexicaanse biertje, ik durf het weer aan.
John Leijgraaff, adjunct-directeur BS Onze Wereld in Den Haag, schreef deze column net voor zijn zomervakantie begon.
groeit m Cito LVS!
Het meest uitgebreide leerlingvolgsysteem groeit met je mee. Nu al beschikbaar:
Nieuw! Groeimeter, gericht op leerdoelen
Nieuw! Taal RekenenWiskunde
Rekenen
Sociaalemotioneel Motoriek
Nieuw!
Nieuw!
Kleuter in beeld, nu compleet!
Computerprogramma LOVS Nieuw! Nu ook online
Begrijpend lezen
Taalverzorging & Spelling
VollĂŠdig referentiekader
En vanaf schooljaar 2021-2022: Leerling in beeld.
•
EKEUR
D
KW
E • GO
DG
Nieuwe uitbreidingsset!
Woordenschat
ITEIT VO AL
OP! OR
mee Inclusief monitor sociale veiligheid!
Begrijpend luisteren
Sociaalemotioneel
Screening beginnende geletterdheid
Technisch lezen
AVI en DMT
Entreetoets
Engels RekenenBasisbewerkingen
Veel verdieping en aanvulling
Screening dyslexie
Studievaardigheden
Nieuw!
Een breed kindbeeld
klantver ‘Overstappen op een ander LVS?
SamSam kiest voor Leerling in beeld!’
Even overwoog Basisschool SamSam uit Oosterhout om over te stappen op een LVS van een andere aanbieder. De presentatie van die partij over ‘een compleet kind’ sprak iedereen behoorlijk aan. Een werkgroep van de school ging aan de slag met een uitgebreid keuzetraject: ‘Wat vinden we nu belangrijk in een leerlingvolgsysteem en wat willen we volgen?’
op, gingen naar de NOT en bezochten informatie middagen van andere aanbieders.”
Wat leerde de werkgroep?
“Het loont om uitgebreid onderzoek te doen”, stelt Esther. “We leerden gaandeweg door mooie verhalen heen te prikken. Sommige aanbieders hadden Cotan niet op orde, toetsen waren niet genormeerd, ze boden te weinig of geen foutenanalyses, volgden niet de richtlijnen van Masterplan Dyslexie – “En dan heb je je bewijslast niet op orde”, aldus Ine – of het totale aanbod was simpelweg niet uitgebreid genoeg naar onze wens. Of niet toekomstbestendig genoeg.”
12
Het begon allemaal met het aanscherpen van de visie van SamSam, nu twee jaar geleden. Ze wilden het kind meer centraal gaan stellen. Meer inzicht was gewenst, een betere vertaalslag vanuit analyses en meer eigenaar schap. Twee werkgroepen werden gevormd: één om een nieuw, minder op leerprestaties gefocust rapport te ontwikkelen, en één om een nieuw leerlingvolgsysteem te selecteren. Ib’er Esther Overkleeft en leerkracht/RT’er Ine Geurts maken onderdeel uit van de LVS-werkgroep, die gedetailleerd te werk ging. Esther: “We werkten op dat moment nog steeds met de 2.0 toetsen van Cito, daar zijn we eigenlijk relatief laat mee gestart. We misten daarin onder andere analysemogelijkheden en wilden graag breder naar de totale ontwikkeling van onze leerlingen kijken. Niet enkel resultaten van toetsen in beeld brengen.” Ine vult aan: “Ook wilden we graag aandacht voor een tijdige signalering van dyslexie.” Ze vertelt over de uitgebreide zoektocht naar een nieuw LVS: “We leerden steeds beter wat we wilden, verzamelden overal informatie. We belden met aanbieders, lazen flyers en websites, vroegen referenties
Een lánge wensenlijst werd door de werkgroep van SamSam opgeleverd, en alle aanbieders werden naast elkaar gezet en eerlijk vergeleken. En toen? “Toen bleek Cito ‘4.0’ wél gewoon aan álle punten te voldoen! Heel gek, want op een gegeven moment hadden we een vervolg met Cito eigenlijk helemaal afgeschreven, omdat de 3.0 toetsen volgens ons nog te weinig vooruitgang boden,” vertelt Esther.
Wat maakte dat Cito toch weer in beeld kwam?
Ine: “‘Cito 4.0’, daar hadden we eerder nog helemaal niet aan gedacht. Via een presentatie van adviseur Simone over het nieuwe LVS Leerling in beeld viel alles op zijn plek en werden we allemaal steeds enthousiaster.” “Wat verraste, is dat 4.0 dus wel echt wezenlijk anders is dan 2.0,” licht Esther toe, “alles wat andere partijen aanbieden én meer, zit in dit nieuwste LVS. Je ziet dat er echt geluisterd is naar het veld en dat, in combinatie met de bekende toetskwaliteit van Cito, maakt het voor ons compleet. En als het hart/handen-gedeelte straks nog meer inhoud krijgt in 4.0, zijn we helemaal tevreden.”
De doorslaggevende factor?
Esther: “De diepgaande analyses, inzicht dus. En de nieuwe rapportagevormen met focus op groei. Ook heel mooi vind ik dat leerlingen hun groei ten opzichte van
rhaal Wat de LVS-werkgroep van SamSam vooral aanspreekt bij het nieuwe Cito LVS
✓✓ Het uitgebreide, kindgerichte aanbod, cognitief én niet-cognitief ✓✓ Dat alles erin zit, voor alle groepen iets en van één aanbieder. Ook de mogelijkheden van Kleuter in beeld en Groeimeter ✓✓ Bewezen kwaliteit ✓✓ Digitaal en adaptief ✓✓ Diepgaande analyses voor meer inzicht ✓✓ Nieuwe rapportages voor leerkracht, ouder én leerling zelf ✓✓ Plannen, afnemen en analyseren in één online omgeving ✓✓ Persoonlijke ondersteuning door adviseur, ook bij overstap
!
Past het nieuwe LVS goed bij jouw school? Kijk op cito.nl/leerlinginbeeld
zichzelf zien.” Ine: “En de mogelijkheden van op ieder moment toetsen, adaptief digitaal.” Ze vinden het een groot voordeel dat ze straks alles ineen hebben van Cito: “Dan hoeven we er ook niks meer naast te doen. Onze hele populatie in beeld, heel fijn. En ook de ib’ers hebben dan mooi dat overzicht.” Ze leerden dat veel ‘er gewoon al is’ bij Cito, terwijl zij dan nog niet van het bestaan af wisten. “Simone heeft sowieso heel veel kennis. Wat we ook vroegen, ze had er direct een antwoord op. Ze is heel deskundig, en goed bereikbaar, spreekt ook vanuit haar eigen onderwijsachtergrond.” De presentatie hielp ook om iedereen bij SamSam goed te informeren, ook breder dan de werkgroep. “Belangrijk is dat het uiteindelijk een gezamenlijk gedragen beslissing is”, geven ze allebei aan.
Hoe pakken jullie de overstap aan?
13
Esther lacht: “2.0 kan echt niet meer, daar was Simone heel duidelijk in. We starten nu in september, na vier weken onderwijs, met de afname van de 3.0 toetsen als tijdelijke overstap, omdat 4.0 nog niet beschikbaar is. Vanwege corona hebben we in juni geen afnames gedaan, alleen de avi’s afgenomen. Vanaf volgend schooljaar gaan we met de groepen 3 t/m 5 met de toetsen van Leerling in beeld werken.” Ze waarderen het dat Cito meedenkt over een goede overstap. “Simone begeleidt de overstap en samen kijken we goed naar wat wel en wat niet nodig is. Groep 5-8 gaan bijvoorbeeld al direct digitaal, 3 en 4 nog niet. Ook samen kijkend naar de beschikbaarheid van devices bijvoorbeeld.” Ine: “Eerst dachten we: ‘Niet handig, we gaan niet nu nog 3.0 aanschaffen en dan weer meteen over op 4.0’, maar het is goed zo.” De dames zijn blij dat de vaardigheidslijn ook gewoon doorloopt: “Er is geen trendbreuk, je behoudt
V.l.n.r: Esther Overkleeft (IB-onderbouw en leerkracht), Ika Faazen (onderbouwcoördinator en leerkracht), Elisa Bollen (leerkracht), Ine Geurts (leerkracht en RT). Niet op de foto: Leonie Verheggen (IB-bovenbouw en leerkracht)
een doorgaande lijn. Als je normaal met een nieuwe versie gaat werken, krijg je een ‘knip’, nu gelukkig niet. Dat is ook prettiger in de uitleg naar ouders.”
Wat hopen jullie dat Leerling in beeld gaat brengen?
Esther droomt er al van: “Minder werkdruk, meer tijd voor de leerlingen. Meer inzicht in kúnnen, de leerlijn beter kunnen volgen, meer op maat de leerlingen volgen. Over twee jaar praten we daar graag over verder! Ook de overstap op digitaal is voor ons echt een vooruitgang, ik hoor collega’s regelmatig zuchten over het vele nakijkwerk, dat bovenop de toch al pittige werkdruk komt.” Ine vult aan: “Ik ben ook voorstander van digitaal vanwege de zuiverheid van de scores , het wordt minder foutgevoelig zo. En met het nieuwe leerlingrapport helpen we ouders ook, die onze huidige grafieken soms niet zo snappen. Zo mooi dat we nu de groei van de leerling kunnen laten zien!” Esther: “Als school willen we ook nog meer gaan kijken naar het individuele kind, en bijvoorbeeld niet meer alle kinderen op M5 toetsen. Zo krijg je ook meer succeservaringen per kind.”
Wordt vervolgd ...
De werkgroep is langer bezig geweest dan gedacht. “Maar liever goed en doordacht, want we maken een keuze voor járen. Het mooie is ook dat Leerling in beeld de ‘laatste’ generatie is van Cito, en we vanaf dan continu en automatisch gebruikmaken van de nieuwste toetsen,” vertelt Esther. Ine: “Als werkgroep gaan we nog wel even door, en zorgen we – met ondersteuning van Cito – voor een goede uitrol van 3.0 en vervolgens Leerling in beeld!” n
?
Hoe houden we rekening met dyslexie? Een ouder die aangeeft dat zijn of haar kind volgens de school ‘te hoog’ op de Cito-toetsen scoort om een dyslexie-test aan te mogen vragen, herkenbaar? Dat ligt vaak wat complexer. Cito houdt zich niet bezig met de doorverwijzing naar de zorg, hiervoor zijn door Dyslexie Centraal protocollen ontwikkeld. Natuurlijk helpen we leerlingen, ib’ers, leerkrachten, ouders en behandelaars wel graag op weg met dit belangrijke onderwerp.
!
Tijdig opsporen is van groot belang als het om dyslexie gaat. Een vroege diagnose en een adequate behandeling kan veel baat bieden bij de ontwikkeling van een kind. Wat vervolgens helpt, is rekening houden met de dyslexie, bijvoorbeeld door aangepaste toetsen. Voor kinderen (én volwassenen) met dyslexie ‘helpt’ Cito door middel van signalering, aangepaste toetsen en onderzoek. ✓✓ Al onze toetsen geven we uit in lettertype Arial, waarbij we in het primair onderwijs tot en met groep 4 12 pts en vanaf groep 5 11 pts gebruiken. Dit is een bewuste keuze op basis van de landelijke richtlijnen voor dyslexie. ✓✓ Signaleren welke leerlingen in groep 2 en 3 een risico lopen op het ontwikkelen van leesproblemen of dyslexie. Het Screeningsinstrument Beginnende geletterdheid is ontwikkeld in samenwerking met het Expertisecentrum Nederlands. ✓✓ Signaleren middels DMT en Spelling om het niveau op het gebied van technisch lezen en spellen vast te stellen van leerlingen in groep 3 tot en met 8. ✓✓ Signaleren of leerlingen in groep 4 tot en met 8 die moeite hebben met spellen en/of technisch lezen mogelijk dyslectisch zijn. Het Screeningsinstrument Dyslexie is ontwikkeld in samenwerking met het Expertisecentrum Nederlands.
! 14
Kijk op cito.nl/dyslexie voor alle aanvullende informatie, documenten en links
✓✓ Voor leerlingen met dyslexie (en voor leerlingen met een visuele beperking) zijn aangepaste versies van de LVS-toetsen beschikbaar. Denk aan ingesproken versies, vergrote versies. Op maat toetsen is ook mogelijk. Verder kan een leerling met dyslexie met de toetsen Begrijpend luisteren laten zien hoe zijn begrip zich verhoudt tot het begrip van de landelijke normgroep. Zijn vaardigheid begrijpend lezen kan gemeten worden met een toets van een lager niveau, zodat er geen frustraties zijn over de moeilijkheid van een toets. ✓✓ Hulpmiddelen en aanpassingen bij de Entreetoets.
Waar Willem van Till (58), directeur in Hengelo, trots op is?
Op hoe onze school – tegen de verdrukking in – aan het groeien is! Dat we in de tijd van onderwijs op afstand zo gigantisch veel voor elkaar hebben gekregen, ook samen met de ouders. De filmpjes met veel gerichtere en korte instructie blijven we inzetten. Op het compliment van ouders over onze communicatie in corona-tijd, zó waardevol. Dat we zo ver zijn in het eigenaarschap van leerlingen. Vanaf groep 5 is al inzichtelijk – ook voor een kind zelf – wat de groei is, en daarover gaan we samen in gesprek om zo maatwerk te kunnen geven.
Op onze nieuwe rapporten, helemaal zonder cijfers Mijn creativiteit. Ik houd vooral van tekenen. Wanneer ik voor de klas sta, geef ik graag tekenonderwijs. Op de muur heb ik al onze schoolplannen gevisualiseerd. Een handige praatplaat tijdens het inspectiebezoek over kwaliteit. En met resultaat: een ‘goed’ als beoordeling! Dat we de referentiekaders steeds meer in beeld hebben: ‘welke interventies kunnen we nog doen om een kind op een bepaald eindniveau te krijgen?’ Dat wij een academische opleidingsschool zijn. En dat het onderzoek zo goed aansluit op de ontwikkelingen. Op de kwaliteitsmedewerker van onze stichting, die hogere doelen durft te stellen dan de inspectienormen, uiteraard wel kijkend naar onze leerlingpopulatie.
Op mijn bijdrage aan de klankbordgroep van Cito, alweer 5 jaar. Ik voel me gehoord en merk dat we vanuit de praktijk soms voor echte ‘eyeopeners’ zorgen. Met veel versimpelingen, aanpassingen en nieuwe koppelingen als resultaat. Ook Groeimeter is een mooie co-creatie waar ik heel trots op ben. Het buiten de kaders durven te denken. Bijvoorbeeld richting inspectie: met een duidelijk verhaal, en zonder ellenlange stukken, kom je er wel. Op mijn dochter (28) en zoon (26). Ze zijn klaar met hun studies en je ziet dat ze hun plek in de maatschappij vinden. Dat tijdens de intakegesprekken altijd direct een veilige sfeer wordt ervaren. Er is een fijne rust op school, al klinkt dat misschien oubollig, maar ieder kind kan zich hierin ontplooien.
Voor de volgende uitgave draagt Willem het stokje graag over aan Maartje Jacobs, senior inspecteur primair onderwijs en programmamanager basisvaardigheden 15
Waar ben jij trots op? Deel het via cito.nl/trots
klantver 43 oudergesprekken via Teams. ‘Met trots zeggen we nu: we volgen de kinderen met Kleuter in beeld’
Janine van Bernebeek
Ruim een jaar geleden spraken we voor het eerst met kleuterjuf Janine, die zich toen nog sterk afvroeg hoe ze al haar 40 kleuters in beeld ging krijgen, zonder te toetsen. Door mee te doen aan het kwaliteitsonderzoek naar Kleuter in beeld, werkten Janine en haar collega ib’er Carla als een van de eersten met het nieuwe observatie-instrument. Hoe gaat het nu, een jaar later? En hoe hebben ze Kleuter in beeld ingezet in de coronaperiode? Juf Janine geeft ons een uitgebreide update.
in. Fijn, want die wil je niet missen. Soms merk ik dat ik denk ‘Zij zal dat wel niet kunnen’ en bij de kindroute blijkt dan dat ze dat heel goed doet.”
Wat waren ze vorig jaar al enthousiast over het nieuwe instrument: “Het voldoet aan íeders wensen, we kunnen straks járen vooruit!” De Adalbert Basisschool is in schooljaar 2019-2020 direct gaan werken met Kleuter in beeld. “Onze school gebruikte eerder een eigen observatielijst, en nu zitten we in een soort overgangs fase. We vervangen nu het ‘taal-stukje’ door Kleuter in beeld – Taal; en in 2020-2021 wordt dan ook het ‘rekendeel’ vervangen door Kleuter in beeld – Rekenen (de school deed ook mee aan het proefonderzoek Kleuter in beeld - Rekenen - “Ook weer heel goed bevallen. En de kleuters vinden de kindroute ook héél leuk!”, red.). Als Motoriek en Sociaal-emotioneel ook zijn toegevoegd aan het dashboard, kunnen we onze eigen observatielijst volledig laten vallen en hebben we enkel Kleuter in beeld nog nodig. Ik kijk uit naar één handig overzicht van onze kleuters op álle gebieden!”
16
In februari vertelt Janine: “We nemen Kleuter in beeld Taal nu bij groep 2 af, 16 kleuters. Alleen dit jaar gebruiken we de taaltoetsen er nog náást. Voor de kleuters die ik zeker ken, vul ik de leerkrachtroute in. Enkele kleuters vallen uit of op, daarvoor zet ik de kindroute in. En dan is er nog de twijfelgroep, ook daarvoor zet ik de kindroute
Met de eerste coronamaatregelen, eind maart 2020: “Het is een verwarrende tijd. Geen kinderen op school, wel veel online. Ik had voor Kleuter in beeld veel kinderen op de kindroute gepland, en voor maar 5 de leerkracht route ingevuld. Ik denk uit nieuwigheid, nog niet kunnen loslaten, voor de zekerheid die maar afnemen. Maar nu de kinderen er voorlopig niet zijn, heb ik bij de meeste anderen de leerkrachtroute alsnog ingevuld. Als we weer open gaan, vul ik aan als er dingen nog vooruit zijn gegaan. Wel leuk dat, nu het zo gaat, ik al meer van de kinderen lijk te weten dan ik voorheen dacht.” Aan het einde van het schooljaar had Janine uiteindelijk 43 kleuters onder haar hoede. Toen we haar weer spraken, rondde ze net de laatste van de 43 (!) oudergesprekken af. Via Teams. “We hebben een alternatief rapport voor de kleuters gemaakt en daarin ook Kleuter in beeld meegenomen. Heel mooi hoe je dat zo kunt uitleggen richting ouders. De kinderen hebben zelf aangegeven wat ze al kunnen en wat nog niet, en ook wij hebben hun sterke punten genoemd en punten om volgend jaar mee te nemen. En voor taal en rekenen hebben we dus aangegeven op welk niveau ze ongeveer zitten. Veelzeggender, en de nadruk ligt op de groei.” Wat viel nog meer op bij de inzet van Kleuter in beeld? ✓✓ “Tijdwinst! ik merk dat ik steeds meer kinderen in de leerkrachtroute heb, dat het invullen steeds makkelijker wordt en ik meer kan loslaten. Voorheen zetten we de kinderen in januari en juni bij elkaar. Dan kregen ze allemaal een boekje. Nu ben ik vooraf al veel meer bezig met ‘wie weet wat al’, ga ik al
rhaal
Kleuter in beeld is compleet!
De basis van Kleuter in beeld is een online omgeving. Hier vul je de leerkrachtroute in voor Taal en Rekenen, Sociaal-Emotioneel en Motoriek (en vanaf oktober ook Rekenen), vind je de opdrachtjes van de kindroute van Taal (ook op papier mogelijk) en de kind- en groepsrapportages. In een leerkrachtmap vind je naast de handleiding en instructies ook de materialen voor de activiteiten van Taal en Rekenen in de kindroute.
Rekenen
Sociaal-Emotioneel
schiften. Eerder begon je pas wat te vinden als je de eerste toets klaar had, nu ben je in augustus al bezig als je dingen ziet om dat even vast te leggen, want je weet dat je straks de leerkrachtroute wilt invullen en dan moet je al wat weten. Dus je bent meer andersom bezig, veel meer preventief.” ✓✓ “ De mooie doorvertaling naar de kinderen zelf en hun ouders. De nieuwe ouders zijn wars van toetsen, tegen het toetsen van kleuters. Eerst moesten we vertellen dat we dat twee keer per jaar deden, en dan lieten we ook de boekjes zien. Maar nu kun je met trots zeggen: we volgen de kinderen, en kijken wat een kind nódig heeft. En dan vertel ik ook over de leerkrachtroute en de kindroute. En dan staan ouders daar héél anders in. En ik vind zelf ook, als je tegen een ouder zegt ‘je kind zit wat dat onderdeel betreft op niveau eind groep 1’, dat klinkt toch veel vriendelijk dan ‘je kind heeft een V gescoord’? Ja toch?!”
17
✓✓ “ Eerst was ik meer op de groep gericht, nu veel meer op het individu. Nu ga je echt kijken, ‘huppekee, dat kind zit op eind 1 in januari, daar moeten we nog even aan trekken’. Voor één kind heb ik heel bewust de kindroute afgenomen, en kon ik dit echt als bevestiging gebruiken van ‘Oké, ze blijft beter nog een jaar bij ons in groep 2, want zie je, daar is ze pas eind groep 1 etc. Ook voor Rekenen zag ik dat ze op veel onderdelen nog niet ver genoeg was.” Janine merkt dat ouders vooral aandacht hebben voor taal.
Motoriek
“Ze komen ook zo anders binnen dan tien jaar geleden, ze kennen soms al zoveel meer letters. Rekenen is wel echt het ondergeschoven kindje. Ook andere programma’s focussen zich allemaal zó op taal, wij willen ook echt dat rekenen promoten. Doen ook iedere dag een rekenactiviteit bijvoorbeeld.” ✓✓ D at je heel veel al uit kinderen kunt halen, en zo ook veel gerichter kunt zijn. “Sommige kleuter leerkrachten zijn niet van het toetsen, gaan niet de diepte in, of analyseren. Ik vind die insteek wél belangrijk. Als een kind bijvoorbeeld zegt ‘ik wil graag de klok aanleren’ dan kun je zeggen ‘nee, dat is pas voor groep 4, dat gaan we niet doen’ of je kunt zeggen ‘oké, wie wil nog meer de hele uren leren? Nou hop, kom erbij, en dan gaan we daarmee aan de slag’, dat is heel anders. Er zijn leerkrachten die met kleuters werken en vooral veel willen vrij spelen, vooral lekker naar buiten. Maar er zit heel veel tussen vrij spelen en een hele lesgebonden dag. Ik vind het heel belangrijk om wel te kijken: waar steek je in met een kind, en wat is de beginsituatie? Dat moet je ook ’s morgens in de kring of bij lesjes, dan kun je al verschillende aanbiedingen hebben. Want het is zonde als een kind het allemaal al kent, dat hij ja en amen zit te knikken, dan denk ik, nou zet die maar lekker aan het werk met iets anders.” n
!
Meer weten? Kijk op cito.nl/kleuterinbeeld
Advies, training of presentatie? Gerben Veerbeek Adviseur primair onderwijs Onderwijservaring: • Leerkracht bovenbouw • Intern begeleider • Orthopedagoog
Als adviseur spreekt Gerben veel ib’ers, schoolleiders en bestuurders over nut en noodzaak, zin en onzin van toetsen. “Regelmatig merk ik dat mijn gesprekspartners verrast opkijken wanneer ik ze vertel dat de Citotoetsen niet allesbepalend en zaligmakend zijn, maar een stukje van de puzzel en een zinvolle aanvulling op de methodetoetsen; niet meer en niet minder.” Het doordacht en zinvol gebruik van toetsen stimuleren, ziet Gerben als de kern van zijn werk bij Cito. “Toetsen moet niet om het toetsen gaan, er moet getoetst worden vanuit een heldere visie op onderwijs en leren. Zodat elke leerling er beter van wordt en eerlijke kansen krijgt om tot zijn of haar recht te komen.”
Een tip die ik vaak deel ...
Toetsen is maatwerk. Neem dan ook nooit een toets af die veel te moeilijk of veel te makkelijk is. De toets is dan óf frustrerend óf saai. En in beide gevallen meet je minder nauwkeurig dan met een passende toets.
I is goed en V is onvoldoende?
“Ik kom het nog best vaak tegen dat de I-V als absolute scores worden geïnterpreteerd, met labels als goed, onvoldoende en zwak. Terwijl het gewoon relatieve aanduidingen zijn die iets zeggen over hoe een score zich verhoudt tot het landelijk gemiddelde. Benamingen als onvoldoende en goed passen daar helemaal niet bij. Want wat is er onvoldoende aan een leerling die, passend bij zijn of haar mogelijkheden, een mooie ontwikkeling doormaakt binnen niveau IV? Niets toch? We kunnen niet allemaal gemiddeld of bovengemiddeld presteren en dat is ook helemaal niet het streven. Ik word blij als een gesprek, training of presentatie helpt een beter begrip te krijgen van de bedoeling van de toetsen, van vaardigheidsscores en de vaardigheidsniveaus.”
Officieel werken ze in de ‘buitendienst’, maar in tijden van corona zag je ze ook gewoon vanuit hun woonkamer, online advies geven tijdens een vragenhalfuurtje bijvoorbeeld. 18
Maak kennis met onze adviseurs Simone ten Vaarwerk Adviseur primair onderwijs Onderwijservaring: • Groepsleerkracht • Stamgroepleidster
Lees ook haar blogs op cito.nl!
!
!
“Als adviseur ben ik veel in contact met scholen en besturen. Mijn onderwijsachtergrond helpt me om vragen van leerkrachten en ib’ers te plaatsen en ze antwoorden te geven waar ze mee geholpen zijn. Ik vind het belangrijk om feeling te blijven houden met de werkvloer, te weten wat er écht speelt.”
‘Waarom zijn sommige toetsvragen zo moeilijk?’
“Ja, dat hoor ik vaak. En dat leerlingen ‘dit nog helemaal niet aangeboden hebben gekregen’. Dan leg ik uit dat onze LVS-toetsen vaardigheidstoetsen zijn en geen beheersingstoetsen. De toets meet hoe vaardig een leerling is in Rekenen-Wiskunde, Spelling of Begrijpend lezen. Oefenen voor een toets of de inhoud van de toets verwerken in het aanbod? Niet doen! Je maakt van onze vaardigheidstoetsen dan beheersingstoetsen, daarnaast heeft dit een negatief effect op de houdbaarheid van de normering.”
‘Hadden we dit maar járen eerder geweten’
“Altijd bijgebleven: de blik van twee ib’ers naar elkaar en de diepe zucht die volgde toen ik ze met een paar simpele handelingen binnen het Computerprogramma LOVS liet zien dat de gewenste informatie zó beschikbaar was. Informatie die zij al járen via een ingewikkelde en arbeidsintensieve Excel verzamelden. De dames waren zó blij. Dat een training flinkt bijdraagt aan het benutten van de mogelijkheden en een optimaal gebruik van het programma, werd weer bevestigd. Bij het nieuwe LVS Leerling in beeld nemen we de gebruikers nog meer mee in de ontwikkeling en zorgen we samen voor rapportages die voorzien in alle behoeften, en een intuïtief gebruik daarvan.”
Schakel ook hun expertise in!
Nodig Gerben of Simone ook eens uit bij jou op school, ze komen graag (en gratis) bij je langs! Bijvoorbeeld om te sparren over de visie van jouw school op toetsen en toetsbeleid, voor een presentatie bij je ib-netwerk over de nieuwste instrumenten, of gewoon voor vragen die leven op school. Ze helpen je graag verder!
19
(026) 352 11 11
klantenservice@cito.nl
op de samenwerking met jou!
?
Kan ik ook meedenken? Jazeker! Word Cito-partnerschool!
Voor de ontwikkeling van de nieuwe generatie LVS willen we nóg intensiever gaan samen werken met een vaste groep partnerscholen. Wil jij meedenken? Nieuw:
Cito-partnerscholen!
De wereld verandert en wij veranderen mee. We willen het onderwijs samen nog krachtiger maken, een grote stap vooruit zetten. Wil jouw school met ons samenwerken aan een nog beter leerlingvolgsysteem? Actief en voor langere tijd meedenken over en bijdragen aan de ontwikkeling van ons nieuwe LVS, Leerling in beeld? Word Cito-partnerschool en maak het verschil door door het schooljaar heen jullie feedback en ideeën te delen. Meer weten over het nieuwe Cito-partnerprogramma? Kijk op cito.nl/partnerscholen of neem contact met ons op.
!
