มองรู้ ดูออก บอกต่อ

C1

¡Òû¡»‡Í§´ÙáÅ áËÅ‹§·‹Í§à·Õ่ÂÇ

ÁͧÃÙŒ ´ÙÍÍ¡ ºÍ¡µ‹Í การจัดทำชุดความรูและกระบวนการจัดการความรูเพื่อพัฒนาเทคนิค การปฏิบัติงานของ อพท. ตามแนวทางของหลักเกณฑ GSTC (Global Sustainable Tourism Council)

หลังปกดานหนา (ขาว)

การจัดทำชุดความรูและกระบวนการจัดการความรูเพื่อพัฒนาเทคนิค การปฏิบัติงานของ อพท. ตามแนวทางของหลักเกณฑ GSTC (Global Sustainable Tourism Council)

ÃÒÂÅÐàÍÕ´¡ÒþÔÁ¾

ÁͧÃÙŒ ´ÙÍÍ¡ ºÍ¡µ‹Í การจัดทำชุดความรูและกระบวนการจัดการความรูเพื่อพัฒนาเทคนิคการปฏิบัติงาน ของ อพท. ตามแนวทางของหลักเกณฑ GSTC (Global Sustainable Tourism Council) จัดทำโดยองคการบริหารการพัฒนาพืน้ ทีพ่ เิ ศษเพือ่ การทองเทีย่ วอยางยัง่ ยืน (องคการมหาชน) และมหาวิทยาลัยแมฟา หลวง คณะทำงาน ผูเ ขียนหลัก

ผศ.ดร.พลวัฒ ประพัฒนทอง ดร.ณัฐกร วิทิตานนท ผูเ ชีย่ วชาญประจำโครงการ ดร.จิราภา ปราเดรา ดิเอส ผศ.ดร.พรรณนิภา ดอกไมงาม ดร.ปเนต มโนมัยวิบูลย ดร.ชัชชญา ยอดสุวรรณ ดร.อภิสม อินทรลาวัณย ผูช ว ยผูเ ชีย่ วชาญประจำโครงการ นายปตพงษ เวฬุวนารักษ นางสาวมัชฌิมา อุนเมือง นางสาวดลพร สุวรรณเทพ ออกแบบรูปเลม บริษทั ภูมปิ ญ  ญาไทยพัฒนา จำกัด พิมพท่ี บริษทั ภูมปิ ญ  ญาไทยพัฒนา จำกัด พิมพครัง้ แรก 2561 จำนวนพิมพ 250 เลม ISBN : 978-616-8008-14-0

¤Ó¹Ó

“ ÁͧÃÙŒ ´ÙÍÍ¡ ºÍ¡µ‹Í ” การจัดการองคความรูเปนเรื่องที่ถือกำเนิดในวงการศึกษาเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพขององคกร ใหสามารถปฏิบัติงานไดดีขึ้น เสริมสรางศักยภาพขององคกรใหมีความสามารถในการแขงขัน ระดับสูง และบรรลุเปาหมายขององคกรตามที่ตั้งไว แมปจจุบันการจัดการองคความรูเปนที่นิยม อยางแพรหลายและหลายองคกรไดวางนโยบายใหดำเนินงานในดานการจัดการองคความรูเกิดขึ้น ทวาการจัดการองคความรูใ นหลายหนวยงานไมประสบความสำเร็จเทาทีค่ วร องคการบริหารการพัฒนาพื้นที่พิเศษเพื่อการทองเที่ยวอยางยั่งยืน (อพท.) ไดมีการทำขอตกลง ความรวมมือกับสภาการทองเที่ยวอยางยั่งยืนโลก (GSTC) ซึ่งเปนหนวยงานรับรองระบบงาน (Accreditation Body) และหนวยงานรับรองมาตรฐานดานการทองเทีย่ วอยางยัง่ ยืน (Certification Body) ในการนำหลักเกณฑการทองเที่ยวอยางยั่งยืนของโลกมาใชเปนเครื่องมือในการถายทอด องคความรูร ะหวางเจาหนาทีอ่ งคการบริหารการพัฒนาพืน้ ทีพ่ เิ ศษเพือ่ การทองเทีย่ วอยางยัง่ ยืน (อพท.) หน ว ยงานภายนอก และผู  ท ี ่ ส นใจ จึ ง ได ม ี ก ารจั ด ทำแผนการจั ด การความรู  (Knowledge Management Action Plan) ในเรื่องการทองเที่ยวอยางยั่งยืน โดยอางอิงจากหลักเกณฑ GSTC (Global Sustainable Tourism Council) สำหรั บ การจั ด ทำแผนการจัด การความรูซึ่งเปน กลไกที ่ ส ำคั ญของการมี ส  ว นร ว มอย า งมี ประสิทธิภาพครั้งนี้ เปนการศึกษาตัวชี้วัดตามเกณฑการทองเที่ยวอยางยั่งยืน GSTC (Global Sustainable Tourism Council) ในหมวด C: การสรางประโยชนสูงสุดใหแกชุมชน นักทองเที่ยว และวัฒนธรรม รวมถึงการลดผลกระทบดานลบจากการทองเที่ยวใหมากที่สุด โดยการปกปองและ ดูแลสถานที่ทองเที่ยวนั้น แหลงทองเที่ยวตองมีนโยบายและระบบในการวัดผล การฟนฟู รักษา ธรรมชาติและสถานที่ทองเที่ยวทางวัฒนธรรม รวมถึงมรดกสิ่งปลูกสราง (เชิงประวัติศาสตร และ โบราณคดี) และทัศนียภาพทั้งในเมืองและชนบท จากประเด็นในการปกปองดูแลแหลงทองเที่ยว ดังกลาว คณะผูเชี่ยวชาญไดเลือกการศึกษาเชิงกรณีศึกษา เพื่อเขาไปศึกษา สังเกตการณ เรียนรู และประมวลผล ในดานระบบวิธกี ารจัดการของแหลงทองเทีย่ วทีไ่ ดรบั การยอมรับวามีการจัดการได อยางเปนระบบ โดยในกรณีการปกปองและดูแลแหลงทองเที่ยวนี้ คณะผูเชี่ยวชาญเลือกกรณีของ เมืองเกานาน จังหวัดนาน และเมืองเกาภูเก็ต จังหวัดภูเก็ต เปนกรณีศึกษา เนื่องจากเปนพื้นที่ที่มี การจัดการอยางเปนระบบจนไดรบั รางวัลระดับประเทศและนานาชาติ เพือ่ จัดทำกรณีศกึ ษาตามเกณฑ GSTC ในประเด็น C1 ดานการปกปองดูแลแหลงทองเทีย่ ว ตามแนวทางของเกณฑการทองเทีย่ วอยางยัง่ ยืน

นอกจากนัน้ ยังทำการประเมินและถอดบทเรียนการดำเนินการในประเด็นดังกลาว พรอมทัง้ พัฒนา รูปแบบความรู เพื่อสนับสนุนการจัดกิจกรรมแลกเปลี่ยนเรียนรูหรือกิจกรรมเผยแพรความรูสำหรับ กลุมเปาหมายทั้งภายในและภายนอกองคกร โดยการวิจัยในครั้งนี้มีวัตถุประสงคหลักคือ เพื่อจัดทำกรณีศึกษาตามเกณฑ GSTC ในประเด็น การปกปองดูแลแหลงทองเที่ยว (C1) ตามแนวทางของเกณฑการทองอยางเที่ยวยั่งยืน รวมถึง เพือ่ ประเมิน และถอดบทเรียนการดำเนินการในประเด็นการปกปองดูแลแหลงทองเทีย่ ว (C1) โดยใช หลักแนวคิดในการศึกษา 4 แนวคิดหลัก ไดแก แนวคิดดานการทองเทีย่ ว แนวคิดดานการจัดการมรดกโลก แนวคิดเรื่องเมืองสุนทรียะ และแนวคิดเรื่องการจัดการอยางเปนระบบ โดยใชวิธีวิจัยเชิงคุณภาพ โดยทำการศึกษาและเปรียบเทียบกรณีศึกษาทั้งเมืองเกานาน และเมืองเกาภูเก็ต โดยเก็บขอมูล จากการสัมภาษณ การสังเกตการณ และการประมวลเอกสารหลักฐานที่เกี่ยวของ บทสรุปพบวา ทัง้ สองเมือง มีแรงขับเคลือ่ นในการจัดการแหลงทองเทีย่ วทีแ่ ตกตางกัน โดยจุดเริม่ ตน ในดานการพัฒนาเมืองเกาภูเก็ตเกิดจากวิกฤติทางดานเศรษฐกิจในตัวเมืองเกาภูเก็ตหลังจากการ ประกาศเลิกการทำเหมืองและแทนทาลัม ทำใหเมืองซบเซาลง ซึ่งสวนทางกับการทองเที่ยวบริเวณ ชายฝง ทีม่ กี ารเติบโตอยางตอเนือ่ ง จึงทำใหมกี ารผลักดันในการจัดการแหลงทองเทีย่ วในตัวเมืองเกา โดยเมืองเกานาน เกิดการกระตุนจากภาครัฐและนักวิชาการ ที่ตองการพัฒนาเมืองเกานาน ใหอยูในระบบเมืองมรดกโลก เชนเดียวกันกับเมืองหลวงพระบาง จากการกระตุนในครั้งนั้น ทำให ชาวเมืองเกานานตระหนักและมีความรัก หวงแหน จนตองมีการจัดการแหลงทองเทีย่ ว เพือ่ เผยแพร ตัวตนตอโลกภายนอก จากผลสรุปขางตนทำใหสามารถวิเคราะหเปน หลักเกณฑคูตรงขามในการ จัดการแหลงทองเทีย่ ว พรอมกับแบบวิเคราะหลำดับชัน้ การจัดการแหลงทองเทีย่ วจากความรูท แ่ี ฝงฝง และความรูท ช่ี ดั แจง จากการศึกษาครั้งนี้มีขอจำกัดในการศึกษาเพียงดานเดียวซึ่งอาจจะไมครอบคลุมถึงมิติของ การจัดการในหมวด C ของหลักเกณฑ GSTC ควรมีการศึกษาเพิม่ เติมในสวนอืน่ ๆ ในอนาคต และควรมี การศึกษาเพิ่มเติมในดานผลตอบแทนทางเศรษฐกิจที่ไดจากการดูแลและปกปองแหลงทองเที่ยว พรอมทั้งศึกษาประเด็นนี้ในอีก 10 ปขางหนา เพื่อประเมินผล และสังเกตการณ ดานพัฒนาการ และความยั่งยืนของพื้นที่

¤Ó¹ÔÂÁ ͧ¤ ¤ÇÒÁÃÙŒáÅСÃкǹ¡ÒèѴ¡ÒäÇÒÁÃÙŒ à¾×่;Ѳ¹Òà·¤¹Ô¤¡Òû¯ÔºÑµÔ§Ò¹¢Í§ ;·. µÒÁá¹Ç·Ò§¢Í§ËÅѡࡳ± GSTC (GLOBAL SUSTAINABLE TOURISM COUNCIL) ËÅѡࡳ± (C1) ¡Òû¡»‡Í§´ÙáÅáËÅ‹§·‹Í§à·Õ่ÂÇ â´Â È. ´Ã.ÁÔ่§ÊÃþ ¢ÒÇÊÍÒ´

การจัดทำชุดความรูแ ละกระบวนการจัดการความรู เพือ่ พัฒนาเทคนิคการปฏิบตั งิ านขององคการ บริหารการพัฒนาพืน้ ทีพ่ เิ ศษเพือ่ การทองเทีย่ วอยางยัง่ ยืน (อพท.) ตามหลักเกณฑดา นการทองเทีย่ ว อยางยั่งยืนสำหรับแหลงทองเที่ยว (GSTC-D) ของสภาการทองเที่ยวอยางยั่งยืนของโลก GSTC (Global Sustainable Tourism Council) หลักเกณฑ (C1) การปกปองดูแลแหลงทองเที่ยว เพื่อเปนแนวทางในการเผยแพรความรูของ อพท. ใหบุคลากรสามารถปฏิบัติงานไดดียิ่งขึ้น และ บรรลุเปาหมายขององคกรที่ตั้งไว นั้นคือ การสงเสริมการพัฒนาการทองเที่ยวในพื้นที่พิเศษให เกิดประโยชนอยางยั่งยืนตอชุมชนทองถิ่น และมีการดำเนินงานที่สอดคลองกับการทำขอตกลง รวมกับสภาการทองเทีย่ วอยางยัง่ ยืนของโลก ในการนำหลักเกณฑมาใชเปนเครือ่ งมือในการถายทอด องคความรูระหวางเจาหนาที่ของ อพท. กับหนวยงานภายนอก ในการศึกษาครัง้ นี้ เปนการศึกษาตามหลักเกณฑดา นการทองเทีย่ วอยางยัง่ ยืนสำหรับแหลงทองเทีย่ ว ในประเด็น C1 ดานการปกปองดูแลแหลงทองเทีย่ ว ตามแนวทางของเกณฑการทองเทีย่ วอยางยัง่ ยืน โดยใชแนวคิดหลักในการศึกษา 4 แนวทาง ไดแก แนวคิดดานการทองเทีย่ ว แนวคิดดานการจัดการ มรดกโลก แนวคิดเรื่องเมืองสุนทรียะ และแนวคิดเรื่องการจัดการอยางเปนระบบ ผูเชี่ยวชาญไดทำการศึกษาโดยใชแนวทางเชิงกรณีศึกษา เขาไปศึกษา สังเกตการณ เรียนรูและ ประมวลผลวิธีการจัดการของแหลงทองเที่ยวที่ไดรับการยอมรับวามีการจัดการอยางเปนระบบ โดยกรณีการปกปองดูแลแหลงทองเที่ยวนี้ ผูเชี่ยวชาญไดเลือกเมืองเกานาน จังหวัดนาน และ เมืองเกาภูเก็ต จังหวัดภูเก็ต เปนกรณีศึกษา เนื่องจากเปนพื้นที่ที่มีการจัดการอยางเปนระบบ ซึ่งไดรับรางวัลระดับประเทศและระดับนานาชาติ อันจะชวยสนับสนุนใหการจัดทำชุดความรู และกระบวนการจัดการความรูเพื่อพัฒนาเทคนิคการปฏิบัติงานของ อพท. มีประสิทธิภาพ เพื่อให บุคลากรของ อพท. และองคกรภายนอกที่เกี่ยวของ ไดรับประโยชนสูงสุดตอไป È. ´Ã.ÁÔ่§ÊÃþ ¢ÒÇÊÍÒ´

ÊÒúÑÞ º·¹Ó

¡ÒèѴ¡ÒäÇÒÁÃÙŒ ¡Ã³ÕàÁ×ͧࡋҹ‹Ò¹ áÅÐàÁ×ͧࡋÒÀÙà¡็µ

¡ÒäѴàÅ×Í¡ ¡Ã³ÕàÁ×ͧࡋҹ‹Ò¹ áÅÐàÁ×ͧࡋÒÀÙà¡็µ

˹ŒÒ 1

¡Ã³ÕàÁ×ͧࡋҹ‹Ò¹ : ¾Ñ²¹Ò¡Òû¡»‡Í§Áô¡ ¡Ò÷‹Í§à·ÕÂ่ ÇàÁ×ͧࡋҹ‹Ò¹

਌Ңͧ·ÃѾÂÒ¡Ã ¡Ò÷‹Í§à·ÕÂ่ ǡѺ¡Òû¡»‡Í§ áËÅ‹§·‹Í§à·ÕÂ่ Ç

˹ŒÒ 6

˹ŒÒ 13

˹ŒÒ 2

¡Ã³ÕàÁ×ͧࡋÒÀÙà¡็µ : ¾Ñ²¹Ò¡Òû¡»‡Í§Áô¡ ¡Ò÷‹Í§à·ÕÂ่ ÇàÁ×ͧÀÙà¡็µ

¤ÇÒÁÊÓàÃ็¨¢Í§¡Òû¡»‡Í§ áËÅ‹§·‹Í§à·ÕÂ่ Ç ¡Ã³ÕàÁ×ͧࡋҹ‹Ò¹áÅÐàÁ×ͧࡋÒÀÙà¡็µ

˹ŒÒ 22

˹ŒÒ 5

˹ŒÒ 10

ࡳ± ¡ÒûÃÐàÁÔ¹ »˜¨¨Ñ¤ÇÒÁÊÓàÃ็¨ ¢Í§àÁ×ͧࡋҹ‹Ò¹ áÅÐàÁ×ͧࡋÒÀÙà¡็µ

˹ŒÒ 25

ÊÃØ»»˜¨¨Ñ¤ÇÒÁÊÓàÃ็¨ à¾×Í่ ¡ÒèѴ¡ÒäÇÒÁÃÙŒ

¡ÒèѴ¡ÒäÇÒÁÃÙŒ ẺÁͧÃÙጠÅдÙÍÍ¡ àÃ×Í่ §·Õà่ Å‹Ò áÅмÙàŒ Å‹ÒàÃ×Í่ §

»¡»‡Í§áËÅ‹§·‹Í§à·ÕÂ่ Ç ÊÙà‹ »‡ÒËÁÒ·ÕÂ่ §่Ñ Â×¹

˹ŒÒ 28

˹ŒÒ 30

˹ŒÒ 31

¢ŒÍàʹÍá¹Ð 㹡ÒèѴ¡ÒäÇÒÁÃÙŒ

¢ŒÍÁÙÅ͌ҧÍÔ§

·ÕÁ§Ò¹·‹Í§à·ÕÂ่ ÇÍ‹ҧÂѧ่ Â×¹ ˹ŒÒ 51

˹ŒÒ 39

˹ŒÒ 46

ÊÒèҡ ;·. องคการบริหารการพัฒนาพืน้ ทีพ่ เิ ศษเพือ่ การทองเทีย่ วอยางยัง่ ยืน (องคการมหาชน) หรือ อพท. มีเปาหมายในการสงเสริมและพัฒนาการทองเที่ยวใหเกิดประโยชนอยางยั่งยืนตอชุมชนทองถิ่น โดยนำเกณฑการทองเทีย่ วอยางยัง่ ยืนโลก (Global Sustainable Tourism Council) มาใชเปนเครือ่ งมือ ในการขับเคลื่อนแผนยุทธศาสตรองคการบริหารการพัฒนาพื้นที่พิเศษเพื่อการทองเที่ยวอยางยั่งยืน (องคการมหาชน) พ.ศ. 2560-2563 ดังนัน้ เพือ่ ใหแผนยุทธศาสตรดงั กลาว ดำเนินไปไดตามเปาหมาย อพท. จึงเล็งเห็นความจำเปนในการถอดบทเรียนความรูในประเด็นความรูที่เกี่ยวกับการบริหาร จัดการการทองเที่ยว เพื่อเปนการนำองคความรูที่ไดรับมาถายทอดใหแกบุคลากรที่เกี่ยวของในการบริหารจัดการ แหลงทองเที่ยว รวมถึงบุคลากรของภาคีเครือขายภาครัฐ เอกชน และสถาบันการศึกษา ในพื้นที่ พิเศษและเขตพัฒนาการทองเที่ยวของ อพท. จนทำใหเกิดการพัฒนาการทองเที่ยวอยางยั่งยืน ทาง อพท. จึงมอบหมายใหมหาวิทยาลัยแมฟา หลวงถอดบทเรียนความรู และจัดทำชุดความรู รวมถึง กระบวนการจัดการความรู ที่มีความสอดคลองกับเกณฑการทองเที่ยวอยางยืนโลก สำหรับแหลง ทองเที่ยว (GSTC for Destination) อพท. หวังเปนอยางยิ่งวา ชุดความรูเหลานี้จะเปนประโยชนตอวงการการทองเที่ยวไทยในทุก กลุม เปาหมาย ซึง่ หากทุกภาคสวนทีเ่ กีย่ วของมีความรูค วามเขาใจในแนวทางการพัฒนาการทองเทีย่ ว อยางยั่งยืนใหเปนไปในทิศทางเดียวกันแลว ก็จะเปนจุดเริ่มตนที่ดีของการพัฒนาการทองเที่ยวไทย ใหเกิดความยั่งยืนตามมาตรฐานสากลไดอยางแทจริง ͧ¤ ¡ÒúÃÔËÒáÒþѲ¹Ò¾×้¹·Õ่¾ÔàÈÉ à¾×่Í¡Ò÷‹Í§à·Õ่ÂÇÍ‹ҧÂÑ่§Â×¹ (ͧ¤ ¡ÒÃÁËÒª¹)

º·¹Ó GSTC ÀÒ¾ÃÇÁáÅÐࡳ± C ã¹ destinations

C6 C5

Site interpretation

C4

Cultural heritage protection

C1

Intellectual property

C C3

Attraction protection

C2

Visitor management

Visitor behavior

การศึกษาการจัดการความรูเ พือ่ การทองเทีย่ วอยางยัง่ ยืนในประเด็นการปกปองแหลงทองเทีย่ ว และมรดกทางวัฒนธรรมนี้มีคำถามในการศึกษาวา การทองเที่ยวที่ยั่งยืนจะสามารถปกปองแหลง ทองเที่ยวและมรดกทางวัฒนธรรมไดอยางไร โดยมีวัตถุประสงคเพื่อจัดทำกรณีศึกษาตามเกณฑ การทองเที่ยวอยางยั่งยืนโลก (Global Sustainable Tourism Council: GSTC) ในประเด็น การปกปองดูแลสถานที่ทองเที่ยว หลักเกณฑ C1 มีดังนี้

“¡Òû¡»‡Í§´ÙáÅʶҹ·Õ่·‹Í§à·Õ่ÂÇ áËÅ‹§·‹Í§à·Õ่ÂǵŒÍ§ÁÕ¹âºÒ áÅÐÃкºã¹¡ÒÃÇÑ´¼Å ¡Òÿ„œ¹¿Ù ÃÑ¡ÉÒ¸ÃÃÁªÒµÔáÅÐʶҹ·Õ่·‹Í§à·Õ่ÂÇ ·Ò§ÇѲ¹¸ÃÃÁ ÃÇÁ¶Ö§Áô¡ÊÔ่§»ÅÙ¡ÊÌҧ (àªÔ§»ÃÐÇѵÔÈÒʵà áÅÐâºÃÒ³¤´Õ) áÅзÑȹÕÂÀÒ¾·Ñ้§ã¹àÁ×ͧáÅЪ¹º·” (GSTC, 2016) 1

โดยยึดแนวทางอิงตามเกณฑการทองเทีย่ วอยางยัง่ ยืนขางตน หนังสือนีจ้ ดั ทำเพือ่ นำเสนอ การประเมิน ถอดบทเรียน และการจัดการความรูเ กีย่ วกับการดำเนินการปกปองดูแลแหลงทองเทีย่ ว เพือ่ นำไปพัฒนา รูปแบบความรู สนับสนุนการจัดกิจกรรมแลกเปลีย่ นเรียนรู ตลอดจนกิจกรรมเผยแพรความรูส ำหรับ กลุม เปาหมายทัง้ ภายในและภายนอกองคกรองคการบริหารการพัฒนาพืน้ ทีพ่ เิ ศษเพือ่ การทองเทีย่ ว อยางยั่งยืน (องคการมหาชน) หรือ อพท.

¡ÒäѴàÅ×Í¡¡Ã³ÕÈÖ¡ÉÒ “àÁ×ͧࡋҹ‹Ò¹” ¡Ñº “àÁ×ͧࡋÒÀÙà¡็µ”

การศึกษาไดสรางเกณฑขน้ึ เพือ่ คนหาแหลงทองเทีย่ วทีเ่ ปนแบบอยางทีด่ ใี นการศึกษาและสอดคลอง กับบริบทของสังคมไทย โดยมีเกณฑ 6 ดาน ดังนี้

เมืองเกาภูเก็ต และเมืองเกานาน ทัง้ สองเมืองมีการดำเนินการปกปองแหลงทองเทีย่ วมาอยางยาวนาน มีการทำงานอยางเปนระบบ รวมถึงการมีสว นรวมของภาคีเครือขายจำนวนมากทัง้ ในและตางประเทศ มีวตั ถุประสงคในการดำเนินงานอยางชัดเจน และตอเนือ่ ง โดยหมายรวมถึงการไดรบั รางวัลเปนทีย่ อมรับ ในระดับชาติ 2

การศึกษานีไ้ ดใชกรอบแนวคิดเรือ่ งการทองเทีย่ วอยางยัง่ ยืนของ GSTC เปนแกนหลัก เพือ่ เปาหมาย ไปสูการทองเที่ยวที่ลดผลกระทบทางสังคม เสริมสรางใหเกิดความยั่งยืนภายใตระบบการทองเที่ยว ที่เปนมิตรกับทุกคน สงผลถึงการกระจายรายไดอยางเปนธรรม ลดความยากจน สอดคลองกับ แนวทางการพัฒนาอยางยั่งยืน (SDGs) ขององคการสหประชาชาติ โดยมีกรอบแนวคิดเพื่อใช ในการวิเคราะห ดังนี้ 1. แนวคิดเรื่องเมืองมรดกโลก ซึ่งเปนกรณีศึกษาที่สำคัญในการปกปองแหลงทองเที่ยว และมรดกทางวัฒนธรรม 2. แนวคิดเรื่องการทองเที่ยวอยางยั่งยืน 3. แนวคิดเรื่องเมืองสุนทรียภาพและเมืองสรางสรรค 4. แนวคิดเรื่องการบริหารจัดการแหลงทองเที่ยว

เมือง สุนทรียภาพ และเมือง สร้างสรรค์

มรดกโลก

กรอบแนวคิด ในการทำงาน

3

4

¡ÒèѴ¡ÒäÇÒÁÃÙŒ ¡Ã³ÕàÁ×ͧࡋҹ‹Ò¹ áÅÐàÁ×ͧࡋÒÀÙà¡็µ การเกิดขึน้ ของกระแสการทองเทีย่ วเมืองเกา เปนผลจากการผลักดันขององคการการศึกษา วิทยาศาสตรและวัฒนธรรมแหงสหประชาชาติ (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization หรือ UNESCO) ในอันที่จะปกปองมรดกทางวัฒนธรรม และ ธรรมชาติของมวลมนุษยชาติ ซึ่งไดดำเนินการ ตัง้ แตป ค.ศ. 1972 ในสวนกรณีเอเชียตะวันออก เฉียงใต ยูเนสโก ไดเขามาผลักดันเรื่องมรดก ทางวัฒนธรรมและทรัพยากรธรรมชาติ ตัวอยาง เมืองเกา 3 แหง ที่ยังมีผูคนอาศัยอยูในกลุม ประเทศอาเซี ย นคื อ เมื อ งหลวงพระบาง ประเทศลาว (1995) เมื อ งป น ั ง และเมื อ ง มะละกา ประเทศมาเลเซีย (2008) ซึ่งทั้งสาม เมืองนี้ไดเริ่มเขาสูความเปนเมืองมรดกโลก ตั้งแตป ค.ศ. 1995 และ 2008 ตามลำดับ

ในระหว า งนั ้ น ประเทศไทยเองก็ ต ื ่ น ตั ว ในเรือ่ งนีเ้ ชนกัน จึงไดมกี ารสำรวจเมืองทีม่ มี รดก ทางวัฒนธรรมใกลเคียงกันในกลุม วัฒนธรรมลานนาลาว โดยพยายามผลักดันใหเมืองเชียงใหม และ เมืองนานผนวกเขาไปเปนเมืองมรดกโลกดวย ซึ่งมีความเคลื่อนไหวในชวงทศวรรษ 2540 ใน จังหวัดภูเก็ตเองก็พยายามผลักดันใหเขากับ เมืองมรดกโลกของเมืองปนงั และเมืองมะละกา เชนกัน ซึง่ ประเทศไทยมีความพยายามดำเนินการ ในชวงทศวรรษ 2530 ซึ่งมีองคกรเกี่ยวกับการ พัฒนาเมืองเกาเขามาใหความชวยเหลือจำนวนมาก รวมถึงองคกรที่เกี่ยวของกับมรดกโลกของไทย เชน สำนักงานจัดการสิ่งแวดลอมธรรมชาติ และศิลปกรรม กรมศิลปากร สมาคมสถาปนิก สยามในพระบรมราชู ปถั มภ และกระทรวง ศึกษาธิการ เปนตน

5

¡Ã³ÕàÁ×ͧࡋҹ‹Ò¹: ¾Ñ²¹Ò¡Òû¡»‡Í§Áô¡¡Ò÷‹Í§à·Õ่ÂÇàÁ×ͧࡋҹ‹Ò¹ ความสำคัญของเมืองนาน ในประวัตศิ าสตร เมืองนานเปนเมืองสำคัญในพื้นที่ลุมน้ำโขง ตอนบน ถึงแมวา เมืองนานจะเปนสวนหนึง่ ของ อาณาจักรลานนาที่มีเชียงใหมเปนศูนยกลาง แตความสัมพันธระหวางเชียงใหมกับนานไมได เปนความสัมพันธเชิงเครือญาติระหวางเจาเมือง ซึ่งเชื้อสายเจาเมืองนานนั้นมีความสัมพันธกับ เมืองหลวงพระบาง และเมืองสิบสองปนนา นานในอดีต เปนเมืองทีม่ คี วามมัง่ คัง่ เนือ่ งจาก เปนแหลงเกลือในภูเขาที่สำคัญของอาณาจักร ลานนา

ทำใหนานสรางความมั่งคั่งจากเสนทางการคา เกลือ เชือ่ มโยงกับบอเกลือตาง ๆ ในสิบสองปนนา ในสวนของความสัมพันธทางวัฒนธรรม ถึงแมวา นานจัดเปนศิลปวัฒนธรรมแบบลานนา แตความ เปนจริงแลว นานมีวัฒนธรรมที่ใกลเคียงกับ หลวงพระบาง และสิบสองปนนาอยางมาก แตกไ็ ด พัฒนาการรูปแบบและแนวทาง ศิลปวัฒนธรรม ใหเปนแบบฉบับของตัวเอง ลานนาจึงมีความสัมพันธ กับนานในเชิงการปกครองเทานั้น ทวาในทาง ศิลปวัฒนธรรมแลว นานมีเอกลักษณเฉพาะตัว อยางตอเนื่องมาจนถึงปจจุบัน

ÅӴѺà˵ءÒó ¡ÒþѲ¹ÒàÁ×ͧࡋҹ‹Ò¹ 1825

¾ÞÒÀÙ¤Ò àÁ×ͧ‹ҧʋ§ÃÒªºØµÃ 2 ¤¹ ä»ÊÌҧàÁ×ͧãËÁ‹ àÁ×ͧ¨Ñ¹·ºØÃÕ (ËÅǧ¾Ãкҧ) áÅÐÇù¤Ã (Í.»˜Ç ¨.¹‹Ò¹)

1902

¾ÞÒ¡ÒÃàÁ×ͧ ÁÒÊÌҧ¾ÃиҵØ᪋áËŒ§ áÅÐ;¾¨Ò¡»˜Ç ÁÒºÃÔàdzÀÙà¾Õ§᪋áËŒ§ (àÁ×ͧࡋҹ‹Ò¹)

1993

¹‹Ò¹¶Ù¡¼¹Ç¡ ࢌҡѺŌҹ¹Ò â´ÂÁÕàªÕ§ãËÁ‹ ໚¹Èٹ ¡ÅÒ§

2446

¾ÃкҷÊÁà´็¨ ¾ÃШØŨÍÁà¡ÅŒÒ (Ã.5) ·Ã§â»Ã´à¡ÅŒÒÏ Ê¶Ò»¹Ò ਌ÒÊØÃÔ¾§É ¼ÅÔµà´ªÏ àÅ×่͹ÂȰҹѹ´ÃÈÑ¡´Ô์ ¢Ö้¹à»š¹ "¾ÃÐ਌ҹ¤Ã¹‹Ò¹"

2344

¹‹Ò¹à»š¹ËÑÇàÁ×ͧ »ÃÐà·ÈÃÒª¢Í§ ¡ÃاÃѵ¹â¡ÊÔ¹·Ã »¡¤Ãͧâ´Â ਌Ҽٌ¤Ãͧ¹¤Ã

ÁͺËͤÓãËŒ ¡ÃÁÈÔŻҡà ¨Ñ´ÊÌҧ¾Ô¾Ô¸Àѳ± ʶҹáË‹§ªÒµÔ¹‹Ò¹

2509

¹‹Ò¹à»š¹°Ò¹·Õ่µÑ้§ ¢Í§°Ò¹·Ñ¾ ¤ÍÁÁÔǹÔʵ

2474

6

¨Ñ´·ÓàÍ¡ÊÒà “ÀÙÁÔ·Ñȹ ºÙóҡÒà ·Ò§ÇѲ¹¸ÃÃÁ áÅиÃÃÁªÒµÔã¹à¢µ ÅØ‹Á¹้Ó¹‹Ò¹áÅÐÇŒÒ ¢Í§»ÃÐà·Èä·Â ÀÒ¤à˹×Í” à¾×่ÍàÊ¹Í à¢ŒÒºÑÞªÕÃÒª×่Í àº×้ͧµŒ¹ (Tentative list)

2540

óç¤ à¾×่ͨѴµÑ้§ ÁËÒÇÔ·ÂÒÅÑ à©ÅÔÁ¾ÃÐà¡ÕÂÃµÔ ¾ÃкҷÊÁà´็¨ ¾ÃÐ਌ÒÍÂÙ‹ËÑÇ ÁÕ¡ÒèѴàÇ·Õ “»ÃЪҤÁ¹‹Ò¹”

2482 - 2488 สงครามโลก ครั้งที่ 2

2539

¨Ñ´µÑ้§ “»ÃЪҤÁ¹‹Ò¹” Í‹ҧ໚¹·Ò§¡Òà â´Â¹ÒÂá¾·Â ºØÞ§¤ Ç§È ÃÑ¡ÁԵà ໚¹ËÑÇ˹ŒÒ¤³Ð·Ó§Ò¹

2537

਌ÒÁËÒ¾ÃËÁÊØÃ¸Ò´Ò à¨ŒÒ¼ÙŒ¤Ãͧ¹¤Ã¹‹Ò¹ ͧ¤ ÊØ´·ŒÒ¶֧ᡋ¾ÔÃÒÅÑ µÓá˹‹§à¨ŒÒ¼ÙŒ¤Ãͧ¹¤Ã ¡็¶Ù¡ÂغàÅÔ¡ ËÍ¤Ó à»š¹ÈÒÅÒ¡ÅÒ§¨Ñ§ËÇÑ´

2552

2545

2511

ÁÕ¡ÒèѴàÇ·Õ»ÃЪØÁ àÃ×่ͧ “¡ÒèѴ¡Òà ÊÔ่§áÇ´ÅŒÍÁÈÔÅ»¡ÃÃÁ ¨Ñ§ËÇÑ´¹‹Ò¹” áÅÐ “¹‹Ò¹ á¹Ç·Ò§ ÊÙ‹Áô¡âÅ¡ Í‹ҧäÁ‹à»š¹·Ò§¡ÒÔ

¨Ñ´¡Ô¨¡ÃÃÁ “¹‹Ò¹¹ÔÃѹ´Ã ÃŒÍÂÀÒ¾½˜¹ ºÑ¹·Ö¡á¼‹¹´Ô¹”

2548

¤³ÐÃÑ°Á¹µÃÕ ãˌ໚¹àÁ×ͧࡋҹ‹Ò¹ Í‹ҧ໚¹·Ò§¡Òà (àÁ×่ÍÇѹ·Õ่ 20 ÁԶعÒ¹ 2548) §º»ÃÐÁÒ³ ʹѺʹع¨Ò¡ Í»·. à¾×่ͨѴ·Ó˹ѧÊ×Í ªØÁª¹àÁ×ͧࡋҹ‹Ò¹ ¶ÇÒµ‹Í ÊÁà´็¨¾ÃÐà·¾Ï ¡Ô¨¡ÃÃÁÊÌҧ¤ÇÒÁµÃÐ˹ѡ ÃѺÃÙŒ¤Ø³¤‹ÒáÅФÇÒÁËǧá˹ µ‹ÍáËÅ‹§ÈÔÅ»¡ÃÃÁã¹·ŒÍ§¶Ô่¹ 2552 ¨Ñ´¡Ô¨¡ÃÃÁ “¹‹Ò¹¹ÔÃѹ´Ã ÃŒÍÂÀÒ¾½˜¹ ºÑ¹·Ö¡á¼‹¹´Ô¹”

2522

2498 - 2518 สงคราม เวียดนาม

ยกระดับ อ.ส.ท. เปนการทองเที่ยว แหงประเทศไทย

2538

ประกาศ เมืองมรดกโลก หลวงพระบาง

ทามกลางกระแสการทำงานอนุรกั ษเมืองเกา ชวงแรกของรัฐไทย เมืองนานยังถือวาอยูห า งไกล และไมไดมแี นวนโยบายในการทำงานเรือ่ งเมืองเกา มากนัก เมือ่ ประกาศใหจงั หวัดนานเปนพืน้ ทีส่ แี ดง ในฐานะเขตที่อยูอาศัยของพรรคคอมมิวนิสต แหงประเทศไทย รัฐบาลจึงหันมาใหความสนใจ นานในมิติความมั่นคงและพยายามเขาควบคุม ใหนานอยูในอำนาจของรัฐไทยโดยเบ็ดเสร็จ การพัฒนาเมืองเกาจึงชากวาพื้นที่อื่นในดาน ประวัตศิ าสตรและโบราณคดี การฟนฟูเมืองเกานาน ในทางวิชาการโบราณคดีไดเกิดขึ้นในชวงทศวรรษที่ 2520 เปนตนมา ทำใหเมืองเกานานถูกเปดเผยในมิติทางศิลปวัฒนธรรม ทดแทนพื้นที่ทำงานของพรรคคอมมิวนิสต ทีส่ น้ิ สุดลง การเปดตัวของเมืองนานกลายเปนจุดสนใจของกระแสการอนุรกั ษอยางตอเนือ่ ง ทางการ คนพบแหลงโบราณคดีที่สำคัญ เชน เตาเผาบอสวก ตอมาเมืองนานกลายเปนจุดสนใจอีกครั้งหนึ่ง เมือ่ มีการประกาศเปนเมืองเกาเปนแหงทีส่ อง ถัดจากการประกาศเมืองเกา (พ.ศ. 2548) เกาะรัตนโกสินทร ซึ่งทำใหภาพของเมืองนานกลายเปนจุดสนใจ จนเกิดแนวคิดที่จะทำใหนานเขาไปอยูในเกณฑมรดก โลกใหได ทัง้ นีเ้ ปนการผลักดันโดยกลุม โบราณคดีประวัตศิ าสตร และใชแนวทางเดียวกับเมืองหลวงพระบาง และเปนจุดเริ่มตนของการพัฒนาเมืองเกาอยางเปนระบบ และมีงบประมาณและหนวยงานตาง ๆ เขามาเกี่ยวของเปนจำนวนมาก ทั้งงบประมาณจากสำนักงานนโยบายและแผนพัฒนาทรัพยากร ธรรมชาติและสิ่งแวดลอม (สผ.) และองคกรปกครองสวนทองถิ่น ซึ่งเปนการอนุรักษโบราณสถานโบราณวัตถุที่อยูในความครอบครองของรัฐเปนสวนใหญ ทวาภาคประชาชนที่เขามามีสวนรวม สวนใหญเปนขาราชการที่ทำงานและอาศัยอยูในพื้นที่

7

8

นานไดรบั ความสนใจอยางยิง่ เรียกวาเปนจุด เปลีย่ นของการทองเทีย่ วนานอยางแทจริง โดย ความรวมมือของการทองเทีย่ วแหงประเทศไทย จัดงาน “นานนิรนั ดร รอยภาพฝน บันทึกแผนดิน” รวมกับกลุม ศิลปนกวา 50 ชีวติ ทีเ่ รียกตัวเองวา กลุม “สห+ภาพ” นำโดยคุณจีระนันทฺ  พิตรปรีชา กวีซไี รท แบงสายกระจายทัว่ จังหวัดเพือ่ ทำการ เก็ บ ภาพความงดงามของน า นในมุ ม มองที ่ หลากหลาย โดยคัดเลือกภาพที่ดีที่สุดจำนวน 100 ภาพ มาจัดแสดง ณ ชวงกลางเมืองนาน ในชวงเดือนกันยายน พ.ศ. 2552 โดยใหคนที่ อยูในภาพแตละภาพมารวมงานดวย จึงกลาย เปนคำถามตามมา เหตุใดกลุม สห+ภาพถึงสนใจ เมืองเกานาน งานวิจัยนี้จึงไดเขาไปตรวจสอบ สมาชิกและคณะทำงานพบวา กลุม คนเหลานีเ้ ปน เครือขาย “สหายเกา” ทีเ่ คยปฏิบตั งิ านในพืน้ ที่ จังหวัดนานมากอน รวมถึงคนที่เคยมีความ สั ม พั นธ ก ั บ “สหายเก า” ดว ย โดยกลุม คน ทัง้ หมดนีไ้ ดทำงานดานศิลปวัฒนธรรมและการ ทองเทีย่ วในภูมภิ าคอุษาคเนยมาเนิ่นนาน

การแสดงภาพ “นานนิรันดร รอยภาพฝน บันทึกแผนดิน” ทำใหเมืองนานกลายเปนจุด สนใจของการทองเที่ยวเปนอยางมาก แตเรื่อง เมืองเกายังไมไดเปนเปาหมายหลัก ตอมาไดมี การเขียนบทความทีเ่ กีย่ วกับภาพ “ปูม า นยามาน” บนขางผนังอุโบสถวัดภูมนิ ทร โดยศิลปนชาวนาน ทีช่ อ่ื วินยั ปราบริปู ศิลปนชาวนานทีก่ ลับมาตัง้ หอศิลปริมนาน เพื่อขับเคลื่อนศิลปะรวมสมัย ไดอธิบายความสำคัญของภาพ จากนัน้ ไดมนี กั เขียน สารคดีไดนำไปขยายความในเชิงการทองเที่ยว และอธิบายเรือ่ งความงามของภาพนีอ้ ยางตอเนือ่ ง ทำใหภาพปูม า นยามานเปนจุดสนใจสำคัญของ เมืองเกานานขึน้ มา กระบวนการรือ้ ฟน เมืองเกา นานเหลานี้ทำใหการทำงานเพื่อการอนุรักษ ดำเนินไปอยางตอเนือ่ งและเปนระบบ เกิดสำนัก ศิลปากรที่ 7 นานตามมา (ปจจุบนั ถูกยุบไปขึน้ กับเชียงใหมแลว) และในป พ.ศ. 2554 อพท. จึงเขามาตัง้ สำนักงาน และไดประกาศใหเมืองนาน เปนพื้นที่พิเศษเพื่อการทองเที่ยวอยางยั่งยืน

9

¡Ã³ÕàÁ×ͧࡋÒÀÙà¡็µ: ¾Ñ²¹Ò¡Òû¡»‡Í§Áô¡¡Ò÷‹Í§à·Õ่ÂÇàÁ×ͧࡋÒÀÙà¡็µ ความสำคัญของเมืองเกาภูเก็ต กรณีเมืองเกาภูเก็ตเปนเมืองการคาที่สำคัญในอดีตของภูมิภาค เอเชียตะวันออกเฉียงใต เปนจุดแวะพักการเดินเรือ เมื่อมีการคนพบสินแรดีบุกในเกาะภูเก็ต ทำใหมี การขยายตัวของการทำเหมือง และสรางความมั่งคั่งใหกับเมืองภูเก็ต เปนความมั่งคั่งที่สรางใหเมือง มีชวี ติ ชีวา และดึงดูดผูค นเขามา ไมเพียงเทานัน้ ยังมีความหลากหลายทางวัฒนธรรมในพืน้ ทีอ่ ยางมาก เดิมเมืองภูเก็ตเองนั้นไมไดเปนเมืองทองเที่ยว แตเปนเมืองการคาและอุตสาหกรรมเหมืองแร การทองเทีย่ วของภูเก็ตนัน้ เริม่ ขึน้ ในปทศวรรษที่ 2510 โดยเปนการทองเทีย่ วบริเวณชายฝง ของเกาะ โดยกลุม นักทองเทีย่ วแนวบุปผาชนชาวตะวันตก อีกทัง้ ดวยแรงผลักดันของภาพยนตรเรือ่ ง “เจมสบอนด 007 ตอน A Man with Golden Gun” ทีอ่ อกฉายในป พ.ศ. 2517 ทำใหเกาะแหงนีเ้ ขาสูอ ตุ สาหกรรม การทองเทีย่ วอยางจริงจังในชวงทศวรรษที่ 2520 โรงแรมตาง ๆ นิยมตัง้ กระจุกตัวกันอยูต ามบริเวณ แนวชายหาด สวนการทองเที่ยวในตัวเมืองขณะนั้นยังคงไมเปนที่นิยมแตอยางใด

ÅӴѺà˵ءÒó ¡ÒþѲ¹ÒàÁ×ͧࡋÒÀÙà¡çµ 2328

¡ÒäŒÒ¢Ò´պء ¡ÑºªÒÇ»‚¹Ñ§

2450

2535

2512

¡Ò÷‹Í§à·Õ่ÂÇ ¨Ò¡ÀҾ¹µÃ James Bond (The man with the golden gun)

àËÁ×ͧáË㹷ÐàÅ áÅСÒÃ;¾ ¢Í§ªÒǨչ

2523

਌ҢͧÍÒ¤Òà àÃÔ่Á͹ØÃÑ¡É ºŒÒ¹¢Í§µ¹àͧ

2522 ͧ¤ ¡Ã JICA áÅÐ ···. á¼¹¾Ñ²¹Ò ¡Ò÷‹Í§à·Õ่ÂÇ

2293 - 2393 การปฎิวัติ อุตสาหกรรม

10

â¤Ã§¡ÒþѲ¹Ò áÅÐ͹ØÃÑ¡É Â‹Ò¹àÁ×Í§à¡‹Ò ÀÙà¡็µ

2482 - 2488 สงครามโลก ครั้งที่ 2

2529

¡ÒÃʹѺʹع ¡Ò÷‹Í§à·Õ่ÂÇ áÅСÒõ‹ÍµŒÒ¹ âç§Ò¹á·¹·ÒÅÑÁ

2526

¡ÒÃà» ´ à·Õ่ÂǺԹµÃ§ ÀÙà¡็µ-ÊÔ§¤â»Ã

2522

ยกระดับ อ.ส.ท. เปนการทองเที่ยว แหงประเทศไทย

2538

¡ÒûÅÙ¡¡ÃÐáÊ ¡ÒÃ͹ØÃÑ¡É ãËŒàË็¹ ¤ÇÒÁÊÓ¤ÑÞ ¢Í§Ë§‹Í¤Ò¢Õ่

2535-39 ÂصԡÒ÷ÓàËÁ×ͧ áÅÐ GTZ ¨Ò¡àÂÍÃÁѹ ࢌÒÁÒª‹ÇÂàËÅ×Í ¾Ñ²¹ÒàÁ×ͧ

2557

2540

ÇԡĵÔàÈÃÉ°¡Ô¨ ¡ÃзºÍÊѧËÒÃÔÁ·ÃѾ ᵋÁÕ¡ÒþѲ¹Ò ´ŒÒ¹Ê‹§ÍÍ¡ áÅСÒ÷‹Í§à·Õ่ÂÇ

2539

ʶҺѹ¾ÃШÍÁà¡ÅŒÒ ਌Ҥس·ËÒÃÅÒ´¡Ãкѧ ·Ó°Ò¹¢ŒÍÁÙŠʶһ˜µÂ¡ÃÃÁ ÃÐÂÐ 1 ¨Ó¹Ç¹ 51 ¤ÙËÒ

2544

¨Ñ´½ƒ¡ÍºÃÁá¹Ç·Ò§ ¡ÒÃ͹ØÃÑ¡É ÍÒ¤Òà ‹ҹàÁ×ͧࡋÒÀÙà¡็µ §º¨Ò¡á¼¹à¾×่Í ¡ÒèѴ¡ÒÃÊÔ่§áÇ´ÅŒÍÁ ÀÙà¡็µ

2541

ʶҺѹ¾ÃШÍÁà¡ÅŒÒ ਌Ҥس·ËÒÃÅÒ´¡Ãкѧ ·Ó°Ò¹¢ŒÍÁÙŠʶһ˜µÂ¡ÃÃÁ ÃÐÂÐ 2 ¨Ó¹Ç¹ 90 ¤ÙËÒ

2544

ตึกเวิลดเทรด เซนเตอรถลม

ŧ¹ÒÁʶһ¹Ò ¤ÇÒÁÊÑÁ¾Ñ¹¸ àÁ×ͧ¤Ù‹¡ÑºÊÀÒ à¡Òл‚¹Ñ§ á¼¹¾Ñ²¹Ò ‹ҹ¡ÒäŒÒàÁ×Í§à¡‹Ò ÊÙ‹¡Ò÷‹Í§à·Õ่ÂÇ àªÔ§ÇѲ¹¸ÃÃÁ Í‹ҧÂÑ่§Â×¹ ËÇÁ¡Ñº àÁ×ͧࡋÒʧ¢ÅÒ áÅÐàªÕ§ÃÒÂ

2546

¨Ñ´µÑ้§ÁÙÅ¹Ô¸Ô àÁ×ͧࡋÒÀÙà¡็µ áÅÐâ¤Ã§¡Òà ÊÌҧÃкºà¤àºÔ้Š㵌´Ô¹Â‹Ò¹¡ÒäŒÒ àÁ×ͧࡋÒ

2547

คลื่นยักษสึนามิ แถบทะเลอันดามัน

2558

ÀÙà¡็µà»š¹àÁ×ͧ ÊÌҧÊÃä ´ŒÒ¹ÍÒËÒà (Phuket: City Gastronomy) ¢Í§ UNESCO

2551

ประกาศ เมืองมรดกโลก ปนัง

จุดเปลีย่ นสำคัญของเมืองภูเก็ตเกิดจากเหตุจลาจล กรณีประทวงและเผาโรงงานเหมืองแรแทนทาลัม ในป พ.ศ. 2529 ทำใหมีการประกาศยุติการทำเหมืองในเวลาตอมา (การทำเหมืองสิ้นสุดอยางเปน ทางการลงในป พ.ศ. 2535) การประทวงนีใ้ ชเหตุผลเรือ่ งสิง่ แวดลอมซึง่ เปนกระแสหลักของการปกปอง แหลงทองเที่ยว และเปนประเด็นหลักในการเคลื่อนไหวตอตานเหมืองแร หลังจากนั้นกระแส การอนุรักษสิ่งแวดลอมก็ไดขยายประเด็นออกไป เชน เรียกรองใหยุติการขายสินคาจากเปลือกหอย เมือ่ เลิกการทำเหมือง เมืองเกาทีเ่ คยมีชวี ติ หลอเลีย้ งดวยรายไดจากเหมืองแรกซ็ บเซาลง ประกอบ กับเริ่มมีกระแสการรื้อฟนเมืองเกาที่เกิดขึ้นในคาบสมุทรมลายู ทำใหมีหนวยงานตางประเทศสนใจ เขามาศึกษาอาคารและยานการคา โดยเนนที่อาคารแบบ ชิโน-บริติชโคโลเนียน หรือชอปเฮาส (Shophouse) เปนหลัก ภูเก็ตก็มีความพยายามที่จะเขาเปนสวนหนึ่งของพื้นที่บริเวณดังกลาวดวย สำหรับภูเก็ตแลวการรื้อฟนเมืองเกาไมไดมีเฉพาะตัวอาคารเทานั้น ชาวภูเก็ตเองไดรื้อฟนอดีตใน เชิงวัฒนธรรมขึ้นมาดวยการสรางคำใหม การทบทวนคำเกาที่ความหมายยังคงกำกวม เชน กรณี ชิโน-โปรตุกีส บาบา หยาหยา เพอรานากัน (Peranakan) รวมถึงวัฒนธรรมอาหาร ซึ่งคนภูเก็ต กินอาหารวันละ 5 มื้อ

ความเปลี่ยนแปลงทางดานเทคโนโลยี และการเติบโตดานการเดินทาง ทำใหภูเก็ตกลายเปน ศูนยกลางการพักอาศัยของคนนานาชาติ การยกระดับสนามบินภูเก็ตใหเปนสนามบินนานาชาติ ในป พ.ศ. 2528 ประกอบกับเครือขายการสื่อสารที่มีประสิทธิภาพ ทำใหเกาะภูเก็ตกลายเปนจุดหมาย ของนักเดินทางจากทั่วโลก โดยเฉพาะชาวยุโรปที่ตองการหนีหนาวมาพักผอน ชาวภูเก็ตไดมีแนวคิด ที่จะฟนเมืองเกาใหกลับมามีชีวิตชีวาทางเศรษฐกิจอีกครั้ง โดยใชความเปนเมืองเกามาเปนจุดดึงดูด นักทองเที่ยว สรางความมั่งคั่งกลับคืนมา นำไปสูการบริหารจัดการเมืองเกาอยางเปนระบบ จนภูเก็ตไดรับการเสนอชื่อใหเปนเมืองสรางสรรคดานอาหาร (Gastronomy Town) จากองคกร ยูเนสโกในที่สุด เปาหมายสำคัญของการบริหารวิกฤติเมืองเกาภูเก็ตที่กำลังจะตายนั้น เปนการทำเพื่อคนรุนลูก รุนหลานตอไป ซึ่งหลายคนกลาวในทำนองเดียวกันวา “เพื่อนำลูกหลานกลับบาน” ซึ่งในงานวิจัยนี้ ขอเรียกขานใหเขาใจงายขึ้นวา “ไฮโซคืนถิ่น” อันถือเปนเปาหมายที่ประสบความสำเร็จในปจจุบัน

11

12

ÃÍà»ÅÕ่¹ÃÙ»

਌Ңͧ·ÃѾÂҡáÒ÷‹Í§à·Õ่ÂÇ ¡Ñº¡Òû¡»‡Í§Ê¶Ò¹·Õ่·‹Í§à·Õ่ÂÇ การปกปองแหลงทองเทีย่ ว จุดเริม่ ตนทีส่ ำคัญคือ “ใครเปนเจาของแหลงทองเทีย่ ว” โดยเฉพาะ เมืองเกา ทั้งนี้เพื่อความเขาใจในการบริหารจัดการและการเขาถึงขอมูลการวิจัย จากการสัมภาษณ ผูใหขอมูลเบื้องตนและเอกสารพบวา เมืองเกานานและเมืองเกาภูเก็ตมีความแตกตางกันในเรื่อง ผูครอบครองทรัพยากรการทองเที่ยว เมืองเกานาน แหลงทองเทีย่ วเมืองเกาทัง้ หมดทีถ่ กู ประกาศไวนน้ั สวนใหญเปนพืน้ ทีข่ องรัฐ หรือ อาจกลาวไดวาเปนสาธารณสมบัติที่ดูแลโดยรัฐ ซึ่งหมายรวมถึงศาสนสถาน และโบราณสถานดวย ซึง่ ถือวาวัดเปนสถานทีร่ าชการ ทัง้ นีบ้ างสวนไดขน้ึ ทะเบียนกับกรมศิลปากรไว ซึง่ ถูกกำกับดวยกฎหมาย โบราณสถานและโบราณวัตถุ ป พ.ศ. 2504 สวนเมืองเกาภูเก็ตนั้น พื้นที่สวนใหญเปนของเอกชน โดยมีเจาของอาคารและผูเชา ซึ่งมีสัดสวน ของเจาของอาคารมากกวาผูเชา ในสวนพื้นที่ของรัฐนั้นมีสวนหนึ่งคือ โครงสรางพื้นฐาน เชน ถนน ไฟฟา ประปา และสาธารณูปโภคตาง ๆ

13

ความแตกตางของทั้งสองเมืองเกานี้ ทำให เห็นระบบของกลไกในการปกปอง จัดการพืน้ ที่ และจัดสรรผลประโยชน ซึ่งอาศัยแนวทางที่ แตกตางกัน โดยเมืองเกานาน แหลงทองเที่ยว และทรัพยากรการทองเทีย่ วทัง้ หมดเปนของรัฐ สามารถจัดการไดดว ยระเบียบทีช่ ดั เจน และสง ตรงไปยังแหลงทองเที่ยวได ถึงกระนั้น เมืองเกานานก็ไดสรางกลไกใน การมีสว นรวมของภาคประชาชน ชวยสนับสนุน การทำงานของภาครัฐ และคอยกำกับตรวจสอบ การทำงานของภาครัฐและประสานงานเครือขาย ภาคประชาสังคม ซึง่ อยูใ นรูปแบบคณะกรรมการ ตาง ๆ ไดแก คณะอนุกรรมการอนุรกั ษสง่ิ แวดลอม ธรรมชาติและศิลปกรรมประจำจังหวัดนาน (2527), คณะอนุกรรมการอนุรักษและพัฒนา เมืองเกานาน (2549) นับวาเมืองนาน มีความโดดเดน ในเรื่องการทำงานระหวางรัฐกับองคกรภาค ประชาชนเปนอยางดี และความคิดเห็นสอดคลอง ไปในทิศทางเดียวกันอยางเห็นไดชัด

14

เมืองเกานานจึงเปนเมืองแหงโอกาสทีร่ ฐั สามารถ ที่จะรักษาเมืองเกาไดอยางเต็มที่ รวมถึงยังมี ความรวมมือกับองคกรในตางประเทศทีส่ นับสนุน การปกปองเมืองเกา อาทิ องคการความรวมมือ ระหวางประเทศของญีป่ นุ (Japan International Cooperation Agency: JICA) ทีเ่ ขามาทำกิจกรรม พัฒนาเมืองผานการสนับสนุนเทศบาลเมืองนาน เปนหลัก โดยผูม บี ทบาทโดดเดนในการขับเคลือ่ น เรื่องนี้ อาทิ หมอบุญยงค วงศรักมิตร อาจารย สมเจตน วิมลเกษ

ในสวนเมืองเกาภูเก็ต การทำงานปกปอง แหลงทองเทีย่ วในรูปแบบอาคารบานเรือนตองใช ความรวมมือในการประสานความเขาใจใหมี เปาหมายทีต่ รงกันเสียกอน การทำงานอนุรกั ษพน้ื ที่ ทองเที่ยวจึงมีความซับซอนกวาเมืองเกานาน แตก็สามารถประสบความสำเร็จได เนื่องจาก มีหนวยงานการปกครองสวนทองถิน่ ทีม่ วี สิ ยั ทัศน ใหการสนับสนุนภาคประชาสังคม ไมวา จะเปน สมาคมเพอรานากัน (นายแพทยโกศล แตงอุทยั ,อาจารยปราณี สกุลพิพฒ ั น), มูลนิธเิ มืองเกาภูเก็ต และกลุมเครือขายวิสาหกิจชุมชน คือ ชุมชน ยานเมืองเกา เพือ่ ใหมกี ารทำงานประสานกันได โดยไมติดขัดขอกฎหมาย

ในเชิงนโยบายของเทศบาลนครภูเก็ตได พยายามสรางแรงจูงใจในการปรับปรุงอาคาร เกาใหคงสภาพเดิม โดยใหเงินชวยเหลือบางสวน แกเจาของอาคารโดยผานทางมูลนิธิเมืองเกา ภูเก็ต อาจกลาวไดวาเมืองเกาภูเก็ตมีความ สามารถในการอนุ ร ั ก ษ อ าคารบ า นเรื อ นได เปนอยางดี หลายแหงกลายเปนตนแบบในการ อนุรกั ษทถ่ี กู ตามหลักวิธี เชน โรงแรมออนออน และธนาคารเกาแก โดยที่จุดเริ่มตนตองยอน กลับไปเมือ่ แรกเทศบาลไดรบั การสนับสนุนจาก GTZ ซึง่ เปนองคกรความรวมมือระหวางประเทศ ของรัฐบาลเยอรมัน (ตอนนี้เปลี่ยนเปน GIZ: German International Cooperation) ใหสำรวจและบูรณะอาคารเกาตัง้ แตราวป พ.ศ.

2537

15

16

ตัวอยางรูปธรรมอื่นของความพยายาม เกี่ยวกับเรื่องนี้ เชน เพอรานากันนิทัศน ซึ่งได ทางมิ ว เซี ย มสยามเข า มาช ว ยทำพิ พ ิ ธ ภั ณ ฑ ขณะเดียวกันภาครัฐสวนกลางก็เริม่ เห็นศักยภาพ พืน้ ทีเ่ มืองเกา เชน โครงการยายสายไฟลงใตดนิ ก็ไดรบั งบประมาณสนับสนุนจากหลายหนวยงาน อาทิ การไฟฟาฝายผลิต กรมโยธาธิการและ ผังเมือง และไดนักวิชาการเขามาชวยใหการ สนับสนุนทางวิชาการ เชน รองศาสตราจารย ดร.ยงธนิศร พิมลเสถียร ดังนัน้ ในประเด็นการอนุรกั ษระหวางเมืองเกานานกับเมืองเกาภูเก็ต มีการใชกฎหมายทีแ่ ตกตางกัน ในสวนเมืองเกานานนั้นผูทำการอนุรักษคือกรมศิลปากร และเปนการทำงานภายใตระบบราชการ แตสำหรับเมืองเกาภูเก็ตนั้นขับเคลื่อนโดยภาคประชาชน ซึ่งการอนุรักษทั้งหมดเปนไปตามหลักการ ของการปกปองรักษาโบราณสถาน โบราณวัตถุ ทัง้ เกณฑภายในประเทศ และเกณฑของตางประเทศ เชน สภาการโบราณสถานระหวางประเทศ (International Council on Monuments and Sites: ICOMOS) 17

• วัด และพระ • เทศบาล • ศิลปากร

นาน

• เจาของอาคาร • องคกรชุมชน • ผูเชา

รัฐ

ประชาชน • ผูสนับสนุน

ประชาชน

ภูเก็ต

รัฐ • ผูสนับสนุน

ÀÒ¾·Õ่ 1 µÑÇẺà»ÃÕºà·Õº·ÃѾÂҡáÒ÷‹Í§à·Õ่ÂÇÃÐËÇ‹Ò§àÁ×ͧࡋҹ‹Ò¹áÅÐàÁ×ͧࡋÒÀÙà¡็µ ·Õ่ÁÒ: ¤³Ð¼ÙŒàªÕ่ÂǪÒÞ

18

จากภาพที่ 1 สะทอนใหเห็นวาทรัพยากรการทองเที่ยวในเมืองเกานานสวนใหญมีภาครัฐเปน เจาของแหลงทองเที่ยว เชน วัด เทศบาล กรมศิลปากร และกระทรวงมหาดไทย ซึ่งมีภาคประชาชน เปนผูสนับสนุน สวนเมืองเกาภูเก็ต เจาของแหลงทองเที่ยวสวนใหญเปนภาคเอกชน โดยมีรัฐ เปนผูสนับสนุนทั้งเรื่องโครงสรางพื้นฐาน และงบประมาณ อาจพอสรุปไดวา ปจจัยความสำเร็จทีส่ ำคัญกรณีเมืองเกาภูเก็ตคือ ความรวมมือของเจาของอาคาร ที่อยูอาศัยในพื้นที่ และการคืนถิ่นเกิดของคนรุนลูกรุนหลานที่มาพรอมกับความคิดริเริ่มสรางสรรค ขณะที่เมืองเกานานไมใชเมืองใหญที่มีความเปนเมืองสูง ผูอยูอาศัยยังคงเปนคนพื้นที่ การรณรงค ใหคนนานรูสึกภาคภูมิใจและพยายามรักษาอัตลักษณของตนเอาไวจึงเปนไปไดจริง

19

20

21

¤ÇÒÁÊÓàÃ็¨¢Í§¡Òû¡»‡Í§ áËÅ‹§·‹Í§à·ÕÂ่ Ç ¡Ã³ÕàÁ×ͧࡋҹ‹Ò¹ áÅÐàÁ×ͧࡋÒÀÙà¡็µ จากการศึกษาสรุปไดวาเมืองเกานานและ เมืองเกาภูเก็ตประสบความสำเร็จในการปกปอง สถานทีท่ อ งเทีย่ วในรูปแบบเมืองเกาเปนอยางดี โดยการคนพบในงานวิจยั นีม้ ขี อ เสนอปจจัยความ สำเร็จทีเ่ ปนคูต รงขามของการทำงานสองคู ดังนี้ คูต รงขามที่ 1 เปนคูต รงขามระหวางของแท (Authenticity) กับของปลอมของเลียนแบบ (Kitsch) โดยของแทนน้ ั เปนทรัพยากรการทองเทีย่ ว ที่มีคุณคามีประวัติศาสตรอยางยาวนาน และมี ลักษณะเฉพาะ ซึ่งทรัพยากรการทองเที่ยวไดมี การอนุรกั ษตามหลักวิชาการเปนอยางดี แตการ ทองเที่ยวที่เปนเมืองเกานั้น ถามีเพียงของแท เพียงอยางเดียวก็ไมสามารถทีจ่ ะดึงดูดนักทองเทีย่ ว ได อาจจะดึงดูดไดเฉพาะผูที่สนใจอยางจริงจัง ซึ่งมีจำนวนนอย ดังนั้นการที่แหลงทองเที่ยว สำหรับกรณีเมืองเกานาน และเมืองเกาภูเก็ต ไดสรางสิง่ จำลองขึน้ มาเพือ่ สรางกิจกรรมสำหรับ นักทองเที่ยว เชน ถนนคนเดิน การแตงกาย พิพธิ ภัณฑเพือ่ การศึกษา และกิจกรรมประจำป ตาง ๆ เพือ่ ใหของแทกลับฟน คืนชีพและมีชวี ติ ชีวา ขึ้นมาอีกครั้ง

22

คูต รงขามที่ 2 ไดแก การอนุรกั ษ (Conser -vation) กับการสรางสรรค (Creativity) ทัง้ เมือง เกานานและเมืองเกาภูเก็ต สามารถจัดการให สอดคลองไดเปนอยางดี การอนุรกั ษเพือ่ การปกปอง เมืองเกา ไดแก การปรับเปลี่ยนภูมิทัศนของ เมืองใหคงสภาพ และบรรยากาศของอดีตไว ในสวนของเมืองเกาภูเก็ตนัน้ การอนุรกั ษ ไดแก อาหาร วิถชี วี ติ และจิตสำนึกในการปกปอง ในสวน ของการสรางสรรค เมืองเกานานไดสรางสือ่ และ การใหความหมายใหม ๆ เชน กรณีของปูมาน ยามาน กรณีรว้ ั ปองไข และการรือ้ ฟน พระพุทธรูปไม เพือ่ การทองเทีย่ ว สำหรับเมืองเกาภูเก็ตไดรเิ ริม่ เรือ่ งเมืองสรางสรรคดา นอาหาร ซึง่ สอดคลองกับ การไดรบั การประกาศใหเปนเมืองสรางสรรคดา น อาหาร (Gastronomy Town) ขององคการยูเนสโก เชน กรณีรานไอศกรีม และกรณีสตรีทอารท ทีส่ อดคลองกับวิถชี วี ติ โดยคูต รงขามทัง้ สองไดทำงาน สอดคลองซึง่ กันและกัน สงผลตอประสบการณของ นักทองเทีย่ ว แรงดึงดูดใจ และพฤติกรรมการเดินทาง มาทองเที่ยวซ้ำ ในสวนของผูมีสวนไดสวนเสีย ของแหลงทองเทีย่ วนัน้ สามารถทีจ่ ะสรางผลิตภัณฑ และกิจกรรมสำหรับชีวิตรวมสมัย ซึ่งกอใหเกิด อาชีพของคนรุน ใหมทก่ี ลับเขามาทำงานบนฐาน ของทุนทางวัฒนธรรม และประวัตศิ าสตร ซึง่ ทำให เมืองเกามีความตอเนือ่ ง และคนรุน ใหมสามารถ ใชชวี ติ ไดอยางมัน่ คง มัง่ คัง่ และยั่งยืน ดังแผนภูมิ สรุปขางทายดังนี้

EXPERIENCE ประสบการณ การทองเที่ยว

Kitsch

Authenticity

ของเลียนแบบ

ของแท

ÀÒ¾·Õ่ 2.1 µÑÇẺ¤Ù‹µÃ§¢ŒÒÁ·Õ่ 1 ¢Í§áËÅ‹§·‹Í§à·Õ่ÂÇ ·Õ่ÁÒ: ¤³Ð¼ÙŒàªÕ่ÂǪÒÞ

EXPERIENCE ประสบการณ การทองเที่ยว

Conservation การอนุรักษ

Creativity

การสรางสรรค

ÀÒ¾·Õ่ 2.2 µÑÇẺ¤Ù‹µÃ§¢ŒÒÁ·Õ่ 2 ¢Í§áËÅ‹§·‹Í§à·Õ่ÂÇ ·Õ่ÁÒ: ¤³Ð¼ÙŒàªÕ่ÂǪÒÞ

23

24

ࡳ± ¡ÒûÃÐàÁÔ¹¢Í§»˜¨¨Ñ¤ÇÒÁÊÓàÃ็¨ ¢Í§àÁ×ͧࡋҹ‹Ò¹áÅÐàÁ×ͧࡋÒÀÙà¡็µ

Authenticity ของแท

Conservation การอนุรักษ ไมมี

ไมมี

ระดับ

2

ระดับ 3

ระด

ับ 4

1 ดับ

ระ

0 ระดับ

5

ระดับ

การศึกษานี้ไดใชแผนภูมิคูตรงขามของแหลง ทองเทีย่ วมาเปนหลักในการจัดลำดับ และนำผล จากการศึกษาวิจัยมาจำแนกออกเปนลำดับชั้น ตั้งแต 0–5 ซึ่งในบางลำดับชั้นจะมีประเด็น ปลีกยอยลงไปอีก จึงไดสรางเกณฑดังตาราง ตอไปนี้ขึ้นมา

ระดับ

การศึกษานี้ไดรวบรวมปจจัยความสำเร็จ ของการปกปองเมืองเกา ในกรณีของเมืองเกานาน และเมืองเกาภูเก็ต โดยการเปรียบเทียบกับเมืองเกา ปนงั เมืองเกามะละกา และเมืองเกาหลวงพระบาง นอกจากปจจัยความสำเร็จแลวยังไดศ ึ ก ษาว า มีขั้นตอนพัฒนาการความสำเร็จอยางไรบาง ไม เ พี ย งเท า นั ้ น ยั ง ได บ ทสรุ ป ที ่ ป ระชาคม และผูมีสวนไดสวนเสียของทั้งสองเมืองไดให ความเห็นวาเมืองเกานานและเมืองเกาภูเก็ต จะก า วหน า ต อ ไปในทิ ศ ทางใด และป ญ หา อุปสรรคที่ยังแกไมไดในปจจุบัน (พ.ศ. 2561)

Creativity

Kitch

ของเลียนแบบ

การสรางสรรค ไมมี

ไมมี

จำนวนของแทนอยกวา 50% และยังไมไดรับการอนุรักษ

รักษาของเดิมไวไมไดอนุรักษ

ความคลอง คือ คิดไดมาก แตเปนผลิตภัณฑและบริการ ที่เหมือนกับแหลงทองเที่ยวทุกที่

ไมมีการปกปองแหลงทองเที่ยว โดยมี (ชุมชน/ผูประกอบการ)ที่นำสินคา และบริการจากภายนอกเขามาในพื้นที่

จำนวนของแทนอยกวา 50% และไดรับการอนุรักษ

ไดรับการอนุรักษโดย หนวยงานภายนอก แตไมมีความตอเนื่อง

ความยืดหยุน คือ คิดไดหลากหลาย แปรรูปเปนสินคาและบริการที่ สอดคลองกับพื้นที่และผูคน (ผลิตภัณฑชุมชนเฉพาะแหลงทองเที่ยว)

มีกิจกรรม สินคา และบริการที่รองรับ นักทองเที่ยวทุก1 สัปดาห/ครั้งที่ชุมชน มีระบบและกลไกในการคัดเลือก ควบคุม คุณภาพ ใหมีลักษณะเฉพาะของ แหลงทองเที่ยว

จำนวนของแทมากกวา 50% และ,ไดรับการอนุรักษ

ไดรับการอนุรักษโดย หนวยงานภายนอก อยางตอเนื่อง

จำนวนความคิดสรางสรรค ที่เปนความคิด แบบ”ความคิดริเริ่ม” คือ คิดไมเหมือนใคร (+2) การสรางคำและความหมายใหม ใหกับผลิตภัณฑและบริการ

(+2) ชุมชนและองคกรของรัฐที่เกี่ยวของ มีระบบปกปองแหลงทองเที่ยว และมีระบบ ดังนี้

จำนวนของแทมากกวา 50% และไดรับการอนุรักษ มีการสนับสนุนอยางตอเนื่อง ไดรับรางวัลระดับชาติ

เจาของแหลงทองเที่ยว /ชุมชนมีระบบและกลไก ที่สามารถทำการอนุรักษ ไดดวยตนเองแตตอง พึ่งพาโครงสรางพื้นฐาน จากภายนอก/งบประมาณ /แผนงาน

ความคิดสรางสรรคที่เปน “คิดแบบละเอียด “คือ มองเห็น ความตาง จุดแข็งจุดออนไดเร็ว (+2+3) สามารถขึ้นทะเบียนทรัพยสิน ทางปญญา(IP/GI) สรางขึ้น อยางตอเนื่องทุกป

(+2+3) ไดรับรางวัลเปนตัวอยางที่ดี และถายทอดแกพื้นที่ทองเที่ยวอื่นๆได

จำนวนของแทมากกวา 50% และไดรับการอนุรักษ มีการสนับสนุนอยางตอเนื่อง ไดรับรางวัลระดับนานาชาติ

ชุมชนมีระบบและกลไก ที่สามารถทำการอนุรักษ ไดดวยตนเองพ่ึงพาตนเองได /งบประมาณ/แผนงาน เปนตัวอยางและถายทอด ความรูได

(2+3+4) เปนตัวอยางที่ดีและสามารถ ถายทอดความรูได

(2+3+4) สราง “วัฒนธรรมแฟนคลับ” และ กิจกรรม/สินคา/บริการ ถูกบรรจุ อยูในปฏิทินการทองเที่ยวของโลก ที่ไดรับการรับรองตามเกณฑ GSTC

• ดูแลผูคนในพื้นที่แหลงทองเที่ยว (0.25) • บริหารจัดการจำนวนนักทองเที่ยว สามารถลด ผลกระทบจากการทองเที่ยวได (0.25) • มีการแบงปนผลประโยชนกลับไปสูกองทุน เพื่อปกปองแหลงทองเที่ยว (0.25)

µÒÃÒ§·Õ่ 1 ࡳ± ¡ÒûÃÐàÁÔ¹·Õ่ÊÌҧ¨Ò¡¢ŒÍÁÙÅÀҤʹÒÁµÒÁËÅѡࡳ± GSTC »ÃÐà´็¹ C1 ¡Ã³ÕàÁ×ͧࡋҹ‹Ò¹áÅÐàÁ×ͧࡋÒÀÙà¡็µ

25

26

จากเกณฑการประเมินที่สรางจากขอมูลภาคสนามตามหลักเกณฑการทองเที่ยวอยางยั่งยืนโลก GSTC ประเด็น C1 ดานการปกปองดูแลแหลงทองเทีย่ ว โดยใชกรณีศกึ ษาเมืองเกานาน และเมืองเกา ภูเก็ต สามารถนำมาทำเปนแผนภูมิเปรียบเทียบระหวางสองเมืองตามเกณฑที่ตั้งไวได ดังนี้ เจาของแหลงทองเที่ยว/ชุมชนมีระบบและกลไก ที่สามารถทำการอนุรักษไดดวยตนเอง แตตองพ่ึงพาโครงสรางพื้นฐาน จากภายนอก/งบประมาณ/แผนงาน

เจาของแหลงทองเที่ยว/ชุมชนมีระบบและกลไก ที่สามารถทำการอนุรักษไดดวยตนเอง แตตองพึ่งพาโครงสรางพื้นฐาน จากภายนอก/งบประมาณ/แผนงาน

Conservation การอนุรักษ

จำนวนของแทมากกวา 50% และไดรับการอนุรักษ มีการสนับสนุน อยางตอเนื่องและไดรับรางวัล ระดับชาติ

Auth enti

Kitsch บ แบ

c แท ity

ของ

ประสบการณ

จำนวนของแทมากกวา 50% และไดรับการอนุรักษมีการสนับสนุน อยางตอเนื่อง และไดรับรางวัล ระดับชาติ

ของเลียน

ชุมชนและองคกรของรัฐที่เกี่ยวของ มีระบบปกปองแหลงทองเที่ยว มีการแบงปนผลประโยชนกลับไป สูกองทุนเพื่อปกปองแหลงทองเที่ยว ดูแลผูคนในพื้นที่แหลงทองเที่ยว

ชุมชนและองคกรของรัฐที่เกี่ยวของ มีระบบปกปองแหลงทองเที่ยว มีการแบงปนผลประโยชนกลับไป สูกองทุนเพื่อปกปองแหลงทองเที่ยว

Creativity

การสรางสรรค มีความหลากหลายของการแปรรูป เปนสินคาและบริการที่สอดคลอง กับพื้นที่และผูคน (ผลิตภัณฑชุมชนเฉพาะแหลงทองเที่ยว)

นาน

มีความคิดสรางสรรค ที่เปนความคิด แบบ ”ความคิดริเริ่ม” คือ คิดไมเหมือนใคร มีการสรางคำและความหมายใหม ใหกับผลิตภัณฑและบริการ

ภูเก็ต

ÀÒ¾·Õ่ 3 á¼¹ÀÙÁÔ¤Ù‹µÃ§¢ŒÒÁ à»ÃÕºà·ÕºÃÐËÇ‹Ò§àÁ×ͧࡋҹ‹Ò¹áÅÐàÁ×ͧࡋÒÀÙà¡็µ ·Õ่ÁÒ: ¤³Ð¼ÙŒàªÕ่ÂǪÒÞ

ภาพนีแ้ สดงใหเห็นถึงผลการประเมินระหวางเมืองเกานานและเมืองเกาภูเก็ตทีไ่ ดจากหลักเกณฑ ในตารางที่ 1 เพือ่ เปรียบเทียบลักษณะของการจัดการแหลงทองเทีย่ วของพืน้ ทีก่ รณีศกึ ษาทัง้ สองแหง ทัง้ ในดานของแทดง้ั เดิม (Authenticity) ของเลียนแบบ (Kitsch) การอนุรกั ษ (Conservation) และ การสรางสรรค (Creativity)

27

ÊÃØ»»˜¨¨Ñ¤ÇÒÁÊÓàÃ็¨à¾×่Í¡ÒèѴ¡ÒäÇÒÁÃÙŒ ¢Í§àÁ×ͧࡋҹ‹Ò¹áÅÐàÁ×ͧࡋÒÀÙà¡็µ ÃÙŒ¨Ñ¡¤Ø³¤‹Ò Ãٌẋ§»˜¹ áÅÐÃÙŒµ¹àͧ การศึกษานี้สามารถอธิบายการจัดการความรูของการปกปองเมืองเกานานและเมืองเกาภูเก็ต โดยงานวิจยั นีไ้ ดคน พบความรูท แ่ี ฝงฝงอยูใ นตัวบุคคล ชุมชน องคกรภาครัฐ และเอกชน และสามารถ ถอดความรูท แ่ี ฝงฝงในรูปแบบนามธรรมใหปรากฏเปนรูปธรรมทีช่ ดั เจน จับตองได บนพืน้ ฐานของทัง้ สองเมืองทีม่ เี จาของแหลงทองเทีย่ วทีแ่ ตกตางกัน โดยเมืองเกานานมีเจาของเปนรัฐ และเมืองเกาภูเก็ต มีเจาของคือประชาชนโดยความรูท แ่ี ฝงฝง และความรูจ บั ตองได แบงออกเปน 3 ลำดับชัน้ โดยชัน้ ที่ 1 ทัง้ เมืองเกานานและเมืองเกาภูเก็ต ไมแตกตางกัน ซึง่ ชัน้ ที่ 1 นีเ้ ปนสิง่ ทีน่ กั ทองเทีย่ วพบเห็นและเขาถึง เปนอันดับแรก โดยความรูท จ่ี บั ตองได (Explicit Knowledge) นัน้ ไดแก ความนาอยู ความเปนมิตร และความสะดวกปลอดภัยโดยความรูท แ่ี ฝงฝง (Tacit Knowledge) นัน้ ไดแก เจาของแหลงทองเทีย่ ว ตองรูจ กั คุณคา รูแ บงปน และรูตนเอง ซึ่งสามารถสรางเปนแผนภูมิการจัดการความรู ขั้นที่ 1 ดังนี้

28

Explicit e Knowledg

Be Habitable นาอยู Easy Access เปนมิตร

นาน Infrastructure/Plan/Budgets

Value/Aeshetic รูคุณคา

โครงสรางพื้นฐาน(รัฐ)/แผนงาน/ งบประมาณ(ตอเนื่อง)

Conveniently/ Be Safe สะดวก/ปลอดภัย

Communities Organizations องคกรชุมชน / ภาคประชาสังคม

Share Resources Do it for everyone รูแ บงปน

Ta Knowlecit dge

Identities รูตนเอง

ÀÒ¾·Õ่ 4 á¼¹¼Ñ§¡ÒèѴ¡ÒäÇÒÁÃÙŒÅӴѺªÑ้¹·Õ่ 1 ¢Í§àÁ×ͧࡋҹ‹Ò¹ ·Õ่ÁÒ: ¤³ÐàªÕ่ÂǪÒÞ

ภูเก็ต Explicit e Knowledg

Be Habitable นาอยู

Communities Organizations

Value/Aeshetic รูคุณคา

องคกรชุมชน / ภาคประชาสังคม

Easy Access เปนมิตร Conveniently/ Be Safe สะดวก/ปลอดภัย

Infrastructure/Plan/Budgets โครงสรางพื้นฐาน(รัฐ)/แผนงาน/ งบประมาณ(ตอเนื่อง)

Share Resources Do it for everyone รูแ บงปน

Ta Knowlecit dge

Identities รูตนเอง

ÀÒ¾·Õ่ 5 á¼¹¼Ñ§¡ÒèѴ¡ÒäÇÒÁÃÙŒÅӴѺªÑ้¹·Õ่ 1 ¢Í§àÁ×ͧࡋÒÀÙà¡็µ ·Õ่ÁÒ: ¤³ÐàªÕ่ÂǪÒÞ

ภาพที่ 4 และ 5 แสดงการจัดการความรูลำดับชั้นที่ 1 ของเมืองเกานาน และเมืองเกาภูเก็ต โดยแบงออกเปนองคความรูท ช่ี ดั แจง (Explicit Knowledge) และความรูท แ่ี ฝงฝง (Tacit Knowledge) ฝงซายและฝงขวาตามลำดับ ซึ่งแตกตางกันที่เจาของแหลงทองเที่ยวที่เมืองเกานานภาครัฐจะเปน เจาของในเรื่องโครงสรางพื้นฐาน แผนงาน และงบประมาณ สวนเมืองเกาภูเก็ตคือองคกรชุมชน และภาคประชาสังคม

29

¡ÒèѴ¡ÒäÇÒÁÃÙŒ ẺÁͧÃÙŒ áÅдÙÍÍ¡ àÃ×่ͧ·Õ่àÅ‹Ò áÅмٌàÅ‹ÒàÃ×่ͧ ในสวนการจัดการความรูในลำดับที่ 2 จะ เปนการจัดการความรูที่ลึกเขาไปอีกจากลำดับ ชั้นที่ 1 สามารถแยกเปนความรูที่มองเห็นชัด และความรูท แ่ี ฝงฝง ซึง่ สงผลเชือ่ มโยงซึง่ กันและกัน โดยเมืองเกานานและเมืองเกาภูเก็ตนัน้ ไดเริม่ ตน ไมตา งกัน จากความรูท เ่ี ดนชัดโดยความรวมมือ ในการอนุรกั ษจากองคกรในประเทศและระหวาง ประเทศและสงผลใหกบั ชาวบาน โดยสิง่ ทีป่ รากฏ

VISUAL LITERACY

Explicit e Knowledg

เดนชัดคือการมองรูว า มีคณ ุ คา และดูออกในเรือ่ ง ของการเปนของแท จากนัน้ สงผลไปสูก ารสราง เรือ่ งเลาเกีย่ วกับของแท และสามารถสรางเรือ่ ง เลาของแทที่ปรากฏอยูในพื้นที่ โดยมีผูเลาเรื่อง เพื่อสื่อความหมายเหลานั้น โดยนักทองเที่ยว ของเมืองเกานานจะไดรับประสบการณจาก เจาบานโดยตรง ในสวนของเมืองเกาภูเก็ตนั้น ก็เชนเดียวกัน ดังแสดงในภาพที่ 6

Communities Organizations องคกรชุมชน / ภาคประชาสังคม

Be Habitable นาอยู Easy Access เปนมิตร Conveniently/ Be Safe สะดวก/ปลอดภัย

AUTHENTICITY

NARRATIVE

Value/Aeshetic รูคุณคา

EXPERIENCE ประสบการณ การทองเที่ยว

Infrastructure/Plan/Budgets โครงสรางพื้นฐาน(รัฐ)/แผนงาน/ งบประมาณ(ตอเนื่อง)

Ta Knowlecit dge

Share Resources Do it for everyone รูแ บงปน

Identities รูตนเอง

NARRATOR

ÀÒ¾·Õ่ 6 á¼¹¼Ñ§¡ÒèѴ¡ÒäÇÒÁÃÙŒÅӴѺªÑ้¹·Õ่ 2 ¢Í§àÁ×ͧࡋҹ‹Ò¹áÅÐàÁ×ͧࡋÒÀÙà¡็µ

30

»¡»‡Í§áËÅ‹§·‹Í§à·Õ่ÂÇ Êً໇ÒËÁÒ·Õ่ÂÑ่§Â×¹ ในลำดับการจัดการความรูช น้ั ที่ 3 ซึง่ เมืองเกา นานและเมืองเกาภูเก็ตมีเปาหมายและวิธีการ ทีต่ า งกัน ในสวนของเมืองเกาภูเก็ต เกิดจากการ จัดการสภาวะวิกฤตอันเนือ่ งมาจากการทีเ่ ศรษฐกิจ ซบเซาและเมืองกำลังจะตาย สวนเมืองนานนัน้ เปนการจัดการโอกาสของความชวยเหลือจาก ภาครัฐ และหนวยงานภายนอกทีเ่ ขามาเห็นคุณคา ของเมืองเกา ในสวนของความรูที่เห็นชัดนั้น เมืองเกานานและเมืองเกาภูเก็ตมีความเหมือนกัน คื อ ได ใช ป ระเด็ น มองรู  ได แ ก ความรู  ท าง สถาปตยกรรมและประวัตศิ าสตร ในเรือ่ งดูออกนัน้ เมืองเกานานไดใชการอนุรักษเปนตัวนำ และ สามารถนำไปปฏิบตั ไิ ด สวนความรูท แ่ี ฝงฝงนัน้ เรื่องเลาทั้งเมืองเกานานและเมืองเกาภูเก็ต เลาเรื่องวิถีชีวิตคลายคลึงกัน แตแตกตางกัน ที่นานเลาเรื่องความมั่งคงทางพุทธศิลป

สวนเมืองเกาภูเก็ตเลาเรือ่ งความมัง่ คัง่ ทางการคา ในสวนผูเ ลาเรือ่ งนัน้ ภูเก็ตไดสรางตัวตนผูเ ลาเรือ่ ง ขึน้ มา และเชือ่ มโยงผูเ ลาเรือ่ งในความหมายใหม ทีเ่ รียกตัวเองวา เพอรานากัน ซึง่ คำนีไ้ ดเชือ่ มโยง ผูค นในแถบคาบสมุทรมลายู คือปนงั และมะละกา เขาไวดว ยกัน นอกจากนีย้ งั ไดใชความหมายคำวา “ชิโนโปรตุกีส” และ “ชิโนอิงลิชโคโลเนียน” ในการขั บ เคลื ่ อ นมรดกทางสถาป ต ยกรรม ที่เชื่อมโยงกับภูมิภาค และความสนใจจากคน ทั่วโลกได สำหรับเมืองเกานานนั้นการเลาเรื่อง มีความหลากหลาย โดยคนนานเปนผูเ ลาเรือ่ งหลัก แตยังมีผูเลาเรื่องที่สรางความหมายใหมขึ้นมา สำหรับเมืองเกานาน ไดแก ศิลปน นักรอง และ สื่อมวลชน ดังนั้นการศึกษาสามารถสรุปเปน แผนผังดังตอไปนี้

แผนผัง อยูหนาถัดไป

31

Explic Knowleditg

รวมคิด รวมวางแผน รวมทำ รวมประเมินผล รวมรับผลประโยชน ความตอเนื่องของการทำงาน

e

Be Habitable นาอยู Easy Access เปนมิตร Conveniently/ Be Safe ปลอดภัย/สะดวก

Tacit dge le Know

VISUAL LITERACY

NARRATIVE

ความรูทางภูมิทัศน วัฒนธรรม และประวัติศาสตร

¹‹Ò¹

มรดกทางวัฒนธรรม /วิถีชีวิต/ชุมชน /พุทธศิลป

Value/Aeshetic รูคุณคา Share Resources Do it for everyone รูแบงปน

“นำความรูมาจัดการโอกาส” AUTHENTICITY เขาใจการอนุรักษ สามารถฟนฟู

NARRATOR คนนาน/นักเขียน นักรอง/ศิลปน

Identities รูตนเอง

รวมคิด รวมวางแผน รวมทำ รวมประเมินผล รวมรับผลประโยชน ความตอเนื่องของการทำงาน

ÀÒ¾·Õ่ 7.1 á¼¹¼Ñ§à»ÃÕºà·Õº¡ÒèѴ¡ÒäÇÒÁÃÙŒÅӴѺªÑ้¹·Õ่ 3 ÃÐËÇ‹Ò§àÁ×ͧࡋҹ‹Ò¹áÅÐàÁ×ͧࡋÒÀÙà¡็µ ·Õ่ÁÒ: ¤³Ð¼ÙŒàªÕ่ÂǪÒÞ

32

Explic Knowleditg

Tacit dge le Know

รวมคิด รวมวางแผน รวมทำ รวมประเมินผล รวมรับผลประโยชน ความตอเนื่องของการทำงาน

e

Be Habitable นาอยู Easy Access เปนมิตร Conveniently/ Be Safe ปลอดภัย/สะดวก

VISUAL LITERACY

NARRATIVE NARRATIVE

ความรูทางสถาปตยกรรม และประวติศาสตร

ÀÙà¡็µ

Value/Aeshetic รูคุณคา

มรดกทางวัฒนธรรม /วิถีชีวิต/ชุมชน /ความมั่งคั่ง

Share Resources Do it for everyone รูแบงปน

“นำความรูมาจัดการสภาวะวิกฤต” AUTHENTICITY การอนุรักษสามารถ การนำไปปฏิบัติได

NARRATOR บาบา ยายา /เพอรานากัน /ซิโน (โปรตุกีส)

Identities รูตนเอง

รวมคิด รวมวางแผน รวมทำ รวมประเมินผล รวมรับผลประโยชน ความตอเนื่องของการทำงาน

ÀÒ¾·Õ่ 7.2 á¼¹¼Ñ§à»ÃÕºà·Õº¡ÒèѴ¡ÒäÇÒÁÃÙŒÅӴѺªÑ้¹·Õ่ 3 ÃÐËÇ‹Ò§àÁ×ͧࡋҹ‹Ò¹áÅÐàÁ×ͧࡋÒÀÙà¡็µ ·Õ่ÁÒ: ¤³Ð¼ÙŒàªÕ่ÂǪÒÞ

33

จากการศึกษาการจัดการปกปองเมืองเกาทำใหคนพบจุดรวมวา ทั้งเมืองเกานานและเมืองเกา ภูเก็ตมีการทำงานในเชิงความความคิด เพื่อใหไดมาซึ่งเปาหมายเดียวกัน อยางไรก็ดี เปาหมายของ ทั้งสองเมืองนี้เปนเปาหมายที่สรางขึ้นโดยองคกรภาคประชาชนรวมกับองคกรภาครัฐซึ่งมีความเห็น พองตองกัน

ความเปน ของแท ของจริง AUTHENTICITY เขาใจการอนุรักษ สามารถพื้นฟู

(นาน)

NARRATOR คนนาน/นักเขียน

NARRATIVE มรกดทางวัฒนธรรม

ÀÒ¾·Õ่ 8 µÑÇẺ໇ÒËÁÒ¡ÒþѲ¹Ò¢Í§àÁ×ͧࡋҹ‹Ò¹áÅÐàÁ×ͧࡋÒÀÙà¡็µ ·Õ่ÁÒ: ¤³Ð¼ÙŒàªÕ่ÂǪÒÞ

34

นอกจากนีย้ งั พบวา การจัดการความรูน น้ั นำไปสูเ ปาหมายของการจัดการเมืองเกาเพือ่ การทองเทีย่ ว อยางยัง่ ยืน เมืองเกาภูเก็ตมีเปาหมายคือ “การนำลูกหลานกลับบาน” เพือ่ ใหคนเหลานัน้ ฟน ฟูชมุ ชน กลับไปสูความมั่งคั่งอีกครั้ง ในสวนของเมืองนานเปาหมายก็คือ “การสงเสริมการมีตัวตนของคน เมืองเกานาน” หรือ “การสรางอัตลักษณนาน” ดังแสดงในภาพที่ 8

พื้นเมือง เพื่อนำลูกหลาน กลับบานอยางยั่งยืน AUTHENTICITY การอนุรักษสามารถ การนำไปปฏิบัติได

(ภูเก็ต)

NARRATIVE มรกดทางวัฒนธรรม

NARRATOR บาบา ยายา/เพอรานากัน /ซิโน (โปรตุกีส)

ÀÒ¾·Õ่ 8 µÑÇẺ໇ÒËÁÒ¡ÒþѲ¹Ò¢Í§àÁ×ͧࡋҹ‹Ò¹áÅÐàÁ×ͧࡋÒÀÙà¡็µ ·Õ่ÁÒ: ¤³Ð¼ÙŒàªÕ่ÂǪÒÞ

35

จากภาพดังกลาว วัตถุประสงคของเมืองเกานานคือการรักษาความเปนของแทดั้งเดิม และเผย ถึงอัตลักษณตวั ตนตอภายนอก ซึง่ ตางจากเมืองเกาภูเก็ตทีต่ อ งการฟน ฟูเมืองใหรงุ เรืองทางดานเศรษฐกิจ และนำลูกหลานกลับมาพัฒนาบานเกิด การศึกษาเรียนรูดานการจัดการความรูในประเด็นการปกปองและดูแลแหลงทองเที่ยว คือการ แลกเปลี่ยนแบงปนกันระหวางประสบการณการทองเที่ยวของนักทองเที่ยวกับประสบการณแหลง ทองเที่ยวของผูมีสวนไดเสียในพื้นที่แหลงทองเที่ยว โดยการจัดการแหลงทองเที่ยวในแตละพื้นที่นั้น ตองอาศัยเปาหมายใจกลางหลักในการขับเคลื่อนการจัดการแหลงทองเที่ยวผานออกมาเปนองค ความรูที่เห็นเดนชัด ในรูปแบบการมองรูหรือการมองเห็นและสามารถสัมผัสได การดูออกหรือการ พบวาสิ่งนั่นเปนของแทดั้งเดิม โดยผานความรูสึกขององคความรูที่แฝงฝง จากเรื่องเลาหรือคุณคา หรือความเปนตัวแทน ผานผูบอกเลาหรือผูเลาเรื่องหรือตัวตนของผูเลาเรื่อง โดยสิ่งที่เผยออกมา เหลานี้ นักทองเทีย่ วสามารถรับรูไ ด ทัง้ ความนาอยู การเขาถึง ความเปนมิตร และความสะดวกปลอดภัย ที่ดึงดูดนักทองเที่ยวใหเขามา พรอมกับซึมซับคุณคา การแบงปน และการเขาใจตนเองอยางแทจริง ขอสรุปดังกลาวสามารถสะทอนออกมาเปนรูปแบบ ดังแสดงในภาพที่ 9

36

ÀÒ¾·Õ่ 9 á¼¹¼Ñ§¡ÒèѴ¡ÒäÇÒÁÃÙŒ¨Ò¡¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ»ÃÐà´็¹¡Òû¡»‡Í§áÅдÙáÅáËÅ‹§·‹Í§à·Õ่ÂÇ ã¹¡Ã³ÕÈÖ¡ÉÒàÁ×ͧࡋҹ‹Ò¹áÅÐàÁ×ͧࡋÒÀÙà¡็µ ·Õ่ÁÒ: ¤³Ð¼ÙŒàªÕ่ÂǪÒÞ

37

38

¢ŒÍàʹÍá¹Ð 㹡ÒèѴ¡Òà ¤ÇÒÁÃÙŒ

39

40

¡ÒùӡÒèѴ¡ÒäÇÒÁÃÙŒä»ãªŒ การศึกษาครัง้ นีเ้ ปนการศึกษาเพียงแคประเด็น C1 ดานการปกปองดูแลแหลงทองเทีย่ ว ซึง่ อาจจะ ไมสามารถทำใหเห็นภาพรวมทีช่ ดั เจนของความยัง่ ยืนในการบริหารจัดการแหลงทองเทีย่ ว ทีค่ วรจะ ศึ ก ษาควบคู  ก ั น ไปทั ้ ง หมดในประเด็ น C อั น ประกอบไปด ว ย การป อ งกั น สถานที ่ ท  อ งเที ่ ย ว (Attraction Protection) การจัดการนักทองเทีย่ ว (Visitor Management) พฤติกรรมนักทองเทีย่ ว (Visitor Behaviour) ปกปองมรดกทางวัฒนธรรม (Cultural Heritage Protection) มีการแปลภาษา และสื่อสารที่ถูกตอง (Site Interpretation) และการเคารพทรัพยสินทางปญญา (Intellectual Property)

41

¡ÒùӼšÒÃÈÖ¡ÉÒä»ãªŒ

จากความรูที่ประมวลไดจากความรูที่แฝงฝง และความรูที่ชัดแจงที่ไดจากการศึกษา กรณีศึกษา ดานการปกปองดูแลแหลงทองเทีย่ ว จึงไดผลวิจยั ทีส่ ามารถเปนประโยชนกบั อพท. องคกรภาครัฐ เอกชน รวมถึงสถาบันการศึกษา ดังตอไปนี้

˹‹Ç§ҹ ;·.

ผลการศึกษาครัง้ นี้ สามารถเปนแนวทางในการแลกเปลีย่ นเรียนรู ทัง้ ภายในองคกร และภายนอก องคกร ในการจัดการดานการปกปองแหลงดูแลทองเที่ยว ไดแก ดานการวางแผนการปกปองดูแล แหลงทองเทีย่ ว ดานการจัดสรรทรัพยากรแหลงทองเทีย่ วใหเหมาะสมกับบริบทของพืน้ ที่ ดานการประเมินผล และทิศทางในการพัฒนาแหลงทองเทีย่ วในอนาคต ทัง้ นีอ้ งคความรูท ไ่ี ดจะนำไปจัดทำเปนหนังสือคูม อื (Pocket Book) ใหแก อพท. ในการใชเปนเครือ่ งมือสำหรับอบรมและใหความรูแ กพน้ื ทีท่ ท่ี าง อพท. รับผิดชอบตอไป ˹‹Ç§ҹÀÒ¤ÃÑ°

ผลการศึกษาทีไ่ ดภาครัฐสามารถนำไปเปนแนวทางในการจัดทำแผน ดานการปกปองดูแลแหลง ทองเที่ยว โดยแผนดังกลาวจะตองมีสวนรวมกันของทุกภาคสวนในการจัดการแหลงทองเที่ยว อันจะสามารถขับเคลื่อนและพัฒนาไปพรอมกัน

42

43

˹‹Ç§ҹÀÒ¤àÍ¡ª¹

ในสวนของภาคเอกชน ที่เปนผูประกอบการดานการบริการและการทองเที่ยว สามารถนำ แนวทางดานแผนภูมิคูตรงขามไปใชในการพิจารณา เอกลักษณที่โดดเดนขององคกร เพื่อนำไปใช ในเชิงการตลาดเพื่อเขาถึงกลุมเปาหมายของภาคธุรกิจนั้นได เชน การสรางกิจกรรมสรางสรรคดาน วัฒนธรรม โดยการนำของแทดั้งเดิมที่โดดเดนมาเปนกรอบในการจัดทำแผนการตลาด เปนตน ʶҺѹ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ

ดานสถาบันการศึกษา สามารถนำผลการวิจัยที่ไดไปประยุกตใชในการเรียนการสอนดานการ ปกปองดูแลแหลงทองเที่ยว และสามารถตอยอดจากผลวิจัยที่ไดไปศึกษาในรายละเอียดอื่น ๆ อันเปนประโยชนตอการปกปองดูแลแหลงทองเที่ยวตอไป

44

º·ºÒ· ;·. ¡Ñº¡Òû¡»‡Í§´ÙáÅáËÅ‹§·‹Í§à·Õ่ÂǵÒÁࡳ± GSTC องคการบริหารการพัฒนาพื้นที่พิเศษเพื่อการทองเที่ยวอยางยั่งยืน (องคการมหาชน) ในสังกัด สำนักนายกรัฐมนตรี หรือ อพท.ไดจัดตั้ง “สำนักงานพื้นที่พิเศษเมืองเกานาน” (อพท.6) ขึ้นในป พ.ศ. 2555 โดยมีขอบเขตดูแลครอบคลุมพื้นที่ 5 ตำบล ไดแก 4 ตำบลในอำเภอเมืองนาน และ 1 ตำบลในอำเภอภูเพียง รวมเปนพืน้ ที่ 139.37 ตารางกิโลเมตร อพท. ไดรเิ ริม่ โครงการตาง ๆ ทีห่ ลากหลาย ดวยแนวคิด “เมืองเกา มีชีวิต” อพท. มีการบริหารเพื่อพัฒนาการทองเที่ยวเชิงสรางสรรค (Creative Tourism) ในพื้นที่พิเศษ เมืองเกานาน ไดแก สรางการสือ่ ความหมายแหลงทองเทีย่ ว สรางเสนทางปน จักรยานชมวิถเี มืองเกา ไหวพระ 9 วัด (วัดภูมนิ ทร-วัดพระธาตุชา งค้ำ-วัดพญาวัด-วัดกูค ำ-วัดมิง่ เมือง-วัดสวนตาล-วัดศรีพนั ตน -วัดพระธาตุแชแหง-วัดพระธาตุเขานอย) หรือชมคุมเจานายเมืองนาน อาคารเกา และพิพิธภัณฑ (คุมหลวงเมืองนาน-บานคุณหลวง-คุมเจาเทพมาลา-คุมเจาราชบุตร-โฮงเจาฟองคำ-ตึกรังสีเกษม) รวมถึงสงเสริมการทองเที่ยวโดยชุมชน (Community-Based Tourism) มีการสงเสริมภูมิปญญา ทองถิ่น เชน การทำตุงคาคิงหรือตุงกาคิง (ชุมชนบานพระเกิด) การทำโคมเงี้ยว หรือโคมมะเตา (บานมวงตึ๊ด) การทำผาหมตาโกง (บานนาซาว) และการทำเครื่องปนดินเผา (ชุมชนบอสวก) โดยทาง อพท. เริ่มมีบทบาทในการปรับปรุงตึกรังสีเกษมภายในโรงเรียนนานคริสเตียนศึกษา ใหเปนหอประวัตศิ าสตร ถือเปนอาคารเกาแกทม่ี รี ปู แบบสถาปตยกรรมทางยุโรป อายุรว มกวา 100 ป รวมทัง้ ไดสนับสนุนงบประมาณใหแกกองทุนเพือ่ การอนุรกั ษและพัฒนาอาคารเกาเมืองนาน เพือ่ จัดทำ จุลสารแปนเกล็ด บอกเลาเรือ่ งราวอาคารเกา สาระความรูท างศิลปกรรม และสถาปตยกรรมอีกดวย เมืองเกานานจึงเปนตัวอยางการเรียนรูใ นการปกปองดูแลแหลงทองเทีย่ ว และเชือ่ มโยงกับเกณฑ GSTC หมวด C: การเพิ่มผลประโยชนและลดผลกระทบเชิงลบ ทางวัฒนธรรมแกชุมชนและนักทองเที่ยว ทั้งในดานการจัดการนักทองเที่ยว พฤติกรรมนักทองเที่ยว การปกปองมรดกทางวัฒนธรรม การสื่อ ความหมายสถานทีท่ อ งเทีย่ ว และการปกปองทรัพยสนิ ทางปญญา

45

¢ŒÍÁÙÅ͌ҧÍÔ§ การทองเที่ยวแหงประเทศไทย สำนักงานแพร (สัมภาษณ, 8 พฤษภาคม 2516) โกศล แตงอุทัย นพ., อดีตนายกเทศมนตรีเทศบาลนครภูเก็ต (สัมภาษณ, 23 มิถุนายน 2561) จังหวัดนาน (2561). ประวัติศาสตรนาน. สืบคนเมื่อ 10 สิงหาคม 2561 จาก http:// www.nan.go.th/webjo/index.php?option=com_content&view=article&id=6&Itemid=2 ดอน ลิ้มนันทพิสิฐ, ชุมชนทองเที่ยวยานเมืองเกาภูเก็ต (สัมภาษณ, 24 มิถุนายน 2561) เทศบาลนครภูเก็ต (2560). เอกสารประกอบการบรรยายการทองเที่ยวยานเมืองเกาเสนอตอ คณะกรรมการตรวจผลงานรางวัลอุตสาหกรรมการทองเที่ยวครั้งที่ 11 ประจำป 2560. ภูเก็ต: เทศบาลนครภูเก็ต. บุญเลิศ จิตตั้งวัฒนา. (2548). การพัฒนาการทองเที่ยวแบบยั่งยืน.กรุงเทพฯ: เพรส แอนดดีไซน ประภาพร อึ่งตระกูล, ประธานมูลนิธิเมืองเกาภูเก็ต (สัมภาษณ, 24 มิถุนายน 2561) พรธิดา วิเชียรปญญา (2547). การจัดการความรูพื้นฐานและ การประยุกตใช. พิมพครั้งที่1. กรุงเทพมหานคร: เอ็กซเปอรเนท ยินดี มโนสุนทร, ประธานรัฐวิสาหกิจชุนชนเมืองเกาภูเก็ต (สัมภาษณ, 24 มิถุนายน 2561) วิยะดา ทรงกิตติภักดี. (2543). การรับรูสุนทรียภาพของเมือง : กรณีศึกษาเมืองเกาเชียงใหม. วิทยานิพนธปริญญามหาบัณฑิต ภาควิชาการวางแผนภาคและเมือง. จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย. สำนักงาน ก.พ.ร.และสถาบันเพิ่มผลผลิตแหงชาติ (2548). คูมือการจัดทำแผนการจัดการความรู. โครงการพัฒนาสวนราชการ ใหเปนองคกรแหงการเรียนรู และการจัดการความรูในสวนราชการ. สืบคนเมื่อ 6 เมษายน 2561 จาก https://www.opdc.go.th/Law/File_download /1137568873-11.doc สำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม (2556). ชุดความรูดานการอนุรักษ คุมครองแหลงมรดกโลก เลมที่ 3 การเตรียมการขึ้นทะเบียนแหลงมรดกโลก. สภาวัฒนธรรมจังหวัดนาน (สัมภาษณ, 8 พฤษภาคม 2561)

46

¢ŒÍÁÙÅ͌ҧÍÔ§ สมเจตน วิมลเกษม (2561). กวาจะเปนเมืองเกานาน: เอกสารประกอบการบรรยาย โครงการพัฒนาเมืองเกาเพื่อการทองเที่ยวกลุมลานนาตะวันออก กิจกรรมการศึกษาดูงานในพื้นที่เมืองเกา อำเภอเมือง จังหวัดนาน สมหมาย ปนพุทธศิลป ผศ., ครูผูชำนาญการดานประวัติศาสตรเมืองภูเก็ต (สัมภาษณ, 23 มิถุนายน 2561) สุรพล เธียรสูตร, นายกเทศมนตรีเทศบาลนครนาน (สัมภาษณ, 9 พฤษภาคม 2561) องคการบริการการพัฒนาพื้นที่พิเศษเพื่อการทองเที่ยวอยางยั่งยืน เขต 6 พื้นที่พิเศษเมืองเกานาน (สัมภาษณ, 10 พฤษภาคม 2561) Ballou, R. H. (2007). Business logistics/supply chain management: planning, organizing, and controlling the supply chain. India: Pearson Education.

Bartoletti, R. (2010). ‘Memory tourism’ and commodification of nostalgia. Tourism and Visual Culture, 1 Best, M., & Neuhauser, D. (2006). Walter A Shewhart, 1924, and the Hawthorne factory. BMJ Quality & Safety, 15(2), 142-143.

Blackman, D., Kennedy, M., & Ritchie, B. (2011). Knowledge management: the missing link in DMO crisis management?. Current Issues in Tourism, 14(4), 337-354.

Blackman, D., Kennedy, M., Richardson, A., & Swansson, J. (2006). ‘Why organisations should consider how they conceive knowledge. actKM Online Journal, 3(1).

Bose, R., & Sugumaran, V. (2003). Application of knowledge management technology in customer relationship management. Knowledge and process management, 10(1), 3-17.

Bouncken, R. B. (2002). Knowledge management for quality improvements in hotels. Journal of quality assurance in hospitality & tourism, 3(3-4), 25-59.

Bramwell, B. & Lane, B. (1993) Sustaining tourism: An evolving global approach. Journal of Sustainable Tourism. Clevedon: Channel View.

47

¢ŒÍÁÙÅ͌ҧÍÔ§ Breckler, S. J. (1984). Empirical validation of affect, behavior, and cognition as distinct components of attitude. Journal of Personality and Social Psychology, 47(6), 1191-1205.

Buhalis, D. (2000). Marketing the competitive destination of the future. Tourism Management, 21(1), 97-116.

Carter, C. R., & Rogers, D. S. (2008). A framework of sustainable supply chain management: moving toward new theory. International journal of physical distribution & logistics management, 38(5), 360-387.

Clarke, J. (1997) A framework of approaches to sustainable tourism. Journal of Sustainable Tourism 5(3), 224 - 33.

Cooper, C. & Hall, M. C. (2008). Contemporary tourism: An international approach. Great Britain: Butterworth-Heinemann Cooper, D. F., Grey S., Raymond, G. & Walker, P. (2005). Project Risk Management Guidelines: Managing Risk in Large Projects and Complex Procurements. 1st Edn., John Wiley and Sons Ltd., Chichester, England.

DASTA. (2015) Designated Areas for Sustainable Tourism Administration (Public Organization).

DASTA's Research Collection on Sustainable Tourism, 3(1), 1-8.

Davidson, C., & Voss, P. (2002). Knowledge Management. Auckland, NZ: Tandem Press.

Dawson, T., Brunninge, O., Watson, D. & Byers, V. (2008). Organization behaviour. USA: John Wiley & Son. Dean Jr, J. W., & Bowen, D. E. (1994). Management theory and total quality: improving research and practice through theory development. Academy of management review, 19(3), 392-418.

GSTC (2018). Global Sustainable Tourism Criteria - Destination Criteria. Retrived 2018, 13 August from: https://www. gstcouncil. org/gstc-criteria/gstc-destination-criteria.

48

¢ŒÍÁÙÅ͌ҧÍÔ§ Hjalager, A., & Richards, G. (2002). Tourism and Gastronomic. London: Routledge.

Hoch, S. J. (2002). Product experience is seductive. Journal of Consumer Research, 29(3), 448-454.

Hunter, C. (1997) On the need o re-conceptualise sustainable tourism development. Journal of Sustainable Tourism 3(3), 155-65.

Jokilehto, J. (2008). The World Heritage List. What is OUV? Defining the Outstanding Universal Value of Cultural World Heritage Properties. Technical Report. hendrik Bäßler verlag, Berlin, 111p.

Kanti, T. S., & Michael E.d. K. (2000). Knowledge Management for the Information Professional.

Information Today, Inc. Medford, New jersey Klaus, N. & Gita, K. (2014). Knowledge Mangement: Value Creation Through Organization Learning.

Springer International Publishing Switzerland Lang, J. (1992). Symbolic aesthetics in architecture : toward a research agenda ,Environmental Aesthetics: Theory, Research, and Application edited by Jack L. Nasar Cambridge University Press.

Le'le', S. (1991) Sustainable development: A critical review. World Development 19(6), 607-621.

Liu, Z. (2003). Sustainable tourism development: A critique. Journal of sustainable tourism, 11(6), 459-475.

Mishra, B., & Uday Bhaskar, A. (2011). Knowledge management process in two learning organisations.

Journal of Knowledge Management, 15(2), 344-359.

Moen, R. & Norman, C. (2006). Evolution of the PDCA cycle.

Muller, H. (1994) The thorny path to sustainable tourism development. Journal of Sustainable Tourism 2(3), 131-6.

Njoroge, J. M. (2014). An enhanced framework for regional tourism sustainable adaptation to climate change. Tourism Management Perspectives, 12, 23-30.

49

¢ŒÍÁÙÅ͌ҧÍÔ§ Nonaka, L., Takeuchi, H., & Umemoto, K. (1996). A theory of organizational knowledge creation. International Journal of Technology Management, 11(7-8), 833-845.

Penrose, E. T. (1959). The Theory of the Growth of the Firm. New York: John Wiley.

Peter, E. D. L., Patrick S.W. F., & Zahir I. (2005). Management of Knowledge in Project Environments. Elsevier Butterworth Heinemann. Oxford.

Pitt, M., & MacVaugh, J. (2008). Knowledge management for new product development.

Journal of Knowledge Management, 12(4), 101-116.

Prosser, R. (1994) Societal Change and the growth in alternative tourism. In E. Cater and G. Lowman (eds) Ecotourism: A sustainable Option? (pp.19-37). Chichester: John Wiley.

Racherla, P., & Hu, C. (2009). A framework for knowledge-based crisis management in the hospitality and tourism industry. Cornell Hospitality Quarterly, 50(4), 561-577.

Robinson, P. (2012). Tourism: the key concepts. New York: Routledge.

Ross, J. E. (2017). Total quality management: Text, cases, and readings. Routledge.

Sharpley, R. (2000). Tourism and sustainable development: Exploring the theoretical divide.

Journal of Sustainable tourism, 8(1), 1-19.

Sharpley, R. (2009). Tourism Development and the Environment: Beyond Sustainability?

London: Earthscan.

Simon, J. D. & Mitter, S.K. (1968). A theory of modal control. Information and Control, 13(4), 316-353, Sternberg, R. (2009). Cognitive Psychology. (5th ed.). USA: Cengage Learning.

Stuart, B. (2002). Knowledge Management System: Theory and practice. Thomson Learning.

Weaver, D., & Lawton, L. (2010). Tourism Management. Australia: John Wilery & Sons.

Wenger, E. (1998). Communities of practice: Learning as a social system. Systems thinker, 9(5), 2-3.

50

·ÕÁ§Ò¹·‹Í§à·ÕèÂÇÂÑè§Â×¹

NEW, DIFFERENT, BETTER

Èٹ ºÃÔ¡ÒÃÇÔªÒ¡Òà ÁËÒÇÔ·ÂÒÅÑÂáÁ‹¿‡ÒËÅǧ ÀÒÂ㵌¡ÒÃʹѺʹع¢Í§Í§¤ ¡ÒúÃÔËÒáÒþѲ¹Ò¾×é¹·Õè¾ÔàÈÉ à¾×èÍ¡Ò÷‹Í§à·ÕèÂÇÍ‹ҧÂÑè§Â×¹ (ͧ¤ ¡ÒÃÁËÒª¹) 51

·ÕÁ§Ò¹·‹Í§à·ÕèÂÇÂÑè§Â×¹ ´Ã.¨ÔÃÒÀÒ »ÃÒà´ÃÒ ´ÔàÍÊ หัวหนาโครงการ

เปนอาจารยประจำสำนักวิชาการจัดการ มหาวิทยาลัยแมฟาหลวง สำเร็จ การศึกษาระดับปริญญาเอกดานการจัดการการทองเที่ยว จาก University of Surrey ประเทศสหราชอาณาจักร มีความเชีย่ วชาญดานการทองเทีย่ วยัง่ ยืน วิสาหกิจขนาดกลางและขนาดเล็ก

´Ã.ªÑªªÞÒ ÂÍ´ÊØÇÃó ทีมงานวิชาการ

เปนอาจารยประจำสำนักวิชาการจัดการ มหาวิทยาลัยแมฟาหลวง สำเร็จ การศึกษาระดับปริญญาเอกดานการทองเที่ยวและอุตสาหกรรมการบริการ จาก Griffith Universityประเทศออสเตรเลีย มีความเชีย่ วชาญดานการจัดการ การทองเทีย่ ว อุตสาหกรรมการบริการ และไมซ (MICE)

52

·ÕÁ§Ò¹·‹Í§à·ÕèÂÇÂÑè§Â×¹ ´Ã.»à¹µ Áâ¹ÁÑÂÇÔºÙÅ ทีมงานวิชาการ

เปนอาจารยประจำสำนักวิชาวิทยาศาสตร มหาวิทยาลัยแมฟาหลวง สำเร็จ การศึกษาระดับปริญญาเอกดานวิศวกรรมอุตสาหกรรมและเศรษฐศาสตรสง่ ิ แวดลอม จาก Lund University ประเทศสวีเดน มีความเชีย่ วชาญดานนโยบายสิง่ แวดลอม เศรษฐศาสตรสง่ิ แวดลอม การจัดการ ทรัพยากรธรรมชาติ การจัดการขยะมูลฝอย และการทองเที่ยวอยางยั่งยืน

´Ã.ÍÀÔÊÁ ÍÔ¹·ÃÅÒÇѳ ทีมงานวิชาการ

เปนอาจารยประจำสำนักวิชาการจัดการ มหาวิทยาลัยแมฟาหลวง สำเร็จการ ศึกษาระดับปริญญาเอกดานทรัพยากรธรรมชาติ จาก University of Vermont ประเทศสหรัฐอเมริกา มีความเชีย่ วชาญดานนิเวศเศรษฐศาสตร การใชประโยชน ของที่ดิน และการประเมินมูลคาของบริการเชิงนิเวศ

53

·ÕÁ§Ò¹·‹Í§à·ÕèÂÇÂÑè§Â×¹ ¼È.´Ã.¾ÅÇѲ »ÃоѲ¹ ·Í§ ทีมงานวิชาการ

เปนอาจารยประจำสำนักวิชาศิลปศาสตร มหาวิทยาลัยแมฟาหลวง สำเร็จ การศึกษาระดับปริญญาเอกดานสังคมศาสตร จากมหาวิทยาลัยแมฟาหลวง มีความเชี่ยวชาญดานประวัติศาสตร วัฒนธรรมทองถิ่นไทย วิจิตรศิลป การ จัดแสดงงานและพิพิธภัณฑ

¼È.´Ã.¾Ãó¹ÔÀÒ ´Í¡äÁŒ§ÒÁ ทีมงานวิชาการ

เปนอาจารยประจำสำนักวิชาวิทยาศาสตรสุขภาพ มหาวิทยาลัยแมฟาหลวง สำเร็จการศึกษาระดับปริญญาเอกดานเทคโนโลยีพลังงาน จากมหาวิทยาลัย เทคโนโลยีพระจอมเกลาธนบุรี มีความเชี่ยวชาญดานเทคโนโลยีพลังงาน การประเมินผลกระทบตอสิ่งแวดลอม

54

·ÕÁ§Ò¹·‹Í§à·ÕèÂÇÂÑè§Â×¹ ´Ã.³Ñ°¡Ã ÇÔ·ÔµÒ¹¹· ทีมงานวิชาการ

เปนอาจารยประจำสำนักวิชานิติศาสตร มหาวิทยาลัยแมฟาหลวง สำเร็จ การศึกษาระดับปริญญาเอกดานสังคมศาสตร จากมหาวิทยาลัยแมฟาหลวง มีความเชีย่ วชาญดานกฎหมายการปกครอง กฎหมายรัฐธรรมนูญและการเมือง การปกครองไทย

55

หลังปกดานหลังv (ขาว)

Designated Areas for Sustainable Tourism Administration (Public Organization) 118/1 Tipco Tower 31st FL. Rama VI Road Phayathai Bangkok 10400 Thailand www.facebook/DASTATHAILAND www.facebook.com/SaiJaiPaiTiew