Nieistniejąca dobra wyspa Historia

Właśnie wtedy w Londynie powstało dzieło Książeczka zaiste złota i niemniej pożyteczna jak przyjemna o najlepszym ustroju państwa i nieznanej dotąd wyspie Utopii.

Nieistniejąca dobra wyspa

krótka historia myśli utopijnej

Dążenie do ideału

Człowiek bez wątpienia potrzebuje do życia wspólnoty. Już Arystoteles w rozprawie Polityka pisał, że właściwością, odróżniającą nas od innych stworzeń żyjących, jest to, że mamy zdo l n o ś ć ro z ró ż n i a n i a d o b ra i z ł a , s p raw i e d l i wo ś c i i niesprawiedliwości, co jest podstawą do powstawania trwałych więzów, budujących rodziny i całe państwa. Filozof, opisując w swoim dziele kolejne etapy kształtowania się życia społecznego, uznał, że jego szczytem jest odpowiedzialna organizacja wspólnot w taki sposób, by panowały w nich doskonałe ład i harmonia. Nie tylko XXI wiek naznaczony jest piętnem ślepego dążenia do osiągnięcia doskonałości. Jej pragnienie nie jest domeną wyłącznie naszych czasów. Poszukiwanie ideału tkwi w sercu każdego człowieka, niezależnie od opadających kartek kalendarza. Z tego powodu koncepcja najlepszego sposobu organizacji państwa również zmieniała się wielokrotnie na przestrzeni dziejów, najsilniej jednak rozwinęła się w czasach nowożytności.

Idealna wyspa, którą opisał More, charakteryzować miała się przede wszystkim silnym poczuciem równości i wspólnoty, rozumianej zarówno w kontekście jedności między ludźmi, jak i uniwersalności dóbr wśród mieszkańców. More twierdził, że przyczyną szczerzenia się zła w świecie jest prywatna własność, wykorzystywana w niewłaściwy sposób, zaproponował więc ludziom ideę wyzbycia się majątku, który stwarza poczucie nierówności społecznej. Gospodarkę idealnego państwa More chciał oprzeć na rolnictwie. Każdy mieszkaniec Utopii uprawiałby ziemię, a zebrane plony gromadził w spichlerzach, z których każdy mógłby zabrać to, czego potrzebuje. Dzięki temu z dobrobytu państwa wszyscy korzystaliby równomiernie. Władca Utopii nie mógłby wykazywać cech tyrana. Morus uważał, że zwierzchnik nie może wzbudzać nienawiści obywateli, bo wtedy zasługiwałby na wzgardę i powinien zrzec się tronu. Władca Campanelli

Wizją More’a z czasem inspirowali się kolejni twórcy i filozofowie. Jednym z nich był włoski dominikanin Tommaso Campanella, który w 1602 roku stworzył dialog filozoficzno-polityczny, zatytułowany Miasto Słońca. Utwór ma formę dialogu dwóch postaci: Hospitalariusza oraz sternika z Genui, który odwiedził Miasto Słońca. Na czele doskonałego państwa Solariuszy stał władca absolutny, Metafizyk, w którego rękach spoczywała najwyższa władza, zarówno świecka, jak i duchowa. Wraz z Metafizykiem rządy sprawowało trzech współwładców: Moc, Mądrość i Miłość. Celem idealnego państwa powinno być dążenie do dobra, które Campanella utożsamiał z ładem społecznym i racjonalnością postępowania wszystkich obywateli. Władza Metafizyka odpowiadała za każdy aspekt życia mieszkańców, w tym wychowanie dzieci. Na każdego z obywateli został nałożony obowiązek pracy, która cieszyła się dużym szacunkiem. W Mieście Słońca część przepisów prawa wyryto na spiżowych tablicach, tak by zawsze były wystawione na widok publiczny.

Książę Machiavellego

Około roku 1513 we Florencji powstało dzieło Książę, którego autorem był Niccolo Machiavelli. Do dziś jego dzieło jest jedną z najbardziej istotnych prac na temat filozofii politycznej, wielu traktuje ją jak poradnik sprawowania władzy. Według Machiavellego największą siłą państwa są dobre ustawodawstwo i waleczna armia. Każdy obywatel powinien ze wszystkich sił dbać o dobro państwa, korzystając ze wszelkich dostępnych środków, również nie do końca uczciwych, których wykorzystanie usprawiedliwi szczytny cel. W dbaniu o interes państwa najważniejszą postacią jest władca, tytułowy książę, którego cechy Machiavelli szczegółowo opisuje w swoim dziele. Najbardziej pożądane u dobrego władcy są odwaga, skuteczność i przebiegłość. Książę powinien uchodzić za miłosiernego, ludzkiego i prawego, musi jednak umieć działać przeciwnie, gdyby zaszła taka potrzeba, by wykorzystując prawo i siłę, utrzymać swoje rządy i wynieść kraj ku dobrobytowi i doskonałości. Utopia Thomasa More’a

Kolejne dzieła

Z czasem powstawało coraz więcej dzieł utopijnych. W roku 1627 Francis Bacon napisał Nową Atlantydę, trzydzieści lat później Cyrano de Bergerac Tamten świat, Voltaire Kandyda. NawetIgnacyKrasickiw1776rokunapisałMikołajaDoświadczyńskiego przypadki. To jedynie wybrane przykłady, które udowadniają, że koncepcja jednego idealnego państwa i najlepszego sposobu sprawowania władzy zmieniała się wielokrotnie na przestrzeni dziejów, szczególnie w czasach nowożytności. Idealnego państwa nie można odnaleźć na mapie, ono istnieje jedynie w utopijnych wizjach autorów. W rzeczywistości społeczeństwa ustalają swoje prawa, dokonując analizy warunków życia i najbardziej odpowiadającego im ustroju politycznego.