Roger Ankara

het stof dat na de felle uithaal van de Turkse premier Recep Tayyip Erdoğan naar de Israëlische president Shimon Peres opwaaide lijkt neergedaald, maar schijn kan bedriegen. Achter de schermen lijkt een beweging op gang te zijn gekomen die de woede van de Turkse premier gebruikt om Turkije’s mogelijke toetreding tot de Europese Unie juist tegen te werken. Zo heimelijk zijn deze pogingen echter ook weer niet. De Israëlische regering en media spreken er al geruime tijd openlijk over dat het Turkse lidmaatschap van de EU in gevaar is.

Wat is er ook al weer gebeurd?

Leiders uit alle hoeken van de wereld streken begin dit jaar neer in het Zwitserse Davos om op het Wereld Economisch Forum de mondiale economische crisis te bespreken. Tijdens een van de vele discussiepanels beschuldigde Erdoğan de Joodse staat van het ‘doden van onschuldige Palestijnse burgers’. “Jullie weten hoe je moet doden”, brieste Erdoğan tegen Peres die zojuist de aanvallen had gerechtvaardigd.

Dit soort kritiek op Israël tijdens de recente aanvallen op de Gazastrook is niet uniek. Vanuit de hele wereld kwamen veroordelingen van het buitenproportioneel gebruik van geweld door het Israëlische leger. Zelfs gebouwen van internationale hulporganisaties en een school van de Verenigde Naties, waar gevluchte burgers veiligheid zochten, werden immers gebombardeerd. Ongeveer vijfhonderd burgers kwamen bij de aanvallen om het leven.

Terug in eigen land werd Erdoğan als een held en als een wereldleider onthaald. Zijn achterban vond dat hij de Turkse eer verdedigd had. Zelfs de anders zo felle oppositie en een groot deel van de pers steunden nu Erdoğan’s optreden.

Daags na het incident werd de toon in de Israëlische media ook harder. Turkije werd niet zelden afgeschilderd als een ‘terroristenstaat’. Het gezaghebbende Israëlische dagblad Haaretz schreef dat Turkije nu het lidmaatschap van de EU wel kon vergeten. De krant citeerde Europese topdiplomaten die zeiden dat de Europese poorten voor Turkije nu wel voorgoed dicht zouden gaan. Een diplomaat zou gezegd hebben: “Turkije kan een lidmaatschap op zijn buik schijven”

Wishful thinking van de tegenstanders of hebben de onderhandelingen tussen Turkije en de EU in Davos inderdaad blijvende schade opgelopen?

Erdoğan is nu bezig aan zijn tweede termijn als premier. Twee keer achter elkaar heeft hij op overtuigende wijze de Turkse verkiezingen weten te winnen. In Turkije wordt er door de zogenoemde secularisten veel kritiek op hem geleverd. Deze hoeders van de democratie vrezen dat Erdoğan Turkije langzaam maar zeker wil islamiseren. Zo angstig als de secularisten, zo gerustgesteld zijn de Europeanen tot nu toe over de vermeende bijbedoelingen van Erdoğan. Dat Erdoğan pleit voor meer ruimte voor moslims in zijn land valt volgens veel Europese lidstaten geheel onder de noemer godsdienstvrijheid. Zij hebben Erdoğan en zijn team dan ook nooit een strobreed in de weg gelegd, Integendeel. Erdoğan staat bijgevolg te boek als de Turkse premier die in Europa de meeste successen heeft weten te boeken. Wachtten zijn voorgangers tientallen jaren op de officiële start van de toelatingsonderhandelingen, Erdoğan eiste die op keiharde toon op. Overigens kan ook premier Balkenende meepraten als het gaat over de woede-uitbarstingen van de Turkse premier. Nederland was de roulerend voorzitter van de EU toen de onderhandelingen plaatsvonden over de mogelijke start van de echte toetredingsonderhandelingen. Tijdens zijn gesprekken met Balkenende liet Erdoğan de motoren van zijn regeringsvliegtuig op het vliegveld Zaventem in Brussel continu draaien. Als hij geen datum voor de start van de gesprekken kreeg, zou hij zo in zijn vliegtuig stappen. Balkenende wilde echter niet dat het Nederlands voorzitterschap te boek zou komen te staan als mislukt: Erdoğan kreeg zijn zin en bij thuiskomst werd hij door een menigte van 50.000 Turken opgewacht.

Ondanks zijn temperament beschouwt Europa Erdoğan niet als een gevaarlijk islamist. Merkel en Sarkozy waren de laatste Europese leiders die nog hebben geroepen dat een islamitisch land als Turkije niet in het christelijke Europa thuishoort. Toen waren ze beiden echter nog of oppositieleider of voerden zij nog campagne. Sinds zij aan de macht zijn, komt er geen kritisch geluid meer van hun kant. Zelfs na zijn woede-uitbarsting in Davos durfde geen Europese leider Erdoğan openlijk te bekritiseren.

Erdoğan’s missie was -wederom- accomplished.

Europa beseft dat het tot Erdoğan is veroordeeld en dat weet Erdoğan maar al te goed. De energiecrisis heeft onlangs wederom zijn belangrijke positie op het internationale schaakbord onderstreept. In het conflict tussen Rusland en Oekraïne draaide het eerstgenoemde land de gaskraan dicht en een deel van Europa kwam wekenlang zonder energie te zitten. Zo werd nogmaals duidelijk in welke kwetsbare positie Europa verkeert. Wil het minder afhankelijk worden van de grillige Russen die om de haverklap het afsnijden van de energietoevoer als een politiek wapen inzetten dan vormt Turkije het voornaamste alternatief. Momenteel wordt een belangrijke Europese pijpleiding aangelegd. Deze Nabucco-pijplijn loopt via Turkije naar Europa. Zo moet de Kaspische gas naar Europa stromen en dan zal de macht van het Kremlin vanzelf gaan tanen.

Erdoğan heeft het nut van zijn nieuw speeltje ontdekt. Op de wijze van de Russische sterke man Poetin dreigde Erdoğan onlangs in Brussel dat hij de aanleg van de Nabucco zou afblazen als de EU-lidstaten de toetredingsonderhandelingen blijven saboteren. Waarschijnlijk ontving hij meteen erna de gewenste garanties en toezeggingen vanuit Europese hoofdsteden. De volgende dag al riep Erdoğan dat hij het niet zo bedoeld had. De goede verstaander had hem allang gehoord en begrepen, Erdoğan’s missie was -wederom- accomplished. ‘Roger Ankara’.