«Ιn Esoptron»
«Dans Esoptron»
«In Esoptron»
«...βλέπομεν γάρ ἄρτι δι΄ἐσόπτρου ἐν αἰνίγματι, τότε δέ πρόσωπον πρός πρόσωπον. ἂρτι γινώσκω ἐκ μέρους, τότε δέ ἐπιγνώσομαι καθώς καί ἐπεγνώσθην...» (Α΄ Κορ. 13, 12) «...For now we see in a mirror dimly, but then face to face. Now I know in part; then I shall know fully, even as I have been fully known...» (1 Cor, 13-15) «... Car nous voyons maintenant au travers d'un verre, obscurement, mais alors face à face; maintenant je connais en partie, mais alors je connaitrai à fond comme aussi j'ai ete connu...» (1 Cor, 13-15)
«... Jetzt sehen wir im Spiegel nur dunkle Umrisse, dereinst aber geht es von Angesicht zu Angesicht. Jetzt ist mein Erkennen Stückwerk, dereinst werde ich erkennen so ganz, wie ich erkannt bin....» (1 Kor, 13-15)
Τριμηνιαία περιοδική ἔκδοση Ἱερᾶς Μητροπόλεως Γορτύνης καί Ἀρκαδίας Ε Ι Δ Ι Κ Η Ε Κ ΔΟΣΗ 2 016
ΤΕΥΧΟΣ 38
Quarterly periodicals Metropolis of Gortyna and Arkadia Crete (special edition) Périodiques trimestriels Metropolis de Gortyna et Arkadia Crète (Edition spéciale) Quartalszeitschriften Metropolis von Gortyna und Arkadia Kreta (Sonderausgabe)
Πανηγυρικός κατά τα αποκαλυπτήρια του μνημείου της Εθνικής Αντίστασης στις Τρεις Εκκλησιές (26 Ιουλίου 2015) Panegyric during the unveiling of the National Resistance monument in Treis Ekklisies (July 26, 2015) Panégyrique lors de l'inauguration du monument de la résistance nationale à Treis Ekklisies (26 juillet 2015) Festrede anlässlich der Enthüllung des Denkmals des Nationalen Widerstandes in "Tris Ekklisies" (26. Juli 2015)
Περιεχόμενα
σελ. 3 Αντί προλόγου σελ. 4 Πρόλογος σελ. 5 Το κείμενο της πλάκας σελ. 6 Πανηγυρικός κατά τα αποκαλυπτήρια του μνημείου της Εθνικής Αντίστασης στις Τρεις Εκκλησιές (26 Ιουλίου 2015) του κ. Ζαχαρία Καλοχριστιανάκη, συγγραφέα - εκπαιδευτικού σελ. 14 Panegyric during the unveiling of the National Resistance monument in Treis Ekklisies (July 26, 2015) Delivered by Mr. Zaharias Kalohristianakis, teacher - author σελ. 20 Panégyrique lors de l'inauguration du monument de la résistance nationale à Treis Ekklisies (26 juillet 2015) Livré par M. Zaharias Kalohristianakis, enseignant - auteur σελ. 27 Festrede anlässlich der Enthüllung des Denkmals des Nationalen Widerstandes in "Tris Ekklisies" (26. Juli 2015) Vorgelesen vom LehrerAutor Zacharias Kalochristianakis σελ. 34 Πολιτιστικό Κέντρο Ι. Μητροπόλεως Γορτύνης και Αρκαδίας, δραστηριότητες σχολικού έτους 2015-16 σελ. 35 Βιβλιοπωλείο Ι. Μητροπόλεως Γορτύνης και Αρκαδίας Εξώφυλλο: Η πλάκα που αποκαλύφθηκε στις Τρεις Εκκλησιές στις 26 Ιουλίου 2015 Ὀπισθόφυλλο: Τρεις Εκκλησιές Μεσαράς Τα ξενόγλωσα κείμενα του παρόντος τεύχους έγινε από τον κ. Νικόλαο Κουτουλάκη (Υπηρεσίες μετάφρασης) και είναι ευγενική προσφορά του κ. Κων/νου Κ. Μπαντουβά, τ. Βουλευτή Ηρακλείου Τό παρόν ἔντυπο ἐκδίδεται ἀπό τό Ἐπίσημο Δελτίο τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης «Ἀπόστολος Τίτος» καί διατίθεται δωρεάν 2 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
Ἐν Ἐσόπτρῳ Τριμηνιαία έκδοση: Τμήματος εκδόσεων Πολιτιστικού Κέντρου - Επικοινωνιακού και Μορφωτικού Ιδρύματος Ι. Μητροπόλεως Γορτύνης και Αρκαδίας
Ιn Esoptron
Quarterly periodicals Metropolis of Gortyna and Arkadia Crete (special edition)
Dans Esoptron
Périodiques trimestriels Metropolis de Gortyna et Arkadia Crète (Edition spéciale)
In Esoptron
Quartalszeitschriften Metropolis von Gortyna und Arkadia Kreta (Sonderausgabe) Επιμέλεια, σχεδίαση περιοδικού: Ο Μητροπολίτης Επικοινωνία: Μητροπόλεως 9 70400 Μοίρες τηλ. 2892022208 φαξ 28920 24804 email: info@imga.gr Εκτύπωση: «Τυποκρέτα», ΒΙ.ΠΕ. Ηρακλείου Κρήτης, τηλ. 2810-382800 email: info@kazanakis.gr
Ἡ ἱστοσελίδα μας www. imga.gr
Μ
Αντί προλόγου
ία από τις παραλιακές Ενορίες της Αποστολικής Ι. Μητροπόλεώς μας, είναι η Ενορία των Τριών Εκκλησιών. Η Ενορία αυτή, πριν διαμορφωθεί σε οικισμό, αποτελούσε μοναστηριακό χώρο με κέντρο τον Ι. Ν. Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, με υπολείματα τοιχογραφιών, η οποία κτίστηκε επί ερειπίων παλαιότερου Ι. Ναού που κατά τις εκτιμήσεις των αρχαιολόγων χρονολογείται περίπου στον 11 αιώνα. Η παράλια αυτή Ενορία ευρίσκεται στις ακτές των Αστερουσίων Ορέων, των οποίων η ιστορία χάνεται στο βάθος των αιώνων. Όλος ο όγκος των Ορέων αυτών φέρει μέρος της τοπικής ιστορίας και αρκετά μονοπάτια τους ξεκινούν από τα προϊστορικά χρόνια και φθάνουν ως τις μέρες μας. Μινωϊκοί οικισμοί, ιερά, αγροτικά συγκροτήματα, παλαιές πόλεις, μοναστήρια, ασκητήρια και χνάρια πολιτισμών που πέρασαν από αυτά, μαζί με άλλα πολλά, αποτελούν το όλο ιστορικό γίγνεσθαι των Αστερουσίων. Μέρος από τις παραλίες των εν λόγω Ορέων δέχθηκε το πλοίο που μετέφερε δέσμιο τον Απ. Παύλο, όταν πήγαινε προς τη Ρώμη, προκειμένου να δικασθεί. Τις ίδιες παραλίες, κατά τη διάρκεια των αιώνων, τις χρησιμοποίησαν για τις αποβάσεις τους και τα στρατηγικά τους σχέδια διάφοροι ισχυροί. Μία αξιοσημείωτη πτυχή της πρόσφατης ιστορίας των Τριών Εκκλησιών είναι η συμμετοχή τους στην Εθνική Αντίσταση, κατά την απάνθρωπη Γερμανική κατοχή. Σε συνεργασία με ανθρώπους και φορείς της περιοχής μας, με δαπάνες της Ενορίας Τριών Εκκλησιών, μνημειώσαμε το γεγονός της συμβολής των Κρητών αγωνιστών στον εν λόγω τόπο, για να μαθαίνουν οι νεώτερες γενεές καθώς και οι διερχόμενοι ξένοι. Στα πλαίσια αυτά εκδόθηκε αυτό το περιοδικό εκ μέρους της Τοπικής Εκκλησίας, εις μνήμην όσων θυσιάστηκαν κατά τη Γερμανική κατοχή.† Ὁ Γορτύνης καί Ἀρκαδίας Μακάριος
Ἐν Ἐσόπτρῳ | 3
Τ
Πρόλογος
ην Κυριακή 26 Ιουλίου 2015, στις Τρεις Εκκλησιές του Δήμου Αρχανών-Αστερουσίων, παρουσία του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Γορτύνης και Αρκαδίας κ. Μακαρίου, του Δημάρχου κ. Κοκοσάλη Μανώλη, Βουλευτών, εκπροσώπων των Αρχών, Πολιτιστικών Συλλόγων και πλήθους κόσμου έγιναν με λαμπρότητα κι εθνική έξαρση τα αποκαλυπτήρια Μνημείου-αναμνηστικής πλάκας για να τιμηθούν οι αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης που, κατά τη διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής, βοήθησαν τους εγκλωβισμένους συμμάχους να δραπετεύσουν για τη Μέση Ανατολή. Στην αναμνηστική πλάκα το παρακάτω εγχάρακτο τετράγλωσσο λιτό και περιεκτικό κείμενο υπενθυμίζει στον επισκέπτη της περιοχής, ντόπιο ή αλλοδαπό, την ιστορικότητα του τόπου. Από το μέρος αυτό, κατά τη Γερμανική Κατοχή, οι εγκλωβισμένοι Άγγλοι, Αυστραλοί και Νεοζηλανδοί, με τη βοήθεια Κρητών αγωνιστών για την ελευθερία και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, διέφευγαν με υποβρύχια ή άλλα μέσα για τη Μέση Ανατολή. This is the place from which, during the German occupation, trapped British, Australian and New Zealand soldiers, aided by Cretan resistance fighters, who struggled for freedom and dignity, escaped to the Middle East by submarines and other means. C’est de cet endroit que pendant l'Occupation Germanique, les Anglais, Australiens et Néo-Zélandais qui étaient encerclés purent s’échapper vers le MoyenOrient avec des sous-marins et autres moyens, grâce à l'aide des Crétois combattants pour la liberté et la dignit Von diesem Ort, sind, während der deutschen Besatzung, die eingeschlossenen Engländer, Australier und Neuseeländer mit Hilfe kretischer Kämpfer für Freiheit und Menschenwürde mit U-Booten und anderen Transportmitteln in den Nahen Osten geflohen. Η ιδέα της ανέγερσης του μνημείου ανήκει στο Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη κ. Μακάριο και την υλοποίησή της ανέλαβε η Ενορία των Τριών Εκκλησιών υπό τον εφημέριο παπά Γεώργιο Βακωνάκη. Την αρχιτεκτονική μελέτη εκπόνησε ανιδιοτελώς η αρχιτέκτονας κ. Βαρδάκη - Παπαδάκη Ρένα. Το φωτογραφικό υλικό που παραθέτουμε είναι ευγενική προσφορά του κ. Νίκου Μαθιουδάκη, Προέδρου του Πολιτιστικού Συλλόγου Ανάπλασης Εθιάς, ο οποίος κάλυψε φωτογραφικά την εκδήλωση. Ζαχαρίας Καλοχριστιανάκης 4 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
Το κείμενο της πλάκας Ελληνικά
Από το μέρος αυτό, κατά τη Γερμανική Κατοχή, οι εγκλωβισμένοι Άγγλοι, Αυστραλοί και Νεοζηλανδοί, με τη βοήθεια Κρητών αγωνιστών για την ελευθερία και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, διέφευγαν με υποβρύχια ή άλλα μέσα για τη Μέση Ανατολή.
Αγγλικά
This is the place from which, during the German occupation, trapped British, Australian and New Zealand soldiers, aided by Cretan resistance fighters, who struggled for freedom and dignity, escaped to the Middle East by submarines and other means.
Γαλλικά
C’est de cet endroit que pendant l'Occupation Germanique, les Anglais, Australiens et Néo-Zélandais qui étaient encerclés purent s’échapper vers le Moyen-Orient avec des sous-marins et autres moyens, grâce à l'aide des Crétois combattants pour la liberté et la dignit.
Γερμανικά
Von diesem Ort, sind, während der deutschen Besatzung, die eingeschlossenen Engländer, Australier und Neuseeländer mit Hilfe kretischer Kämpfer für Freiheit und Menschenwürde mit U-Booten und anderen Transportmitteln in den Nahen Osten geflohen. Ἐν Ἐσόπτρῳ | 5
Πανηγυρικός κατά τα αποκαλυπτήρια του μνημείου της Εθνικής Αντίστασης στις Τρεις Εκκλησιές (26 Ιουλίου 2015) Εκφωνήθηκε από τον κ. Ζαχαρία Καλοχριστιανάκη εκπαιδευτικό-συγγραφέα
Σ
εβασμιότατε, κ. Δήμαρχε, βουλευτές κ. κ. Κώστα Μπαντουβά και Μάξιμε Σενετάκη, κ. Αστυνομικέ Διοικητή του Α. Τ Πύργου, κ. εκπρόσωποι των Αρχών και των πολιτιστικών συλλόγων, κ. Πρόεδρε του κέντρου Κρητικής Λογοτεχνίας, κυρίες και κύριοι! Θεωρώ σκόπιμο να αναφερθώ με συντομία στο πώς φθάσαμε στη σημερινή τελετή. Στις 18 Ιουλίου 2010, σε εκδήλωση του πολιτιστικού συλλόγου των Τριών Εκκλησιών, είχα αναλάβει να αναδείξω την ιστορία του τόπου κατά την περίοδο της εθνικής Αντίστασης. Ο και τότε παριστάμενος Σεβασμιότατος Μητροπολίτης μας κ. Μακάριος, αξιολόγησε τη σπουδαιότητα των γεγονότων και πρότεινε να στηθεί σε εμφανές σημείο μια αναμνηστιΟ κ. Ζαχαρίας Καλοχριστιανάκης κή πλάκα, με ένα λιτό πολύγλωσσο κείμενο, που να θυμίζει στον κάθε επισκέπτη, ντόπιο αλλά κυρίως αλλοδαπό, τη συμβολή του τόπου στον αντιστασιακό αγώνα. Η πρόταση χειροκροτήθηκε από όλους, αλλά δεν δόθηκε συνέχεια. Όταν το Μάιο του 2014 έγινε η παρουσίαση του βιβλίου μας «Ο Πύργος και οι Τρεις Εκκλησιές στον Πόλεμο του 1940» ο Σεβασμιότατος επανήλθε στην αρχική του ιδέα και προέτρεψε τον εφημέριο της ενορίας των Τριών Εκκλησιών παπά Γιώργη Βακωνάκη να προχωρήσει στην υλοποίηση του έργου. Έτσι άρχισε μια συντονισμένη δράση μεταξύ του Σεβασμιοτάτου, του παπά Γιώργη και της ταπεινότητάς μου. Η αρχιτέκτονας κ. Βαρδάκη-Παπαδάκη Ρένα εκπόνησε, και μάλιστα ανιδιοτελώς, την αρχιτεκτονική μελέτη και η ενορία περάτωσε το έργο. 6 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
•
Και τώρα στο ιστορικό μέρος. Το θέμα είναι ευρύτατο και δεν εξαντλείται στα χρονικά πλαίσια της σημερινής εκδήλωσης. Όμως οι φιλίστορες μπορούν να αντλήσουν περισσότερες πληροφορίες και ονόματα ανατρέχοντας στο προαναφερθέν μας βιβλίο, στην πλούσια βιβλιογραφία του, και στις καταγεγραμμένες μαρτυρίες ζώντων τε και τεθνεώτων, που τότε πρωταγωνίστησαν. Μετά την κατάληψη της Κρήτης, το Μάιο του 41, οι Γερμανοί κατακτητές, καλούσαν τους εγκλωβισμένους Άγγλους και λοιπούς συμμάχους να παραδοθούν. Τα χρονικά όμως περιθώρια ήταν ασφυκτικά κι έτσι, όσοι δεν πιάστηκαν αιχμάλωτοι, ή δεν πρόλαβαν να φύγουν, περιπλανιούνταν πεινασμένοι κι εξαθλιωμένοι στα βουνά, στους κάμπους και στα χωριά, άγνωστοι σε άγνωστους τόπους, προσπαθώντας να φτάσουν στις νότιες ακτές με την ελπίδα να φύγουν για την Αίγυπτο. Εδώ έλαμψε για μια ακόμη φορά το μεγαλείο και η ιερότητα της απαραβίαστης κρητικής φιλοξενίας και η πίστη της συμμαχικής φιλίας, ενώ δεν έλειψαν και τα ερωτικά ειδύλλια, κάποια από τα οποία κατέληξαν σε γάμο. Οι κάτοικοι των χωριών μας θεώρησαν ιερή υποχρέωση να προσφέρουν τα πάντα από το υστέρημά τους, διακινδυνεύοντας τη δική τους ζωή, και να συνδράμουν τους στρατιώτες αυτούς με τους οποίους μαζί πολέμησαν τον ίδιο εχθρό. O Tσούτσουρας, το Μαριδάκι και οι Τρεις Εκκλησιές ήταν οι παραθαλάσσιοι τόποι που σήκωσαν όλο αυτό το βάρος. Οι Άγγλοι είχαν τα μέσα και την τεχνογνωσία για τις δολιοφθορές και οι ντόπιοι τη γνώση του τόπου και τις γνωριμίες. Οι μεγαλοκουραδάρηδες έδιναν τα ζώα τους, για να ταΐσουν τους συμμάχους, οι πλούσιοι τα σπίτια τους και τρόφιμα, οι βοσκοί τα μητάτα, το αθώο, αλλά συνθηματικό σφύριγμα, την κατσούνα, το κεφαλομάντηλο, την κυλόττα, τα στιβάνια, την ντοπιολαλιά και την ενδυμασία τους για παραλλαγή, Δίκαια o Άγγλος ταγματάρχης Πάτρικ Λη Φέρμορ, αναγνωρίζοντας τη μεγάλη συμβολή των βοσκών σ’ αυτόν τον αγώνα, πρότεινε στην Αγγλία να κόψει ένα ειδικό βοσκοπαράσημο, για να στολίσει τα στήθια των παλληκαριών αυτών που έδωσαν το παν για τον εθνικό αγώνα. Αλλά και οι φτωχοί τους αχυρώνες και φαγητό από το υστέρημά τους. Όλοι στον αγώνα. Κι αυτοί, που δεν είχαν ενεργό δράση, αλλά αρκέστηκαν στο να κρύψουν ένα σύμμαχο, να του δώσουν ένα ρούχο ή ένα κομμάτι ψωμί με κίνδυνο τη ζωή τους, κι αυτοί που ούτε αυτό έπραξαν, αλλά δεν πρόδωσαν το γείτονα, το χωριανό, όλοι τους πρόσφεραν, Η έννοια της Πατρίδας ήταν γι’ αυτούς κάτι το χειροπιαστό. Ήταν το σπίτι, το χωράφι, η οικογένεια, η θρησκεία, η γλώσσα, η Κρήτη. Η φιλοπατρία ήταν σύμφυτη με τη ζωή και της έδινε νόημα και γι’ αυτήν οι αγωνιστές πατεράδες και παππούδες μας αντιστάθηκαν στον κατακτητή. Να γιατί η αντίσταση του κρητικού λαού ενάντια στο Γερμανό κατακτητή αποτελεί ένα από τα λαμπρότερα κομμάτια της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. «Δυο πράματα έχει ο Κρητικός, αυτά ’ναι ολάκερο το βιος του, το Θεό και το τουφέκι» γράφει ο Καζαντζάκης. Οι κάτοικοι των γειτονικών χωριών είχαν μετατρέψει τα Ἐν Ἐσόπτρῳ | 7
Πανηγυρικός Ἑλληνικά
σπίτια τους σε κρυψώνες των συμμάχων μέχρις ότου οι οργανωμένοι στις αντιστασιακές οργανώσεις, αξιωματικοί και λαϊκοί, έβρισκαν την κατάλληλη ευκαιρία για να τους προωθήσουν στις Τρεις Εκκλησιές. Η πνευματική ελίτ των τοπικών κοινωνιών σε αγαστή συνεργασία με τον απλό λαό, συντονισμένη στον αντιστασιακό αγώνα, δρούσε και παιδαγωγούσε τη νέα γενιά. Κι όταν οι Γερμανοί κάτι υποψιάζονταν, εύρισκαν στόματα κλειστά, ανθρώπους έτοιμους να θυσιαστούν παρά να προδώσουν. Η επιλογή των Τριών Εκκλησιών, ως τόπος για τη συγκέντρωση και αναχώρηση των εγκλωβισμένων για τη Μέση Ανατολή έγινε, ύστερα από επιτόπια αναγνώριση και μελέτη χαρτών του ναυτικού, από τον Άγγλο κατάσκοπο λοχαγό Jack Smith Huges -Γιάννη τον έλεγαν οι ντόπιοι-. Οι εγκλωβισμένοι σύμμαχοι (Άγγλοι, Αυστραλοί και Νεοζηλανδοί) με τη βοήθεια των ντόπιων, προωθούνταν στο σημείο διαφυγής και προσορμισμού των υποβρυχίων. Στη διπλανή σπηλιά του «Βουϊδόματου», ανατολικά των Τριών Εκκλησιών, απέναντι από τη βραχονησίδα Θέτις, οι Άγγλοι είχαν εγκαταστήσει ένα μικρό σκάφος το οποίο μετέφερε τους προς διαφυγή στα ανοικτά, όπου τους περίμενε το υποβρύχιο και έπαιρνε από αυτό τρόφιμα, χρήματα και πολεμικό υλικό για τις ανάγκες του αγώνα. Το βαρούλκο, που χρησιμοποιούσαν για το τράβηγμα του σκάφους στη στεριά, σώζεται μέχρι σήμερα εγκαταλελειμμένο και απαξιωμένο σε μια ερειπωμένη αποθήκη, λείψανο και βουβό θυμητάρι ενός τίμιου συμμαχικού αγώνα. Το φθινόπωρο του 1941 οι καπετάνιοι Μανώλης και Χρήστος Μπαντουβάς, ο Ζαχαρίας Χαιρέτης, ο Γιάννης Βούρτσης και ο Πετρακογιώργης σε συνεργασία με τον Άγγλο λοχαγό Μόντυ Γκούντ Χάουζ και ντόπιους αντιστασιακούς αποφασίζουν να προωθήσουν στις Τρεις Εκκλησιές για να φύγουν για τη Μέση Ανατολή, τους συγκεντρωμένους Άγγλους στην περιοχή Καντήλα του Κρουσώνα. Τα Χριστούγεννα του 1941 είχαν συγκεντρωθεί στις Τρεις Εκκλησιές περισσότερα από εκατό άτομα, ανάμεσά τους οι αντάρτες του Μπαντουβά και του Πετρακογιώργη. Μέσα στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, ένας Άγγλος ταγματάρχης γιατρός ξαγρυπνούσε πάνω από έναν ετοιμοθάνατο τραυματισμένο συμπατριώτη του. Ο Νίκος Σουρής, Έλληνας γλωσσομαθής από την Αλεξάνδρεια, στενός συνεργάτης των Άγγλων κατασκόπων, με τη συνδρομή ντόπιων, καταφέρνει να συγκεντρώσει στις Τρεις Εκκλησιές, για να φύγουν, πάνω από ενενήντα άτομα. Ένα πλοιάριο αποβιβάζει τον Κάπτεν Μακ, το «σκουλαρικά», όπως τον παρονομάζουν οι χωρικοί, από το σκουλαρίκι που φορούσε στο αριστερό αυτί, ένα νέο Άγγλο λοχαγό τον Κάπτεν Μόντυ, τον αντικαταστάτη του λοχαγού Σμιθ Χιούζ. Στις 13 Δεκεμβρίου 1941 φεύγει από τις Τρεις Εκκλησιές ο Κάπτεν Μακ, παίρνοντας μαζί του τον ηγούμενο της Ιεράς Μονής Πρέβελη Αγαθάγγελο Λαγουβάρδο, σεβάσμιο γέροντα και γενναίο πατριώτη, που είχε τιμηθεί με το παράσημο της Βρετανικής Αυτοκρατορίας (O. Β. Ε) και πέθανε στο Κάιρο το καλοκαίρι του 1942, 8 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
• τον ηγούμενο της Μονής Κουδουμά αρχιμανδρίτη Παρθένιο Χαιρέτη-αδελφό του Ζαχαρία Χαιρέτη, που ήταν από τους πρώτους αγωνιστές που συγκρότησαν την ομάδα Μπαντουβά-,τον ιερέα Αρτεμά, τον ήρωα αντισμήναρχο Εμμ. Κελαϊδή, το Μύρωνα Σαμαρείτη και τον Άγγλο λοχαγό Σμιθ Χιούζ. Μετά από αυτή την αποστολή οργανώνεται νέα, πάλι από τις Τρεις Εκκλησιές. Αυτή τη φορά συγκεντρώνονται εκατόν έξι Άγγλοι φυγάδες και αρκετοί ντόπιοι, συνολικά εκατόν πενήντα, ανάμεσα σ’ αυτούς η οικογένεια του δολοφονημένου από τους Γερμανούς Νομάρχη Ηρακλείου Τσατσαρωνάκη, οι αδελφές Δεσπίρη και οι καπετάνιοι Μπαντουβάς και Πετρακογιώργης. Αναμένοντας το σωτήριο πλωτό, διανυκτερεύουν στα κελλιά του μοναστηριού. Συνάμα δύο Άγγλοι, ξαπλωμένοι στο εκκλησάκι του Αϊ Γιώργη, είναι βαριά άρρωστοι και δύο συμπατριώτες τους γιατροί, με τα πενιχρά μέσα που διαθέτουν, ξενυχτούν προσπαθώντας να τους γλιτώσουν από το θάνατο. Ειδοποιούν τον αντιστασιακό γιατρό Νίκο Ρουκουνάκη στο Χάρακα να τους στείλει ό,τι μπορεί σε φάρμακα και χειρουργικά εργαλεία. Ο πάντα πρόθυμος γιατρός έστειλε, όχι μόνο το απαραίτητο ιατρικό υλικό, το οποίο αποδείχτηκε σωτήριο για τους ασθενείς, αλλά και μια τσάντα με τρόφιμα για τους Άγγλους συναδέλφους του. Οι Τρεις Εκκλησιές είχαν ήδη γίνει παγκρήτιο κέντρο αναχώρησης συμμάχων προς την Αίγυπτο και οι Παράνυμφοι ο προθάλαμος. Όσοι κατέφευγαν στους Παρανύμφους έβρισκαν θερμή φιλοξενία από τον επί πολλά χρόνια πρόεδρο Γεώργιο Δημητράκη, τον επονομαζόμενο «Παρεδράκη». Εκεί είχε την έδρα του ο Άγγλος λοχαγός Μόντυ Γκουντ Χάουζ - Νίκο τον ήξεραν οι χωρικοί - γιος λόρδου, με ακαδημαϊκή μόρφωση και γνώση των αρχαίων ελληνικών, εφόδια τα οποία τον έκαναν ικανό να μελετήσει τον κρητικό λαό. Ήταν ο κύριος συντονιστής για την προώθηση των νεοφερμένων Άγγλων στις Τρεις Εκκλησιές, οι οποίοι οδηγούνταν από τους ντόπιους νύχτα και, με κίνδυνο της ζωής τους, μέσω του μονοπατιού του Αγίου Παύλου, και της Κλεισούρας κι έφταναν στο σημείο αναμονής του υποβρυχίου. Εδώ είχε τακτικές συναντήσεις με τον Πετρακογιώργη και τον Μπαντουβά, με τον οποίο μάλιστα είχε αναπτύξει φιλία. Όλα αυτά συνεχίστηκαν μέχρι το τέλος του 1941, όταν οι Γερμανοί κατέλαβαν την περιοχή των Τριών Εκκλησιών, απομάκρυναν τους φλογερούς μοναχούς Ευμένιο και Γεράσιμο Πουλή και εγκατέστησαν φυλάκιο στην κορυφή του «Μπουρουνιού», θέση περίοπτη και δεσπόζουσα, προκειμένου να ελέγχουν την περιοχή και, κυρίως, τις αποβατικές κινήσεις των συμμαχικών υποβρυχίων. Είχαν αναπτύξει τηλεφωνική επικοινωνία με την έδρα της διοίκησης τους στον Πύργο και αγγάρευαν τους κατοίκους των γειτονικών χωριών να μεταφέρουν με τα γαϊδουράκια τους τον οπλισμό ακόμη και το πόσιμο νερό τους. Ως και τα πετεινά του ουρανού, τα περιστέρια, αιχμαλώτιζαν για την ασφαλή μεταφορά των μηνυμάτων τους. Όμως «ουδέν κακόν αμιγές καλού», διότι οι αγγαρευμένοι συνοδοί μετέφεραν χρήσιμες Ἐν Ἐσόπτρῳ | 9
Πανηγυρικός Ἑλληνικά
πληροφορίες στις αντιστασιακές οργανώσεις. Οι κατακτητές χρησιμοποίησαν τα κελλιά του Μοναστηριού για το στρατωνισμό τους, βεβήλωσαν και, ασκούμενοι στη σκοποβολή, προξένησαν φθορές στους ναούς σε σημείο που μετά την απελευθέρωση να γίνει νέος εγκαινιασμός των ναών για να αποδοθούν «καθαροί» στη λατρεία. Οι Γερμανοί προκειμένου να ελέγξουν την κατάσταση εκκένωσαν την περιοχή και σε βάθος πέντε χιλιομέτρων. Το μέτρο όμως αυτό, όχι μόνο δεν αποθάρρυνε τους πατριώτες αλλά τους βοήθησε, γιατί οι προδότες δεν είχαν γνώση των συμμαχικών αποστολών. Το όνομα Τρεις Εκκλησιές έμεινε βαθιά χαραγμένο στη μνήμη πάμπολλων αξιωματικών, ως τόπος δράσης της συμμαχικής κατασκοπείας, προσορμισμού υποβρυχίων και συγκέντρωσης φυγάδων. Πάρα πολλοί Άγγλοι αξιωματικοί κατάσκοποι με τους ντόπιους συνεργάτες τους πέρασαν από εδώ. Ένας από αυτούς ήταν ο ριψοκίνδυνος υποπλοίαρχος Μάικ Κάμπερλεγκ που με μια βενζινάκατο φτάνει στις Τρεις Εκκλησιές και ξεφορτώνει, μεταξύ άλλων, και τενεκέδες με πετρέλαιο για τον ανεφοδιασμό της βενζινακάτου. Τους τενεκέδες αυτούς, οι ντόπιοι, τους έχωσαν βαθιά στον αυλόγυρο της εκκλησίας σκεπασμένους με άμμο. Αργότερα, μετά την απελευθέρωση τους ξέθαψαν, πούλησαν το πετρέλαιο και τα χρήματα δόθηκαν στην εκκλησία. Στις 15 Φεβρουαρίου 1943 είχε προγραμματιστεί να φύγει ο Πάτρικ Λη Φέρμορ με κάποιους δικούς του και δικούς μας από τις Τρεις Εκκλησιές. Ανάμεσά τους ήταν ο Πετρακογιώργης με τα παλληκάρια του και οικογενειακά του πρόσωπα και από το Ηράκλειο ο αξιωματικός Απόστολος Κατεχάκης, γιος του στρατηγού Γεωργίου Κατεχάκη και ο δικηγόρος Αριστείδης Καστρινογιάννης. Αφού πέρασαν τα καμποχώρια της Μεσαράς, έφτασαν στα Καπετανιανά κι από κει διασχίζοντας την απαγορευμένη ζώνη των Αστερουσίων έφτασαν σε απόσταση μιας περίπου ώρας δυτικά από τις Τρεις Εκκλησιές. Σχεδίαζαν να εξουδετερώσουν το εκεί γερμανικό φυλάκιο, σκοτώνοντάς ή αιχμαλωτίζοντας τους Γερμανούς. Το φυλάκιο στελέχωναν εννέα πάνοπλοι φρουροί. Το βράδυ κατηφόρισαν στην πλαγιά, πάνω από το «Γλυκύ Κόλυμπο» και κρύφτηκαν στις σπηλιές κοντά στο φυλάκιο. Εκεί συνάντησαν ντόπιους βοσκούς, που είχαν πάρει άδεια να ξεχειμωνιάσουν τα κοπάδια τους. Ζήτησαν σχετικές πληροφορίες και αποκάλυψαν το σχέδιο εξόντωσης του φυλακίου. Οι βοσκοί δε συμφωνούσαν και ζήτησαν τη συγκατάθεση του Άγγλου λοχαγού Τοm Dunbabin, (D.S.O) Tομ ή Γιάννη τον φώναζαν οι Κρητικοί), που με τον ασυρματιστή του κρύβονταν στην περιοχή, και τον παρακάλεσαν να μην πειράξουν τους Γερμανούς, γιατί δεν άξιζαν όσο τα πεντακόσια αιγοπρόβατά τους, που θα τα έτρωγαν οι άλλοι Γερμανοί, οι οποίοι την άλλη μέρα θα έρχονταν και θα ξεσπούσαν σε αντίποινα εναντίον όλων των Παρανυμφιανών. Ο Τομ εκτίμησε πως οι βοσκοί είχαν δίκιο, οι άνθρωποι βοηθούσαν τους συμμάχους και μελλοντικά θα τους έχαναν και ανέθεσε στους βοσκούς να οδηγήσουν την ομάδα σε όρμο που να 10 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
μπορεί να προσεγγίσει πλοίο. Ως τέτοιος υποδείχτηκε ο διπλανός όρμος «Γλυκύς Κόλυμπος», και ο ίδιος με τον ασυρματιστή του έμειναν στην παραλία κι έδιναν τα σήματα για την προγραμματισμένη προσέγγιση του πλοίου. Κατά τις 4 τα ξημερώματα έφτασε το πλοίο, άραξε στα βαθιά και με βάρκες παρέλαβε την ομάδα κι έφυγε χωρίς να γίνει αντιληπτό από τους Γερμανούς φρουρούς. Στις 14 Φεβρουαρίου 1943 φεύγουν από τις Τρεις Εκκλησιές με αγγλικό υποβρύχιο για τη Μέση Ανατολή ο Πετρακογιώργης με 28 αντάρτες μαζί με τον Άγγλο Tom Dumbabin και άλλους αντιστασιακούς. Στις 11 Ιουλίου 1943 οι ομάδες των κομάντος του Άγγλου λοχαγού David Sutherland, του υπολοχαγού Lamonby και του Δανού υπολοχαγού Andy Lassen που δρούσαν σε συνεργασία με τον Πετρακογιώργη και που είχαν καταφέρει να ανατινάξουν τις αποθήκες καυσίμων των Γερμανών στα Πεζά, στο αεροδρόμιο Τυμπακίου και να ανατινάξουν πέντε γερμανικά αεροπλάνα και 200 τόνους καυσίμων στο Καστέλι, συγκεντρώνονται στις Τρεις Εκκλησιές και ύστερα από φονική μάχη που δίδουν με γερμανική περίπολο επιβιβάζονται σε υποβρύχιο και αναχωρούν για τη Μέση Ανατολή. Μετά τα γεγονότα της Βιάννου και τη διάσπαση του ενωμένου Ε.Α.Μ η ομάδα του Μπαντουβά κυνηγημένη από τους Γερμανούς κατευθύνεται στα Σφακιά. Εμπλέκεται σε μάχες με τον εχθρό και τελικά καταφέρνει να φθάσει στις Τρεις Εκκλησιές από όπου την 1η Νοέμβρη με Αγγλικό πλοίο αναχωρεί για τη Μέση Ανατολή. Σεβασμιότατε! Από την ιστορική έρευνα, προκύπτει ότι η εκκλησία είχε πρωταγωνιστικό ρόλο και πληθωρική συμμετοχή και σ’ αυτόν τον αγώνα. Τα ξωμονάστηρα των Αστερουσίων, από κρυφά σχολειά την περίοδο της Τουρκοκρατίας Ἐν Ἐσόπτρῳ | 11
Πανηγυρικός Ἑλληνικά
και θύλακες διάσωσης της Ορθοδοξίας κατά τη Φραγκοκρατία, προσαρμόστηκαν σε νέους εθνικούς ρόλους. Οι παπάδες και οι καλόγεροι, «έμπυροι» πολεμιστές, έμπειροι και πειστικοί διαπραγματευτές, ευρηματικοί παραπλανητές των Γερμανών και φιλόξενοι οικοδεσπότες των αντιστασιακών, γνώστες των παραλίων και των βουνών που ζούσαν, ήταν εκείνοι που έκρυψαν, συντήρησαν, έντυσαν και παράλλαξαν, ακόμη και με το ράσο τους, τους συμμάχους και τους οδήγησαν στο σωτήριο πλωτό. Με το σημερινό έργο, η υπό την ηγεσία Σας τοπική εκκλησία πρωτοστατεί για την απονομή της οφειλόμενης τιμής σε όλους, κληρικούς και λαϊκούς, που με πύρωμα ψυχής πήραν μέρος στον αντιστασιακό αγώνα και επί πλέον θέλουμε να πιστεύουμε ότι με το σημερινό μνημείο, σε τούτα τα κακοτράχαλα και παράλια μέρη, διασώζετε και διατηρείτε ζωντανό και άσβηστο το καντήλι της ιστορικής μνήμης. Αποφεύγω την ονοματολογία γιατί ανάμεσα στους επώνυμους αξιωματικούς και λαϊκούς υπάρχουν κι αρκετοί ανώνυμοι και κυρίως αμούστακα παιδιά και γυναίκες, που ενώ πρόσφεραν το ίδιο ή και περισσότερο έμειναν στην αφάνεια. Και να επισημάνω, επιτρέψτε μου, με τοπικιστική υπερηφάνεια ότι σε όλα τα γειτονικά με τις Τρεις Εκκλησιές χωριά δεν βρέθηκε ούτε ένας προδότης κι αυτό είναι το σημαντικότερο παράσημο που μπορεί να τους απονεμηθεί. Το σημερινό μνημείο, όπως αυτό του άγνωστου στρατιώτη, ας είναι αφιερωμένο στον τόπο και σε κάθε πατριώτη που αντιστάθηκε στον κατακτητή. Δεν σας κρύβω τη συγκίνηση και τον ενθουσιασμό μου γι αυτό το έργο. Πρώτον γιατί το οφείλαμε στον τόπο και σε όλους αυτούς που με τον αγώνα τους μας εξασφάλισαν τη νεότερη Ελλάδα και δεύτερον, επιτρέψτε μου, να νιώθω ικανοποίηση, γιατί δικαιώνεται η μακρόχρονη ερευνητική μου προσπάθεια για την ανάδειξη γενικά της ιστορίας των Τριών Εκκλησιών. Κι αν δεν ονειροπολώ ρομαντικά ίσως μια μέρα, που ο οικισμός μας πληθύνει, το μνημείο αυτό να αποτελέσει το σημείο εκδήλωσης των εθνικών εορτών. Κυρίες και κύριοι! «Το τιμάν τους τετιμημένους τιμή τω τιμώντι» και «αγαθοίς ανδράσι μείζων και μετά την τελευτήν έπαινος» κατά το διαχρονικό Θουκυδίδη. Χρέος μας, επομένως, προσφέροντας ως ελάχιστο αντίδωρο στη μνήμη των αγωνιστών προγόνων μας την ταπεινή αυτή αναμνηστική πλάκα, μαζί με το κύδος και το σεβασμό μας, να παραδειγματιστούμε από τη συμπεριφορά του απλού λαού, που μπήκε σε έναν τιτάνιο αγώνα χωρίς ιδιοτέλειες, κομματικές βλέψεις, συμφεροντολογικές σκοπιμότητες, ή ατομικούς υπολογισμούς, με ιδανικό την πίστη προς τη θρησκεία, την αγάπη προς την πατρίδα, το πάθος και τη θυσία για την ελευθερία. Και να υπενθυμίσουμε στους τότε συμμάχους και σημερινούς εταίρους να αναστοχαστούν τα υποκριτικά, τα ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα, με τα οποία τότε μας υμνούσαν και μας θαύμαζαν, κι εμείς υπερήφανα να μην ξεχνούμε ότι ο τόπος μας και οι άνθρωποί του έχουν παίξει ένα σημαντικό ρόλο και κατά τα γεγονότα του Β΄ παγκοσμίου πολέμου. Σας ευχαριστώ. 12 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
Ἐν Ἐσόπτρῳ | 13
Panegyric during the unveiling of the National Resistance monument in Treis Ekklisies (July 26, 2015)
Delivered by Mr. Zaharias Kalohristianakis, teacher - author
Y
our Eminence, Mr. Mayor, members of the Greek Parliament Mr. Kostas Bantouvas and Mr. Maximos Senetakis, Mr. Captain of the Police Station of Pirgos, representatives of the Authorities and the cultural associations, Mr. President of the Centre for Cretan Literature, ladies and gentlemen! I would like to begin my speech with a brief flashback of all the things that have led to today’s ceremony. On July 18, 2010, at an event organised by the cultural association of Treis Ekklisies, I highlighted our area’s history during the period of National Resistance. His Grace, our Metropolitan Mr. Makarios, who was also present at that event, after having acknowledged the importance of the incidents Mr. Zaharias Kalohristianakis of the aforementioned era, he proposed to place a commemorative plaque at a prominent location, bearing a succinct text translated in several languages, that would remind to all visitors, Greeks and foreigners, of our area’s contribution to Greek Resistance. His proposal was highly praised by all of us; however nothing has been done to this day. In May 2014, during the presentation of our book “Pirgos and Treis Ekklisies during WWII”, his Grace reiterated his idea and urged the priest of the parish of Treis Ekklisies, priest Giorgis Vakonakis, to implement the project. Thus, his Grace, priest Giorgis and myself, we started a coordinated effort to make this idea come true. The architect Mrs Rena Vardaki-Papadaki elaborated - for free - the architectural study, and the parish completed the project. Let us move on now to the historical aspect. It is too big a subject to be covered within the limited time of today’s event. However, all history enthusiasts may draw additional information and names from our aforementioned book, its rich bibliog14 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
•
raphy and the documented testimonials of all those who took part in the incidents. Following the invasion and occupation of Crete (May 1941), the German occupants were calling all trapped soldiers of the allied forces to surrender. But time was very short and so, those who had not been held captive or had not managed to escape were wandering around island, in the mountains, the plains and the villages, starved and wretched. They were strangers in an unfamiliar land trying to reach the southern shore of Crete hoping to find a way to escape to Egypt. At that point, once again, the sanctity and greatness of the sacred Cretan hospitality came to the rescue along with the faith in the friendship with our allies. We even had a number of love affairs that took place, some of them resulting in marriage. The people of our villages believed it was their sacred obligation to offer anything they could, risking their own lives, and to help those soldiers with whom they had fought their common enemy. Three villages, Tsoutsouras, Maridaki and Treis Ekklisies carried most of the load. The British had the means and the know-how to sabotage the Germans and the locals knew the land and had all the required contacts. Those shepherds who had large herds offered their livestock to feed the allies and their stone-built mountain huts (mitata) to shelter them and the rich offered their houses and food. Shepherds used whistle signals, which sounded harmless to the enemy, to notify the allies, and also gave their traditional clothing to the soldiers as cover and taught them how to speak the locals local. No wonder why Patrick Leigh Fermor, the British Major, acknowledged the great contribution of the shepherds and proposed to the British to issue a special spepherdmedal to be awarded to those who gave everything to the national struggle. The poor also offered their barns and food. Everyone contributed. Everyone, even those who were not actively engaged but still they risked their lives by giving shelter, clothes or bread to one soldier. And those who couldn’t help but did not betray their neighbour, their fellow villager, they also helped. The word Homeland was not an abstract notion for them but something tangible. It was their house, their field, their family, their religion, their Crete. This feeling of love for their homeland was interwoven with life and gave meaning to it. That is what made our fathers and grandfathers fight and resist. This is also why the resistance of the Cretans against the Germans is one of the most glorious chapters of Modern Greek history. Nikos Kazantzakis wrote “The Cretans have two things which are their whole livelihood, God and their rifle”. People from the nearby villages had transformed their houses into hiding places for the allies waiting for the members of the organised resistance to find the right opportunity to move them to Treis Ekklisies. The intellectuals of the local societies, working together with the common people, took action and educated the youngsters to the common cause. And each time the Germans got suspicious they found people who never said a single word, people ready to die than to betray. Ἐν Ἐσόπτρῳ | 15
Πανηγυρικός Ἀγγλικά
The village of Treis Ekklisies was chosen as the place were all those who had been left behind would meet and then transported to the Middle East, after the English spy, Captain Jack Smith Hughes - named Giannis by the locals - had studied naval maps and had made an on-the-spot inspection. The stranded allies (English, Australians and New Zealanders), were taken by the locals to the escape point waiting for the submarines to appear. In the nearby Voidomatis Cave, east of Treis Ekklisies, facing Thetis skerry, the English had brought a small boat to carry the soldiers to the open sea where a submarine would collect them and would also supply the island with food, money and military material. The winch used to pull the boat ashore lies today forgotten in a deserted warehouse, a silent remnant of an honest struggle. In autumn 1941, the Cretan chieftains Manolis and Christos Badouvas, Zaharias Hairetis, Giannis Vourtsis and Petrakogiorgis together with Monty Woodhouse and local members of the resistance decided to move all British soldiers of the area of Kantila, province of Krousonas, to Treis Ekklisies in order for them to leave for Middle East. By Christmas 1941 there were more than one hundred people gathered in Treis Ekklisies, among them there were some of Badouvas’ and Petrakogiorgis’ fighters. Inside Agios Georgios’ temple a British major and doctor was spending his nights helping a severely wounded compatriot. Nikos Souris, a Greek polyglot from Alexandria and close collaborator of the British spies, managed to gather at Treis Ekklisies, with the help of the locals, more than ninety people ready to leave. A small boat brings Captain Mac, known as the “earring” by the locals who called him this way because of the earring on his left ear, a young British captain, Captain Monty who would replace Captain Smith Hughes. On December 13, 1941 Captain Mac leaves Treis Ekklisies together with Agathagelos Lagouvardos abbot of the Holy Monastery of Preveli, a respected old man and brave patriot who had been awarded the Order of the British Empire medal (OBE) and who died in Cairo in summer 1942, archimandrite Parthenios Hairetis abbot of the monastery of Koudoumas, brother of Zaharias Hairetis who was one of the first rebels to enter Badouvas’ group, priest Artemas, the hero Wing Commander Emmanouil Kelaidis, Mironas Samaritis and British Captain Smith Hughes. Another expedition was organised, following the previous one, again from Treis Ekklisies. This time there were one hundred six British escapees and many locals, one hundred fifty people in total. Among them there were the family of Tsatsaronakis, Prefect of Heraklion who had been murdered by the Germans, the Despiri sisters and the chieftains Badouvas and Petrakogiorgis. They all slept at the monastery waiting for the boat that would rescue them. In the meantime, two British soldiers who were very ill were lying in Saint George’s Temple and two doctors and compatriots were trying to save them from death using the limited means they had. They called Nikos Roukounakis, a doctor and a rebel from Harakas, asking him to send 16 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
them medicines and surgical tools. The doctor sent all necessary medical material, which saved both patients, and also a bag full of food for his fellow doctors. Treis Ekklisies had already become the pancretan departure centre for those allies seeking to reach Egypt. The village of Paranimfoi was the waiting area. Those who fled to Paranimfoi were warmly greeted by Georgios Dimitrakis, president of the village for many years who had the nickname “Paredrakis”. It was at Paranimfoi where the British Captain Monty Woodhouse -Nikos for the locals- had set up his headquarters. He was son of a Lord, with academic education and knew ancient Greek. This background helped him study the Cretan people. He was the main coordinator of the efforts to bring all British newcomers to Treis Ekklisies, who were led to the village by the locals who risked their lives through the path of Saint Paul and of Kleisoura. Then they waited for the submarine at the meeting point. It was in Treis Ekklisies where he met regularly with Petrakogiorgis and Badouvas, the latter becoming his friend. All of the above continued until the end of 1941 when the Germans occupied the area of Treis Ekklisies, removed the fervent monks Evmenios and Gerasimos Poulis and set up an outpost at the top of “Bourouni”, a prominent spot, in order to control the area and all debarkations of the allies. They set up a telephone connection with their headquarters in Pirgos and forced nearby villagers to carry their gear and drinking water with their donkeys. They even captured pigeons in order to safely send their messages. However, every cloud has a silver lining, as the locals managed to pass useful information to the rebels. The occupiers used the Monastery as their military barracks and they desecrated the temples and as they had been target shooting they had damaged the temples to such extent that after the liberation of Crete the temples had to be re-inaugurated in order to be given back to the people “clean”. The Germans, in an attempt to control the situation, evacuated an area that reached five kilometres inland. This actually helped the patriots as the traitors could not get information on the expeditions of the allies. The name Treis Ekklisies has been vividly remembered by many officers as a Ἐν Ἐσόπτρῳ | 17
Πανηγυρικός Ἀγγλικά
place where the allies unfolded their spying skills, as a moorage area for the submarines and as a concentration area for fugitives. Many British officers and spies and their local contacts passed from this village. The daring lieutenant Mike Camperleg who reached Treis Ekklisies on a motorboat and unloaded, among other things, oil tanks for the boat that was there. These tanks were buried in sand at the churchyard. After the liberation of Crete the oil tanks were sold and the money was given to the church. On February 15, 1943 Patrick Leigh Fermor had planned to leave Treis Ekklisies with some people of his group and with some of us. Among them there were Petrakogiorgis and his rebels and some members of his family, the officer from Heraklion Apostolos Katehakis, son of the General Georgios Katehakis and the lawyer Aristidis Kastrinogiannis. After having crossed the villages of the plain of Messara they reached Kapetaniana and from there they entered the forbidden zone of Asterousia Mountains and ended up at a point about an hour west of Treis Ekklisies. Their plan was to destroy a German outpost, kill the soldiers or take them as prisoners. The outpost had nine well armed guards. At night, they went downhill, over the area Glikos Kolimpos, west of Treis Ekklisies where they hid in the caves next to the outpost. There they met some of the local shepherds who had been granted permission to shelter their herds for the winter. They asked for information and told them about their plan to destroy the outpost. The shepherds disagreed and asked the opinion of the British captain Tom Dunbabin (Tom or Giannis for the locals) who was hiding with his wireless operator at the area. The shepherds asked them not to harm the Germans because they feared that the following day the Germans troops would come and kill their herds as retaliation and also they would turn against the people of the village of Paranimfoi. Tom agreed with the shepherds, they had helped a lot and he feared they would not help anymore. So he ordered the shepherds to lead the group to a nearby bay where a ship would collect them. They chose the Glikos Kolimpos bay and Tom and his wireless operator remained on the beach sending signals to the boat. Around 4 a.m. the ship arrived and sent a boat for the group. Finally the ship left without being noticed by the Germans. On February 14, 1943 Petrakogiorgis and 28 of his rebels together with Tom Dumbabin and other members of the resistance left for the Middle East in a British submarine. On July 11, 1943 the commandos led by British Captain David Sutherland, Lieutenant Lamonby and Danish Lieutenant Andy Lassen who were fighting together with Petrakogiorgis and had managed to blow up the German fuel warehouses at Peza, near the airport of Timpaki, to destroy five German aircrafts and to blow up 200 tons of fuel at Kastelli, they were gathered at Treis Ekklisies and after a fierce combat against a German patrol they got into a submarine and left for the Middle 18 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
•
East. After the incidents in Viannos and the splitting of EAM, Badouvas’ group headed to Sfakia as they had been chased by the Germans. They engaged in combat with the enemy and they managed to reach Treis Ekklisies. From there, on November 1 they left for the Middle East on a British ship. Your Eminence! Historical research has shown that the Church played a crucial role and actively participated in the struggle. The Monasteries of the Asterousia Mountains during the Ottoman Occupation had served as schools and during the Venetian Occupation had kept the Orthodox spirit alive. In WWII they adapted themselves to a new role. It was the priests and the monks, these fervent fighters, who acted as experienced and persuasive negotiators, ingenious misleaders of the enemy and hospitable hosts of the rebels and offered their expert knowledge of the areas’ secret hideouts, beaches and mountains. They hid, gave clothing and cover to the allies, even with their frock, and led them to salvation. With today’s project the local Church, under your guidance, honours all those who fought against the enemy, members of the clergy and the laity, who gave their soul to the struggle. Moreover, we believe that this project, in this harsh seashore, will help preserve our historical memory. I will not mention any names because among all those well known officers and citizens there are many anonymous heroes, children and women who although their contribution was equally important they have remained unknown. Please allow me, feeling proud of my homeland, to highlight the fact that not a single traitor was found in Treis Ekklisies and the surrounding villages. This is the best reward for all of us. Let this monument, like the one dedicated to the Unknown Soldier, be dedicated to this land and to all patriots who fought against the foreign enemy.I have to say that I am really emotional about this project. Firstly, because we owed such a project to this land and to those who fought so that we could regain Greece. Secondly, please allow me to feel particularly satisfied, because my long research on the history of Treis Ekklisies has been vindicated. And I hope one day, in front of this monument, we will be celebrating our national holidays. Ladies and gentlemen! «It is an honour to honour the honourable and Virtuous men are praised more after their death» according to Thucydides. As we dedicate this commemorative plaque to the memory of our forefathers and as we pay our respect to them, it is our duty to follow the example of those humble people who fought unselfishly, having faith in religion, loving their country, feeling passion for freedom. We should also remind our ex-allies and current partners to remember the hypocritical words they used in order to honour and praise us and we should not forget that our land and its people played an important role during WWII. Thank you. Ἐν Ἐσόπτρῳ | 19
Panégyrique lors de l'inauguration du monument de la résistance nationale à Treis Ekklisies (26 juillet 2015)
Livré par M. Zaharias Kalohristianakis, enseignant - auteur
V
otre Éminence, monsieur le maire, les membres du Parlement grec, monsieur Kostas Bantouvas et monsieur Maximos Senetakis, monsieur le capitaine du commissariat de Pyrgos, chers représentants des autorités et des associations culturelles, monsieur le Président du Centre de Littérature Crétoise, Mesdames et Messieurs! Je voudrais commencer mon intervention par un bref retour en arrière sur les choses qui ont conduit à la cérémonie d'aujourd'hui. Le 18 juillet 2010, lors d'un événement organisé par l'association culturelle de Treis Ekklisies, j’ai souligné l’importance de l'histoire de notre région au cours de la période de la Résistance nationale. Son Éminence, notre métropolite Makarios, qui était également présent, après avoir reconnu l'importance des incidents de l'époque précitée, il a proposé de placer une plaque commémorative à un endroit bien visible, portant un texte succinct traduit dans plusieurs langues, afin de rappeler à tous les visiteurs, Grecs et étrangers, de la contribution de notre région à la résistance grecque. Sa proposition a été très appréciée par tous; Mais rien n'a été fait à ce jour. En mai 2014, lors de la présentation de notre livre "Pirgos et Treis Ekklisies pendant la Seconde Guerre mondiale", Son Éminence a réitéré son idée et a exhorté le curé de la paroisse de Treis Ekklisies, prêtre Giorgis Vakonakis, à mettre en œuvre le projet. Ainsi, son Éminence, prêtre Giorgis et moi, nous avons commencé un effort coordonné pour réaliser cette idée. L'architecte Mme Rena Vardaki-Papadaki a élaboré - gratuitement - l'étude architecturale et la paroisse a terminé le projet. Passons maintenant à l'aspect historique. C’est un sujet trop vaste pour être couvert aujourd'hui. Cependant, tous les passionnés d'histoire peuvent tirer des informations et des noms de notre livre mentionné ci-dessus, de sa riche bibliographie et des témoignages de tous ceux qui ont participé aux incidents. Après l'invasion et l'occupation de la Crète (mai 1941), les occupants allemands appelaient tous les soldats pris au piège des forces alliées à se rendre. Mais il n’y avait pas assez de temps et donc, ceux qui n’avaient pas été capturés ou n'avaient pas réussi à échapper erraient autour de l'île, dans les montagnes, les plaines et les villages, affamés et misérables. Ils étaient des étrangers dans un pays inconnu qui essayaient d'atteindre la rive sud de la Crète dans l'espoir de trouver un moyen d'échapper à l'Égypte. À ce moment-là, une fois de plus, la sainteté et la grandeur de l'hospitalité crétoise sacrée, et la foi en l’amitié avec nos alliés ont venu à la rescousse. Il y a même eu quelques idylles, certaines d'entre elles résultant au mariage. 20 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
•
Les habitants de nos villages croyaient qu'il était leur devoir sacré d'offrir tout ce qu'ils pouvaient, au péril de leur propre vie, et d’aider ces soldats avec lesquels ils avaient combattu leur ennemi commun. Trois villages, Tsoutsouras, Maridaki et Treis Ekklisies ont supporté ce fardeau. Les Anglais avaient les moyens et le savoir-faire pour saboter les Allemands et les locaux connaissaient la terre et ils avaient toutes les liaisons nécessaires. Ces bergers qui avaient de grands troupeaux ont offert leur bétail pour nourrir les alliés et leurs cabanes de montagne en pierre (Mitata) et les riches ont offert leurs maisons et de la nourriture. Les bergers utilisaient des signaux au sifflet, qui sonnaient innocents à l'ennemi, pour informer les alliés, et ont également donné leurs vêtements traditionnels aux soldats et les ont enseigné à parler comme les habitants locaux. Pas étonnant que Patrick Leigh Fermor, le commandant anglais, a reconnu la grande contribution des bergers et a proposé aux Anglais de délivrer une médaille pour les bergers à ceux qui a tout donné à la lutte nationale. Les pauvres ont également offert leurs granges et de la nourriture. Tout le monde a contribué. Tout le monde, même ceux qui n’ont pas été activement engagés, cependant ils ont risqué leur vie en donnant des abris, des vêtements ou du pain à un soldat. Et ceux qui ne pouvaient pas aider mais n'ont pas trahi leur voisin ou les gens de leur village, ils ont aussi aidé. Le mot Patrie n’était pas une notion abstraite pour eux, mais quelque chose de tangible. C’était leur maison, leur domaine, leur famille, leur religion, leur Crète. Ce sentiment d'amour pour leur patrie a été étroitement lié à la vie. Voilà ce qui fait de nos pères et grands-pères des combattants. Voilà aussi pourquoi la résistance des Crétois contre les Allemands est l'un des chapitres les plus glorieux de l'histoire grecque moderne. Nikos Kazantzakis a écrit "Les Crétois ont deux choses qui sont toute leur vie, Dieu et leur fusil". Les gens des villages voisins avaient transformé leurs maisons en cachettes pour les alliés qui attendaient les membres de la résistance organisée à trouver la bonne occasion pour les déplacer vers Treis Ekklisies. Les intellectuels des sociétés locales ont éduqué les jeunes dans la cause commune. Et chaque fois que les Allemands soupçonnaient quelque chose ils trouvaient des gens qui n'ont jamais dit un seul mot, des gens prêts à mourir plutôt que de trahir. L'espion anglais, capitaine Jack Smith Hughes - nommé Giannis par les habitants de la région - avait étudié des cartes navales et avait fait une inspection sur place avant de choisir le village de Treis Ekklisies comme point de regroupement des ceux qui voulaient partir pour le Moyen-Orient. Les alliés (Anglais, Australiens et Néo-Zélandais), ont été transportés par les locaux au point d'attente en espérant les sous-marins. Dans la grotte Voidomatis, à l’est de Treis Ekklisies, en face du rocher Thétis, les Anglais avaient apporté un petit bateau pour transporter les soldats à la mer ouverte, où un sous-marin les attendrait et il fournirait l'île de la nourriture, Ἐν Ἐσόπτρῳ | 21
Πανηγυρικός Γαλλικά
de l'argent et du matériel militaire. Le treuil utilisé pour tirer le bateau se trouve aujourd'hui oublié dans un entrepôt abandonné, un reste muet d'une lutte honnête En automne 1941, les Capitaines crétois Manolis et Christos Badouvas, Zaharias Hairetis, Giannis Vourtsis et Petrakogiorgis avec Monty Woodhouse et les membres locaux de la résistance ont décidé de déplacer tous les soldats britanniques de la zone de Kantila, province de Krousonas, à Treis Ekklisies pour qu’ils partent pour le Moyen-Orient. A Noël 1941, il y avait plus d'une centaine de personnes rassemblées à Treis Ekklisies, parmi eux, il y avait quelques combattants de Badouvas et Petrakogiorgis. A l'intérieur du temple d’Agios Georgios un médecin major anglais passait ses nuits en aidant un compatriote gravement blessé. Nikos Souris, un polyglotte grec d'Alexandrie et collaborateur des espions britanniques, a réussi à rassembler à Treis Ekklisies, avec l'aide des locaux, plus de quatre-vingt dix personnes prêtes à partir. Un petit bateau apporte le capitaine Mac, connu comme la "boucle d'oreille" par les habitants qui l'appelaient ainsi à cause de la boucle d'oreille sur son oreille gauche, un jeune capitaine britannique, capitaine Monty qui remplacerait le capitaine Smith Hughes. Le 13 décembre, 1941 Capitaine Mac quitte Treis Ekklisies avec Agathagelos Lagouvardos abbé du monastère de Preveli, un homme respecté et fier patriote qui avait été décoré de la Médaille de l'Ordre de l'Empire britannique et qui est mort au Caire en été 1942, l'archimandrite Parthenios Hairetis abbé du monastère de Koudoumas, frère de Zaharias Hairetis qui était l'un des premiers rebelles d'entrer dans le groupe de Badouvas, prêtre Artemas, le héros Commandant de l'escadre Emmanouil Kelaidis, Mironas Samaritis et le Capitaine britannique Smith Hughes. Une autre expédition a été organisée de nouveau à Treis Ekklisies. Cette fois, il y avait cent six évadés britanniques et plusieurs locaux, cent cinquante personnes au total. Parmi eux, il y avait la famille de Tsatsaronakis, préfet d'Héraklion qui avait été assassiné par les Allemands, les sœurs et Despiri et les Capitaines Badouvas et Petrakogiorgis. Ils dormaient tous dans le monastère en attendant le bateau. En même temps, deux soldats britanniques qui étaient très malades étaient couchés au sol du Temple de Saint George et deux médecins et compatriotes essayaient de les sauver en utilisant leurs moyens limités. Ils ont appelé Nikos Roukounakis, un médecin et rebelle de Harakas, pour qu’il envoie des médicaments et des instruments chirurgicaux. Le médecin a envoyé tout le matériel médical nécessaire et un sac plein de nourriture pour ses collègues. Les deux patients ont été sauvés. Treis Ekklisies était déjà devenu le centre de départ pour les alliés de Crète qui voulaient partit à l'Égypte. Le village de Paranimfoi était le point d’attente. Ceux qui ont fui à Paranimfoi ont été chaleureusement accueillis par Georgios Dimitrakis, président du village pendant de nombreuses années qui portait le surnom de "Paredrakis". C’était à Paranimfoi où le Capitaine britannique Monty Woodhouse -Nikos 22 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
pour la locaux- avait établi son quartier général. Il était fils d'un Lord, de formation universitaire et il connaissait le grec ancien ce qui lui a aider à étudier les Crétois. Il était le coordinateur principal des efforts pour amener tous les nouveaux arrivants britanniques à Treis Ekklisies, qui ont été conduits au village par les locaux à travers les chemins de Saint Paul et de Klisoura. Ensuite, ils attendaient le sous-marin au point de rencontre. C’était à Treis Ekklisies où il se rencontrait régulièrement avec Petrakogiorgis et Badouvas, ce dernier et devenu son ami. Tout ce qui précède a continué jusqu'à la fin de 1941 et l’occupation militaire par les Allamands de la région de Treis Ekklisies, qui ont enlevé les moines Evmenios et Gerasimos Poulis et est ont mis en place un poste de garde au sommet de "Bourouni", afin de contrôler la région et tous les déparquements des alliés. Ils ont établi une connexion téléphonique avec leur siège à Pirgos et ils ont obligé les villageois des villages proches de porter leur équipement et de l'eau potable avec leurs ânes. Ils ont même pris des pigeons afin d'envoyer en toute sécurité leurs messages. Cependant, à quelque chose malheur est bon, et les habitants ont réussi à transmettre des informations utiles pour les rebelles. Les occupants ont utilisé le monastère comme casernes, ils ont profané les temples et en tirant à la cible ils les ont endommagé à tel point que, après la libération de la Crète, les temples ont dû être ré-inaugurés pour être "propre ». Les Allemands, dans une tentative de contrôler la situation, ont évacué une zone de cinq kilomètres vers l'intérieur. Ce qui en effet a aidé les patriotes car les traîtres ne pouvaient pas obtenir des informations sur les expéditions des alliés. Le nom Treis Ekklisies a été vivement rappelé par de nombreux agents comme un endroit où les alliés ont démontré leurs compétences d'espionnage, comme une zone Ἐν Ἐσόπτρῳ | 23
Πανηγυρικός Γαλλικά
de mouillage des sous-marins et comme une zone de concentration des fuyards. Plusieurs officiers et espions britanniques et leurs contacts locaux ont passé par ce village. Le brave Lieutenant Mike Camperleg qui est arrivé à Treis Ekklisies sur un bateau à moteur et a déchargé, entre autres choses, des réservoirs de pétrole pour le bateau qui était là. Ces réservoirs ont été enterrés dans prés de l’église. Après la libération de la Crète les réservoirs ont été vendus et l'argent a été donné à l'église. Le 15 février 1943, Patrick Leigh Fermor avait prévu de quitter Treis Ekklisies avec certaines personnes de son groupe et certains d'entre nous. Parmi eux il y avait Petrakogiorgis et ses rebelles et certains membres de sa famille, l'officier d’Heraklion Apostolos Katehakis, fils du général Georgios Katehakis et l'avocat Aristidis Kastrinogiannis. Après avoir traversé les villages de la plaine de Messara ils ont atteint Kapetaniana et de là, ils sont entrés dans la zone interdite de la chaine de montagnes d’Asterousia et jusqu’à un point environ à une heure à l'ouest de Treis Ekklisies. Ils cherchaient à détruire un poste de garde allemand, tuer les soldats ou les prendre comme prisonniers. Dans le e poste de garde il y avait neuf soldats bien armés. Pendant la nuit, ils sont descendus vers la zone de Glikos Kolimpos, à l'ouest de Treis Ekklisies et ils se sont cachés dans les cavernes à côté de la poste. Là, ils se sont rencontrés avec des bergers locaux qui avaient reçu l'autorisation d'abriter leurs troupeaux pour l'hiver. Ils ont demandé des informations des bergers en les informant sur leur plan de destruction du poste de garde. Les bergers se sont opposé au plan et ont demandé l'avis du Capitaine britannique Tom Dunbabin (Tom ou Giannis pour les locaux) qui se cachait avec son opérateur de téléphonie mobile dans la zone. Les bergers avaient peur que le lendemain, les troupes allemandes tueraient leurs troupeaux comme des représailles et ils se retourneraient contre les habitants de Paranimfoi. Tom a convenu avec les bergers, ils avaient beaucoup aidé et il avait besoin de leur collaboration. Alors il a ordonné aux bergers de amener le groupe à une baie voisine où un navire les recueillerait. La baie voisine de Glikos Kolimpos a été choisie et Tom et son transmetteur sont restés sur la plage afin d’envoyer des signaux au bateau. Vers quatre heures du matin le navire est arrivé et a envoyé un bateau pour le groupe. Enfin, le navire est parti sans être remarqué par les Allemands. Le 14 février 1943 Petrakogiorgis et 28 de ses rebelles avec Tom Dumbabin et d'autres membres de la résistance sont parti pour le Moyen-Orient dans un sous-marin britannique. Le 11 juillet 1943 les commandos dirigés par le Capitaine britannique David Sutherland, le Lieutenant Lamonby et le Lieutenant danois Andy Lassen qui collaboraient avec Petrakogiorgis et avaient réussi à faire sauter les entrepôts de carburant allemands à Peza, près de l'aéroport de Timpaki, à détruire cinq avions allemands et à faire sauter 200 tonnes de carburant à Kastelli, ils ont été réunis à Treis Ekklisies et après un combat féroce contre une patrouille allemande ils sont entrés 24 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
•
dans un sous-marin et sont partis pour le Moyen-Orient. Après les incidents de Viannos et la division de l'EAM, le groupe de Badouvas est parti pour Sfakia car ils avaient été chassés par les Allemands. Suite à un combat contre l'ennemi et ils ont réussi à atteindre Treis Ekklisies. De là, le 1er Novembre, ils sont partis pour le Moyen-Orient sur un navire britannique. Votre Éminence! La recherche historique a montré que l'Église a joué un rôle décisif et a participé activement à la lutte. Les monastères de la chaine de montagnes d’Asterousia pendant l’occupation ottomane étaient des écoles et pendant l'occupation vénitienne ils ont sauvé l'esprit orthodoxe. Dans la Seconde Guerre mondiale, ils se sont adaptés à un nouveau rôle. Ce sont les prêtres et les moines, ces combattants fervents, qui ont agi comme négociateurs experts et persuasifs, ils ont trompé ingénieusement l'ennemi, ils étaient des hôtes accueillants des rebelles et ils ont offert leur expertise sur les cachettes secrètes, les plages et les montagnes de la région. Ils ont donné des vêtements aux alliés, même leurs frocs. Avec le projet d'aujourd'hui l'Église locale, sous votre direction, honore tous ceux qui ont lutté contre l'ennemi, les membres du clergé et les laïcs, qui ont donné leur âme à la lutte. En outre, nous pensons que ce projet, dans cette terre dure, aidera à préserver notre mémoire historique. Je ne citerai pas de noms parce que, parmi tous les officiers et des citoyens bien connus il y a beaucoup de héros anonymes, des enfants et des femmes qui, bien que leur contribution a été tout aussi important, ils sont restés inconnus. Si vous me permettez, je voudrais dire que je suis fier de ma patrie car aucun traître n’a été trouvé dans Treis Ekklisies et les villages environnants. Ceci est la meilleure médaille pour nous. Ce monument, comme celui dédié au Soldat inconnu, est consacré à cette terre et à tous les patriotes qui ont lutté contre l'ennemi étranger. Je dois dire que je suis vraiment ému par ce projet. Tout d'abord, parce que nous devions un tel projet à cette terre et à tous ceux qui ont combattu pour que nous puissions reprendre la Grèce. Deuxièmement, permettez-moi, parce que ma longue recherche sur l'histoire de Treis Ekklisies a été justifiée. Et je souhaite que, en face de ce monument, nous célébrions nos fêtes nationales. Mesdames et Messieurs! «C’est un honneur de rendre hommage aux honorables et Les hommes vertueux sont plus loués après leur mort» selon Thucydide. Aujourd’hui nous dédions cette plaque commémorative à la mémoire de nos ancêtres et nous payons notre respect pour eux. Il est de notre devoir de suivre l'exemple de ces personnes qui ont combattu de manière désintéressée, ayant foi en la religion, ayant amour pour leur pays et passion pour la liberté. Nous devrions aussi rappeler à nos ex-alliés et partenaires actuels de n’oublier pas leurs paroles hypocrites utilisées pour nous honorer et pour nous féliciter. Pour conclure, je veux souligner que nous ne devons pas oublier que notre pays et ses habitants ont joué un rôle important pendant la Seconde Guerre mondiale. Merci. Ἐν Ἐσόπτρῳ | 25
26 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
Festrede anlässlich der Enthüllung des Denkmals des Nationalen Widerstandes in "Tris Ekklisies" (26. Juli 2015)
Vorgelesen vom Lehrer-Autor Zacharias Kalochristianakis
E
ure Eminenz Herr Bürgermeister, Herr Kostas Bantouvas und Maximus Senetakis, Herr Polizeipräsident aus das Polizeirevier von Pyrgos, Herr Vertreter der Behörden und Kulturvereins, Herr Präsident der kretischen Literaturzentrum, meine, Damen und Herren! Ich halte es für angebracht, kurz den Verlauf zu der heutigen Zeremonie zu kommentieren. Am 18. Juli 2010 bei einer Veranstaltung des Kulturvereins in Tris Ekklisies, hatte ich unternommen, die Geschichte der Region während des Nationalen Widerstands bekannt zu machen. Der Eminenz Metropolit Herr Makarios, der dann anwesend war, hat die Bedeutung der Erreignissen betont und er hat vorgeschlagen, eine Gedenktafel mit einem mehrsprachige Klartext an einer gut sichtbaren Stelle aufzustellen. Diese Text wird jede Besucher, lokal oder Ausländer an der Beitrag des Orts in den Widerstand erinnern. Der Vorschlag wurde von allen sich gelobt, aber keine Maßnahmen werden ergriffen. Als Mai 2014 wurde unseres Buch "Der Turm und Tris Ekklisies während des Zweiten Weltkriegs" präsentiert und der Eminenz kam zu seiner ursprünglichen Idee zurück und ermunterte den Gemeindepfarrer der Gemeinde von Tris Ekklisies, Pfarrer Giorgis Vakonakis, mit der Realisierung des Projekts weiterzumachen. So begann eine koordinierte Aktion zwischen dem Eminenz, dem Pfarrer Giorgis und mir. Die Architektin Frau Rena Vardaki Papadaki hat mit Uneigennützigkeit die Architekturstudie ausarbeitet und die Pfarrgemeinde hat das Projekt abgeschlossen. Und jetzt kommt man zu dem historischen Teil. Das Thema ist sehr breit und man kann es nicht auf dem Zeitraum der heutigen Veranstaltung beschränken. Dennoch können die Freunde der Geschichte weitere Informationen und Namen in dem bereits erwähnten Buch, in seiner reichen Literatur, und in der dokumentierten Beweise von Lebenden und Verstorbenen finden. Nach der Besetzung von Kreta im Mai 1941 hatten die Deutschen Eroberer von den umzingelnden Briten und den anderen Verbündeten es verlangt, dass sie sich aufgeben. Die Zeit war aber nicht genug und diejenigen, die nicht gefangen genommen wurden, oder keine Zeit zu verlassen hatten, irrten hungrigen und verarmten durch die Bergen, den Ebenen und Dörfer und versuchten die Südküste zur erreichen, mit der Hoffnung, dass Sie nach Ägypten abfahren konnten. Die grandiose kretische Gastfreundschaft und der Glaube an der alliierten. Ἐν Ἐσόπτρῳ | 27
Πανηγυρικός Γερμανικά
Freundschaft waren offensichtlich und einige erotische Romanze haben sich zur Ehe geendet.Die Einwohner unseren Dörfer hatten als Pflicht gehalten, Alles aus ihrer Ersparnisse unter Einsatz ihres Lebens daran zu bieten, und den Soldaten zu helfen, mit denen sie zusammen gegen denselben Feind gekämpft haben. Diese Dörfer waren in Küstengebiete Tsoutsouras, Maridaki und Tris Ekklisies. Die Engländer hatten die Mittel und das Know-how für die Sabotage und die Einheimische kannten den Ort und die Kontakte. Die Reiche gaben den Verbündeten ihre Tiere zum Essen, ihre Häuser und Lebensmittel, die Hirten hatten als Zeichen gepfiffen und Kleidung wie das Kopftuch, die Schlüpfer, die Stiefel für Verkleidung gegeben. Der britische Major Patrick Leigh Fermor hat den großen Beitrag der Hirten in diesem Kampf anerkannt und hat in England vorgeschlagen, eine spezielle Orden für die Hirten, die Alles für den nationalen Kampf gemacht haben, zu geschnitten. Aber auch die Arme hatten ihre Scheunen und Lebensmittel angeboten. Alle hatten zum Kampf geholfen. Einigen, die nicht aktiv waren, hatten einen Verbündeter versteckt, ihm einen Kleidungsstück oder einen Stück von Brot auf die Gefahr ihres Lebens gegeben. Andere, die nichts gemacht haben, hatten ihren Nachbar oder Dorfbewohner nicht verraten. Alle hatten etwas angeboten. Das Konzept des Vaterlandes war für Ihnen etwas bedeutsam. Er war das Hause, das Feld, die Familie, die Religion, die Sprache, das Kreta. Der Patriotismus war mit ihren Leben verwachsen und unsere Väter und Großväter hatten als Kämpfer der Besatzer wieder gesetzt. Deshalb ist der Widerstand der Kreter gegen die deutsche Besatzungsmacht einer der schönsten Teile der modernen griechischen Geschichte. "Der Kreter hat zwei Prioritäten. Diese bedeuten ihn Alles und sie sind seinen Gott und seinem Gewehr", schreibt Kazantzakis. Die Einwohner der umliegenden Dörfer hatten ihre Häuser in Verstecke für die Verbündeten umwandeln, bis die organisierte Widerstandsorganisationen, die Offiziere und die Revolutionäre, die richtige Gelegenheit finden konnten, damit sie ihnen zu Tris Ekklisies senden konnten. Die intellektuelle Elite der lokalen Gemeinschaften handelte in Zusammenarbeit mit dem Volk, war mit dem Widerstandskampf abgestimmt und hat die jüngere Generation erzogen. Und als die Deutschen etwas vermutet haben, konnten sie nichts lernen und nur Menschen fanden, die sich zu opfern statt etwas zu verraten bevorzugten. Die Wahl von Tris Ekklisies, als Ort der Sammlung und Abreise der Verbündeten nach Mittlere Osten, wurde nach eine Identifikation und Studie der Karten der Marine von dem britischen Spionin Hauptmann Jack Smith Huges (Die Einheimische hatten ihn Yiannis genannt) geschehen. Die auf Kreta Verbündete (Briten, Australien und Neuseeländer) wurden mit der Hilfe der Einheimischen an der Stelle der Flucht und Anlegen der U-Boote befördert. In der angrenzenden Höhle von "Voidomatis" östlich von Tris Ekklisies, gegenüber der Insel von Thetis, haben die Engländer ein kleines Boot hergestellt, das die Verbündete nach ein U-Boot 28 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
•
transportierte, damit sie entkommen konnten und von dem U-Boot hatten die Engländer Lebensmittel, Geld und Kriegsmaterial für die Bedürfnisse des Kampfes genommen. Die Winde, die verwendet wurde, um das Boot an Land zu ziehen, existiert immer noch und ist in einem Lagerhaus verlassen, als ein Relikt eines ehrlichen alliierten Kampfes. Im Herbst 1941 haben die Kapitäne Manolis Badouvas, Christos Badouvas, Zacharias Heretis, Yiannis Vourtsis und Petrakogiorgis in Zusammenarbeit mit Monty Woodhouse und lokale Widerstandskämpfer beschlossen, die Engländer, die in der Region Kantila in Krousonas gesammelt haben, nach Tris Ekklisies zu fördern, damit sie nach Mittlere Osten entkommen können. An Weihnachten 1941 haben mehr als hundert Menschen, darunter auch die Partisanen von Badouvas und Petrakogiorgis, in Tris Ekklisies versammelt. Im Inneren der Kirche von Agios Georgios ist ein englischer Major Arzt über einen sterbenden verletzten Landsmann aufgeblieben. Nikos Souris, ein mehrsprachige Grieche aus Alexandria und ein enger Mitarbeiter der britischen Spione, hat mit der Unterstützung von Einheimischen es gelingt, in Tris Ekklisies zusammen mehr als neunzig Personen.zu bringen, damit sie entkommen können. Kapitän Mack, "der Mann mit der Ohrring", wie von den Dorfbewohnern wegen seines Ohrrings in seinem linken Ohr genannt wurde, ein neue britische Hauptmann, der Kapitän Monty, der Stellvertreter von Hauptmann Smith Hughes sind an Land gegangen. Am 13. Dezember 1941 verließ Kapitän Mack Tris Ekklisies und er nahm mit ihm den Abt des Heiligen Kloster von Preveli Agathangelos Lagouvardos, ein ehrwürdiger Greis und mutige Patriot, der sich mit dem Orden des britischen Reich ausgezeichnet wurde und in Kairo im Sommer 1942 starb, den Abt des Klosters Koudouma, den Archimandrit Parthenios Chairetis, Bruder von Zacharias Chairetis, der einer der ersten Kämpfer war, die die Badouva Gruppe gesammelt haben, den Pfarrer Artemas, den Held Oberstleutnant Emm. Kelaidis, den Myronas Samarititis und den Engländer Kapitän Smith Hughes. Nach dieser Mission wurde eine neue Mission wieder aus Tris Ekklisies organisiert. Diesmal wurden ein hundert sechs britische Flüchtlinge und viele Einheimische, insgesamt ein hundert fünfzig Leute, darunter auch die Familie von von der Deutschen getöteten Präfekt von Heraklion Tsatsaronakis, die Despiri Schwestern und die Kapitäne Badouvas und Petrakogiorgis gesammelt. Als sie für das Boot warteten, sind sie über Nacht in den Zellen des Klosters geblieben. Zur gleichen Zeit waren zwei Engländer in der Kirche von Agios Giorgis liegenden und schwer krank und zwei Ärzte hatten mit den spärlichen zur Verfügung Mittel versucht, ihnen von dem Tod zu retten. Die Ärzte haben den Partisan Arzt Nikos Roukounakis in Charakas benachrichtigt, ihnen zu senden, was er im Bezug auf Medikamente Ἐν Ἐσόπτρῳ | 29
Πανηγυρικός Γερμανικά
und chirurgische Instrumente konnte. Der immer bereit Arzt schickte nicht nur die notwendigen medizinischen Material, das ein Lebensretter für die Patienten war, sondern auch eine Tasche mit Lebensmittel für seine englischen Kollegen. Tris Ekklisies war bereits ein kretische Zentrum für die Abreise der Verbündeten in Ägypten und Paranimfi war der Vorraum der Abreise. Diejenigen, die zu Paranimfi Zuflucht genommen haben, haben Gastfreundschaft von den seit vielen Jahren Präsident Giorgos Dimitrakis, denso genannte "Paredrakis", gefunden. Der englische Kapitän Monty Woodhouse (zu den Dorfbewohner als Nikos vorgestellt) hat sein Sitz in Paranimfi. Er was der Sohn eines Lordes mit akademischer Bildung und Kenntnisse der altgriechischen Sprache, Mittel, die ihn fähig gemacht haben, die Kreter zu studieren. Er war der Hauptkoordinator für die Förderung der in Tris Ekklisies neu gebrachten Briten, die von den Einheimischen während der Nacht und unter Einsatz ihres Lebens durch den Weg des Agios Pavlos und Kleisoura geführt wurden und den Wartepunkt des U-Bootes erreichten. Hier hatte er regelmäßige Treffen mit Petrakogiorgis und Badouvas, mit dem er auch Freund war. Alle diese waren bis Ende 1941 fortgesetzt, als die Deutschen das Gebiet von Tris Ekklises besetzt haben, die Mönche Evmenios und Gerasimos Gioulis entfernt haben und ein Wärterhaus auf "Bourouni" Position hergestellt haben, damit sie die Region und die Landungs Bewegungen der alliierten U-Boote kontrollieren können. Die Deutschen hatten eine Telefonkommunikation mit dem Sitz ihrer Verwaltung in dem Turm entwickelt und sie haben den Bewohner der benachbarten Dörfer verpflichtet, mit ihren Eseln ihre Waffen und ihr Trinkwasser zu transportieren. Die Deutschen haben auch die Tauben für den sicheren Transport ihrer Nachrichten inhaftiert. Aber die verpflichtete Begleiter haben nützliche Informationen über die Widerstandsgruppen übertragen. Die Eroberer haben die Zellen des Klosters für ihre Einquartierung benutzt, haben durch Schießen Schaden an den Kirchen verursacht bis zu dem Punkt, dass nach der Befreiung eine neue Einweihung der Kirchen erforderlich war, damit sie in Gottesdienst leisten konnten. Die Deutschen, um die Situation zu kontrollieren, hatten die Region im Tiefe von fünf Kilometern evakuiert. Dieses Maßnahme hat die Patrioten nicht entmutigt, sondern half ihnen, weil die Verräter keine Informationen den alliierten Missionen lernen konnten. Die Name Tris Ekklisies blieb tief in der Erinnerung von zahlreichen Offiziere, als ein Ort von alliierten Spionage, Anlegen von U-Boote und Konzentration von Flüchtigen. Viele Briten Spione Offizielle mit ihren lokalen Partnern sind durch Tris Ekklisies vorbeigegangen. Einer von ihnen war die rücksichtslose Offizier Mike Camperleg, der in ein Motorboot Tris Ekklisies erreicht hat und unter anderem Blechdosen von Petroleum für die Betankung von Motorbooten entladen hat. Die Einheimischen haben diese Blechdosen tief auf dem Kirchhof versteckt und mit Sand bedeckt. Später, nach der Befreiung haben sie ihnen ausgegraben, das Petrole30 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
um verkauft und das Geld an der Kirche gegeben. Am 15. Februar 1943 wurde er geplant, Patrick Leigh Fermor mit einigen von seiner Leute und einigen Kreter Tris Ekklisies zu verlassen. Unter ihnen war Petrakogiorgis mit seine Bursche seiner Familie und Offizier Apostolos Katechakis aus Heraklion, Sohn von General Giorgos Katechakis und der Rechtsanwalt Aristides Kastrinogiannis. Sobald sie Messara weggelassen haben, sind sie in Kapetaniana angekommen und von dort über den verbotenen Zone von Asterousia sind sie etwa einer Stunde lang westlich von Tris Ekklisies angekommen. Sie haben geplant das deutsche Wärterhaus zu erobern und die Deutschen zu töten oder zu inhaftieren. Das Wärterhaus wurde von neun voll bewaffneten Soldaten bewacht. Am Abend stiegen die Partisanen den Hang, oberhalb von "Gliki Kolimbo", westlich von Tris Ekklisies und versteckten sich in den Höhlen in der Nähe des Wärterhauses. Sie trafen sich lokalen Hirten, die ein Erlaubnis genommen haben, ihre Herden zu überwintern. Die Partisanen forderten relevanten Informationen und haben den Plan für die Zerstörung des Wärterhauses enthüllt. Die Hirten waren damit nicht einverstanden und baten um der Zustimmung des englischen Hauptmanns Tom Dunbabin (die Kreter nannte ihn Tom oder Yiannis), der mit seinem Funker in der Region sich versteckt hat und baten ihn, die Deutschen nicht zu verletzen. Wenn das Wärterhaus zerstört würde, würden die Deutschen dafür Vergeltung üben und alle fünfhundert Ziegen allen Einwohner von Paranimfi essen. Tom hat es geschätzt, dass die Hirten Recht hatten, dass sie den Verbündeten geholfen haben, und um ihre Hilfe nicht zu verlieren und hat er den Hirten gebeten, ihm einen Ankerplatz zu zeigen, der ein Schiff anzunähern konnte. Der angrenzenden Ankerplatz "Glikis Kolymbos" war geeignt und Tom mit dem Funker sind am Strand geblieben und gaben Anzeichen für das geplante Ankern des Schiffes. Ἐν Ἐσόπτρῳ | 31
Πανηγυρικός Γερμανικά
Um 4 Uhr morgens ist das Schief angekommen, hat in der Tiefe den Anker ausgeworfen und mit Boote hat es die Gruppe mitgenommen und ohne die deutschen Wachen bemerkt zu werden, ist es abgereist. Am 14. Februar 1943 sind Petrakogiorgis mit 28 Partisanen, mit dem Engländer Tom Dumbabin und anderen Widerstandskämpfer mit einem englischen U-Boot nach Mittlere Osten abgefahren Am 11. Juli 1943 haben die Kommandos des englischen Offizier David Sutherland, von Offizier Lamonby und des dänischen Offizier Andy Lassen, die in Zusammenarbeit mit Petrakogiorgis handelte und es geschafft haben, die Brennstoffelager der Deutschen in Peza, in den Flughafen von Tymbaki zu sprengen und fünf deutsche Flugzeuge und 200 Tonnen von Treibstoff in Kastelli zu sprengen, in Tris Ekklisies sich versammelt und nach einer blutigen Schlacht mit einer deutschen Patrouille sind sie an Bord eines U-Bootes gegangen und nach Mittleren Osten abfahren. Nach den Ereignissen von Viannou und der Spaltung der Nationalen Vereinigten Front (EAM) haben die Gruppe von Badouvas von den Deutschen verfolgt nach Sfakia sich bewegt. Die Gruppe wurde an Kämpfen mit dem Feind sich beteiligt und schließlich hat sie Tris Ekklies erreicht, wo am 1. November sie mit einemn englischen Schiff nach Mittlere Osten abgefahren ist. Herr Eminenz! Aus der historischen Forschung geht hervor, dass die Kirche eine Hauptrolle und übermäßige Teilnahme an diesem Kampf hat. Die Klöster von Asterousia wurden von heimlichen Schulen während der türkische Herrschaft und Rettungsplätze von Orthodoxie während der fränkischen Herrschaft zu neuen nationalen Rollen angepasst. Die Pfarrer und die Mönche waren die Kämpfer, die erfahrene und überzeugende Unterhändler, die Irreführen der Deutschen und gastfreundliche Gastgeber der Partisanen, Kennen der Küste und die Berge, in der sie wohnen, sie waren die eigenen die versteckt haben, konserviert, erhalten haben, und auch mit ihrer Robe den Verbündeten angezogen haben und ihnen zu den rettenden Boot geführt haben. Mit dem heutigen Projekt wird die unter ihrer Führung lokale Kirche ein Platz für die Verleihung der Ehre an allen geistlichen Personen und dem Volk nehmen, die an der Partisanenkampf teilgenommen haben, und darüber hinaus glauben wir, dass mit dem aktuellen Projekt bleibt die Geschichte lebendig. Ich möchte es vermeiden, die Name zu erwähnen, weil zwischen den berühmten Offizieren und das Volk gibt es mehrere namenlose Leute, vor allem Kinder und Frauen, die, obwohl das Gleich angeboten haben, in der Zurückgezogenheit geblieben sind. Und erlauben Sie es mir, mit Stolz zu sagen, dass in allen neben Tris Ekklisies Dörfer keine Verräter gab, und das ist der wichtigste Orden, die ihnen verliehen werden. Das aktuelle Denkmal, wie dieses von den unbekannten Soldat, ist an den Ort und jeder Patriot gewidmet, der den Besatzer widerstanden hat. Ich kann von Ihnen die Aufregung und meine Begeisterung für dieses Projekt nicht verstecken. Erstens, weil wir diesem Ort und Allen, die mit ihren Kampf uns Griechenland sich sichern, 32 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
verpflichtet sind und zum anderen, lassen Sie mich zufrieden fühlen, weil meine lange Forschungs-Anstrengungen für die Auszeichnung der allgemeinen Geschichte von Tris Ekklisies bestätigt wird. Und wenn ich nicht romantisch daran denken, vielleicht wird dieses Denkmal einen Tag der Ereignispunkt der nationalen Feierlichkeiten sein. Meine Damen und Herren! «Es ist eine Ehre für sich, die Geehrte in Ehren zu halten. Für die lobenswerten Männer ist das Lob größer nach dem Tod» Zitat von Thukydides. Es ist unsere Schuld, als Gegengeschenk in Erinnerung unseren Vorfahren Kämpfer diese bescheidene Platte zusammen mit unseren Respekt zu widmen und ein Beispiel für dieses Verhalten der einfachen Leute zu nehmen, die an einen gigantischen Kampf, ohne Egoismus, Partisanen Bestrebungen, eigennützigen Zweckmäßigkeit oder persönliche Rechnungen aber mit vollkommenem Glauben an der Religion, Liebe zur Heimat, Leidenschaft und Opferbereitschaft für die Freiheit teilgenommen hat. Und wir sollen den Verbündeten und heutigen Partnern die Wörter sich erinnern, mit ihnen sie uns in der Vergangenheit gelobt haben, und wir sollten nicht vergessen, dass unser Ort und seine Menschen eine wichtige Rolle während der Ereignisse des Zweiten Weltkriegs gespielt haben. Ich danke Ihnen für Ihre Aufmerksamkeit. Ἐν Ἐσόπτρῳ | 33
Δραστηριότητες τμημάτων γιά τό σχολικό ἔτος 2015-16 ❧ Γυναικείας χορωδίας ριζίτικου τραγουδιοῦ «Ριζίτισσες» ❧ Διακοσμητικῆς μέ χαρτί «Ντεκουπάζ» ❧ Θεατρικῆς ὁμάδας ❧ Θεατρικοῦ παιχνιδιοῦ & εἰκαστικοῦ ἐργαστηρίου ❧ Κοινωνικοῦ φροντιστηρίου ❧ Νεανικῶν συνάξεων ❧ Παραδοσιακῶν χορῶν ❧ Ριζίτικου τραγουδιοῦ «Κρῆτες ριζίτες» ❧ Σκακιοῦ ❧ Σχολῆς ἁγιογραφίας ❧ Σχολῆς βυζαντινῆς μουσικῆς «Ἅγιος Τίτος» ❧ Χορωδίας παραδοσιακῆς μουσικῆς «Κεντρώας Κρήτης Μελωδοί» ❧ Ψηφιδωτοῦ 34 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
Βιβλιοπωλεῖο Ἱ. Μητροπόλεως, Μοῖρες, τηλ. 28920 23790 Χριστιανικές εκδόσεις και εκκλησιαστικά είδη e-mail: imgabooks@gmail.com
Κρήτη: 70 νεκροί από τροχαία το 2015 Πρώτη, αναλογικά με τον πληθυσμό, σε νεκρούς από τροχαία, ανάμεσα στίς 13 περιφέρειες της χώρας, είναι η Κρήτη. Το έτος 2015 οι νεκροί ανήλθαν σε 70 στους τέσσερις Νομούς (Ηράκλειο 27, Χανιά 19, Λασίθι 16, Ρέθυμνο 8). Από τους 70 νεκρούς οι 28 επέβαιναν σε δίκυκλα, ενώ οι 62 εξέπνευσαν στην άσφαλτο και οι 8 στα νοσοκομεία. Οι 53 ήταν οδηγοί, οι 9 ήταν επιβάτες και οι 8 πεζοί. Χαρακτηριστικό και το γεγονός, ότι 46 έχασαν τη ζωή τους σε επαρχιακούς δρόμους, 13 στον Βόρειο Οδικό Άξονα Κρήτης και οι 11 μέσα σε πόλεις. Επίσης οι 60 ήταν άνδρες και οι 10 γυναίκες. Όσον αφορά τις ηλικίες των θυμάτων 4 άτομα (0-17 ετών), 13 άτομα (18-25 ετών), 15 άτομα (26-35 ετών), 19 άτομα (36-55 ετών) και 19 άτομα άνω των 55 ετών. Στο μεταξύ, άσχημα άρχισε και η νέα χρονιά 2016. Τον πρώτο μήνα (Ιανουάριος) είχαμε 5 νεκρούς. kritikaepikaira.gr
Ἐν Ἐσόπτρῳ | 35