εν Εσόπτρω - Τεύχος 52

“...βλέπομεν γάρ ἄρτι δι΄ἐσόπτρου ἐν αἰνίγματι, τότε δέ πρόσωπον πρός πρόσωπον. ἂρτι γινώσκω ἐκ μέρους, τότε δέ ἐπιγνώσομαι καθώς καί ἐπεγνώσθην...” (Α΄ Κορ. 13, 12)

Τριμηνιαία περιοδική ἔκδοση Ἱερᾶς Μητροπόλεως Γορτύνης καί Ἀρκαδίας Ἰανουάριος - Φεβρουάριος - Μάρτιος 2019

ΤΕΥΧΟΣ 52

Ἐν Ἐσόπτρῳ Τριμηνιαία ἔκδοση: Τμήματος ἐκδόσεων Πολιτιστικοῦ Κέντρου - Ἐπικοινωνιακοῦ καί Μορφωτικοῦ Ἱδρύματος Ἱ. Μητροπόλεως Γορτύνης καί Ἀρκαδίας. Συντακτική ἐπιτροπή: Ὁ Μητροπολίτης Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακάριος καί ὁ Πρωτ. Χαράλαμπος Παπαδόπουλος. Ἐπικοινωνία: Μητροπόλεως 9, 70400 Μοῖρες,τηλ. 2892022208, φάξ 28920 24804, email: info@imga.gr Ἱστοσελίδα: www.imga.gr Σχεδίαση περιοδικοῦ: Ὁ Μητροπολίτης. Ἐκτύπωση: «Τυποκρέτα», ΒΙ.ΠΕ. Ἡρακλείου. Περιεχόμενα σελ. 3 Συναξάρι: Ἡ Άνάσταση τοῦ Λαζάρου. σελ. 4 Ὡσαννά - Κυριακή τῶν Βαΐων, τοῦ π. Ἀλεξάνδρου Σμέμαν. σελ. 6 Ἡ προσωποληψία, τοῦ † Ἀρχιμ. Βασ. Χ. Χαραλαμπόπουλου. σελ. 7 Περίπου τό 40% τῶν τροχαίων ὀφείλεται στήν κατανάλωση ἀλκοόλ. σελ. 8 Ἐκ Φαναρίου: Συνοδική Ἀντιπροσωπεία τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης εἰς τά Πατριαρχεῖα. σελ. 10 Ἐκκλησία Κρήτης: Ὁ ἀρχαιότερος γνωστός ἐρημίτης Ἅγιος τῆς Κρήτης ἐπέστρεψε στήν Κρήτη μετά ἀπό 960 χρόνια. σελ. 13 Ἐκκλησία Κρήτης: Οἰκογένεια, Οὐδετε-

Συµπαρασταθεῖτε στό φιλανθρωπικό ἔργο τῆς 7οπικῆς 8κκλησίας

➢ Φιλόπτωχα Ταμεῖα Ἐνοριῶν τῆς Ἱ. Μητροπόλεώς μας. ➢ Τράπεζες τροφίμων: Στό Πολιτιστικό Κέντρο τῆς Ἱ. Μητροπόλεως, στίς Ἐνορίες: Ἱ. Μ. Ν. Ἁγ. Γεωργίου Μοιρῶν, Ἁγ. Τίτου Τυμπακίου, Ἁγ. Ραφαήλ 2 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

ροθρησκεία, μισθοί κληρικῶν, ἐκκλησιασιαστική περιουσία σελ. 14 Ἀθεϊσμός - Τυπολογία τοῦ φαινομένου, τοῦ κ. Βασιλείου Τρ. Γιούλτση, Ὁμότιμου Καθηγητοῦ τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Παν/ μίου Θεσ/νίκης. σελ. 19 Συσσίτια τῆς Ἐκκλησίας γιά ἀπόρους καί ἐνδεεῖς. σελ. 20 ...ἡ δέηση «Ὑπέρ τοῦ ρυσθῆναι ἡμᾶς...», τοῦ † Μητροπολίτου Σερβίων καί Κοζάνης Διονυσίου Ψαριανοῦ. σελ. 22 Ἡ συμμετοχή τῶν Παρανύφων στήν Ἐθνική Ἀντίσταση, τοῦ κ. Ζαχαρία Δ. Καλοχριστιανάκη, συνταξ. ἐκπαιδευτικοῦ, συγγραφέα. σελ. 26 Τρεῖς νέες ἐκδόσεις. σελ. 30 Φυλαχθεῖτε ἀπό τό ἀλκοόλ. σελ. 31 "Μαζί μέ τούς γονεῖς",...Ἄς βροῦμε λύσεις..., τοῦ Πανοσιολ. Ἀρχιμ. Χρυσοστόμου Χρυσόπουλου. σελ. 32 ..."Μαζί μέ τούς γονεῖς", τοῦ Ἁγ. Παϊσίου τοῦ Ἁγιορείτη. σελ. 33 Εὐγένιος Ψαλιδάκης, (1912 - 1978), Ἐκδηλώσεις μνήμης καί εὐγνωμοσύνης, μέ ἀφορμή τή συμπλήρωση 40 ἐτῶν ἀπό τήν κοίμησή του. σελ. 34 - 35 Πολιτιστικό Κέντρο: τμῆμα: Κέντρο Τουριστικῆς Πληροφόρησης Μεσαρᾶς, Ἁγιασμός ἔναρξης Κ.Ο.Π.Α. Μοιρῶν, τμῆμα: Χορωδία & ὀρχήστρα παραδοσιακῆς μουσικῆς, Δωρεές.

Ἐξώφυλλο: Ἔργο κ. Παν. Μόσχου. Ὀπισθόφυλλο: Παλαιχριστιανική Βασιλική Λέντα. Τό τεῦχος αὐτό ἐκδόθηκε μέ δαπάνες τῆς Ἐνορίας Ἁγ. Κωνσταντίνου Μοιρῶν.

Μοιρῶν, Ἁγ. Βαρβάρας, Πύργου Μονοφ., Ἀσημίου καί σέ ἄλλες Ἐνορίες. ➢ Συσσίτια γιά ἀπόρους καί ἐνδεεῖς: Στό Ἱ. Μ. Ν. Ἁγ. Γεωργίου Μοιρῶν, τηλ.

6977694647, στόν Ἱ. Ν. Ἁγ. Τίτου Τυμπακίου, τηλ. 6977435087. Ἀνάλαβε ἕνα γεῦμα «ὑπέρ ἀναπαύσεως» προσφιλῶν σας προσώπων, φέρνοντας τά ὑλικά πού χρειάζονται γιά τό συσσίτιο ἤ προσφέροντας τά χρήματα πού κοστίζει ἕνα γεῦμα, παίρνοντας ἀπόδειξη.

M

Ἔργο κ. Π. Μόσχου.

ΣΥΝΑΞΑΡΙ Ἡ Ἀνάσταση τοῦ Λαζάρου Λάζαρος ἦταν φίλος τοῦ Χριστοῦ καί οἱ ἀδελφές του Μάρθα καί Μαρία τόν φιλοξένησαν πολλές φορές, (Λουκ. ι΄, 38-40, Ἰωαν. ιβ΄, 1-3), στή Βηθανία κοντά στά Ἱεροσόλυμα. Λίγες μέρες πρό τοῦ πάθους τοῦ Κυρίου ἀσθένησε ὁ Λάζαρος καί οἱ ἀδελφές του ἐνημέρωσαν σχετικά τόν Ἰησοῦ πού τότε ἦταν στή Γαλιλαία νά τόν ἐπισκεφθεῖ. Ὁ Κύριος ὅμως ἐπίτηδες καθυστέρησε μέχρι πού πέθανε ὁ Λάζαρος, ὁπότε εἶπε στούς μαθητές του πᾶμε τώρα νά τόν ξυπνήσω. Ὅταν ἔφθασε στή Βηθανία παρηγόρησε τίς ἀδελφές τοῦ Λάζαρου πού ἦταν πεθαμένος τέσσερις μέρες καί ζήτησε νά δεῖ τόν τάφο του. Ὅταν ἔφθασε στό μνημεῖο, δάκρυσε καί διέταξε νά βγάλουν τήν ταφόπλακα. Τότε ὕψωσε τά μάτια του στόν οὐρανό, εὐχαρίστησε τόν Θεό καί Πατέρα καί μέ μεγάλη φωνή εἶπε: «Λάζαρε, βγές ἔξω». Ἀμέσως βγῆκε ἔξω τυλιγμένος μέ τά σάβανα ὁ τετραήμερος νεκρός μπροστά στό πλῆθος πού παρακολουθοῦσε καί ὁ Ἰησοῦς ζήτησε νά τοῦ λύσουν τά σάβανα καί νά πάει σπίτι του, (Ἰωάν. ια΄,44). Ἡ ἀρχαία παράδοση λέγει ὅτι τότε ὁ Λάζαρος ἦταν 30 χρονῶν καί ἔζησε ἄλλα 30 χρόνια. Τελείωσε τόν ἐπίγειο βίο του στήν Κύπρο τό ἔτος 63 μ.Χ. καί ὁ τάφος του στήν πόλη τῶν Κιτιέων ἔγραφε: «Λάζαρος ὁ τετραήμερος καί φίλος του Χριστοῦ». Τό ἔτος 890 μ.Χ. μετακομίσθηκε τό ἱ. λείψανό του στήν Κωνσταντινούπολη ἀπό τόν αὐτοκράτορα Λέοντα τόν σοφό, ὁ ὁποῖος συνέθεσε τά ἰδιόμελα στόν ἑσπερινό του Λαζάρου. Χαρακτηριστικό τῆς μετέπειτας ζωῆς τοῦ Λαζάρου, λέγει ἡ παράδοση, ἦταν ὅτι δέν γέλασε ποτέ παρά μία φορά μόνο ὅταν εἶδε κάποιο νά κλέβει μία γλάστρα καί εἶπε τήν ἑξῆς φράση:«Τό ἕνα χῶμα κλέβει τό ἄλλο». Ἡ Ἀνάσταση τοῦ Λαζάρου ἐπέτεινε τό μῖσος τῶν Ἑβραίων πού μόλις M τήν ἔμαθαν ζήτησαν νά σκοτώσουν τόν Λάζαρο καί τόν Χριστό.

Ὁ

Ἐν Ἐσόπτρῳ | 3

;σαννά - =υριακή τῶν @αΐων τοῦ † π. Ἀλεξάνδρου Σμέμαν ✽

ό Σάββατο τοῦ Λαζάρου, ἀπό λειτουργικῆς πλευρᾶς, εἶναι τά προεόρτια τῆς Κυριακῆς τῶν Βαΐων – τῆς Εἰσόδου τοῦ Κυρίου μας στά Ἱεροσόλυμα. Καί οἱ δύο αὐτές γιορτές ἔχουν ἕνα κοινό θέμα: τό θρίαμβο καί τή νίκη. Τό Σάββατο τοῦ Λαζάρου ἀποκαλύπτει τόν Ἐχθρό, δηλαδή τό Θάνατο˙ ἡ Κυριακή τῶν Βαΐων προαναγγέλλει τό νόημα τῆς νίκης ὡς θρίαμβο τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ καί ὡς ἀποδοχή ἀπό τόν κόσμο τοῦ μόνου Βασιλέως, τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Σέ ὅλη τή διάρκεια τῆς ἐπί γῆς ζωῆς τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἡ σεμνή εἴσοδός Του στήν Ἁγία Πόλη ἦταν τό μόνο ὁρατό σημεῖο θριάμβου. Μέχρι αὐτή τή μέρα ὁ Ἰησοῦς ἔδειχνε ἐπίμονη ἄρνηση σέ κάθε περίπτωση θριάμβου καί δόξας Του. Ἔξι μέρες ὅμως πρίν τό Πάσχα, ὄχι μόνο δέχτηκε νά δοξαστεῖ, ἀλλά ὁ ἴδιος προκάλεσε καί ὀργάνωσε αὐτή τή δόξα. Κάνοντας αὐτό πού προανήγγειλε ὁ προφήτης Ζαχαρίας: «ἰδού ὁ Βασιλεύς σου ἔρχεταί σοι… πραΰς καί ἐπιβεβηκώς ἐπί ὑποζύγιον καί πῶλον νέον» (Ζαχ. θ, 9), φανέρωσε ὅτι ἤθελε νά ἐπιδοκιμαστεῖ καί νά ἀναγνωριστεῖ ὡς Μεσσίας, Βασιλέας καί Λυτρωτής τοῦ Ἰσραήλ. Οἱ Εὐαγγελικές περικοπές τονίζουν ὅλα αὐτά τά μεσσιανικά στοιχεῖα, δηλαδή τούς κλάδους τῶν βαΐων καί τά Ὡσαννά, τίς ἐπευφημίες γιά τόν Ἰησοῦ Χριστό ὅτι εἶναι ὁ Υἱός τοῦ Δαυίδ καί Βασιλέας τοῦ Ἰσραήλ. Ἡ ἱστορία τοῦ Ἰσραήλ τώρα ὁλοκληρώνεται, φτάνει στό τέλος της, αὐτό ἐξ ἄλλου εἶναι καί τό νόημα αὐτοῦ του γεγονότος, τῆς ἀγγελίας τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ. Γιά τήν ἐκπλήρωση τοῦ σκοποῦ αὐτῆς τῆς ἱστορίας ἔπρεπε νά ἀναγγελθεῖ καί νά προετοιμαστεῖ ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, ἡ ἔλευση τοῦ Μεσσία. Καί τώρα ἐκπληρώθηκε, γιατί ὁ Βασιλέας

Τ

4 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

...Πολύ συχνά, στήν καθημερινή ζωή μας, ξεχνᾶμε ὅτι ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἔχει ἤδη ἐγκατασταθεῖ στή γῆ καί ὅτι τήν ἡμέρα τῆς βαπτίσεώς μας γίναμε πολίτες αὐτῆς τῆς Βασιλείας καί ὑποσχεθήκαμε ἡ ἀφοσίωση καί ἡ πίστη μας σ’ αὐτή νά εἶναι πάνω ἀπό κάθε ἄλλη πίστη μας... εἰσέρχεται στήν Ἁγία Πόλη Του καί ὅλες οἱ προφητεῖες καί oἱ προσδοκίες βρίσκουν τήν ἐκπλήρωσή τους στό Πρόσωπό Του. Ὁ Χριστός ἐγκαθιστᾶ τή Βασιλεία Του ἐπί τῆς γῆς. Τήν Κυριακή τῶν Βαΐων θυμόμαστε καί τιμᾶμε αὐτό τό μέγιστο γεγονός. Κρατῶντας κλάδους βαΐων ταυτιζόμαστε μέ τόν λαό τῆς Ἱερουσαλήμ. Μαζί τους χαιρετίζουμε τόν ταπεινό Κύριο καί Βασιλέα ψέλνοντας: «Ὡσαννά, εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου». Ἄραγε ποιό εἶναι τό ἀληθινό νόημα ὅλων αὐτῶν σήμερα γιά μᾶς; Πρῶτα-πρῶτα εἶναι ἡ ὁμολογία μας ὅτι ὁ Χριστός εἶναι ὁ Βασιλέας καί Κύριός μας. Πολύ συχνά, στήν καθημερινή ζωή μας, ξεχνᾶμε ὅτι ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἔχει ἤδη ἐγκατασταθεῖ στή γῆ καί ὅτι τήν ἡμέρα τῆς βαπτίσεώς μας γίναμε πολίτες αὐτῆς τῆς Βασιλείας καί ὑποσχεθήκαμε ἡ ἀφοσίωση καί ἡ πίστη μας σ’ αὐτή νά εἶναι πάνω ἀπό κάθε ἄλλη πίστη μας. Ἄς μήν ξεχνᾶμε ὅτι ὁ Χριστός γιά λίγες ὧρες ἦταν πραγματικά ὁ Βασιλέας πάνω στή γῆ, σ’ αὐτό τόν κόσμο τόν δικό μας – γιά λίγες μόνο ὧρες καί σέ μία συγκεκριμένη πόλη. Ἀλλά, ὅπως στό πρόσωπο τοῦ Λαζάρου ἀναγνωρίσαμε τήν εἰκόνα τοῦ καθενός ἀπό μᾶς, τοῦ κάθε ἀνθρώπου ξεχωριστά, ἔτσι καί σ’ αὐτή τήν πόλη (τήν Ἱερουσαλήμ) ἀναγνωρίζουμε τό

μυστηριακό κέντρο ὅλου του κόσμου καί γενικά ὁλόκληρης τῆς δημιουργίας. Γιατί ἀκριβῶς αὐτό εἶναι τό βιβλικό νόημα τῆς πόλης Ἱερουσαλήμ, εἶναι δηλαδή τό ἑστιακό σημεῖο ὅλης της ἱστορίας τῆς σωτηρίας καί τοῦ λυτρωμοῦ, εἶναι ἡ Ἁγία Πόλη τῆς ἔλευσης τοῦ Θεοῦ στή γῆ. Ἔτσι λοιπόν ἡ Βασιλεία πού ἐγκαταστάθηκε στήν Ἱερουσαλήμ εἶναι μία παγκόσμια Βασιλεία πού ἀγκαλιάζει καθολικά τόν ἄνθρωπο καί ὅλη τή δημιουργία… Γιά λίγες ὧρες – ὅμως αὐτές οἱ ὧρες ἦταν πολύ ἀποφασιστικός χρόνος – φάνηκε ἐπί τῆς γῆς ἡ τελική «ὥρα τοῦ Ἰησοῦ», ἡ ὥρα τῆς ἐκπλήρωσης ἀπό τόν Θεό ὅλων τῶν ὑποσχέσεών Του, ὅλων τῶν ἀποφάσεών Του. Ἔφτασε στό τέλος ὅλη ἡ προπαρασκευαστική πορεία πού εἶχε ἀποκαλυφθεῖ στήν Ἁγία Γραφή˙ ἦρθε τό τέλος ὅλων ὅσων ὁ Θεός ἔκανε γιά τόν ἄνθρωπο. Ἔτσι αὐτή ἡ σύντομη ὥρα τοῦ ἐπί γῆς θριάμβου τοῦ Χριστοῦ ἀποκτάει ἕνα αἰώνιο νόημα. Εἰσάγει τήν πραγματικότητα τῆς θείας Βασιλείας στόν δικό μας χρόνο, στίς δικές μας ὧρες. Αὐτή ἡ Βασιλεία δίνει τό νόημα στόν χρόνο καί γίνεται ὁ ἀπώτερος, ὁ αἰώνιος σκοπός του. Ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἀποκαλύφθηκε στόν κόσμο τοῦτο καί αὐτή τήν ὥρα˙ ἡ παρουσία της κρίνει καί μεταμορφώνει τήν ἀνθρώπινη ἱστορία. Ὅταν, σέ κάποια στιγμή τῆς ἀκολουθίας, τήν Κυριακή τῶν Βαΐων παίρνουμε ἀπό τόν ἱερέα ἕναν κλάδο βαΐων, ἀνανεώνουμε τόν ὅρκο στόν Βασιλέα μας, ὁμολογοῦμε ὅτι ἡ Βασιλεία Του δίνει τελικό νόημα καί περιεχόμενο στή ζωή μας. Ὁμολογοῦμε ὅτι τό καθετί στή ζωή μας καί στόν κόσμο ἀνήκει στόν Χριστό καί τίποτε δέν μπορεῖ νά ἀφαιρεθεῖ ἀπό τόν μοναδικό, ἀληθινό Κτήτορά του, γιατί δέν ὑπάρχει περιοχή τῆς ζωῆς ὅπου Ἐκεῖνος δέν κυβερνᾶ, δέν σώζει, δέν λυτρώνει. Διακηρύττουμε τήν παγκόσμια,

Ἔργο κ. Π. Μόσχου. τήν καθολική εὐθύνη τῆς Ἐκκλησίας γιά τήν ἀνθρώπινη ἱστορία καί ἐπιβεβαιώνουμε τήν παγκόσμια ἀποστολή της. Ξέρουμε, βέβαια, ὅτι ὁ Βασιλέας τόν ὁποῖο οἱ Ἰουδαῖοι ζητωκραύγαζαν τότε καί τόν ὁποῖο ἐμεῖς σήμερα ἐπιδοκιμάζουμε, βρίσκεται στό δρόμο πρός τόν Γολγοθά, πρός τόν Σταυρό καί τόν τάφο. Ξέρουμε, ἐπίσης, πώς αὐτός ὁ σύντομος θρίαμβος δέν εἶναι παρά ὁ πρόλογος τῆς θυσίας Του. Τά κλαδιά στά χέρια μας ἐπιβεβαιώνουν τήν ἑτοιμότητά μας καί τή διάθεσή μας νά Τόν ἀκολουθήσουμε σ’ αὐτό τόν δρόμο τῆς θυσίας, καί ὅτι ἀποδεχόμαστε τή θυσία καί τήν αὐταπάρνηση σάν τή μόνη βασιλική ὁδό πρός τή θεία Βασιλεία. Τελικά αὐτοί οἱ κλάἘν Ἐσόπτρῳ | 5

Ὡσαννά - Κυριακή τῶν Βαΐων

δοι καί ἡ ὅλη γιορτή φανερώνουν τήν πίστη μας στήν τελική νίκη τοῦ Χριστοῦ. Ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ ὅμως εἶναι ἀκόμα κρυμμένη, ὁ κόσμος τήν ἀγνοεῖ καί ζεῖ σήμερα σάν νά μήν ἔχουν συμβεῖ ὅλα αὐτά τά συγκλονιστικά γεγονότα. Σάν νά μήν ἔχει πεθάνει στόν Σταυρό καί νά μήν ἔχει ἀναστηθεῖ ὁ Θεάνθρωπος. Ἐμεῖς ὅμως οἱ χριστιανοί πιστεύουμε στήν ἐρχόμενη Βασιλεία στήν ὁποία ὁ Θεός εἶναι «ὁ τά πάντα πληρῶν» καί ὁ Χριστός εἶναι ὁ μόνος Βασιλέας. Στίς ἀκολουθίες τῆς Ἐκκλησίας μας θυμόμαστε τά γεγονότα τοῦ παρελθόντος. Ἀλλά ὅλο τό νόημα καί ἡ δύναμη τῆς Θείας Λειτουργίας βρίσκεται στό γεγονός ὅτι μετατρέπει τήν ἀνάμνηση σέ παρόν, σέ παροῦσα πραγματικότητα. Τήν Κυριακή τῶν Βαΐων αὐτή ἡ πραγματικότητα εἶναι ἡ συμμετοχή μας στά γεγονότα, ἡ ἀνταπόκριση

μᾶς σ’ αὐτά, ἡ ἴδια ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Ὁ Χριστός δέν μπαίνει πιά στά Ἱεροσόλυμα θριαμβευτής. Τό ἔκανε μία φορά καί γιά πάντα. Καί δέν χρειάζεται πιά «σύμβολα», γιατί δέν πέθανε στόν Σταυρό γιά νά μποροῦμε ἐμεῖς αἰώνια νά «συμβολίζουμε» τή ζωή Του. Ἀλλά ζητάει ἀπό μᾶς μία πραγματική, εἰλικρινῆ ἀποδοχή τῆς Βασιλείας πού μᾶς ἔφερε… Ἄν δέν εἴμαστε ἕτοιμοι νά κρατήσουμε τήν ἱερή ὑπόσχεση πού δώσαμε μέ τό βάπτισμά μας καί πού ἀνανεώνουμε κάθε χρόνο τήν Κυριακή τῶν Βαΐων, ἄν δέν ἐπιμένουμε νά κάνουμε τή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ κανόνα ὅλης της ζωῆς μας, μάταια γιορτάζουμε τούτη τή γιορτή καί οἱ κλάδοι τῶν βαΐων πού παίρνουμε ἀπό τήν Ἐκκλησία γιά τό σπίτι μας δέν ἔχουν κανένα νόημα, εἶναι ἄχρηστοι. ✽ Ἀπό τό τεῦχος του: «Μικρό ὁδοιπορικό τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδος».

M

B προσωποληψία

τοῦ † Ἀρχιμ. Βασ. Χ. Χαραλαμπόπουλου προσωποληψία εἶναι ἕνα ἐλάττωμα πολλῶν ἀνθρώπων, εἶναι ἡ μεροληψία ἤ ἀλλιῶς ἡ λεγόμενη προσωποληψία, ἡ ὑπερτίμηση κάποιων προσώπων εἰς βάρος ἄλλων. Αὐτή εἶναι συγγενής μέ τήν προσωπολατρία καί τήν κολακεία. Ὁ προσωπολήπτης συνήθως κολακεύει τούς ἰσχυρούς, ὄχι ἀπό γνήσιο σεβασμό, ἀλλά γιά νά ἔχει τή φιλία τους καί ἴσως κάποια ὀφέλη καί ἐνῶ φέρεται δουλικά σχεδόν στούς ἰσχυρούς καί τούς πλούσιους, περιφρονεῖ καί ἀδικεῖ τούς πτωχούς καί ἄσημους. Κατά τή χριστιανική πίστη ἡ προσωποληψία εἶναι ἁμαρτία, διότι ὁ Θεός ἀποστρέφεται τήν προσωποληψία. Ὁ Ἀδελφόθεος Ἰάκωβος στήν Καθολική Ἐπιστολή του (κεφ. β΄, 2-4) ἐπικρίνει αὐτούς πού κάνουν διακρίσεις, ὑπερτιμοῦν τούς

Ἡ

6 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

πλούσιους καί ὑποτιμοῦν τούς πτωχούς. Θεωρεῖ τήν προσωποληψία ἁμαρτία, διότι ἀντίκειται στήν ἐντολή τῆς ἀγάπης πρός τόν πλησίον. Ὁ Θεός, γράφει ὁ Ἀδελφόθεος Ἰάκωβος, ἐκτιμᾶ πιό πολύ τους πτωχούς πού εἶναι πιστοί καί ἐνάρετοι. Σ᾽ αὐτούς ἀνήκει ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ, εἶπε ὁ Χριστός. Καί ὁ Ἀπόστολος Παῦλος τονίζει ὅτι ὅλοι εἶναι ἴσοι ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ: «οὐκ ἔνι Ἰουδαῖος καί Ἕλλην», «οὐ γάρ ἔστι προσωποληψία παρά τῷ Θεῶ» (Ρωμ. β΄, 1 καί Ἐφεσ. στ΄, 9). Ὁ Θεός εἶναι πρότυπο ἀπροσωποληψίας καί θέλει καί ἐμεῖς νά εἴμαστε ἀπροσωπόληπτοι. Ἡ προσωποληψία εἶναι ἁμαρτία, παράβαση τοῦ νόμου τοῦ Θεοῦ γιά ἀγάπη πρός ὅλους τούς ἀνθρώπους, διότι ὅλοι εἶναι εἰκόνες τοῦ Θεοῦ, ἔχουν ἀθάνατη ψυχή,

...Ὁ προσωπολήπτης συνήθως κολακεύει τούς ἰσχυρούς, ὄχι ἀπό γνήσιο σεβασμό, ἀλλά γιά νά ἔχει τή φιλία τους καί ἴσως κάποια ὀφέλη καί ἐνῶ φέρεται δουλικά σχεδόν στούς ἰσχυρούς καί τούς πλούσιους, περιφρονεῖ καί ἀδικεῖ τούς πτωχούς καί ἄσημους. Κατά τή χριστιανική πίστη ἡ προσωποληψία εἶναι ἁμαρτία, διότι ὁ Θεός ἀποστρέφεται τήν προσωποληψία... ἔστω καί ἀμαυρωμένη ἀπό τήν ἁμαρτία. Καί στή νεώτερη κοινωνία καί πολιτεία ὅλοι οἱ ἄνθρωποι θεωροῦνται ἴσοι ἐνώπιον τοῦ νόμου, ἀλλά καί μέ δικαιώματα συμμετοχῆς στήν κοινωνική ζωή. Ἡ ἰσότητα εἶναι σήμερα βασικό ἀνθρώπινο δικαίωμα, ἀνεξάρτητα ἀπό τό τί γίνεται στήν πράξη. Διότι ἡ ἐφαρμογή τῶν ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων δέ στηρίζεται μόνο στούς νόμους καί στίς συνθῆκες, πού συχνά παραβαίνονται, ἀλλά κυρίως στή χριστιανική ἀρετή τῆς ἀγάπης πρός τόν πλησίον. Στήν ἐποχή μας τονίζεται πολύ τό δικαίωμα τῆς ἰσότητας ὅλων. Ἀλλά δέν εἶναι δυνατόν νά εἶναι ὅλοι ἴσοι καί νά ἀπολαμβάνουν ἐξίσου τά ὑλικά ἀγαθά καί τά ἀξιώματα, χωρίς νά ἔχουν τήν ἀνάλογη κοινωνική προσφορά καί τά πνευματικά προσόντα. Οἱ τεμπέληδες καί οἱ κακοί δέν μποροῦν νά ἀπολαμβάνουν τά ἴδια ἀγαθά μέ τούς ἐργα-

τικούς, τούς πνευματικά καί ἠθικά ἀνωτέρούς τους, τούς ἐπιστήμονες πού προσφέρουν πολλά στήν κοινωνία. Γι᾽ αὐτό αὐτοί ἀμείβονται περισσότερο, ἀλλά δέν πρέπει νά στεροῦνται τῶν ἀναγκαίων καί οἱ πτωχοί καί οἱ ἄνεργοι. Ἡ χριστιανική ἀλληλεγγύη ἐπιτάσσει τή βοήθεια ὅλων τῶν ἐνδεῶν. Ἡ χριστιανική πίστη ἐπίσης ἐπιβάλλει καί τόν σεβασμό ὅλων τῶν ἀνωτέρων: «Πᾶσα ψυχή ἐξουσίαις ὑπερεχούσαις ὑποτασσέσθῳ» γράφει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος (Ρωμ. ιγ΄, 1 καί Ἑβρ. ιγ΄, 17). Πρέπει δηλαδή νά σεβόμαστε τούς ἀνωτέρους, χωρίς νά τούς θεοποιοῦμε καί χωρίς νά περιφρονοῦμε τούς πτωχούς καί ἀδύνατους. Πρέπει νά δείχνουμε σέ ὅλους τήν ἴδια ἀγάπη, χωρίς ὑστεροβουλία, νά μιλᾶμε μέ ἀγάπη σέ ὅλους. Πρέπει νά βοηθοῦμε τούς φτωχούς, νά ρωτᾶμε ὅλους γιά τά προβλήματά τους καί νά τούς συμβουλεύουμε, νά λέμε σέ ὅλους ἕνα καλό καί ἐποικοδομητικό λόγο. Νά βλέπουμε ὅλους ὡς ἀδελφούς, χωρίς προσωποληψία, μεροληψία καί διακρίσεις. Τότε θά εἴμαστε ἀληθινοί χριστιανοί καί κοινωνικοί ἄνθρωποι. Τότε δέν θά ὑπάρχουν ἀντιθέσεις καί συγκρούσεις στήν κοινωνία. Αὐτές εἶναι συνέπειες τοῦ ὑπερτροφικοῦ ἐγωϊσμοῦ. Ὁ Χριστιανισμός συνιστᾶ τήν ταπείνωση καί τήν ἀγάπη. Ἀπό τό περιοδικό «Οἱ Τρεῖς Ἱεράρχαι», ἀριθμ. φύλ. 4 (1600), 2014.

M

Περίπου τό 40 % τῶν τροχαίων ὀφείλεται στήν κατανάλωση ἀκλοόλ Ἑλλάδα ἔχει τούς διπλάσιους νεκρούς ἀπό τόν μέσο εὐρωπαϊκό ὄρο. Ἡ Ἑλλάδα εἶναι πρώτη στή λίστα μέ τά περισσότερα θύματα ἀπό θανατηφόρα τροχαῖα, ἐνῶ τό 40% περίπου ἀπό αὐτά, ὀφείλονται στήν κατανάλωση ἀλκοόλ. Προσοχή στούς δρόμους!!!

M

Ἡ

Ἐν Ἐσόπτρῳ | 7

Ε Κ ΦΑ Ν Α Ρ Ι Ο Υ Συνοδική Ἀντιπροσωπεία τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης εἰς τά Πατριαρχεῖα ήν Πέμπτην, 20ήν Δεκεμβρίου ἐ.ἔ., Συνοδική Ἀντιπροσωπεία τῆς ὑπό τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον Ἡμιαυτονόμου Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης, ἀποτελουμένη ἐκ τῶν Σεβ. Μητροπολιτῶν Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακαρίου, Ρεθύμνης καί Αὐλοποτάμου κ. Εὐγενίου καί Ἱεραπύτνης καί Σητείας κ. Κυρίλλου, καί τοῦ Πανοσιολ. Ἀρχιμανδρίτου κ. Προδρόμου Ξενάκη, Ἀρχιγραμματέως τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου, τῇ συνοδείᾳ τῶν Αἰδεσιμολ. Πρωτοπρεσβυτέρων κ.κ. Ζαχαρίου Ἀδαμάκη, Προέδρου τῆς Ἑνώσεως Συνδέσμων Κληρικῶν τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, καί Ἀνδρέου Καλιοντζάκη καί Αἰδεσιμολ. Πρεσβυτέρου κ. Ἰωάννου Μπολάκη, μελῶν τῆς ὡς εἴρηται Ἑνώσεως, καί τοῦ Ἐντιμολ. Ἀρχοντος Πρωτεκδίκου τῆς Μ.τ.Χ.Ε. κ. Δημητρίου Μηλαθιανάκη, Νομικοῦ Συμβούλου τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου, ἐπεσκέψατο τό Σεπτόν τῆς Ὀρθοδοξίας Κέντρον καί τόν Προκαθήμενον αὐτοῦ, Παναγιώτατον Οἰκουμενικόν Πατριάρχην κ.κ. Βαρθολομαῖον. Ἡ Συνοδική Ἀντιπροσωπεία, κατά τήν πραγματοποιηθεῖσαν ἐν τῷ Πατριαρχικῷ Γραφείῳ μακράν ἀκρόασιν, ὑπέβαλε τῷ Παναγιωτάτῳ εὐλαβῆ υἱϊκά σέβη τῆς Ἱεραρχίας, τοῦ Ἱεροῦ Κλήρου, τῶν Μοναστικῶν Ἀδελφοτήτων καί τοῦ εὐσεβοῦς λαοῦ τῆς Μεγαλονήσου καί ἐνημέρωσεν Αὐτόν λεπτομερῶς, παρουσίᾳ τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Γέροντος Πριγκηποννήσων κ. Δημητρίου, Προέδρου τῆς Συνοδικῆς Ἐπιτροπῆς ἐπί τῶν ἐν τῷ Ἐξωτερικῷ Ἐπαρχιῶν τοῦ Θρόνου, καί τοῦ Πανοσιολ. Μ. Ἀρχιδιακόνου κ. Θεοδώρου, Γραμματέως αὐτῆς, ἐπί θεμάτων τῆς ἀρξαμένης Συνταγματικῆς ἀναθεωρήσεως ἐν Ἑλλάδι, ἐκζητήσασα τήν στήριξιν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου κατά τάς διεξαγομένας συζητήσεις μετά τῶν

Τ

8 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

... Ἐπί τοῦ ζητήματος τοῦ προτεινομένου πρός ἀναθεώρησιν ἄρθρου 21 τοῦ Συντάγματος, περί τοῦ ἱεροῦ θεσμοῦ τῆς Οἰκογενείας, ἐξεφράσθη ἡ ἀντίθεσις τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου εἰς τήν σχεδιαζομένην ἀπάλειψιν τῆς φράσεως ἐκ τοῦ ἰσχύοντος Συντάγματος, ὅτι ἡ οἰκογένεια ἀποτελεῖ «θεμέλιο τῆς συντήρησης καί τῆς προαγωγῆς τοῦ ἔθνους»... καθ᾽ ὕλην ἁρμοδίων Παραγόντων τῆς Ἑλληνικῆς Πολιτείας. Ἐπί τοῦ ζητήματος τοῦ προτεινομένου πρός ἀναθεώρησιν ἄρθρου 21 τοῦ Συντάγματος, περί τοῦ ἱεροῦ θεσμοῦ τῆς Οἰκογενείας, ἐξεφράσθη ἡ ἀντίθεσις τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου εἰς τήν σχεδιαζομένην ἀπάλειψιν τῆς φράσεως ἐκ τοῦ ἰσχύοντος Συντάγματος, ὅτι ἡ οἰκογένεια ἀποτελεῖ «θεμέλιο τῆς συντήρησης καί τῆς προαγωγῆς τοῦ ἔθνους», διότι διαχρονικῶς ὁ εὐλογημένος οὗτος θεσμός ἀποτελεῖ βασικόν κύτταρον τοῦ Γένους, χρήζει δέ ρητῆς Συνταγματικῆς προστασίας καί οὐχί ὑποβαθμίσεως. Ἡ ἐνίσχυσις δέ αὕτη καθίσταται, ἰδίως κατά τάς ἡμέρας ταύτας, ἀναγκαία, ἕνεκα τῆς ὑπογεννητικότητος, τοῦ πανθομολογουμένου δημογραφικοῦ προβλήματος καί τῶν ποικίλων ἀναγκῶν τῶν πολυτέκνων οἰκογενειῶν. Ἐπί τοῦ ζητήματος τῆς προτεινομένης ἀναθεωρήσεως τοῦ ἄρθρου 3 τοῦ Συντάγματος, διά τῆς ὁποίας εἰσάγεται διάταξις, ὁρίζουσα ὅτι ἡ Ἑλληνική Πολιτεία εἶναι «θρησκευτικά ουδέτερη», καί ἐπιχειρεῖται ἡ μεταβολή τῶν ὑπό τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον ὑφισταμένων ἀπό αἰώνων Ἐκκλησιαστικῶν Καθεστώτων, τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον ἐκφράζει τόν ἔντονον προβληματισμόν του διά τάς παραγομένας ἀρ-

...τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον ἐκφράζει τόν ἔντονον προβληματισμόν του διά τάς παραγομένας ἀρνητικάς νομικάς συνεπείας σχετικῶς πρός τήν ἐν γένει θέσιν τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἐν τῇ Ἑλληνικῇ Ἐπικρατείᾳ.... νητικάς νομικάς συνεπείας σχετικῶς πρός τήν ἐν γένει θέσιν τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἐν τῇ Ἑλληνικῇ Ἐπικρατείᾳ. Ἡ προτεινομένη τροποποίησις: α- Θά ἀποδυναμώσῃ τήν θεσμικήν θέσιν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ὡς Νομικοῦ Προσώπου Διεθνοῦς Δημοσίου Δικαίου. β- Θά ἐπιφέρῃ τήν ἀποβολήν τῆς Ἐκκλησίας ἐκ τοῦ Δημοσίου βίου καί ἐνδεικτικῶς τήν κατάργησιν τῶν ἀργιῶν τῶν θρησκευτικῶν ἑορτῶν, τήν ἀλλοίωσιν τοῦ περιεχομένου καί τῆς διδασκαλίας τοῦ μαθήματος τῶν Θρησκευτικῶν, τήν ἀφαίρεσιν τῶν ἱερῶν συμβόλων τῆς Ὀρθοδοξίας ἐκ τοῦ συνόλου τῶν Δημοσίων Ὑπηρεσιῶν (σχολείων, δικαστηρίων κτλ.) κ.ἄ.. γ- Θά δημιουργήσῃ τό ἔρεισμα διά τήν μεταβολήν τοῦ συνόλου τοῦ ὑφισταμένου νομικοῦ πλαισίου, τό ὁποῖον καθορίζει τά Ἐκκλησιαστικά ἐν Ἑλλάδι Καθεστῶτα ἐν Κρήτῃ, ἐν Δωδεκανήσῳ, ἐν ταῖς λεγομέναις «Νέαις Χώραις» καί ἐν τῇ Πατριαρχικῇ Ἐξαρχίᾳ Πάτμου. Ἄλλωστε, αἱ μή ἀναθεωρητέαι διατάξεις τοῦ ὑφισταμένου ἄρθρου 13 τοῦ ἰσχύοντος Συντάγματος, δεδοκιμασμέναι ἐπιτυχῶς ἐν τῇ πορείᾳ τοῦ χρόνου, παρέχουσιν ἐπαρκεστάτην προστασίαν τῆς ἐλευθερίας τῆς θρησκευτικῆς συνειδήσεως ἑκάστου προσώπου καί τῆς θρησκευτικῆς λατρείας οἱασδήτινος γνωστῆς θρησκείας. Ἐπί τοῦ ζητήματος τῆς προτεινομένης

μεταβολῆς τοῦ ὑφισταμένου ἐργασιακοῦ καθεστῶτος τῶν κληρικῶν καί τῶν λαϊκῶν ἐκκλησιαστικῶν ὑπαλλήλων, ἡ Μήτηρ Ἐκκλησία, ἐνστερνιζομένη τήν δικαίαν ἀγωνίαν αὐτῶν, ἐπιστηρίζει τό αἴτημα τῆς παραμονῆς αὐτῶν εἰς τήν Ἑνιαίαν Ἀρχήν Πληρωμῶν ἐν Ἑλλάδι καί τήν διατήρησιν τοῦ ἰσχύοντος θεσμικοῦ ἐργασιακοῦ πλαισίου. Ἡ προτεινομένη ρύθμισις ἀποτελεῖ ἐπιλεκτικήν δυσμενῆ μεταβολήν τῶν εἰρημένων ἐργασιακῶν σχέσεων. Τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον προσβλέπει πάντοτε εἰς τήν καλήν συνεργασίαν μετά τῶν ἰθυνόντων τῆς Ἑλληνικῆς Πολιτείας ἐπ᾽ ἀγαθῷ τοῦ εὐαγοῦς Ἱεροῦ Κλήρου, τοῦ εὐσεβοῦς Ἑλληνικοῦ λαοῦ καί τῆς διαφυλάξεως τῶν ἱερῶν παραδόσεων τοῦ εὐλογημένου ἡμῶν Γένους. Ἐν τοῖς Πατριαρχείοις, τῇ 20ῇ Δεκεμβρίου 2018 Ἐκ τῆς Ἀρχιγραμματείας τῆς Ἁγίας καί Ἱεράς Συνόδου M Ἐν Ἐσόπτρῳ | 9

ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΡΗΤΗΣ

H ἀρχαιότερος γνωστός ἐρηµίτης Jγιος τῆς =ρήτης ἐπέστρεψε στήν =ρήτη µετά ἀπό 960 χρόνια ἀρχαιότερος γνωστός Ἐρημίτης Ἅγιος τῆς Κρήτης εἶναι ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Ὁμολογητής, ὁ ὁποῖος κοιμήθηκε τό ἔτος 658 μ.Χ.. Ἡ βιογραφία του μᾶς εἶναι γνωστή ἀπό τήν παλαίτυπη σειρά «Acta Sanctorum», καὍσ. Κοσμᾶς θώς καί ἀπό ἄλλες ὁ Ἐρημίτης, πηγές. Ὅπως ἀναἔργο π. Ἱλαρίωνος φέρει ἡ παραπάνω Σταματάκη. πηγή, ὁ Κρητικός Νότος δέν ἦταν τόσο φημισμένος τά χρόνια ἐκεῖνα γιά τόν πλοῦτο, ὅσο γιά τό πλῆθος τῶν ἀνδρῶν πού ἀσκούνταν στήν πίστη τοῦ Χριστοῦ. Ὁ Ἅγ. Κοσμᾶς ἀνήκει στήν κατηγορία τῶν ἀσκητῶν πού ἀφιερώθηκαν στόν Θεό μέ βαθειά ἄσκηση καί τέλεια ἀποταγή ἐκ τοῦ κόσμου, μέσα σέ σπήλαιο πού βρισκόταν στά νότια παράλια τῆς Κρήτης. Οἱ πνευματικοί του ἀγῶνες ἔγιναν πολύ γνωστοί. Ὅπως συνάγεται ἀπό τόν βίο του ἔζησε μέ θεϊκή φλόγα καί ἀσκήθηκε μέ μεγάλο πόθο ψυχῆς, ἀντιμαχόμενος τό κοσμικό φρόνημα. Ὁ ἐν λόγῳ Ἅγιος στό σπήλαιο ὅπου ἀθλήθηκε πνευματικά ἀποκτῶντας μεγάλες ἀρετές, στό ἴδιο σπήλαιο ἐνταφιάσθηκε μέ ἀφάνεια. Οἱ γειτονικοί κάτοικοι τῆς ἐρημιᾶς μέσα στήν ὁποία ἔζησε δημιούργησαν λατρεία γιά αὐτόν καί ἐπειδή ἦταν δύσκολη ἡ πρόσβα-

Ὁ

10 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

Ὁ ἀρχαιότερος γνωστός Ἐρημίτης Ἅγιος τῆς Κρήτης εἶναι ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Ὁμολογητής, ὁ ὁποῖος κοιμήθηκε τό ἔτος 658 μ.Χ.. Ἡ βιογραφία του μᾶς εἶναι γνωστή ἀπό τήν παλαίτυπη σειρά «Acta Sanctorum», καθώς καί ἀπό ἄλλες πηγές. Ὅπως ἀναφέρει ἡ παραπάνω πηγή, ὁ Κρητικός Νότος δέν ἦταν τόσο φημισμένος τά χρόνια ἐκεῖνα γιά τόν πλοῦτο, ὅσο γιά τό πλῆθος τῶν ἀνδρῶν πού ἀσκούνταν στήν πίστη τοῦ Χριστοῦ... ση στόν Τόπο τοῦ σπηλαίου του, μετέφεραν τό σκήνωμά του σέ πόλη, στολίζοντάς το μέ ἰδιαίτερο τρόπο. Παρατήρησαν ὅμως ὅτι ὅσο χρονικό διάστημα, περίπου γιά τρία χρόνια καί ἕξι μῆνες, τό σῶμα τοῦ Ἁγ. Κοσμᾶ τοῦ Ἐρημίτη, βρισκόταν στήν πόλη αὐτή, μακρυά ἀπό τόν τόπο τῆς ἄσκησής του, ἐπικράτησαν ξηρασίες, χάθηκαν τεράστιες σοδειές σιτηρῶν καί σταμάτησε ὁ οὐρανός νά δίδει βροχή. Τήν κατάσταση αὐτή οἱ ἄνθρωποι τήν αἰτιολόγησαν ἐξ αἰτίας τῆς μεταφορᾶς τοῦ λειψάνου τοῦ ἐρημίτη στόν κόσμο, γι᾽ αὐτό καί ἀποφάσισαν νά ἐπιστρέψουν τό λείψανό του στό σπήλαιο τῆς ἄσκησής του. Τότε σταμάτησε ἡ ξηρασία, ἔπεσε ἄφθονη βροχή καί ἡ γῆ χόρτασε ἀπό νερό. Στό σπήλαιο αὐτό τό σῶμα τοῦ Ἁγίου ἔμεινε μέσα σέ ταφικό μνημεῖο, τιμώμενο ἀπό ὅλους μέ περισσή εὐλάβεια. Τό ἔτος 1058, Βενετσιάνοι ἔμποροι ἦλθαν μέ πλοῖο στά νότια παράλια τῆς Κρήτης, πέρασαν τά δύσβατα μέρη πού ὁδηγοῦσαν

...Τό ἔτος 1058, Βενετσιάνοι ἔμποροι ἦλθαν μέ πλοῖο στά νότια παράλια τῆς Κρήτης, πέρασαν τά δύσβατα μέρη πού ὁδηγοῦσαν στόν τόπο τῆς σπηλιᾶς πού ἦταν θαμμένος ὁ Ἅγιος τό 658, ἔκλεψαν τό σῶμα του καί τό μετέφεραν στή Βενετία... στόν τόπο τῆς σπηλιᾶς πού ἦταν θαμμένος ὁ Ἅγιος τό 658, ἔκλεψαν τό σῶμα του καί τό μετέφεραν στή Βενετία, στό γνωστό Νησί τοῦ Ἁγίου Γεωργίου τοῦ Μείζονος. Σχετικές πληροφορίες ὑπάρχουν στό βιβλίο “DELLE INSCRIZIONI VENEZIANE”. Τό ἄφθαρτο σκήνωμα τοῦ Ἁγίου παρέμενε στή Βενετία, στόν παραπάνω ἀναφερόμενο Ναό, μέσα σέ μιά λάρνακα. Πρίν ἀπό περίπου 20 χρόνια τό Μοναστῆρι τῆς Παναγίας τοῦ Κουδουμᾶ, τῆς Ἱ. Μητρόπολεως Γορτύνης καί Ἀρκαδίας, ἄρχισε νά μελετᾶ καί νά ἀσχολεῖται μέ τόν Ἅγ. Κοσμᾶ τόν Ἐρημίτη. Τό Μοναστήρι αὐτό σέ ἔνδειξη σεβασμοῦ πρός τόν Ἅγ. Κοσμᾶ, ἀνακαίνισε ἕνα ἀπό τά σπήλαια τῆς Ἱ. Μονῆς, ἀφιέρωσε Ἱ. Ναό στό ὄνομά του, καί κάθε χρόνο γιορτάζει τή μνήμη του, πού εἶναι στίς 2 Σεπτεμβρίου, στό συγκεκριμένο σπήλαιο. Στό διάβα τοῦ χρόνου, ἡ Ἱ. Μ. Κουδουμᾶ ἦρθε, κατά τήν ἐκκλησιαστική τάξη, σέ ἐπαφή μέ τό παραπάνω Μοναστήρι στή Βενετία, παρακαλῶντας νά δοθεῖ τεμάχιο τοῦ ἱ. λειψάνου τοῦ Ἁγίου. Μετά ἀπό ἐπισκέψεις τῶν πατέρων τῆς Ἱ. Μ. Κουδουμᾶ μαζί μέ εἰδικούς ἐρευνητές καί μετά ἀπό μιά μακρά ἱστορία συνεννοήσεων, στήν τελευταία ἐπίσκεψη τῆς Ἀντιπροσωπίας τῆς Ἱ. Μ. τοῦ Κουδουμᾶ στή Βενετία, ἀφοῦ προηγήθηκαν μελέτες, ἐγκρίσεις τῶν Ἰταλικῶν ἀρχαιολογικῶν ὑπηρεσιῶν, μέ ἄδεια τοῦ Ρωμαιο-

Ὅσ. Κοσμᾶς ὁ Ἐρημίτης, ἔργο π. Ἱλαρίωνος Σταματάκη. καθολικοῦ Πατριαρχείου Βενετίας, στίς 16 Ὀκτωβρίου 2018, ἔγινε ἡ τελευταία φάση τῆς ἀποσφράγισης τοῦ ἱ. λειψάνου τοῦ Ἁγ. Κοσμᾶ τοῦ Ἐρημίτη. Τελικά, δόθηκε στή Ἱ. Μ. Κουδουμᾶ ἀπό τούς Ρωμαιοκαθολικούς μοναχούς τῆς Μονῆς Ἁγ. Γεωργίου τοῦ Μείζονος τῆς Βενετίας καί τό Ρωμαιοκαθολικό Πατριαρχεῖο Βενετίας, ἱκανό μέρος ἀπό τά ἱερά λείψανα τοῦ Ἁγ. Κοσμᾶ τοῦ Ἐρημίτη, μέρος ἀπό τό ὕφασμα πού κάλυπτε τόν Ἅγιο, τέσσερα μεγάλα τμήματα ἀπό τή ζωγραφική ἐπιφάνεια τῆς εἰκονομαχικῆς λάρνακας τοῦ 8ου αἰῶνα πού κάλυπτε τόν Ἅγιο καθώς καί οἱ ἀρχαῖες κλειδαριές της, γιά νά φιλοξενηθοῦν γιά πάντα στό Μοναστήρι τοῦ Κουδουμᾶ. Ἡ λάρνακα ξανακλείσθηκε καί σφραγίσθηκε μέ βουλοκέρι. Στίς 17 Ὀκτωβρίου 2018 ἡ ἀποστολή τῆς Ἱ. Μ. Κουδουμᾶ ἀναχώρησε μέ πλοῖο ἀπό Ἐν Ἐσόπτρῳ | 11

Ἡ λάρνακα τοῦ Ὁσ. Κοσμᾶ τοῦ Ἐρημίτη, ὅπως βρέθηκε στήν Ἱ. Μονή Ἁγ. Γεωργίου τοῦ Μείζονος τῆς Βενετίας.

Τά τεμάχια τῶν ἱ. λειψάνων τοῦ Ὁσ. Κοσμᾶ τοῦ Ἐρημίτη, πού μεταφέρθηκαν ἀπό τή Βενετία στήν Ἱ. Μονή Κουδουμᾶ.

τή Βενετία, τά ἐν λόγῳ ἱ. λείψανα ἔφθασαν στήν Ἱ. Μητρόπολη Γορτύνης καί Ἀρκαδίας, στίς 20 Ὀκτωβρίου 2018 καί ἀπό ἐκεῖ κατέφθασαν στό Μοναστήρι τοῦ Κουδουμᾶ ὅπου ἔγινε ἡ ὑποδοχή τους καί ἀκολούθησε ἱ. ἀγρυπνία. Ἡ Ἐκκλησία Κρήτης χαιρετίζει μέ βαθειά πνευματική ἀγαλλίαση, τήν ἔλευση τοῦ Ἁγ. Κοσμᾶ τοῦ Ἐρημίτη στόν τόπο τῆς ἄσκησής του, τή Μεγαλόνησο Κρήτη. Ἡ ἐπανακομιδή τμήματος τοῦ ἱ. λειψάνου Του στόν Τόπο μας ἀποτελεῖ, ἀπό πλευρᾶς ἀρχαιότητας, τό δεύτερο σπουδαιότερο γεγονός ἐπιστροφῆς τ. λειψάνου, στή Μεγαλόνησο Κρήτη, μετά τήν ἐπανακομιδή τῆς Τ. Κάρας τοῦ Ἁγ. Ἀποστόλου Τίτου, Πρώτου Ἐπισκόπου τῆς Ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας Κρήτης. Ἡ Ἱ. Σύνοδος θά ἀποστείλει τά κατάλληλα εὐχαριστήρια γράμματα στό Ρωμαιοκαθολικό Πατριάρχη Βενετίας καί στή Ρωμαιοκαθολική Ἱ. Μονή Ἁγ. Γεωργίου τοῦ Μείζονος Βενετίας. Γιά νά τιμηθεῖ κατάλληλα τό σπουδαῖο αὐτό Ἱστορικό γεγονός καί νά πληροφορηθεῖ ὁ εὐσεβής λαός τοῦ Θεοῦ, ἡ Ἱ. Σύνοδος ἀποφάσισε τά παρακάτω: 1) Τό Σάββατο, 17 Νοεμβρίου 2018 στήν Ἱ. Μ. Κουδουμᾶ νά τελεσθεῖ Ἀρχιερατικό Συλλείτουργο. 2) Τήν Κυριακή, 12 Μαΐου 2019, κατά τήν ὁποία ἑορτάζεται ἡ ἐπέτειος τῆς ἐπανακομιδῆς τῆς Τ. Κάρας τοῦ Ἁγ. Ἀπ. Τίτου, τά ἱ. λεί-

ψανα τοῦ Ἁγ. Κοσμᾶ τοῦ Ἐρημίτη νά μεταφερθοῦν στόν Ἱ. Καθεδρικό Ναό Ἁγ. Τίτου Ἡρακλείου, ὅπου θά τελεσθεῖ Συνοδική Θ. Λειτουργία. Ἡ Τ. Κάρα τοῦ Ἁγ. Ἀποστόλου Τίτου καί τά ἱ. λείψανα τοῦ Ἁγ. Κοσμᾶ θά λιτανευθοῦν ἀπό κοινοῦ, τό ἀπόγευμα τῆς ἴδιας ἡμέρας, κατά τήν καθιερωμένη λιτάνευση, στήν πόλη τοῦ Ἡρακλείου. 3) Τή Δευτέρα, 13 Μαΐου 2019 Συνοδική Ἀντιπροσωπεία νά μεταφέρει τά ἱ. λείψανα τοῦ Ἁγ. Κοσμᾶ ἀπό τόν Ἱ. Κ. Ναό τοῦ Ἁγ. Τίτου Ἡρακλείου, στήν Ἱ. Μ. Κουδουμᾶ, ὅπου θά τοποθετηθοῦν σέ κατάλληλο χῶρο. 4) Νά γίνουν εἰδικές ἐκδόσεις σχετικά μέ τόν βίο τοῦ Ἁγ. Κοσμᾶ, προκειμένου νά γνωστοποιηθεῖ στό λαό τοῦ Θεοῦ, ἡ ἀσκητική πολιτεία καί ἡ μαρτυρία τοῦ ἀρχαιότερου γνωστοῦ Ἐρημίτη καί Ὁμολογητῆ τῆς Μεγαλονήσου.

5) Νά ὀργανωθεῖ τριήμερο ἐκδηλώσεων μέ σχετική Ἐπιστημονική Ἡμερίδα, ἐντός τοῦ μηνός Μαΐου 2019, στό ὁποῖο θά κληθοῦν ἀπό τή Βενετία ἄνθρωποι πού σχετίζονται μέ τά παραπάνω, οἱ ὁποῖοι θά τιμηθοῦν ἀπό τήν Ἐκκλησία τῆς Κρήτης. 6) Νά καθιερωθεῖ, κατ᾽ ἔτος, ἡ τρίτη Κυριακή μηνός Μαΐου, ὡς ἡ ἡμέρα τῆς ἑορτῆς τῆς ἐπανακομιδῆς τῶν ἱ. λειψάνων τοῦ Ἁγ. Κοσμᾶ τοῦ Ἐρημίτη στήν Ἱ. Μ. τοῦ Κουδουμᾶ. Ἀπό τήν Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης.

M

12 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΡΗΤΗΣ

Lἰκογένεια, Lὐδετεροθρησκεία, µισθοί κληρικῶν, ἐκκλησιασιαστική περιουσία Ἱ. Σύνοδος, ὁμόφωνα ἀποφάσισε τά παρακάτω: Νά καλέσει φορεῖς πού ἔχουν σχέση μέ τήν ὑπεράσπιση τοῦ θεσμοῦ τῆς οἰκογένειας καί μάλιστα τῶν πολυτέκνων, γιά νά συνεργασθεῖ μαζί τους πρός τήν κατεύθυνση τῆς διατήρησης στό Ἑλληνικό Σύνταγμα τῆς φράσεως ὅτι ἡ οἰκογένεια ἀποτελεῖ «θεμέλιο της συντήρησης και της προαγωγής του Έθνους». Τό πρόβλημα τῆς ὑπογεννητικότητας στήν Πατρίδα μας καθημερινά διογκώνεται μέ ἐπικίνδυνες διαστάσεις, γι᾽ αὐτό καί ὁ θεσμός τῆς οἰκογένειας, ἐκτός τῶν ἄλλων, χρειάζεται Συνταγματική στήριξη. Νά ταχθεῖ ἀντίθετη στήν προτεινόμενη προσθήκη φράσης στό 3ο ἄρθρο τοῦ Συντάγματος, ὅτι ἡ Ἑλληνική Πολιτεία εἶναι «θρησκευτικά οὐδέτερη» διότι θά δημιουργήσει μελλοντικά νομικά παράγωγα καί ἀρνητικές συνέπειες μεγάλων διαστάσεων, ὅπως ἐνδεικτικά: τόν ἀποχρωματισμό τῆς Ἑλληνικῆς Κοινωνίας ἀπό τίς Ἑλληνορθόδοξες Παραδόσεις της, τήν κατάργηση θρησκευτικῶν συμβόλων στούς δημόσιους χώρους, τήν περιθωριοποίηση τῶν θρησκευτικῶν ἀργιῶν, καθώς καί μιά σειρά ἄλλων τετελεσμένων θεσμικῶν ἀλλοιώσεων, πού θά ἐπιφέρουν τόν ἀφανισμό τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας ἀπό τόν χῶρο τῆς δημόσιας ζωῆς. Νά συμπαρασταθεῖ γιά μιά φορά ἀκόμα καί νά ἑνώσει τή φωνή Της μέ ὅλους τούς κληρικούς τῆς Κρήτης καί τούς λαϊκούς ἐκκλησιαστικούς ὑπαλλήλους, πού μισθοδοτοῦνται ἀπό τήν Ἑνιαία Ἀρχή Πληρωμῶν τοῦ Κράτους, προκειμένου νά παραμείνουν στήν ἐν λόγῳ Ἀρχή. Ἡ βίαιη ἀλλαγή τοῦ ἐργασιακοῦ καθεστῶτος τους θά ἔχει

Ἡ

✽

μελλοντικά καταλυτικές συνέπειες... Ἡ μισθοδοσία τῶν κληρικῶν, σύμφωνα μέ τήν Ἑλληνική Στατιστική Ὑπηρεσία, ἀποτελεῖ μόνο τό 1,3% τῶν δαπανῶν τοῦ ὅλου Δημόσιου Τομέα...Ἡ στοχοποίηση τῶν κληρικῶν, δέν εἶναι ἕνας ἰδιότυπος κοινωνικός «ρατσισμός», γιά τόν ἱερέα, πού κάθε μέρα, σέ πόλεις καί χωριά, συμπαραστέκεται, σέ γέροντες, πάσχοντες, ἀπόρους, κ.λ.π.;... Νά δηλώσει ὑπεύθυνα ὅτι ὅσα διαδίδονται γιά δῆθεν τεράστια Ἐκκλησιαστική Περιουσία εἶναι μυθεύματα. Τό 95% περίπου τῆς περιουσίας τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης δόθηκε σέ ὑποτροφίες, ἄπορους, πρόσφυγες, στό Ταμεῖο Ἐφέδρων Πολεμιστῶν, κ.λ.π.. Ἡ ἐν λόγῳ περιουσία πού ἀπέμεινε στήν Κρήτη, πλήν ἐλαχιστοτάτων ἐξαιρέσεων, ἀποτελεῖται ἀπό ἀγροτολιβαδικές, δασικές καί ἄγονες ἐκτάσεις. Ὅσα δέ ἀναπαραγάγονται περί παχυλῶν μισθῶν τῶν ἱερωμένων, διαψεύδονται ἀπό τήν Ἑλληνική Στατιστική Ὑπηρεσία, καθ᾽ ὅτι στό σύνολο τῶν διαφόρων κατηγοριῶν τῶν μισθοδοτούμενων ἀπό τό Κράτος, οἱ κληρικοί εὐρίσκονται στίς χαμηλότερες βαθμίδες...ἡ Ἐκκλησία τῆς Κρήτης ἐπαγρυπνεῖ...θά συμμετέχει ὅμως στόν διάλογο μέ τήν Πολιτεία προβάλλοντας σθεναρά τίς νόμιμες καί βάσιμες θέσεις Της,... ἐπιφυλασσόμενη βεβαίως καί κάθε νόμιμου δικαιώματός Της στό μέλλον. Ἡ διατήρηση τῆς ταυτότητας τοῦ Ἔθνους μας, τοῦ ἱεροῦ θεσμοῦ τῆς οἰκογένειας καί τά ἄλλα θέματα πού ἀναφέρονται παραπάνω, ἀποτελοῦν γιά τήν Ἐκκλησία τῆς Μεγαλονήσου «κόκκινες γραμμές». ✽ Ἀποσπάσματα Ἀνακοινωθέντος, τῆς 10ης Δεκεμβρίου 2018.

M Ἐν Ἐσόπτρῳ | 13

Pθεϊσµός - 7υπολογία τοῦ φαινοµένου τοῦ κ. Βασιλείου Τρ. Γιούλτση, Ὁμότιμου Καθηγητοῦ τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Παν/μίου Θεσ/νίκης ✽ ...ὁ θεωρητικός ἀθεϊσμός ἀπευθύνεται σέ ὑψηλά ἐπίπεδα φιλοσοφικῆς καί νοητικῆς δεκτικότητας, γεγονός πού τόν ἐμφανίζει «ἀριστοκρατικό», σέ ἀντιδιαστολή πρός τόν πρακτικό ἀθεϊσμό πού ἀγκαλιάζει τό ἄτομο ὑλοκρατικά, χωρίς νά ἀπαιτεῖ συλλογιστικές ἀντιδράσεις, πράγμα πού δείχνει τόν «λαϊκιστικό» του χαρακτῆρα... πεκράτησε ἀπό τίς ἀρχές τοῦ αἰῶνα νά διακρίνεται ὁ ἀθεϊσμός σέ θεωρητικό καί πρακτικό. Ἡ διάκριση αὐτή ἐξυπηρετεῖ τήν οὐσιαστική ἀνάγκη ἐφαρμογῆς μιᾶς πρώτης τυπολογίας, πού χωρίς νά εἶναι ἀπόλυτα πλήρης, θέτει τίς στοιχειώδεις προϋποθέσεις γιά μιά εἰσαγωγική διερεύνηση τοῦ φαινομένου. Ἔτσι θεωρητικός ἀθεϊσμός εἶναι ἡ δογματική ἄρνηση τῆς ὕπαρξης τοῦ Θεοῦ, καί πρακτικός ἡ στάση, ἡ καθημερινότητα κάποιου πού ζεῖ σάν νά μήν ὑπάρχει Θεός. Στήν πρώτη περίπτωση ὁ ἀθεϊσμός ἐκφράζεται ὡς σύστημα ἰδεῶν μέ φιλοσοφική συνήθως ὑποδομή, καί ἀποσκοπεῖ στή μεγαλύτερη δυνατή δημοσιοποίηση τῶν ἀπόψεών του καί στήν ἐξασφάλιση ὀπαδῶν. Ἀντίθετα στήν περίπτωση τοῦ πρακτικοῦ ἀθεϊσμοῦ διαφαίνεται εὔκολα ἡ παντελής ἔλλειψη ἰδεολογίας καί ἡ σαφής προσκόλληση σέ ὑλικές κυρίως καί ἐπίγειες ἀξίες, πού ἀπορροφοῦν ὁλοκληρωτικά τήν ἀνθρώπινη ὕπαρξη. Μέ τά χαρακτηριστικά αὐτά γίνεται φανερό πώς ὁ θεωρητικός ἀθεϊσμός ἀπευθύνεται σέ ὑψηλά ἐπίπεδα φιλοσοφικῆς καί νοητικῆς δεκτικότητας, γεγονός πού τόν ἐμφανίζει «ἀριστοκρατικό», σέ ἀντιδιαστο-

Ἐ

14 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

...Ἀπόκλιση τοῦ πρακτικοῦ ἀθεϊσμοῦ, ἀλλά μέ συγκερασμό ἀριστοκρατικῶν καί λαϊκιστικῶν στοιχείων, ἀποτελεῖ ὁ λεγόμενος ἀθεϊσμός τῶν πιστῶν. Στήν περίπτωση αὐτή συνυπάρχουν ἰδεαλιστικές καί πρακτικές τάσεις πού ὀφείλονται ὄχι τόσο σέ φιλοσοφικές - διανοητικές διεργασίες ἤ ὑλοκρατικές δεσμεύσεις, ὅσο σέ ἱστορικές, κοινωνικές καί θεσμικές πιέσεις πού μετέβαλαν τή χαρισματική καί πνευματική διάσταση μιᾶς συγκεκριμένης θρησκευτικῆς πίστης σέ ἱστορικούς, κοινωνικούς καί θεσμικούς τύπους. Ἐδῶ κυριαρχεῖ φανερός νομικισμός πού μεταλλάσει τό περιεχόμενο τῆς πίστης σέ ἐξωτερικές ἐπιταγές, ἀδύναμες νά μεταμορφώσουν τόν ἔσω ἄνθρωπο... λή πρός τόν πρακτικό ἀθεϊσμό πού ἀγκαλιάζει τό ἄτομο ὑλοκρατικά, χωρίς νά ἀπαιτεῖ συλλογιστικές ἀντιδράσεις, πράγμα πού δείχνει τόν «λαϊκιστικό» του χαρακτῆρα. Ἀπόκλιση τοῦ πρακτικοῦ ἀθεϊσμοῦ, ἀλλά μέ συγκερασμό ἀριστοκρατικῶν καί λαϊκιστικῶν στοιχείων, ἀποτελεῖ ὁ λεγόμενος ἀθεϊσμός τῶν πιστῶν. Στήν περίπτωση αὐτή συνυπάρχουν ἰδεαλιστικές καί πρακτικές τάσεις πού ὀφείλονται ὄχι τόσο σέ φιλοσοφικές - διανοητικές διεργασίες ἤ ὑλοκρατικές δεσμεύσεις, ὅσο σέ ἱστορικές, κοινωνικές καί θεσμικές πιέσεις πού μετέβαλαν τή χαρισματική καί πνευματική διάσταση μιᾶς συγκεκριμένης θρησκευτικῆς πίστης σέ ἱστορικούς, κοινωνικούς καί θεσμικούς τύπους. Ἐδῶ κυριαρχεῖ φανερός νομικισμός πού μεταλλάσει τό περιεχόμενο τῆς πίστης

σέ ἐξωτερικές ἐπιταγές, ἀδύναμες νά μεταμορφώσουν τόν ἔσω ἄνθρωπο. Ἡ ἀφετηριακή αὐτή τυπολογία, φανερά ἁπλουστευτική, μᾶς ἐξυπηρετεῖ μέχρι τή στιγμή πού θά ἐπισημάνουμε τά θεμελιώδη στοιχεῖα ἀπόκλισης τῶν τύπων τοῦ ἀθεϊσμοῦ. Ἀπό ἐκεῖ καί μετά εἶναι ἀναγκαῖο νά ἐφαρμοστεῖ σέ κάθε περίπτωση ἡ αὐστηρή τυπολογική ἀνάλυση, γιά νά ἀποκαλυφθεῖ ἡ ἰδιαίτερη ἐσωτερική μορφολογία τοῦ κάθε τύπου. α. Θεωρητικός ἀθεϊσμός Ἡ διερεύνηση τοῦ θεωρητικοῦ ἀθεϊσμοῦ ξεκινᾶ ἀπό τή μελέτη τοῦ τρόπου τοποθέτησης μπροστά στό πρόβλημα τῆς ὕπαρξης τοῦ Θεοῦ. Ὁ τρόπος αὐτός ἐκφράζεται ὡς ἁπλή ἄρνηση τῆς δυνατότητας νά γνωρίσει ὁ ἄνθρωπος τόν Θεό καί ὡς διατύπωση λογικῶν ἐπιχειρημάτων πού ἀνασκευάζουν τίς ἀποδείξεις γιά τήν ὕπαρξή του καί εἰσάγουν τήν ἄρνηση. Οἱ δύο ἀπόψεις ἐκπροσωποῦν καί τούς δύο περισσότερο γνωστούς τύπους τοῦ θεωρητικοῦ ἀθεϊσμοῦ, τόν ἀγνωστικιστικό καί τόν ριζοσπαστικό. Ὁ ἀγνωστικιστικός ἀθεϊσμός συνδέεται κυρίως μέ τήν ἀρχαία ἑλληνική φιλοσοφία καί ἀποτελεῖ προϊόν φυσιοκρατικῶν ἀναζητήσεων πού ἔφτασαν εἴτε σέ συλλογιστικό ἀδιέξοδο εἴτε σέ δογματισμούς μέ ἀποκλειστικά ὑποκειμενικές ἐπαγωγές. Στίς περιπτώσεις αὐτές ἐντάσσονται ὁρισμένοι προσωκρατικοί φιλόσοφοι καί ἰδιαίτερα ὁ Δημόκριτος, οἱ σοφιστές Πρωταγόρας καί Γοργίας, ὁ Ἐπίκουρος καί οἱ μαθητές του, οἱ πρῶτοι κυνικοί, μερικοί ἀπ᾽ τούς σκεπτικιστές καί βέβαια ὁ Ἵππωνας ἀπό τή Σάμο καί ὁ Διαγόρας ἀπό τή Μῆλο, πού ἀπό τότε θεωρήθηκαν ὡς ἄθεοι1. Ἡ γενική διαπίστωση 1. Λεπτομέρειες βλ. A. C. Pearson, «Atheism, Greek and Roman», Encyclopaedia of Religion

...Ἡ διερεύνηση τοῦ θεωρητικοῦ ἀθεϊσμοῦ ξεκινᾶ ἀπό τή μελέτη τοῦ τρόπου τοποθέτησης μπροστά στό πρόβλημα τῆς ὕπαρξης τοῦ Θεοῦ. Ὁ τρόπος αὐτός ἐκφράζεται ὡς ἁπλή ἄρνηση τῆς δυνατότητας νά γνωρίσει ὁ ἄνθρωπος τόν Θεό καί ὡς διατύπωση λογικῶν ἐπιχειρημάτων πού ἀνασκευάζουν τίς ἀποδείξεις γιά τήν ὕπαρξή του καί εἰσάγουν τήν ἄρνηση... γιά ὅλους εἶναι μία ἀπόπειρα ἐμβάθυνσης σέ προβλήματα κοσμολογίας ἤ μιά ὀρθολογιστική ἀναθεώρηση τῶν διάχυτων στίς μάζες χονδροειδῶν μυθολογικῶν ἀντιλήψεων. Ὁ τύπος αὐτός τοῦ ἀθεϊσμοῦ συχνά ἐκφράζει κι ἕνα εἶδος διαμαρτύρησης γιά ὁρισμένες θρησκειολογικές ἤ καί θεολογικές ὑπερβολές πού ἔθεσε, καί στήν πορεία τοῦ χρόνου καθιέρωσε εἴτε τό ἱερατεῖο εἴτε μιά συγκεκριμένη κοινωνική τάξη εἴτε ἀκόμα κι ἕνα εὐδιάκριτο φιλοσοφικό κίνημα. Σέ σύγκριση μέ τόν ἀγνωστικιστικό ὁ ριζοσπαστικός ἀθεϊσμός ἀποτελεῖ μεταγενέστερο φαινόμενο, οἱ ἀφετηρίες τοῦ ὁποίου πρέπει νά ἀναζητηθοῦν στό γενικότερο κλίμα πού δημιούργησε ἡ Ἀναγέννηση. Τό κλίμα αὐτό χαρακτηρίζει γενικά μιά ἔντονη τάση γιά ἀποδέσμευση τοῦ πνεύματος ἀπό τόν μεσαιωνικό θεοκρατισμό. Πρέπει νά σημειωθεῖ ἐπίσης πώς μέ ἀφετηρία τήν περίοδο αὐτή παρατηρεῖται μιά ραγδαία ἐξέλιand Ethics, Edinburgh 1971, τόμ. 2, σ. 184185 Ε. Θεοδώρου, «Ἀθεῒα», Θρησκευτική καί Ἠθική Ἐγκυκλοπαιδεία, Ἀθῆναι 1962, τόμ. 2, στ. 589 A. Lesky, Ἱστορία τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς λογοτεχνίας, (ἑλληνική μετάφραση Α. Τσοπανάκη), Θεσσαλονίκη 1981 σ. 472, 478, 485, 486, 494, 578, 930, 946, 947. H. Pitter – L. Preller, Historia philosophiae graecae, Berolini 1898, σ. 177 α. Ἐν Ἐσόπτρῳ | 15

Ἀθεϊσμός - Τυπολογία τοῦ φαινομένου

...Ὁ ὑλισμός, χωρίς νά εἶναι μέ μιά διακήρυξή του ἀθεϊσμός, εἰσάγει συνειρμικά μιά προοδευτική ἀναγωγή τῶν πάντων στή φυσική αἰτιότητα, πού ἀναγνωρίζει ὡς μόνη αἰτία τῶν ὑπάρξεων τήν ὕλη. Ἔτσι στό σχῆμα τῆς ἀναγωγῆς δέ μένει θέση γιά τό Θεό... ξη τῶν φυσικῶν ἐπιστημῶν, μία σημαντική διακίνηση τῶν ἀνθρωπιστικῶν καί κοινωνικῶν ἰδεῶν καί μιά φανερή διάθεση γιά ὀρθολογιστικές ἀπολυτοποιήσεις. Ἄμεσες συνέπειες ὅλων αὐτῶν τῶν ἀνακατατάξεων μποροῦν νά θεωρηθοῦν ἡ ἀποδέσμευση τῶν ἐπιστημῶν ἀπό τόν θρησκευτικό δογματισμό, ἡ ἀνάπτυξη τοῦ κριτικοῦ πνεύματος σ᾽ ὅλες γενικά τίς ἐπιστῆμες, ἡ δημιουργία τῶν προϋποθέσεων γιά τήν τελική μορφοποίηση τῶν ἐθνικῶν ἰδεολογιῶν, ἡ σημαντική ἀνάπτυξη τῶν μηχανισμῶν τῆς ἀγορᾶς καί τῶν γνώσεων γιά τήν οἰκονομία, ἡ ἀνάγκη διατύπωσης μιᾶς νέας φιλοσοφικῆς ἑρμηνείας γιά τίς σχέσεις ἀνθρώπου καί κόσμου καί τέλος ἡ θρησκευτική διαμαρτύρηση. Ἄν στίς συνέπειες αὐτές προσθέσουμε τίς νέες ἀρχές ὀργάνωσης τῆς πολιτικῆς ζωῆς, τήν ἀστυφιλία, τήν ἐμφάνιση τοῦ ἐργατικοῦ προβλήματος καί τήν παρουσία μιᾶς διανόησης πιό κοντά στίς μάζες καί μακριά ἀπό τήν κοινωνική ἀριστοκρατία, θά ἔχουμε τό εὐρύ πλαίσιο, μέσα στό ὁποῖο γεννήθηκε ὁ ριζοσπαστικός ἀθεϊσμός. Ὁπωσδήποτε κι ἐδῶ στόν κεντρικό ρόλο βρίσκεται πάντοτε ἡ φιλοσοφία, πού ὅμως χρησιμοποιεῖ τίς κατακτήσεις τῶν θετικῶν ἐπιστημῶν, τῆς οἰκονομίας καί τῆς πολιτικῆς καί βέβαια τήν ἱστορική ἐμπειρία καί τόν κοινωνικό σχεδιασμό. Οἱ στόχοι αὐτῆς τῆς πολυδιάστατης συνάντησης εἶναι ἀρχικά 16 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

μιά ἀνάγκη ἀναζήτησης λογικῆς ἑρμηνείας γιά τήν καταγωγή, τή φύση, τή σημασία καί τόν προορισμό τοῦ σύμπαντος, τῆς ζωῆς καί τοῦ ἀνθρώπου καί στή συνέχεια μιά ἀπόπειρα συγκρότησης ἑνός τέλειου συστήματος πού θά δίνει ἀπάντηση σέ ὅλα τά προβλήματα τῆς ἀνθρώπινης ὕπαρξης. Ἡ δεύτερη ἀπόπειρα προφανῶς ἐπιχειρεῖ πέρασμα σ᾽ ἕναν κοινωνικό οὐτοπισμό μέ βασικό χαρακτηριστικό του τήν ἰδέα τῆς ὁλοκλήρωσης. Ἀκριβῶς γι᾽ αὐτό ὁ ριζοσπαστικός ἀθεϊσμός εἶναι συνήθως μιά πτυχή τῆς θεωρητικῆς ὑποδομῆς, ριζοσπαστικῶν κοσμοθεωριῶν, ὅπου ἐνοχλεῖ ἤ δέν ἔχει διόλου θέση ἡ ἰδέα τοῦ ὑπερβατικοῦ. Ἔτσι μπορεῖ νά ἐξηγηθεῖ ἡ δυναμική ἄρνηση κι ὁ μαχητικός χαρακτήρας τοῦ ριζοσπαστικοῦ ἀθεϊσμοῦ. Ἐξάλλου ἡ ἀποκλειστική χρήση τῆς λογικῆς γιά τήν ἀναζήτηση τῆς ἀλήθειας στή λειτουργία τῶν κοσμικῶν αἰτιοτήτων, ἀλλά καί τῶν θεσμῶν γενικά, ἦταν φυσικό νά καταλήξει σέ ἁπλουστευτικές διαδικασίες παράλληλες τῆς φυσικῆς τάξης καί τῶν νόμων της. Ἔτσι ὄχι σπάνια ἡ φιλοσοφική ἀπόπειρα γιά τήν ὁριστική προσέγγιση τῶν πολλῶν συναφῶν ἐρωτημάτων κατέληξε στόν ὑλισμό. Ὁ ὑλισμός, χωρίς νά εἶναι μέ μιά διακήρυξή του ἀθεϊσμός, εἰσάγει συνειρμικά μιά προοδευτική ἀναγωγή τῶν πάντων στή φυσική αἰτιότητα, πού ἀναγνωρίζει ὡς μόνη αἰτία τῶν ὑπάρξεων τήν ὕλη. Ἔτσι στό σχῆμα τῆς ἀναγωγῆς δέ μένει θέση γιά τό Θεό. Ἐδῶ πρέπει νά σημειωθεῖ πῶς πολλοί ἀπό τούς φιλοσόφους μέ ὑλοκρατικές πεποιθήσεις, πού οἱ σύγχρονοί τους χαρακτήρισαν ἀθεϊστές, ἀρνήθηκαν αὐτόν τόν χαρακτηρισμό, παρότι ἄσκησαν σκληρή κριτική ἐνάντια σέ θρησκευτικές ὑπερβάσεις καί αὐθαιρεσίες. Ὑποστήριξαν καί ἀποδέχτηκαν ἕνα

...ὁ ὑλιστικός μονισμός ὡς ἱστορικός ὑλισμός φορτίστηκε μέ ἔντονα ἰδεαλιστικό περιεχόμενο ἀπό τή στιγμή πού ἔγινε τό θεωρητικό βάθρο τῆς μαρξιστικῆς θεωρίας. Στήν περίπτωση αὐτή πολέμησε κάθε φιλοσοφική διδασκαλία καί θρησκευτική πίστη μέσα σ᾽ ἕνα ἀντιφατικό σχῆμα ἀμφισβήτησης κάθε ἰδεολογίας καί αὐτοπροβολῆς του ὡς τῆς μόνης ἰδεολογίας... τύπο δεϊσμοῦ2, πού θεωρεῖ τόν Θεό ἀνώτα2. «Δεϊσμός. Κατά λέξη σημαίνει πίστη σ᾽ ἕνα Ὑπέρτατο Ὄν, πιό εἰδικά ὅμως, κίνηση θρησκευτικῆς σκέψης πού ἐπέδρασε πολύ στήν Ἀγγλία καί ἀργότερα στή Γαλλία τό 17ο καί εἰδικά τό 18ο αἰῶνα. Χαρακτηριστική διδασκαλία τῶν δεϊστῶν ἦταν ἡ πίστη σέ μιά φυσική θρησκεία, ἀντίθετη σέ μιά «ἀποκεκαλυμμένη θρησκεία», πιό εἰδικά στόν Χριστιανισμό. Οἱ δεϊστές ἀπορρίπτουν τή θεοπνευστία τῆς Βίβλου, ἀρνοῦνται τά θαύματα, δέν ἐπιτρέπουν χῶρο στή θεολογία τους γιά μιά διδασκαλία σχετική μέ τό ἀπολυτρωτικό ἔργο τοῦ Χριστοῦ, πού θεωροῦν ἁπλά σάν ἕναν πολύ σπουδαῖο ἄνθρωπο. Ὁρισμένοι ἀρνιοῦνται κι αὐτήν τήν ἀθανασία τῆς ψυχῆς. Τόν 18ο αἰώνα ὁ δεϊσμός διατύπωσε μιά ἀκόμα πιό συγκεκριμένη διδασκαλία, τήν πίστη σ᾽ ἕναν προσωπικό Θεό μακριά ἀπό τόν κόσμο, πού ἀδιαφορεῖ γιά τήν πορεία τοῦ σύμπαντος καί δέ χρειάζεται τή λατρεία τῶν δημιουργημάτων του, λατρεία πού δέν ἔχει καμία ἀποτελεσματικότητα. Ὁ Θεός αὐτός ἔβγαλε τόν κόσμο ἀπό τήν ἀνυπαρξία καί μετά τόν ἄφησε νά ἀκολουθήσει τό πεπρωμένο του σύμφωνα μέ τούς ἀρχικά ἀπό τή Θεότητα θεσπισμένους νόμους. Ὁ Θεός παρομοιάζεται μέ ἕναν κατασκευαστή ὡρολογίου, πού δέν ἀσχολεῖται πιά μέ τό μηχανισμό τοῦ ἔργου του ἀπό τή στιγμή πού θά τόν θέσει σέ λειτουργία. Πατέρας τοῦ ἀγγλικοῦ δεϊσμοῦ ἦταν ὁ λόρδος Herbert τοῦ Cherbury (1583-

τη δύναμη, ἀλλά τόν ἀπομακρύνει ἀπό τόν ἄνθρωπο καί τόν κίνδυνο τῶν ἀνθρώπινων ἀλλοιώσεών του. Πολύ κοντά στό θεϊσμό τοποθετοῦνται ὅλες γενικά οἱ παραλλαγές τοῦ μονισμοῦ εἴτε πρόκειται γιά φυσιοκρατικό - πανθεϊστικό εἴτε γιά ὑλιστικό μονισμό. Βέβαια στίς παραλλαγές αὐτές εἶναι εὔκολο νά διαπιστώσουμε ποικιλία θέσεων ἀπέναντι στήν «ἀποκεκαλυμμένη» θρησκεία, δηλαδή στόν Χριστιανισμό, πού κυμαίνονται ἀπό μιά στάση ἀδιαφορίας ἤ καί διάθεση δια1648). Πολλοί δεϊστές ὑπῆρχαν στήν Ἀγγλία τό 17ο καί 18ο αἰῶνα. Στή Γαλλία ὁ Voltaire προσπάθησε νά διασώσει τή δεϊστική φιλοσοφία καί γι᾽ αὐτό ἡ πλειοψηφία τῶν «φιλοσόφων» εἶναι ἀντίθετη στόν ἀθεϊσμό καί ὄχι στήν «ἀποκεκαλυμμένη θρησκεία». Ἀπό τήν ἴδια τή φύση του ὁ δεϊσμός ἦταν μιά διδασκαλία τῶν «μή πιστῶν». Ἤδη ἡ ἐπαναστατική ἐποχή ἀναγνώρισε τότε διάφορες τάσεις, γιά νά δημιουργήσει μιά θρησκευτική λατρεία πού θά ἦταν ἀνεξάρτητη ἀπό ἰδιαίτερα θρησκευτικά δόγματα. Οἱ δύο πιό περίφημες ἀπ᾽ αὐτές τίς τάσεις ἦταν ἡ Λατρεία τοῦ Ὑπέρτατου Ὄντος (πού καθιερώθηκε ἀπό τό Robespierre) καί ἡ Θεοφιλανθρωπία (πού τό Διευθυντήριο ἐπεχείρησε μάταια νά διαδώσει σ᾽ ὅλη τή χώρα)» E. Royston Pike, Dictionnaire des Religions, (γαλλική προσαρμογή ἐφαρμογή S. Hutin), Paris 1954, σ. 101-2. Ἐν Ἐσόπτρῳ | 17

Ἀθεϊσμός - Τυπολογία τοῦ φαινομένου

λεκτικῆς συνύπαρξης μέχρι θέση ἀπόλυτης ἐχθρότητας. Ἡ ποικιλία ὀφείλεται εἴτε στό περιεχόμενο τοῦ μονισμοῦ εἴτε στό εὐρύτερο θεωρητικό πλαίσιο μέσα στό ὁποῖο ὁ συγκεκριμένος μονισμός φορτίζεται μ᾽ ἕνα ἰδεαλιστικό περιεχόμενο καί μετά τή συντριβή καί ἀπόρριψη κάθε ἄλλης ἰδέας διεκδικεῖ τήν ἀπόλυτη ἀξία. Εἶναι γνωστό ὅτι ὁ φυσιοκρατικός μονισμός ἐπιχειρεῖ ἀπολυτοποίηση τῆς φύσης μέ ἔξαρση συγκεκριμένων γνωρισμάτων της, ὅπως ἡ ἁρμονία, τό μεγαλεῖο, ἡ κυκλική ἀκολουθία, ἡ μακροκοσμική προβολή τῆς μικροκοσμικῆς λειτουργίας κ. ἄ. Στήν περίπτωση αὐτή καί τό περιεχόμενο τοῦ μονισμοῦ, ἀλλά κι οἱ ὀπαδοί του στάθηκαν μέ ἀδιαφορία μπροστά στόν Χριστιανισμό καί ὄχι σπάνια ἀναγκάστηκαν νά ἐπαναλάβουν θελητά ἤ ἀθέλητα γνωστές διδασκαλίες. Ὅμως εἶναι τό ἴδιο γνωστό πώς ὁ ὑλιστικός μονισμός ὡς ἱστορικός ὑλισμός φορτίστηκε μέ ἔντονα ἰδεαλιστικό περιεχόμενο ἀπό τή στιγμή πού ἔγινε τό θεωρητικό βάθρο τῆς μαρξιστικῆς θεωρίας. Στήν περίπτωση αὐτή πολέμησε κάθε φιλοσοφική διδασκαλία καί θρησκευτική πίστη μέσα σ᾽ ἕνα ἀντιφατικό σχῆμα ἀμφισβήτησης κάθε ἰδεολογίας καί αὐτοπροβολῆς του ὡς τῆς μόνης ἰδεολογίας3. Τέλος ἕνας ἰδιαίτερος τύπος ριζοσπαστικοῦ ἀθεϊσμοῦ διαφαίνεται μέσα σέ ὁρισμένες αὐτόνομες φιλοσοφικές θεωρίες τοῦ 19ου καί τοῦ 20ου αἰῶνα. Οἱ θεωρίες αὐτές χαρακτηρίζονται ἔμμεσα ἀθεϊστικές, γιατί ἡ ἀρνητική τους τοποθέτηση ἀπέναντι στή θρησκεία ἀρχίζει νά διακρίνεται ἀπό τή στιγμή πού ἐγγίζουν κυρίως ὀντολογικά, ὑπαρξιακά καί θεσμικά προβλήματα. Στήν περίπτωση αὐτή 3. Βλ. N. Berdiaeff, Χριστιανισμός καί κοινωνική πραγματικότητα, (ἑλληνική μετάφραση Β.Τ. Γιούλτση), Θεσσαλονίκη 1983, σ. 38 κ.ἑ.

18 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

ἐντάσσονται ὁ θετικισμός τοῦ A. Comte, ἡ φιλοσοφία τοῦ F. Nietzsche, ἡ θεωρία τῆς ψυχανάλυσης τοῦ S. Freud, ἡ ὀντολογική διδασκαλία τοῦ N. Hartmann καί οἱ ἀπόψεις γιά τόν ἀθεϊστικό ὑπαρξισμό τῶν M. Heidegger, J. P. Sartre καί A. Camus...4

M

4. Στόν θετικισμό τοῦ Comte τό ἀθεϊστικό στοιχεῖο προκύπτει ἀπό τήν ἐφαρμογή τοῦ λογικοῦ σχήματος διατομῆς τῆς πολιτιστικῆς ἱστορίας στά τρία ἐξελικτικά στάδια. Ἡ θρησκευτικότητα τῶν σταδίων φαίνεται νά ἀποτελεῖ προϊόν διανοητικῶν διεργασιῶν πού ἐξευγενίζονται προοδευτικά. Ἡ ἀρχική ἐμφάνιση τοῦ θρησκευτικοῦ φαινομένου στό πρῶτο στάδιο σημαίνει ἀποδοχή ἑνός φετιχιστικοῦ ἀνιμισμοῦ, πού μοιραία θά ἀναπτυχθεῖ σέ κάτι ἄλλο στά ἑπόμενα στάδια ἀνάλογα μέ τή φαντασία ἤ τήν αἴσθηση. Αὐτό, σύμφωνα μέ τή σκέψη τοῦ Comte, δείχνει πώς ἡ ὑπερβατική ὀντότητα (ἀντικείμενο) δέν εἶναι ἄλλο ἀπό μιά φανταστική σύλληψη, παράλληλη τοῦ νοητικοῦ ἤ πολιτιστικοῦ ἐπιπέδου τοῦ ἀνθρώπου (ὑποκείμενο). Ὁ Θεός λοιπόν τοῦ Comte εἶναι δημιούργημα τῆς ἀνθρώπινης φαντασίας (Βλ. Α. Κόντ, Μαθήματα θετικῆς φιλοσοφίας, μετάφραση Janis Lo Skokko, Ἀθῆναι (χ.χ.) σ. 59-63). Στή φιλοσοφία τοῦ Nietzsche ὁ ἀθεϊσμός ἐμφανίζεται μ᾽ ἕναν ὁλότελα διαφορετικό τρόπο, πού ἐπιτρέπει συζήτηση ἀκόμα καί γιά τό ἄν εἶναι ἀθεϊσμός. Ἐδῶ ἡ ἀπόρριψη τῆς θρησκευτικῆς πίστης, ταυτόχρονα μέ τήν προβολή ὑποκατάστατων ἐνδοκοσμικῶν στοιχείων στό πρόσωπο τοῦ «Ὑπερανθρώπου», μπορεῖ κοινωνιολογικά νά ἑρμηνευθεῖ ὡς μετακίνηση τῆς θρησκευτικότητας σέ ἄλλο ἀντικείμενο. Γιατί ἡ πλαισίωση τοῦ νέου θρησκευτικοῦ ἀντικειμένου (Ὑπερανθρώπου) μέ στοιχεῖα τοῦ παλαιοῦ (Θεός) σημαίνει οὐσιαστικά ὑπερβατικοποίηση τοῦ νέου ἀντικειμένου. Ἔτσι στόν Nietzsche φαί-

νεται πώς δέν ἀμφισβητεῖται ἡ θρησκευτικότητα. Τό συζητήσιμο σημεῖο εἶναι ἡ ἀδυναμία ὑπέρβασης πού συρρικνώνει τή θρησκευτική πίστη μέσα στό ἐξειδανικευμένο ἄτομο (Κριτική τοῦ σημαντικοῦ αὐτοῦ στοιχείου βλ. K. Jaspers, Nietzsche. Berlin – Leipzig 1936, σ.

385 κ. ἑ.). Στόν Freud ὁ ἀθεϊσμός ἀποτελεῖ ἄρνηση τῆς πραγματικότητας τοῦ Θεοῦ πού πρακτικά εἶναι μόνο ἡ ἐξευγενισμένη ἔκφραση τοῦ γενετήσιου ἔνστικτου. Κι ἐδῶ, ὅπως καί στόν Comte, φυσικά σέ διαφορετική προοπτική, τό ὑπερβατικό σέ σχέση μέ τόν ἄνθρωπο δέν ἔχει ἀντικειμενική ὕπαρξη. Εἶναι προϊόν ἐξελικτικῆς διεργασίας τοῦ Libido, πού ἀντιστοιχεῖ σέ πτυχή τῆς βιολογικῆς δομῆς τῆς ὕπαρξης. Αὐτό σημαίνει πώς ὁ Θεός ἀντιμετωπίζεται ὡς τό τελικό ἀποτέλεσμα συγκεκριμένων νομοτελειακῶν διαδικασιῶν τοῦ φυσικοῦ ἀτόμου, ὄχι δηλαδή ὡς ἀντικειμενική ὕπαρξη, ἀλλ᾽ ὡς ἔκφραση, ποιότητα ἤ ἐπίπεδό του (Βλ. Zwangshandlungen und Religionsubungen, 1907. Der Mann und die monotheistische Religion, 1938. Περισσότερο ἰδιόμορφη εἶναι ἡ διδασκαλία τοῦ Hartmann πού ἀναπτύσσεται σέ δύο διαφορετικά, ἀλλ᾽ ὁπωσδήποτε παράλληλα καί ἀλληλένδετα ἐπίπεδα, τό ὀντολογικό καί τό ἠθικό. Στό ὀντολογικό ἐπίπεδο ἡ ἰδέα γιά τήν ὕπαρξη στόν κόσμο ἀλλεπάλληλων στρωμάτων προϋποθέτει κυριαρχική ὕπαρξη πολλαπλότητας ὀντολογικῶν μορφῶν, πού εἶναι ἀδιανόητο νά ἀναχθοῦν σέ ἑνότητα (μεταφυσικός μονισμός). Ἡ πολλαπλότητα σχετικοποιεῖ τήν ἀναφορά τοῦ ἀνθρώπου στό ὑπερβατικό καί μετατοπίζει τό πρόβλημα τῆς ἀξιολογικῆς ἠθικῆς μέσα στόν ἴδιο τόν ἄνθρωπο πού μεταβάλλει σέ αὐτοαξία. Ἔτσι τό αὐτεξούσιο τοῦ ἀνθρώπου προσδιορίζεται ἀποκλειστικά ἀπό τόν ἴδιο πού τελικά γίνεται αἴτιο καί σκοπός τῆς ἠθικῆς ταυτόχρονα (τή σχετική διδα-

σκαλία βλ. Hartmann, Der Aufbau der realen Welt, Berlin 1940). Ἕναν ἰδιόμορφο τύπου ἀθεϊσμοῦ εἰσάγει μέ τήν ἀντιορθολογική κριτική τῆς θρησκείας κι ἡ λεγόμενη φιλοσοφία τοῦ ὑπαρξισμοῦ. Ἐδῶ κυριαρχεῖ ἡ προσήλωση στό ἐνδοκοσμικό καί τό εὐτελές, μετά τήν ἄρνηση ἀναγωγῆς τῆς ἀνθρώπινης ὕπαρξης στό ὑπερβατικό. Βέβαια πρέπει νά σημειωθεῖ πώς ὁ ὑπαρξισμός ἐκφράστηκε μέ μιά μεγάλη ποικιλία ἀπόψεων, γι᾽ αὐτό καί κάθε συγκεκριμένη περίπτωση ἐμφανίζει τίς δικές της ἰδιαιτερότητες. Ἐνῶ λογουχάρη στή φιλοσοφία τοῦ Jaspers, πού εἶναι ὑπαρξιακή, φαίνεται καθαρά ἡ ἀνθρώπινη ἀνάγκη γιά διάσπαση τοῦ ἐνδοκοσμικοῦ φράγματος μέ ἀποκλειστικό σκοπό τήν προσέγγιση τοῦ ὑπερβατικοῦ, στό Heidegger, χωρίς νά ὑπάρχει ξεκάθαρα μιά ἄρνηση τῆς ἰδέας τοῦ Θεοῦ, δέ φαίνεται νά ἀπασχολεῖ τόν ἄνθρωπο ἡ «ἐνδεχόμενη» δυνατότητα κοινωνίας μέ τό ὑπερβατικό. Ἡ ἀνθρώπινη ὕπαρξη φορτίζεται μέ μιά ἀπόλυτη ἀξία πού θεωρητικά δέν ἐπιτρέπει καμιά σύγκριση μέ τήν ἀξία τοῦ Θεοῦ. Στούς Sartre καί Camus ἡ ἰδέα τῆς ἀπόλυτης ἀξίας μεταμορφώνεται στήν ἰδέα τοῦ ἀπόλυτου ὄντος, πού εἶναι πάνω ἀπό τό κάθε ὄν, ἀξία ἤ κανόνα ζωῆς. Ἔτσι στήν εὐθεία ἑνός ὑπαρξιακοῦ μονισμοῦ τελικά θεοποιεῖται ἡ ἀνθρώπινη ὕπαρξη (βλ. M. Heidegger, Sein und Zeit, Tubingen 3 1963. K. Jaspers, Von Ursprung und Zier der Geschichte, Munchen 1949. P. Sartre, L᾽ être et le néant, Paris 1943. A. Camus, L᾽Envers et I᾽ Endroit, Paris 1937. Λεπτομέρειες καί κριτική τῆς φιλοσοφίας τοῦ ὑπαρξισμοῦ βλ. Ν. Ματσούκα, Ἱστορία τῆς Φιλοσοφίας, Θεσσαλονίκη 1981, σ. 373-403).

Ἀπόσπασμα ἀπό τό βιβλίο του: «Κοινωνιολογία τοῦ Ἀθεϊσμοῦ, θεματικά ὅρια καί προβληματισμοί», σελ. 19 - 24, ἐκδόσεις «Π. Πουρναρᾶ», Θεσ/νίκη, 1984.

M

✽

H Sαδιοφωνικός µας Σταθµός: 101,9 F M Ἐν Ἐσόπτρῳ | 19

...ἡ δέηση «Uπέρ τοῦ ρυσθῆναι ἡµᾶς...» ...

τοῦ † Μητροπολίτου Σερβίων καί Κοζάνης Διονυσίου Ψαριανοῦ ✽ ά τελευταῖα λόγια τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ στήν τελευταία ὁμιλία πρός τούς μαθητές του, ὕστερ᾽ ἀπό τό μυστικό δεῖπνο εἶναι αὐτά˙ «Ἐν τῷ κόσμω θλίψιν ἔξετε, ἀλλά θαρσεῖτε˙ ἐγώ νενίκηκα τόν κόσμον». Στόν κόσμο θά ἔχετε θλίψη ἀλλά, κάνετε θάρρος, ἐγώ ἔχω νικήσει τόν κόσμο. Ἡ θλίψη, ὁ κίνδυνος, ἡ ἀνάγκη εἶναι, θά λέγαμε, ὁ κλῆρος τοῦ ἀνθρώπου σέ τοῦτον τόν Ἔργο κόσμο, γιατί ὁ Ἰησοῦς Χρικ. Π. Μόσχου. στός δέν εἶπε πώς νίκησε τή θλίψη, ἀλλά τόν κόσμο. Ἡ θλίψη, ὁ κίνδυνος καί ἡ ἀνάγκη μένουν, εἶναι ἡ ἐναντίωση καί ὁ πειρασμός μέ τόν ὁποῖον παλεύομε διαρκῶς. Αὐτό ἐννοοῦσε ὁ Ἰησοῦς Χριστός, ὅταν πάλι εἶπε σέ ἄλλη περίπτωση ὅτι «ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ βιάζεται καί βιασταί ἁρπάζουσιν αὐτήν». Σέ ὅλη του τή ζωή ὁ πιστός παλεύει, ὅπως ὅλη τή νύχτα πάλευε ὁ Ἰακώβ μέ τόν Ἄγγελο τοῦ Θεοῦ. Ὅλη ἡ ἀξία μας καί ὅλη ἡ δόξα μας εἶναι σέ αὐτήν τήν πάλη, γιά νά γίνουμε καλύτεροι, καί νά πάρωμε, καθώς γράφει ὁ Ἀπόστολος, τό βραβεῖο τῆς «ἄνω κλήσεως». Ὁ Ἀπόστολος Ἰάκωβος ἀρχίζει νά γράφη τήν ἐπιστολή του μέ αὐτά τά λόγια˙ «Πᾶσαν χαράν ἡγήσασθε, ἀδελφοί μου, ὅταν πειρασμοῖς περιπέσητε ποικίλοις...»˙ δηλαδή νά τό ᾽χετε ἀδερφοί μου, μεγάλη σας χαρά, ὅταν πέσετε σέ διάφορες δοκιμασίες. Καί λίγο παρακάτω γράφει πάλι, σάν γιά νά ἐξηγήσει τό πρᾶγμα˙ «Μακάριος ἀνήρ ὅς ὑπομένει πειρασμόν˙ ὅτι δόκιμος γενόμενος λήψεται τόν στέφανον τῆς ζωῆς, ὅν ἐπηγγείλατο ὁ Κύριος

Τ

20 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

...«Ὑπέρ τοῦ ρυσθῆναι ἡμᾶς...». Αὐτό ἀκριβῶς παρακαλοῦμε καί δεχόμαστε, ὄχι νά πάρη τή θλίψη ἀπό πάνω μας, ἀλλά νά μᾶς δώση τή δύναμη νά τήν σηκώσουμε. Νά μή μᾶς δοκιμάση παραπάνω ἀπ᾽ ὅ,τι μποροῦμε... τοῖς ἀγαπῶσιν αὐτόν»˙ δηλαδή χαρά στόν ἄνθρωπο πού ἀντέχει σέ δοκιμασία, γιατί ὅταν δοκιμαστῆ καί φανῆ ἄξιος θά λάβη τό στεφάνι τῆς ζωῆς, πού ὑποσχέθηκε ὁ Κύριος σ᾽ ἐκείνους ποῦ τόν ἀγαποῦν. Στή θλίψη, στόν κίνδυνο καί στήν ἀνάγκη πρέπει νά προσθέσουμε καί τή δίκαιη ὀργή τοῦ Θεοῦ. Ἀλλά ὅλα αὐτά πού δυσκολεύουν καί ἀπειλοῦν τή ζωή μας, δέν εἶναι παρά τά παιδαγωγικά μέσα τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ, πού δέν ἀφήνει τόν πιστό ἄνθρωπο νά δοκιμασθῆ παραπάνω ἀπό τήν ἀντοχή του, ἀλλά μαζί μέ τόν πειρασμό κάθε φορά τοῦ δίνει καί τήν ἀντοχή «τοῦ δύνασθαι ὑπενεγκεῖν», νά μπορῆ νά τόν σηκώση. Ὁ λόγος ἐδῶ μᾶς πάει μακρυά, μά δέν θέλομε νά ξεφύγωμε ἀπό τό θέμα, πού εἶναι ἡ δέηση τῆς Ἐκκλησίας «Ὑπέρ τοῦ ρυσθῆναι ἡμᾶς...». Αὐτό ἀκριβῶς παρακαλοῦμε καί δεχόμαστε, ὄχι νά πάρη τή θλίψη ἀπό πάνω μας, ἀλλά νά μᾶς δώση τή δύναμη νά τήν σηκώσουμε. Νά μή μᾶς δοκιμάση παραπάνω ἀπ᾽ ὅ,τι μποροῦμε καί νά μήν ἀφήση τήν ὀργή του ἐπάνω μας ὅσο μᾶς ἀξίζει. Ἡ δέηση «Ὑπέρ τοῦ ρυσθῆναι ἡμᾶς...» εἶναι ἡ ἴδια μέ τά δύο τελευταῖα αἰτήματα στό «Πάτερ ἡμῶν». Κάθε μέρα τό λέμε στήν προσευχή μας, «μή εἰσενέγκης ἡμᾶς εἰς πειρασμόν, ἀλλά ῥῦσαι ἡμᾶς ἀπό τοῦ πονηροῦ»˙ μήν ἀφήνεις νά μποῦμε σέ πειρασμό, ἀλλά γλύτωσέ μας ἀπό τόν πονηρό. Πονη-

...Μά πόσο νά προσέξη ὁ ἀδύνατος ἄνθρωπος; Πόσο νά σηκώση τή θλίψη του καί τίς ἀνάγκες τοῦ βίου; Πῶς νά ξεφύγη τόσους κινδύνους, πού τόν ἀπειλοῦν; Γι᾽ αὐτό προσεύχεται καί δέεται. Ὄχι τόσο μόνος του, ἀλλά «ἐν ἐκκλησίᾳ λαοῦ», στή σύναξη τῆς Ἐκκλησίας, στή θεία Λειτουργία. Γιατί πιστεύει, καθώς τόν ἔμαθε ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, ὅτι ὁ Θεός καλύτερα μᾶς ἀκούει, ὅταν προσευχώμαστε ὅλοι μαζί στήν Ἐκκλησία παρά ὅταν ὁ καθένας ἀπομονώνεται καί προσεύχεται μόνο γιά τόν ἑαυτό του... ρός εἶναι τό πνεῦμα τοῦ κακοῦ, ὁ διάβολος πού πάντα ἀντιστρατεύεται καί πολεμᾶ τή σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου. Ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής σχετικά μέ τόν πειρασμό λέει τά ἑξῆς˙ «Ὁ πειρασμός διττός˙ ὁ μέν ἐνήδονος, ὁ δέ ἐπώδυνος. Καί ὁ μέν ἑκούσιος, γεννήτωρ παθῶν, ὁ δέ ἀκούσιος, ἀναιρέτης κακῶν». Δηλαδή˙ ὁ πειρασμός πού βρίσκει τόν ἄνθρωπο εἶναι δύο εἰδῶν˙ ἕνας πειρασμός γεννᾶ εὐχαρίστηση κι ἄλλος πειρασμός φέρνει πόνο. Ὁ πρῶτος εἶναι μέ τή θέληση τοῦ ἀνθρώπου καί εἶν᾽ ἐκεῖνος πού γεννᾶ τά πάθη˙ ὁ δεύτερος εἶναι χωρίς τή θέληση τοῦ ἀνθρώπου καί εἶν᾽ ἐκεῖνος πού λυτρώνει καί ἐξαγνίζει. Ὁ πειρασμός καί ἡ δοκιμασία εἶναι ἕνα πολύ κρίσιμο σημεῖο στή ζωή τῶν πιστῶν χρειάζεται νά εἶναι ὁ πιστός ὁπλισμένος μέ πολλή ἐμπιστοσύνη στό Θεό, γιά νά ἀντέξη στόν πειρασμό. Τό πιό ζωντανό παράδειγμα στή θεία Γραφή εἶ-

ναι τό παράδειγμα τοῦ Ἀβραάμ, πού ἡ ἀντοχή του ξεπερνάει τήν ἀντοχή κάθε Ἁγίου. Γιατί ὅλοι οἱ Ἅγιοι κάθε καιροῦ σήκωσαν καί σηκώνουν πειρασμό καί δοκιμάστηκαν καί δοκιμάζονται σάν τό χρυσάφι καί τό ἀσήμι στή φωτιά καί τό καμίνι τῶν θλίψεων. Ἡ θλίψη, ὁ κίνδυνος, ἡ ἀνάγκη εἶναι ὁ πειρασμός καί ἡ δοκιμασία τοῦ πιστοῦ. Ὁ ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ δέν βάζει μόνος του τόν ἑαυτό του σέ πειρασμό καί δέν προκαλεῖ τήν ὀργή τοῦ Θεοῦ. Μά ὅταν τόν βρῆ ὁ πειρασμός, τόν σηκώνει καί παρακαλεῖ τόν Θεό νά τόν βοηθήση, καί ἄν εἶναι γιά τήν ὀργή του νά τήν σταματήση. Προσέχει «μήποτε ὀργισθῇ Κύριος». Μά πόσο νά προσέξη ὁ ἀδύνατος ἄνθρωπος; Πόσο νά σηκώση τή θλίψη του καί τίς ἀνάγκες τοῦ βίου; Πῶς νά ξεφύγη τόσους κινδύνους, πού τόν ἀπειλοῦν; Γι᾽ αὐτό προσεύχεται καί δέεται. Ὄχι τόσο μόνος του, ἀλλά «ἐν ἐκκλησίᾳ λαοῦ», στή σύναξη τῆς Ἐκκλησίας, στή θεία Λειτουργία. Γιατί πιστεύει, καθώς τόν ἔμαθε ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, ὅτι ὁ Θεός καλύτερα μᾶς ἀκούει, ὅταν προσευχώμαστε ὅλοι μαζί στήν Ἐκκλησία παρά ὅταν ὁ καθένας ἀπομονώνεται καί προσεύχεται μόνο γιά τόν ἑαυτό του. Οἱ δεήσεις τῆς θείας Λειτουργίας εἶναι κοινές˙ παρακαλοῦμε ὄχι μόνο ὅλοι μαζί, ἀλλά καί ὅλοι γιά ὅλους˙ «Ὑπέρ τοῦ ρυσθῆναι ἡμᾶς ἀπό πάσης θλίψεως, ὀργῆς, κινδύνου καί ἀνάγκης...». Ἀμήν. ✽ Ἀπόσπασμα ἀπό τό βιβλίο του: «Ἡ Θεία Λειτουργία», σελ. 84 - 88, ἔκδοση Ἀποστολικῆς Διακονίας, 1986.

M

7ράπεζα ρουχισµοῦ Ἐνορία Ἁγ. Ραφαήλ Μοιρῶν. Διανέμει ρουχισμό σέ αὐτούς πού ἔχουν ἀνάγκη. Δωρήσετε εἴδη ρουχισμοῦ, σέ καλή κατάσταση καί καθαρά, πού δέν τά χρησιμοποιεῖτε. Πληροφορίες: π. Νεκτάριος Χουστουλάκης, τηλ. 6988119688. M

Ἡ

Ἐν Ἐσόπτρῳ | 21

B συµµετοχή τῶν Παρανύφων στήν 8θνική Pντίσταση

τοῦ κ. Ζαχαρία Δ. Καλοχριστιανάκη, συνταξ. ἐκπαιδευτικοῦ, συγγραφέα ✽ εβ ασμιότατε, κ. Δήμαρχε, κ. Βουλευτά, κυρίες καί κύριοι! Μετά τήν κατάληψη τῆς Κρήτης, τό Μάϊο τοῦ 41, οἱ Γερμανοί κατακτητές, καλοῦσαν τούς ἐγκλωβισμένους Ἄγγλους, Αὐστραλούς καί Νεοζηλαν-

Σ

δούς νά παραδοθοῦν. Ὅσοι δέν παραδόθηκαν ἤ δέν πιάστηκαν αἰχμάλωτοι, θεωρήθηκαν ἐχθροί του Χίτλερ καί καταδιώκονταν. Περιπλανώμενοι, πεινασμένοι κι ἐξαθλιωμένοι, ἄγνωστοι σέ ἄγνωστους τόπους, προσπαθοῦσαν νά φτάσουν στίς νότιες ἀκτές μέ τήν ἐλπίδα νά φύγουν γιά τήν Αἴγυπτο. Οἱ Παράνυμφοι ἀνέκαθεν συνδεόμενοι μέ τίς Τρεῖς Ἐκκλησιές, μέ τή σχέση μητρόπολης-ἐπινείου, ἦταν ἑπόμενο νά παίξουν καθοριστικό ρόλο σ’ αὐτόν τόν ἀγῶνα. Οἱ ἐγκλωβισμένοι σύμμαχοι (Ἄγγλοι, Αὐστραλοί καί Νεοζηλανδοί), ἀφοῦ ἔφθαναν στούς Παρανύμφους, κρύβονταν ἀπό τούς κατοίκους καί στή συνέχεια, μέ τή βοήθειά τους καί μέ κύριο συντονιστή τόν ἐκεῖ ἐγκατεστημένο Μόντυ Wood House, Νίκο τόν ἔλεγαν οἱ ντόπιοι, προωθούνταν νύχτα καί μέ κίνδυνο τῆς ζωῆς τους, μέσῳ τοῦ μονοπατιοῦ τοῦ Ἁγίου Παύλου καί τῆς Κλεισούρας κι ἔφταναν στό σημεῖο προσορμισμοῦ τοῦ ὑποβρυχίου. Ἀξίζει νά ἀναφερθεῖ ὅτι ἀρκετοί ἀπό τούς ντόπιους συνοδούς παρακαλοῦσαν τούς συμμάχους νά τούς πάρουν 22 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

...ὁ ρόλος τῶν κατοίκων ἦταν δυσανάλογα μεγάλος, σέ σχέση μέ τίς οἰκονομικές τους δυνατότητες καί ἐν πολλοῖς ἀγνοημένος. Ἡ μακροϊστορία πολλές φορές καταβροχθίζει ἤ καί ἀγνοεῖ τή μικροϊστορία... μαζί τους στήν Αἴγυπτο, νά στρατολογηθοῦν καί νά πολεμήσουν τόν κατακτητή. Στούς Παρανύμφους ἔβρισκαν θερμή φιλοξενία ἀπό τόν ἐπί πολλά χρόνια Πρόεδρο Γεώργιο Δημητράκη, τόν ἐπονομαζόμενο «Παρεδράκη». Ὅλο τό χωριό, μέ τή συμβολή καί τῆς ἐκκλησίας, σάν ἕνα μελίσσι, δούλευε γιά τόν ἴδιο σκοπό. Ἐδῶ εἶχε τήν ἕδρα του ὁ Ἄγγλος λοχαγός Μόντυ Wood House, γιός Λόρδου μέ ἀκαδημαϊκή μόρφωση καί γνώση τῶν ἀρχαίων ἑλληνικῶν κι ἐδῶ εἶχε τακτικές συναντήσεις μέ τόν Πετρακογιώργη καί τόν Μπαντουβᾶ, μέ τόν ὁποῖο μάλιστα εἶχε ἀναπτύξει φιλία. Εὐνόητο λοιπόν ὅτι οἱ Παράνυμφοι, ὡς ὁ προθάλαμος τῆς ἀναχώρησης τῶν ἐγκλωβισμένων, σήκωσαν τό βάρος τῆς φιλοξενίας καί τό ὄνομά τους ἔμεινε βαθιά χαραγμένο στή μνήμη πάμπολλων ἀξιωματικῶν, ὡς τόπος δράσης τῆς συμμαχικῆς κατασκοπείας καί συγκέντρωσης φυγάδων. Ἀξίζει νά τονιστεῖ ὅτι ὁ ρόλος τῶν κατοίκων ἦταν δυσανάλογα μεγάλος, σέ σχέση μέ τίς οἰκονομικές τους δυνατότητες καί ἐν πολλοῖς ἀγνοημένος. Ἡ μακροϊστορία πολλές φορές καταβροχθίζει ἤ καί ἀγνοεῖ τή μικροϊστορία. Οἱ Παράνυμφοι ἦταν τότε συγκοινωνιακά ἀποκομμένοι, ὄχι μόνο ἀπό τά ἀστικά κέντρα, ἀλλά καί ἀπό τά καμποχώρια. Αὐτό ὅμως τούς ἔδινε τό σημα-

ντικό πλεονέκτημα ὅτι οἱ ἀγροτοποιμένες κάτοικοί τους, ὡς γνῶστες τῶν ἀκτῶν, τῶν μονοπατιῶν καί τῶν σπηλαίων, μποροῦσαν νά δράσουν μέ αὐτονομία. Ἕνας ἄλλος σημαντικός λόγος ἦταν ὅτι ὁ μικρόκοσμος τῆς τοπικῆς κοινωνίας, ἡ μή ἐγκατάσταση στό χωριό κατοχικῶν στρατευμάτων, τό σέ ὑψηλό βαθμό πατριωτικό συναίσθημα καί οἱ μεταξύ τῶν κατοίκων στενοί συγγενικοί δεσμοί δέν ἐπέτρεπαν τήν ἐμφάνιση προδοτικῶν φαινομένων κι αὐτό εἶναι τό σημαντικότερο παράσημο, πού πρέπει νά τούς ἀποδοθεῖ. Ἡ συμμετοχή τῶν Παρανυφιανῶν σέ αὐτόν τόν ἀγῶνα διαχωρίζεται σέ δύο περιόδους. Στήν πρώτη, πού ἀρχίζει ἀπό τήν κατάκτηση τῆς Κρήτης μέχρι τό Γενάρη τοῦ 1942, πού χρονικά συμπίπτει μέ τήν ἐγκατάσταση τῶν Γερμανῶν στίς Τρεῖς Ἐκκλησιές καί ἡ δεύτερη ἀπό τότε μέχρι τήν ἀπελευθέρωση. Δέν θά σᾶς κουράσω μέ ὀνόματα καί ἡμερομηνίες. Ἀλλά πρέπει νά τονιστεῖ ὅτι σέ ὅλες τίς ἀποβατικές ἐπιχειρήσεις τῶν συμμάχων ἡ συμβολή τῶν Παρανυμφιανῶν ἦταν καταλυτική. Ὡς πρός τή δεύτερη τά γεγονότα ἔχουν ὡς ἑξῆς: Εἶναι ἀρχές τοῦ 1942. Ἡ συνεχιζόμενη ἀπόκρυψη καί ἡ διαφυγή τῶν συμμάχων ἀπό τίς Τρεῖς Ἐκκλησιές, μέ τή συμμετοχή τῶν Παρανυμφιανῶν, γίνεται γνωστή στούς κατακτητές καί διατάσσεται ἡ ἐκκένωση τοῦ χωριοῦ. Σήμερα μου δίδεται, γιά πρώτη φορά, ἡ εὐκαιρία νά σᾶς ἀνακοινώσω τό μέχρι τώρα ἄγνωστο περιστατικό, πού ἔπαιξε καταλυτικό ρόλο γι αὐτή τήν ἐκκένωση. Ἡ ἔρευνα τῆς προφορικῆς μικροϊστορίας, στήν ὁποία ἡ σύγχρονη ἱστοριογραφία ἀποδίδει μεγάλη σημασία, δέν σταματᾶ ποτέ καί συνεχῶς φέρνει στό φῶς νέα στοιχεῖα. Ἰδού λοιπόν τό αἴτιο.

Ὁ γερμανομαθής δάσκαλος Χαράλαμπος Σαριδάκης, ἀπό τόν Πύργο, ἄν καί ἦταν ἐνεργό στέλεχος τῆς ἀντίστασης, ἦταν καί διερμηνέας τῶν Γερμανῶν. Στό γραφεῖο τοῦ φρουραρχείου στόν Πύργο βλέπει μία κατάσταση μέ 25 ὀνόματα ἀντιστασιακῶν πού φιλοξενοῦνταν στούς Παρανύμφους καί βοηθοῦσαν τούς συμμάχους νά διαφύγουν. Στήν κατάσταση ἀναγραφόταν ἡ διαταγή νά μεταβεῖ τήν ἑπομένη κλιμάκιο Γερμανῶν νά ζώσει τό χωριό, νά συλλάβει καί νά ἐκτελέσει τούς ἀντιστασιακούς καί τούς ἄνδρες τοῦ χωριοῦ. Ἀμέσως πηγαίνει στό σπίτι τοῦ Βασίλη Τσικρικωνάκη, στόν Πύργο, πού ἦταν ἀγροφύλακας στούς Παρανύμφους καί λέει στή γυναῖκα του νά εἰδοποιήσει τόν ἄνδρα της. Ὅμως ἦταν νύχτα, ἡ κυκλοφορία ἀπαγορευόταν καί κανένα ἀπό τά μεγαλύτερα παιδιά της δέν ἤθελε νά πάει. Ὁ 13/χρόνος Κώστας, ἔχοντας ἄγνοια κινδύνου, προθυμοποιήθηκε νά μεταφέρει γραπτό μήνυμα, μέ τήν ἐντολή ἄν τόν πιάσει γερμανικό ἀπόσπασμα νά φάει τό χαρτί καί νά δικαιολογήσει τή μετακίνησή του, πώς ἤθελε νά πάρει τρόφιμα ἀπό τόν πατέρα του. Τό παιδί φεύγει καί φτάνει νύχτα στούς Παρανύμφους. Ὁ πατέρας του τρομαγμένος τόν ρωτᾶ γιά ποιό λόγο ἦρθε κι αὐτός τοῦ δίνει τό χαρτί, γιατί τό παιδί δέν ἤξερε τί ἔγραφε, ἀφοῦ δέν γνώριζε νά διαβάζει. Εἰδοποιεῖται πάραυτα ὁ Πρόεδρος τῆς Κοινότητας, χτυπᾶ ἡ καμπάνα, μαζεύονται οἱ χωριανοί καί εἰδοποιοῦνται οἱ ἄνδρες καί οἱ φιλοξενούμενοι νά ἐγκαταλείψουν τό χωριό. Τά χαράματα οἱ Γερμανοί κυκλώνουν τό Ἐν Ἐσόπτρῳ | 23

Ἡ συμμετοχή τῶν Παρανύφων στήν Ἐθνική Ἀντίσταση

χωριό, ἐρευνοῦν, ἀλλά δέν βρίσκουν κανένα ἄνδρα. Τό μικρό ἀγόρι ἔγινε πραγματικός ἥρωας κι ἔσωσε τόν ἀνδρικό πληθυσμό ἑνός χωριοῦ. Αὐτό ἦταν ἀφορμή νά ἐκκενωθοῦν οἱ Παράνυμφοι καί τά διπλανά χωριά. Συγκρατεῖστε, παρακαλῶ, αὐτό τό περιστατικό. Μέ τήν ἐγκατάσταση τῶν Γερμανῶν στίς Τρεῖς Ἐκκλησιές τό Γενάρη τοῦ 1942 δέν σταμάτησε καί ἡ διαφυγή τῶν πατριωτῶν πρός τήν Αἴγυπτο. Καί σέ αὐτή τή χρονική συγκυρία ἡ συμμετοχή τῶν κατοίκων δέν ὑστέρησε. Στίς 15 Φεβρουαρίου 1943 εἶχε προγραμματιστεῖ νά φύγει ὁ Πάτρικ Λή Φέρμορ, ὁ Πετρακογιώργης μέ τά παλληκάρια του καί κάποιοι ἐπώνυμοι ἀπό τό Ἡράκλειο. Ἀφοῦ πέρασαν τά καμποχώρια τῆς Μεσαρᾶς καί διασχίζοντας τήν ἀπαγορευμένη ζώνη τῶν Ἀστερουσίων ἔφτασαν δυτικά ἀπό τίς Τρεῖς Ἐκκλησιές. Σχεδίαζαν νά ἐξουδετερώσουν τό γερμανικό φυλάκιο, σκοτώνοντας ἤ αἰχμαλωτίζοντας τούς ἐννέα Γερμανούς. Ἐκεῖ συνάντησαν Παρανυμφιανούς βοσκούς, πού εἶχαν πάρει ἄδεια νά ξεχειμωνιάσουν τά κοπάδια τους. Ζήτησαν σχετικές πληροφορίες καί ἀποκάλυψαν τό σχέδιό τους. Οἱ βοσκοί δέν συμφωνοῦσαν καί ζήτησαν τή συγκατάθεση τοῦ Ἄγγλου λοχαγοῦ Τοm Dunbabin, Τόμ ἤ Γιάννη τόν φώναζαν οἱ Παρανυμφιανοί, πού μέ τόν ἀσυρματιστή τοῦ κρύβονταν στήν περιοχή καί τόν παρακάλεσαν νά μήν πειράξουν τούς Γερμανούς, γιατί τήν ἄλλη μέρα θά ξεσπούσαν ἀντίποινα ἐναντίον τῶν Παρανύμφων. Ὁ Τόμ ἐκτίμησε πώς οἱ βοσκοί εἶχαν δίκιο, οἱ ἄνθρωποι βοηθοῦσαν τούς συμμάχους καί μελλοντικά θά τούς ἔχαναν καί ἀνέθεσε στούς βοσκούς νά ὁδηγήσουν τήν ὁμάδα σέ ὅρμο πού νά μπορεῖ νά προσεγγίσει πλοῖο. Κρατεῖστε, παρακαλῶ καί αὐτό τό περιστατικό γιά τή 24 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

...Οἱ Παρανυμφιανοί, λοιπόν, ὄχι μόνο βοήθησαν τούς ξένους νά διαφύγουν, ἀλλά ἄνοιξαν τά σπίτια τους, τούς ἔκρυψαν, τούς ἔντυσαν καί τούς τάισαν, σέ μία ἐποχή πού ἡ διαχείριση τῆς φτώχειας δέν ἦταν εὔκολη... συνέχεια. Σᾶς ἀνέφερα προηγουμένως νά συγκρατήσετε δύο περιστατικά. Τό ἕνα ἀφορᾶ τό ζώσιμο τοῦ χωριοῦ ἀπό τούς Γερμανούς καί τό ἄλλο τή σκέψη τῶν Παρανυμφιανῶν βοσκῶν νά μήν ἐξουδετερωθεῖ τό Γερμανικό φυλάκιο στίς Τρεῖς Ἐκκλησιές. Φαίνεται ὅτι ἦταν θέλημα Θεοῦ νά ἐξελιχθοῦν ἔτσι αὐτά τά δύο περιστατικά καί οἱ Παράνυμφοι νά μήν ἀκολουθήσουν τή μοίρα τῶν καμένων χωριῶν τῆς Βιάννου. Σεβασμιότατε, κυρίες καί κύριοι! Οἱ κάτοικοι τῶν Παρανύμφων, βαθύτατα θρησκευόμενοι, ἐμφορούμενοι ἀπό τό ἀξιακό σύστημα τοῦ ἑλληνοχριστιανικοῦ πολιτισμοῦ, ἀπέναντι στή θηριώδη χιτλερική βαρβαρότητα, ἀντέταξαν τό ἦθος, τήν εὐγένεια, τήν ἀξιοπρέπεια καί τόν σεβασμό στόν διωκόμενο συνάνθρωπο. Καί νά τονίσομε ὅτι οἱ γυναῖκες τῶν Παρανύμφων συμπεριφέρθηκαν στούς ξένους μέ στοργή καί τρυφερότητα ἀντάξια της ἑλληνίδας μάνας. Γιατί οἱ ξένοι καί οἱ ἱκέτες, κατά τήν ὁμηρική προτροπή, εἶναι πρόσωπα ἱερά. Γυναῖκα τῶν Παρανύμφων, ὁ ἀδελφός της ὁποίας εἶχε σκοτωθεῖ στό Ἀλβανικό μέτωπο, ἔκρυβε καί φρόντιζε, γιά ἀρκετό διάστημα, Ἰταλό φυγάδα, πού εἶχε ζητήσει ἄσυλο στό σπίτι της, ὁ ὁποῖος ἐν δυνάμει θά μποροῦσε νά ἦταν ὁ φονιάς τοῦ ἀδελφοῦ της. Αὐτό δέν ἔκαμε καί ὁ Ἅγιος Διονύσιος, κρύβοντας τό φονιά τοῦ ἀδελφοῦ του, πού ζήτησε προστασία στό μοναστήρι του; Ἀλλά καί ἡ κρητικιά μάνα, πού ὅταν ἔβγαλε ἡ θάλασσα ἕνα

Γερμανό νεκρό, ὡς ἄλλη Ἀντιγόνη, πῆρε τό νεκρό, τόν ἔθαψε στήν παραλία καί κάθε μέρα τοῦ ἄναβε καντήλι. Καί ὅταν κάποιοι τῆς εἶπαν ὅτι αὐτός ἦταν ἐχθρός ἡ μεγαλόψυχη γυναῖκα ἀπάντησε. Αὐτό τό παλικάρι δέν εἶχε μάνα; Στό σημεῖο αὐτό θά μοῦ ἐπιτρέψετε, ἀνοίγοντας παρένθεση, νά ἐπισημάνω ὅτι ἡ ἔρευνα πού ἔκαμα, μέ ἀφορμή τή σημερινή ἐκδήλωση, μοῦ ἀποκάλυψε πλῆθος ἀνήροτων γεγονότων, ψήγματα τῶν ὁποίων σᾶς ἀνέφερα, τά ὁποῖα καλλύνουν καί λαμπρύνουν τόν τόπο. Προσπάθησα, σεβόμενος τό χρόνο, νά μήν σᾶς κουράσω μέ ὀνόματα καί ἡμερομηνίες, πού σχετίζονται μέ τόν τόπο καί τά ὁποία φυλάσσω στό ἀρχεῖο μου. Ἡ ταπεινότητά μου δέν μοῦ ἐπιτρέπει νά δίνω συμβουλές. Θά ἤθελα ὅμως νά πῶ, ἐάν κι ἐσεῖς, Σεβασμιότατε συμφωνεῖτε, νά συλλεχτεῖ καί νά καταγραφεῖ, ὅσο ἀκόμη ζοῦν οἱ παππουδογιαγιάδες, ὅλος αὐτός ὁ ἄγραφος ἱστορικός πλοῦτος γιά νά παραδοθεῖ ὡς πατρογονικό ἀξιακό θυμητάρι στή νέα γενιά. Κι ἄν χρειαστεῖ ἡ βοήθειά μου νά τή θεωρήσετε δεδομένη. Κλείνει ἡ παρένθεση. Οἱ Παρανυμφιανοί, λοιπόν, ὄχι μόνο βοήθησαν τούς ξένους νά διαφύγουν, ἀλλά ἄνοιξαν τά σπίτια τους, τούς ἔκρυψαν, τούς ἔντυσαν καί τούς τάισαν, σέ μία ἐποχή πού ἡ διαχείριση τῆς φτώχειας δέν ἦταν εὔκολη. Ἡ συμπεριφορά τους περιποιεῖ ἰδιαίτερη πατριωτική τιμή στούς ἀπογόνους. Ἡ σημερινή ἀναμνηστική πλάκα σηματοδοτεῖ αὐτό τό γεγονός, ἀναδεικνύει τόν τόπο καί ἰσχυροποιεῖ τό αἴσθημα τῆς καταγωγῆς τῶν κατοίκων. Εἰδικά σήμερα, κάτω ἀπό τίς παροῦσες συνθῆκες, ἡ ἀναδρομή στά ἀνιδιοτελῆ ἐθνικά πρότυπα τῶν περασμένων γενεῶν ἴσως ἀφυπνίσει συνειδήσεις, ἐπαναπροσδιορίσει τό ἀπολεσθέν ἀξιακό σύστημα, λειτουργήσει ὡς ἄκος ψυχῆς, κατά τή ρήση τοῦ

Παναγιότατου Οἰκουμενικοῦ μας Πατριάρχη, καί… ἴσως μᾶς κάμει ν’ ἀνεβοῦμε λίγο ἀκόμη ψηλότερα. Ἡ πρωτοβουλία Σας, Σεβασμιότατε, γιά τό στήσιμο καί αὐτοῦ τοῦ μνημείου, καί ἡ ὑλοποίησή του, ἀπό τούς τοπικούς φορεῖς, ἀποτελεῖ ἀντίδωρο εὐγνωμοσύνης πρός τους ἀγωνιστές προγόνους τους. Γνωρίζω ὅτι «…χαλεπόν ἐστιν ἀνδρῶν ἀρετήν διά λόγων ἐγκωμιάζειν…(Ἰσοκράτης). Μέσα ὅμως ἀπό τό μνημεῖο αὐτό, ἀναδύεται τό πάθος τῶν κατοίκων γιά τή λευτεριά τῆς Κρήτης κι ἔνα σύνολο ἱστορικῶν γεγονότων πού ξεπερνᾶ τά ὅρια τοῦ θρύλου. Οἱ παρακοιμώμενες Νύμφες, πού ἴσως εἶναι αὐτές πού ὀνοματοδότησαν τό χωριό, φαίνεται ὅτι σήμερα ξύπνησαν ἀπό τό βαθύ λήθαργο καί ἀγαλλόμενες κάλεσαν τίς Μοῦσες νά συνεορτάσουν. Ἡ Μοῦσα Κλειώ ἔρχεται νά κλεΐσει καί νά λαμπρύνει, μέ τό μνημεῖο αὐτό, τό κλέος τῶν προγόνων καί ἡ μητέρα της ἡ Μνημοσύνη νά τό παραδώσει στήν ἀθανασία, ὥστε «ὡς μήτε τά γενόμενα ἐξ ἀνθρώπων τῷ χρόνῳ ἐξίτηλα γένηται, μήτε ἔργα μεγάλα τε καί θαυμαστά ἀκλεά γένηται…», γιά νά θυμηθοῦμε τόν Ἡρόδοτο. Σᾶς εὐχαριστῶ. Ἡ ὁμιλία αὐτή ἔγινε στίς 30/11/2018, κατά τό μνημόσυνο τῶν κατοίκων τῶν Παρανύφων πού βοήθησαν τήν Ἐθνική Ἀντίσταση, στήν πανήγυρη τοῦ Ἁγ. Ἀπ. Ἀνδρέου στούς Παρανύφους, ὅπου μετά ἀπό αὐτό ἀκολούθησε ἡ ἀποκάλυψη πλάκας στή μνήμη τῶν ἐν M λόγῳ ἀνθρώπων. ✽

Ἐν Ἐσόπτρῳ | 25

7ρεῖς νέες ἐκδόσεις Σύντοµος βίος & παρακλητικός κανόνας τῶν Hσίων Παρθενίου καί Zὐµενίου τῶν ἐν =ουδουµ[

κδόθηκε ἀπό τήν Ἱ. Μονή Κουδουμᾶ τό τεῦχος: «Σύντομος βίος καί παρακλητικός κανών τῶν Ὁσίων Πατέρων Παρθενίου καί Εὐμενίου τῶν ἐν Κουδουμᾷ». Παρακάτω ἀκολουθεῖ τό ἀντί προλόγου κείμενό μας γιά τήν ἐν λόγῳ ἔκδοση. «Τό 2016 ἡ Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, κατόπιν αἰτήματός μας, ἐνέκρινε τόν Παρακλητικό Κανόνα τῶν Ὁσίων Παρθενίου καί Εὐμενίου τῶν ἐν Κουδουμᾷ, τόν ὁποῖο συνέγραψε ὁ Πανοσιολ. Ἀρχιμ. Πρόδρομος Ξενάκης, Ἀρχιγραμματέας τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης. Μετά τά ἀνωτέρω καί κατόπιν παρακλήσεως τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Κουδουμᾶ τῆς καθ᾽ ἡμᾶς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Γορτύνης καί Ἀρκαδίας, προκειμένου νά γράψουμε ἕνα μικρό πρόλογο γιά τήν ἔκδοση τῆς ἐν λόγῳ Ἱερᾶς Ἀκολουθίας, εὐχαρίστως ἀνταποκρινόμεθα στό αἴτημα αὐτό. Εὐλογοῦμε, λοιπόν, πατρικῶς τήν ἀνά χεῖρας ἔκδοση, συγχαίρουμε τόν Πανοσιολ. Ἀρχιμ. Μακάριο Σπυριδάκη Ἡγούμενο καί τούς Πατέρες τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Κουδουμᾶ καί εὐχαριστοῦμε πολύ τόν συγγράψαντα τήν εἰρημένη Ἱερά Ἀκολουθία καθώς καί κάθε ἄλλο ἄνθρωπο πού βοήθησε γιά νά πραγματοποιηθεῖ ἡ ἔκδοση τοῦ Παρακλητικοῦ Κανόνα τῶν Ὁσίων Παρθενίου καί Εὐμενίου τῶν ἐν Κουδουμᾷ. Μέ τήν εὐκαιρία δέ αὐτή ἐπιθυμοῦμε νά σημειώσουμε ὅτι ἡ Ἱερά Μονή Κουδουμᾶ ἀποτελεῖ ἕνα ἐκκλησιαστικό φρούριο τοῦ

Ἐ

26 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

Νότου τῆς Κρήτης, παρά τῷ Λυβικῷ Πελάγει, μέ ἐπί αἰῶνες πνευματική προσφορά, τήν ὁποία ἀνανέωσαν καί καθαγίασαν στά νεώτερα χρόνια οἱ Ὅσιοι νέοι Κτήτορές της, Παρθένιος καί Εὐμένιος. Τό Μοναστῆρι αὐτό ἀποτελεῖ, μέσα στό ἐρημικό περιβάλλον πού βρίσκεται, δρόσο ἐκκλησιαστική, ἱερό προσκύνημα τῆς Κρήτης πού βρέχεται ἀπό μυστικές εὐλογίες τῶν Ἀστερουσίων Ὀρέων ἐρχόμενες ἀπό τ᾽ ἀπεναντινά μέρη τῆς Ἀφρικῆς τῶν ἱερῶν μοναστικῶν κέντρων καί τῶν ἐρημητηρίων τοῦ πρώτου μοναχισμοῦ τῆς Ἐκκλησίας. Εὐλογήθηκε πολύ ἀπό τόν Θεό ὁ ἱερός τόπος τοῦ Κουδουμᾶ. Ἡ ἄσκηση τῶν Ὁσίων Πατέρων Παρθενίου καί Εὐμενίου, ἡ βιωτή τους καί ἡ προσφορά τους ὑπῆρξε ἀληθινή. Πρόσθεσε ὕδωρ ζῶν στίς πηγές πού ποτίζουν τόν ἅγιο ἀποστολικό κρητικό ἀγρό τοῦ Παύλου καί Τίτου

καί πλούτισε τίς ἁγιολογικές σελίδες τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης καί ὅλως ἐξαιρέτως τῆς Ἀποστολικῆς Πρωτοθρόνου Ἐκκλησίας τῶν Γορτυνίων. Καί μόνο ἡ ἐσωτερική ἐνσυναίσθηση τῶν ἀνωτέρω, χωρίς ἄλλα πολλά πού δέν χωροῦν στό παρόν κείμενο, γίνεται γιά τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία τῆς Κρήτης, γιά τήν Ἀποστολική Ἐκκλησιαστική Ἐπαρχία μας, γιά τό ἱερό σέβασμα τοῦ Κουδουμᾶ καί γιά τούς ἀγαπητούς προσκυνητές της, ψαλμός, αἶνος, δέηση καί λατρευτική παράκληση πού πηγάζει ἀπό τήν καρδιά, πρός τούς Ἁγίους Παρθένιο καί Εὐμένιο, ὅπως ἀκριβῶς ὁ συγγραφέας τόν συνέθεσε καί ὅπως ἡ Ἐκκλησία τόν ἐνέκρινε. Δόξα τῷ Θεῷ. Ὑπάρχει ὅμως καί κάτι ἄλλο σέ συνέχεια τῶν παραπάνω ἀναφερθέντων ἀρετῶν τῶν Ὁσίων Παρθενίου καί Εὐμενίου πού βρίσκεται στή βιογραφία τους. Μαζί μέ ὅλα ὅσα τούς διέκριναν ὡς ἀληθεῖς ἀγωνιζομένους μοναχούς, μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ, εἶναι καί ἡ ἀκραιφνής ἀταλάντευτη ἐκκλησιαστική τους συνείδηση. Μπροστά στίς διαιρέσεις τῶν καιρῶν ἐκείνων γιά τό ἡμερολογιακό ζήτημα κράτησαν τούς ἑαυτούς τους ἐντός τῆς ὑπακοῆς τῆς ἀγιάζουσας Ἐκκλησίας καί ὄχι μέσα σέ μία ἀνώτερη ἐνάρετη αὐτοδικαίωση. Γράφει ὁ Πανοσιολ. Ἀρχιμ. Βασίλειος Γοντικάκης, Προηγούμενος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ἰβήρων τοῦ Ἁγίου Ὄρους: «...Τό ψεύτικο χάρισμα προβάλλεται καί προκαλεῖ ταραχή. Τό ἀληθινό, κρυπτόμενο, φανεροῦται ὡς εὐλογία γιά ὅλους...», (βιβλίο «Ὁ Βασιλεύς τῆς Δόξης», σελ. 158, ἐκδόσεις Ἱερᾶς Μονῆς Ἰβήρων, 2018). Ἡ πίστη μας δέν εἶναι προβολή εὐλαβοῦς ἀπόψεως τινος. Ἡ ἔνθεη ὑπακοή διακρατεῖ ἀληθινά, δηλαδή ἐκκλησιαστικά, τήν ἐμπειρία τῆς θεοφάνειας. Ἡ πίστη μας δέν στηρίζεται σέ θρησκευτική

αἰσθητική ἤ σέ συλλογισμούς προσδοκίας ἀναγνώρισης ἀρετῆς. Τό ἐκκλησιαστικό νόημα εἶναι ἐντελῶς ἀντίθετο ἀπό αὐτά. Τοῦτο γιά νά βιωθεῖ, ἡ ἄποψη, πέφτει μέσα στό χωνευτῆρι τῆς Ἐκκλησίας. Οἱ Ὅσιοι μας, χωρίς ἴδιο θέλημα, προσηλώθηκαν στόν Κουδουμᾶ καί ἔζησαν ἐκεῖ τή θεοφάνεια τῆς Ἐκκλησίας ὡς ἐμπρέπει σέ μοναστές, σέ ἀντίθεση μέ τήν αὐτονόμηση περιφερόμενων χαρισματούχων ἤ μέ μυθικές παρουσιάσεις, σχέδια ταραγμένων νῶν. Ἡ προσδοκία τῶν Ὁσίων εἶναι πρώτα ἀπ᾽ ὅλα ἡ προσευχή γιά νά ἔλθει ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ καί ὄχι ἡ δική τους. Αὐτό ὀνομάζεται ἐκκλησιαστική ἐλευθερία ἀπό τό ἀκανόνιστο θλιβερό συναίσθημα τῆς ὑποταγῆς σέ ὁμαδάρχες ἰδεωδῶν. Παρακαλοῦμε διά τοῦ παρόντος Παρακλητικοῦ Κανόνα τούς Ὁσίους Παρθένιο καί Εὐμένιο νά εἶναι πρεσβευτές πρός τόν Θεό γιά τό Μοναστῆρι τους, γιά τόν Ἱερό Κλήρο μας καί τόν εὐσεβῆ Λαό μας».

Σύντοµο χρονικό \. ]ονῆς =ουδουµᾶ

υκλοφόρησε ἀπό τήν Ἱ. Μονή Κουδουμᾶ τό βιβλίο: «Ἱερά Κοινοβιακή Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Κουδουμᾶ σύντομο χρονικό». Παρακάτω ἀκολουθεῖ τό ἀντί προλόγου κείμενό μας γιά τήν ἐν λόγῳ ἔκδοση. «Τά Ἀστερούσια Ὄρη τῆς Μητροπολιτικῆς μας Περιφέρειας ἀποτελοῦν, ἐκτός τῶν ἄλλων πολλῶν πού ἔχουν, τήν κύρια ἀναβάθρα τῆς ἀσκητικῆς ὀρθοδόξου παραδόσεώς μας. Πάνω στό τραχύ περιβάλλον τῶν Ὀρέων αὐτῶν, ἔχει γαντζωθεῖ, μέ τόν δικό της τρόπο, μία ἀπό τίς κύριες πτυχές τῆς συνέχειας τῆς ἀποστολικῆς χάρης τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων Παύλου καί Τίτου, τῶν Καλῶν Λιμένων καί τῆς Γόρτυνας. Ἡ πτυχή αὐτή εἶ-

Κ

Ἐν Ἐσόπτρῳ | 27

Τρεῖς νέες ἐκδόσεις

ναι ὁ ἀσκητισμός τῶν μοναχῶν καί ἐρημιτῶν τῶν Ἀστερουσίων Ὀρέων, ὡς ἡ μεγαλύτερη δυνατή ἔμπρακτη βίωση τοῦ Εὐαγγελίου τοῦ Χριστοῦ. Ἡ χριστιανική χάρη ἐξαπλώθηκε στά Ἀστερούσια, ἀφοῦ πῆρε μέσα της τήν ἰδιοπροσωπεία τῆς Κρήτης, δίνοντάς μας στό πέρασμα τῶν αἰώνων μοναστήρια, ἐρημητήρια καί σκῆτες. Ἄλλα ἀπ᾽ αὐτά εἶναι ἐρειπωμένα καί ἄλλα στέκουν μέχρι σήμερα ὡς ἀψευδεῖς μάρτυρες τῆς ἀστερουσιανῆς ὀρθόδοξης μοναστικῆς πολιτείας. Ὁ ἀέρας πού φυσᾶ στήν ὀροσειρά τῶν Ἀστερουσίων ταπεινώνει τό φρόνημα καί καθώς οἰκειώνεται τά στοιχεῖα τους σέ ὁδηγεῖ σέ μία ἀφάνεια πού ἄν περάσει μέσα ἀπό τήν ἐκκλησιαστική ἄσκηση, γίνεται θεοφάνεια. Κάθε ἕνα ἀπό τά μοναστικά κέντρα τῆς ἐν λόγῳ πολιτείας ἔχει νά πεῖ τή δική του ἱστορία καί ἔχει τή δική του ἰδιαίτερη χάρη. Τό γνωστό Μοναστῆρι τοῦ Κουδουμᾶ ἀποτελεῖ ἕνα ἀπό τά Μοναστήρια τῶν Ἀστερουσίων μέ τό δικό του βίωμα, πού γιγαντώθηκε μέ τούς νέους κτήτορές τους, τούς Ἁγίους Παρθένιο καί Εὐμένιο τούς ἐν Κουδουμᾷ. Οἱ Ὅσιοι αὐτοί, γέννημα τοῦ χωριοῦ Πιτσίδια Μεσαρᾶς, ἐκάρησαν Μοναχοί στήν ἄλλη ἄκρη τῶν Ἀστερουσίων, στή Μονή Ὁδηγήτριας. Ἀσκήτεψαν γιά χρόνια στόν Μάρτσαλο τῆς ἴδιας Μονῆς, δίπλα στό περίφημο Ἁγιοφάραγγο, καί ἀφοῦ περιδιαβῆκαν τά μέρη τῶν Ἀστρερουσίων, τίς σπηλιές τους καί τά ἁγιάσματά τους, διψοῦντες τόν Θεό, κατέληξαν στόν Κουδουμᾶ ὅπου ἐξελίχθηκε ἡ ὑπόλοιπη γνωστή θεόπνευστη βιωτή τους. Ἡ πορεία τους, ἀπό τήν ἀρχή τῆς ζωῆς τους - ἀπό τήν Ὁδηγήτρια ὡς τόν Κουδουμᾶ - ἦταν ἕνας ἀγῶνας ἀπολεπτυσμοῦ ἀπό τά ἐγκόσμια καί ἀπολευκασμοῦ τῆς ψυχῆς. Φορτωμένοι μέ ἐκκλησιαστική ἀσκητική ἐμπειρία, ἐλέους καί ἔκδηλης χά28 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

ριτος Θεοῦ, ἦλθαν καί τήν ἐναπέθεσαν στόν Κουδουμᾶ. Ἔτσι τό Μοναστῆρι τῆς Παναγίας τοῦ Κουδουμᾶ ἀναζωογονήθηκε ὡς κρατῆρας χάριτος μέ τήν εὐλογία τῆς Παναγίας καί τῶν Ὁσίων της. Μέ τό βιβλίο πού κρατᾶτε στά χέρια σας, μέσα ἀπό τό σύντομο χρονικό του, θά λάβετε μία μικρή εἰκόνα τοῦ τότε καί τοῦ σήμερα τῆς εἰρημένης Ἱερᾶς Μονῆς, ἡ ὁποία κάθε μέρα προσφέρει στόν Θεό τῶν Πατέρων μας τό θυμίαμα τῆς ὀρθοδόξου πίστεώς καί εὐγνωμοσύνης μας. Εὐλογοῦμε τήν ἔκδοση τοῦ σύντομου αὐτοῦ χρονικοῦ τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τῆς Παναγίας τοῦ Κουδουμᾶ τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεώς μας καί συγχαίρουμε τόν Πανοσιολ. Ἀρχιμ. Μακάριο Σπυριδάκη, Ἡγούμενο τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Κουδουμᾶ, ὅλη τήν Ἀδελφότητά της καί ὅλους ὅσοι συνέδραμαν καί κοπίασαν γιά νά γίνει ἡ ἔκδοση αὐτή».

Μᾶς χρειάζεται ἀγῶνας παθοκτονίας καί ἀπομάκρυνσης ἀπό κάθε τί πού προκαλεῖ ἀποξένωση ἀπό τή θεία χάρη. Ἔχουμε ἀνάγκη ἔμπρακτης ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς, χωρίς θρησκευτικές ἰδεοληψίες καί πεποιθήσεις. Πρέπει νά ἀνακαλύψουμε τή ρωμαλαία ἐσωτερική ζωή τῆς ὀρθόδοξης πνευματικότητας, ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ. Πρέπει νά καλλιεργήσουμε τήν ἀληθινή καρδιακή εὐαισθησία, ἀφοῦ πρῶτα ἀφαιρέσουμε τό χάσιμό μας ἀπό τήν πραγματικότητα μεταμορφώνοντας παράλληλα τό ἐγωϊστικό φρόνημά μας σέ ταπείνωση ὄντες σέ ἀδιάκοπη πνευματική προσπάθεια. Λέγει ὁ Ἅγιος Πορφύριος: «Νά εἴμαστε σέ ὅλα ταπεινοί˙ στή σκέψη, στά λόγια, στή συμπεριφορά. Ποτέ νά μή παρουσιαστοῦμε στόν Θεό καί νά ποῦμε: "Ἔχω ἀρετές". Ὁ Θεός δέν θέλει τήν ἀρετή μας. Πάντα νά παρουσιάζεσαι στόν Θεό ὡς ἁμαρτωλός˙ χωρίς, ὅμως, ἀπελπισία, "ἀλλά θαρρῶν εἰς τό ἔλεος τῆς εὐσπλαχνίας Του". Ἀρκεῖ νά βροῦμε τό μυστικό», (σελ. 54, «Λόγοι περί πνευματικῆς ζωῆς», ἔκδ. Ἱ. Μ. Χρυσοπηγῆς Χανιά, 2010). Ζωή χωρίς ταπείνωση, καί μάλιστα στήν ἐποχή μας, ὅταν αὐτή εἶναι περιπεπλεγμένη, ἀφ᾽ ἑνός μέ τή σύγχρονη ὑλοκρατία καί ἀφ᾽ ἑτέρου μέ κάλπικη ἀρετολογία καί διαλογισμούς «εὐλαβοῦς» ψευδαίσθησης, καταντᾶ ψυχική βάσανος. Γνωρίζουμε ἀπό τή βιογραφία τῶν Ἁγίων Παρθενίου καί Εὐμενίου, ὅτι λύτρωσαν ἀρκετούς ἀνθρώπους ἀπό αὐτές τίς ἀρρώστιες καί ἄλλες πολλές ἀκόμα. Ἄς εἶναι πάντοτε εὐλογημένο καί ταπεινό τό Μοναστῆρι τοῦ Κουδουμᾶ, γεμᾶτο ἀπό τή χάρη τῆς Παναγίας καί τῶν Ὁσίων Πατέρων Παρθενίου καί Εὐμενίου, γιά νά μένει τόπος τῶν Ἁγίων καί τόπος κάθαρσης ἀπό τίς κεκαλυμμένες πνευματικές πλάνες καί ποικίλες ἀσθένειες τῶν καιρῶν μας».

H ^ωσήφ Φιλάγρης καί τά Pστερούσια

ία συμβολή στήν τοπική ἱστορία ἀποτελεῖ τό βιβλίο: «Ὁ Ἰωσήφ Φιλάγρης καί τά Ἀστερούσια», τοῦ συγγραφέα Ζαχαρία Δημ. Καλοχριστιανάκη, συνταξιούχου ἐκπαιδευτικοῦ, ἔκδοση τῆς Ἱ. Μονή Κουδουμᾶ. Παρακάτω ἀκολουθεῖ τό προλογικό κείμενό μας γιά τήν ἐν λόγῳ ἔκδοση. «Γιά τά ἐκκλησιαστικῶς, ἱστορικῶς καί πολιτιστικῶς δρώμενα τῆς Περιφερείας μας, ὁ κ. Ζαχαρίας Δημ. Καλοχριστιανάκης, συνταξιοῦχος ἐκπαιδευτικός, εἶναι εὐφήμως γνωστός καί δέν χρειάζεται νά γραφοῦν συστάσεις περί τοῦ ἀγαπητοῦ προσώπου του. Ἔχει ἀσχοληθεῖ πολλά χρόνια καί συνεχίζει νά ἀσχολεῖται μέ τήν ἐξέταση καί τήν ἀνάδειξη τῆς τοπικῆς ἱστορίας καί τῶν πολλῶν καί διαφόρων γεγονότων της, μέ δημοσιεύματα, εἰσηγήσεις καί ἐκδόσεις, γύρω ἀπό τήν Ἱστορία, τόν Πολιτισμό κ.λ.π. Ἀπλῶς, μέ τήν εὐκαιρία τῆς ἔκδοσης καί αὐτοῦ τοῦ ἔργου του, ἐπιθυμοῦμε νά τοῦ ἐκφράσουμε θερμά συγχαρητήρια γιά τή νέα ἀνά χεῖρας ἐργασία του, γιά τά Ἀστερούσια Ὄρη καί τόν λόγιο κληρικό Ἰωσήφ Φιλάγρη. Ὅπως προείπαμε δέν χρειάζονται συστάσεις γιά τόν ἀξιότιμο κ. Συγγραφέα. Πρέπει ὅμως νά προσθέσουμε ἐδῶ, μαζί μέ τά θερμά συγχαρητήριά μας καί τίς βαθύτατες εὐχαριστίες μας διότι μέ τήν ἐπιμεμελημένη αὐτή ἔκδοση καί τό λέμε αὐτό γιατί, ἐκτός τῶν ἄλλων, γνωρίζουμε πόσος μόχθος, ἔρευνα, ἀγρυπνίες, τεκμηρίωση καί ἐπιμονή ἀπαιτεῖται γιά νά γίνει ἕνα ἄρθρο καί μία καλή ἐργασία, μᾶς φέρνει πιό κοντά στά ἁγιασμένα ἡσυχαστικά χώματα τῶν Ἀστερουσίων Ὀρέων, στό παράδειγμα τῆς ὀρθόδοξης πίστης καί τῆς πολλῆς σοφίας τοῦ Δασκάλου Ἰωσήφ Φιλάγρη καί τῆς ταραγμένης περιό-

Μ

Ἐν Ἐσόπτρῳ | 29

Τρεῖς νέες ἐκδόσεις

δου πού ἔζησε αὐτός ὁ σπουδαῖος ἄνθρωπος, ὑπερασπιζόμενος τήν ὀρθόδοξη πίστη μας. Ἐπί πλέον, νά εὐχηθοῦμε στόν κ. Ζαχαρία Δημ. Καλοχριστιανάκη, καλό συνεργάτη καί εὐσεβές τέκνο τῆς Ἐκκλησίας τῶν Γορτυνίων τῆς Κρήτης, μέ ἐθελοντική καί συγκεκριμένη πολυετῆ προσφορά, νά ἔχει ὅλες τίς οὐράνιες εὐλογίες τοῦ Πανάγαθου Θεοῦ στή ζωή καί τό ἔργο του. Ἀκόμα συγχαίρουμε τόν Πανοσιολ. Ἀρχιμ. Μακάριο Σπυριδάκη, Ἡγούμενο καί τήν Ἀδελφότητα τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Κουδουμᾶ τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεώς μας, γιά ὅλα ὅσα, ἐν ὑπακοῇ πρός τήν Ἐκκλησία, προσφέρουν καί εἰδικά γιά ἐκεῖνα πού ἔχουν σχέση μέ τήν περίπτωση τοῦ Ἰωσήφ Φιλάγρη καί τῆς περιοχῆς πού ἔζησε. Δέν ἐπεκτείνουμε ἀναλυτικά τόν λόγο γιά τό τί, γιά τό πῶς καί γιά τό πόσο ἐργάζονται καί προσφέρουν οἱ πατέρες τοῦ Κουδουμᾶ. Περιοριζόμαστε νά ποῦμε, ἀντί ἐπαίνων, πού δέν πρέπουν σέ Μοναχούς, σύμφωνα μέ τή μοναστική παράδοσή μας, ὅτι ὅσα γίνονται στό ἐν λόγῳ Μοναστῆρι μας, εἶναι ἕνα ἔργο ἐκκλησιαστικό πού ἐπιτελεῖται μέ τή χάρη τῆς Παναγίας καί τῶν Ἁγίων Πατέρων του, Παρθενίου καί Εὐμενίου, ἀπό τούς ὁποίους ζητοῦμε εὐλαβῶς τίς μεσιτεῖες τους γιά τούς ἀδελφούς τοῦ Μο-

ναστηριοῦ, τούς προσκυνητές του καί γιά ὅλους ἐκείνους πού συνδράμουν τό ἔργο του. Τέλος, εὐχαριστοῦμε πολύ καί κάθε ἄλλο ἄνθρωπο πού βοήθησε στήν ἔκδοση τοῦ παρόντος βιβλίου, τοῦ ὁποίου πατρικῶς εὐλογοῦμε τήν ἔκδοση καί κυκλοφορία του». † Ὁ Γορτύνης καί Ἀρκαδίας Μακάριος

M

Φυλαχθεῖτε ἀπό τό ἀκλοόλ ό ἀλκοόλ ὅταν χρησιμοποιεῖται σέ μή ἐπιτρεπτές ποσότητες, ἐξασθενεῖ τό νευρικό σύστημα τοῦ ἀνθρώπου, ἐλλατώνει τή σκέψη, τήν ὅραση καί ἐπιφέρει ἕνα γενικό ἀποσυντονισμό στόν ἀνθρώπινο ὀργανισμό. Ὅταν δημιουργηθεῖ αὐτή ἡ κατάσταση, τότε ἡ ἀνεξέλεκτη χρήση τοῦ ἀλκοόλ γίνεται μία από τίς σοβαρότερες αἰτίες προξένησης, ἐκτός ἄλλων καί τροχαίων ἀτυχημάτων. Φυλαχθεῖτε ἀπό τό ἀλκοόλ, προπαντῶς ὅταν πρόκειται νά ὁδηγήσετε ὀχήματα. M

Τ

30 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ

...`ς βροῦµε λύσεις...

τοῦ Πανοσιολ. Ἀρχιμ. Χρυσοστόμου Χρυσόπουλου ✽ ταν χαθεῖ τό μέτρο, τότε τό ρῆγμα ἔρχεται καί ἡ πτώση φέρνει νέκρωση συναισθημάτων, σχέσεων, ἐπικοινωνίας. Ἡ παθογένεια τῆς ἑλληνικῆς οἰκογένειας στούς καιρούς μας ὁφείλεται στό ὅτι δέν διαχειρίστηκε σοφά τίς κρίσεις καί τίς ἄφησε ἀνεξέλεγκτες με τά γνωστά ἀποτελέσματα, πού βιώνουμε καθημερινά. Οἱ κρίσεις, οἰκονομικές ἤ οἰκογενειακές, ἔχουν καί συνέπειες. Δέν ἔχουμε δηλαδή θέληση γιά πρόοδο, ἀπογοητευτήκαμε ἀπό τούς ἀνθρώπους τοῦ ἄμεσου ἤ τοῦ εὐρύτερου περιβάλλοντός μας. Λόγῳ κλονισμοῦ ἐμπιστοσύνης καί ἔλλειψης χρημάτων δέν ὑπάρχει ὄρεξη γιά συναναστροφή, ὁδηγηθήκαμε στήν ἀπομόνωση. Ὅλα γίνονται μηχανικά καί γιατί πρέπει νά γίνουν. Δέν ἀναπτύσσεται ἡ συντροφικότητα, ὅποια μορφή καί ἄν ἔχει, ἐντός ἤ ἐκτός τῆς οἰκογένειας. Χάθηκε τό ἐνδιαφέρον γιά τή ζωή, τά στοιχειώδη ἔγιναν ἐπουσιώδη. Μέ ἀπογοήτευση βλέπουμε τό τώρα καί χάνουμε τό μετά. Δέν χαιρόμαστε ὅσα ἔχουμε ἤ καταφέρνουμε, ἐπειδή ἔχουμε μάθει στά πολλά καί εὔκολα. Μετά ἀπό ὅλα αὐτά οἱ κρίσεις μᾶς περίμεναν στή γωνία καί μοιραία ἀνταμωθήκαμε. Ὑπάρχουν ἀκόμα περιπτώσεις πού ψάχνουμε ἀλλοῦ τά αἴτια, ἔξω ἀπό τίς δικές μας εὐθύνες στή γέννηση, ὕπαρξη καί συνέχιση τῶν κρίσεων. Στόν πρῶτο πού στρέφουμε τήν ἀποδοκιμασία εἶναι ὁ Θεός. Γιατί δῆθεν ἐπέτρεψε νά μήν ἔχουμε καλές ἐπιλογές. Εἶναι ἀκραία καί ἐξωφρενική ἡ ἀπαίτηση. Ὁ Θεός εἶναι σωτῆρας καί δωροθέτης λογικῆς καί ὄχι ὁ δυναστευτικός ρυθμιστής τῆς ζωῆς. Σέβεται τήν ἐλευθερία τῶν ἔργων μας. Ἄν ἐμεῖς ἀποδειχτήκαμε ἀνεύθυνοι, ἦταν προσωπικό μας τό θέλημα, ἐνάντια

Ὅ

...Τά προβλήματα ὑπάρχουν, ἄς μήν ἐθελοτυφλοῦμε, δέν μᾶς ἀκουμποῦν ἁπλά, μᾶς γονατίζουν. Ἄς βροῦμε λύσεις μέ μέσα εἰρηνικά καί ἀποτελεσματικά, μέ νηφαλιότητα καί μεθοδικότητα. Θετικό ἀποτέλεσμα τῶν προσπαθειῶν μας εἶναι ἡ ἕνωση τῶν οἰκογενειῶν. Ἡ εἰρηνική συνύπαρξη ὅλων τῶν μελῶν τους... στό θεῖο, πού θέλει εὐαισθησία καί ὑπευθυνότητα. Δέν πλησιάζουμε ὁ ἕνας τόν ἄλλον, ἔχουμε χάσει τήν ἐμπιστοσύνη μεταξύ μας. Κατακρίνουμε τούς ἄλλους γιά ὅλα ὅσα συμβαίνουν γύρω μας καί μᾶς ἀφοροῦν. Ξεχνᾶμε νά κάνουμε αὐτοκριτική καί μάλιστα γενναία. Δέν θέλουμε νά παραδεχτοῦμε ὅτι φταῖμε καί ἐμεῖς γιά τήν κρίση καί κρύβουμε τό κεφάλι μας στήν ἄμμο, γιά νά ἀποφύγουμε τίς εὐθύνες μας. Δική μας ἐπιλογή ἦταν ὁ τρόπος ζωῆς πού ἅρμοζε στούς ἔχοντες καί κατέχοντες. Δική μας ἐκλογή καί οἱ ἄρχοντες πού ταύτισαν τήν πολιτική τους ζωή μέ πελατειακές σχέσεις καί μέ δωρεές γιά διατήρηση τῆς θέσης τους. Πού ἐπιθυμοῦσαν πλουτισμό ἀδικαιολόγητο καί προκλητικό. Οί ἄλλοι, λέμε, δέν μᾶς ἀγαποῦν, δέν μᾶς προσέχουν, μᾶς ἀδικοῦν, μᾶς κακομεταχειρίζονται. Ἄν ἀνατρέξουμε καί δοῦμε μέ ἀμεροληψία τά δικά μας πεπραγμένα, θά δοῦμε καί τή δική μας συμπεριφορά πού δέν θά διαφέρει καί πολύ ἀπό τῶν ἄλλων. Ὕστερα ἀπό ὅλα αὐτά ὑπάρχει ἐλπίδα; Ὑπάρχει. Μέσα ἀπό τή ρήξη τῶν οἰκογενειακῶν σχέσεων ἤ τή φτώχεια τῶν οἰκονομικῶν καί τῶν ὑλικῶν ἀγαθῶν θά βρεθεῖ λύση, ἄμεσα μπορεῖ γιά τήν πρώτη, σέ βάθος χρόνου γιά τή δεύτερη. Γιά τήν ἐπάνοδο τῆς οἰκοἘν Ἐσόπτρῳ | 31

...Ἄς βροῦμε λύσεις...

γενειακῆς ἠρεμίας εἴμαστε ἐμεῖς ὑπόλογοι στήν ἱστορία, στά παιδιά καί κυρίως στόν Θεό. Γιά τήν οἰκονομική κρίση, πού ἀποδέκτες της εἴμαστε ὅλοι λίγο -πολύ ἁρμόδιοι εἶναι οἱ πολιτικοί μας πού ἐμεῖς στείλαμε διά ψήφου στή θέση πού ἔχουν μέ προνόμια καί ἀνέσεις, ἀλλά καί βάρος ἠθικό. Μετά τήν τραγωδία ἄς βγοῦμε ἐμεῖς πιό δυνατοί καί ἀποφασισμένοι νά μήν τήν ξαναζήσουμε. Ὅποιας μορφῆς κρίση ἐξετάσαμε κοινός εἶναι ὁ παρονομαστής, ὁ ἄνθρωπος. Τίς σχέσεις μεταξύ μας, σάν οἰκογένεια, συγγένεια, γειτονιά, ἐκκλησία ἄς ξαναζεστάνουμε. Ὁμονοημένοι καί ἀλληλέγγυοι θά περάσουμε τήν ἑπόμενη ἡμέρα τῆς προσωπικῆς ἤ κοινωνικῆς βιωτῆς μας. Ὁ Θεός πάντα μᾶς καθησυχάζει στίς ἀνησυχίες μας, μᾶς βοηθᾶ στούς προβληματισμούς μας, διαχρονικά καί διακριτικά.

Εἴμαστε μέλη οἰκογενειῶν. Πρέπει νά βροῦμε τήν ὑπεύθυνη θέση ἀπέναντί τους. Ὄχι παραίτηση ἀπό τίς διεκδικήσεις καί ἀποστασιοποίηση ἀπό τίς λύσεις τους. Τά προβλήματα ὑπάρχουν, ἄς μήν ἐθελοτυφλοῦμε, δέν μᾶς ἀκουμποῦν ἁπλά, μᾶς γονατίζουν. Ἄς βροῦμε λύσεις μέ μέσα εἰρηνικά καί ἀποτελεσματικά, μέ νηφαλιότητα καί μεθοδικότητα. Θετικό ἀποτέλεσμα τῶν προσπαθειῶν μας εἶναι ἡ ἕνωση τῶν οἰκογενειῶν. Ἡ εἰρηνική συνύπαρξη ὅλων τῶν μελῶν τους. Ἡ πρόοδος τῶν οἰκονομικῶν, τῶν οἰκογενειακῶν ἤ τοῦ κράτους θά ἔχει ἀντίκτυπο στή δική μας ἠρεμία καί εὐχαρίστηση. Καλούμαστε νά εἴμαστε παράγοντες ἑνωτικοί καί εὐέλπιδες γιά τό αὔριο... ✽ Ἀπόσπασμα ἀπό τό βιβλίο του: «Μέ τούς γονεῖς γιά τούς γονεῖς, (Β)», σελ. 32-36, Ἀθῆνα 2013.

M

Μ Ε Ε Ν Δ Ι ΑΦ Ε Ρ Ο Ν Γ Ι Α Τ Ο Υ Σ Ν Ε Ο Υ Σ

]ερικές συµβουλές

τοῦ Ἁγ. Παϊσίου τοῦ Ἁγιορείτη ✽ άν θέλεις νά «πιάσεις» τόν Θεό, γιά νά σέ ἀκούσει, ὅταν προσευχηθεῖς, γύρισε το κουμπί στήν ταπείνωση, γιατί σ’ αὐτή Ἔργο κ. Π. Μόσχου. τή συχνότητα ἐργάζεται ὁ Θεός». «Ὁ Θεός δέν ἐπιτρέπει καμιά θλίψη καί κανένα κακό, ἄν μέσα απ’ αὐτά δέν βγεῖ κάτι καλύτερο ἀπό αὐτό πού ἐμεῖς ἀνθρώπινα θεωρούσαμε ὅτι εἶναι τά πᾶν!». «Ἐκεῖνος πού γιά νά πιστέψει στόν Θεό ζητᾶ θαύματα, δέν ἔχει ἀρχοντιά. Γιά τόν

«Ἐ

32 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

Θεό αὐτό ἔχει ἀξία. Νά ἀγαπήσουμε τόν Θεό μόνο καί μόνο ἐπειδή εἶναι ἀγαθός». «Οἱ ἁγνοί λογισμοί ἐξαγνίζουν τήν ψυχή μας καί ἀχρηστεύουν τά ὅπλα τοῦ δαίμονος τῆς πορνείας, διότι μέσα στό ἁγνό σῶμα διατηρεῖται ἡ ἁγνή ψυχή καί στήν ὁποία παραμένει ἡ Θεία Χάρις». «Ἡ μεγαλύτερη ἀρρώστια εἶναι ἡ ὑπερηφάνεια, ἡ οποία μᾶς μετέφερε ἀπό τόν παράδεισο στή γῆ καί ἀπό τή γῆ προσπαθεῖ νά μᾶς πάει στήν κόλαση». «Ἡ ἀγάπη μας πρέπει νά εἶναι ἴδια πρός ὅλους. Μόνο τότε εἶναι ἀγάπη Θεοῦ. Κάτω ἀπό αὐτήν τά πάντα λυγίζουν. Δίπλα της ὅλα λειώνουν». Πηγή: national-pride.org/ M

Zὐγένιος Ψαλιδάκης

(1912-1978)

Ἐκδηλώσεις μνήμης καί εὐγνωμοσύνης, μέ ἀφορμή τή συμπλήρωση 40 ἐτῶν ἀπό τήν κοίμησή του.

Ἱ. Ἐπαρχιακή Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, ἔχουσα ἀδιάπτωτο σέβας πρός τόν ἀοίδιμο Πρόεδρό της, Εὐγένιο Ψαλιδάκη, τόν ἀπό Ἀρκαδίας, Ἀρχιεπίσκοπο τῆς Μεγαλονήσου, τόν ἀναγεννητή τῶν νεωτέρων χρόνων τοῦ πολιτεύματος τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, ἀποφάσισε κατά τό ἔτος 2018 πού συμπληρώθηκαν 40 χρόνια ἀπό τήν κοίμησή του, νά τιμήσει ξανά τή μνήμη του, θέτοντας ὑπό τήν αἰγίδα Της ἐκδηλώσεις πού πραγματοποιήθηκαν καί στίς Μοῖρες. Στίς 13/12/2018 τέλεσθηκε ἀρχιερατική Θ. Λειτουργία στόν Ἱ. Ν. Ἁγ. Εὐγενίου Μοιρῶν, Τρισάγιο γιά τόν Ἀρχιεπίσκοπο Εὐγένιο καί στή συνέχεια ἀκολούθησε ἀποκάλυψη ἐπιγραφῆς γιά τόν ἐν λόγῳ Ἱ. Ναό. Στίς 16/12/2018 στόν Ἱ. Μ. Ν. Ἁγ. Γεωργίου Μοιρῶν τέλεσθηκε τρισαρχιερατική Θ. Λειτουργία, μνημόσυνο γιά τόν Ἀρχιεπίσκοπο Εὐγένιο καί στή συνέχεια ἀκολούθησε ἀποκάλυψη ἐπιγραφῆς γιά τόν ἐν λόγῳ Ἱ. Ναό. Κατόπιν στό Πολιτιστικό μας Κέντρο τελέσθηκε ἐπιμνημόσυνη δέηση πρό τῆς προτομῆς τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ευγενίου καί ξενάγηση στήν ἔκθεση μέ φωτ. ἀπό τό ἀρχεῖο του. Στή συνέχεια ἔγινε ἐκδήλωση γι᾽ αὐτόν ὅπου παρουσιάστηκε ἔκδοση τοῦ περιοδικοῦ μας «Ἐν Ἐσόπτρῳ», ἀφιέρωμα γιά τόν Ἀρχιεπίσκοπο Εὐγένιο. Ἀκολούθησαν οἱ ἑξῆς ὁμιλίες: τοῦ κ. Ν. Ψιλάκη, Ἱστορικοῦ – Συγγραφέα: «Διαπλέοντας συμπληγάδες», τοῦ κ. Δημ. Σάββα, Συγγραφέα – Διευθυντῆ τῆς Βικελαίας Δημ. Βιβλιοθήκης: «Ἡ διακονία τοῦ Εὐγενίου σέ καιρούς χαλεπούς», τοῦ Πανοσιολ. Ἀρχιμ. Νήφωνος Βασιλάκη, Κωδικογράφου τῆς Ἱ. Ἑ. Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης: «Ὁ Κρήτης Εὐγένιος μέσα

Ἡ

ἀπό τούς Κώδικες τῶν Πρακτικῶν τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης» καί τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακαρίου: «Μερικά ἔγγραφα τοῦ Ἀρχιμ. Εὐγενίου Ψαλιδάκη κατά τήν περίοδο τῆς Κατοχῆς – Ἀπογραφή τοῦ Ἀρκαδίας Εὐγενίου ἀπό τίς καταστροφές τῶν Γερμανικῶν στρατευμάτων κατοχῆς, σέ Ἱ. Ναούς». Μετά τίς ὁμιλίες προβλήθηκαν ἀποσπάσματα παλαιῶν ταινιῶν γιά τόν Εὐγένιο, ἐνῶ τήν ἐκδήλωση ἔκλεισε ἡ Παραδοσιακή Χορωδία τοῦ Πολιτιστικοῦ μας Κέντρου, ἡ ὁποία ἑρμήνευσε παραδοσιακά τραγούδια, ὑπό τή διεύθυνση τοῦ κ. Ἀνδρέα Γιακουμάκη, Καθηγητοῦ Μουσικῆς, Χοράρχου καί Ὑπεύθυνου διδασκαλίας τῆς ἐν λόγῳ Χορωδίας.

M Ἐν Ἐσόπτρῳ | 33

7µῆµα: =έντρο 7ουριστικῆς Πληροφόρησης ]εσαρᾶς.

Τό «Κέντρο Τουριστικῆς Πληροφόρησης Μεσαρᾶς», τοῦ Πολιτιστικοῦ μας Κέντρου ἐπισκέφθηκαν, στίς 11/11/2018, ὁ Σύνδεσμος Πολιτικῶν Συνταξιούχων Ἡρακλείου καί στίς 12/11/2018 ἡ Ὁμάδα Ἐθελοντῶν Τουρισμοῦ τοῦ Δήμου Ἡρακλείου, περιηγήθηκαν μέσῳ M τῶν διαδραστικῶν ἐφαρμογῶν τοῦ Κέντρου, στόν πολιτισμό τοῦ τόπου μας.

bγιασµός ἔναρξης =.L.Π.d. ]οιρῶν, 12/12/2018.

Τό Κ.Ο.Π.Α., (Κλάμπ Οἰκογενειῶν μέ Προβλήματα ἀπό τό Ἀλκοόλ) Μοιρῶν, δίκτυο ἀλκοολογίας Κρήτης, ἀποτελεῖ τή δεύτερη κοινότητα οἰκογενειῶν γιά τό ἀλκοόλ πού λειτουργεῖ στήν εὐρύτερη περιοχή τῆς Μεσαρᾶς. Τό ἐν λόγῳ δίκτυο ἀποτελεῖται ἀπό τόν Σύλλογο Στήριξης Ἀτόμων μέ προβλήματα ἀπό τό Ἀλκοόλ «Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ», τό Ἀλκοολογικό Ἰατρεῖο ΠαΓΝΗ καί τά Κ.Ο.Π.Α. Σκοπός τῆς λειτουργίας τοῦ Κ.Ο.Π.Α. Μοιρῶν, πού λειτουργεῖ στό Πολιτιστικό μας Κέντρο, εἶναι ἡ πρόληψη καί ἡ ἀντιμετώπιση τῶν προβλημάτων πού σχετίζονται μέ τήν κατανάλωση ἀλκοόλ. Πληροφορίες, τηλ. 6942427057. M 34 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

7µῆµα: eορωδία & ὀρχήστρα παραδοσιακῆς µουσικῆς τοῦ Πολιτιστικοῦ µας =έντρου, 16/12/2018.

Ὁ Χοράρχης κ. Ἀνδρέας Γιακουμάκης Καθηγητής Μουσικῆς. Στίς ἐκδηλώσεις μνήμης τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης Εὐγενίου πού ἔγιναν στήν Ἱ. Μητρόπολή μας, συμμετεῖχε ἡ Παραδοσιακή Χορωδία τοῦ Πολιτιστικοῦ μας Κέντρου, ἡ ὁποία ἑρμήνευσε παραδοσιακά τραγούδια, ὑπό τή διεύθυνση τοῦ κ. Ἀνδρέα Γιακουμάκη, Καθηγητοῦ Μουσικῆς, Χοράρχου καί Ὑπεύθυνου διδασκαλίας τῆς ἐν λόγῳ Χορωδίας.

Δωρεές Γιά τό Πολιτιστικό Κέντρο τῆς Ἱ. Μητροπόλεως: Ἱ. Ναός Ἁγ. Κρητῶν Πατέρων πού συμμετεῖχαν στίς Οἰκουμενικές Συνόδους - Ἁγ. Κυρίλλου, Λειβαδιώτου 171,10€, Ἱ. Ναός Ἁγ. Εὐγενίου Μοιρῶν 93,25€, Ἀνώνυμος 200€, ἐπιμορφούμενοι 1.740€.

M Ἐν Ἐσόπτρῳ | 35