εν Εσόπτρω - Τεύχος 50

“...βλέπομεν γάρ ἄρτι δι΄ἐσόπτρου ἐν αἰνίγματι, τότε δέ πρόσωπον πρός πρόσωπον. ἂρτι γινώσκω ἐκ μέρους, τότε δέ ἐπιγνώσομαι καθώς καί ἐπεγνώσθην...” (Α΄ Κορ. 13, 12)

Τριμηνιαία περιοδική ἔκδοση Ἱερᾶς Μητροπόλεως Γορτύνης καί Ἀρκαδίας Ὀκτώβριος - Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2018

ΤΕΥΧΟΣ 50

101,9 FM Ραδιοφωνικός Σταθμός Ἱ. Μητροπόλεως Γορτύνης καί Ἀρκαδίας «Ὁ Εὔδιος Λιμήν»

Ἐν Ἐσόπτρῳ Τριμηνιαία ἔκδοση: Τμήματος ἐκδόσεων Πολιτιστικοῦ Κέντρου - Ἐπικοινωνιακοῦ καί Μορφωτικοῦ Ἱδρύματος Ἱ. Μητροπόλεως Γορτύνης καί Ἀρκαδίας. Συντακτική ἐπιτροπή: Ὁ Μητροπολίτης Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακάριος καί ὁ Πρωτ. Χαράλαμπος Παπαδόπουλος. Ἐπικοινωνία: Μητροπόλεως 9, 70400 Μοῖρες,τηλ. 2892022208, φάξ 28920 24804, email: info@imga.gr Σχεδίαση περιοδικοῦ: Ὁ Μητροπολίτης. Ἐκτύπωση: «Τυποκρέτα», ΒΙ.ΠΕ. Ἡρακλείου. Περιεχόμενα σελ. 3 Συναξάρι: Ἅγ. Κρῆτες Πατέρες τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων. σελ. 4 Ἐκκλησία Κρήτης: Ἀναθεώρηση Συντάγματος, Οἰκογένεια, Μισθοδοσία Ἱ. Κλήρου, Ἐκκλησιαστική περιουσία. σελ. 6 Χριστούγεννα στήν Κρήτη, τοῦ † Μητροπολίτου Κισάμου καί Σελίνου Εἰρηναίου Γαλανάκη. σελ. 8 Ἡ θεολογία τοῦ προσώπου, τοῦ Αἰδεσιμολ. Πρωτ. Νικολάου Λουδοβίκου, (Μέρος Γ΄, τελευταῖο). σελ. 12 ...ἀόρατη φωτιά..., τοῦ † Ἀρχιμ. Σωφρονίου Σαχάρωφ. σελ. 14 ...μεταλλασόμενο χάος..., τοῦ † Μητροπολίτου Σουρόζ Ἀντωνίου Μπλούμ. σελ. 16 ...ἡ νηστεία..., τοῦ Πανοσιολ. Ἀρχιμ. Ἀνανία Κουστένη. σελ. 17 ...μνημονεύουμε γιατί ἀγαπᾶμε..., τοῦ Ἁγ. Ἰωάννου τῆς Κροστάνδης - Τράπεζα αἵματος, μέ τό αἷμα δίνουμε ζωή. Ἐξώφυλλο: Ἔργο κ. Παν. Μόσχου. Ὀπισθόφυλλο: Ἱ. Ν. Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου, Φραδιώ, (Παναγία τῶν Ἀγγέλων), 15 αἰ., Ἐνορίας Μορονίου. ου

2 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

σελ. 18 ...μετάνοια μεταμέλεια..., τοῦ Ὁσιολ. Ἱερομονάχου Μακαρίου, κελλίου Μαρουδᾶ Ἁγ. Ὄρους. σελ. 20 Οἰκολογική καταστροφή. σελ. 21 ...ν᾽ ἀγαπᾶμε πολύ τήν Ἐκκλησία..., τοῦ Ἁγ. Πορφυρίου τοῦ Καυσοκαλυβίτου. σελ. 22 ...καινοφανῆ λειτουργικά δεδομένα..., τοῦ Μητροπολίτου Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακαρίου. σελ. 23 ...οἱ Ἕλληνες τό 2017, παίξαμε στόν τζόγο 16 δισ. εὐρώ, σχεδόν τό 9% τοῦ ΑΕΠ τῆς Χώρας - Κίνδυνος - Θάνατος τά τροχαῖα. σελ. 24 Δυσοίωνα τά στοιχεῖα γιά γήρανση πληθυσμοῦ ὑπογεννητικότητα στήν Ἐλλάδα. σελ. 25 Ἑλλάς στά Κινεζικά. σελ. 26 "Μαζί μέ τούς γονεῖς", ...ἡ παγκόσμια δύναμη εἶναι ἡ ΑΓΑΠΗ..., τοῦ Ἄλπερτ Ἀϊστάιν, ἕνα γράμμα στήν κόρη του. σελ. 27 "Μαζί μέ τούς γονεῖς", ...σχεδόν τό ἕνα τέταρτο τῶν μαθητῶν ἡλικίας 11 ἕως 15 ἐτῶν δήλωσαν ὅτι ἔχουν πάρει ναρκωτικά... σελ. 29 "Μέ ἐνδιαφέρον γιά τούς νέους", ...συνείδηση..., τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Κορωνίας κ. Παντελεήμονος - Τράπεζα ρουχισμοῦ βοηθεῖστε τό ἔργο της. σελ. 30 Τριακονταετία Ἱεροψάλτης, τοῦ κ. Ἀντωνίου Μανδαλάκη συνταξιούχου ἐκπαιδευτικοῦ. σελ. 31 Φιλόπτωχα ταμεῖα Ἐνοριῶν Ἱ. Μητροπόλεως - Τράπεζες τροφίμων τῆς Ἐκκλησίας γιά ἀπόρους - Συσσίτια τῆς Ἐκκλησίας γιά ἀπόρους καί ἐνδεεῖς. σελ. 32 Πολιτιστικό Κέντρο: Τμήματα σχολ. ἔτους 2018 - 19. σελ. 33 Πολιτιστικό Κέντρο: Χορωδία καί ὀρχήστρα παραδοσιακῆς μουσικῆς. σελ. 34 Εὐχαριστίες - Εὐχές, - Οἰκονομικός ἀπολογισμός ἔτους 2017 - Δωρεές. σελ. 35 Ἐκδηλώσεις μνήμης καί εὐγνωμοσύνης, στίς 13 καί 16 Δεκεμβρίου 2018, στίς Μοῖρες, γιά τόν Ἀρχιεπίσκοπο Κρήτης, Εὐγένιο Ψαλιδάκη.

Ἡ ἱστοσελίδα μας: www. imga.gr Τό παρόν ἔντυπο ἐκδίδεται ἀπό τό Ἐπίσημο Δελτίο τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης “Ἀπόστολος Τίτος’’ καί διατίθεται δωρεάν.

ΣΥΝΑΞΑΡΙ

Ἅγιοι Κρῆτες Πατέρες τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων Ἡ μνήμη τους τιμᾶται, τήν Κυριακή μετά τήν Κυριακή τῆς ἑορτῆς τῶν Ἁγ. Πατέρων τῆς Ζ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, κατά μῆνα Ὀκτώβριο.

Ἡ

Ἐκκλησία τῆς Κρήτης μπορεῖ νά καυχᾶται ἐν Χριστῷ ὄχι μόνο γιά τούς Ἀποστόλους πού ἐργάσθηκαν σ᾽ αὐτήν (Παῦλο, Τίτο, Ζηνᾶ, Ἀπολλώ, Ἀρτεμᾶ, Λουκᾶ, Ἀρίσταρχο), τούς πολλούς Μάρτυρες, Ὁσιομάρτυρες καί Νεομάρτυρες, τούς Ἁγ. Ἐπισκόπους, τούς ἀναρίθμητους Ὁσίους, ἀλλά καί γιά τούς Θεοφόρους Πατέρες τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων πού προστάτευσαν τήν Κρήτη ἀπό τίς ποικίλλες αἱρέσεις. Τούς ἀγῶνες τους στήν Κρήτη δέν θά τούς μάθουμε ποτέ. Τούς γνωρίζει ὁ Θεός. Γνωρίζουμε ὅμως, ἔστω δι᾽ ὀλίγων, ὅσα εἶπαν καί ὑπέγραψαν στίς Ἁγ. Συνόδους. Τώρα πλέον, δέν θά ἑορτάζουν μόνο κατά Σύνοδο γενικῶς, ἀλλά καί εἰδικῶς στή μνήμη πού ἐπεκύρωσε ἡ Ἱ. Ἐπαρχιακή Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης στίς 30 Ὀκτωβρίου 2003 ἐγκρίνοντας τήν Ἀκολουθία τους, δηλαδή τήν πρώτη Κυριακή μετά τήν Κυριακή τῶν Πατέρων τῆς Ζ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου κατά τό μῆνα Ὀκτώβριο». (Ἀπό τό βιβλίο «γιοι Κρῆτες Πατέρες τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων, Σύνοδοι - Ἀκολουθία - Παρακλητικός Κανών», τοῦ Πανοσιολ. Ἀρχιμ. τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου Χρυσοστόμου Παπαδάκη, Μοῖρες 2004) Μέ πρωτοβουλία τοῦ π. Χρυσοστόμου Παπαδάκη συντάχθηκε ἀκολουθία τῶν εἰρημένων Ἁγίων πού ἐγκρίθηκε ἀπό τήν Ἱ. Ἐπαρχιακή Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης. Ὁ ἀοίδιμος ῾Ιεράρχης Γορτύνης καί Ἀρκαδίας Κύριλλος ἀνήγειρε Ναό πρός τιμήν τους,

Σύναξις τῶν Κρητῶν Ἁγίων Πατέρων τῶν μετασχόντων , ἐν ταῖς Ἁγίαις Οἰκουμενικαῖς Συνόδοις, ἔργο κ. Στεφάνου Ἀλπαντάκη. τό 2000, στή θέση «Λειβαδιώτης». Τά ἐγκαίνια τοῦ ὡς ἄνω Ἱ. Ναοῦ ἔγιναν στίς 9/6/2018, ἀπό τόν Σεβ. Μητροπολίτη Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακάριο στό ὄνομα τῶν Ἁγ. Κρητῶν Πατέρων τῶν Οἰμενικῶν Συνόδων καί τοῦ Ἁγ. Κυρίλλου Πατριάρχου Ἀλεξανδρείας, ἀνακομιδή τῶν λειψάνων του, 9 Ἰουνίου, εἰς μνήμην τοῦ μακαριστοῦ Μητροπολίτου Γορτύνης καί Ἀρκαδίας Κυρίλλου. Ἀπολυτίκιον πλ. α΄. Τόν συνάναρχον Λόγον. Θεηγόρους ὁπλῖτας τῆς παρατάξεως Χριστοῦ, σεπτούς ἱεράρχας τῆς Κρήτης καί ἀγλαεῖς θείου Πνεύματος καρπούς ἀνευφημήσωμεν, τούς μετασχόντας εὐλαβῶς ἐν Συνόδοις ἱεροῖς, προμάχους ὡς τῶν δογμάτων τῶν ὀρθοδόξων, πρεσβείας αὐτῶν πρός Κύριον αἰτούμενοι.

• Ἐν Ἐσόπτρῳ | 3

ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΡΗΤΗΣ

Ἀναθεώρηση Συντάγματος, Οἰκογένεια, Μισθοδοσία Ἱ. Κλήρου, Ἐκκλησιαστική περιουσία.

Ἡ

Ἱ. Ἐ. Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης συνῆλθε στίς 10 Νοεμβρίου 2018, στό Ἡράκλειο, σέ ἔκτακτη Συνεδρία καί ἀσχολήθηκε μέ θέματα πού εἶναι στήν ἐπικαιρότητα τίς ἡμέρες αὐτές, καί συγκεκριμένα: α. τήν προτεινόμενη ἀναθεώρηση ἄρθρων τοῦ Ἑλληνικοῦ Συντάγματος, β. τή μισθοδοσία τοῦ Ἱ. Κλήρου καί γ. τήν ἐκκλησιαστική περιουσία. Ἡ Ἱ. Σύνοδος συζήτησε τά μείζονος σημασίας θέματα αὐτά καί μελέτησε τίς διάφορες ἐκκλησιαστικές, κοινωνικές, νομικές καί ἄλλες προεκτάσεις καί παραμέτρους, μέ συναίσθηση τῆς σπουδαιότητας τῶν θέσεων καί Ἀποφάσεών Της ἔναντι τοῦ Ἔθνους καί τῆς Ἱστορίας. Γιά τό θέμα τῆς προτεινόμενης ἀναθεώρησης ἄρθρων τοῦ Ἑλληνικοῦ Συντάγματος ἀπό τήν Κυβέρνηση ἡ Ἱ. Σύνοδος ὁμόφωνα ἀποφάσισε καί δηλώνει τά ἑξῆς: 1. Θεωρεῖ ἀπαράδεκτη τήν ἀναθεώρηση τοῦ ἄρθρου 21, τό ὁποῖο ἀναφέρεται καί προστατεύει τόν ἱ. θεσμό τῆς οἰκογένειας, πού σύμφωνα μέ τό ἰσχύον Σύνταγμα ἀποτελεῖ «θεμέλιο της συντήρησης και της προαγωγής του Έθνους» καί τελεῖ ὑπό τήν προστασία τοῦ Κράτους καί δηλώνει ρητῶς τήν ἀντίρρησή Της στήν ἀπάλειψη τῆς διατύπωσης αὐτῆς ἀπό τό Σύνταγμα. Ἀρχιερεῖς καθώς καί κληρικοί τῆς Μεγαλονήσου δέχονται συνεχῶς αἰτήματα καί διαμαρτυρίες τοῦ λαοῦ γιά τά προβλήματα πού ἀντιμετωπίζει σήμερα ὁ θεσμός τῆς οἰκογένειας, ὁ ὁποῖος ἀποτελεῖ τό πρῶτο κύτταρο τῆς κοινωνίας μας καί μάλιστα σέ μέρες πού ἡ Πατρίδα μας ἔχει ἔντονο δημογραφικό πρόβλημα. Ἡ οἰκογένεια χρειάζεται σαφῆ Συνταγματική προ4 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

στασία καί ὄχι ἀποδόμηση.

2. Ἡ Ἱ. Σύνοδος, κατ᾽ ἀρχήν, διαφωνεῖ ρητά μέ τήν ἀναθεώρηση τοῦ ἄρθρου 3 τοῦ Ἑλληνικοῦ Συντάγματος, καθώς οὐδεμία Ἐθνική, κοινωνική ἤ νομική ἀνάγκη ἐπιβάλλει τοῦτο. Αὐτή τή θέση, ἐξέφρασε καί ὁ Παναγιώτατος Οἰκουμενικός μας Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαῖος, στό ἀπό 1ης Αὐγούστου 2017 Σεπτό Πατριαρχικό Του γράμμα, πρός τόν Ἐξοχώτατο Πρωθυπουργό τῆς Ἑλλάδος. Σέ κάθε περίπτωση, ἡ Ἐκκλησία Κρήτης διαφωνεῖ μέ τήν προτεινόμενη προσθήκη τῆς φράσης: «Η Ελληνική Πολιτεία είναι θρησκευτικά ουδέτερη», στό 3ο ἄρθρο τοῦ Συντάγματος. Δηλώνει τόν σεβασμό Της σέ κάθε θρήσκευμα, τό ὁποῖο προστατεύεται καί σήμερα ἐπαρκῶς ἀπό τό Σύνταγμα (ἄρθρο 13, παρ. 2) καί τή νομοθεσία τοῦ Κράτους. Οἱ νομικές προεκτάσεις τῆς προτεινόμενης εἰσαγωγῆς τῆς φράσης ὅτι «Η Ελληνική Πολιτεία είναι θρησκευτικά ουδέτερη» δέν εἶναι σαφεῖς. Κάθε πειραματισμός καί ἀκροβασία στό θέμα αὐτό θά ἐπιφέρει στό μέλλον ἀρνητικές συνέπειες εἰς βάρος τῆς Ὀρθοδοξίας. Τί σημαῖνει ἄραγε, γιά τόν λαό καί τήν Ἐκκλησία, ὁ ἐν λόγῳ ὅρος περί θρησκευτικῆς οὐδετερότητας τῆς Ἑλλάδας; Πῶς ἑρμηνεύεται ἀπό πλευρᾶς τῆς Πολιτείας; Ἐπίσης, ἡ προτεινόμενη ἀναθεώρηση τοῦ ἄρθρου 3, δέν κατονομάζει ρητά τή δικαιοδοσιακή ταυτότητα τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης, δηλαδή ὅτι εἶναι Ἡμιαυτόνομη Ἐκκλησία ὑπό τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο, καθώς καί ὅτι διοικεῖται μέ δικό Της Καταστατικό Χάρτη. Γιά τό θέμα τῆς ἀξιοποίησης τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Περιουσίας, ἡ Ἱ. Σύνοδος ὁμό-

• φωνα ἀποφάσισε καί δηλώνει τά ἑξῆς: Ὅσα ἀκούγονται καί φημολογοῦνται γιά ἀμύθητη δῆθεν περιουσία τῆς Ἐκκλησίας, δέν ἀνταποκρίνονται στήν πραγματικότητα. Ἡ Ἐκκλησία Κρήτης διαχρονικά ἔδωσε τό μεγαλύτερο μέρος τῆς περιουσίας Της ὑπέρ ἀναξιοπαθούντων ἀνθρώπων, ὑπέρ τοῦ Ταμείου Ἐφέδρων Πολεμιστῶν, γιά ὑποτροφίες ἄπορων φοιτητῶν καί ἐνίσχυσε τίς προνοιακές δομές τῆς Ἐκκλησίας, γιά τή στήριξη καί τή βοήθεια ἐμπερίστατων συνανθρώπων μας σέ ὅλη τήν Κρήτη. Ἐπίσης, μεγάλο μέρος τῆς περιουσίας Της δόθηκε στήν Πολιτεία γιά νά καλύπτει τή μισθοδοσία τοῦ Ἱ. Κλήρου. Ἡ σημερινή ὑπάρχουσα ἐκκλησιαστική περιουσία στήν Μεγαλόνησο, στό μεγαλύτερό της μέρος εἶναι ἄνευ ἀξίας καί εἶναι ἀδύνατο αὐτή νά καλύψει τή μισθοδοσία τῶν κληρικῶν τῆς Κρήτης. Συνεπῶς, γιά ποιό «κοινό ταμεῖο» συζητοῦμε, τό ὁποῖο θά εἶναι ἱκανό νά καλύψει τίς μισθολογικές ἀνάγκες τῶν κληρικῶν μας; Γιά τό θέμα τῆς μισθοδοσίας τοῦ Ἱ. Κλήρου ἡ Ἱ. Σύνοδος ὁμόφωνα ἀποφάσισε καί δηλώνει: Ἡ Ἐκκλησία τῆς Κρήτης τιμᾶ τούς κληρικούς Της καί ἀναγνωρίζει ὅτι ἐργάζονται φιλότιμα στή διακονία τους. Ὁ ρόλος τοῦ Κρητικοῦ Ἱερέα εἶναι ὄχι μόνο Ἐκκλησιαστικός, ἀλλά Ἐθνικός καί κοινωνικός. Ἰδιαίτερα στά χρόνια αὐτά τῆς παρατεινόμενης κρίσης, ὁ κληρικός τῆς Κρήτης εἶναι ἐκεῖνος πού ἀνέλαβε πολύπτυχους ρόλους καί πρωτοβουλίες γιά τήν ἀντιμετώπιση καθημερινῶν προβλημάτων καί δυσκολιῶν τοῦ λαοῦ μας, διαφυλάττοντας τήν κοινωνική συνοχή. Στό πλαίσιο αὐτό ἡ Ἱ. Σύνοδος δηλώνει ἀπερίφραστα ὅτι ἡ ὑπάρχουσα νομοθετημένη μισθοδοσία τοῦ Ἱ. Κλήρου, πού ἐπί σειρά δεκαετιῶν ἔχει δοκιμασθεῖ, δέν χρήζει ὁποιασδήποτε ἀλλαγῆς. Ὅσα δημοσιεύθη-

καν γιά τήν ἀλλαγή τοῦ καθεστῶτος στή μισθοδοσία τῆς κληρικῶν, δέν διασφαλίζουν τά ἐργασιακά δικαιώματα καί ἀφήνουν κενά καί ἀσάφειες σέ πολλά ἐπίπεδα. Μέ τόν τρόπο αὐτό, τό μέλλον τῶν ἑκατοντάδων κληρικῶν τῆς Κρήτης, ὡς καί τῶν οἰκογενειῶν τους, κάποιες ἀπό τίς ὁποῖες εἶναι πολύτεκνες, εἶναι μετέωρο καί ἀμφισβητούμενο. Ἡ Ἱ. Σύνοδος θά διασφαλίσει μέ κάθε νόμιμο τρόπο τήν ἀξιοπρέπεια τῶν κληρικῶν καί τῶν οἰκογενειῶν τους, πού ὑπηρετοῦν τήν Ἐκκλησία Κρήτης καί δέν θά ἐπιτρέψει τή βίαιη δυσμενῆ μεταβολή τοῦ ἐργασιακοῦ καθεστῶτος τους, μέ ἀναίτιες καταστρατηγήσεις κατοχυρωμένων δικαιωμάτων τους. Ἄν σήμερα πολλοί σιωποῦν γιά τήν ἐπιχειρούμενη καταπάτηση τῶν ἐργασιακῶν δικαιωμάτων τῶν κληρικῶν, νά γνωρίζουν ὅτι αὔριο εἶναι ἐνδεχόμενο νά βρεθοῦν καί αὐτοί στήν ἴδια θέση. Ἡ Ἐκκλησία Κρήτης δηλώνει ὅτι οὐδεμία ἐπίσημη ἤ ἀνεπίσημη ἐνημέρωση εἶχε γιά ὅσα ἀνακοινώθηκαν σχετικά μέ τά παραπάνω καί ἐκφράζει τή δυσαρέσκεια καί τήν ἔντονη διαμαρτυρία Της πρός τήν Ἑλληνική Πολιτεία. Ἀντιπροσωπεία τῆς Ἱ. Συνόδου, μαζί μέ ἐκπροσώπους τῶν Ἱ. Συνδέσμων τῶν Κληρικῶν τῆς Κρήτης, πού ἐκφράζουν τούς ἐννιακόσιους καί πλέον κληρικούς τῆς Κρήτης, θά μεταβοῦν ἄμεσα στούς Ἀρχηγούς τῶν Κομμάτων τοῦ Ἑλληνικοῦ Κοινοβουλίου, γιά νά καταθέσουν Ὑπόμνημα καί νά ὑποστηρίξουν ἐπίσημα τίς παραπάνω θέσεις τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης. Ἐπίσης, θά κληθοῦν οἱ Βουλευτές καθώς καί ἄλλοι Φορεῖς τῆς Μεγαλονήσου Κρήτης, γιά νά ἐνημερωθοῦν γιά τίς θέσεις τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης γιά ὅλα τά παραπάνω θέματα, τά ὁποῖα ἅπτονται τῆς Ἱστορίας καί τῶν Παραδόσεων τοῦ Κρητικοῦ λαοῦ.

• Ἐν Ἐσόπτρῳ | 5

Χριστούγεννα στήν Κρήτη

τοῦ † Μητροπολίτου Κισάμου καί Σελίνου Εἰρηναίου Γαλανάκη ✽

Τ

ὰ μεσάνυχτα χτυποῦσε ξαφνικὰ μέσα στὴ βαθιὰ νύχτα ἡ καμπάνα, διπλοκάμπανο, γιατί ἦταν μεγάλη γιορτή. Συχνὰ ἕνα καμπαναριὸ ἔδινε τὸ σύνθημα κι ὕστερα ἀκολουθοῦσε κι ἄλλο κι ἄλλα κι ὅλη ἡ νύχτα κι ὅλη ἡ φύση γέμιζε ἀπὸ καμπάνες, ἀπὸ γλυκιὲς καμπάνες στὰ βουνὰ καὶ στοὺς κάμπους. Τὰ φῶτα ἀναβανε σιγὰ-σιγὰ στὰ σπίτια καὶ ξεκινούσανε γιὰ τὴν ἐκκλησιά˙ φανάρια, λύχνοι, κεριὰ καὶ πυροφύτιλα. Ἡ πορεία γιὰ τὸ Χριστὸ χρειάζεται πάντα τὸ φῶς, τὸ φῶς τῆς πίστης καὶ τῆς ἀρετῆς. Ἡ μικρὴ ἐκκλησιὰ ἔλαμπε σὲ φῶτα καὶ τὸ λιβάνι μύριζε στὸν ἀέρα της. Καὶ στὴ μυρωδιὰ τοῦ λιβανιοῦ προστέθηκε τώρα κι ἡ μυρωδιὰ τῆς κασέλας. Τὰ γιορτινὰ ροῦχα μάλλινα καὶ τσόχινα, ζιπόνια, σαλβάρια καὶ μιτάνια μυρίζανε κυπαρίσσι... Οἱ ψάλτες φυλλομετρούσανε τὰ ἱερὰ βιβλία στ’ ἀναλόγιο καὶ τραντάζανε τὴν ἐκκλησία μὲ τὶς βουνίσιες φωνές τους: «Χριστὸς γεννᾶται...» κι ὁ παπὰς ἔδινε ὁδηγίες ἀπὸ τὴν ὡραία Πύλη καὶ σήκωνε τὴν ψαλμωδία του στὸν ὑπέροχο ὕμνο «Ἡ Παρθένος σήμερον τὸν Ὑπερούσιον τίκτει...». Κανεὶς ἴσως, οὔτε οἱ ψάλτες οὔτε ὁ παπάς, δὲν καταλάβαιναν τοὺς ἴαμβους καὶ τοὺς ἀνάπαιστους τῆς Χριστουγεννιάτικης ποίησης κι οὔτε τὸ ἀγράμματο ἐκκλησίασμα μποροῦσε νὰ παρακολουθήσει αὐτὰ τὰ ἀρχαιοπρεπῆ κείμενα, ποὺ ὑμνοῦνε τὸ ὑπέροχο γεγονός. Μὰ δὲν ἦταν ἀνάγκη καὶ νὰ καταλαβαίνουνε μὲ τὸ μυαλὸ αὐτὰ τὰ ἐξαίσια λόγια. Ἡ ψυχὴ ἦταν ἀνοιχτὴ μ’ ὅλες τὶς αἰσθήσεις της κι ἔβλεπε ὁλοζώντανη τὴ Βηθλεὲμ μὲ τὸ μικρὸ Χριστό, μὲ τὴν Παρθένα Μαρία, μὲ τοὺς Ἀγγέλους καὶ τοὺς ποιμένες. Δὲν καταλαβαίνανε πολλά, μὰ ἡ πίστη καὶ ἡ συγκίνηση τοὺς ξεσήκωνε, τοὺς γέμιζε 6 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

...Ὅλοι στὸ ἴδιο τραπέζι, ὅλοι στὴν ἴδια χαρά, ὅλοι στὴν ἴδια ἀγάπη. Πλούσιοι καὶ φτωχοὶ ὑπήρχανε καὶ τότε, μὰ μέσα στὴν ψυχὴ δὲν ὑπῆρχε κανένα σύνορο, καμιὰ ἔπαρση, κανένα μίσος, «καμία ταξικὴ πάλη»... ὁράματα, τοὺς δρασκελοῦσε πάνω ἀπὸ τὰ σύνορα τοῦ ὑλικοῦ κόσμου καὶ τοὺς ἔστελνε νὰ γονατίσουνε προσκυνητὲς στὴ μυστικὴ φάτνη. Ἡ μυσταγωγία δὲν ἔρχεται ποτὲ ἀπὸ τὴ λογικὴ γνώση. Εἶναι ἕνα μυστικὸ πανηγύρι τῆς ψυχῆς, ποὺ τὸ συνθέτουνε ὅλες οἱ χορδές της, ὅταν τὶς ἀγγίζουνε οἱ πνοὲς καὶ οἱ αὖρες τῶν οὐρανίων κόσμων. Πρὸς τὸ τέλος τῆς λειτουργίας οἱ γεροντότεροι προσκυνούσανε τὰ εἰκονίσματα καὶ μπροστὰ ἀπὸ τὴν Πύλη τοῦ Ἱεροῦ ζητούσανε συγγνώμη ἀπὸ τοὺς χωριανούς, συνεχίζοντας τὸ πανάρχαιο χριστιανικὸ ἔθιμο τῆς φανερῆς ἐξομολόγησης. Καὶ παίρνανε τὴ σάρκα τοῦ Χριστοῦ, τὴν ἐπίσημη ἡμέρα, ποὺ Ἐκεῖνος εὐδόκησε νὰ κατεβεῖ καὶ νὰ ἐνσαρκωθεῖ στὸν κόσμο. Καὶ σὲ λίγο, στὰ χαράγματα τῆς μέρας καὶ στὴν αὐλὴ τῆς ἐκκλησιᾶς τους οἱ χριστιανοὶ παπποῦδες μας λέγανε τὸν καρδιακό τους λόγο «Καλημέρα, χρόνια πολλὰ» καὶ λάμπανε ἀπὸ χαρὰ καὶ ἔκσταση! Ὁ Χριστὸς εἶχε γεννηθεῖ στὴν καρδιά τους. Μετὰ τὴν ἐκκλησία ἡ σούπα περίμενε στὸ σπίτι καὶ τὸ οἰκογενειακὸ τραπέζι ζέσταινε τὴ φαμελιὰ καὶ τῆς ἔδινε ἀρχοντιὰ καὶ ἱερότητα. Ὁ παπποὺς καὶ ἡ γιαγιά, ἂν ζούσανε φυσικά, ὁ πατέρας καὶ ἡ μάνα, τὰ παιδιά, οἱ παραδουλεῦτρες καὶ οἱ φαμέγοι. Ὅλοι στὸ ἴδιο τραπέζι, ὅλοι στὴν ἴδια χαρά, ὅλοι στὴν ἴδια ἀγάπη. Πλούσιοι καὶ φτωχοὶ ὑπήρχανε καὶ τότε, μὰ μέσα στὴν ψυχὴ δὲν ὑπῆρχε κα-

...Ποιὸς θὰ συνδέσει πάλι τὸ Θεὸ μὲ τὸν ἄνθρωπο τῆς ἐποχῆς μας; Ποιὸς θὰ ξανακάνει πάλι τὸν ἄνθρωπο ἁπλὸ καὶ θὰ δώσει στὴ ζωὴ τὴν ποίησή της; Οἱ νέες γενιὲς ἔχουν τὸ λόγο καὶ οἱ ἐκκλησίες κρατοῦνε στὰ χέρια τους τὴν εὐθύνη... Ὡστόσο στὴν Κρήτη ὑπάρχει ἀκόμη κάπου-κάπου τὸ μέτρο καὶ τὸ θαῦμα. νένα σύνορο, καμιὰ ἔπαρση, κανένα μίσος, «καμία ταξικὴ πάλη». Οἱ νεκροὶ ἤτανε κι αὐτοὶ παρόντες στὸ τραπέζι τὴ μεγάλη τούτη μέρα καὶ παίρνανε τὸ πιάτο τους ἀπὸ τὴ σπονδὴ ποὔκανε ἡ μητέρα ἢ ἡ γιαγιὰ ρίχνοντας στὸ θυμιατήρι σούπα, κρασὶ καὶ κρέας. Πανάρχαια ἑλληνικὰ ἔθιμα, ποὺ μπήκανε στὴ χριστιανική μας παράδοση ξεπλένοντας τὴν εἰδωλολατρεία τους μὲ λιβάνι καὶ ἁγιασμό. Κι ὕστερα ἀπὸ τὸ τραπέζι, οἱ ἐπισκέψεις στὰ σπίτια τῶν Μανώληδων, τὸ ντουκιάνι, οἱ χοροί, οἱ ἀρραβῶνες καὶ οἱ γάμοι. Οἱ χριστιανοὶ παπποῦδες μας συνηθίζανε πάντα νὰ τοποθετοῦνε τὰ μεγάλα καὶ χαρούμενα γεγονότα τῆς ζωῆς τους στὶς γιορτὲς καὶ στὶς μεγάλες μέρες τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ μας κύκλου. Ἦταν κι αὐτὸ ἕνα σημάδι, πὼς πιστεύανε στὸ Θεὸ καὶ βάζανε τὴ ζωή τους στὴν εὐλογία καὶ τὴ χάρη Του. Καὶ μὲ ὅλα αὐτά, μὲ τὴν Ἐκκλησία, μὲτὸ πασχαλινὸ τραπέζι, μὲ τὰ γιορτινὰ ροῦχα, μὲ τὴν ψαλμωδία καὶ τὰ Ριζίτικα τὸ πανηγύρι τῆς ψυχῆς μεγάλωνε, ἡ χαρὰ ἀνάβλυζε ἀπὸ βαθιὲς ἱερὲς πηγὲς κι ὁ ἄνθρωπος γιόρταζε ἀληθινά. Τὸ ὑπερφυσικὸ κατέβαινε στὴ γῆ, τὸ Πνεῦμα ἁγίαζε τὴν ὕλη καὶ ἡ ἐνσάρκωση τοῦ Χριστοῦ ἦταν μιὰ πραγματικότητα στὴν καρδιὰ καὶ τὴ ζωὴ τῶν ἁγιασμένων ἐκείνων παππούδων μας. Δὲν ἦταν θεολόγοι κι ἑρ-

Ἔργο κ. Π. Μόσχου. μηνευτὲς τῶν Γραφῶν, δὲν ἦταν θρησκόληπτοι καὶ πουριτανοί, ὅμως μέσα στὴν ἁπλὴ ζωὴ καὶ πίστη τους εἶχαν βρεῖ τὸ μέτρο, ποὺ πρέπει νὰ μπαίνει ἀνάμεσα στὴν ὕλη καὶ τὸ πνεῦμα καὶ κάνανε μὲ τὸ δικό τους τρόπο τὴν ὄμορφη ἐκείνη σύνθεση τῆς ἑλληνικῆς καρδιᾶς καὶ τῆς χριστιανικῆς πίστης, τὴν ὁποία ἐμεῖς, μὲ ὅλη τὴ σοφία καὶ τὴν ἐπιστήμη μας, ἀναζητοῦμε σήμερα καὶ δὲν μποροῦμε νὰ τὴ βροῦμε. Ἀνεπανάληπτη καὶ ζωντανὴ Ἑλληνικὴ Ὀρθοδοξία. Τώρα γιορτάζουμε Χριστούγεννα στὴν Κρήτη μὲ τὸ Χριστουγεννιάτικο δέντρο, μὲ τὰ ἠλεκτρικὰ φῶτα, μὲ χειμωνιάτικες γοῦνες καὶ εὐρωπαϊκοὺς χορούς. Τὰ φῶτα λάμπουνε ἀπ’ ἔξω, μὰ ἡ ψυχὴ δὲν ἔχει κανένα φῶς. Τὰ ραδιόφωνα μεταφέρουνε παντοῦ τὴν ψαλμωδία τοῦ καθεδρικοῦ ναοῦ, μὰ ἡ δική μας ἡ καρδιὰ δὲν ἔχει νὰ πεῖ κανένα τροπάρι. Ποιὸς θὰ κάνει λοιπὸν τὴ νέα σύνθεση; Ποιὸς θὰ μεγαλώσει τὴν ψυχή, γιὰ νὰ μπορεῖ καὶ πάλι νὰ χωρέσει τὸν οὐρανὸ καὶ τὴ γῆ; Ποιὸς θὰ συνδέσει πάλι τὸ Θεὸ μὲ τὸν ἄνθρωπο τῆς ἐποχῆς μας; Ποιὸς θὰ ξανακάνει πάλι τὸν ἄνθρωπο ἁπλὸ καὶ θὰ δώσει στὴ ζωὴ τὴν ποίησή της; Οἱ νέες γενιὲς ἔχουν τὸ λόγο καὶ οἱ ἐκκλησίες κρατοῦνε στὰ χέρια τους τὴν εὐθύνη... Ὡστόσο στὴν Κρήτη ὑπάρχει ἀκόμη κάπου-κάπου τὸ μέτρο καὶ τὸ θαῦμα. * Ἀπόσπασμα ἀπό τό βιβλίο του «Ὁ Χρι• στός σημάδεψε τήν Κρήτη». Ἐν Ἐσόπτρῳ | 7

Ἡ θεολογία τοῦ προσώπου στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία

τοῦ Αἰδεσιμολ. Πρωτ. Νικολάου Λουδοβίκου✽ (Μέρος Γ΄, τελευταῖο)

Κ

αί λέω ἡ κατάθλιψη γιατί ἡ κατάθλιψη καί τό ἄγχος πού τή συνοδεύει εἶναι, κατά μία πολύ σημαντική, σήμερα, ψυχιατρική θεώρηση, ἡ πηγή ὅλων τῶν ψυχικῶν ἀσθενειῶν ξέρετε. Ἡ πηγή ὅλων, δηλαδή, ξεκινοῦν πολλές ψυχικές ἀσθένειες μέ τήν μορφή τοῦ ἄγχους καί τῆς κατάθλιψης καί ἐξελίσσονται στή συνέχεια σέ βαρύτερες καταστάσεις. Θέλω νά πῶ, δηλαδή, ὅτι ἀκριβῶς δέν μποροῦμε νά ἀποφύγουμε τό ὅτι αὐτοαπομονωνόμαστε. Βεβαίως, ἡ σύγχρονη μορφή ζωῆς κοιτάει νά μᾶς πείσει γιά τό ἀντίθετο, τό lifestyle τό σημερινό, ἡ διαφήμιση, ἔτσι δέν εἶναι; Βλέπετε, αὐτά τά ἀμερικάνικα σήριαλ, κακῆς ποιότητας, πού εἶναι γεμάτη ἡ τηλεόραση, ταινίες οἱ ὁποῖες δείχνουν ὅτι πάντα ὑπάρχει ἕνας ἥρωας φοβερός πού τούς κάνει ὅλους σκόνη κι ἔχει τό δίκιο μέ τό μέρος του, γιά κάποιο λόγο κι ἐπειδή ἔχει τό δίκιο μέ τό μέρος του καταστρέφει καί καμιά τριανταριά μέ κάθε κίνηση πού κάνει. Σκοτώνει ἀπό ἐδῶ τριάντα, ἀπό ἐκεῖ ἑξήντα καί μπροστά ἄλλους ἑκατό κι εἶναι κι ἄνετος καί ὑπέροχος. Λοιπόν, αὐτό τό πλάσμα, ἄν ὑποθέσουμε ὅτι ὑπάρχει, ἔχει ἀνάγκη ἀπό τριάντα ψυχαναλυτές γιά νά σταθεῖ στά πόδια του, καταλάβατε; Ὅλους αὐτούς πού σκοτώνει ἔξω του, κάθε ἄνθρωπος πού σκοτώνεις ἔξω σου εἶναι ἕνα κομμάτι τοῦ ἑαυτοῦ σου πού πεθαίνει κι ὅταν φτάσεις νά τούς σκοτώσεις ὅλους δέν ἔχεις ἑαυτό. Ὅπως μέσ᾽ στήν ἔρημο. Ὑπάρχουμε στήν ἔρημο; Ἄν δέν ἔχει κανένα νά φωνάξω, κανέναν νά μέ ἀποκαλέσει μέ τό ὄνομά μου; Φανταστεῖτε ἕνα παιδί πού μεγαλώνει καί γεννιέται μέσ᾽ στήν ἔρημο. Εἶναι ἄνθρωπος αὐτό; Δέν εἶναι. Μπορεῖ νά νιώθει 8 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

...Ταυτότητα, λοιπόν, παίρνω μέσα ἀπό τή σχέση καί ἡ σχέση αὐτή δέν μπορεῖ ἀκριβῶς ἄν δέν ὑπάρχει, δέν μπορῶ κι ἐγώ νά ᾽χω ταυτότητα. Εἶναι μία ἐπέκταση τοῦ ἑαυτοῦ μου στήν ἀλήθεια τῆς αἰωνιότητας. Γιατί δέν ἐπεκτείνομαι μόνο σέ αὐτούς πού ξέρω, ἀλλά καί σέ αὐτούς ποῦ ζήσανε προηγουμένως, σ᾽ αὐτούς πού θά ᾽ρθουνε... ὡς καμήλα ἄν συναναστραφεῖ μέ καμῆλες, ἔτσι δέν εἶναι; Ὡς ὁτιδήποτε ἔρθει σέ ἐπαφή μέ, αὐτό θά τοῦ δώσει ταυτότητα. Ταυτότητα, λοιπόν, παίρνω μέσα ἀπό τή σχέση καί ἡ σχέση αὐτή δέν μπορεῖ ἀκριβῶς ἄν δέν ὑπάρχει, δέν μπορῶ κι ἐγώ νά ᾽χω ταυτότητα. Εἶναι μία ἐπέκταση τοῦ ἑαυτοῦ μου στήν ἀλήθεια τῆς αἰωνιότητας. Γιατί δέν ἐπεκτείνομαι μόνο σέ αὐτούς πού ξέρω, ἀλλά καί σέ αὐτούς ποῦ ζήσανε προηγουμένως, σ᾽ αὐτούς πού θά ᾽ρθουνε, ἔτσι δέν εἶναι; Γίνομαι ἕνας πανάνθρωπος, βλέπετε πῶς εἶναι ἕνας Ἅγιος. Λέμε ὁ Ἅγιος Γεώργιος. Τί ἦταν ὁ Ἅγιος Γεώργιος; Ἕνας ἄνθρωπος σάν κι ἐμᾶς ἦταν ὁ Ἅγιος Γεώργιος, στρατιωτικός ἐκεῖ μέ δυσκολίες φοβερές, διέταξε κι ἐπιθέσεις, εἶδε κι ἀνθρώπους νά σκοτώνονται, χτύπησε τό κεφάλι του κάτω μέ ἧττες, μετάνιωσε πού ἔκαμε λάθη σάν στρατιωτικός πού ἤτανε, κι ἀπό τήν πολύ λύσσα καί λοιπά καί κάποια στιγμή εἶπε: «Θεέ μου δέν ἀντέχω τόν πόλεμο» ἔγινε χριστιανός, ἔγινε πιστός. Εἶναι πολύ ἀνθρώπινα ὅλα αὐτά. Ὅταν ὅμως πλησίασε στόν Χριστό καί μπῆκε στόν οἶκο τοῦ Πατρός καί βρῆκε ὅλους τούς ἄλλους καί βρῆκε ὅλη τήν αἰωνιότητα τῶν

σχέσεων, ἔτσι ἔγινε πλέον ἕνα ἐπίτιμο μέλος μέ τό μαρτύριό του, μπῆκε γιά τά καλά ἐκεῖ μέσα. Λοιπόν, ἕνας Ἅγιος δέν γίνεται Ἅγιος μέ τό μαρτύριο, εἶναι Ἅγιος πρίν τό μαρτύριο. Τό μαρτύριο ἀποδεικνύει τήν ἁγιότητα, δέν ἔρχεται ἐκείνη τή στιγμή ἡ ἁγιότητα. Ἡ ἁγιότητα προϋπάρχει, ζεῖ κανείς κάτι πολύ μεγάλο καί δέν θέλει νά τό χάσει καί γι᾽ αὐτό τόν σκοτώνουν καί γίνεται Μάρτυρας. Ἀποδεικνύει, λοιπόν, τό μαρτύριο τήν προϋπάρχουσα ἁγιότητα. Μπαίνει, λοιπόν, καί γίνεται ἕνας πανάνθρωπος κι ἐκεῖ ζεῖ αἰώνια καί ὅλοι μας, ἐκεῖ, ζητᾶμε τίς μεσιτεῖες του γιά νά μποῦμε κι ἐμεῖς στό σπίτι ἤ γιά τά προβλήματα πού ᾽χουμε. Ὑπάρχει καί γιά ᾽μᾶς, ὑπάρχει αὐτός γιά ᾽μᾶς καί ξέρει καί γιά ᾽μᾶς ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι καί μπαίνει κατά κάποιο τρόπο μέσα στήν Θεία Ἐνέργεια, τήν ἄκτιστη. Μπαίνει μέσα στόν Θεό κι ὁ Θεός τόν ρωτάει καί τόν ἀκούει κι αὐτός ἀκούει ἐμᾶς καί στέλνει στόν Θεό. Δηλαδή, εἶναι κάτι φοβερό ἄν τό σκεφτεῖ κανένας τί εἶναι. Εἶναι πραγματικά ἡ αἰωνιότητα, ἡ αἰώνια ζωή. Γιατί πρέπει νά ξέρετε ὅτι δέν ὑπάρχει ἀπό τήν πλευρά τοῦ Θεοῦ οὔτε Παράδεισος, οὔτε Κόλαση ἤ μᾶλλον ὑπάρχει μόνο ἡ ἀγάπη Του, νά τό πῶ ἔτσι. Ὅταν κάποια στιγμή θά γίνει ἡ ἀνάσταση τῶν νεκρῶν καί γιατί θά γίνει ἀνάσταση τῶν νεκρῶν; Διότι, ὁ Θεός ἔκτισε τά ὄντα εἰς τό εἶναι, τά δημιούργησε γιά νά ὑπάρχουν, δέν τά δημιούργησε γιά νά σβήσουνε. Ἑπομένως, ἔκτισε τά ὄντα εἰς τό εἶναι. Θά γίνει, λοιπόν, ἡ ἀνάσταση κάποια στιγμή γιατί τό θέλει ὁ Θεός νά γίνει, δέν θά μᾶς ρωτήσει γι᾽ αὐτό, καί θά βρεθοῦμε, λοιπόν, ὅλοι αἰώνιοι. Ὅσοι ξέρουν τή γλῶσσα τοῦ σπιτιοῦ, αὐτό τό πράγμα πού θά ζοῦν θά λέγεται Παράδεισος. Ὅσοι δέν θέλουν νά ξέρουν τή γλῶσσα αὐτή, αὐτό πού θά ζοῦνε, νά βλέπουν τό σπίτι ἀπ᾽ ἔξω καί νά μή τό ἔχουν, θά λέγεται Κόλαση. Δη-

Ἔργο κ. Π. Μόσχου. λαδή, τό νά μή θέλουν νά μποῦν στό σπίτι, αὐτό εἶναι ἡ Κόλαση. Τό νά μή θέλω τή σχέση, νά θέλω νά ἀλλάξουν ὅλοι οἱ ἄλλοι. Ὑπάρχει μία ἱστορία στό Γεροντικό γιά τόν Διάβολο, σέ ἕνα ἀπό τά Γεροντικά, δέν ξέρω ἄν ἔχει ἐκδοθεῖ. Ἐγώ τό βρῆκα στήν Πατρολογία αὐτό πού θά σᾶς πῶ, δέν ξέρω ἄν ἔχει ἐκδοθεῖ ποτέ στό ἐμπόριο, ἀλλά ὑπάρχει στήν Πατρολογία τοῦ Migne αὐτό τό πράγμα. Ἡ διήγηση, ἡ ἑξῆς: ἦταν ἕνας γέροντας, λέει, πού ἦταν Ἅγιος, εἶχε ἁγιάσει προσευχόμενος γιά τόν σύμπαντα κόσμο καί κάποια στιγμή εἶχε ἀπορίες μέσα του γιά τόν Διάβολο. Ἔλεγε: «Βρέ παιδί μου ἐντάξει. Κι αὐτός ὁ ταλαίπωρος, ὁ πάγκακος, ἄν κανείς προσευχόταν γι᾽ αὐτόν, δέν θά γινόταν κάτι τέλος πάντων; Γιατί τόσο πολύ πιά ἔχει βάλει τέτοιο πεῖσμα;». Λοιπόν, εἶχε αὐτό τόν λογισμό, μέσα του, καί ζοῦσε τή ζωή του. Ξαφνικά, λέει, μία μέρα, πού εἶχε πάει σέ μία σύναξη στό Κυριακό τῆς σκήτης, γύριζε στό κελί του καί βλέπει ἕναν μοναχό στόν δρόμο νά στέκεται σέ μία πέτρα καί νά κλαίει. Λέει: «Ἀδελφέ τί ἔχεις ἐδῶ; Τί γίνεται;», «Ἄσε», λέει, «ἀδελφέ ἔχω πέσει σέ μεγάλη ἁμαρτία καί κλαίω». «Ἔ καλά», λέει, «Εἶναι Φιλεύσπλαχνος ὁ Θεός, μήν ἀνησυχεῖς. Ἄν μετανοήσουμε, ὑπάρχει σωτηρία, συγχώρηση». «Ὄχι», λέει, «γιά ἐμένα δέν ὑπάρχει συγχώρηση. Ἔχω κάνει κάτι πολύ βαρύ, δέν μπορῶ νά συγχωρεθῶ, δέν μπορῶ. Εἶναι βαρύτατο αὐτό τό πράγμα. Ἐν Ἐσόπτρῳ | 9

Ἡ θεολογία τοῦ προσώπου στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία

Δέν γίνεται». Καί νά κλαίει καί νά σπαράζει. Γύρισε ὁ καημένος ὁ μοναχός στό κελί του κι ἀμέσως ἄρχισε νά στενοχωριέται. «Θεέ μου, αὐτός ὁ ἀδελφός τί ἔπαθε; Γιατί; Τόσο πολύ πιά; Δέν ὑπάρχει συγγνώμη γι᾽ αὐτόν; Τί ἔκανε αὐτός ὁ ἄνθρωπος;». Ξαναπάει, λοιπόν, τόν ξαναβρίσκει. «Πές μου, λοιπόν, ἀδελφέ τί ἔκανες;» «Δέν μπορῶ νά σοῦ πῶ, θά σέ σκανδαλίσω, δέν γίνεται νά σοῦ πῶ, ἀλλά νά ξέρεις δέν ὑπάρχει συγγνώμη γιά ᾽μένα, δέν γίνεται νά συγχωρεθῶ ἐγώ. Ὁ Θεός γιά ἐμένα δέν ἔχει συγγνώμη». Ξαναγυρίζει στό κελί ὁ μοναχός, ἔξαλλος πλέον, στενοχωρημένος. Ἔλεγε: «Ἅγιε Ἄγγελε τοῦ Θεοῦ πές μου γιατί; Νά κλάψω μαζί του, νά συμπάσχω, νά σταυρωθῶ γι᾽ αὐτόν. Γιατί δέν ἔχει συγχώρεση αὐτός ὁ ἄνθρωπος; Γιατί; Τί ἔκανε;». Καί ἐμφανίζεται ὁ Ἄγγελος καί τοῦ λέει: «Κοίτα νά δεῖς, εἶναι δαιμόνιο αὐτό. Δέν εἶναι μοναχός, σέ ἀπατᾶ. Ἀλλά, πήγαινε καί πές του τά ἑξῆς, σήκω πάνω ὑπάρχει συγγνώμη γιά ᾽σένα, ἔχω πληροφορία. Θά σηκωθεῖς, θά στραφεῖς στήν Ἀνατολή καί θά φωνάξεις εἶμαι τό ἀρχαῖο κακό τρεῖς φορές, Θεέ μου συγχώρα με». Πάει, λοιπόν, ὁ μοναχός, τόν βρίσκει τόν ἄλλον ἐκεῖ νά μυξοκλαίει. Τοῦ λέει: «Κοίτα νά δεῖς, ξέρω ποιός εἶσαι. Σήκω πάνω, ὑπάρχει σωτηρία. Θά στραφεῖς στήν Ἀνατολή καί θά φωνάξεις τρεῖς φορές εἶμαι τό ἀρχαῖο κακό, ὁ Θεός ἰλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ». Καί πετάγεται πάνω ὁ φαινόμενος μοναχός καί τοῦ λέει: «Τί λές ποῦ θά πῶ τέτοιο πράγμα; Αὐτός νά μετανοήσει, αὐτός φταίει γιά ὅλα. Αὐτός εἶναι ἡ αἰτία τοῦ κακοῦ. Εἶμαι τό ἀρχαῖο καλό καί τό πολύ καλό μάλιστα». Αὐτό, εἶναι ἡ Κόλαση. Εἶναι ἡ ἀπουσία ἡ παντελής, ἡ ἀδυναμία νά δοῦμε τόν ἄλλον, τόν Θεό κατ᾽ ἀρχήν καί ὅλους τούς ἄλλους. Κι αὐτό ἀκριβῶς μέ πολλές διηγήσεις ἀπό τά Πατερικά κείμενα τό ἔχουμε δεῖ, εἶναι ἀκριβῶς ἡ ἀδυναμία. Προσέξετε, 10 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

...βλέπετε δέν εἶναι ἀνώτερος ἡμῶν ὁ π. Παΐσιος, εἶχε τά μεγάλα χαρίσματα αὐτά. Εἶναι ὅτι μπῆκε συνειδητά στή σχέση αὐτή, ἀγάπησε τούς ἄλλους, τούς εἶδε ὡς ἀδελφούς καί τά χαρίσματα πού ἔλαβε ἀπό τό Βάπτισμα, διά τοῦ Χρίσματος, ἔγιναν παρόντα κι ἄρχισε πλέον αὐτός ὁ ἄνθρωπος νά εἶναι ἕνας Ἅγιος καί νά ἔχει πράγματα, ἰδιώματα τά ὁποῖα βλέπουμε ὅτι ἦταν θαυμαστά, ἔτσι ξεκίνησε. Δέν ἦταν τίποτε, κάποιος Superman, ἄς ποῦμε... γιατί ὑπάρχουν πολλοί οἱ ὁποῖοι νομίζουν ὅτι κάνουν ἕνα κομποσκοίνι ἤ κάνουν δύο φιλανθρωπίες καί αὐτό εἶναι ὅλο. Αὐτά εἶναι μέσα γιά νά πετύχομε τή βαθειά ἀνιδιοτελῆ ἀγάπη καί νά μποῦμε στό σπίτι τοῦ Πατέρα καί νά βλέπουμε τούς ἄλλους ὡς ἀδελφούς καί μέ τούς Ἁγίους νά χαιρόμαστε πού τούς ἀγαποῦμε καί μέ τούς μή ἁγίους νά κάνομε ὑπομονή καί σέ κάθε περίπτωση νά ζοῦμε τή ζωή μας ὡς μία σχέση, λιγότερο ἤ περισσότερο ἐπιτυχημένη, ἀλλά μέσῳ τῆς μετάνοιας πάντοτε θά ὑπάρχει ἕνα αἴσιο τέλος μετά τοῦ, Πατρός ἐν Χριστῷ. Καί, τότε, θά δοῦμε ἀκριβῶς ὅτι ἡ αἰώνια ζωή ἀρχίζει ἀπό τώρα. Αὐτό εἶναι ἡ αἰτία τῆς γαλήνης τῶν Ἁγίων καί τῶν χαρισμάτων πού ἔχουν. Ὅταν μπῶ στό σπίτι αὐτό τά χαρίσματα πού ἔχω ἐνεργοποιοῦνται καί βλέπετε δέν εἶναι ἀνώτερος ἡμῶν ὁ π. Παΐσιος, εἶχε τά μεγάλα χαρίσματα αὐτά. Εἶναι ὅτι μπῆκε συνειδητά στή σχέση αὐτή, ἀγάπησε τούς ἄλλους, τούς εἶδε ὡς ἀδελφούς καί τά χαρίσματα πού ἔλαβε ἀπό τό Βάπτισμα, διά τοῦ Χρίσματος, ἔγιναν παρόντα κι ἄρχισε πλέον αὐτός ὁ ἄνθρωπος νά εἶναι ἕνας Ἅγιος καί νά ἔχει πράγματα, ἰδιώματα τά ὁποῖα βλέπουμε ὅτι ἦταν θαυμαστά, ἔτσι ξεκίνησε. Δέν ἦταν τί-

•

ποτε, κάποιος Superman, ἄς ποῦμε. Ἐμεῖς εἶναι ἀκριβῶς ὅτι δέν ἔχομε ξεκαθαρίσει, δέν ἔχομε κάνει περιεχόμενο τῆς ζωῆς μας ἀκόμα αὐτό τό πράγμα ἀρκετά καί στεκόμαστε καί λέμε: «Ὡραία εἶναι ἐκεῖ μέσα, ἀλλά γιά νά δοῦμε καί τί εὐκαιρίες προσφέρει καί τό ἀπ᾽ ἔξω. Καλά εἶναι ἐκεῖ. Πῶ, πῶ τί ὡραία πού θά ᾽τανε, παρά ταῦτα ὅμως ἄς γυρίσω, λίγο, ἀκόμα στήν ἀγορά τοῦ κόσμου αὐτοῦ νά δῶ μήπως εἶναι καί τίποτα καλύτερο ἀπό αὐτό πού εἶναι μέσα». Κι αὐτός ὁ ἐσωτερικός διχασμός πού ἔχουμε, καί καμιά φορά φτάνει ὡς τόν θάνατο καί εἶναι κακό τότε αὐτό διότι δέν ξέρουμε ποῦ θά μᾶς βρεῖ ὁ θάνατος, αὐτός ὁ διχασμός ὁ ἐσωτερικός εἶναι ἕνας διχασμός ταυτότητας. Εἶμαι παιδί τοῦ Θεοῦ, ἐν Χριστῷ ἤ δέν εἶμαι καί εἶμαι τῆς τάδε φιλοδοξίας μου ἤ τῆς τάδε ἰδεολογίας μου ἤ τῆς τάδε ἀντεθνικῆς ἤ τί ἄλλο ἐπανάστασης; Τί παιδί εἶμαι; Ποιανοῦ παιδί; Ποιανοῦ υἱός; Εἶμαι υἱός τοῦ Πατρός, κατά χάριν ἤ μήπως θέλω ἄλλα πολλά πράγματα μαζί; Ὅταν ἀποφασίσω ὅτι θέλω νά εἶμαι υἱός κατά χάριν ἀρχίζει ὁ Θεός καί τά φέρνει τά πράγματα ἔτσι πού, σιγά σιγά, μπαίνω ἐκεῖ. Ἀλλιῶς δέν εἶναι δυνατόν νά βρῶ αὐτή τήν ἀνάπαυση καί αὐτή τή χαρά τοῦ ἁπλοῦ πιστοῦ ὁ ὁποῖος ὄντας μέσα ἐκεῖ, ἀκόμα κι ἄν εἶναι τό πιό ἀσήμαντο πλάσμα κατά κόσμον, ἔχει χαρά κι ἀνάπαυση γιατί ἔχει ταυτότητα, ἔχει σχέση, ξέρει ποιός εἶναι, δέν φοβᾶται τόν θάνατο, δέν φοβᾶται τή ζωή. Εἶναι κι ἡ ζωή πού φοβόμαστε, δέν φοβόμαστε μόνο τόν θάνατο, φοβόμαστε καί νά ζήσουμε σήμερα. Φοβόμαστε καί τό ἑπόμενο βῆμα σήμερα καί γίνεται ὁ κόσμος, μεταμορφώνεται, ἀλλάζει καί γίνεται ὁ κόσμος τό θέατρο τῆς ἀγάπης τοῦ Πατρός καί οἱ πειρασμοί ἀκόμα παίρνουνε ἄλλη μορφή, ἐντελῶς ἄλλη. Εἶναι πειρασμοί μέν, ἀλλά δέν εἶναι ἡ ζωή μας αὐτός ὁ πειρασμός.

...ὁ ἐσωτερικός διχασμός πού ἔχουμε, καί καμιά φορά φτάνει ὡς τόν θάνατο καί εἶναι κακό τότε αὐτό διότι δέν ξέρουμε ποῦ θά μᾶς βρεῖ ὁ θάνατος, αὐτός ὁ διχασμός ὁ ἐσωτερικός εἶναι ἕνας διχασμός ταυτότητας. Εἶμαι παιδί τοῦ Θεοῦ, ἐν Χριστῷ ἤ δέν εἶμαι καί εἶμαι τῆς τάδε φιλοδοξίας μου ἤ τῆς τάδε ἰδεολογίας μου ἤ τῆς τάδε ἀντεθνικῆς ἤ τί ἄλλο ἐπανάστασης; Τί παιδί εἶμαι; Ποιανοῦ παιδί; Ποιανοῦ υἱός; Εἶμαι υἱός τοῦ Πατρός, κατά χάριν ἤ μήπως θέλω ἄλλα πολλά πράγματα μαζί; Ὅταν ἀποφασίσω ὅτι θέλω νά εἶμαι υἱός κατά χάριν ἀρχίζει ὁ Θεός καί τά φέρνει τά πράγματα ἔτσι πού, σιγά σιγά, μπαίνω ἐκεῖ... Ὑπάρχει ἕνας τρόπος νά βγῶ, λιγάκι, ἀπ’ ἔξω καί νά δῶ ἔτσι καί τόν ἄλλον, μέ ἄλλο τρόπο, πῶς ἐλαύνεται ἀπό τό κακό, πῶς ταλαιπωρεῖται ὁ ἴδιος, πῶς δυσκολεύεται καί νά τόν συμπονέσω κιόλας στό κακό πού πάει νά μοῦ κάνει, νά τόν βοηθήσω. Μέσα στή λίγη ὥρα πού εἴχαμε προσπαθήσαμε νά κάνουμε ἕνα μεγάλο ἄνοιγμα. Τό ἄνοιγμα ἀκριβῶς αὐτό πρός τό πρόσωπο, δηλαδή τήν εἰκόνα Θεοῦ ὕπαρξη τοῦ ἀνθρώπου πού εἶναι ὕπαρξη ἐν σχέσει. Καί ἡ σχέση αὐτή εἴπαμε ἀρχίζει ἀπό τά φυσικά παιδικά του χρόνια καί ὁλοκληρώνεται μέσα στήν Ἐκκλησία. Στήν Ἐκκλησία ἡ ὁποία εἶναι ὁ οἶκος τοῦ Πατρός, εἶναι τό σπίτι τοῦ Πατέρα. Γι᾽ αὐτό λεγόμαστε μεταξύ μας ἀδελφοί. Γιατί λεγόμαστε ἀδελφοί; Γιατί ἀποκαλεῖτε τούς πατέρες ἐδῶ πατέρες κι ἐμένα πάτερ; Ἀφοῦ δέν εἶμαι φυσικός πατέρας κανενός ἐδῶ μέσα. Εἴπαμε ὅτι οἱ πατέρες, οἱ Ἱερεῖς κάνουνε στό ὄνομα τοῦ Πατρός τήν μοιρασιά στό τραπέζι καί λέγονται πατέρες κατ᾽ Ἐν Ἐσόπτρῳ | 11

Ἡ θεολογία τοῦ προσώπου στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία

ἀντανάκλαση μέ τήν πατρότητα τοῦ Θεοῦ πού φροντίζει γιά τό τραπέζι. Εἴμαστε ὅλοι, λοιπόν, σ᾽ αὐτή τήν προοπτική καί λέμε τό ὄνομα πάτερ στούς ἱερεῖς. Καί ὁλοκληρώνεται ἔτσι, ἀρχίζει ἀπό αὐτή τή ζωή, ἀποκτᾶ βάση, ρίζα, περιεχόμενο ὁλόκληρη ἡ ζωή μας. Γεμίζει νόημα ἡ ζωή μας, ὁ κάθε ἄνθρωπος πού ἔρχεται εἶναι ἕνα δῶρο τοῦ Θεοῦ γιά μᾶς, δέν εἶναι, ἁπλῶς, μία ἐπίφοβη ὕπαρξη ἡ ὁποία μπορεῖ νά μοῦ κάνει κακό γιατί τό καλό τό δικό μου ἔχει γίνει, εἶμαι ἀσφαλής. Αὐτό εἶναι τό μεγαλεῖο καί ὄντας μέλος τῆς Ἐκκλησίας ἔχω ἀσφάλεια. Ἀκόμα καί νά μέ σκοτώσει κανείς, δέν μπορεῖ νά μοῦ πάρει τίποτα. Αὐτό πού ἔχω δέν μπορεῖ νά τό πάρει κι ὁ θάνατος δέν μπορεῖ νά μοῦ πάρει τίποτα. Εἶναι μία ἀλλαγή ἐξωτερική, δέν εἶναι κάτι βαθύ, δέν ἀλλάζει. Ἀλλάζει; Τί ἀλλάζει; Εἶμαι γιός τοῦ πατέρα μου ἀκόμα κι ἄν εἶμαι ἐδῶ ἤ ἄν εἶμαι στήν πατρίδα μου, ἔτσι δέν εἶναι; Ἄν φύγω καί πάω καί σ᾽ ἄλλον πλανή-

...ἀόρατη φωτιά...

Ὁ

τοῦ † Ἀρχιμ. Σωφρονίου Σαχάρωφ✽

Κύριος μέ διαφύλαξε ἀπό κάθε δέσμευση, τήν ὁποία θά ἦταν δύσκολο νά σταματήσω. Κι ἔτσι, ὅταν εἶχα ἀνάγκη γιά ἐλευθερία ἀπό ὁποιαδήποτε εὐθύνη γιά τή ζωή ἄλλων, τή διέθετα. Εὐχαρίστησα τόν Θεό γιά τήν πρόνοιά Του σέ ἐμένα. Ἀναπαυόμουν στή σκέψη ὅτι, ἄν πέθαινα, κανέναν δέν θά ζημίωνα. Ἡ εὐτυχία μου ἦταν μεγάλη: Μποροῦσα νά διακινδυνεύσω τά πάντα χωρίς φόβο˙ νά προχωρήσω ἀκόμη καί πρός τόν θάνατο. Ὁ νοῦς μου συγκεντρωνόταν πρός τά ἐνδότερα μέ κάθε προσοχή, κι ἔμενε γιά χρόνια ἐκεῖ ἀπαράκλητος. Ἡ προσευχή διέφερε στή μορφή καί τήν ἔντασή της: Μέ τραβοῦσε κάθε φορᾶ μέ διαφορετική δύναμη˙ ὅμως κατά καιρούς παραδινόμουν σ’ αὐτήν χωρίς ὅριο. Κι ἄν ἤθελα (ὅταν ἀκό12 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

τη, πάλι γιός τοῦ πατέρα μου εἶμαι. Γιά σκεφθεῖτε, λίγο, αὐτά τά πράγματα. Λίγο νά τά σκεφθοῦμε καί τότε θά ἀνακαλύψουμε ὅτι τά μεγάλα αὐτά πράγματα πού ᾽χουμε στά χέρια μας δέν τά ἀξιοποιοῦμε καί τόσο πολύ, γι᾽ αὐτό καί δέν ἀλλάζουμε πολύ ἐξωτερικά καί ἡ ζωή μας δέν ἀλλάζει. Ὅταν μπεῖ κανείς σ᾽ αὐτή τή λογική, ἀλλάζει καί ὁ ἴδιος ἀλλάζει καί ὁ κόσμος γύρω του κι ἀλλάζει κι ἄλλους γύρω του χωρίς νά τό καταλαβαίνει, αὐτό εἶναι τό πιό φοβερό. Ἀλλάζει κι ἄλλους γύρω του χωρίς σχεδόν νά τό καταλαβαίνει, χωρίς νά προλάβει νά τό διανοηθεῖ, μερικές φορές, ἀλλάζουν κι οἱ ἄλλοι διότι ὅλοι θέλουνε κι αὐτοί νά μποῦνε στήν ἴδια ἀσφάλεια καί στήν ἴδια ὀμορφιά πού ἔχει τό σπίτι τοῦ Πατέρα. Λοιπόν, νά σταματήσουμε ἐδῶ. Καλή Σαρακοστή καί καλή δύναμη σέ ὅλους. ✽ Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία του στό Ἱ. Ν. Ἁγ. Σκέπης Ἔδεσσας, 13/3/2011. •

...Ἐνίοτε, ἀόρατη φωτιά ἀκουμποῦσε τήν κορυφή τοῦ κεφαλιοῦ μου καί εἰσερχόταν γρήγορα σέ ὅλο μου τό σῶμα ὡς τά πόδια μου, καί φλογερή προσευχή μέ ἔντονο κλάμα γιά τόν κόσμο μέ κυρίευε γιά ὧρες. Τότε, προσευχόμουν γονατιστός τίς περισσότερες φορές, ἀκουμπῶντας τό πρόσωπό μου στό πάτωμα... μη ἤμουν στήν Γαλλία, πρίν ἀναχωρήσω γιά τόν Ἄθωνα) νά τήν σταματήσω, δέν θά μποροῦσα. Ἐκεῖνες τίς εὐλογημένες μέρες ἤμουν καί ὁ πιό δυστυχισμένος ἄνθρωπος πάνω στή γῆ καί ταυτόχρονα ὁ πιό εὐτυχισμένος. Ἐνίοτε, ἀόρατη φωτιά ἀκουμποῦσε τήν

...Ἀφοῦ μπῆκα στό δωμάτιό μου προσευχόμουν: «Ἅγιος ὁ Θεός, Ἅγιος Ἰσχυρός, Ἅγιος Ἀθάνατος…». Καί νά, μία ἁπαλή φωτιά, ἔκαιγε πολύ λεπτά σάν αὔρα πάνω στό πρόσωπο καί τό στῆθος μου, τό ὁποῖο ὅμως δέν ἦταν σύμφωνο μέ τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ. Ζοῦσα μέσα μου τή θαυμάσια πάλη μεταξύ της ἕλξης πρός τήν τέχνη καί πρός τήν προσευχή. Ἡ τελευταία νίκησε τό πάθος τοῦ ζωγράφου... κορυφή τοῦ κεφαλιοῦ μου καί εἰσερχόταν γρήγορα σέ ὅλο μου τό σῶμα ὡς τά πόδια μου, καί φλογερή προσευχή μέ ἔντονο κλάμα γιά τόν κόσμο μέ κυρίευε γιά ὧρες. Τότε, προσευχόμουν γονατιστός τίς περισσότερες φορές, ἀκουμπῶντας τό πρόσωπό μου στό πάτωμα. Ὅταν τό σῶμα μου ἀδυνατοῦσε, ἀποκοιμόμουν, ἀλλά στή συνείδησή μου δέν σταματοῦσα νά προσεύχομαι, οὔτε ἔνιωθα ὅτι κοιμᾶμαι. Μόνο ὅταν ξυπνοῦσα μποροῦσα νά καταλάβω ὅτι τό σῶμα μου κοιμόταν, διότι δέν ἦταν πάντοτε στή θέση στήν ὁποία προσευχόμουν. Δύο φορές, ἴσως καί τρεῖς, καθώς ἤμουν ἔξω στό δρόμο στό Παρίσι, ἔχασα ἐξαιτίας τῆς προσευχῆς τήν αἴσθηση τοῦ ὑλικοῦ κόσμου πού ἦταν γύρω μου. Εὐτυχῶς ὅμως μπόρεσα νά φτάσω στόν προορισμό μου. Λυπᾶμαι, μέχρι πρόσφατα, γιατί δέν ἦταν μαζί μου κάποιος ὁ ὁποῖος θά περιέγραφε τήν συμπεριφορά μου σέ παρόμοιες στιγμές. Μία φορά (στό Παρίσι) ἤμουν στή δεξίωση κάποιου διάσημου ποιητῆ ὁ ὁποῖος διάβασε τά ποιήματά του. Ἦταν ἐκεῖ πολύς καλός καί ἐκλεκτός κόσμος (elite). Ὅλα ἀπό κοινωνικῆς ἄποψης ἦταν ἄψογα ὀργανωμένα. Ἐπέστρεφα στό σπίτι μου γύρω στά μεσάνυχτα. Στή διαδρομή σκεφτόμουν: Πῶς μπορεῖ νά σχετίζεται αὐτό τό φαινόμε-

Λεπτομέρεια ἀπό τό ἔργο «Ἁγιοφάραγγο» τοῦ κ. Π. Μόσχου. νο, ἕνα ἀπό τά πιό εὐγενῆ τῆς ἀνθρώπινης δημιουργικότητας, μέ τήν προσευχή; Ἀφοῦ μπῆκα στό δωμάτιό μου προσευχόμουν: «Ἅγιος ὁ Θεός, Ἅγιος Ἰσχυρός, Ἅγιος Ἀθάνατος…». Καί νά, μία ἁπαλή φωτιά, ἔκαιγε πολύ λεπτά σάν αὔρα πάνω στό πρόσωπο καί τό στῆθος μου, τό ὁποῖο ὅμως δέν ἦταν σύμφωνο μέ τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ. Ζοῦσα μέσα μου τή θαυμάσια πάλη μεταξύ της ἕλξης πρός τήν τέχνη καί πρός τήν προσευχή. Ἡ τελευταία νίκησε τό πάθος τοῦ ζωγράφου, ἀλλά οὔτε εὔκολα οὔτε καί γρήγορα. Μετά ἀπό αὐτά, ὅταν ἤμουν στό Θεολογικό Ἰνστιτοῦτο ἡ προσευχή μέ δυσκόλευε νά μείνω συγκεντρωμένος στίς παραδόσεις τῶν μαθημάτων. Ἔπρεπε νά ἀντιπαλέψω μέ αὐτό τό ἰδιόμορφο κώλυμα/ἐμπόδιο, τό ὁποῖο στή φύση του εἶναι πολύτιμο. Τή διαμονή μου στό Ἰνστιτοῦτο εὐνοοῦσε τό γεγονός ὅτι εἶχα ἀτομικό δωμάτιο πάνω ἀπό τά διαμερίσματα τῶν καθηγητῶν, ὅπου μποροῦσα νά προσεύχομαι στή συνηθισμένη μου θέση. Μολαταύτα, παρά τό ἐνδιαφέρον μου πρός τίς ἐκκλησιαστικές ἐπιστῆμες, ἡ πνευματική μου ἀνάγκη νά βρίσκομαι διαρκῶς σέ κατάσταση προσευχῆς ζημιωνόταν, καί ἀναχώρησα γιά τόν Ἄθωνα. ✽ Ἀπόσπασμα, στή δημοτική, ἀπό τό βιβλίο του: «Περί Προσευχῆς», ἐκδόσεις Ἱ. Μονῆς Τ. Προδρόμου Ἔσσεξ Ἀγγλίας, 1993, σελ. 57-59.

•

Ἐν Ἐσόπτρῳ | 13

...μεταλλασσόμενο χάος...

τοῦ † Μητροπολίτου Σουρόζ Ἀντωνίου Μπλούμ ✽ † Антоний (Блум), митрополит Сурожский

Φ

οβόμαστε τό ἄγνωστο καί τό ἄτακτο, γιατί, ὅταν τά πράγματα εἶναι σέ τάξη, ξέρουμε ἀκριβῶς πῶς νά τό ἀντιμετωπίσουμε. Τό χάος εἶναι κάτι πού τρομοκρατεῖ τούς ἀνθρώπους. Δυστυχῶς ἤ, θά ἔλεγα, εὐτυχῶς, ἡ ζωή εἶναι ἕνα χάος πού συνεχῶς ἀλλάζει μορφή, ἕνα συνεχῶς μεταλλασσόμενο χάος. Βέβαια ὑπάρχουν δύο εἴδη χάους. Ὑπάρχει τό χάος πού προκύπτει ἀπό τήν καταστροφή. Μία βομβαρδισμένη πόλη εἶναι χάος καί ἡ φρίκη σ αὐτή τήν περίπτωση ἔγκειται σ᾽ ἐκεῖνο πού τῆς ἔχει συμβεῖ. Διότι ὅταν βλέπουμε ἕνα ἀρχαῖο κατεστραμμένο μνημεῖο λέμε «Ἅ, τί ὡραία χαλάσματα!», ἀλλά ὅταν βλέπουμε τήν κατεστραμμένη Δρέσδη ἤ τό κατεστραμμένο Κόβεντρι δέν λέμε τό ἴδιο, διότι αὐτό πού προεξάρχει εἶναι ἡ τερατώδης ἀνθρώπινη πράξη [τοῦ βομβαρδισμοῦ], πού ἦταν ἡ αἰτία. Ὑπάρχει, ὅμως, ἕνα ἄλλο εἶδος χάους, διαφορετικό. Εἶναι τό χάος τῶν εὐκαιριῶν πού δέν ἔχουν ἀκόμη διαφανεῖ. Εἶναι τό χάος πού ἐγκυμονεῖ δυνατότητες, τό χάος πού δέν ἔχει ἀκόμη ἀνθίσει, πού δέν ἔχει πάρει ἀκόμη σχῆμα καί μορφή. Στήν ἀρχή τῆς Βίβλου ἀναφέρεται ὅτι, προτοῦ ὁ Θεός μέ τόν Λόγο Του δημιουργήσει τόν κόσμο, ὅλα ἦσαν χάος. Ὄχι μέ τήν ἔννοια τῆς ἀταξίας, ἀλλά κάτι πού περιεῖχε στά σπλάχνα τοῦ ὅλα ὅσα θά γίνονταν, ἀλλά δέν εἶχαν ἀκόμη πάρει μορφή. Ὁ λόγος γιά τόν ὁποῖο συνήθως θέλουμε νά ἀντιμετωπίσουμε τό χάος, εἶναι γιά νά βάλουμε τάξη. Ἄν μπορούσαμε νά παγώσουμε τά πάντα, ἄν μπορούσαμε νά τά κατατμήσουμε σέ ζωντανά κύτταρα, θά ἦταν 14 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

...ἀπό χριστιανική ἄποψη, ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἔχει δημιουργήσει ἕνα ἀπελπιστικό χάος στόν κόσμο τόν ὁποῖο ὁ Θεός ἤθελε ἁρμονικό, ἡ ἀπάντηση τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ ἐνανθρώπηση˙ νά εἰσέλθει στό χάος μέ ἀνθρώπινους ὅρους, ἀναλαμβάνοντας ἐκ τῶν ἔσω τόν κίνδυνο, μοιραζόμενος μαζί μας τό ἀπολύτως θανατηφόρο, φονικό χάος πού ἔχουμε δημιουργήσει... πολύ εὔκολο κατόπιν νά ἐξετάσουμε κάθε τί ζωντανό. Θά ἦταν τόσο εὔκολο καί ἀσφαλές νά κοιτάξουμε τή ζωή γύρω μας, καί ἐμᾶς τούς ἴδιους, καθώς κινούμαστε ἀνάλογα μέ τίς συνθῆκες, καθώς περιφερόμαστε ἀνάμεσα στά στοιχεῖα της χωρίς νά ἀνησυχοῦμε ὅτι κάτι μπορεῖ νά μᾶς συμβεῖ. Ἀλλά ἡ ζωή δέν εἶναι ἔτσι. Κι αὐτό πού μοῦ φαίνεται τόσο ἀξιοσημείωτο, τόσο ὑπέροχο ἀνάμεσα στά ἄλλα τῆς Δημιουργίας, εἶναι ὅτι ὁ Θεός δέν φοβᾶται τό χάος. Εἶναι ἕτοιμος νά τό ἀντιμετωπίσει, νά τό ἀντιμετωπίσει μέ θάρρος, ἀναλαμβάνοντας κολοσσιαῖο ρίσκο. Ἐννοῶ ὅτι, ἀπό χριστιανική ἄποψη, ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἔχει δημιουργήσει ἕνα ἀπελπιστικό χάος στόν κόσμο τόν ὁποῖο ὁ Θεός ἤθελε ἁρμονικό, ἡ ἀπάντηση τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ ἐνανθρώπηση˙ νά εἰσέλθει στό χάος μέ ἀνθρώπινους ὅρους, ἀναλαμβάνοντας ἐκ τῶν ἔσω τόν κίνδυνο, μοιραζόμενος μαζί μας τό ἀπολύτως θανατηφόρο, φονικό χάος πού ἔχουμε δημιουργήσει. Ἑπομένως τό χάος εἶναι κάτι τό ὁποῖο πρέπει νά μάθουμε νά κοιτάζουμε κατά πρόσωπο καί νά τό ἀντιμετωπίζουμε, ἀλλιῶς θά περάσουμε ὅλη μας τή ζωή τρομοκρατημένοι. Γιατί, μέ αὐτή τήν ἔννοια, ὁ

• ...τό χάος εἶναι κάτι τό ὁποῖο πρέπει νά μάθουμε νά κοιτάζουμε κατά πρόσωπο καί νά τό ἀντιμετωπίζουμε, ἀλλιῶς θά περάσουμε ὅλη μας τή ζωή τρομοκρατημένοι. Γιατί, μέ αὐτή τήν ἔννοια, ὁ κάθε ἄνθρωπος πού συναντῶ ἀποτελεῖ γιά μένα χάος. Εἶναι ἕνα ἄτομο μή προσβάσιμο, ἕνα ἄτομο δυνάμει ἐπικίνδυνο, πιθανῶς καταστροφικό, ἀκατανόητο, μοῦ προκαλεῖ φόβο. Γιά νά ἀντιμετωπίσουμε τό χάος πρέπει νά δεχτοῦμε ὅτι, πράγματι, τό κάθε χάος ἀποτελεῖ γιά μᾶς ἕναν ὑπαρκτό κίνδυνο, ἀλλά ἕναν κίνδυνο γεμάτο ὑπέροχες δυνατότητες. ... κάθε ἄνθρωπος πού συναντῶ ἀποτελεῖ γιά μένα χάος. Εἶναι ἕνα ἄτομο μή προσβάσιμο, ἕνα ἄτομο δυνάμει ἐπικίνδυνο, πιθανῶς καταστροφικό, ἀκατανόητο, μοῦ προκαλεῖ φόβο. Γιά νά ἀντιμετωπίσουμε τό χάος πρέπει νά δεχτοῦμε ὅτι, πράγματι, τό κάθε χάος ἀποτελεῖ γιά μᾶς ἕναν ὑπαρκτό κίνδυνο, ἀλλά ἕναν κίνδυνο γεμάτο ὑπέροχες δυνατότητες. Καί ὅτι, γιά νά νικήσουμε τό χάος, δέν πρέπει ποτέ νά προσπαθοῦμε νά δημιουργήσουμε τεχνητή τάξη, νά βάλουμε «τά πράγματα σέ τάξη» σύμφωνα μέ τίς δικές μας προκαταλήψεις. Ἡ πιό ἀπάνθρωπη προσέγγιση πρός τούς ἀνθρώπους καί πρός τήν κοινωνία εἶναι αὐτό πού ἔγινε, καί πού γίνεται σέ κάθε ὁλοκληρωτικό σύστημα, ὁ προγραμματισμός τῶν ἀνθρώπων, δηλαδή ἕνα εἶδος ἀνάλυσης, μία καταγραφή ὅλων τῶν γνωστῶν στοιχείων τοῦ χάους, ἀγνόηση τῶν ἀγνώστων στοιχείων καί ἡ πλήρης ὀργάνωση καί χρησιμοποίηση τῶν γνωστῶν. Σέ κάποιο ἀπό τά βιβλία τοῦ Γερμανοῦ συγγραφέα Μπρέχτ ὑπάρχει ἕνας διάλογος πού μοῦ εἶχε κάνει ἐντύπωση ὅταν τόν

Λεπτομέρεια ἀπό τό ἔργο «Ἁγιοφάραγγο» τοῦ κ. Π. Μόσχου. διάβασα πρίν ἀπό ἀρκετά χρόνια. Ρώτησαν τόν κύριο Κόινερ: «Τί κάνετε ὅταν ἀγαπᾶτε ἕναν ἄνθρωπο;». «Κάνω ἕνα σκίτσο του καί φροντίζω νά τοῦ μοιάζει». Ποιό, τό σκίτσο;». «Ὄχι» , ἀποκρίθηκε ὁ κύριος Κόινερ, «ὁ ἄνθρωπος». Βέβαια αὐτός εἶναι ὁ εὔκολος τρόπος νά ἀντιμετωπίζουμε τόν φόβο μας γιά τό χάος: τιθασσεύοντας δηλαδή τό χάος διά τῆς βίας καί φέρνοντας τό στό καλούπι μας, στό μέτρο πού ἀνταποκρίνεται στόν φόβο μας. Φυσικά, ἄν ἔτσι προσεγγίζετε τή ζωή, ἡ ζωή θά συνεχίσει νά εἶναι τρομακτική. Διότι, ναί μέν ἔχετε τή δυνατότητα νά φυλακίσετε ἕνα μικρό κομμάτι τοῦ χάους μέσα στό σχέδιό σας, ὅμως τό χάος ξεχειλίζει ἀπ᾽ ὅλες τίς πλευρές. Τό χάος δέν θά δαμαστεῖ καί ὁ φόβος θά συνεχίσει νά ὑπάρχει... ✽ Ἀπόσπασμα ἀπό τό βιβλίο του: «Ὁ Ἐαυτός μας καί ὁ ἄλλος», ἐκδόσεις «Πορφύρα», σελ. 84-87.

• Ἐν Ἐσόπτρῳ | 15

Γ

ιατί εἶναι σημαντική ἡ ἀποχή ἀπό τήν τροφή; Θά πᾶμε μετά στό πνευματικότερο, ἄς ποῦμε, κομμάτι. Γιατί ὅμως, ἡ ἀποχή ἀπό τά π. Ἀνανίας Κουστένης. ὑλικά πράγματα εἶναι σημαντική; Ἡ νηστεία μᾶς παραπέμπει κατευθείαν στόν Σταυρό καί στόν θάνατο τοῦ Ἰησοῦ. Λέμε στόν Χριστό: «Καί ἐμεῖς, Χριστέ δέν τρῶμε, μιμούμεθα τό Πάθος». Ἀλλά ἐμεῖς δέν θέλουμε νά πεθάνουμε, γιατί πέθανε αὐτός. Φτάνουμε μέχρι ἑνός σημείου καί τοῦ λέμε: «Σοῦ φτάνει αὐτό;». Τό κάνουμε ἀπό ἀγάπη. Ὅλα παίζονται πάνω στήν ἀγάπη. Ὅλα εἶναι ἴδια ὅταν τά ἀγαπᾶς. Αὐτό εἶναι τό θέλημα. Ὅλα παίζονται πάνω στήν ἀγάπη. Ὅ,τι κάνουμε σέ Αὐτόν, τό χρεώνεται Ἐκεῖνος. Καί τί κάνει; Μᾶς τό ἀποδίδει, ταυτίστηκε. Γι᾽ αὐτό λέει καί ὁ Νικηφόρος Βρεττάκος σέ ἕνα ὡραῖο ποίημά του: «Κύριε, ὅταν ἀγκαλιάζω ἕναν ἀδερφό, νομίζω πῶς κρεμιέμαι ἀπό τόν λαιμό σου». Αὐτό εἶναι ὁ ἄνθρωπος. Εἶδες τόν ἀδερφό σου, εἶδες Κύριον τόν Θεό σου. Μετά ἀπό τήν ἐνανθρώπηση τοῦ Θεοῦ, εἶναι ὅλα διαφορετικά. Ὅλα διαφορετικά καί δέν εἶναι ἴδια. Γιατί τά ἔσχατα ἀρχίζουν μέ τήν ἐνανθρώπηση τοῦ Χριστοῦ. Τό ἔλεγε ὁ Ἰωάννης στίς ἐπιστολές του: «Παιδία, ἐσχάτη ὥρα ἐστί». Καί τά ἔφερε. Ἦρθε τό τέλος πιά. Τό τέλος τοῦ ἑωσφόρου, τό τέλος τοῦ κακοῦ. Μπαίνουμε στή Βασιλεία. Ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἡ Βασιλεία, Εἶναι ἐντός ἡμῶν ἡ Βασιλεία. Ἡ ψυχή στό βάθος της διαμαρτύρεται, καί ὄχι μόνο διαμαρτύρεται, ἀλλά καί θλίβεται. Θλίβεται καί τί παθαίνει; Αὐτό πού ἔχουμε οἱ περισσότεροι. Κατάθλιψη, αὐτό εἶναι κατάθλιψη. Θλίβεται ἡ ψυχή, γιατί δέν 16 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

...ἡ νηστεία...

τοῦ Πανοσιολ. Ἀρχιμ. Ἀνανία Κουστένη ✽ ...Ὅταν πεῖς ὄχι στό φαΐ πού εἶναι χειροπιαστό, θά πεῖς ὄχι καί στό κακό αὔριο πού θά σοῦ σφυρίζει διάφορα. Εἶναι μία παιδαγωγική μέθοδος. Ἕνας τρόπος νά μάθει ὁ ἄνθρωπος νά λέει καί ὄχι... δίνουμε τόν Θεό της, γιατί δέν δίνουμε τό μερτικό της, δέν τῆς δίνουμε αὐτό πού τῆς ἀνήκει. Γι᾽ αὐτό λέει ὁ ἅγιος Αὐγουστῖνος: «Γιά Σένα, Θεέ μου, μᾶς ἔπλασες κι οἱ ψυχές μας δέν ἡσυχάζουν ἄν δέν σ᾽ εὕρουν». Δέν ἡσυχάζει ὁ ἄνθρωπος. Θά ἡσυχάσει ὅταν θά πάει κοντά στόν Κύριό Του. «Καί τῶν πνευμάτων δικαίων». Ὅπως οἱ Ἰσραηλίτες πῆγαν στήν γῆ τῆς Ἐπαγγελίας, ἔτσι καί ἐμεῖς θά πᾶμε ὄχι στή γῆ τῆς Ἐπαγγελίας, ὄχι στήν ἐπίγεια Ἱερουσαλήμ, ἀλλά στήν ἄνω Ἱερουσαλήμ. «Ἐν τῇ βασιλεία τῶν οὐρανῶν», ὅπως ἀκοῦμε τή Μεγάλη Δευτέρα. Ἔτσι λοιπόν ἡ νηστεία. Χρειάζεται καί ἡ σωματική. Καί ἕνας ἀσκητής, ὅταν νήστευε, τοῦ ἔλεγε τό ἔνστικτό του, ἡ κοιλιά του, ὅπως τό ἀναφέρει: «Νά φᾶμε παππούλη». «Ὄχι, νά φᾶμε σήμερα, τώρα, πρωί πρωί πού εἶναι Παρασκευή, νηστεία». «Ὁ Χριστός ὑπέφερε καί ἐμεῖς νά φᾶμε;» «Καλά τότε, νά μή φᾶμε». Ἦταν ἀθῶοι. Καί ἔτρωγε ἀργότερα. Εἶναι μία δοκιμασία καί τό φαΐ. Καί μάλιστα, ὅταν πεῖς ὄχι στό φαΐ πού εἶναι χειροπιαστό, θά πεῖς ὄχι καί στό κακό αὔριο πού θά σοῦ σφυρίζει διάφορα. Εἶναι μία παιδαγωγική μέθοδος. Ἕνας τρόπος νά μάθει ὁ ἄνθρωπος νά λέει καί ὄχι. Νά λέει καί ναί, ἀλλά νά λέει καί ὄχι. ✽ Ἀπόσπασμα ἀπό τό βιβλίο: «Ἡ ἐξομολόγησή μου», ἰδιοκτησία «Δημοκρατικός τύπος», • 2017.

...μνημονεύουμε γιατί ἀγαπᾶμε...

τοῦ Ἁγ. Ἰωάννου τῆς Κροστάνδης

Μ

ερικοί ρωτοῦν γιατί μνημονεύουμε τά ὀνόματα τῶν κεκοιμημένων καί τῶν ζώντων στίς προσευχές πού κάνουμε γι’ αὐτούς. Ὁ Θεός σάν παντογνώστης πού εἶναι, δέν ξέρει τά ὀνόματά τους καί τίς ἀνάγκες τους; Ὅμως αὐτοί πού μιλοῦν καί σκέπτονται ἔτσι, ξεχνοῦν ὅτι τήν προσευχή δέν τήν κάνομε γιά ἐνημέρωση τοῦ Θεοῦ. Φυσικά ὁ Θεός δέν ἔχει ἀνάγκη τέτοιας ἐνημερώσεως. Ἄλλη εἶναι ἡ σημασία αὐτῆς τῆς προσευχῆς. Προσευχόμεθα ὑπέρ τῶν ζώντων καί τῶν μεταστάντων καί τούς μνημονεύουμε μέ τά ὀνόματά τους, γιά νά δείξουμε, ὅτι τούς ἀγαπᾶμε μέ ὅλη μας τήν καρδιά. Γιατί δέν εἴμαστε ἁπλῶς συγγενεῖς ἢ φίλοι ἢ γνωστοί, ἀλλά «ἀλλήλων μέλη». Μέλη τῆς Μιᾶς Ἐκκλησίας. Τοῦ Ἑνός Μυστικοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ. Ὑπάρχει τεράστια διαφορά ἀνάμεσα στην μηχανική καί ἀπαθῆ μνημόνευση τῶν ὀνομάτων καί στήν ὁλοκάρδια προσευχή. Τό ἕνα ἀπέχει ἀπὸ τὸ ἄλλο, ὅσο ὁ οὐρανὸς ἀπὸ τὴ γῆ. Ἡ προσευχὴ πρέπει νὰ εἶναι εἰλικρινὴς ἐκδήλωση ἀγάπης. Ἡ ἀγάπη εἶναι ἡ πρώτη καί μεγάλη ἐντολή. Γι’ αὐτό ὁ Θεός τή δέχεται. Καί γι’ αὐτό τήν περιμένει!

...Ὑπάρχει τεράστια διαφορά ἀνάμεσα στην μηχανική καί ἀπαθῆ μνημόνευση τῶν ὀνομάτων καί στήν ὁλοκάρδια προσευχή. Τό ἕνα ἀπέχει ἀπὸ τὸ ἄλλο, ὅσο ὁ οὐρανὸς ἀπὸ τὴ γῆ. Ἡ προσευχὴ πρέπει νὰ εἶναι εἰλικρινὴς ἐκδήλωση ἀγάπης... Ἡ ἀγάπη γιά τούς ζῶντες καί κεκοιμημένους ἀδελφούς μας εἶναι χρέος. Τό πρῶτο ἀπό ὅλα. Κάθε λέξη στήν προσευχή, κάθε λέξη πού πηγάζει ἀπό τά βάθη τῆς καρδιᾶς, ἔχει πολλή δύναμη: «Πολύ ἰσχύει δέησις δικαίου ἐνεργουμένη», λέγει ἡ Ἁγία Γραφή. Καί ἂν ἔχει τόση μεγάλη σημασία ἡ μνημόνευση τῶν ὀνομάτων ζώντων καί κεκοιμημένων σέ ὁποιαδήποτε προσευχή, πόσο μεγαλύτερη σημασία καί ἀξία ἔχει, ὅταν μνημονεύονται τά ὀνόματα στήν ἱερότερη προσευχή, στή Θεία Λειτουργία; Στή Θ. Λειτουργία ὁ ἱερέας ἐπισφραγίζει τή μνημόνευση τῶν ὀνομάτων ζώντων καί κεκοιμημένων μέ τά λόγια «Ἀπόπλυνον, Κύριε, τά ἁμαρτήματα τῶν ἐνθάδε μνημονευθέντων δούλων Σου τῷ αἵματί Σου τῷ ἁγίω». Πηγή: proskynitis.blogspot.gr•

Τράπεζα αἵματος, μέ τό αἷμα δίνουμε ζωή

Ὑ

πάρχουν ἀρκετοί ἀσθενεῖς συνάνθρωποί μας, οἱ ὁποῖοι ἔχουν ἀνάγκη ἀπό αἷμα. Ἡ Ἐνορία Ἁγ. Ραφαήλ Μοιρῶν, προκειμένου νά βοηθήσει στήν ἀναζήτηση αἵματος λειτουργεῖ τράπεζα αἵματος. Γίνε ἐθελοντής αἱμοδότης. Μέ τό αἷμα πού συγκεντρώνεται σώζονται ζωές. Ἡ Τοπική Ἐκκλησία εὐχαριστεῖ, ὅλους ἐκείνους, πού βοηθοῦν τό ἕργο αὐτό. Πληροφορίες: π. Νεκτάριος Χουστουλάκης, Ἐφημέριος Ἐνορίας Ἁγ. Ραφαήλ Μοιρῶν, τηλ. 6988119688.

• Ἐν Ἐσόπτρῳ | 17

...μετάνοια μεταμέλεια...

τοῦ Ὁσιολ. Ἱερομονάχου Μακαρίου, κελλίου Μαρουδᾶ Ἁγ. Ὄρους ✽ ...Μετάνοια δέν εἶναι ἡ μεταμέλεια. Μεταμέλεια = μετά + μέλω = τό αἴσθημα ντροπῆς, στεναχώριας, πού ἔχει κάποιος γιά ὅ,τι ἔκανε ἤ γιά ὅ,τι παρέλειψε νά κάνει. Μετάνοια = μετά + νοέω < νοός = κρίση = ἡ συναίσθηση ἀπό τόν ἄνθρωπο, τοῦ κακοῦ ἤ τοῦ σφάλματος πού ἔκανε καί ἀλλαγή τοῦ νοῦ, μεταστροφή...

Μ

ιλᾶμε γιά τή μετάνοια. Μετάνοια δέν εἶναι ἡ μεταμέλεια. Μεταμέλεια = μετά + μέλω = τό αἴσθημα ντροπῆς, στεναχώριας, πού ἔχει κάποιος γιά ὅ,τι ἔκανε ἤ γιά ὅ,τι παρέλειψε νά κάνει. Μετάνοια = μετά + νοέω < νοός = κρίση = ἡ συναίσθηση ἀπό τόν ἄνθρωπο, τοῦ κακοῦ ἤ τοῦ σφάλματος πού ἔκανε καί ἀλλαγή τοῦ νοῦ, μεταστροφή. Ὁ Μέγας Ἀντώνιος ἀναφέρει στά ἀποφθέγματά του: «Μή μεταμελεῖσαι γιά πράγμα πού πέρασε πιά». Ἡ μετάνοια εἶναι ἡ ἀλλαγή τοῦ νοῦ μας, ἡ στροφή μας πρός τόν Θεό, φεύγουμε ἀπό τά γήινα, ἀπό τίς παραβάσεις τοῦ νόμου, τοῦ ἠθικοῦ κώδικα πού μᾶς γεμίζουν τύψεις καί ἐνοχές καί στρεφόμαστε στόν Θεό ὁ ὁποῖος μέ τή θυσία του μᾶς ἀπάλλαξε ἀπό τίς συνέπειες τῆς ἁμαρτίας. Ἡ μεταμέλεια, μᾶς «τακτοποιεῖ» κατά κόσμον, ἐλαφρώνει ἴσως λίγο τή συνείδησή μας ὅταν ἐξομολογούμαστε, ἀλλά δέν μᾶς ὁδηγεῖ στήν ἀνάπαυση καί τήν εἰρήνη πού δίνει ὁ Θεός ὅταν τοῦ δώσουμε τήν καρδιά μας. Μεταμελούμαστε γιά τά σφάλματά μας καί προσπαθοῦμε μ᾽ αὐτόν τόν τρόπο νά «τακτοποιήσουμε» τό θιγμένο ΕΓΩ μας. Ἡ Ἐκκλησία μιλάει γιά τό Μυστήριο τῆς Μετάνοιας, ἡ Ἐξομολόγηση εἶναι μέρος τοῦ Μυστηρίου, ἀλλά προϋποτίθεται ὅτι ἔχου18 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

...Μεταμελούμαστε γιά τά σφάλματά μας καί προσπαθοῦμε μ᾽ αὐτόν τόν τρόπο νά «τακτοποιήσουμε» τό θιγμένο ΕΓΩ μας. Ἡ Ἐκκλησία μιλάει γιά τό Μυστήριο τῆς Μετάνοιας, ἡ Ἐξομολόγηση εἶναι μέρος τοῦ Μυστηρίου, ἀλλά προϋποτίθεται ὅτι ἔχουμε μετανοήσει, γιά νά ἐξομολογηθοῦμε. Ἐξομολογούμαστε μεταμελλούμενοι καί βρίσκουμε μιά ψυχολογική ἠρεμία, ἡ ὁποία ὅμως δέν ὁδηγεῖ στόν Θεό, εἶναι ἐκ τοῦ κόσμου τούτου. Ἡ μετάνοια, ἡ ἐσωτερική ἀλλαγή, τό δόσιμο τῆς καρδιᾶς μας στόν Θεό μᾶς δίνει ἄλλη εἰρήνη... με μετανοήσει, γιά νά ἐξομολογηθοῦμε. Ἐξομολογούμαστε μεταμελλούμενοι καί βρίσκουμε μιά ψυχολογική ἠρεμία, ἡ ὁποία ὅμως δέν ὁδηγεῖ στόν Θεό, εἶναι ἐκ τοῦ κόσμου τούτου. Ἡ μετάνοια, ἡ ἐσωτερική ἀλλαγή, τό δόσιμο τῆς καρδιᾶς μας στόν Θεό μᾶς δίνει ἄλλη εἰρήνη. Κακά τά ψέμματα, οἱ κακές μας συνήθειες καί τά πάθη μας θά μᾶς συνοδεύουν μέχρι τόν θάνατο. Ἀλλιῶς ὅμως ἁμαρτάνει αὐτός πού προσπαθεῖ νά δώσει τήν καρδιά του στόν Θεό καί ἔχει νιώσει λίγο ἀπό τήν Ἀγάπη του καί ἀλλιῶς αὐτός πού ψυχολογικά ἔχει «τακτοποιηθεῖ» ἀναφέροντας τίς ἁμαρτίες του σέ κάποιον Πνευματικό. Τή μεταμέλεια καί τό μοίρασμα μποροῦμε νά τό τακτοποιήσουμε μέ φίλους, μέ συγγενικά πρόσωπα ἤ καί μέ κάποιον ψυχολόγο. Κουβεντιάζαμε κάποτε μέ ἕναν εὐλαβῆ ψυχολόγο. Ἔλεγε: «Ἐμεῖς προσπαθοῦμε νά βοηθήσουμε τόν ἄνθρωπο νά ψάξει μέσα του, νά βρεῖ τίς αἰτίες τῶν δυσκολιῶν πού ἀντιμετωπίζει καί νά προσπαθήσει νά ἰσορ-

• ...Γιά νά γίνει ἀκόμη πιό φανερή ἡ οὐσιαστική διαφορά ἀνάμεσα στή μεταμέλεια καί τή μετάνοια θά ἀναφέρουμε τή γνωστή σέ ὅλους ΜΕΤΑΝΟΙΑ τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου Πέτρου καί τήν ΜΕΤΑΜΕΛΕΙΑ τοῦ Ἰούδα. Ὁ μέν Πέτρος συναισθανόμενος τήν ἁμαρτία τῆς ἄρνησης τοῦ Χριστοῦ μετανόησε καί «ἔκλαψε πικρά» καί εἶναι ὁ Πρωτοκορυφαῖος τῶν Ἀποστολῶν καί κλειδοκράτορας τοῦ Παραδείσου. Ὁ Ἰούδας «μεταμεληθείς ἀπήγξατο», δηλαδή πῆγε καί κρεμάστηκε.... ροπήσει. Ἡ ἐκκλησία ἔχει τή δυνατότητα νά θεραπεύσει τἰς ψυχές». Τό Μυστήριο τῆς μετάνοιας εἶναι Μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας. Ζητᾶμε ἐμεῖς οἱ πνευματικοί δῆθεν καθαρή Ἐξομολόγηση, ἀνακρίνοντας τούς ἀνθρώπους μέ λεπτομέρειες γιά τίς πράξεις τους. Ἀλίμονο ἄν ὁ Θεός ζητοῦσε νομικίστικη τακτοποίηση. Χώρια πού πολλές φορές σκανδαλίζουμε τούς ἀνθρώπους μέ τίς ἐρωτήσεις μας. Μ᾽ αὐτή τή νομικίστικη-δικανική νοοτροπία, ὁδηγοῦμε τούς ἀνθρώπους σέ μιά τυπολατρία πού σίγουρα δέν τούς ὁδηγεῖ στόν Θεό. Γιά νά γίνει ἀκόμη πιό φανερή ἡ οὐσιαστική διαφορά ἀνάμεσα στή μεταμέλεια καί τή μετάνοια θά ἀναφέρουμε τή γνωστή σέ ὅλους ΜΕΤΑΝΟΙΑ τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου Πέτρου καί τήν ΜΕΤΑΜΕΛΕΙΑ τοῦ Ἰούδα. Ὁ μέν Πέτρος συναισθανόμενος τήν ἁμαρτία τῆς ἄρνησης τοῦ Χριστοῦ μετανόησε καί «ἔκλαψε πικρά» καί εἶναι ὁ Πρωτοκορυφαῖος τῶν Ἀποστολῶν καί κλειδοκράτορας τοῦ Παραδείσου. Ὁ Ἰούδας «μεταμεληθείς ἀπήγξατο», δηλαδή πῆγε καί κρεμάστηκε. Λέμε ὅτι εἴμαστε Ὀρθόδοξοι καί στή ζωή μας λειτουργεῖ κατά κόρον ἡ πλανεμένη

διδασκαλία τῆς Δύσης περί τῆς «ἱκανοποιήσεως τῆς τρωθείσης θείας δικαιοσύνης». Οἱ δυτικοί δέν ἔχουν στό λεξιλόγιό τους τή λέξη μετάνοια καί γι᾽ αὐτό ἔφτασαν σέ πλανεμένες ἀπόψεις γιά τίς σχέσεις τῶν ἀνθρώπων μέ τόν Θεό. Ἡ λέξη μετάνοια εἶναι καθαρά ἑλληνική καί δέν μεταφράζεται σ᾽ αὐτούς πού τήν ταυτίζουν μέ τήν λέξη μεταμέλεια. Ἡ λέξη «repent» στά ἀγγλικά, δέν σημαίνει μετανοῶ, σημαίνει μεταμελοῦμαι. Ἔργο Ἡ λέξη «pentimento» στά κ. Π. Μόσχου. ἰταλικά, ἐπίσης σημαίνει μεταμελοῦμαι. Ἡ λέξη «pœnitentia» στά λατινικά, ἐπίσης σημαίνει μεταμελοῦμαι. Σχεδόν σέ ὅλες τίς λατινογενεῖς γλῶσσες ἀπουσιάζει ἡ λέξη μετάνοια. Ἔχουμε τόν πλοῦτο τῆς παράδοσής μας, τῆς γλώσσας μας, καί ἐμεῖς πιθηκίζουμε. Σύμφωνα μέ τόν Ἅγιο Ἰωάννη τῆς Κλίμακος: «Μετάνοια σημαίνει ἀνανέωση τοῦ Βαπτίσματος. Μετάνοια σημαίνει συμφωνία μέ τόν Θεό γιά μία νέα ζωή. Μετάνοια σημαίνει συμφιλίωση μέ τόν Κύριο, μέ ἔργα ἀρετῆς ἀντίθετα πρός τά παραπτώματά μας. Μετάνοια σημαίνει καθαρισμός τῆς συνειδήσεως…». Σκέφτεται κάποιος: «θά ἁμαρτήσω καί μετά θά ἐξομολογηθῶ…» καί νομίζει ὅτι δικαιώνεται. Ἄν ἀγαπᾶς δίνεσαι ὁλόκληρος, δέν βρίσκεις τρόπους νά κοροϊδέψεις τόν ἑαυτό σου καί τόν ἄλλον. Αὐτός πού ἐρωτεύεται κινεῖ γῆ καί οὐρανό γιά νά συναντήσει τό ἀγαπημένο πρόσωπο. Ἐμεῖς ἐπειδή ἀπέχουμε ἀπό τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ προἘν Ἐσόπτρῳ | 19

...μετάνοια μεταμέλεια...

σπαθοῦμε μέ καταναγκασμούς νά δείξουμε τήν ἀρρωστημένη μας σχέση μέ τόν Θεό. Τό ἐπαναλαμβάνω: ὅποιος αἰσθάνθηκε λίγο ἀπό τήν Ἀγάπη τοῦ Θεοῦ δέν κοροϊδεύει τόν ἑαυτό τοῦ, συνεχίζει μέν νά ἁμαρτάνει λόγῳ τῶν κακῶν συνηθειῶν καί τῶν παθῶν πού κουβαλάει, ἀλλά οἱ τύψεις δέν τόν ὁδηγοῦν στίς ἐνοχές πού θά εἶχε ἄν δέν ὑπῆρχε αὐτή ἡ ἀγαπητική σχέση μέ τόν Θεό. Ἔλεγε ἕνας Ἁγιορείτης Ἡγούμενος: «Ἄν ὁ χριστιανός μεταλαμβάνει τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ μέ συναίσθηση δέν εἶναι δυνατόν νά παραμένει ἐνοχικό ἄτομο». Ὅταν τοποθετοῦμε τά ψίχουλα ἀπό τό Ἅγιο Δισκάριο, πού ἀντιπροσωπεύουν τίς ψυχές πού μνημονεύθηκαν στήν Ἁγία Προσκομιδή, μέσα στό Ἅγιο Ποτήριο ὅπου ὑπάρχει τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ, λέμε: «Ἀπόπλυνον, Κύριε, τά ἁμαρτήματα τῶν ἐνθάδε μνη-

μονευθέντων δούλων σου τῷ αἵματί σου τῷ ἁγίῳ…». Ὅταν ὁ Θεός θυσιάζεται καί ὑπό τήν προϋπόθεση τῆς μετανοίας μᾶς ξεπλένει τίς ἁμαρτίες μας μέ τό αἷμα του καί ἐμεῖς συνεχίζουμε νά ἔχουμε ἐνοχές, τότε εἴμαστε γιά κλάματα. Σημαίνει ὅτι δέν πιστεύουμε στή Σταυρική θυσία καί τήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ μας. Σταυρώθηκε καί ἀναστήθηκε γιά νά μᾶς ἀναστήσει καί νά μᾶς πάρει κοντά του στόν οὐρανό, προσφέροντας τόν ἑαυτό του «ὡς λύτρον ἀντί πολλῶν». Μεταλαμβάνουμε τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ, «εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν καί εἰς ζωήν αἰώνιον». Οὔτε κάνοντας ἕνα θρησκευτικό καθῆκον, οὔτε για τό… καλό ὅπως λένε μερικοί… σέ κάποιες γιορτινές μέρες! ✽Ἀπόσπασμα ἀπό τό βιβλίο του: «Ἐκ Μαρουδᾶ ψελίσματα», σελ. 67 - 69, 70 - 72, ἔκδοση Ἱ. Μητροπόλεως Ἀλεξανδρουπόλεως. •

Οἰκολογική καταστροφή

Ἡ

ἀπόσυρση τῶν ΗΠΑ ἀπό τή συμφωνία τοῦ Παρισιοῦ γιά τήν κλιματική ἀλλαγή προκάλεσε σοβαρούς προβληματισμούς γιά τό περιβάλλον καί τό μέλλον τοῦ Πλανήτη μας. Μάλιστα τό γεγονός αὐτό συνέπεσε μέ τήν 5η Ἰουνίου, ἡμέρα παγκοσμίως ἀφιερωμένη στήν προστασία τοῦ περιβάλλοντος. Καί εἶναι κρίμα τό περιβάλλον, πού θά ἔπρεπε νά εἶναι στήν ὑπηρεσία τοῦ ἀνθρώπου, νά καταντᾶ ἐφιαλτικό γι᾽ αὐτόν. Γενική ἡ διαπίστωση καί καθημερινές οἱ προειδοποιήσεις: Πεθαίνουν οἱ ὠκεανοί. Ψοφοῦν τά πουλιά. Στίς βιομηχανικές περιοχές ἀπαγορεύουν στά παιδιά τήν ὤρα τῆς γυμναστικῆς νά κάνουν βαθιές εἰσπνοές γιά νά μήν καταπίνουν τή δηλητηριασμένη ἀτμόσφαιρα τῆς πόλεως. «Ἡ οἰκολογική καταστροφή τοῦ πλανήτου μας, περισσότερο ἀπό τόν ὄλεθρο ἑνός πυρηνικοῦ πολέμου, ἴσως ἀποτελεῖ 20 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

τόν μεγαλύτερο κίνδυνο τοῦ 21ου αἰῶνα». Γίνεται φανερό, ὅτι ὁ ἄπληστος ἄνθρωπος τῆς ὑπερκαταναλωτικῆς κοινωνίας, μέ τήν ὑλιστική νοοτροπία καί ζωή, τορπιλίζει τήν οἰκολογική ἰσορροπία καί ἀνατρέπει τούς φυσικούς ὅρους τῆς δημιουργίας. Ὅποιος περιφρονεῖ τόν Θεό, περιφρονεῖ καί τό ἔργο Του, τή φύση καί τόν ἄνθρωπο. Χρειάζεται, λοιπόν, μιά ἐπανατοποθέτηση τοῦ προβλήματος τοῦ τεχνικοῦ πολιτισμοῦ. Νά γίνει ἀνθρώπινος καί ἀνθρωπιστικός. Διαφορετικά θά καταντήσει ἀπάνθρωπος καί καταστροφικός. Ὁ ἄνθρωπος δέν ξεδιψᾶ μέ πετρέλαιο. Ἔχει ἀνάγκη ἀπό τό «ζῶν ὕδωρ». Δέν εἶναι γρανάζι μηχανῆς. Εἶναι ἔμψυχη εἰκόνα τοῦ Θεοῦ, καλεσμένος νά ἀναπνέει ἐλεύθερα στίς καθαρές κορυφές μιᾶς ἀνώτερης ζωῆς. Περιοδικό Ζωή, Αὔγουστος 2017.•

...ν᾽ ἀγαπᾶμε πολύ τήν Ἐκκλησία... τοῦ Ἁγίου Πορφυρίου τοῦ Καυσοκαλυβίτου

...Ὅσοι κατηγοροῦν τήν Ἐκκλησία, γιά τά λάθη τῶν ἐκπροσώπων της, μέ σκοπό δῆθεν νά βοηθήσουν γιά τή διόρθωση, κάνουν μεγάλο λάθος. Αυτοί δέν ἀγαποῦν τήν Ἐκκλησία. Οὔτε, βέβαια, τόν Χριστό...

Γ

ιά νά διατηρήσουμε τήν Ἑνότητά μας, θά πρέπει νά κάνουμε ὑπακοή στήν Ἐκκλησία, στούς ἐπισκόπους της. Ὑπακούοντας στήν Ἐκκλησία, ὑπακούουμε στόν ἴδιο τόν Χριστό. Ὁ Χριστός θέλει νά γίνουμε μία ποίμνη μέ ἕνα ποιμένα. Νά πονᾶμε γιά τήν Ἐκκλησία. Νά τήν ἀγαπᾶμε πολύ. Νά μή δεχόμαστε νά κατακρίνουν τούς ἀντιπροσώπους της. Στό Ἅγιον Ὅρος, τό πνεῦμα πού ἔμαθα ἦταν Ὀρθόδοξο, βαθύ, ἅγιο, σιωπηλό, δίχως ἔριδες, δίχως καυγάδες καί χωρίς κατακρίσεις. Νά μήν πιστεύουμε τούς ἱεροκατηγόρους. Καί μέ τά μάτια μας νά δοῦμε κάτι ἀρνητικό νά γίνεται ἀπό κάποιον ἱερωμένο, νά μήν τό πιστεύουμε, οὔτε νά τό σκεπτόμαστε, οὔτε νά τό μεταφέρουμε. Τό ἴδιο ἰσχύει καί γιά τά λαϊκά μέλη τῆς Ἐκκλησίας καί γιά κάθε ἄνθρωπο. Ὅλοι εἴμαστε Ἐκκλησία. Ὅσοι κατηγοροῦν τήν Ἐκκλησία, γιά τά λάθη τῶν ἐκπροσώπων της, μέ σκοπό δῆθεν νά βοηθήσουν γιά τή διόρθωση, κάνουν μεγάλο λάθος. Αυτοί δέν ἀγαποῦν τήν Ἐκκλησία. Οὔτε, βέβαια, τόν Χριστό. Τότε ἀγαπᾶμε τήν Ἐκκλησία, ὅταν μέ προσευχή ἀγκαλιάζουμε κάθε μέλος της καί κάνουμε ὅ,τι κάνει ὁ Χριστός. Θυσιαζόμαστε, ἀγρυπνοῦμε, κάνουμε τό πᾶν, ὅπως Ἐκεῖνος, ὁ ὁποῖος, «λοι-

Ἔργο κ. Π. Μόσχου. δορούμενος οὐκ ἀντελοιδόρει, πάσχων οὐκ ἠπείλει». Νά προσέχουμε καί τό τυπικό μέρος. Νά ζοῦμε τά μυστήρια, ἰδιαίτερα τό μυστήριο τῆς Θείας Κοινωνίας. Σ’ αὐτά βρισκεται ἡ Ὀρθοδοξία. Προσφέρεται ὁ Χριστός στήν Ἐκκλησία μέ τά μυστήρια καί κυρίως μέ τήν Θεία Κοινωνία. Νά σᾶς πῶ γιά μία ἐπίσκεψη τοῦ Θεοῦ σ’ ἐμένανε τόν ταπεινό, γιά νά δεῖτε τή χάρη τῶν μυστηρίων. Ἀπό καιρό εἶχα βγάλει στήν πλάτη μου ἕνα σπυράκι, τό ὁποῖο μέ πονοῦσε πάρα πολύ. Ἦταν πολύ μικρό, σάν μία κεφαλή καρφίτσας. Ὁ πόνος ἁπλωνόταν σέ μεγάλη περιφέρεια τῆς ἀριστερῆς πλευρᾶς τῆς πλάτης. Ἦταν ἀφόρητος. Στό κελί μου στό Μήλεσι εἴχαμε κάνει εὐχέλαιο. Ἔτσι ὅπως πονοῦσα, μοῦ σταυρώσανε τό σπυράκι μέ εὐχέλαιο κι ἀμέσως ἔσβησε ὁ πόνος. Καί τόσο πολύ εἶχα εὐχαριστηθεῖ μέ τήν ἐπίσκεψη αὐτή τοῦ Θεοῦ, ὥστε, ὅποιος ἐρχότανε, τοῦ ἔλεγα: –Πάρε ἀπ᾽ αὐτό τό εὐχέλαιο. Ὅ,τι πόνο ἔχεις, ἀπ᾽ αὐτό νά βάζεις. Συγγνώμη πού τό λέω, ἀλλά εἶναι πρός δόξαν Θεοῦ. Ἀπόσπασμα ἀπό τό βιβλίο: «Βίος καί λόγοι, Ἁγίου Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτου», σελ. 224, ἔκδοση Ἱ. Μονῆς Χρυσοπηγῆς, 2015.

• Ἐν Ἐσόπτρῳ | 21

...καινοφανῆ λειτουργικά δεδομένα...

Λεπτομέρεια ἀπό ἔργο τοῦ κ. Π. Μόσχου.

Ἡ

ἑορτή ἀποτελεῖ κεντρική ἔκφραση τοῦ ἀνθρώπινου βίου καί ἐνδύεται τίς τέχνες πού ἀποτελοῦν τά κυρίως μέλη της. Ὁ ὀρθόδοξος ἑορτολογικός τρόπος δομεῖ μόνο τήν ἐκκλησιαστική δοξολογία τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ. Ἡ εὐχαριστιακή ἔκφραση στοχεύει στή δωρικότητα, ὡς τέλειο μέσο προσέγγισης στό ἐπέκεινα τοῦ μυστηρίου τῆς θεοφάνειας. Παρά ταῦτα, στούς καιρούς μας ἀναπτύσσονται τρόποι γεμᾶτοι ἀπό ἀδυναμία ὑπακοῆς καί ἀμάθειας σέ ὅτι κομίζει τό δέος τῆς συγκλονιστικῆς ὀρθόδοξης εὐχαριστιακῆς ἔκφρασης, μέ ἀποτέλεσμα τόν ἐκτοπισμό ἀπό τό καθολικό ἐκκλησιαστικό γεγονός. Π.χ. στήν ὑμνολογία, στή ναοδομία καί στό ἐπίπεδο τῆς λατρείας ἐν γένει, τό δοξολογικό στοιχεῖο δέν προβάλλει τήν τοπικότητα ἐκείνη πού μετέχει στήν ἐν λόγῳ καθολικότητα. Δηλαδή ἀντί τοῦ ἄρρητου τῆς Ἐκκλησίας ἔχουμε κάτι τό πτωτικό. Ἡ εὐλάβεια τότε δρᾶ αἰσθητικά καί ὄχι κατά τό βάθος. Πολλά ἐπιτελούμενα φανερώνουν τήν ἐξαπλούμενη ναρκισσιστική ἰδιωτικότητα. Ὁ εὐλογημένος ἐκκλησιαστικός μερισμός, τῶν κατά τόπους παραδόσεων, δέν ὑφίσταται ἀφοῦ ἐκκλησιαστικά ἀπομονώθηκε. Ἄλλο ἡ προσευχή στό σπίτι μου καί ἄλλο ἡ δημόσια προσευχή τῆς Ἐκκλησίας. Ἄλλο εἶναι ὁ ὕμνος δηλαδή θεολογία καί ἄλλο εἶναι τά καλολογικά στοιχεῖα δηλαδή φιλο22 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

...στούς καιρούς μας ἀναπτύσονται τρόποι γεμᾶτοι ἀπό ἀδυναμία ὑπακοῆς καί ἀμάθειας σέ ὅτι κομίζει τό δέος τῆς συγκλονιστικῆς ὀρθόδοξης εὐχαριστιακῆς ἔκφρασης... λογική ἐντύπωση. Ἄλλο εἶναι τό λειτουργικό μέτρο μέ συμπύκνωση ἐκκλησιαστικοῦ ἤθους καί ἄλλο εἶναι ἡ ἀνάπτυξη λογοτεχνικῶν διατυπώσεων. Μ᾽ αὐτά, ἐπινοοῦνται καινοφανῆ λειτουργικά δεδομένα τά ὁποῖα ἔχουν φέρει μία νέα ἑορτολογία. Π.χ. ἔχει ἤδη καταστραφεῖ ἡ καθ᾽ ἡμέραν ἀκολουθία ὅπως αὐτή ἀναπτύσσεται ὀρθῶς στά λειτουργικά βιβλία τῆς Ἐκκλησίας. Νέα ὑμνολογήματα βιβλίων τινῶν δῆθεν συμπληρώνουν τά κενά τῶν βιβλίων τῆς Ἐκκλησίας! Γιατί ἄραγε ἡ Ἐκκλησία προέβλεψε τήν καθ᾽ ἡμέραν ἀκολουθίαν; Μά γιά νά μή μετατρέπεται ἡ ἑορτή σέ ἐμποροπανήγυρη λειτουργικοῦ ἐφτελισμοῦ. Τά ἴδια καί στόν χῶρο τῆς ἐκκλησιαστικῆς μουσικῆς. Π.χ. ἔχουμε 1000 περίπου καταγεγραμμένα χερουβικά στά χειρόγραφα. Πόσα εἶναι γνωστά; Ἀντί μαθητείας σέ αὐτά, γράφονται διαρκῶς νέες συνθέσεις μέ στοιχεῖα ἐξωτερικῆς μουσικῆς. Τά αὐτά καί στά ἀρχιτεκτονικῶς ἐπιτελούμενα, στούς στολισμούς τῶν Ἱ. Ναῶν καί σέ ἄλλα πολλά πράγματα. Συνολικά διαπιστώνεται ὅτι τά παραπάνω, ἀπό στοιχεῖα διακονίας τοῦ μυστηρίου τῆς καθολικότητας τοῦ ὀρθοδόξου κάλλους, κατάντησαν θόρυβος, διακόσμηση καί κακόγουστη προβολή. Ἡ τοπικότητα διέπεται ἀπό τή δομή τῆς ἐκκλησιαστικῆς καθολικότητας ἤ τελικά φυλακίστηκε πληκτικά σ᾽ ἕνα εὐτελῆ ἐπαρχιώτικο ἐντυπωσιασμό; † Ὁ Γορτύνης καί Ἀρκαδίας Μακάριος

•

...οἱ Ἕλληνες, τό 2017, παίξαμε στόν τζόγο 16 δισ. εὐρώ, σχεδόν τό 9% τοῦ ΑΕΠ τῆς Χώρας... ...Περί τά 16 δισ. εὐρώ ὑπολογίζεται ὅτι ἔφθασε τό ποσό πού παίχτηκε σέ στοιχήματα, ἐπίγεια καί διαδικτυακά, νόμιμα καί παράνομα, τό 2017. Μέ ἄλλα λόγια, οἱ Ἕλληνες παίξαμε στόν τζόγο σχεδόν τό 9% τοῦ ΑΕΠ τῆς χώρας τήν ἴδια χρονιά...

Ἀ

πίστευτα χρηματικά ποσά παίζονται καθημερινά στά τυχερά παιχνίδια. «Περί τά 16 δισ. εὐρώ ὑπολογίζεται ὅτι ἔφθασε τό ποσό πού παίχτηκε σέ στοιχήματα, ἐπίγεια καί διαδικτυακά, νόμιμα καί παράνομα, τό 2017. Μέ ἄλλα λόγια, οἱ Ἕλληνες παίξαμε στόν τζόγο σχεδόν τό 9% τοῦ ΑΕΠ τῆς χώρας τήν ἴδια χρονιά». («Καθημερινή», 23.8.2018). Δηλαδή ὁλόκληρη ἡ χώρα ἔχει μετατραπεῖ σ᾽ ἕνα ἀπέραντο «κυβεῖον», στό ὁποῖο ἄλλοι «ξύνουν», ἄλλοι ἀγοράζουν λαχεῖα, ἄλλοι μελετοῦν πιθανότητες καί «συστήματα» καί συμπληρώνουν «στῆλες» καί ἄλλοι ἀγοράζουν... ἐλπίδα. Ἐλπίδα ψεύτικη πού πολύ σύντομα καταλήγει σέ διάψευση,

ἀπογοήτευση καί ἀπελπισία. Καί εἶναι αὐτονόητο ὅτι τά κέρδη πού συγκεντρώνονται στούς λίγους, στήν οὐσία μέ τρόπο ἀνήθικο, ἀφαιροῦνται ἀπό τούς πολλούς, τούς ὁποίους βυθίζουν συχνά στήν ἀπόγνωση. Καί δέν εἶναι ἄγνωστο ὅτι τό πάθος αὐτό διαφθείρει συνειδήσεις, διαλύει οἰκογένειες, καταρρακώνει ὑπολήψεις, ἐθίζει στήν τεμπελιά, ἐξανεμίζει περιουσίες, δημιουργεῖ ἐξαρτημένους δούλους. Πράγματι τρομερές οἱ συνέπειες ἀπό τό πάθος τῶν τυχερῶν παιχνιδιῶν πού ἀπειλοῦν ὅλα τά στρώματα τῆς κοινωνίας. Πρόκειται γιά σατανική παγίδα. Κρύβει τό ἀληθινό της πρόσωπο κάτω ἀπό τή μάσκα τῆς ἐπιτυχίας, τοῦ πλουτισμοῦ καί τοῦ εὔκολου κέρδους, ἐνῶ ἑτοιμάζει τή χρεοκοπία. Περιοδικό Ζωή, Ὀκτωβ. 2018. •

Κίνδυνος - Θάνατος τά τροχαῖα ...Ὁ δικός μας τρέχει σάν πιλότος...»

Ἀ

κούγετε ἀπό κάποιους, μέ καύχηση: «Ὁ δικός μας τρέχει σάν πιλότος...». Ποιό τό ἀποτέλεσμα; Θανατηφόρα τροχαῖα πού στοιχίζουν τή ζωή σέ χιλιάδες συνανθρώπους μας. Ὄχι ἐξαλοσύνες στούς δρόμους, ὄχι στήν χωρίς λόγο καί ὅρια ταχύτητα, ὄχι στό ἀλκοόλ, ὅταν ὁδηγοῦμε. Ὁ θάνατος τῆς ἀσφάλτου καραδοκεῖ καί ὑπάρχει παντοῦ. Προσοχή στούς δρόμους!!!

• Ἐν Ἐσόπτρῳ | 23

Δυσοίωνα τά στοιχεῖα γιά γήρανση πληθυσμοῦ ὑπογεννητικότητα στήν Ἑλλάδα

Ἀ

πό δυσοίωνα ἕως καί ἀρκετά ἀνησυχητικά θά μποροῦσαν νά χαρακτηριστοῦν τά στατιστικά στοιχεῖα καί οἱ προοπτικές μελέτες γιά τήν ἐξέλιξη τοῦ πληθυσμοῦ τῆς Ἑλλάδας ἀλλά καί τῆς Εὐρώπης. Τά συστηματικά χαμηλά ποσοστά γεννήσεων καί τό ὑψηλότερο προσδόκιμο ζωῆς μετασχηματίζουν τή σύνθεση τῆς ἡλικιακῆς πυραμίδας. Ἡ σημαντικότερη ἀλλαγή θά εἶναι ἴσως ἡ μεγάλη μετάβαση πρός ἕναν κατά πολύ γηραιότερο πληθυσμό, κάτι πού εἶναι ἤδη ἐμφανές σέ ἀρκετά κράτη - μέλη τῆς Ε.Ε. Αὐτά ἐπισημαίνει ἡ Ἑλληνική Γεροντολογική καί Γηριατρική Ἑταιρεία ἐν ὄψει τῆς 1ης Ὀκτωβρίου, Παγκόσμιας Ἡμέρας Ἡλικιωμένων, καί τονίζει πώς ἡ ὑπογεννητικότητα εἶναι χρόνιο πρόβλημα γιά τήν πατρίδα μας. Σύμφωνα μέ τά στοιχεῖα πού δίνει στή δημοσιότητα, ὁ μέσος ὅρος ὁλικῆς γονιμότητας, δηλαδή παιδιῶν ἀνά ζεῦγος, εἶναι 1,26, σταθερός τά τελευταῖα χρόνια, ὅταν ὁ μέσος ὅρος τῆς Ε.Ε. εἶναι 1,49. Ἐπισημαίνεται ὅτι γιά νά διατηρηθεῖ σταθερός ὁ πληθυσμός πρέπει ὁ δείκτης γονιμότητας νά εἶναι πάνω ἀπό 2,1. Ἡ Ἑλλάδα καί ἡ Ἰταλία καταγράφουν τόν τρίτο χαμηλότερο δείκτη γεννήσεων (9‰) στήν Ε.Ε., μετά τή Γερμανία (8,4‰) καί τήν Πορτογαλία (8,5‰). Στά 8,3 ἕως 10 ἑκατ. κατοίκους ὁ πληθυσμός στήν Ἑλλάδα τό 2050. Ὡς ἀποτέλεσμα τῆς ὑπογεννητικότητας καί της γήρανσης τοῦ πληθυσμοῦ, ἀλλά καί τοῦ ἀρνητικοῦ ἰσοζυγίου μετανάστευσης, ὑπολογίζεται ὅτι θά ἔχουμε μείωση τοῦ πληθυσμοῦ τῆς Ἑλλάδας ἀπό τά 11 ἑκατ. τό 2013 στά 8,3 ἕως 10 ἑκατ. τό 2050. Ἡ ἐλάττωση τοῦ πληθυσμοῦ θά κυμανθεῖ ἀπό 800.000 μέχρι 2,5 ἑκατ. ἄτομα. Ὁ πληθυσμός 24 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

...Ἡ Ἑλλάδα κατατάσσεται στίς πρῶτες θέσεις μεταξύ τῶν κρατῶν-μελῶν τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἕνωσης σέ γηράσκοντα πληθυσμό (ποσοστό αὔξησης 21,4%) ἔναντι μέσου ὄρου τῆς Ε.Ε. 17,2%... τῆς Ε.Ε. τήν 1η Ἰανουαρίου 2016 ἐκτιμήθηκε σέ 510,3 ἑκατ. Οἱ νέοι (0 ἕως 14 ἐτῶν) ἀντιστοιχοῦσαν στό 15,6% τοῦ πληθυσμοῦ τῆς Ε.Ε., ἐνῶ τά πρόσωπα πού θεωροῦνται ὅτι εἶναι σέ ἡλικία ἐργασίας (15 ἕως 64 ἐτῶν) ἀντιστοιχοῦσαν στό 65,3% τοῦ πληθυσμοῦ. Οἱ ἡλικιωμένοι (65 ἐτῶν καί ἄνω) ἀποτελοῦσαν τό 19,2% (αὔξηση 0,3% σέ σύγκριση μέ τό προηγούμενο ἔτος καί αὔξηση 2,4% σέ σύγκριση μέ 10 χρόνια πρίν). Σύμφωνα μέ τίς καταγραφές τῆς EuroStat, ἡ Ἰταλία (22,0%), ἡ Ἑλλάδα (21,3%) καί ἡ Γερμανία (21,1%) εἶχαν τά ὑψηλότερα ποσοστά ἀτόμων ἡλικίας ἄνω τῶν 65 ἐτῶν, ἐνῶ ἡ Ἰρλανδία εἶχε τό χαμηλότερο ποσοστό (13,2%). Οἱ προβλέψεις τοῦ Ο.Η.Ε.. Μέ βάση τίς ἐκτιμήσεις τῶν Ἡνωμένων Ἐθνῶν γιά τήν προοπτική ἐξέλιξης τοῦ παγκόσμιου πληθυσμοῦ ἀπό τό 2010 μέχρι τό 2050, προβλέπεται αὔξηση 188% γιά τά ἄτομα ἡλικίας ἄνω τῶν 65 ἐτῶν, 351% γιά τά ἄτομα ἡλικίας ἄνω τῶν 85 ἐτῶν καί 1004% γιά τά ἄτομα πού ξεπερνοῦν τά 100 χρόνια. Αὐτές οἱ ἐντυπωσιακές αὐξήσεις τῶν ἀτόμων τῆς τρίτης ἡλικίας βρίσκονται σέ ἀντιδιαστολή μέ μία αὔξηση μόλις 22% τοῦ γενικοῦ πληθυσμοῦ ἡλικίας ἀπό 0-64 ἐτῶν γιά τό ἴδιο χρονικό διάστημα. Στίς προβολές EUROPOP 2015, ὁ πληθυσμός τῆς Ε.Ε. ἀναμένεται νά κορυφωθεῖ στά 528,6 ἑκατ. περίπου τό 2050 καί στή συνέχεια νά μειωθεῖ σταδιακά σέ 518,8 ἑκατ. ἕως τό 2080.

• ...Ἐξάλλου, δεδομένα ἀπό τήν ἐτήσια ἔκθεση τῆς διεθνοῦς ὀργάνωσης Help Age International τοῦ 2015 γιά τήν ποιότητα τῆς ζωῆς τῶν ἡλικιωμένων χαρακτηρίζει τήν Ἑλλάδα ὡς μία ἀπό τίς χειρότερες χῶρες γιά να ζουν οἱ πολίτες ἄνω τῶν 60 ἐτῶν... Αὐξάνουν οἱ πολύ ἡλικιωμένοι. Μία ἄλλη πτυχή τῆς δημογραφικῆς γήρανσης εἶναι ἡ σταδιακή γήρανση τοῦ ἴδιου τοῦ πληθυσμοῦ τῶν ἡλικιωμένων, καθώς ἡ σχετική σημασία τῶν πολύ ἡλικιωμένων αὐξάνεται μέ ταχύτερο ρυθμό ἀπ᾽ ὅ,τι ὁποιαδήποτε ἄλλη ἡλικιακή κατηγορία τοῦ πληθυσμοῦ τῆς Ε.Ε. Τό ποσοστό τῶν ἀτόμων ἡλικίας 80 ἐτῶν καί ἄνω στόν πληθυσμό τῆς Ε.Ε.-28 προβλέπεται νά ὑπερδιπλασιαστεῖ μεταξύ του 2016 καί τοῦ 2080, ἀπό 5,4% σέ 12,7%. Ἡ Ἑλλάδα κατατάσσεται στίς πρῶτες θέσεις μεταξύ τῶν κρατῶν-μελῶν τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἕνωσης σέ γηράσκοντα πληθυσμό (ποσοστό αὔξησης 21,4%) ἔναντι μέσου ὅρου τῆς Ε.Ε. 17,2%. Τά ἄτομα ἡλικίας ἄνω

τῶν 65 ἐτῶν ἀντιπροσωπεύουν σήμερα στή χώρα μας ποσοστό πάνω ἀπό τό 21,3% τοῦ πληθυσμοῦ καί σύμφωνα μέ τίς προβλέψεις τό 2030 θά εἶναι περίπου τό 30% τοῦ πληθυσμοῦ ἐνῶ τό 2050 θά πλησιάσουν τό 1/3 τοῦ πληθυσμοῦ. Αὐτή ἡ δημογραφική γήρανση -κοινή σέ ὅλες τίς δυτικοῦ τύπου χῶρεςπροκαλεῖ πολλά προβλήματα ἰατρικά, κοινωνικά, οἰκογενειακά, οἰκονομικά, ἀσφαλιστικά, κ.α. πού θά προσλάβουν ἐκρηκτικές διαστάσεις στίς προσεχεῖς δεκαετίες. Μία ἀπό τίς χειρότερες χώρες νά ζοῦν ἡλικιωμένοι. Ἐξάλλου, δεδομένα ἀπό τήν ἐτήσια ἔκθεση τῆς διεθνοῦς ὀργάνωσης Help Age International τοῦ 2015 γιά τήν ποιότητα τῆς ζωῆς τῶν ἡλικιωμένων χαρακτηρίζει τήν Ἑλλάδα ὡς μία ἀπό τίς χειρότερες χῶρες γιά να ζουν οἱ πολίτες ἄνω τῶν 60 ἐτῶν καί κατατάσσει τή χώρα μας στήν 79η θέση μεταξύ 96 χωρῶν, ὅσον ἀφορᾶ τήν κοινωνικό-οἰκονομική εὐημερία, δηλ. κάτω ἀπό τή Βενεζουέλα καί τή Νότια Ἀφρική. Πηγή: ΑΜΠΕ, 2018, www.capital.gr •

Ἑλλάς στά Κινεζικά

Ο

ἱ Κινέζοι προσπάθησαν νά ἀποδώσουν στή γλώσσα τούς τή λέξη Hellas. Γιά νά τή γράψουν, χρησιμοποίησαν δύο ἰδεογράμματα τά ὁποῖα ἐπέλεξαν μέ βάση τήν προφορά. Δηλαδή πῆραν ἕνα ἰδεόγραμμα πού προφέρεται «σί», ἄλλο ἕνα πού προφέρεται «λά», τά ἔνωσαν γιά νά φτιάξουν τή λέξη «Σί-Λά» μέ τήν ὁποία προσδιορίζουν τήν Ἑλλάδα. Τό πρῶτο ἰδεόγραμμα σημαίνει «ἐλπίδα» καί τό δεύτερο ἀντιστοιχεῖ στόν μῆνα Δεκέμβριο τοῦ παραδοσιακοῦ κινεζικοῦ ἡμερολογίου. Καί τά δύο ὅμως μαζί, ὅταν ἑνωθοῦν, σημαίνουν «ὁ ἄλλος μεγάλος πο-

λιτισμός». Αὐτό γιά νά δεῖτε μέ πόσο σεβασμό ἀντιμετωπίζουν τή χώρα μας. Δέν εἶναι καθόλου ἄσχημος αὐτός ὁ συμβολισμός γιά μία χώρα, ὅπως λένε, τόσο ταλαιπωρημένη καί παράλληλα τόσο πλούσια σέ Ἱστορία καί πολιτισμό, ὅπως ἡ δική μας. Οἱ Κινέζοι ἄλλωστε εἶναι ἴσως ὁ μοναδικός λαός στόν κόσμο πού δέν ἀποκαλεῖ τήν Ἑλλάδα «Greece» ἤ κάτι παρόμοιο. Περίπου τό 1/5 τοῦ παγκόσμιου πληθυσμοῦ πού ὁμιλεῖ κινεζικά ἀποκαλεῖ τήν Ἑλλάδα «Σί-Λά». Πηγή: wpost.gr • Ἐν Ἐσόπτρῳ | 25

ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ

...ἡ παγκόσμια δύναμη εἶναι ἡ ΑΓΑΠΗ... τοῦ Ἄλπερτ Ἀϊστάιν

Μ

ἕνα γράμμα στήν κόρη του

ία ἐπιστολή ἀπό τόν Ἄλμπερτ Ἀϊνστάιν στήν κόρη του: γιά τήν καθολική δύναμη τῆς ἀγάπης. Στά τέλη τῆς δεκαετίας τοῦ 1980, ἡ κόρη τοῦ Ἀϊνστάιν, Lieserl δώρισε 1.400 ἐπιστολές, πού γράφτηκαν ἀπό τόν πατέρα της, στό Ἑβραϊκό Πανεπιστήμιο, μέ ἐντολή νά μή δημοσιεύσουν τό περιεχόμενό τους, μέχρι δύο δεκαετίες μετά τόν θάνατό του. Αὐτή εἶναι μία ἀπό αὐτές. «Ὅταν πρότεινα τή θεωρία τῆς σχετικότητας, ἐλάχιστοι μέ κατάλαβαν, καί αὐτό πού θά ἀποκαλύψω τώρα θά συγκρουστεῖ μέ τήν παρανόηση καί τήν προκατάληψη τοῦ κόσμου. Σοῦ ζητῶ νά φυλάξεις τά γράμματα γιά ὅσο διάστημα χρειαστεῖ, χρόνια, δεκαετίες, ἕως ὅτου ἡ κοινωνία εἶναι ἀρκετά προηγμένη γιά νά δεχτεῖ αὐτό πού θά ἐξηγήσω παρακάτω. Ὑπάρχει μία ἐξαιρετικά ἰσχυρή δύναμη πού, μέχρι σήμερα, ἡ ἐπιστήμη δέν ἔχει βρεῖ ἐπίσημη ἐξήγηση γιά αὐτήν. Εἶναι μία δύναμη πού περιλαμβάνει καί διέπει ὅλους, εἶναι πίσω ἀπό κάθε φαινόμενο πού λειτουργεῖ στό σύμπαν καί δέν ἔχει ἀκόμη προσδιοριστεῖ ἀπό ἐμᾶς. Αὐτή ἡ παγκόσμια δύναμη εἶναι ἡ ΑΓΑΠΗ. Ὅταν οἱ ἐπιστήμονες ἐρεύνησαν γιά μία ἑνοποιημένη θεωρία τοῦ σύμπαντος, ξέχασαν τήν πιό ἰσχυρή ἀόρατη δύναμη. Ἡ ἀγάπη εἶναι φῶς, πού φωτίζει αὐτούς πού δίνουν καί λαμβάνουν. Ἡ ἀγάπη εἶναι βαρύτητα, ἐπειδή κάνει τούς ἀνθρώπους νά αἰσθάνονται ἕλξη γιά ἄλλους. Ἡ ἀγάπη εἶναι 26 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

...Γιά νά δώσω ὁρατότητα στήν ἀγάπη, ἔκανα μία ἁπλή ἀντικατάσταση στήν πιό διάσημη ἐξίσωσή μου. Ἄν ἀντί γιά E = mc2, δεχθοῦμε ὅτι ἡ ἐνέργεια γιά νά θεραπεύσει τόν κόσμο μπορεῖ νά ἐπιτευχθεῖ μέσα ἀπό τήν ἀγάπη ὅταν πολλαπλασιάζεται μέ τήν ταχύτητα τοῦ φωτός στό τετράγωνο, καταλήγουμε στό συμπέρασμα ὅτι ἡ ἀγάπη εἶναι ἡ πιό ἰσχυρή δύναμη πού ὑπάρχει, διότι δέν ἔχει ὅρια... δύναμη, διότι πολλαπλασιάζει τό καλύτερο πού ἔχουμε, καί ἐπιτρέπει στήν ἀνθρωπότητα νά μή σβήσει στόν τυφλό ἐγωισμό της. Ἡ Ἀγάπη ξεδιπλώνει καί ἀποκαλύπτει. Γιά τήν ἀγάπη ζοῦμε καί πεθαίνουμε. Ἀγάπη εἶναι ὁ Θεός καί Θεός εἶναι ἡ Ἀγάπη. Ἡ δύναμη αὐτή ἐξηγεῖ τά πάντα καί δίνει νόημα στή ζωή. Αὐτή εἶναι ἡ μεταβλητή πού ἔχουμε ἀγνοήσει γιά πολύ καιρό, ἴσως γιατί φοβόμαστε τήν ἀγάπη, γιατί εἶναι ἡ μόνη ἐνέργεια στό σύμπαν πού ὁ ἄνθρωπος δέν ἔχει μάθει νά ὁδηγεῖ κατά βούληση. Γιά νά δώσω ὁρατότητα στήν ἀγάπη, ἔκανα μία ἁπλή ἀντικατάσταση στήν πιό διάσημη ἐξίσωσή μου. Ἄν ἀντί γιά E = mc2, δεχθοῦμε ὅτι ἡ ἐνέργεια γιά νά θεραπεύσει τόν κόσμο μπορεῖ νά ἐπιτευχθεῖ μέσα ἀπό τήν ἀγάπη ὅταν πολλαπλασιάζεται μέ τήν ταχύτητα τοῦ φωτός στό τετράγωνο, καταλήγουμε στό συμπέρασμα ὅτι ἡ ἀγάπη εἶναι ἡ πιό ἰσχυρή δύναμη πού ὑπάρχει, διότι δέν ἔχει ὅρια. Μετά τήν ἀποτυχία τῆς ἀνθρωπότητας στή χρήση καί τόν ἔλεγχο τῶν ἄλλων δυνάμεων τοῦ σύμπαντος, πού ἔχουν στραφεῖ ἐναντίον μας, εἶναι ἐπιτακτική ἀνάγκη νά

ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ ...Ἄν θέλουμε τό εἶδος μας νά ἐπιβιώσει, ἄν θέλουμε νά βροῦμε τό νόημα τῆς ζωῆς, ἄν θέλουμε νά σώσουμε τόν κόσμο καί κάθε ὄν μέ αἰσθήσεις πού κατοικεῖ σέ αὐτόν, ἡ ἀγάπη εἶναι ἡ μία καί μοναδική ἀπάντηση... τραφοῦμε μέ ἕνα ἄλλο εἶδος ἐνέργειας... Ἄν θέλουμε τό εἶδος μας νά ἐπιβιώσει, ἄν θέλουμε νά βροῦμε τό νόημα τῆς ζωῆς, ἄν θέλουμε νά σώσουμε τόν κόσμο καί κάθε ὄν μέ αἰσθήσεις πού κατοικεῖ σέ αὐτόν, ἡ ἀγάπη εἶναι ἡ μία καί μοναδική ἀπάντηση. Ἴσως δέν εἴμαστε ἀκόμη ἕτοιμοι νά κάνουμε μία βόμβα ἀγάπης, μία συσκευή ἀρκετά ἰσχυρή ὥστε νά καταστρέψει ἐντελῶς τό μῖσος, τόν ἐγωισμό καί τήν ἀπληστία πού καταστρέφουν τόν πλανήτη. Ὡστόσο, κάθε ἄτομο φέρει μέσα τοῦ μία

μικρή ἀλλά ἰσχυρή γεννήτρια ἀγάπης τῆς ὁποίας ἡ ἐνέργεια περιμένει νά ἀπελευθερωθεῖ. Ὅταν μάθουμε νά δίνουμε καί νά λαμβάνουμε αὐτή τήν παγκόσμια ἐνέργεια, ἀγαπητή Lieserl, θά ἔχουμε ἐπιβεβαιώσει ὅτι ἡ ἀγάπη κατακτᾶ τά πάντα, εἶναι σέ θέση νά ξεπεράσει τά πάντα, γιατί ἡ ἀγάπη εἶναι ἡ πεμπτουσία τῆς ζωῆς. Μέ λυπεῖ βαθύτατα πού δέν μπόρεσα νά ἐκφράσω ὅ,τι ἔχω στήν καρδιά μου, πού χτυπᾶ γιά σένα μία ζωή. Ἴσως εἶναι πολύ ἀργά γιά νά ζητήσω συγγνώμη, ἀλλά καθώς ὁ χρόνος εἶναι σχετικός, πρέπει νά σοῦ πῶ ὅτι σ᾽ ἀγαπῶ καί πώς χάρη σέ ἐσένα ἔφτασα στήν τελική ἀπάντηση!". Ὁ πατέρας σου, Ἄλμπερτ Ἀϊνστάιν Πηγή: dinfo.gr•

...σχεδόν τό ἕνα τέταρο τῶν μαθητῶν ἡλικίας 11 ἕως 15 ἐτῶν δήλωσαν ὅτι ἔχουν πάρει ναρκωτικά... ...«Στίς ΗΠΑ τά στοιχεῖα ἀπό τά νοσοκομεῖα καί τά κέντρα ἀποτοξίνωσης δείχνουν μεταξύ 1992 καί 2006 αὔξηση κατά 188% τοῦ ἀριθμοῦ τῶν ἀνηλίκων πού καπνίζουν “χόρτο”»...

Φ

οβεροί ἀριθμοί. Προκαλοῦν φρίκη. Καί δέν πρόκειται γιά ψυχρούς ἀριθμούς, ἀναφέρονται σέ νεανικές ψυχές πού μαραζώνουν μέσα στήν πιό φρικτή φυλακή τῆς μάστιγας τῶν ναρκωτικῶν. «Σχεδόν τό ἕνα τέταρτο τῶν μαθητῶν ἡλικίας 11 ἕως 15 ἐτῶν δήλωσαν ὅτι ἔχουν πάρει ναρκωτικά». «Στίς ΗΠΑ τά στοιχεῖα ἀπό τά νοσοκομεῖα καί τά κέντρα ἀποτοξίνωσης δείχνουν

μεταξύ 1992 καί 2006 αὔξηση κατά 188% τοῦ ἀριθμοῦ τῶν ἀνηλίκων πού καπνίζουν “χόρτο”». «Ἡ Καταλονία προσπαθεῖ τώρα νά βάλει φραγμό στό ὅλο καί πιό δημοφιλῆ «κλάμπ κάνναβης» τῆς Βαρκελώνης, πού ἄρχισαν ὡς μή κερδοσκοπικοί συνεταιρισμοί γιά ἀνθρώπους πού ἤθελαν νά χρησιμοποιήσουν τή μαριχουάνα γιά ἰατρικούς λόγους, ἀλλά ἔχουν γίνει δημοφιλῆ τουριστικά στέκια, ὅπου γίνεται ἐμπόριο χασισιοῦ». Ὅλα αὐτά καί πολλούς ἄλλους παρεμφερεῖς κινδύνους τούς γνωρίζει ὁ ὑπουργός Ὑγείας, ὅταν προτείνει ἀλλαγή στό νομοθετικό πλαίσιο, τό νόμο 4139/2013, πού νά δίνει τή δυνατότητα καλλιέργεια στή χώρα μας καί ἐπεξεργασίας φυτῶν κάνναβης μέ Ἐν Ἐσόπτρῳ | 27

ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ ...ὅπως εἶχε δηλώσει ὁ πρώην διευθυντής τῆς Ψυχιατρικῆς Κλινικῆς τοῦ Εὐαγγελισμοῦ κ. Κ. Ἀλεξανδρόπουλος: Ὁ κόσμος πρέπει νά γνωρίζει ὅτι ἡ κάνναβη εἶναι ἕνα σκληρό ναρκωτικό. Ἐπίσης μπορεῖ νά προκαλέσει διάφορες ψυχικές ἀσθένειες, ὅπως φοβίες καί μανιοκατάθλιψη, ἐνῶ ἀποτελεῖ ἕνα σκαλοπάτι γιά τή χρήση καί ἄλλων σκληρῶν ναρκωτικῶν, ὅπως ἡ ἡρωῒνη...» Χρειάζονται σχόλια ; Ὁ καθένας ἄς βγάλει τά συμπεράσματά του... στόχο τή «φαρμακευτική τους ἀξιοποίηση»; Ἡ ἐπιστημονική ἀλήθεια, ὅπως ἀναφέρεται χαρακτηριστικά σέ ἀναφορά πού δημοσίευσε ὁ Εὐρωπαϊκός Ὀργανισμός Μοριακῆς Βιολογίας, εἶναι ὃτι «... δέν ὑπάρχει κάποια συγκεκριμένη λίστα παθολογιῶν πού μποροῦν νά θεραπευτοῦν ἀπό βασισμένα στήν κάνναβη φάρμακα, καθώς δέν πρόκειται γιά θεραπεία, ἀλλά μᾶλλον γιά καταπραϋντική ἀγωγή...». Καί ἀκόμα οἱ χρῆστες κάνναβης διατρέχουν αὐξημένο κίνδυνο ἐξάρτησης ἀπό τό ἀλκοόλ καί τή νικοτίνη. Τελικά, ὅπως πετυχημένα ἐλέχθη, «πρόκειται γιά θεραπευτική κάνναβη ἤ βῆμα γιά τή νομιμοποίηση τῶν ναρκωτικῶν;». Περιοδικό Ζωή, Δεκέμβ. 2017.

«Ψ

ηφίστηκε ἡ παραγωγή ἰατρικῆς κάνναβης. Τό πράσινο φῶς γιά τήν παραγωγή στή χώρα μας προϊόντων φαρμακευτικής κάνναβης ἔδωσε ἡ Βουλή τῶν Ἑλλήνων. Ὁ σχετικός νόμος πού ψηφίστηκε... προβλέπει τήν παραγωγή - καλλιέργεια συγκεκριμένων ποικιλιῶν κάνναβης πού χρησιμοποιοῦνται γιά τήν παρασκευή προϊόντων πρός ἰατρική χρήση, καθώς καί τήν ἐγκατάσταση - λειτουργία μονάδας παραγωγῆς τῶν προϊόντων αὐτῶν». Ἐπιφυλά28 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

ξεις σχετικά μέ τό νομοσχέδιο ἐκφράζει τό Κέντρο Θεραπείας Ἐξαρτημένων Ἀτόμων. Ὅπως ἀνέφερε κατά τήν παρουσίαση τῆς ἐτήσιας ἔκθεσης γιά τό 2017 τῆς Διεθνοῦς Ἐπιτροπῆς τοῦ ΟΗΕ γιά τόν ἔλεγχο τῶν Ναρκωτικῶν, ὁ πρόεδρος τοῦ ΚΕΘΕΑ κ. Γιῶργος Μπαρδάνης, «τό ΚΕΘΕΑ εἶναι κάτι παραπάνω ἀπό ἐπιφυλακτικό γιά τή χρήση φαρμακευτικῆς κάνναβης». Ἀναφορά στήν ἰατρική χρήση κάνναβης γίνεται καί στήν ἔκθεση τοῦ ΟΗΕ... Ἡ ἔκθεση περιγράφει μιά μᾶλλον δυσσοίωνη εἰκόνα στή χρήση καί διακίνηση ναρκωτικῶν. Στήν Ε.Ε. τό 1% τῶν ἐνηλίκων κάνει συστηματική χρήση κάνναβης... Καί ὅπως εἶχε δηλώσει ὁ πρώην διευθυντής τῆς Ψυχιατρικῆς Κλινικῆς τοῦ Εὐαγγελισμοῦ κ. Κ. Ἀλεξανδρόπουλος: «...Ὁ κόσμος πρέπει νά γνωρίζει ὅτι ἡ κάνναβη εἶναι ἕνα σκληρό ναρκωτικό. Ἐπίσης μπορεῖ νά προκαλέσει διάφορες ψυχικές ἀσθένειες, ὅπως φοβίες καί μανιοκατάθλιψη, ἐνῶ ἀποτελεῖ ἕνα σκαλοπάτι γιά τή χρήση καί ἄλλων σκληρῶν ναρκωτικῶν, ὅπως ἡ ἡρωῒνη...» Χρειάζονται σχόλια; Ὁ καθένας ἄς βγάλει τά συμπεράσματά του. Πρόκειται γιά φαινόμενο ἤ γιά κατάντημα; Περιοδικό Ζωή, Ἀπρίλιος 2018.

•

Μ Ε Ε Ν Δ Ι ΑΦ Ε Ρ Ο Ν Γ Ι Α Τ Ο Υ Σ Ν Ε Ο Υ Σ

...Συνείδηση...

τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Κορωνείας κ. Παντελεήμονος ✽ ...γιά νά λειτουργεῖ σωστά ἡ συνείδηση, πρέπει νά εἶναι ὑγιής. Γιατί καί ἡ συνείδηση ἀρρωσταίνει. Ἡ περικοπή, (τοῦ Τυφλοῦ), μᾶς δείχνει ἐπαγωγικά τίς ἀρρώστιες της...

Ἔργο κ. Νίκου Μόσχου, ζωγράφου.

Τ

ί εἶναι ἡ συνείδηση; Μία ἐσωτερική φωνή, πού μᾶς προτρέπει νά κάνουμε τό καλό καί μᾶς ἀποτρέπει ἀπό τό νά κάνουμε τό κακό. Καί μετά ἀπό κάθε ἐνέργειά μας, μᾶς ἐπαινεῖ ἤ μᾶς καταδικάζει ἀνάλογα μέ τίς ἐνέργειές μας. Ὅμως γιά νά λειτουργεῖ σωστά ἡ συνείδηση, πρέπει νά εἶναι ὑγιής. Γιατί καί ἡ συνείδηση ἀρρωσταίνει. Ἡ περικοπή, (τοῦ Τυφλοῦ), μᾶς δείχνει ἐπαγωγικά τίς ἀρρώστιες της. α. Περιδεής συνείδηση. Ὁ ἄνθρωπος μέ τήν περιδεῆ συνείδηση φοβᾶται ἐκεῖ πού δέν θά ἔπρεπε. Ζεῖ σέ διαρκῆ ἀγωνία. Τήν εἰκόνα τῆς περιδεοῦς συνειδήσεως μᾶς δίνουν οἱ Μαθηταί. Βλέποντας τόν τυφλό φοβοῦνται ὅτι τιμωρία γιά κάποιες ἁμαρτίες εἶναι ἡ τύφλωσή του. Ὁ Κύριος ἀπορρίπτει αὐτή τήν σκέψη. β. Ἐλαστική συνείδηση. Αὐτή κάνει τόν ἄνθρωπο νά συγχωρεῖ ὅλα στόν ἑαυτό του. Ἡ συνείδησή του εἶναι σάν τό λάστιχο, πού τεντώνει. Τεντώνει ἡ ἐλαστική συνείδηση

καί τά δικαιολογεῖ ὅλα. Ἀκόμη ὁ ἄνθρωπος μέ τήν ἐλαστική συνείδηση ὑπολογίζει σκοπιμότητες καί δέν ὁμολογεῖ τήν ἀλήθεια. Αὐτήν τήν συνείδηση ἐμφανίζουν οἱ γονεῖς τοῦ τυφλοῦ. γ. Καί ἡ φοβερώτερη ἀρρώστια τῆς συνειδήσεως εἶναι ἡ πόρωση! Ὁ ἄνθρωπος μέ τήν πορωμένη συνείδηση χαίρεται ὅταν κάνει τό κακό. Διαστρέφει τήν ἀλήθεια καί τήν πραγματικότητα προκειμένου νά δικαιολογήσει τίς πράξεις του. Ἐκπροσωποῦν αὐτή τήν ἀρρώστια οἱ Φαρισαῖοι. Βέβαια, ὑπάρχει καί ἡ ὑγιής συνείδηση. Αὐτήν παρουσιάζει ὁ πρώην τυφλός. Μέ θάρρος ὁμολογεῖ τήν ἀλήθεια τῆς θεραπείας του, χωρίς μισόλογα καί ὑπεκφυγές. Αὐτή ἡ ὑγιής συνείδηση διαμορφώνεται, μέ τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ, ὅταν διερευνοῦμε «τί τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, τό ἀγαθόν καί εὐάρεστον καί τέλειον» (Ρώμ. ιβ΄, 2). Καί ὁ πιστός, πού ἔχει σάν πυξίδα στήν ζωή του τήν ὑγιῆ συνείδηση, δέν χάνει τόν δρόμο του ποτέ. Τόν δρόμο, πού τόν κρατᾶ κοντά στόν Χριστό. ✽Ἀπόσπασμα ἀπό τό βιβλίο του: «Ἐπί τήν λυχνίαν», ἐκδόσεις «Ἁρμός», 2018, σελ. 246-247.

•

Τράπεζα ρουχισμοῦ βοηθεῖστε τό ἔργο της

Ἡ

Ἐνορία Ἁγ. Ραφαήλ Μοιρῶν. Διανέμει ρουχισμό σέ συνανθρώπους μας πού τόν ἔχουν ἀνάγκη. Δωρήσετε εἴδη ρουχισμοῦ, σέ καλή κατάσταση, πού δέν τά ἔχετε ἀνάγκη. Πληροφορίες: π. Νεκτάριος Χουστουλάκης, τηλ. 6988119688.

• Ἐν Ἐσόπτρῳ | 29

Τριακονταετία Ἱεροψάλτης

τοῦ κ. Ἀντωνίου Μανδαλάκη συνταξιούχου ἐκπαιδευτικοῦ

«Δ

έ λείπει ἀπ τή Σαρακοστή ποτέ ὁ μήνας Μάρτης κι οὔτε ἀπ᾽ Ὀρθόδοξο Ναό νά λείπ᾽ ἱεροψάλτης». Κυριακή 23 Σεπτέμπρη. Στόν Ἅγιο Νεκτάριο Μοιρῶν λειτούργησε καί μέ ἄλλους ἱερεῖς ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης κ.κ. Μακάριος. Ὁ ποιμενάρχης μας συχνά δέν παραλείπει νά τιμᾶ, νά ἐκτιμᾶ, νά ὑπολογίζει, νά εὐχαριστεῖ καί νά εὐλογεῖ κάθε ἄοκνο ἐργάτη κάθε Ἱεροῦ Ναοῦ τῆς Ἐκκλησίας μας. Δέν ἀδιαφορεῖ προσφέροντας ὄχι μονάχα στό ποίμνιο, ἀλλά καί στό κοινωνικό – τοπικό σύνολο γενικότερα. Ἔχοντας αὐτή τήν ὁλόψυχη προαίρεση χειροδώρισε, μ ἐμπνευσμένη προσλαλιά, «Εὔφημον μνείαν» στόν γιά τριάντα συνεχόμενα χρόνια ἀριστερό καί ταπεινόφρονα ἱεροψάλτη τοῦ Ἱ. Ν. τῆς ἐνορίας μας κ. Νῖκο Μπαγιαρτάκη. Ἔξοχη τιμητική στόν ὀγδοηνταπεντάχρονο ἀγρότη Καστελλιανό Μεσαριτόγραμπρο. Στιγμές συγκινητικές γιά τό φωτογραφιζόμενο Ἐκκλησίασμα. Ἐνδόμυχη ἱκανοποίηση ἀπό τόν τιμηθέντα. Παραδειγματισμός γιά τούς νεότερους. Παρακίνηση, ὤθηση, γιά ἐνασχόληση μέ τήν ἱεροψαλτική ἀπό τούς καλλίφωνους βέβαια κι ἐπιθυμοῦντας. Γνωστό ὅτι κι ἡ ψαλτική ἀπ᾽ τήν κρίση δοκιμάζεται καί ἀτονεῖ. Ἐλάχιστα παραδειγματίζονται κι ἀποφασίζουν οἱ νεότεροι γι᾽ αὐτήν, ἀφοῦ ἐμπεριέχει καί μερικές χρονικές δεσμεύσεις καί ἐλαχιστοαμοιβές. Σ᾽ ἄλλες θρησκεῖες δέν ψάλλουν. Οἱ Καθολικοί ἔχουν ἁρμόνιο, οἱ Μωαμεθανοί τόν μιναρέ. Μοναδικότητα ἡ Βυζαντινή Μουσική στήν Ὀρθοδοξία μας, φωνητική ἤ χορωδιακή. Ὁ περιβόητος Μίκης Θεοδωράκης καί τή Βυζαντινή χρησιμοποίησε στά περίφημα τραγούδια του. Μοναδικότητα ἔχει καί ἡ Κρητική Μουσική μας. Καί ἡ 30 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

...Ὁ καλός ψάλτης πρέπει νά ᾽χεῖ πόθο, ὄρεξη, κάποιο ἐθελοντισμό, πίστη, μεράκι ἤ ἔστω χόμπυ. Δύσκολο νά ᾽ναι ἐπάγγελμα ἡ ψαλτική. ... μιά καί ἡ ἄλλη προϋποθέτουν καλλιφωνία καί δεξιοτεχνία. Οἱ νέοι ψάλτες, ἐκτός ἀπ᾽ τό κύριο μικροαμοιβόμενο ἐπάγγελμά τους ἀποβλέπουν καί στήν πληρωμή ἀπ᾽ τά ἔσοδα τοῦ Ἱ. Ν., πού λιγόστεψαν κι αὐτά. «Ἔλλειψη χρημάτων στάση ψαλτικῆς», ἄς παραφράσουμε. Οἱ ὡραιόφωνοι νέοι- ες ἀλλοῦ στρέφουν τά ἐνδιαφέροντά τους. Ὁ καλός ψάλτης πρέπει νά ᾽χεῖ πόθο, ὄρεξη, κάποιο ἐθελοντισμό, πίστη, μεράκι ἤ ἔστω χόμπυ. Δύσκολο νά ᾽ναι ἐπάγγελμα ἡ ψαλτική. Οἱ νέοι μας μέ διαφορετικά μουσικά δρώμενα ἐκδαπανῶνται κι ἐντυπωσιάζονται. Γιατί οἱ καλλικέλαδοι Μανόλης Μητσιᾶς καί Σωτηρία Μπέλλου ἀφήσανε τήν ξακουστή ἰδιαίτερη ψαλτική τους καί διαπρέψανε στό καλό τραγούδι; Γιατί ἱερομόναχοι ἐγκαταλείψανε τά ἐγκόσμια κι ἀφοσιωμένοι ἐπιδοθήκανε γιά νά δημιουργήσουν αὐτούς τούς ὑπέροχους ὕμνους στά μοναστήρια τους; Ξεχωριστή περίπτωση στό Ἅγιον Ὅρος ἡ Σιμωνόπετρα κι ὁ Ἰωάννης Κουκουζέλης κ. ἄ., «ὧν οὐκ ἔστιν ἀριθμός». Ὁ κ. Μπαγιαρτάκης ἦταν ἁπλός, σεμνός, γεωργός ἐργατικός καί δημιουργικός. Ἀξιαγάπητος, μέ μιά ταλαίπωρη νεανική ζωή. Στήν ψαλτική ἦταν αὐτοδίδακτος καί προθυμερός. Δέν ἦταν ἀσκημόφωνος οὔτε παράφωνος. Ὑπῆρξε γνώστης ὅλων τῶν ἤχων, τῶν ψαλμῶν, τοῦ δύσκολου τυπικοῦ καί συνεπής ἀλάνθαστος ἀναγνώστης στά «χυματερά». Κατεχάρης τῶν Ἱερῶν Μυστηρίων, τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Τάξης καί ὅλων τῶν

•

Ἐκκλησιαστικῶν πραγμάτων γενικότερα. Ποτέ δέν περιφρόνησε ἤ ἀντιζήλεψε κάποιον πού ἐπιθυμοῦσε νά ψέλνει ἤ νά ἀναγιγνώσκει δίπλα του, ὅσο καλλιφωνότερός του κι ἄν ἦταν ἤ ὅσα λάθη κι ἄν ἔκανε. Ὑπομονετικά μετά τόν συμβούλευε. Ὡραῖος τύπος καί ἄνθρωπος. Θά μᾶς μείνει ξεχωριστός. Ἀφήνει ἐποχή στ᾽ ἀναλόγιο – ψαλτήρι του, μέ τούς συγχωριανούς του καλλιφωνότατους αἰδεσιμωτάτους π. Νικολῆ καί π. Μιχάλη νά συλλειτουργοῦν, συντεργιαστά νά συνεργάζονται στό μεγαλόπρεπο Ἱερό Ναό σ᾽ ὅλα αὐτά τά χρόνια.

Ἀφήνει ἄξιο κληρονόμο του, τόν ἄριστο καί ὡραιόφωνο τῆς Ἱερατικῆς σχολῆς, τό συνονόματο ἐγγονό του. Αὐτός ἄς ἀποφασίσει... Εὐκαιρίες γιά μίμηση κι ἐφαρμογή προτάσεων οἱ δοκιμαζόμενοι καί χειμαζόμενοι Ἑλληνορθόδοξοι καιροί μας. Ἐμεῖς οἱ ἐνορίτες ὑπερευχαριστοῦμε Ποιμενάρχη καί ψάλτες καί τούς καρδιοευχόμαστε εἰρηνική μακροημέρευση, πάντα μέ Χριστιανική Ἀγάπη. Μοῖρες 24/09/18 Υ.Γ. «Ὁ ψάλτης νά ᾽ναι ζωντανός, τό λέω νέτα-σκέτα κι ὄχι ν ἀκοῦμε Λειτουργιά βάζοντας τήν κασέτα...».

•

Φιλόπτωχα Ταμεῖα Ἐνοριῶν Ἱερᾶς Μητροπόλεως ➢ Οἱ Ἐνορίες τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως, ἀνάλογα μέ τίς δυνατότητες τους, συμπαραστέκονται σέ συνανθρώπους μας πού ἔχουν διάφορες ἀνάγκες. Βοηθεῖστε τήν προσπάθειά τους. Πληροφ. τηλ. 28920 22208.

•

Τράπεζες τροφίμων τῆς Ἐκκλησίας γιά ἀπόρους ➢ Λειτουργοῦν στό Πολιτιστικό Κέντρο τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως. ➢ Στίς Ἐνορίες: Ἱ. Μ. Ν. Ἁγ. Γεωργίου Μοιρῶν, Ἁγ. Τίτου Τυμπακίου, Ἁγ. Ραφαήλ Μοιρῶν, Ἁγ. Βαρβάρας, Πύργου Μονοφ., Ἀσημίου καί ➢ σέ ἄλλες Ἐνορίες. Συμπαρασταθεῖτε στό ἔργο τους. Πληροφ. τηλ. 28920 22208.•

Συσσίτια τῆς Ἐκκλησίας γιά ἀπόρους καί ἐνδεεῖς Λειτουργοῦν: ➢ Στό Ἱερό Μητροπολιτικό Ναό Ἁγίου Γεωργίου Μοιρῶν. Πληροφ. τηλ. 6977694647. ➢ Στό Ἱερό Ναό Ἁγίου Τίτου Τυμπακίου. Πληροφ. τηλ. 6977435087. Ἀνάλαβε ἕνα γεῦμα «ὑπέρ ἀναπαύσεως» προσφιλῶν σας προσώπων, φέρνοντας τά ὑλικά πού χρειάζονται γιά τό συσσίτιο μίας ἡμέρας. Μπορεῖς νά προσφέρεις τά χρήματα πού κοστίζει ἕνα γεῦμα, πέρνοντας ἀπόδειξη καί ἡ Ἐκκλησία θά φροντίσει νά ἀγοράσει ὅ,τι χρειάζεται γιά τό γεῦμα.

• Βοήθησε καί σύ τά συσσίτια τῆς Ἐκκλησίας.

Ἔργο κ. Π. Μόσχου. Ἐν Ἐσόπτρῳ | 31

Τμήματα Σχολικοῦ Ἔτους 2018 - 19

Πληροφορίες τηλ. 28920 22208 ➢ Παραδοσιακῆς χορωδίας καί ὀρχήστρας, μέ χοράρχη τόν κ. Ἀνδρέα Γιακουμάκη, Καθηγητή Μουσικῆς. ➢ Παραδοσιακῆς χορωδίας καί ὀρχήστρας ριζίτικου τραγουδιοῦ «Ριζίτισσες», «Κρῆτες Ριζίτες», μουσικά σύνολα τοῦ τμήματος «Κεντρώας Κρήτης Μελωδοί, Ἐν Ἀθήναις», μέ χοράρχη τόν κ. Κωνσταντῖνο Σταυρουλάκη, Καθηγητή Μουσικῆς. ➢ Σχολῆς βυζαντινῆς μουσικῆς, Διευθυντής ὁ κ. Κωνσταντῖνος Σταυρουλάκης, Καθηγητής Μουσικῆς. ➢ Σχολῆς ἁγιογραφίας ➢ Ψηφιδωτοῦ ➢ Διακοσμητικῆς μέ χαρτί «Ντεκουπάζ» ➢ Ἐκδηλώσεων, Συνεδρίων, Ὁμιλιῶν ➢ Ἐπιμόρφωσης στελεχῶν Ἐκκλησίας ➢ Θεατρικοῦ παιχνιδιοῦ & εἰκαστικοῦ ἐργαστηρίου ➢ Κέντρου τουριστικῆς πληροφόρησης Μεσαρᾶς ➢ Κοινωνικοῦ φροντιστηρίου ➢ Καταγραφῆς καί διαφύλαξης ἐκκλησιαστικῆς καί πολιτιστικῆς κληρονομιᾶς ➢ Κοινωνικῆς ἀλληλεγγύης ➢ Μάθησης παραδοσιακῶν μουσικῶν ὀργάνων ➢ Νεανικῶν συνάξεων ➢ Πολυμέσων καί Ἴντερνετ ➢ Ραδιοφωνικοῦ Σταθμοῦ «Ὁ Εὔδιος Λιμήν» ➢ Σκακιοῦ με! ➢ Παραδοσιακῶν χορῶν υ ο ν έ εριμ π ➢ Σχολῆς Γονέων ς ᾶ Σ ➢ Παραδοσιακῶν – οἰκοκυρικῶν ἐργόχειρων ➢ Καλαθοπλεκτικῆς • ➢ Φωτογραφίας γιά ἀρχάριους.

32 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

Χορωδία καί ὀρχήστρα παραδοσιακῆς μουσικῆς τοῦ Πολιτστικοῦ μας Κέντρου έ χαρά πληροφοροῦμε ὅτι, ἐκτός τῶν ἄλλων τμημάτων τοῦ Πολιτιστικοῦ μας Κέντρου, ξεκίνησε τή λειτουργία του τό τμῆμα «Χορωδία παραδοσιακῆς μουσικῆς καί ὀρχήστρας», ἀπό τίς 24 Ὀκτωβρίου 2018. Τά μαθήματα – πρόβες, μέ παραδοσιακά τραγούδια καί μέ τή συμμετοχή ὀρχήστρας, θά γίνονται κάθε Τετάρτη, στίς 6.30΄ τό ἀπόγευμα, στό ἀμφιθέατρο τοῦ Πολιτιστικοῦ Κέντρου μας, στίς Μοῖρες. Δάσκαλος εἶναι ὁ ἐξαιρετικός Χοράρχης κ. Ἀνδρέας Γιακουμάκης, Καθηγητής Μουσικῆς. Μπορεῖτε νά συμμετέχετε στήν προσπάθεια αὐτή τοῦ Πολιτιστικοῦ μας Κέντρου, γιά τήν ἀνάδειξη τῆς παραδοσιακῆς μας μουσικῆς.

Μ

•

Ἀπό τόν Ἁγιασμό ἔναρξης τῶν δραστηριοτήτων τοῦ Πολιτιστικοῦ μας Κέντρου, γιά τό σχολικό ἔτος 2018 - 2019, (14 Ὀκτωβρίου 2018). Ἐν Ἐσόπτρῳ | 33

Εὐχαριστίες - Εὐχές κφράζουμε βαθύτατες εὐχαριστίες πρός τίς Ἱ. Μονές, τίς Ἐνορίες, τούς δωρητές, τούς εθελοντές καί πρός ὅλους ἐκείνους τούς ἀνθρώπους πού βοηθοῦν τή λειτουργία, τό ἔργο καί τήν ἀποστολή τοῦ Πολιτιστικοῦ Κέντρου - Ἐπικοινωνιακοῦ καί Μορφωτικοῦ Ἱδρύματος τῆς Ἱ. Μητροπόλεως Γορτύνης καί Ἀρκαδίας. Ἡ βοήθειά τους μᾶς δίνει κουράγιο ὥστε νά συνεχίσουμε τήν προσπάθειά μας, γιά τό καλό ὅλων τῶν ἐπιμορφούμενων τοῦ ἐν λόγῳ Κέντρου τῆς Τοπικῆς μας Ἐκκλησίας. Εὐχόμαστε σέ ὅλους καλά Χριστούγεννα καί εὐλογημένο τό νέο ἔτος 2019. Τό Δ. Σ. τοῦ Πολιτιστικοῦ Κέντρου.

Ε

•

Οἰκονομικός ἀπολογισμός Ἱ. Μητροπόλεως Γορτύνης καί Ἀρκαδίας ἔτους 2017, (Ἀπόφαση, 123/1-3-2018, τοῦ Μητροπολιτικοῦ Συμβουλίου). Μητροπ. Γραφείου: Ἔσοδα ἀπό: Ὑπόλ. 2016 18.006,71€, 7% ὑπέρ Μ. Γραφείου 37.131,68€, εἰσφορές, δωρεές, ἐπιδοτ., πώληση ἐλαιολάδου 75.406,94€€, τόκους 2,13€€, Σύν. ἐσόδων 130.547,46€. Ἔξοδα γιά: Ἐπικοινωνίες 4.664,20€, ΔΕΗ ΔΕΥΑΜ 6.713,17€, δημ. σχέσεις 4.269,27€, συντήρηση καί ἐπισκευή ἐγκαταστάσεων, ἀνέγερση Γραφείων Ἱ. Μητροπόλεως 48.750,89€, συντήρηση καί ἐπισκευή μεταφ. μέσων 1.534,28€, λοιπ. δαπάνες 1.313,88€, γραφική ὕλη 956,89€, ἀναλώσιμα εἴδη 284,05€, εἴδη καθαριότητας 564,64€, εἴδη διατροφῆς 197,43€, καύσιμα 2.884,32€, Λογία Οἰκουμ. Πατριαρχείου 5.007,50€, δαπ. διοικήσεως λειτουργίας 37.438,75€, ὑπέρ δημοσίου 1.039,24€, δαπάνες γεωργίας 1.184,24116.802,77. Σύν. ἐξόδων 116.802,77€. Ὑπόλ. ἔτους, 13.744.72€. Πολιτιστικοῦ Κέντρου. Ἔσοδα ἀπό: Ὑπόλ. 2016, 6.344,04€, δωρεές 9.800,70€, Μονές, Ἐνορίες, 26.752€, ἔρανος κοινωνικῆς ἀλληλεγγύης 7.993,50€, τόκους 8,89€, Σχολή Βυζ. Μουσικῆς 3.395€, ἡμερολ. τσέπης 25.510€, διάφορα 20€. Σύν. ἐσόδων 79.824,13€. Ἔξοδα γιά: τμῆμα Κοινωνικῆς Ἀλληλεγγύης 8.329€, ἀπόδοση φόρου 1.795€, οἰκοδομικά, ὑδραυλικά-ἠλεκτρολογικά 1.366,58€, καύσιμα 4.225,98€, συντήρηση καί ἐπισκευή μονίμων ἐγκαταστάσεων 1.217,54€, ἔξοδα κίνησης ἐπιμορφωτῶν 3.229€, γραφικά 299,15€, τυπογραφεῖο-ἐκτυπώσεις ἠχητικές καλύψεις 17.870,67€, ἀμοιβές ἐπιμορφωτῶν 8.581,12€, ξυλουργικά εἴδη 4.831,91€, λογιστής 224€, διάφορα 31,34€. Σύν. ἐξόδων 52.001,29€. Ὑπόλ. ἔτους, 27.822,84€. •

Δωρεές Γιά τό Πολιτιστικό Κέντρο τῆς Ἱ. Μητροπόλεως: Ἐνορία Χουστουλιανῶν 100€, ὑπέρ ἀναπαύσεως τοῦ μακαριστοῦ π. Σπυρίδωνος Καδιανάκη, π. Ἐμμανουήλ Κυριακάκης 50€, Ἀνώνυμος 50€, Ἀνώνυμος 30€, καί ἐπιμορφούμενοι 950€. Γιά τό περιοδικό «Ἐν Ἐσόπτρῳ»: Ἐνορία Πρεβελιανῶν 50€ καί Ἀνώνυμος 200€. Γιά τήν ἀνέγερση τῶν Γραφείων τῆς Ἱ. Μητροπόλεως: Σεβ. Μητροπ. Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακάριος 1.304€.

• 34 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

Ἱ. Μητρόπολις Γορτύνης καί Ἀρκαδίας Ἐκδηλώσεις μνήμης καί εὐγνωμοσύνης γιά τόν:

ΕΥΓΕΝΙΟ ΨΑΛΙΔΑΚΗ, (1912 - 1978),

ΕΠΙΣΚΟΠΟ ΑΡΚΑΔΙΑΣ, ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ, ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟ ΚΡΗΤΗΣ, ΠΡΟΕΔΡΟ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΕΠΑΡΧΙΑΚΗΣ ΣΥΝΟΔΟΥ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΚΡΗΤΗΣ,

μέ ἀφορμή τή συμπλήρωση 40 ἐτῶν ἀπό τήν κοίμησή του, ὑπό τήν αἰγίδα τῆς Ἱ. Ἐ. Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης.

Πέμπτη, 13 Δεκεμβρίου 2018, ἑορτή Ἁγ. Εὐγενίου, Ἱ. Ναός Ἁγ. Εὐγενίου Μοιρῶν.

07.15 π.μ. Ὄρθρος, ἀρχιερατική Θ. Λειτουργία, στόν Ἱ. Ν. Ἁγ. Εὐγενίου, δίπλα στό Πολιτιστικό μας Κέντρο, τρισάγιο γιά τόν Ἀρχιεπίσκοπο Εὐγένιο, ἀποκάλυψη ἐπιγραφῆς γιά τόν ἐν λόγῳ Ἱ. Ναό καί ἄνοιγμα ἔκθεσης γιά τόν Ἱεράρχη Εὐγένιο στό Πολιτιστικό μας Κέντρο. Κυριακή, 16 Δεκεμβρίου 2018, Ἱ. Μητροπολιτικός Ν. Ἁγ. Γεωργίου Μοιρῶν.

07.00 π.μ. Ὄρθρος, τρισαρχιερατική Θ. Λειτουργία, προεξάρχοντος τοῦ Σεβ. Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κ. Εἰρηναίου, μνημόσυνο γιά τόν Ἱεράρχη Εὐγένιο, ὁμιλία ἀπό τόν Σεβ. Μητροπολίτη Ρεθύμνης καί Αὐλοποτάμου κ. Εὐγένιο καί ἀποκάλυψη ἐπιγραφῆς γιά τόν ἐν λόγῳ Ἱ. Ναό. Πολιτιστικό Κέντρο Ἱ. Μητροπόλεως.

11.00 π.μ. - 11.15 π.μ. Ἐπιμνημόσυνη δέηση πρό τῆς προτομῆς τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης Ευγενίου.

11.15 π.μ. - 11.30 μ.μ. Ξενάγηση στήν ἔκθεση γιά τόν Ἱεράρχη Εὐγένιο.

11.30 π.μ. - 12.00 μ. Μήνυμα τῆς Ἱ. Ἐ. Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης. Χαιρετισμός Σεβ. Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κ. Εἰρηναίου. Παρουσίαση τῆς εἰδικῆς ἔκδοσης τοῦ περιοδικοῦ τῆς Ἱ. Μητροπόλεώς μας «Ἐν Ἐσόπτρῳ», γιά τόν Ἀρχιεπίσκοπο Εὐγένιο, ἀπό τόν Σεβ. Μητροπολίτη Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακάριο.

12.00 μ.- 01.30 μ.μ., ὁμιλίες από τούς: κ. Νικόλ. Ψιλάκη, κ. Δημ. Σάββα, Πανοσιολ. Ἀρχιμ. Νήφωνα Βασιλάκη, Σεβ. Μητροπολίτη Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακάριο, προβολή γιά τόν Ἀρχιεπίσκοπο Εὐγένιο καί παραδοσιακά τραγούδια, ἀπό τήν Παραδοσιακή Χορωδία τοῦ Πολιτιστικοῦ μας Κέντρου, ὑπό τή διεύθυνση τοῦ κ. Ἀνδρέα Γιακουμάκη, Καθηγητῆ Μουσικῆς.• Οἱ ἐκδηλώσεις θά μεταδοθοῦν ζωντανά ἀπό τόν Ραδιοφωνικό Σταθμό τῆς Ἱ. Μητροπόλεως μας, «Ὁ Εὔδιος Λιμήν» 101,9 F M. Ἐν Ἐσόπτρῳ | 35