“...βλέπομεν γάρ ἄρτι δι΄ἐσόπτρου ἐν αἰνίγματι, τότε δέ πρόσωπον πρός πρόσωπον. ἂρτι γινώσκω ἐκ μέρους, τότε δέ ἐπιγνώσομαι καθώς καί ἐπεγνώσθην...” (Α΄ Κορ. 13, 12)
Τριμηνιαία περιοδική ἔκδοση Ἱερᾶς Μητροπόλεως Γορτύνης καί Ἀρκαδίας Ἰούλιος - Αὔγουστος - Σεπτέμβριος 2018
ΤΕΥΧΟΣ 49
Ραδιοφωνικός Σταθμός Ἱερᾶς Μητροπόλεως Γορτύνης καί Ἀρκαδίας «Ὁ Εὔδιος Λιμήν»
101,9 F M
Περιεχόμενα σελ. 3 Συναξάρι: Ὁ βίος τοῦ Ὁσ. Ἰωάννου τοῦ Ξένου, τῆς κ. Εὐαγγελίας Ἀνδρουλιδάκη. σελ. 6 Τράπεζα ρουχισμοῦ. σελ. 7 Ὁ Ἅγιος κύρ Ἰωάννης ὁ Ξένος, ὁ ἐν τῇ Κρήτῃ. σελ. 9 Συσσίτια τῆς Ἐκκλησίας. σελ. 10 Ὁ Ὅσιος Ἰωάννης ὁ Ξένος, τό ἔργο του στά Ἀστερούσια, Ναός Ἁγίων Εὐτυχίου καί Εὐτυχιανοῦ, τοῦ Κωστῆ Ἠλ. Παπαδάκη, Καθηγητῆ, Θεολόγου, Συγγραφέα. σελ. 15 Ὁ Ἅι Γιώργης τῆς Φλάνδρας Φαιστοῦ τοῦ Ἁγ. Ἰωάννου τοῦ Ξένου, τοῦ Νίκου Ψιλάκη, Συγγραφέα, Ἱστορικοῦ. σελ. 17 Ὄχι ὡς θέαμα μέ ὁπαδούς, τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακαρίου. σελ. 18 Ἐκκλησία Κρήτης: Τό πνευματικά ὑγιές ἀπό τό ἄρρωστο. σελ. 19 Ἐκκλησία Κρήτης: Ἄρθρο 3 τοῦ Συντάγματος, Περιστατικά κλοπῶν καί βεβηλώσεων Ἱ. Μονῶν καί Ἱ. Ναῶν, Πυργαϊές, Μακεδονικό, Πυρκαϊές Ἀττικῆς. σελ. 20 Ἡ θεολογία τοῦ προσώπου στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, τοῦ Αἰδεσιμολ. Πρωτ. Νικολάου Λουδοβίκου, (Μέρος Β΄). σελ. 25 Οἱ Μεσαρῖτες Μακεδονομάχοι κρατοῦν ὑψηλά τή σημαία τοῦ Μακεδονικοῦ ἀγῶνα, τοῦ Δημητρίου Σάββα, Συγγραφέα, Προϊσταμένου τῆς Βικελαίας Δημοτικῆς Βιβλιοθήκης Ἡρακλείου. σελ. 29 "Μέ ἐνδιαφέρον γιά τούς νέους", Ἀϋπνία, "Μαζί μέ τούς γονεῖς", Τό ὄνειδος τοῦ αἰῶνα μας. σελ. 30 - 35 Πολιτιστικό Κέντρο, Τμήματα.
Ἐξώφυλλο: Λεπτομέρεια ἱ. εἰκόνος «Θ. Λειτουργία» τοῦ Μιχ. Δαμασκηνοῦ, Μουσεῖο Ἁγ. Αἰκατερίνης Ἡρακλείου, Ἱ. Ἀρχιεπισκοπῆς Κρήτης. Ὀπισθόφυλλο: Ἱ. Ναός Ἁγ. Φωτεινῆς, οἰκισμοῦ Ἁγιᾶς Φωτιᾶς Μεσαρᾶς. Ἡ ἱστοσελίδα μας: www. imga.gr
Βιβλιοπωλεῖο Ἱερᾶς Μητροπόλεως Γορτύνης & Ἀρκαδίας Μοῖρες τηλ. 28920 23790 2 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
Ἐν Ἐσόπτρῳ Τριμηνιαία ἔκδοση: Τμήματος ἐκδόσεων Πολιτιστικοῦ Κέντρου - Ἐπικοινωνιακοῦ καί Μορφωτικοῦ Ἱδρύματος Ἱ. Μητροπόλεως Γορτύνης καί Ἀρκαδίας. Συντακτική ἐπιτροπή: Μητροπολίτης Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακάριος, Πρωτ. Χαράλαμπος Παπαδόπουλος. Ἐπικοινωνία: Μητροπόλεως 9, 70400 Μοῖρες, τηλ. 2892022208, φάξ 28920 24804, email: info@imga.gr Σχεδίαση περιοδικοῦ: Ὁ Μητροπολίτης. Ἐκτύπωση: «Τυποκρέτα», ΒΙ.ΠΕ. Ἡρακλείου.
Οἱ Ἐνορίες τῆς Ἱ. Μητροπόλεώς μας, μέ τά Φιλόπτωχα Ταμεῖα τους, συμπαραστέκονται, στό μέτρο τῶν δυνατοτήτων τους, σέ συνανθρώπους μας πού ἔχουν ἀνάγκη. Συνδράμετε τό ἔργο τους. Ἐπικοινωνῆστε μέ τούς κατά τόπους ἱερεῖς καί ρωτῆστε γιά τίς ἀνάγκες πού ὑπάρχουν. Ὁ συντονισμός τῶν κατά καιρούς ἐνεργειῶν ὑπέρ τῶν πτωχῶν εἶναι ἀπαραίτητος. Τό παρόν ἔντυπο ἐκδίδεται ἀπό τό Ἐπίσημο Δελτίο τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης “Ἀπόστολος Τίτος’’ καί διατίθεται δωρεάν.
ΣΥΝΑΞΑΡΙ
Ὁ βίος τοῦ Ὁσίου Ἰωάννου τοῦ Ξένου
τῆς κ. Εὐαγγελίας Ἀνδρουλιδάκη Ἐκπαιδευτικοῦ ✽ Ἡ ἱ. μνήμη του τιμᾶται, στίς 20 Σεπτεμβρίου
Ὁ
Ἅγ. Ἰωάννης ὁ Ξένος, ὅπως αὐτοχαρακτηρίζεται στή διαθήκη του, γεννήθηκε ἀπό πλούσιους γονεῖς στό χωριό Σίβα τῆς Μεσαρᾶς. Γεννήθηκε γύρω στά 970 μ.Χ. Ἡ παράδοση διέσωσε τό πατρικό σπίτι τοῦ Ἁγίου. Ἀπό μικρή ἡλικία ἀγαποῦσε τή μοναχική ζωή. Γι᾽ αὐτό ἔφυγε στά βουνά καί ζοῦσε στίς ἐρημιές, ὅπου ὑπέφερε ἀπό τή ζέστη τοῦ καλοκαιριοῦ καί τό κρύο τοῦ χειμῶνα. Συγκατοικοῦσε μέ τά ἄγρια ζῶα καί θηρία. Στό βουνό Ράξος, ἤ βουνό τῶν Λίθινων, ἔζησε γιά πολύ καιρό, τό διέσχισε ὁλόκληρο καί εἶδε πολύ καί ἀδιάβατο δάσος. Στίς μέρες μᾶς ἔχει χαθεῖ τό τοπωνύμιο Ράξος, ὅμως παραμένει ἡ ὀνομασία Ἀκρωτήριο Λίθινο στό νοτιότερο ἄκρο τῶν Ἀστερουσίων ὀρέων. Ἀπό τό πολύ καί ἀδιάβατο δάσος ἔχουν ἀπομείνει ἀγριελιές, χαρουπιές καί σκίνοι. Μαζί μέ τό δάσος χάθηκαν καί τά ἄγρια ζῶα. Σέ αὐτή τήν τοποθεσία βρῆκε μία σπηλιά, μπῆκε μέσα καί εἶδε δύο τάφους. Ἕνα στή βόρεια πλευρά τῆς σπηλιᾶς καί ἕνα στή νότια. Ἀφοῦ τούς παρατήρησε καλά, βγῆκε ἔξω ἀναρωτώμενος ποιανῶν εἶναι αὐτοί οἱ τάφοι. Ὅπως περπάτησε γιά λίγο, ἄκουσε μία φωνή ἐπιβλητική ἀπό πάνω νά τοῦ λέει: «Ἰωάννη, Ἰωάννη, Ἰωάννη, αὐτά πού εἶδες εἶναι τά μνημεῖα τῶν Ἁγίων Εὐτυχίου καί Εὐτυχιανοῦ καί σέ αὐτό τό μέρος πρέπει νά χτίσεις Ἱερό Ναό στό ὄνομά τους». Ὁ Ἅγ. Ἰωάννης ἔμεινε σέ αὐτό τόν τόπο καί μέ μεγάλο κόπο ἄρχισε νά κόβει τά δέντρα καί τήν πυκνή βλάστηση, γιά νά καθαρίσει
Ὁ Ὅσιος Ἰωάννης ὁ Ξένος, ἀπό τίς ἁγιογραφίες τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ: «Πάντων τῶν ἐν Κρήτῃ διαλαμψάντων Ἁγίων», τῆς Ἐνορίας Πλατάνου Μεσαρᾶς, ἔργο κ. Στεφάνου Ἀλπαντάκη. τούς δύο τάφους. Ἀφοῦ ἔκανε αὐτό καί μετά ἀπό πολλές μέρες ἔχτισε τόν Ἱ. Ναό τῶν Ἁγ. Εὐτυχίου καί Εὐτυχιανοῦ. Ἄφησε ἕνα μοναχό νά λειτουργεῖ τήν ἐκκλησία. Ἡ Σπηλιά πού βρῆκε ὁ Ἅγ. Ἰωάννης καί ὁ ναός (ἐρειπωμένος) πού ἔκτισε σώζονται μέχρι σήμερα. Ἡ περιοχή ὀνομάζεται «στούς Ἁγιούς». Μετά ἀπό αὐτό, ὁ Ἅγ. Ἰωάννης φεύγει ἀπό τήν περιοχή του καί ἀρχίζει τήν ἱεραποστολική του πορεία στή Δυτική Κρήτη. Ἀνατρέχουμε στό ἔτος 961 μ.Χ. καί ὅσα ἔγιναν μετά τήν ἀνάκτηση τῆς Κρήτης ἀπό τούς Βυζαντινούς, τότε πού ἦρθαν δύο ἐξαίἘν Ἐσόπτρῳ | 3
Ὁ Ἱ. Ναός τοῦ Ὁσίου Ἰωάννου τοῦ Ξένου, στό χωριό Σίβας Μεσαρᾶς. ρετοι μοναχοί γιά νά συνδράμουν στό ἔργο τῆς ἀνόρθωσης, μαζί μέ τούς εὐγενεῖς πού ἦρθαν ἀπό τήν Κωνσταντινούπολη. Ὁ ἕνας ἦταν ὁ Ἅγ. Ἀθανάσιος ὁ Ἀθωνίτης, ὁ ὁποῖος ἔμεινε πολύ λίγο στήν Κρήτη καί μετά πῆγε στό Ἅγ. Ὅρος, ὅπου ἵδρυσε τή Μονή τῆς Μεγίστης Λαύρας. Ὁ ἄλλος ἦταν ὁ Νίκων ὁ «Μετανοεῖτε» πού ἔμεινε 7 χρόνια στήν Κεντρική καί Ἀνατολική Κρήτη καί μετά πῆγε στή Λακωνία. Μόνο ὁ Ἅγ. Ἰωάννης ὁ Ξένος ἔζησε στήν Κρήτη μέχρι τόν θάνατό του, βοηθῶντας πολύπλευρα τήν πατρίδα του καί τούς ἀνθρώπους. Περπατῶντας ἀπό βουνό σέ βουνό, ἔφτασε στά Μυριοκέφαλα, πού ἀνῆκε στήν «τούρμα Καλαμῶνος». Ἐκεῖ πάνω στό βουνό βρῆκε «κτίσμα ἑλληνικόν» πολύ μεγάλο. Πρέπει νά ἦταν ἀρχαῖο κτίσμα, δηλαδή εἰδωλολατρικό, κατά τόν Ἰωάννη. Μπῆκε μέσα γιά νά προφυλαχτεῖ ἀπό τόν βαρύ χειμῶνα καί τυφλώθηκε. Ἔμεινε τυφλός ἑφτά ἡμέρες, προσευχόμενος πρός τόν Κύριο. Κατά τήν ἕβδομη ἡμέρα ἄκουσε μία φωνή νά τοῦ λέει: «Ἰωάννη, βγές ἔξω καί κοίταξε πρός ἀνατολάς». Σάν νά τόν ἔπιασε κάποιος ἀπό τό χέρι, βγῆκε ἔξω καί κοίταξε ἀνατολικά. Τότε εἶδε Λαμπρό φῶς καί ἄκουσε μία 4 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
φωνή νά τόν διατάζει: «Ἐδῶ πρέπει νά κτίσεις οἶκον τῆς Πανυμνήτου Θεοτόκου τῆς Ἀντιφωνητρίας». Ὁ Ἅγ. Ἰωάννης πῆγε στό χωριό Μυριοκέφαλα, βρῆκε τούς ἰδιοκτῆτες τοῦ τόπου καί τόν ἀγόρασε. Ὅπως γράφει χαρακτηριστικά στή διαθήκη του, «ἀγωνίστηκε» νά τοῦ τόν κάνουν συμβόλαιο. Ξεχώρισε τόν τόπο καί τόν περίφραξε. Μέ τή βοήθεια τῶν φιλοχρίστων κατοίκων ἔκτισε τόν ναό καί τόν ἐξόπλισε μέ ὅλα ὅσα ἔπρεπε. Χειροθέτησε μοναχό τόν Λουκᾶ καί τόν ἄφησε στήν ἐκκλησία. Ἡ Μονή σώζεται καί εἶναι ἕνα ἀπό τά καλύτερα προσκυνήματα τῆς Κρήτης. Ὁ Ἅγ. Ἰωάννης τήν ἤθελε κέντρο τῶν ἄλλων μοναστηριῶν καί στή διαθήκη του τό ἀναφέρει ρητά. Τή θαυματουργή εἰκόνα τῆς Παναγίας, πού ἑορτάζει στίς 8 Σεπτεμβρίου, πιστεύεται ὅτι τήν ἔφερε ὁ Ἅγ. Ἰωάννης ἀπό τήν Κωνσταντινούπολη. Ἔφυγε ἀπό τά Μυριοκέφαλα καί πῆγε σέ ἄλλον τόπο (τόν λεγόμενο «τοῦ Μέλικος»). Ἐκεῖ, σέ ἕνα χαμηλό βουνό, ἔχτισε τόν Ἅγ. Γεώργιο τόν Δούβρικα. Σέ αὐτό τό βουνό δέν ὑπῆρχαν οὔτε ξερά, οὔτε χλωρά χόρτα, ἐπειδή (ὅπως παρατήρησε) ὑπῆρχε πολύ μεγάλη ξηρασία. Τότε σκέφτηκε ὅτι ἔπρεπε νά φτιάξει δεξαμενή, γιά νά μαζεύει τό νερό τῆς βροχῆς. Οἱ κληρονόμοι ἐκείνου τοῦ τόπου (ὁδηγηθέντες ἀπό τόν Θεό) τοῦ χάρισαν καί ἄλλο χωράφι, ὅπου ἐφύτεψε ἀμπέλι καί περιβόλι. Ὅταν προσῆλθε ἕνας εὐσεβής ἄνδρας, τόν χειροθέτησε Μόναχο μέ τό ὄνομα Νικόδημος. Αὐτόν ἄφησε ἱερέα στόν Ἅγ. Γεώργιο τόν Δούβρικα. Γι᾽ αὐτόν τόν ναό δέν ἔχουν γίνει ἐπαρκεῖς ἔρευνες, γιά τό ποῦ ἀκριβῶς βρίσκεται. Ἀμέσως ἔφυγε καί βρῆκε ἄλλον τόπο (τόν λεγόμενο «Ἄριον»), πού ἦταν καλός καί εὔφορος. Βρισκόταν κοντά στό χωριό Πηγή Ρεθύμνου. Ζήτησε τή συνδρομή τῶν
κατοίκων καί ἔχτισε τόν ναό τοῦ Ἁγ. Γεωργίου (τοῦ Ὀψαροπιάστη). Καί γι᾽ αὐτόν τόν ναό δέν ὑπάρχει ὁμοφωνία μεταξύ τῶν ἐρευνητῶν γιά τό ποῦ ἀκριβῶς βρίσκεται. Ἀφοῦ εἶδαν οἱ ντόπιοι ὅτι ὁ Ἅγ. Ἰωάννης ἦταν σεμνός καί ταπεινός, τοῦ χάρισαν καί ἄλλο χωράφι καί λίγα δέντρα. Τά ἀφιέρωσε στήν ἐκκλησία, χειροθέτησε μόναχο τόν Εὐτύχιο καί ἔφυγε. Ἐπέστρεψε, αὐτή τή φορά στή Μονή τῆς Θεοτόκου τῆς Ἀντιφωνήτριας στά Μυριοκέφαλα. Βρῆκε τούς μοναχούς πού εἶχε ἀφήσει νά μήν μποροῦν νά ἐπιβιώσουν. Ἀπευθύνθηκε στούς φιλοχρίστους, κατ᾽ ἐντολήν τοῦ Χριστοῦ, καί ἐξασφάλισε ἔξι ζευγάρια βόδια. Πῆγε μετά στό χωριό Μουσέλα καί ἀγόρασε εὔφορο χωράφι. Ὅταν οἱ χωριανοί εἶδαν ὅτι ἀγόρασε χωράφι, τοῦ ἔδωσαν ἄλλα δύο τεμάχια. Ἐκεῖ ἔχτισε τόν ναό τοῦ Ἁγ. Παταπίου. Ἔχουν ἐντοπιστεῖ ἴχνη τοῦ ναοῦ αὐτοῦ, ἀλλά δέν ἔχουν ἐρευνηθεῖ ἐπαρκῶς. Ἐμφύτεψε περιβόλι καί ἀμπέλι. Ἔκτισε σπίτια μέ κεραμίδια γιά νά μένουν οἱ μοναχοί. Τοῦ προσέφεραν 150 μελίσσια οἱ φιλόχριστοι ἄνθρωποι, γιά τίς ἀνάγκες τῆς Μονῆς σέ κερί. Ἐφύτεψε κάθε εἴδους δέντρα καί ἔκανε τόν τόπο παράδεισο. Ἄφησε δώδεκα μοναχούς ἐκεῖ. Οἱ τρεῖς αὐτές μονές (Ἁγ. Γεωργίου τοῦ Δούβρικα, Ἁγ. Γεωργίου τοῦ Ὀψοροπιάστη καί Ἁγ. Παταπίου) εἶναι Μετόχια τῆς Μονῆς Μυριοκεφάλων. Αὐτά θά παρεῖχαν τά ἀπαραίτητα ἀγαθά γιά τήν ἐπιβίωση τῶν μοναχῶν της ὀρεινῆς Μονῆς Μυριοκεφάλων. Ἀφοῦ φρόντισε γιά τήν ἐπιβίωση τῶν μονῶν πού ἔχτισε, πῆγε στήν Κωνσταντινούπολη (στό διάστημα μεταξύ 1028 καί 1034). Σκοπός τοῦ ταξιδιοῦ του ἦταν νά ἐνημερώσει γιά τό χριστιανικό - κοινωνικό του ἔργο καί νά ζητήσει βοήθεια ἀπό τό κράτος.
Ἡ πατρική κατοικία τοῦ Ὁσίου Ἰωάννου τοῦ Ξένου, στό χωριό Σίβας Μεσαρᾶς. Ὁ Αὐτοκράτορας Ρωμανός Γ΄ ὁ Ἀργυρός (1028 - 1034) βοήθησε τόν Ἰωάννη στό ἔργο του ἐκδίδοντας αὐτοκρατορικό χρυσόβουλο μέ τό ὁποῖο ἡ μόνη Μυριοκεφάλων ἀποκτοῦσε προνόμια καί ἐτήσια χρηματική ἐνίσχυση. Ὁ Πατριάρχης Ἀλέξιος Στουδίτης (1025 - 1043) μέ πατριαρχικό σιγίλιο ἀνακήρυξε τή Μονή Σταυροπηγιακή. Ἄρχοντες, Ἐπίσκοποι καί ἁπλός λαός προσέφεραν στόν Ἅγ. Ἰωάννη ἱερά σκεύη, εἰκόνες, βιβλία, μέ τά ὁποῖα ἐξόπλισε τούς ναούς πού ἔχτισε. Μετά τόν γυρισμό του ἀπό τήν Κωνσταντινούπολη, ἡ φήμη του εἶχε φτάσει καί στό πιό μικρό χωριό καί, ὅπως ἔγραψε, «ὅλοι ἤθελαν νά βλέπουν ἐμένα τόν δύστυχο». Γι᾽ αὐτό ἔφυγε καί πῆγε δυτικά στό νομό Χανίων, στό χωριό Κουφός τῆς Κυδωνίας. Ἐκεῖ ἔχτισε ναό Ἀφιερωμένο στή Θεοτόκο, τή Ζωοδόχο Πηγή. Ὁ ναός σώζεται καί οἱ ἀρχαιολόγοι διαπιστώνουν ὅτι εἶναι ὡραιότερος ἀπό τούς προηγούμενους. Αὐτό συμβαίνει διότι ὁ Ἅγ. Ἰωάννης ἔφερε ἀπό τήν Κωνσταντινούπολη τήν τέχνη καί τά μέσα τοῦ χτισίματος τῶν ναῶν καί τά νέα ἀρχιτεκτονικά σχέδια ναοδομίας. Ἐφύτεψε καί ἐδῶ ἀμπέλι καί ἀπόκτησε χωράφια. ἘχειροθέτηἘν Ἐσόπτρῳ | 5
Ὁ βίος τοῦ Ὁσίου Ἰωάννου τοῦ Ξένου
σε Μόναχο τόν Κύριλλο καί ἔφυγε. Πῆγε νότια τοῦ Νομοῦ Χανίων σέ ἕνα ἔρημο μέρος, τόν «Ὀπίσω αἰγιαλόν». Ἔμεινε πολλές μέρες καί ἔχτισε τόν ναό τοῦ Ἀπ. Παύλου. Ὁ ναός - θαῦμα πῶς σώζεται τόσους αἰῶνες δίπλα στή θάλασσα! - ὁμοιάζει μέ τήν Παναγία τῶν Μυριοκεφάλων. Φεύγοντας ἀπό κεῖ ἦρθε στό χωριό Ἀζωγυρές Σελίνου, ὅπου ἔκτισε τόν ναό τοῦ Ἁγ. Γεωργίου. Ναός μέ αὐτό τό ὄνομα ὑπάρχει μέχρι σήμερα. Ἔφτιαξε μελισσουργεῖο πού ἀνῆκε στή Μονή. Καί πάλι δέν τόν ἄφηναν νά ἡσυχάσει οἱ πίστοι καί ἔφυγε, πῆγε σέ ἄλλο ἔρμο τόπο, τήν Ἀκτή Κισσάμου. Ἐκεῖ διάλεξε νά μείνει τό ὑπόλοιπο τῆς ζωῆς του. Ἔζησε μία σέ μιά σπηλιά καί ὅταν προαισθάνθηκε τό τέλος του, συνέταξε τή διαθήκη του. Ἡ μνήμη τοῦ ἑορτάζεται τήν 20ή Σεπτεμβρίου. Ὅπως παρατηροῦμε, ἔδρασε κυρίως στή Δυτική Κρήτη, ὅπου ἵδρυσε πολλούς ναούς καί μοναστήρια. Ἦταν ἄνθρωπος τοῦ αὐστηροῦ ἀσκητικοῦ βίου, εἶχε ὅμως καί τήν ἀνάλογη χριστιανική καί φιλοσοφική μόρφωση. Ἦταν μεθοδικός καί πρακτικός ἄνθρωπος, ἀλλά καί σοφός συγγραφέας. Ὁ Νικόλαος Β. Τωμαδάκης (1950 καί 1983 - 86) ἀναφέρεται στό συγγραφικό του ἔργο καί ἡ Δέσποινα Ἀθανασιάδου - Στεφανουδάκη (2013) δημοσιεύει ὁμιλίες τοῦ Ἁγίου στό
βιβλίο της «Ἅγιος Κύρ-Γιάννης ὁ Ξένος». Τά χρόνια της ζωῆς του ἦταν δημιουργικά, ὅπως διαπιστώνουμε ἀπό τή βιογραφία καί τή διαθήκη του. Ὡς ἀποδείξεις ἔχουμε τό σωζόμενο πλούσιο ναοδομικό ἔργο του, ἀλλά καί τά κείμενα πού εἶδαν τελευταῖα τό φῶς τῆς δημοσιότητας. Σχετικά μέ τήν ἁγιολογική σύγχυση τοῦ Ἁγίου μας, τοῦ Ἁγ. Ἰωάννη τοῦ Ξένου, καί τοῦ Ἁγ. Ἰωάννη τοῦ Ἐρημίτη, πιστεύουν ὅτι τό θέμα πού ξεκίνησε μέ τήν ἀναφορά τοῦ L. Petit τό 1924 καί συνεχίστηκε μέ τόν N. B. Τωμαδάκη (ὅτι πρόκειται γιά ἕνα πρόσωπο) ἔχει λήξει μετά τή δημοσίευση τῶν στοιχείων πού ἀποδεικνύουν τήν μή ταύτηση τῶν δύο Ἁγίων ὁ Γ. Β. Ἀντουράκης (1998) στό βιβλίο του «θέματα Ἀρχαιολογίας καί Τέχνης», Τόμ. Β΄, «Κρητικές Μελέτες», καί εἰδικά στό κεφάλαιο «Περί τῆς προσωπικότητας τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Ξένου» γράφει ἀναλυτικά καί ὑποστηρίζει ἐπιστημονικά γιατί πρόκειται γιά δύο διαφορετικούς ἁγίους. Οἱ ἔξι αἱῶνες διαφορά μεταξύ τους καί ἡ λαϊκή παράδοση, δέν ἐπιτρέπουν πλέον καμία σύγχυση. ✽ Ἀπό τό βιβλίο: «Ὁ Ἅγιος κύρ Ἰωάννης ὁ Ξένος, ὁ ἐν τῇ Κρήτῃ», ἔκδοση τῶν φίλων τοῦ Ἁγ. Ἰωάννου τοῦ Ξένου καί τοῦ Συλλόγου φίλων τῆς Ἱ. Μονῆς Ὁδηγητρίας, σελ. 27-32, Σίβας 2015. •
Τράπεζα ρουχισμοῦ, βοηθεῖστε τό ἔργο της
Σ
τήν Ἐνορία Ἁγ. Ραφαήλ Μοιρῶν λειτουργεῖ τράπεζα ρουχισμοῦ, ἀπό τήν ὁποία διανέμεται ρουχισμός πρός τούς ἔχοντας ἀνάγκη συνανθρώπους μας. Ἄν ἔχετε καθαρά καί σέ καλή κατάσταση εἴδη ρουχισμοῦ πού δέν σᾶς χρειάζονται, μπορεῖτε νά τά δωρήσετε στήν τράπεζα ρουχισμοῦ τῆς Ἐνορίας Ἁγ. Ραφαήλ Μοιρῶν. Πληροφορίες: π. Νεκτ. Χουστουλάκης, Ἐφημέριος Ἐνορίας Ἁγ. Ραφαήλ Μοιρῶν, τηλ. 6988119688. • 6 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
«Ὁ Ἅγιος κύρ Ἰωάννης ὁ Ξένος, ὁ ἐν τῇ Κρήτῃ»
Ἕνα βιβλίο γιά τόν Ἅγ. Ἰωάννη τόν Ξένο, ἔκδοση τῶν φίλων τοῦ Ἁγ. Ἰωάννου τοῦ Ξένου καί τοῦ Συλλόγου φίλων τῆς Ἱ. Μ. Ὁδηγήτριας, 2015. Ἀπό τήν παρουσίαση τοῦ Βιβλίου, στό Πολιτιστικό Κέντρο τῆς Ἱ. Μητροπόλεώς μας, 5/4/2016, ἐργασία καί ἔκδοση τῶν Φίλων τοῦ Ἁγ. Ἰωάννου τοῦ Ξένου καί τοῦ Συλλόγου Φίλων τῆς Ἱ. Μονῆς Ὁδηγητρίας. Μίλησαν ὁ κ. Ἰ. Τσερεβελάκης, Θεολόγος – Φιλόλογος, ἡ κ. Βούλα Ἐπιτροπάκη, Δικηγόρος, ὁ π. Ἀρσένιος Προκοπάκης, ἡ κ. Ἰωάννα Ραμουτσάκη, Σχολική Σύμβουλος φιλολόγων καί ὁ κ. Ἐμμ. Δουνδουλάκης, Καθηγητής Ἀν. Εκκλ. Ἀκαδημίας Κρήτηs. Ὕμνους ἔψαλε χορωδία τῆς Σχολῆς Βυζ. Μουσικῆς τῆς Ἱ. Μητροπόλεώς μας, ὑπό τή διεύθυνση τοῦ π. Νικολάου Κοκολάκη, Καθηγητοῦ τῆς Σχολῆς. Συντονιστής τῆς ἐκδήλωσης ἦταν ὁ Φιλόλογος καί Συγγραφέας κ. Ἀνδρέας Λενακάκης. Ἀκολουθεῖ τό ἀντί προλόγου κείμενο τοῦ βιβλίου, σελ. 9-11, τοῦ Σεβ. Ποιμενάρχου μας κ. Μακαρίου.
Ἡ
Ἀποστολική Ἱερά Μητρόπολη Γορτύνης καί Ἀρκαδίας εἶναι, ὡς γνωστόν, ἡ βάση τῆς χριστιανικῆς Κρήτης. Πάνω σ᾽ αὐτή τή βάση ἀναπτύχθηκε καί ξεδιπλώθηκε καί τό πλούσιο ἁγιολόγιό της, τό ὁποῖο συμπεριλαμβάνει μεγάλους Ἁγίους καί Ἀσκητές. Ἕνας ἀπό τούς σημαντικούς αὐτούς ἀσκητές εἶναι ὁ Ἅγ. Ἰωάννης ὁ Ξένος, ἀπό τόν Σίβα Μεσαρᾶς. Προερχόταν ἀπό εὐκατάστατη οἰκογένεια, τήν ὁποία ἀπαρνήθηκε καί ἐπέλεξε τόν αὐστηρό ἀσκητικό βίο. Τό χωριό του, στό ὁποῖο ἔζησε μετά τήν ἀπελευθέρωση τῆς Κρήτης ἀπό τόν Νικηφόρο
Φωκᾶ τό 961 μ.Χ., μέχρι σήμερα διασώζει παραδόσεις οἱ ὁποῖες χάνονται στό βάθος τῶν αἰώνων, στρεφόμενες γύρω ἀπό τόν σπουδαῖο αὐτό Ἅγιο τῆς Τοπικῆς μας Ἐκκλησίας. Μία πηγή περί τοῦ Ἁγίου ἀποτελεῖ ὁ κώδικας τῆς Βοδληϊανῆς Βιβλιοθήκης τῆς Ὀξφόρδης πού περιέχει πιστό ἀντίγραφο τῆς Διαθήκης τοῦ Ὁσίου καί ἄλλα τινά μέ τά ὁποῖα ἀσχολήθηκαν ἐπιστήμονες καί ἄλλοι εἰδικοί πού ἔγραψαν γιά τή ζωή καί τό ἔργο τοῦ Ἁγίου μας. Ταπεινά νομίζουμε ὅτι χρειάζεται ἐπί πλέον ἔρευνα, γιά νά ἔλἘν Ἐσόπτρῳ | 7
Ὁ βίος τοῦ Ὁσίου Ἰωάννου τοῦ Ξένου
...Ἡ παρούσα ἔκδοση, μᾶς βοηθᾶ, μέ τό δικό της τρόπο, νά σταματήσουμε γιά λίγο σέ ἕναν ὑμνολογημένο ἐκκλησιαστικό σταθμό τοῦ ἁγιολογίου τῆς Ἱ. Μητροπόλεώς μας καί τῆς ἱστορίας τῆς Κρήτης, γιά νά συλλογιστοῦμε τήν ἀπαραίτητη ἐπιστροφή μας στίς πηγές τῶν πνευματικῶν θησαυρῶν τῆς Ἐκκλησίας. Μᾶς βοηθᾶ στήν ἀπόταξη τοῦ μολυσμοῦ ἀπό ἐπιφανειακά πράγματα καί στήν κάθοδο στούς ὑπόγειους πνευματικούς ταμιευτῆρες τῆς Ἐκκλησίας, ὅπου ρέουν ὕδατα ζωῆς αἰωνίου... θουν στό φῶς καί ἄλλα στοιχεῖα γύρω ἀπό τό ἱερό πρόσωπό του. Κάποιος μάλιστα ἀπό τούς ἐνασχολούμενους μέ τά μοναστήρια τῆς Κρήτης μᾶς ἔλεγε, πρό καιροῦ, ὅτι ἔχει ἤδη ταυτίσει κάποια πράγματα τῆς περιοχῆς μας, πού ἔχουν σχέση μέ τόν Ἅγ. Ἰωάννη τόν Ξένο. Εἶναι καθῆκον ὅλων μας νά κάνουμε ὅ,τι εἶναι δυνατόν γιά τή βαθύτερη γνωριμία μας μέ τούς Ἁγίους τῆς Κρήτης, οἱ ὁποῖοι μᾶς διδάσκουν μέ τό διαχρονικό παράδειγμά τους καί τήν ἀταλάντευτη πίστη τους. Ὁ Ἅγ. Ἰωάννης ὁ Ξένος ἐντάσσεται ἐντός τῆς ἱερᾶς μοναχικῆς, ἀσκητικῆς καί ἐρημιτικῆς παράδοσης τοῦ Ἀστερουσιανοῦ μοναχισμοῦ τῆς Ἐπαρχίας μας. Περιπλανώμενος στά ἀσκητικά μέρη τῆς Ἱ. Μονῆς Ὁδηγητρίας, «…ὑπομένοντας τόν καύσωνα τοῦ ἡλίου καί τήν κρυάδα τῆς νυκτός, ὡσάν νά ἦτο πέτρινος…» βρῆκε μέ ἀποκάλυψη ἀπό τόν Θεό τούς τάφους τῶν Ἁγίων Εὐτυχίου, Εὐτυχιανοῦ καί ἔκτισε Ναό πρός τιμήν τους. Ἡ πορεία τοῦ Ἁγίου πού ξεκίνησε ἀπό τά μέρη μας ἐπεκτάθηκε πρός Δυσμάς τῆς Κρήτης, στούς Νομούς Ρεθύμνης καί Χανί8 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
ων, μέχρι τό δυτικό ἄκρο τῆς μεγαλονήσου, τό Καβούσι Πλατάνου τῆς Ἱ. Μητροπόλεως Κισάμου καί Σελίνου. Εἴχαμε τήν εὐλογία πέρυσι, στίς 19 καί 20/9/2013, νά εἴμαστε παρόντες στίς λατρευτικές ἐκδηλώσεις, οἱ ὁποῖες πραγματοποιήθηκαν στό Καβούσι Πλατάνου, μετά τήν ὁλοκλήρωση τῆς ἀνακαίνισης, ἀναπαλαίωσης τοῦ ἐκεῖ χώρου παραμονῆς καί ἀσκήσεως τοῦ Ἁγ. Ἰωάννου. Οἱ Ἅγιοί μας καί οἱ ἱεροί τόποι πού ἔζησαν καί ἔδρασαν ἀποτελοῦν ἐξέχουσες πλευρές τῆς κληρονομίας καί τοῦ θησαυροῦ τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας. Ὁ μοναχισμός της συνίσταται ἀπό τή διεισδυτική κατάσταση στή χάρη μέ τήν ὀντολογική βίωση τοῦ Εὐαγγελίου, τοῦ ὁποίου μοναχισμοῦ ἡ μαρτυρία ἑδράζεται ἐπί πνευματικῶν ἀγώνων ἐσωτερικῆς ζωῆς, ἐπί τοῦ ἡσυχασμοῦ, ἐρημιστισμοῦ ὁ ὁποῖος ὅμως ἐγκιβωτίζεται, ὑπακούει, ζεῖ καί ἀναπνέει ἐντός τῆς ἁγιάζουσας Ἐκκλησίας. Δύσκολο βέβαια νά κατανοηθεῖ αὐτό στούς καιρούς μας, οἱ ὁποῖοι παρατηροῦμε ὅτι ἀντάλλαξαν τό ὑγιές ἐκκλησιαστικό φρόνημα, μέ ἕνα συνεχῶς αὐξανόμενο καί δυστυχῶς καλλιεργούμενο ἐξωστρεφῆ ἐντυπωσιασμό, ὁ ὁποῖος στό μέλλον, ὅπως φαίνεται, θά ταλαιπωρήσει ποικιλοτρόπως. Ἡ παρούσα ἔκδοση, μᾶς βοηθᾶ, μέ τό δικό της τρόπο, νά σταματήσουμε γιά λίγο σέ ἕναν ὑμνολογημένο ἐκκλησιαστικό σταθμό τοῦ ἁγιολογίου τῆς Ἱ. Μητροπόλεώς μας καί τῆς ἱστορίας τῆς Κρήτης, γιά νά συλλογιστοῦμε τήν ἀπαραίτητη ἐπιστροφή μας στίς πηγές τῶν πνευματικῶν θησαυρῶν τῆς Ἐκκλησίας. Μᾶς βοηθᾶ στήν ἀπόταξη τοῦ μολυσμοῦ ἀπό ἐπιφανειακά πράγματα καί στήν κάθοδο στούς ὑπόγειους πνευματικούς ταμιευτῆρες τῆς Ἐκκλησίας, ὅπου ρέουν ὕδατα ζωῆς αἰωνίου. Τό παρόν βιβλίο περιέχει ἀπό αὐτό τό
βαθύ ὕδωρ καί εἶναι ἀποτέλεσμα κόπου φιλαγίων ἀνθρώπων καί καρπός εὐγενοῦς προσπάθειας καί φιλοτιμίας. Ἀξίζουν θερμά συγχαρητήρια γι᾽ αὐτή τήν πρωτοβουλία. Ἐκ μέρους τῆς καθ᾽ ἡμᾶς Ἱ. Μητροπόλεως Γορτύνης καί Ἀρκαδίας, ἀλλά καί προσωπικῶς, ἐκφράζουμε εὐγνώνονες εὐχαριστίες πρός τούς ἀνθρώπους αὐτούς, πού μόχθησαν γιά τό παρόν βιβλίο τοῦ κύρ Ἰωάννου τοῦ Ξένου. Εὐλογοῦμε ὁλοθύμως τήν ἐν λόγῳ προσπάθεια καί εὐχόμαστε τό παράδειγμα τῆς ἐργασίας αὐτῆς, νά τό ἀκολουθήσουν καί ἄλλα φιλογενῆ τέκνα τῆς Ἐκκλησίας τῶν Γορτυνίων. Εὐχόμαστε ὁ Ἅγ. Ἰωάννης ὁ Ξένος νά πρεσβεύει γιά τήν Ἐπαρχία μας, τίς Ἐνορίες καί τά Μοναστήρια μας καί ἰδιαιτέρως γιά τή γενέτειρά του, τόν φιλοπρόοδο καί ἱστορικό Σίβα Πυργιωτίσσης.† Ὁ Γορτύνης καί Ἀρκαδίας Μακάριος •
Ἀπό τήν παρουσίαση τοῦ βιβλίου γιά τόν Ἅγ. Ἰωάννη τόν Ξένο, πού ἔγινε στό Πολιτιστικό Κέντρο τῆς Ἱ. Μητροπόλεώς μας, 5/4/2016.
Συσσίτια τῆς Ἐκκλησίας. Ἁγ. Γεωργίου Μοιρῶν, τηλ 6977694647. Ἁγ. Τίτου Τυμπακίου, τηλ 6977435087. Παρακαλοῦμε, προσφέρετε κάθε δυνατή βοήθεια γιά νά γίνει φαγητό γιά αὐτούς πού ἔχουν ἀνάγκη.
Ἡ Ἁγ. Ταβιθᾶ ἐλεεῖ τούς πέἘν Ἐσόπτρῳ | 9 νητες, ἔργο κ. Π. Μόσχου.
Ὁ Ὅσιος Ἰωάννης ὁ Ξένος, τό ἔργο του στά Ἀστερούσια, Ναός Ἁγίων Εὐτυχίου καί Εὐτυχιανοῦ τοῦ Κωστῆ Ἠλ. Παπαδάκη, Καθηγητῆ, Θεολόγου, Συγγραφέα
Ὁ
ἀποκαλούμενος μέ πλῆθος προσωνυμιῶν τόσο λογίων (ἅγιος Ἰωάννης ὁ Ξένος ἤ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Κρής), ὅσο καί λαϊκῶν [Ἅι- Κ ύ ρ Γ ι ά ν ν η ς καί Ἅι- Γ ι ά ν ν η ς ὁ Τ ζ ο β α έ ρ η ς (= ὁ θησαυρός)], γνωστός σέ πολύ λίγους ὡς ὁ ἱδρυτής τῆς περίφημης Μονῆς τῶν Μυριοκεφάλων Ρεθύμνου, εἶναι ἀκόμα λιγότερο γνωστός ὡς ὁ θεόσοφος γόνος τῆς Κρήτης, τό ἐγκαλλώπισμα τῶν ἀσκητῶν καί τῶν «Κρητῶν ὁ φωστήρ», ὁ ἱδρυτής ἑνός μεγάλου ἀριθμοῦ ναῶν, μοναστηριῶν καί προσκυνημάτων στούς δυτικούς νομούς τῆς Κρήτης (Ρεθύμνου καί Χανίων), ὅπου, κυρίως, ἐργάσθηκε ἱεραποστολικά κατά τά τέλη τοῦ 10ου καί τίς ἀρχές τοῦ 11ου αἰῶνα, ἀμέσως μετά τήν Ἀραβοκρατία. Οἱ τόσες προσωνυμίες μέ τίς ὁποῖες ὁ Ἰωάννης ὁ Ξένος μᾶς εἶναι σήμερα γνωστός φανερώνουν, ἀκριβῶς, τό μέγεθος τῆς ἀγάπης καί τῆς οἰκειότητας πού ὁ ἁπλός κρητικός λαός ἐπέδειξε πρός τό πρόσωπό του, ἐνόσω ζοῦσε, ἀποκαλῶντας τόν ἔτσι ἁπλά «Ἅι- Κύρ Γιάννη» ἤ «Ἅι- Γιάννη Τζοβαέρη». Τόν ἴδιο καιρό πού ὁ Ἰωάννης δραστηριοποιήθηκε ἱεραποστολικά στά δυτικά διαμερίσματα τῆς Μεγαλονήσου, στά ἀνατολικά ἄκμασε ἱεραποστολικά, γιά ἑπτά ἔτη, μία ἄλλη μεγάλη μορφή, περισσότερο, ἴσως, γνωστή στόν ὀρθόδοξο κόσμο, ὁ πολιοῦχος τῆς Σπάρτης Ν ί κ ω ν ὁ Μ ε τ α ν ο ε ῖ τ ε (26 Νοεμβρίου)1, πού τιμᾶται σήμερα στόν νομό Λακωνίας καί τή Σπάρτη, ὁ μητροπο-
λιτικός ναός τῆς ὁποίας εἶναι ἀφιερωμένος στή μνήμη του. Ἱεραποστολικά, ἐπίσης, γιά μικρό, ὅμως, χρονικό διάστημα, ἔδρασε, τόν ἴδιο καιρό, στήν Κρήτη καί ὁ ὅσιος Ἀ θ α ν ά σ ι ο ς ὁ Ἀ θ ω ν ί τ η ς (5 Ἰουλ.), φίλος τοῦ Αὐτοκράτορα Νικηφόρου Φωκᾶ, ὁ ὁποῖος, στή συνέχεια, ἀποχώρησε γιά τό Ἅγιον Ὄρος, τοῦ μοναχισμοῦ τοῦ ὁποίου θεωρεῖται ὁ θεμελιωτής καί τό ἔτος 963 ἔκτισε τή γνωστή μονή τῆς Μεγίστης Λαύρας. Καί οἱ δύο, λοιπόν, Ἀθανάσιος ὁ Ἀθωνίτης καί Νίκων ὁ Μετανοεῖτε, στάλθηκαν ἀπό τόν Νικηφόρο Φωκᾶ στήν Κρήτη, μετά τήν ἀπελευθέρωση τοῦ νησιοῦ τό 961, γιά νά ἐπαναφέρουν τούς κατοίκους στήν πάτριο θρησκεία, νά «ἀναζωπυρώσουν τήν πίστιν καί ἐξημερώσουν τήν νῆσον ἅπασαν», ὅπως σημειώνει ὁ Κ. Παπαρρηγόπουλος2 καί νά ἐπανασυνδέσουν τήν Κρήτη μέ τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο, μετά τήν ἐπί 135 χρόνια κατοχή της ἀπό τούς Ἄραβες. Παρόμοιο ὑπῆρξε καί τό ἔργο τοῦ τρίτου, τοῦ μεγάλου ἱεραπόστολου ἁγίου Ἰωάννη τοῦ Ξένου, τοῦ μόνου ἐκ τῶν τριῶν πού ἦταν Κρητικός καί παρέμεινε καί ἔδρασε στήν Κρήτη μέχρι τόν θάνατό του. Ὁ ἅγιος Ἰωάννης- ὅπως ὁ ἴδιος σημειώνει στή Βιογραφία του- ἔφερε τήν ἐπωνυμία «Ξ έ ν ο ς» («ὅθεν καγῶ ὁ εὐτελής μοναχός καί Ξένος τῇ ἐπωνυμίᾳ»). Τό «Ξένος», σύνηθες οἰκογενειακό ὄνομα στήν Κρήτη, ἀπαντᾶ κυρίως κατά τήν Ἐνετοκρατία σέ
1. Ὀνομάστηκε ἔτσι ἀπό τή λέξη «μετανοεῖτε», πού ἐπαναλάμβανε συνεχῶς κατά τή διδασκαλία του στούς Κρητικούς, προκειμένου νά τούς ἐπαναφέρει στήν πάτριο πίστη, τήν Ὀρθοδοξία.
2. Κων. Παπαρρηγόπουλου, Ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους ἀπό τόν ἀρχαιοτάτων χρόνων μέχρι τοῦ 1930, τ. 4, μέρος Α΄, ἐκδοτικός Οἶκος Ἐλευθερουδάκη, χ. χ., 112.
10 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
ὅλους, γενικά, τούς νοταρίους3. Ὅμως, ἀφοῦ τό οἰκογενειακό αὐτό ὄνομα ἀφορᾶ στήν προσωνυμία ἑνός Ὁσίου, ἀξίζει, νομίζω, νά ὑπενθυμίσουμε ἐδῶ καί νά τό συνδέσουμε τόσο μέ τόν ψαλμικό στίχο: «πάροικος ἐγώ εἰμί παρά σοί καί παρεπίδημος καθώς πάντες οἱ πατέρες μου» (Ψαλμ. 38,13), ὅσο καί μέ τόν παρεμφερῆ ἀποστολικό: «ξένοι ἐσμέν πάντες ἐπί τῆς γῆς», μέ τήν εὐρύτερη θεολογική σημασία τοῦ «ξ έ ν ο ς» καί «παρεπίδημος», τοῦ πιστοῦ, δηλαδή, ἐκείνου πού γιά ἀποτελεσματικότερη ἄσκηση τῶν πνευματικῶν του καθηκόντων ἀπομακρύνεται ἑκούσια ἀπό τά ἐγκόσμια, ἀποζητῶντας τήν πραγματική καί μόνιμη πατρίδα του στόν Οὐρανό. Ὁ Γεώργιος Ἀντουράκης στή διδακτορική του διατριβή- ὡς πρός τή συγκεκριμένη ἐπωνυμία τοῦ Ἁγίου- προχωρεῖ ἀκόμα πιό πέρα (ἀπό τή θεολογική, ἀλλά καί τήν ἁπλή χρήση της ὡς οἰκογενειακοῦ ὀνόματος) καί ἀναφέρεται καί στό γεγονός ὅτι οἱ κάτοικοι τῶν δυτικῶν ἐπαρχιῶν τῆς Κρήτης, ὅπου κυρίως ἔδρασε ὁ Ἅγιος, θά μποροῦσαν κάλλιστα νά τόν ὀνομάσουν «Ξένο», καθώς δέν ἦταν ἄμεσος συντοπίτης τους, ἐφόσον καταγόταν ἀπό τά μέρη τῆς Μεσαρᾶς4. Μέ 3. Καί μάλιστα καί μέ τή μορφή «Ξενόπουλος», συνεχίζοντας, ἄν καί σαφῶς ἀραιότερα, νά ἀπαντᾶ καί μέ τή δεύτερη αὐτή μορφή του καί κατά τήν Τουρκοκρατία. Στίς μέρες μας, πάντως, ἐδῶ, στήν Κρήτη, τό ἐν λόγῳ οἰκογενειακό ἔχει παντελῶς ἐκλείψει μέ τή μορφή αὐτή. Σήμερα, τό οἰκογενειακό ἀκούγεται ὡς Ξενάκης, Ξενουδάκης, μορφές, πάντως, πού δέν ἀπαντοῦν ἐπί Ἐνετοκρατίας (πβ. Γιάννης Μιχ. Γρυντάκης, «Archivio di Stato di Venezia Notai di Candia (B276)- Zorzi Troilo, Rettimo», περιοδ. Τάλως, τ. ΙΔ΄ (2006), Χανιά Κρήτης, 415 καί Εὐαγγελία Μπαλτᾶ - Mustafa Oguz, Τό Ὀθωμανικό Κτηματολόγιο τοῦ Ρεθύμνου, Ρέθυμνο 2007, 605). 4. Γεωργίου Ἀντουράκη, Αἱ Μοναί τῶν Μυριοκεφάλων καί Ρουστίκων Κρήτης μετά τῶν παρεκ-
Μετόχιο Ἁγ. Εὐτυχιανῶν, στούς Ἁγιούς, τῆς Ἱ. Μονῆς Ὁδηγητρίας, ὅπου ὁ Ἅγ. Ἰωάννης ὁ Ξένος βρῆκε τούς τάφους τῶν Ἁγ. Εὐτυχιανῶν. τήν τελευταία αὐτή σημασία ἐπί Τουρκοκρατίας ἀπαντᾶ καί τό οἰκογενειακό Ξωμερίτης (= ὁ καταγόμενος, δηλαδή, ἀπό ξένο μέρος, ὁ ξενομερίτης, ὁ ἀλλοδαπός). Πάντως, προσωπικά, πέρα ἀπό αὐτά, θεωροῦμε ὅτι ὁ τρόπος ἐκφορᾶς τῆς «ἐπωνυμίας» τοῦ Ἁγίου στή «Βιογραφία» του σαφῶς ὑποδηλώνει τό οἰκογενειακό του ὄνομα. Ἔχοντας, λοιπόν, ὁ Ξένος ἰδιαίτερη πατρίδα τοῦ τόν Σίβα, στά Ἀστερούσια Ὄρη (Κόφινας), περί τά τέλη τοῦ ἐπιγείου βίου του κατέληξε στό δυτικότατο ἄκρο τῆς Κρήτης, στήν ἐπαρχία Κισάμου, περιοχή Ἀκτή (σημερινό Καβοῦσι), πρώην κοινότητας Πλατάνου, κοντά στά ἐρείπια τῆς ἀρχαίας πόλης Φαλάσαρνας, ὅπου ἔζησε ἀσκητικά μέχρι τό τέλος τοῦ ὁσιακοῦ βίου του. Ὁ ναός του στήν Ἀκτή ἀποτελεῖ, σήμερα, ἐπέκταση τοῦ ἀρχικοῦ σπηλαιώδους ναοῦ τοῦ Ὁσίου καί εἶναι δίκλιτος, μέ τό δεύτερο κλίτος ἀφιερωμένο στόν ἅγιο Εὐστάθιο, μέ τόν ὁποῖο συνεορτάζονται στίς 20 Σεπτεμβρίου, ἀφοῦ ὁ Ἰωάννης δέν ἔχει, ἀκόμα, καί ἐπίσημα, ἀναγνωριστεῖ καί κατά τήν ἡμερομηνία αὐτήν φέρεται νά ὑπέγραψε τό κύκνειο ἄσμα του, τήν περίφημη «Διαθήκη» του. Ἐδῶ βρίσκεται καί ὁ τάφος του, πού, ὅμως, εἶναι κενός ἀπό λείψανα τοῦ Ἁγίου, πού μεταφέρθηκαν στήν Κέρκυρα, παραμονές τῆς τουρκικῆς κατάκτησης, ἐνῶ ἡ κάρα του μεταφέρθηκε, κλησίων αὐτῶν, Ἀθῆνα 1977, 37, σημ. 13. Ἐν Ἐσόπτρῳ | 11
Ὁ Ὅσιος Ἰωάννης ὁ Ξένος, τό ἔργο του στά Ἀστερούσια, Ναός Ἁγίων Εύτυχίου καί Εὐτυχιανοῦ
κατόπιν ἁρπαγῆς ἀπό τόν ἄρχοντα τῆς ἐν λόγῳ περιοχῆς, κατά τά χρόνια της Ἐνετοκρατίας, στά γειτονικά Τσουρουνιανά (πρώην Ἅι- Κύρ Γιάννης) Κισάμου. Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Ξένος ἀποτελεῖ, ἔκτοτε, ἁγιασμό καί εὐλογία γιά τήν Ἱ. Μητρόπολη Κισάμου καί Σελίνου, ἡ ὁποία τόν τιμᾶ καί τόν γεραίρει ὡς τοπικό ἅγιό της στίς 20 Σεπτεμβρίου κάθε ἔτους, μαζί μέ τόν ἅγιο Εὐστάθιο. Ὁμοίως, εὐλογία καί ἁγιασμό ἀποτελεῖ καί γιά τήν Ἱ. Μητρόπολη Ρεθύμνης καί Αὐλοποτάμου- ἀλλά καί γιά τίς λοιπές Μητροπόλεις τῶν νομῶν Ρεθύμνου καί Χανίων, καθώς καί γιά τή Μητρόπολη Γορτύνης καί Ἀρκαδίας Ἡρακλείου - στίς ὁποῖες παρατηρεῖται, ἐντός τῶν φυσικῶν τους ὁρίων, ἡ παρουσία πολλῶν ἱ. ναῶν καί προσκυνημάτων- λαμπρῶν, ὅλων, δημιουργημάτων τοῦ ὁσίου Ἰωάννη τοῦ Ξένου. Κυρίως, ὅμως, ἐν μέσῳ αὐτῶν, προβάλλεται ἡ Ἱ. Μονή τῆς Κυρίας Θεοτόκου, τῆς Ἀντιφωνήτριας, τῶν Μυριοκεφάλων, τήν ὁποία ὁ Ἰωάννης σεβόταν ἰδιαίτερα καί τήν καθιέρωσε ὡς τό κυριότερο τῶν ἱερῶν καθιδρυμάτων του, ἴσως γιά τόν βαθύ σεβασμό πού ὁ Ἅγιος ἔτρεφε πρός τό πρόσωπο τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, ἀλλά καί γιά τήν ἱστορική θεοφάνεια καί τό θαῦμα τῆς ἀνάβλεψής του μετά ἀπό ἑπτά ἡμέρες πού συνέβη, κατά τρόπο συνταρακτικό, στόν χῶρο αὐτόν. Γι’ αὐτό καί μέ τή Διαθήκη τοῦ ὁ Ἰωάννης ἔθετε τά πάντα, κινητά καί ἀκίνητα, ὅσα δημιούργησε κατά τόν ἐπίγειο βίο του, ὑπό τήν ἐξουσία τῆς Κυρίας Θεοτόκου, τῆς ἱστορικῆς, ἔκτοτε, Ἱ. Μονῆς τῶν Μυριοκεφάλων, Ρεθύμνου, τήν ὁποία καθιστοῦσε πρωτεύουσα καί κυρίαρχο τῶν ἄλλων ἐκκλησιῶν καί μονυδρίων καί ἐπίκεντρο τῆς ὅλης ἐπίγειας δημιουργίας του. Ἀστερούσια Ναός ἁγίων Εὐτυχίου καί Εὐτυχιανοῦ. 12 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
Ὁ ὅσιος Ἰωάννης, λοιπόν, ἀπό τήν ἰδιαίτερη πατρίδα του, τόν Σίβα τῶν Ἀστερουσίων, καί «ἀπό ὄρος εἰς ὄρος καί ἐρημίαις πλανώμενος», ἔφτασε στό ὄρος τῶν Λιθίνων5, «τοῦ λεγομένου τοῦ Ράξου», περιοχή γνωστή γιά τήν ἀσκητική της παράδοση ἀπό τούς πρώτους, ἀκόμα, αἰῶνες τοῦ Χριστιανισμοῦ. Ἐκεῖ συνάντησε σπήλαιο καί μέσα σέ αὐτό δύο μνήματα, «ἐν μέν κατ’ ἄρκτον, ἕτερον δέ κατά μεσημβρίαν», τά ὁποῖα, στήν ἀπορία του «τί ἄρα ταῦτα εἰσίν», φωνή ἐξ οὐρανοῦ (α΄ θεοφάνεια)6 τοῦ ἀποκάλυψεἀποκαλῶντας τον μέ τό ὄνομά του τρεῖς φορές («Ἰωάννη, Ἰωάννη, Ἰωάννη»)- ὅτι τά δύο αὐτά μνήματα ἀνῆκαν στούς ἁγίους Ε ὐ τ ύ χ ι ο καί Ε ὐ τ υ χ ι α ν ό, αὐταδέλφους, καί ἡ ἴδια θεία φωνή τόν διέτασσε, στή συνέχεια, «ἐν αὐτῷ τῷ τόπῳ ἀνεγεῖραι θεῖον καί ἅγιον ναόν εἰς ὄνομα τούτων». Μετά ἀπό τό γεγονός αὐτό, ὁ Ἰωάννης 5. Πρόκειται γιά τό ἀκρωτήριο τῶν Ἀστερουσίων πού καί σήμερα ἀκούγεται μέ τό ἴδιο ὄνομα, Λίθινο, στήν περιοχή τῶν Ματάλων, κοντά στόν Σίβα, τήν ἰδιαίτερη πατρίδα τοῦ Ἁγίου, ἀπό τήν ὁποία μόλις ξεκινοῦσε τήν ἱεραποστολική του πορεία καί δράση. Τό τοπωνύμιο προέρχεται, προφανῶς, ἀπό τό προσηγορικό «λίθος» γιά τήν ποιότητα τοῦ ἐδάφους. Τό ὄνομα δέν πρέπει νά εἶναι ἄσχετο πρός τό σημερινό σύνηθες ρεθεμνιώτικο οἰκογενειακό Λίτινας, ἀφοῦ εὔκολα τό δασύ [θ] μπορεῖ νά δώσει ψιλό [τ] (Λίθινο> Λίτινο). Τό τοπωνύμιο μαρτυρεῖται καί ὑπό τίς μορφές Λιθίνων (στόν πληθυντικό ἀριθμό) γιά τό Ὄρος Ράξος ἤ Ὄρος τῶν Λιθίνων στήν ἴδια περιοχή [ἀπό προσηγορικό λίθινες (= λάρνακες)], ἀλλά καί ὡς Ληθεύς (sic), γιά ποταμό τῆς ἴδιας περιοχῆς, χωρίς, πάντως, καί μέ τά τελευταῖα τοπωνύμια ἡ ἐτυμολογία νά ἀλλάζει οὐσιαστικά (Νικολάου Σταυράκη, Στατιστική τοῦ Πληθυσμοῦ τῆς Κρήτης, Ἀθήνησι 1890, 65- 66). 6. Τή δεύτερή του θεοφάνεια ὁ Ἰωάννης θά ἔχει ἀργότερα, στά Μυριοκέφαλα, ὅπου ὁ Θεός θά δώσει ἐντολή πρός αὐτόν γιά τήν ἀνέγερση «οἴκου τῆς πανυμνήτου Θεοτόκου τῆς Ἀντιφωνητρίας».
παρέμεινε στήν ἐν λόγῳ περιοχή «ἡμέρας ἱκανάς» «καί ἀγῶνα ἀναδυσάμενος, καί θέμενος ὁλοψύχως» ἑαυτόν, ἄρχισε νά ἀφαιρεῖ δένδρα καί φρύγανα καί, ἀφοῦ καθάρισε τόν τόπο καί τά μνήματα, οἰκοδόμησε ναό τῶν ἁγίων Εὐτυχίου καί Εὐτυχιανοῦ, παρεκκλήσι σήμερα τῆς παρακείμενης Ἱ. Μ. Ὁδηγήτριας. Πρόκειται γιά τό πρῶτο κτίσμα μίας μεγάλης σειρᾶς καθιδρυμάτων τοῦ Ὁσίου, πού ἀναφέρονται στή βιογραφία του. Ὁ ναός σώζεται μέσα σέ σπήλαιο μέ μεταγενέστερες ἀλλαγές, ἀνάμεσα σέ ἀσαφῆ ἐρείπια, μεταγενέστερα κτίσματα καί ὑδατοδεξαμενή, πού δείχνουν ὅτι ἐδῶ θά ὑπῆρχε μικρή μονή, ἡ ὁποία συνέχισε τή λειτουργία της μέχρι τά χρόνια, τοὐλάχιστον, τῆς Ἐνετοκρατίας7. Χαρακτηριστικό, ἀκόμη, ὅτι σέ αὐτό τό ἴδιο ναΰδριο ὁ Ἰωάννης ἐκάρη μοναχός ἀπό κάποιον εὐλαβῆ γέροντα καί ἀπέκτησε τίς πρῶτες πνευματικές του ἐμπειρίες ἀπό τήν πλούσια ἀσκητική παράδοση τῶν Ἀστερουσίων. Οἱ ἅγιοι Ε ὐ τ ύ χ ι ο ς καί Ε ὐ τ υ χ ι α ν ό ς ἦταν δύο Κρῆτες ἀδελφοί, οἱ ὁποῖοι ἀπό πολύ νεαρή ἡλικία ἀσκήτεψαν μαζί μέ τήν ἀδελφή τους, τήν Κ α σ σ ι α ν ή καί ἀπέκτησαν πλούσιο τό δῶρο τῆς ταπείνωσης. Ἦλθαν στά νότια της Κρήτης, σέ περιοχή ἔρημη, μέ τό ὄνομα Ράξος, πού βρίσκεται κοντά στήν Ἱ. Μονή τῆς Ὁδηγήτριας, στήν ἐπαρχία Πυργιωτίσσης. Ὁ Εὐτύχιος, γιά τήν ἄκρα ταπείνωση καί ἁγιότητά του, ἀξιώθηκε νά γίνει ἐπίσκοπος Γορτύνης γιά ἀρκετό 7. Michalis Andrianakis, “Agios Ioannis Xenos and his Cult. στο Hadjitryphonos (επιμ.), Routes of faith in the Medieval Mediterranean History, Monuments, People, Pilgrimage, Pespectives. Proceedings of an International Symposium, 7-10 November 2007, Thessalonike 256- 268 (καί περίληψη στά ἑλληνικά), Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Ξένος καί ἡ λατρεία του, 503-506.
Οἱ Ἅγιοι Εὐτύχιος, Ευτυχιανός καί Κασσιανή, Φορητή Εἰκόνα, Ἱ. Μονῆς Ὁδηγητρίας. χρονικό διάστημα. Ἔγινε, ὅμως, διωγμός ἀπίστων- βρισκόμαστε στήν περίοδο τῆς Ἀραβοκρατίας- καί ἐκδιώχτηκε ἀπό τή Γόρτυνα. Ἐπέστρεψε στό Ράξο, ὅπου συνέχισε νά ζεῖ ἀσκητικά μαζί μέ τούς ἀδελφούς του. Ὁ ἅγιος Εὐτυχιανός, πάλι, βρῆκε μαρτυρικό θάνατο ἔξω ἀπό τό χωριό Λήσταρος, στήν τοποθεσία «Μαναριά»8, ἐκεῖ ὅπου σήμερα βρίσκεται τό ἐξωκκλήσι τοῦ Μιχαήλ Ἀρχάγγελου. Τά δύο ἀδέλφια του, Εὐτύχιος καί Κασσιανή, κήδεψαν τό σεπτό σκήνωμά του σέ παρακείμενο σπήλαιο, ὅπου ἐτάφη ἀργότερα καί ὁ αὐτάδελφός του, ὁ Εὐτύχιος, σύμφωνα μέ ἐκφρασθεῖσα ἐπιθυμία του. Κατά πληροφορία τοῦ ἐπισκόπου Ἀνθίμου Λελεδάκη, στήν Ἱ. Ἐπισκοπή Γορτύνης καί Ἀρκαδίας ὑπάρχει ἡ ἀκολουθία τῶν ἐν λόγῳ Ἁγίων σέ χειρόγραφο9. 8. Στή θέση αὐτή, πάνω στόν βράχο, ἡ παράδοση ἐπιδεικνύει τή μαναριά τοῦ μαρτυρικοῦ ἀποκεφαλισμοῦ τοῦ Ἁγίου, ὅθεν καί τό ὄνομα τοῦ τόπου. 9. Τίτου Συλλιγαρδάκη, Κρητικόν Λειμωνάριον, Ἐν Ἐσόπτρῳ | 13
Ὁ Ὅσιος Ἰωάννης ὁ Ξένος, τό ἔργο του στά Ἀστερούσια, Ναός Ἁγίων Εύτυχίου καί Εὐτυχιανοῦ
Στόν ναό αὐτό- πού, ὅπως σημειώσαμε, σώζεται μέχρι σήμερα ἀνάμεσα σέ ἐρείπια καί κτίσματα πού φανερώνουν ὅτι ἐκεῖ ὑπῆρχε μικρή μονή φυλάσσονται δύο κάρες, πού ἀποδίδονται στούς ἁγίους Εὐτύχιο καί Εὐτυχιανό. Ὑπάρχουν, ἐπίσης, καί οἱ εἰκόνες τους, στίς ὁποῖες εἰκονίζεται καί ἡ ἀδελφή τους, Κασσιανή. Ἡ περιοχή ὅπου βρίσκεται ὁ ναός καί τά ἐρείπια καλεῖται σήμερα ἀπό τούς περιοίκους «στούς Ἁγιούς», δηλαδή στούς «Ἁγίους». Ἅγιος Εὐτύχιος Χρωμοναστηρίου Ρεθύμνου Ὅλως αὐθαίρετη καί ἀπίθανη θεωροῦμε τή μετάβαση τοῦ ἁγίου Ἰωάννη τοῦ Ξένου καί στό Χρωμοναστήρι Ρεθύμνου καί τήν ἀπόδοση- ὅπως ἔγινε ἀπό ὁρισμένους ἐρευνητές- τῆς πατρότητάς του ἐκεῖ- παρά τόν ἐρειπωμένο σήμερα οἰκισμό Περδίκι Μετόχι- ὑπάρχοντος ναοῦ τοῦ ἁ γ ί ο υ Ε ὐ τ υ χ ί ο υ στόν Ἰωάννη τόν Ξένο, γιά μόνη τήν ἀναγωγή τῆς ἱδρύσεως τοῦ ἐν λόγῳ ναοῦ περί τήν ἐποχή τοῦ ἁγίου Ἰωάννη10 καί γιά τήν ὁμοιότητα τοῦ ὀνόματος τοῦ ἁγίου, πού παραπέμπει στούς ἐν λόγῳ ἁγίους Εὐτύχιο καί Εὐτυχιανό τοῦ Ὄρους Ράξος- περιοχή Ματάλων. Τήν ἀναγωγή αὐτήν κάνουν ὁρισμένοι ἐρευνητές (L. Petit, Κωνσταντῖνος Φουρναράκης, Εὐαγγελία Καπελλάκη), ἐνῶ καί ὁ γνωστός ἀρχαιολόγος καί ἔφορος Βυζαντινῶν Ἀρχαιοτήτων Μ. Μπορμπουδάκης, διατύπωσε τήν ἄποψη ὅτι ἡ ἐκκλησία αὐτή τοῦ ἁγίου Εὐτυχίου, στό Χρωμοναστῆρι, κατά πᾶσα πιθανότητα, εἶναι κτίσμα τοῦ ἁγίου Ἰωάννη τοῦ Ξένου ἤ τῶν πρώτων του 73, σημ. 2. 10. Ὁ καθηγητής Νικόλαος Δρανδάκης χρονολόγησε, ὡς γνωστόν, τίς ἁγιογραφίες τοῦ ἁγίου Εὐτυχίου στήν ἴδια ἐποχή, στόν 11ο, δηλαδή, αἰῶνα. 14 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
μαθητῶν11. Ἀπό τήν ἄποψη αὐτήν τοῦ Μ. Μπορμπουδάκη μποροῦμε νά ἀσπασθοῦμε ὡς πιθανή μόνο τή δεύτερη περίπτωση (τῶν πρώτων του, δηλαδή, μαθητῶν), ὄχι ὅμως καί τήν πρώτη, δηλαδή αὐτοῦ του ἴδιου του Ξένου. Πρόκειται γιά ἕνα δρομολόγιο- αὐτό, δηλαδή, πρός τό Χρωμοναστῆρι Ρεθύμνου- τό ὁποῖο οὐδόλως ἀναφέρεται στή Βιογραφία- Διαθήκη τοῦ ἁγίου, στήν ὁποία, ὅμως, μέ ἐντυπωσιακή ἀκρίβεια καί ἐπιμέλεια ὁ ἅγιος καταγράφει ὅλους τους ναούς, τίς μονές καί τά μετόχια πού ἵδρυσε καί καλῶς διευθετεῖ καί τακτοποιεῖ πάντα ὅσα ἀφοροῦν στό ἐπί τῆς γῆς ἔργο του. Ἐξάλλου, καί οἱ Ἅγιοι τῶν δύο αὐτῶν ναῶν (ὅρους Ράξου καί Χρωμοναστηρίου) εἶναι μᾶλλον διαφορετικοί. Στήν περίπτωση τοῦ Χρωμοναστηρίου δέν εἶναι καθόλου βέβαιο ἄν δέν πρόκειται γιά τόν ἅγιο Εὐτύχιο, Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, γιατί, ὅπως πληροφορήθηκα ἀπό τόν ἐφημέριο τοῦ χωριοῦ π. Γεώργιο Μανουσάκη, ὁ ναός κατά τά ἐγκαίνιά του- μετά τήν τελευταία ἀνακαίνισή του- ἀπό τόν Μητροπολίτη Ρεθύμνης καί Αὐλοποτάμου κ. Εὐγένιο, στίς 12 Ὀκτωβρίου 2014, καθιερώθηκε στόν Κρητικό ἅγιο Εὐτύχιο Γορτύνης (17 Αὐγούστου), ἐπειδή, ἀκριβῶς, ὁ ἅγιος Εὐτύχιος Κωνσταντινουπόλεως ἑορτάζει στίς 6 Ἀπριλίου, μέσα στήν περίοδο τῆς ἁγίας Τεσσσαρακοστῆς καί προτιμήθηκε γιά τόν λόγο αὐτόν ἕνας τοπικός ἅγιος του καλοκαιριοῦ. Ἡ καθιέρωση αὐτή ἐπιτείνει, ἴσως, τή σύγχυση γύρῳ ἀπό τήν πατρότητα τοῦ ναοῦ, δεδομένης τῆς σχέσης τοῦ Ἰωάννου τοῦ Ξένου μέ τόν Ἀστερουσιώτη ἅγιο Εὐτύχιο, τοῦ Ράξου.
11. Kl. Gallas- Kl. Wessel- Man. Borboudakis, Byzantinisches Kreta, Munchen, p. 268. •
Ὁ Ἅι Γιώργης τῆς Φλάνδρας Φαιστοῦ τοῦ Ἁγ. Ἰωάννου τοῦ Ξένου... τοῦ Νίκου Ψιλάκη Συγγραφέα, Ἱστορικοῦ ✽
Ὁ Ἅγιος Γεώργιος τῆς Φλάνδρας Φαιστοῦ.
Ὁ
λόφος τῆς Φαιστοῦ (γνωστή ἡ περιοχή καί ὡς Μέλικας) δέν ἔχει μόνο ἱστορική καί ἀρχαιολογική ἱστορία, ἀλλά καί θρησκευτική, καθώς στό πέρασμα τῶν χρόνων φιλοξένησε σημαντικά μοναστικά καί λατρευτικά κέντρα. Στούς πρόποδες τοῦ λόφου (περιοχή Λοῦτρα τοῦ οἰκισμοῦ Ἁγ. Ἰωάννου), ὑπῆρχε βαπτιστήριο. Τήν ἴδια περιοχή ἐπέλεξε ὁ τοπικός Ἅγ. Ἰωάννης ὁ Ξένος (ἀπό τό χωριό Σίβα, γεννήθηκε περί τό 970 μ.Χ.), ὅπου ἔκτισε ναό ἀφιερωμένο στόν Ἅγ. Γεώργιο. ‘Όπως ἀναφέρει στή διαθήκη του «…εὗρον ἕτερον τόπον τοῦ λεγομένου τοῦ Μέλικος καί ἐπάνω του χαμοβουνίου ἀνελθῶν ἀνοικοδόμησα
τόν Ἅγιον Γεώργιον τόν Δούβρικαν, ἔνθα οὔτε ξύλον εὑρίσκεται, οὔτε χόρτον χλωρόν, ἀλλά πάντοτε ξηρός ἦν ὁ τόπος καί τρόπον τινά ἐπεννοηθεῖς ἐποίησα δεξαμενήν εἰς τό ὑποδέχεσθαι τό ὕδωρ…». Τίς στέρνες τίς βρῆκε χίλια χρόνια μετά ὁ L. Pernier, κατά τή διάρκεια τῶν ἀνασκαφῶν τῆς Φαιστοῦ. Ἀναφορά στήν περιοχή γίνεται καί σέ ἔγγραφο τοῦ 1394 καί σέ χρησμό τοῦ Λέοντος τοῦ Σοφοῦ: «Οὐαί σοι νῆσος Κρήτης, ὅταν Ἀγαρηνοί ἔλθωσι καί κυριεύσωσι καί πόλεμος γενήσεται ἀναμέσον Ἰσμαηλιτῶν καί Ρωμαίων εἰς τόπο λεγόμενον τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Μέλικος…». Ἱδρυτής λοιπόν τῆς Μονῆς τῆς ΦλάνἘν Ἐσόπτρῳ | 15
Ὁ Ἅγιος Γεώργιος τῆς Φλάνδρας Φαιστοῦ. δρας ἦταν ὁ Ἅγ. Ἰωάννης ὁ Ξένος. Μάλιστα στή διαθήκη τοῦ ἀναφέρει ὅτι ἄφησε τόν μοναχό Νικόδημο: «…προσελθῶν ἀνήρ εὔχρηστος ἐκούρευσα αὐτόν. Ὅστις ὀνομασθεῖς παρ’ ἐμοῦ καί τῆς συνεργείας τοῦ Ἁγ. Πνεύματος. Ὁ μοναχός Νικόδημος. Καί τοῦτον ἱερέα ἀπεκατέστησα…». Δέν γνωρίζουμε πού ἀκριβῶς βρισκόταν ὁ ναός πού ἔκτισε ὁ Ἅγιος. Καί τοῦτο γιατί ὁ τύπος τῶν ναῶν πού ἔκτιζε ὁ Ἅγ. Ἰωάννης ὁ Ξένος ἦταν σταυροειδής μέ τροῦλο, ὅπως δηλαδή ὁ ναός τοῦ Ἀπ. Παύλου στό κοιμητήριο τοῦ Ἁγ. Ἰωάννου. Ὁ σημερινός ναός εἶναι μεταγενέστερος, ἐνῶ τό μοναστήρι κατάφερε νά ἐπιβιώσει καί μετά τήν τουρκική κατάκτηση. Ἡ Μονή τῆς Φλάνδρας ἔγινε – ἄγνωστο γιατί – ἐνώθηκε μέ τήν Ἱερά Μονή Ἀρκαδίου, μέ ἀπόφαση τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχη Ἱερεμία τοῦ Ι΄ τό 1723. Σέ ἔγγραφα τῆς ἐποχῆς αὐτῆς συναντοῦμε διάφορα ὀνόματα μοναχῶν, ἐνῶ τελευταία μαρτυρία γιά τό μοναστήρι, πρίν τήν ἐπανάσταση τοῦ 1821, εἶναι αὐτή τοῦ περιηγητῆ F. W. Sieber, πού τό ἀναφέρει ἀνάμεσα στά μοναστήρια τῆς Κρήτης. Ὅμως ἡ ἐπανάσταση τοῦ 1821, διέκοψε 16 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
τήν ἱστορική πορεία τῆς μονῆς πού κράτησε 8,5 αἰῶνες. Τό μοναστήρι καταστράφηκε καί «…οἱ μοναχοί κατά τήν παράδοσιν ἐφονεύθησαν καί διεσκορπίσθησαν, τά δέ κτήματα αὐτῆς ἐδημεύθησαν καί κατελήφθησαν ὑπό τῶν πλησιόχωρων ἰσχυρῶν Μουσουλμάνων…». Δέν γνωρίζουμε πόσους μοναχούς εἶχε τότε τό μοναστήρι, πόσοι θανατώθηκαν καί πού θάφτηκαν. Σίγουρα ὅμως δέχτηκαν τό μένος τῶν Τούρκων, ἐξ αἰτίας πιθανῆς τους συμμετοχῆς στήν Κρητική ἐπανάσταση. Εἶναι γνωστό ὅτι στήν περιοχή ζοῦσαν φοβεροί Γενίτσαροι μέ γνωστότερο τόν Ἀγριολίδη, πού σκοτώθηκε ἀπό τούς ἐπαναστάτες τό 1828. Γιά τήν ἱστορία νά σημειώσουμε ὅτι ἡ ὀνομασία τῆς Μονῆς «Φλάνδρας ἤ Φαλάνδρας», προέρχεται – κατά τόν Νικόλαο Σταυρινίδη – ἀπό παραφθορά τῆς λέξης «Φιλάνδρα», πού σημαίνει κλωστήριο. Ἴσως οἱ Μοναχοί του Ἁγ. Γεωργίου νά ἀσχολοῦνταν μέ τήν μεταξοκαλλιέργεια καί διέθεταν κλωστήριο ἀπό τήν ἐποχή τῆς Ἐνετοκρατίας. ✽ Ἀπό τό βιβλίο του: «Μοναστήρια καί Ἐρημητήρια τῆς Κρήτης», τ. Α, σελ. 323–326
•
...Ὄχι ὡς θέαμα μέ ὁπαδούς... ✽ ...ἡ Ἀνάστασή Του δέν ἔγινε ὡς ἕνα φαντασμαγορικό θέαμα, μία ἐπίδειξη δύναμης καί ἐπιβολῆς. Ὁ Χριστός δέν ἐπιβάλλεται, δέν διαφημίζεται, δέν ἐξουσιάζει τήν ἐλευθερία τῆς πίστης τῶν ἀνθρώπων. Ἐμεῖς ὅμως σήμερα τί κάνουμε;...
Ὁ
Χριστός δέν ὑπερασπίζεται τόν ἑαυτό του μέ ἐπιχειρήματα, ἀλλά σιωπᾶ μπροστά στήν ἀκατανοησία τοῦ κόσμου. Κάτι σάν τό παράδειγμα τοῦ Ἠλία πού νόμισε ὅτι ὁ Παντοκράτορας Θεός βρισκόταν στόν ἰσχυρό ἄνεμο πού συντρίβει βουνά καί πέτρες, ἤ στό πύρ ἤ στό σεισμό, (Γ Βασ. 1112). Ἐνῶ ὁ Θεός, βέβαια, τοῦ ἀποκάλυψε ὅτι βρισκόταν στή λεπτή αὔρα. Ἡ ἁπαλή θεϊκή αὔρα δέν κάνει ἐπίδειξη δύναμης, ἤ ἐμβρόντητης θαυματουργίας. Στόν λεπρό, πού τόν ἔκανε καλά, ὁ Χριστός τοῦ εἶπε: «…πρόσεχε μή πεῖς τίποτα σέ κανένα…», (Ματθ. 8,4), στό θαῦμα τῆς Μεταμόρφωσής Του, ἔδωσε ἐντολή στούς Μαθητές Του: «…νά μή πεῖτε σέ κανένα αὐτό τό ὅραμα…», (Ματθ. 17,9), στούς μαθητές Του πάλι, ἐπιτιμῶντας τους τούς εἶπε: «…νά μή λέγουν σέ κανένα γιά αὐτόν…», (Μάρκ. 8,30) καί στούς γονεῖς τῆς κόρης τοῦ ἀρχισυνάγωγου, τήν ὁποία ἀνέστησε, τούς παρήγγειλε: «…νά μή ποῦν σέ κανένα τό γεγονός…», (Λουκ. 8,56). Ἔτσι καί ἡ Ἀνάστασή Του δέν ἔγινε ὡς ἕνα φαντασμαγορικό θέαμα, μία ἐπίδειξη δύναμης καί ἐπιβολῆς. Ὁ Χριστός δέν ἐπιβάλλεται, δέν διαφημίζεται, δέν ἐξουσιάζει τήν ἐλευθερία τῆς πίστης τῶν ἀνθρώπων. Ἐμεῖς ὅμως σήμερα τί κάνουμε; Ἀγαπᾶμε τήν αὐτοπροβολή. Τά χαρίσματά μας, δέν τά θέτουμε ὑπό τήν Ἐκκλησία, ἀλλά τά κρατᾶμε γιά νά κτίσουμε τό ἀτομικό πνευματικό προφίλ μας. Ἔτσι γεμίσαμε διαφημιζόμενους
ἀρετολόγους, προφητολόγους καί ὁραματιστές, πού δέν ζοῦν τό Μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλά τῆς θρησκευτικῆς πλάνης. Ὁ Χριστός ὅσα σημεῖα ἔκαμε δέν ἦταν γιά νά πείσει ἤ νά ἀνταμείψει κάποιον. Παραδώθηκε ἐκούσια στόν Σταυρό καί στόν θάνατο, τάφηκε καί ἀναστήθηκε, μόνο γιά τή σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου, «…ὁ Χριστός γι᾽ αὐτό ἀκριβῶς τόν σκοπό καί πέθανε ἐπί τοῦ σταυροῦ καί ἀναστήθηκε ἀπό τούς νεκρούς καί ἔζησε, γιά νά κυριεύσει σέ ζῶντες καί νεκρούς…», (Ρωμ. 14,9). Ἡ Ἀνάσταση εἶναι τό ἄνοιγμα τοῦ Θεοῦ στόν ἄνθρωπο καί τοῦ ἀνθρώπου στόν Θεό. Ἡ Ἀνάσταση εἶναι ζωή, εἶναι ἡ νέα ζωή, σέ ἀντίθεση μέ τίς δοξασίες τοῦ ἀρχαίου κόσμου πού ἤθελε τόν θάνατο γιά νά ἀπαλλαχθεῖ ἀπό τή φθορά. Ὁ Θεός δέν εἶναι πρόξενος τοῦ θανάτου. Ὁ Χριστός «...ἔλυσε τίς ὠδῖνες τοῦ θανάτου...», ὅπως διαβάζουμε στή Θ. Λειτουργία. Στήν ὀρθόδοξη πίστη μας ἐνῶ ὁ ἄνθρωπος παραμένει κτιστός, ἀγωνιζόμενος πνευματικά καί μετέχοντας κατά χάρη στίς ἄκτιστες ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ, βγαίνει πάνω ἀπό τούς ὅρους τῆς φύσης ὄχι ὡς ἰδέα, ὄχι ὡς θέαμα μέ ὁπαδούς, ἀλλά ὡς πραγματικότητα πού λειτουργεῖ ἐδῶ καί τώρα καί στούς αἰῶνες... ✽ Ἀπό τήν πασχαλινή ἐγκύκλιο, 2018, τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακαρίου. • Ἐν Ἐσόπτρῳ | 17
ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΡΗΤΗΣ
...Τό πνευματικά ὑγιές ἀπό τό ἄρρωστο... Ἀπό τἠν Ἐγκύκλιο τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, τῆς 15ης/2/2018.
Ἡ
ἐκδηλούμενη στίς ἡμέρες μας ἐκμετάλλευση τῆς Ὀρθόδοξης εὐσέβειας, τῶν Ἱερῶν Κανόνων καί διδαχῶν της, μέ πρόφαση τήν Ὀρθόδοξη πίστη, εἶναι καταταστάσεις τραυματικές καί ἐπικίνδυνες, οἱ ὁποῖες, δυστυχῶς, αὐξάνονται παρασιτικά στό Σῶμα τῆς Ἁγίας μας Ἐκκλησίας. Μάλιστα, στά Πορίσματα τῆς 10ης Συνάντησης Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν γιά θέματα Αἱρέσεων, ἡ ὁποία συνῆλθε στήν Πολωνία, ἀπό 14 ἕως 17 Σεπτεμβρίου 2017, ἀναφέρεται, μεταξύ ἄλλων, ὅτι: «Ὁ θρησκευτικός φονταμενταλισμός θεμελιώνεται πάνω στήν ἀπολυτοποίηση τοῦ δόγματος τῆς ἐμπειρίας καί τῆς βίαιης ἐπιβολῆς τους ὡς γενικός τρόπος ζωῆς καί συμπεριφορᾶς. Στόν φονταμενταλισμό τῆς ἐμπειρίας ἤ τοῦ βιώματος ὁ θρησκευόμενος, εἴτε ἀπολυτοποιεῖ τόν δάσκαλο, γέροντα, γκουροῦ, ἤ τήν ὁμάδα στήν ὁποία ἀνήκει, ὁπότε ὅ,τι κάνει, λέγει ἤ σκέπτεται εἶναι τό ἀπόλυτα ὀρθό, πού ὁδηγεῖ τήν ἀνθρωπότητα στή σωτηρία, ἄρα πέραν αὐτοῦ ὅλα κινοῦνται στήν πλάνη καί τήν ἀπώλεια, εἴτε ἀπολυτοποιεῖ τό δικό του τρόπο ζωῆς, σκέψεως καί συμπεριφορᾶς. Ὁπότε, ὅσοι ζοῦν διαφορετικά εἶναι τό ἀντίπαλο δέος καί πρέπει νά διορθωθοῦν». Τέτοιες φονταμενταλιστικές τάσεις καί νοσηρά φαινόμενα φανατισμοῦ καί ἀπολυτοποίησης, ὅπως διαπιστώνει ἡ ἐν λόγῳ Συνάντηση Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, συναντοῦμε ἀκόμα καί μεταξύ Ὀρθοδόξων Χριστιανῶν, κληρικῶν καί λαϊκῶν. Ἐπισημαίνομε, ὅτι ἡ βάση αὐτῶν τῶν τάσεων, οἱ ὁποῖες παρατηροῦνται καί στή Μεγαλόνησο Κρήτη, ἑδράζεται κατ᾽ οὐσίαν στή φιλαυτία, τόν ἐγωκεντρισμό, τήν 18 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
...Νά ἔχομε ἐμπιστοσύνη στήν Ἐκκλησία, ἡ ὁποία μπορεῖ νά διακρίνει καί νά διασφαλίσει τό ἀληθινά Ὀρθόδοξο ἀπό τό «δῆθεν», τό αὐθεντικό ἀπό τό ψεύτικο, τό πνευματικά ὑγιές ἀπό τό ἄρρωστο, τό ἐνάρετο ἀπό τό ὑποκριτικό... ὑπερηφάνεια καί τόν ναρκισισμό. Δῆθεν «χαρισματικοί», μέ τίς ἀνεκκλησίαστες ἐνέργειές τους καί τήν αὐθαίρετη καί ὑποκειμενική οἰκειοποίηση τῆς ἀλήθειας, ἐνεργοῦν ἀντορθόδοξα καί ἀντεκκλησιαστικά. Στά προαναφερθέντα Πορίσματα, ἐπί πλέον, ἀναφέρεται, ὅτι: «Ἡ Ὀρθόδοξη πίστη καί ζωή, ὡς ἐκκλησιαστικό γεγονός καί ὄχι ἀτομικό, καί ἡ ὑγιής ἀφοσίωση σ’ αὐτά δέν ὁδηγεῖ στόν φονταμενταλισμό. Ἑπομένως ἡ ὑπέρβαση τοῦ φονταμενταλισμοῦ καί γενικά τοῦ φανατισμοῦ γίνεται διά τῆς Θεολογίας τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, πού ἔχει ὡς βάση πνευματική καλλιέργεια καί ἁγιότητα (ποιότητα ἐσωτερική) τοῦ ἀνθρώπου, ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ, καί εἰδικότερα στήν ἀλήθεια ὅτι ἡ ἀσθένεια τοῦ ἀνθρώπου ἔγκειται στή στέρηση-ἀπουσία τῆς Χάριτος τοῦ Θεοῦ καί στήν ἐμπαθῆ ἐσωτερική του κατάσταση, καί ἡ θεραπεία του στήν ἐπανάκτηση, μετοχή καί διατήρηση τῆς Χάριτος μέσα στήν ψυχή του καί στήν καλλιέργεια τῆς ἐνάρετης κατάταστασης»... Νά ἔχομε ἐμπιστοσύνη στήν Ἐκκλησία, ἡ ὁποία μπορεῖ νά διακρίνει καί νά διασφαλίσει τό ἀληθινά Ὀρθόδοξο ἀπό τό «δῆθεν», τό αὐθεντικό ἀπό τό ψεύτικο, τό πνευματικά ὑγιές ἀπό τό ἄρρωστο, τό ἐνάρετο ἀπό • τό ὑποκριτικό...
Σ
Ἄρθρο 3 τοῦ Συντάγματος
υνοδική Ἀντιπροσωπεία, ἐνημέρωσε τούς Βουλευτές τῆς Κρήτης γιά τήν πλήρη ἀντίθεση τῆς Ἱερᾶς Συνόδου καί τῶν Κληρικῶν τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης στή διαγραφή τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας, ὅπως αὐτή περιγράφεται σέ σχέδιο ἀλλαγῆς τοῦ Συντάγματος, καί μάλιστα στό ἄρθρο 3 μέ τήν προσθήκη τῆς φράσης ὅτι: «Η Ελληνική Πολιτεία είναι θρησκευτικά ουδέτερη». Μέ τήν προτεινόμενη αὐτή ἀφαίρεση, καταργεῖται ὁ ἰσχύων Καταστατικός Χάρτης τῆς Ἡμιαυτόνομης Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης (Νόμος 4149/1961), ἡ ὁποία ὑπάγεται στό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο. 25/5/2018.
Περιστατικά κλοπῶν καί βεβηλώσεων Ἱ. Μονῶν καί Ἱ. Ναῶν
Ἡ
Ἱερά Σύνοδος ἐκφράζει τή βαθειά Της ἀνησυχία γιά τά συνεχῶς αὐξανόμενα περιστατικά κλοπῶν καί βεβηλώσεων Μονῶν καί Ναῶν σέ ὅλη τήν Κρήτη, τόπων ἀφιερωμένων στή λατρεία τοῦ Θεοῦ καί καθαγιασμένων ἀπό τήν προσευχή καί τήν εὐλάβεια τῶν ἀνθρώπων, τά ὁποῖα σεβάστηκαν ἐνίοτε στήν πορεία τῆς Ἱστορίας μας, ἀκόμα καί κατακτητές. Γιά τά φαινόμενα αὐτά, γιά τά ὁποῖα ἡ Ἱερά Σύνοδος ἔχει ἀπευθυνθεῖ καί πρός τίς ἁρμόδιες ὑπηρεσίες τοῦ Κράτους, θά ἀποστείλει προσεχῶς Συνοδική Ἐγκύκλιο μέ κατάλληλες ὁδηγίες πρός τίς Ἱερές Μονές καί τίς Ἐνορίες τῆς Κρήτης, ταυτόχρονα δέ παρακαλεῖ ὅλους τούς ἀνθρώπους τῆς Μεγαλονήσου, νά συμβάλουν στήν προστασία καί τή διαφύλαξη τῶν ἱερῶν σεβασμάτων της. 5/6/2018.
Πυρκαϊές
Ἡ
Ἱερά Σύνοδος καλεῖ ὅλους νά ἐντείνομε τήν προσοχή μας γιά τήν προστασία τῆς φύσης καί τήν ἀποτροπή τῶν καταστροφικῶν πυρκαϊῶν, οἱ ὁποῖες κάθε χρόνο, κυρίως κατά τή θερινή περίοδο, καταστρέφουν τή δημιουργία τοῦ Θεοῦ καί ἀπειλοῦν ἀνθρώπινες ζωές καί περιουσίες. 5/6/2018.
Ἡ
Μακεδονικό
Ἱερά Σύνοδος, γιά μιά ἀκόμη φορά, συζήτησε τό θέμα τῶν Σκοπίων, καί ἐπανέρχεται στή θέση τήν ὁποία καί στό πρόσφατο παρελθόν διατύπωσε, ὅτι ἡ Μακεδονία εἶναι μία, Ἑλληνική καί ἀδιαπραγμάτευτη! Εκφράζει δέ ἐκ νέου τή θέση της γιά τήν Ἑλληνικότητα τῆς Μακεδονίας καί ὑπενθυμίζει στούς ἁρμοδίους τά λόγια τοῦ μεγάλου Ἐθνάρχου, Ἐλευθερίου Βενιζέλου, πρίν τούς ἀγῶνες τοῦ 1912-13, ὅτι: «ὁ Μακεδονικός ἀγῶνας πρέπει νά γίνει τό Εὐαγγέλιο τῆς Ἑλληνικῆς Φυλῆς». 2/7/2018.
Ἡ
Πυρκαϊές Ἀττικῆς
Ἱερά Σύνοδος, τέλεσε Συνοδική δέηση, γιά τήν ἀνάπαυση τῶν ἀνθρωπίνων θυμάτων τῶν πυρκαϊῶν τῆς Ἀττικῆς καί ἀπέστειλε Συνοδική Ἐγκύκλιο σέ ὅλες τίς Ἱ. Μονές καί Ἐνορίες τῆς Μεγαλονήσου Κρήτης, γιά τήν τέλεση δεήσεων, ὑπέρ ἀναπαύσεως τῶν μαρτυρικῶς τελειωθέντων στήν Ἀττική καί ὑπέρ ἐνίσχυσεως τῶν ἐμπερίστατων συνανθρώπων μας ἀπό τήν καταστροφή αὐτή. Ἀποφάσισε δέ ἡ Ἐκκλησία τῆς Κρήτης νά στηρίξει ἔμπρακτα τίς ἀνάγκες τῶν πληγέντων συνανθρώπων μας. 30 - 31/7/2018.
•
Ἐν Ἐσόπτρῳ | 19
Ἡ θεολογία τοῦ προσώπου στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία
τοῦ Αἰδεσιμολ. Πρωτ. Νικολάου Λουδοβίκου ✽
Κ
αί τί εἶναι ἡ Ἐκκλησία ὑπό τήν ἔννοια αὐτή; Ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἕνα σπίτι, ἕνας οἶκος, ἀλλά εἶναι ὁ οἶκος τοῦ Πατρός. Εἶναι ὁ οἶκος τοῦ Θεοῦ πού εἶναι Πατήρ καί εἴμαστε προσκεκλημένοι στόν οἶκο αὐτό γιατί; Γιατί γίνεται αὐτό τό ὁποῖο λέμε Ἐνσάρκωση. Βλέπετε ὅτι ὁ Θεός δέν ἀφήνει τόν κόσμο στήν μοίρα του, προσλαμβάνει τήν ἀνθρώπινη φύση καί γίνεται ὡς εἷς ἐξ ὑμῶν καί ἔρχεται στήν Ἱστορία, εἰσέρχεται στήν Ἱστορία μέ τήν εὐδοκία τοῦ Πατρός καί τῇ συνεργείᾳ τοῦ Πνεύματος ὁ Λόγος, ὁ Χριστός καί μέ τόν τρόπο αὐτό γινόμαστε ὅλοι ἐμεῖς, θά λέγαμε, παιδιά τοῦ Θεοῦ. Ἀπό δημιουργήματα γινόμαστε παιδία. Ὁ Υἱός εἶναι ὁ μόνος κατά φύση υἱός τοῦ Πατρός. Ὅταν ὅμως ὁ Υἱός γίνεται ἴδιος μέ ᾽μενα, εἶναι εὔκολο γιά ἐμένα ἔπειτα μέ τή δική Του πρόσκληση νά αἰσθανθῶ ἀδελφός καί ὡς ἀδελφός, νά ἔχω δικαιώματα στόν οἶκο τοῦ Πατρός. Εἶναι, λοιπόν, ἡ Ἐκκλησία ὁ οἶκος τοῦ Πατρός στόν ὁποῖο, διά τοῦ ὁποίου, ἐν τῷ ὁποίῳ σχετιζόμαστε μέ τόν Πατέρα ὡς ἀδελφοί τοῦ Χριστοῦ. Μπαίνομε στό πλέγμα σχέσεων πού δέν εἶναι ἁπλά καί μόνο σχέσεις φυσικές πλέον, ἀλλά εἶναι σχέσεις μέ τήν ἴδια τήν πηγή τοῦ εἶναι μας. Εἶναι οἱ κατεξοχήν σχέσεις, οἱ σχέσεις πού ὁλοκληρώνουν ὅλες τίς ἄλλες. Δεχόμαστε λοιπόν τή χάρη τῆς Υἱότητας μέσα ἀπό τό βάπτισμα καί μέσα ἀκριβῶς ἀπό τό βάπτισμα ἀποκτοῦμε τή δυνατότητα νά ἀποκαλοῦμε τόν Θεό Πατέρα. Εἶπα, εἴμαστε δημιουργήματα, εἴμαστε εἰκόνες Θεοῦ, ἀλλά τό γεγονός αὐτό ἄν δέν γίνει μία ἐνεργός σχέση διά τοῦ Χριστοῦ, δέν σημαίνει, μέ κανένα τρόπο, ὅτι τό δημιούργημα -ἀκόμα κι ἄν εἶναι εἰκόνα τοῦ Δημιουργοῦ του- ἔχει τό δικαίω20 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
(Μέρος Β΄)
...Ἔχω ἕναν ἑαυτό καί ταυτόχρονα ἔχω ὅλους τούς ἄλλους, ὅ,τι μοῦ λείπει τό ἔχουν οἱ ἄλλοι, μέσω τῶν ἄλλων ἔχω τά πάντα δηλαδή. Ὁ ἄλλος εἶναι ἡ ζωή μου. Στήν Ἐκκλησία ἔχουμε τά πάντα, μέσω τῶν ἄλλων, κι αὐτό εἶναι συγκλονιστικό. Εἶμαι ἐγώ πού εἶμαι στήν πληρότητά μου καί ταυτόχρονα ἔχω ὅλες τίς πληρότητες ὅλων τῶν ἄλλων, ἔχω τήν ὀμορφιά ὅλων τῶν ἄλλων, ἔχω τά χαρίσματα ὅλων τῶν ἄλλων τά ὁποῖα εἶναι δικά μου, ἔτσι δέν εἶναι; Εἶναι πολύ σημαντικό νά τό συνδέσουμε αὐτό γιά νά τό καταλάβετε καλύτερα μέ τήν Παραβολή τῆς Κρίσης... μα νά τόν ἀποκαλεῖ Πατέρα. Τόν ἀποκαλοῦμε Πατέρα διότι ἔχει γίνει ἡ υἱοθεσία ἡ ἐν Χριστῷ καί ἡ υἱοθεσία ἡ ἐν Χριστῷ εἶναι ἀκριβῶς ἡ οἰκονομία τῆς Ἐνσαρκώσεως. Γίνεται λοιπόν ἡ πρόσκλησή μας σέ προσωπικό ἐπίπεδο μέ τό βάπτισμα τό ὁποῖο εἶναι οὐσιαστικά ἡ υἱοθεσία μας ὑπό τοῦ Πατρός ἐν Χριστῷ καί μπαίνομε στόν οἶκο τοῦ Πατρός. Στόν οἶκο τοῦ Πατρός, ἔτσι ὅπως μπαίνουμε, χρειάζεται κάποιος νά μᾶς μάθει τούς τρόπους ἐκεῖ μέσα, διότι σέ ἕνα βασιλικό σπίτι κάποιος πρέπει νά μᾶς μάθει πῶς φέρονται, ἔτσι δέν εἶναι; Καί ἔρχεται λοιπόν τό Πνεῦμα τό Ἅγιο νά μᾶς μάθει τή γλώσσα αὐτοῦ τοῦ σπιτιοῦ καί ἔρχεται τό Χρίσμα, τό Μυστήριο τοῦ Χρίσμαστος, νά μᾶς δώσει τά χαρίσματα ὅπως τά λέμε πού δέν εἶναι τίποτα ἄλλο παρά οἱ γλῶσσες, οἱ συμπεριφορές μέσα στό σπίτι αὐτό. Στό σπίτι αὐτό ὁ καθένας ἔχει μία θέση, ἔχει ἕναν τρόπο ὑπάρξεως καί αὐτός ὁ τρόπος ὑπάρξεως εἶναι τό χάρισμά του τό ἰδιαίτερο. Τό χάρισμα τό ἰδιαίτερο τοῦ καθενός μας, διότι πρέπει νά ξέρετε
ὅτι εἴμαστε ὅλοι χαρισματοῦχοι. Ἄλλος μεγάλο, ἄλλος μικρό, ἀλλά ὅλοι μας ἔχουμε ἕνα χάρισμα τό ὁποῖο ζωογονεῖται ὅταν αὐτή ἡ σχέση μετά τοῦ Πατρός, ἐν Χριστῷ, ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι, γίνει βαθειά κι ἀληθινή. Ἔτσι λοιπόν, τό Πνεῦμα τό Ἅγιο μᾶς προσφέρει τά χαρίσματα. Ἔχομε τό Βάπτισμα, ἑπομένως τήν υἱοθεσία, ἔχομε τό Χρίσμα, μαθαίνομε τήν γλώσσα, μαθαίνομε τή συμπεριφορά στό σπίτι αὐτό καί τί μένει στό τέλος μετά ἀπ᾽ ὅλα αὐτά; Μένει τό κοινό τραπέζι, ἡ οἰκογένεια πρέπει νά συναχθεῖ στό κοινό τραπέζι, ἔτσι δέν εἶναι; Αὐτό εἶναι τό τέλος τῆς σχέσεως αὐτῆς. Εἶναι λοιπόν ἡ τράπεζα, κι ἐδῶ ἔχομε νά κάνομε μέ τήν Θεία Εὐχαριστία, τό τρίτο μεγάλο Μυστήριο. Δέν εἶναι τυχαῖο ὅτι οἱ Πατέρες ὀνόμασαν τά Μυστήρια αὐτά Μυστήρια τῆς ἐνσωματώσεως. Δηλαδή εἶναι τά Μυστήρια μέ τά ὁποῖα ἐγώ γίνομαι μέλος ἑνός σώματος. Τό σῶμα εἶναι μία ἄλλη, ἄς ποῦμε ἔκφραση, γι᾽ αὐτό τό σπίτι πού λέμε, πού ἐνεργεῖται ἐν Χριστῷ, εἶναι εὐδοκία τοῦ Πατρός καί ὁλοκληρώνεται μέ τό Ἅγιο Πνεῦμα. Μπαίνω λοιπόν στό σπίτι αὐτό, ἀποκτῶ μία ἰδιαίτερη θέση, ἀνεπανάληπτη καί κάθομαι στό κοινό τραπέζι. Ἡ ὕπαρξη τοῦ τραπεζιοῦ αὐτοῦ του κοινοῦ δέν εἶναι τίποτα ἄλλο παρά ἡ διάθεση ὅλης τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ σέ ἐμένα μέ τόν ἰδιαίτερο τρόπο μου, μέ τήν ἰδιαίτερή μου ταυτότητα. Δέν χάνει κανείς τήν ταυτότητά του. Ἀλλά προσέξτε, ἔχει τήν ταυτότητά του αὐτή μέσα στή σχέση του μέ τούς ἄλλους. Εἶναι ἡ ἑτερότητα, εἶναι ἡ διαφορά, εἶναι τό γεγονός ὅτι ὅλοι ἤ ὁ καθένας ἀπό τούς εὑρισκομένους ἐκεῖ, ἕνα μεγάλο καί ἀνεπανάληπτο γεγονός τό ὁποῖο θά λέγαμε ὅτι ἐξασφαλίζει, θά λέγαμε, καί τή δική μου ἰδιαιτερότητα καί ἑτερότητα. Ἐπειδή εἶναι ὅλοι διαφορετικοί γι᾽ αὐτό εἶμαι κι ἐγώ διαφορετικός. Ἀλλά, διαφορά ἡ ὁποία δέν κα-
ταργεῖ τήν ἑνότητα, ἀντιθέτως τή θεμελιώνει. Ὅπως ἀκριβῶς ὁ Πατήρ δέν γίνεται ποτέ Υἱός. Ἔτσι δέν ἀλλάζει ποτέ ξαφνικά νά γίνει Υἱός κι ὁ Υἱός, Πατήρ. Ἡ διαφορά ὅμως αὐτή δέν καταργεῖ τήν ἑνότητα, ἀλλά βαθύτερα ἀκόμα τή θεμελιώνει. Ἔχομε νά κάνομε λοιπόν μέ μία εὐτυχῆ, θά λέγαμε, σύναξη ἡ ὁποία μέ τόν τρόπο αὐτό πραγματώνει τήν ἀνθρώπινή μου ὕπαρξη στόν ὑπέρτατο βαθμό καί μάλιστα μέ ἕναν τρόπο ὅπου οὐσιαστικά εἶναι παρών σέ κάθε τί πού κάνω ὁ Θεός ὁ ἴδιος. Ἔχω ἕναν ἑαυτό καί ταυτόχρονα ἔχω ὅλους τούς ἄλλους, ὅ,τι μοῦ λείπει τό ἔχουν οἱ ἄλλοι, μέσω τῶν ἄλλων ἔχω τά πάντα δηλαδή. Ὁ ἄλλος εἶναι ἡ ζωή μου. Στήν Ἐκκλησία ἔχουμε τά πάντα, μέσω τῶν ἄλλων, κι αὐτό εἶναι συγκλονιστικό. Εἶμαι ἐγώ πού εἶμαι στήν πληρότητά μου καί ταυτόχρονα ἔχω ὅλες τίς πληρότητες ὅλων τῶν ἄλλων, ἔχω τήν ὀμορφιά ὅλων τῶν ἄλλων, ἔχω τά χαρίσματα ὅλων τῶν ἄλλων τά ὁποῖα εἶναι δικά μου, ἔτσι δέν εἶναι; Εἶναι πολύ σημαντικό νά τό συνδέσουμε αὐτό γιά νά τό καταλάβετε καλύτερα μέ τήν Παραβολή τῆς Κρίσης. Ἄν θυμάστε ἡ Παραβολή τῆς Κρίσης –πολύ σημαντική παραβολή, διαβάστηκε πρίν ἀπό μερικές Κυριακές- εἶναι ἀπό τίς σημαντικές, τίς πιό οὐσιαστικές, τίς γεμάτες μέ νόημα, ἄν κι ὅλες ἔχουν νόημα, πού λέγει ὁ Χριστός. Θυμηθεῖτε λίγο πῶς ἀκριβῶς παρομοιάζει τήν Κρίση. Ἡ κρίση, λέει, εἶναι οὐσιαστικά ἡ ἐμφάνιση πλέον τοῦ Υἱοῦ μέσα στόν κόσμο. Ὄχι στόν οἶκο τοῦ ΠαἘν Ἐσόπτρῳ | 21
Ἡ θεολογία τοῦ προσώπου στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία
τρός, ἐκεῖ Τόν ξέρουμε, ἐκεῖ ἡ Κρίση ἔχει γίνει. Ἐκεῖ Τόν ἀγαπήσαμε, ἐκεῖ μᾶς ἀγάπησε, ἐκεῖ προσφερθήκαμε ὁ ἕνας στόν ἄλλο δι᾽ Αὐτοῦ. Ἐκεῖ οὐσιαστικά πρέπει νά ξέρετε, ὅτι στόν ἀληθινό Χριστιανό ἡ Κρίση ἔχει συντελεστεῖ οὐσιαστικά, ἄν καί στό βαθμό πού εἶναι δοσμένος σέ αὐτή τήν ὑπερφυή σχέση μέ τόν Θεό καί μέ τούς ἄλλους ἐν Χριστῷ. Ἐμφανίζεται, λοιπόν, καί στόν κόσμο καί βεβαίως ὅλοι ὅσοι εἴτε εἶναι ἔξω ἀπ᾽ τό σπίτι ἀκόμα, εἴτε εἶναι στήν πόρτα ἤ διστάζουν ἤ μπαινοβγαίνουν στό σπίτι, ὅλοι αὐτοί θά κριθοῦμε ἀνάλογα μέ τό πῶς θά μᾶς βρεῖ ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ στήν τελευταία μας στιγμή. Καί ἡ κρίση εἶναι ἡ ἑξῆς: θά περιμέναμε νά ἦταν διαφορετική, θά περιμέναμε ὅταν θά γίνει ἡ σύναξη αὐτή ἡ μεγάλη, δέν ξέρουμε πῶς θά εἶναι, δέν ξέρουμε τί θά ᾽ναι, νά ἐρωτηθοῦμε ὁ καθένας ἀπό ἐμᾶς ἐρωτήσεις πού θά περιμέναμε νά ἀκούσουμε καί πού ξέρουμε καί τίς ἀπαντήσεις. Πόσες φορές πῆγες στήν Ἐκκλησία; Εἶχες πνευματικό; Κοινωνοῦσες; Ἔκανες προσευχή; Δέν ἀκοῦμε, παραδόξως, καμία τέτοια ἐρώτηση. Ἡ ἐρώτηση τήν ὁποία δεχόμαστε εἶναι συγκλονιστικά ἐκπληκτική, ἄν τουλάχιστον κανείς ἔχει ἕναν συνηθισμένο τρόπο νά βλέπει τά πράγματα. Ἀκοῦμε ἐκεῖνα τά λόγια: «…ἐπείνασα καί οὐκ ἐδώκατέ μοι φαγεῖν, ἐδίψησα καί οὐκ ἐποτίσατέ με… Μά δέν σέ εἴδαμε πουθενά…» Θυμηθεῖτε ὅτι ὁ Πατήρ, ὁ Υἱός εἶναι ἀδελφός ἤ ἀδελφή του. Λοιπόν, τά ἀδέλφια μου; Δέν ἔδωσες τίποτε στά ἀδέλφια μου. Μά δέν σέ εἶδα πουθενά ἐγώ ἐσένα ὡς ἄτομο. Μά ἐγώ δέν εἶμαι ἐγώ, σοῦ λέει, ἐγώ εἶμαι τά ἀδέλφια μου, εἶμαι αὐτή ἡ σχέση, κι ἐσύ δέν εἶσαι ἐσύ. Κι ἐσύ τά ἀδέλφια του εἶσαι, ἀλλά δέν τό ξέρεις. Ἡ ἐρώτηση ἡ ὁποία δεχόμαστε, ἐν ὀλίγοις, εἶναι μία συντριπτική ἐρώτηση. Καθόμαστε ὁ καθένας ἐκεῖ καί ἀκοῦμε τήν ἐρώτηση: «Γιατί ἦρ22 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
...Ὁ κόσμος ἔγινε χριστιανικός μέσα ἀπό τήν πληρότητα τῶν μελῶν τοῦ σπιτιοῦ τοῦ πατέρα, τοῦ οἴκου τοῦ Πατρός, πού μέ τήν πληρότητά τους αὐτή καί τήν ὀμορφιά τους, τήν Ἀναστάσιμη, πού δέν φοβόταν πλέον θάνατο καί ἀγαποῦσαν. Πῶς θά ἀγαπήσει κανείς ὅταν φοβᾶται τόν θάνατο, ἐάν φοβᾶσαι ὅτι ὁ ἄλλος εἶναι ὁ θάνατός σου, ἔτσι δέν εἶναι; Πῶς θά ἀγαπήσεις; Ἀκόμα κι ἄν εἶναι ὁ θάνατός σου, ἄν ἐσύ ἔχεις τή ζωή διότι ἔχεις τήν ταυτότητά σου μέσα στόν οἶκο τοῦ Πατρός, ὁ ἄλλος δέν εἶναι ἐπικίνδυνος... θες μόνος ἐδῶ; Ποῦ εἶναι οἱ ἄλλοι;». Εἶναι καί ἀπρόσμενη ἐρώτηση, γιατί ἦρθες μόνος; Κι εἶναι συγκλονιστικό ἄν φανταστεῖτε αὐτό τό πράγμα, φανταστεῖτε νά εἶναι ἐδῶ τώρα ἡ Κρίση καί νά ἔχουμε τά πρόβατα καί τά ἐρίφια, καμία σχέση μέ τά φύλλα ἐδῶ, εἶναι πιό πολλές οἱ γυναῖκες καί πιό λίγοι οἱ ἄνδρες, ἀλλά φανταστεῖτε νά γίνει ἕνας διαχωρισμός. Κι ἐκεῖνοι τή στιγμή οὐσιαστικά δέν θά κρίνει ὁ Θεός, θά κρίνουμε ἐμεῖς ὁ ἕνας τόν ἄλλον, ἔτσι δέν εἶναι; Θά λέμε ἄς ποῦμε, ὅτι αὐτός ἦταν γιά μᾶς χαρά καί εὐλογία καί βρήκαμε τόπο σ᾽ αὐτόν καί βρήκαμε ἀνάπαυση σ᾽ αὐτόν. Θά λέμε γιά τόν ἄλλον: αὐτός δέν τρωγόταν μέ τίποτα. Δέν εἶναι τυχαία ἡ χρήση πού λέμε στά Ἑλληνικά: «δέν τρώγεται αὐτός», πού σημαίνει ὅτι ὁ καλός τρώγεται. Τί μοίρα κι αὐτή, νά πρέπει νά φαγωθεῖς. Ἀλλά, ἐν πάσει περιπτώσει, ὁ καλός φαίνεται ὅτι τρώγεται καί τρῶμε τό Σῶμα καί τό Αἷμα, ἔτσι τρώγεται ὁ καλός. Λοιπόν, δέν τρωγόταν αὐτός μέ τίποτα, θά γίνει μεταξύ μας αὐτό, θά βλέπουμε ὁ ἕνας τόν ἄλλον καί εἶναι φοβερό διότι θά κάνουμε τήν Κρίση μεταξύ μας τελικά καί ὁ Θεός θά ἐπισφραγίσει τήν μεταξύ μας
• Κρίση γιατί δέν Τοῦ ἀρέσει νά κρίνει οὕτως ἤ ἄλλως, εἶναι βαθειά ταπεινός. Ἀλλά ἡ Κρίση Του θά εἶναι ἁπλῶς ἡ παρουσία, θά εἶναι ἡ ἐπαλήθευση τῆς Κρίσης πού θά κάνουμε μεταξύ μας. Δηλαδή θά κριθοῦμε ἀκριβῶς ὡς πρός τό ἄν μπήκαμε, αὐτό ἀκριβῶς θέλω νά πῶ, σ’ αὐτό τό σπίτι τοῦ Πατέρα καί βάλαμε καί ἄλλους μέ τήν ἀγάπη μας μέσα, «ἑαυτούς καί ἀλλήλους καί πάσαν τήν ζωήν ἡμῶν Χριστῷ τῷ Θεῷ παραθώμεθα». Ὅταν ἐγώ εἶμαι εὐτυχισμένος μέσα στό σπίτι αὐτό, αὐτή ἡ εὐτυχία φέρνει κι ἄλλους στό σπίτι. Λέμε καμιά φορᾶ, μέ ρωτοῦν ἐμένα ὅπως ρωτοῦν καί ἄλλους: «Τί νά κάνουμε γιά τά παιδιά μας; Τί νά ποῦμε;» Τίποτα νά μήν κάνουμε μέ τά παιδιά μας. Νά κάνουμε μέ τόν ἑαυτό μας ὅμως. Ὅταν ἔρχομαι ἐγώ σέ αὐτό τό σπίτι, κι ἔρχομαι ἔχοντας μπεῖ στό σπίτι τοῦ Πατέρα καί κατά κάποιο τρόπο τό σπίτι μου εἶναι μία προέκταση τοῦ σπιτιοῦ τοῦ Πατέρα, τά παιδιά μου μόνα τους μετά ἀπό λίγο, μέ τό δικό τους τρόπο, χωρίς ἀπ᾽ ἔξω αὐτό νά φαίνεται πάντοτε, ἀργά-ἀργά μέ τόν τρόπο τους θά θέλουν κι αὐτά νά μποῦν ἐκεῖ μέσα καί θά μᾶς λένε, κάποια στιγμή, ὅταν μεγαλώσουνε: «Ποῦ νά πᾶμε; Τίποτα καλύτερο ἀπό αὐτό δέν βρήκαμε». Δηλαδή, κατακτιώνται τά παιδιά καί ἔτσι ἔγινε κάποτε ὁ κόσμος χριστιανικός. Ὁ κόσμος ἔγινε χριστιανικός μέσα ἀπό τήν πληρότητα τῶν μελῶν τοῦ σπιτιοῦ τοῦ πατέρα, τοῦ οἴκου τοῦ Πατρός, πού μέ τήν πληρότητά τους αὐτή καί τήν ὀμορφιά τους, τήν Ἀναστάσιμη, πού δέν φοβόταν πλέον θάνατο καί ἀγαποῦσαν. Πῶς θά ἀγαπήσει κανείς ὅταν φοβᾶται τόν θάνατο, ἐάν φοβᾶσαι ὅτι ὁ ἄλλος εἶναι ὁ θάνατός σου, ἔτσι δέν εἶναι; Πῶς θά ἀγαπήσεις; Ἀκόμα κι ἄν εἶναι ὁ θάνατός σου, ἄν ἐσύ ἔχεις τή ζωή διότι ἔχεις τήν ταυτότητά σου μέσα στόν οἶκο τοῦ Πατρός, ὁ
ἄλλος δέν εἶναι ἐπικίνδυνος. Εἶναι ἐπικίνδυνος; Μοῦ ᾽λεγε ἕνας κληρικός, πρίν ἀπό λίγες μέρες, τό ἑξῆς: ἕνας ἄνθρωπος πού ἔχει ἀρετή, εὑρέθηκε, πρίν ἀπό λίγες μέρες, στήν Ἀθήνα –εἶναι πρόσφατο αὐτό πού σᾶς λέω- καί πήγαινε νά δώσει, μάλιστα, μία ὁμιλία κάπου καί στόν δρόμο ἔπεσε σέ μία σύναξη ἀναρχικῶν πού γινόταν χαμός. Ὅταν λέω χαμός, καίγανε, σκοτώνανε, κάνανε, δείχνανε καί ξαφνικά χωρίς νά τό καταλάβει, ξέρετε στήν Ἀθήνα αὐτά συμβαίνουν, ἐλπίζω νά μή συμβαίνουν καί ἀλλοῦ, βρέθηκε οὐσιαστικά στό μέσον της κι ἐκείνη τή στιγμή καί παπάς κιόλας καί τά παιδιά αὐτά μέ τούς παπάδες ἔχουνε πρόβλημα, ἄλλοτε δικαίως κι ἄλλοτε ἀδίκως. Λοιπόν, αὐτός ὁ ἄνθρωπος ἤτανε προσευχόμενος καί ἤτανε σέ μία κατάσταση χάριτος καί ὅπως μοῦ ἔλεγε ἔκανε τόν Σταυρό του καί προχώρησε κατά πάνω στά παιδιά αὐτά. Ἄλλωστε, δέν εἶχε ἄλλη ἐπιλογή ἀπό τό νά τό βάλλει στά πόδια καί νά φύγει, ἀλλά δέν τό βάσταξε αὐτό ἡ καρδιά, τά ἀγαποῦσε ἐκεῖνα τά παιδιά καί τά ἀγαποῦσε μέ τήν περίσσια της ἀγάπης τοῦ σπιτιοῦ στό ὁποῖο ὁ ἴδιος ἤτανε ὄχι μόνο μέλος, οἱ παπάδες εἴμαστε καί κάτι περισσότερο, εἴμαστε ἀπό ‘κεῖνα τά γκαρσόνια πού σερβίρουνε στό τραπέζι, αὐτό εἴμαστε. Λοιπόν, μέ τήν ἀγάπη αὐτή πού εἶχε προχωροῦσε καί κοίταἘν Ἐσόπτρῳ | 23
Ἡ θεολογία τοῦ προσώπου στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία
γε ἕνα ἕνα τά παιδιά ἐκεῖνα στό πρόσωπο καί τά παιδιά, μοῦ ἔλεγε, ἀντί νά ἀγριεύουν γαλήνευαν, τόν κοιτάγανε μέ πολύ ἐνδιαφέρον. Καί στό τέλος ἤθελε νά μείνει μέ τά παιδιά καί νά μήν πάει νά κάνει τήν ὁμιλία αὐτός ὁ παπάς. Καταλάβατε; Διότι μέσα του αὐτό πού εἶχε μεταμόρφωνε καί τήν ἀγριότητα τῶν παιδιῶν αὐτῶν, τήν μεταμόρφωνε πιστέψτε με, τήν μεταμόρφωνε κι ἔβλεπε ἄλλα παιδιά μπροστά του. Γιατί ἔβλεπε τό Ἅγ. Πνεῦμα μέσα στά παιδιά αὐτά, ἔβλεπε τό Πνεῦμα τό Ἅγιο. Ξέρετε τό Πνεῦμα τό Ἅγιο ὑπάρχει καί μάλιστα στούς βαπτισμένους καί ζητάει τό δικό Του καί δουλεύει μέσα καί δέν τό βλέπουμε ἐμεῖς, μόνο ἅμα συντονιστεῖς. Συντονίζεις τίς κεραῖες σου στό Πνεῦμα τό Ἅγιο, ἐκεῖ, τότε θά καταλάβεις πῶς δρᾶ στόν ἄλλονε. Γι᾽ αὐτό βλέπετε οἱ Ἅγιοι ὅταν τούς πλησιάσουμε δέν μᾶς πιάνουν ἀπό τίς ἁμαρτίες μας. Ὄχι! Τί μᾶς πιάνουνε; Ἁπλώνουν ἕνα χέρι καί βοηθᾶνε τό Πνεῦμα τό Ἅγιο νά ἐκφραστεῖ μέσα μας. Ὅσοι ἀπό μᾶς ἔχετε συναντήσει Ἁγίους, ἐγώ ἔχω συναντήσει κι ἄλλοι ἔχουνε συναντήσει. Νομίζω εἴμαστε κάμποσοι ἐδῶ μέσα πού ἔχουμε ἐμπειρία. 24 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
Βλέπεις, λοιπόν, δέν πᾶς στόν Ἅγιο καί σοῦ λέει: «Τί ἔκανες χθές; Τί ἔκανες προχθές; Φτού σου! Δέν ἔπρεπε τό ἕνα, δέν ἔπρεπε τό ἄλλο.» Ὄχι! παιδί τοῦ Θεοῦ, καί μόλις τό λέει αὐτό βλέπεις κι αὐτό πού εἶναι μέσα σου ἀπό τό βάπτισμά σου κι ἔρχεται καί σέ κατακλύζει. Ναί, εἶμαι παιδί τοῦ Θεοῦ, θέλω νά ᾽μαι παιδί τοῦ Θεοῦ. Κι αὐτή ἡ ὀμορφιά πού ἔχει ὁ ἴδιος κι ἡ γαλήνη τῆς σχέσης σοῦ μεταδίδεται καί θές κι ἐσύ νά μπεῖς στή σχέση πλέον γιατί αὐτή ἡ σχέση εἶναι, σᾶς εἶπα, ἡ ἐπαλήθευσή μας. Εἴμαστε εἰκόνες τοῦ Θεοῦ ἀκριβῶς διότι ζοῦμε κι ἐμεῖς μέ τόν τρόπο αὐτό. Ζοῦμε τήν ἐλευθερία ὡς ἀγάπη, ὡς σχέση. Εἴμαστε ὄντα τά ὁποῖα ζοῦν, μεγαλώνουν, ἀναπτύσσονται καί γίνονται αἰώνια μέσα στήν ἀγάπη, μέσα στή σχέση. Δέν εἴμαστε δηλαδή ὑπάρξεις ἀπομονωμένες, κλειστές καί πέτρινες καί ἅρρωστες. Δέν εἶναι τυχαῖο ὅτι ἡ ἁρρώστια τῆς ἐποχῆς μας, ἡ κατάθλιψη, ἄν μελετηθεῖ ὑπαρξιακά ἡ κατάθλιψη –σᾶς μιλάει ἕνας ἄνθρωπος πού εἶναι πρώην ψυχολόγος- ἡ κατάθλιψη ἀρχίζει μέ τήν ἀδυναμία νά βρεῖς τόν ἄλλονε καί μέ τήν ἀδυναμία νά σέ ψάξει ὁ ἄλλος. Καί γεννιέται ὑπαρξιακά προτοῦ γίνει σύμπτωμα, προτοῦ ἐπηρεαστεῖ ἡ νορεπινεφρίνη καί ἡ νορεναδίνη στόν ἐγκέφαλο καί θέλει φάρμακο ὁ ἄνθρωπος, προτοῦ γίνει αὐτό, ὑπάρχει ἕνα βίωμα ἀποξένωσης, τό ὁποῖο τό ξέρουμε. Οἱ εἰδικοί τό ξέρουν στούς καταθλιπτικούς. Ἐγώ μπορῶ νά δῶ ἕναν ἄνθρωπο νά φανταστῶ, ἄν ἔχει κληρονομικότητα, ἀπό τόν τρόπο πού ζεῖ ἄν πέσει σέ κατάθλιψη, σέ μία στιγμή, ἀκόμα κι ἄν δέν εἶναι σέ κατάθλιψη, σήμερα. Καταλάβατε;... (Συνεχίζεται στό ἑπόμενο τεῦχος) ✽ Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία του στόν Ἱ. Ν. Ἁγ. Σκέπης Ἔδεσσας, 13/3/2011. •
Οἱ Μεσαρίτες Μακεδονομάχοι κρατοῦν ὑψηλά τή σημαία τοῦ Μακεδονικοῦ ἀγῶνα
τοῦ Δημητρίου Σάββα, Συγγραφέα, Προϊσταμένου Βικελαίας Δημοτ. Βιβλιοθήκης Ἡρακλείου Ὁμιλία πού ἔγινε κατά τήν Δ΄ Κυριακή τῶν Νηστειῶν, 18/3/2018, στόν Ἱ. Κ. Ναό Ἁγ. Νεκταρίου Μοιρῶν, ὅπου τελέσθηκε ἀρχιερατικό μνημόσυνο γιά τούς Μακεδονομάχους, (1903 -1908), πού προέρχονται ἀπό τήν Περιφέρεια τῆς Ἱ. Μητροπόλεως Γορτύνης καί Ἀρκαδίας καί ἀποκαλύφθηκε πλάκα μέ τά ὀνόματα τῶν παραπάνω Μακεδονομάχων, σέ ἔνδειξη εὐγνωμοσύνης καί τιμῆς πρός αὐτούς, ἐκ μέρους τῆς Τοπικῆς Ἐκκλησίας.
Ἀ
ρχές τοῦ 1903...οἱ δικοί μου στήν Ἀθήνα δέν ἐννοοῦν νά ξυπνήσουν. Ὁ Δάλτσεφ, ἐπιθεωρητής τῶν κομιτατζήδων, ἐπιστρέφει ἀπό τή Σόφια μαζί μέ τούς Γκουράνωφ, Δαβίλωφ καί ἄλλους, μέ πρόγραμμα τήν ἐξόντωση κάθε Ἕλληνα πατριώτη πού θά ἀντιστεκόταν στό σχέδιό τους. Οἱ φόνοι ξαναρχίζουν φοβερότεροι σ᾽ ὅλη τή Μακεδονία. Τότε, γράφω τοῦ Παύλου Μελᾶ: «Στεῖλε μου ἀπό κάτω μερικά παιδιά». Καί ὁ Μελᾶς μᾶς στέλνει, ἐντελῶς ἀπό δική του πρωτοβουλία, δέκα Κρητικόπουλα, τόν Ἰούνιο τοῦ 1903 καί μοῦ γράφει: «Ἅμα μάθουν καλά τόν τόπο, νά τούς κάνεις ὁπλαρχηγούς». Καί ἀλήθεια, ἦταν ὅλα παλικάρια! Μά ἡ βοήθεια ἦρθε πολύ ἀργά. Σέ εἴκοσι μέρες κηρύχθηκε ἡ Βουλγαρική Ἐπανάσταση». Σεβασμιώτατε, σεβαστοί πατέρες, κύ-
ριε Δήμαρχε, κυρίες καί κύριοι, τά παραπάνω λόγια ἀνήκουν στόν Μητροπολίτη Καστοριᾶς, Γερμανό Καραβαγγέλη. Ἕνας μεγαλοφυής ἀρχηγός τοῦ Μακεδονικοῦ ἀγῶνα, (1900-1908), ἀλλά καί ἕνας μεγάλος διπλωμάτης. Στήν ἱστορία ἔμεινε ὡς «ὁ Μακεδονομάχος Δεσπότης Καστοριᾶς». Ἵδρυσε ἑλληνικά σχολεῖα καί συγκρότησε ἔνοπλες δυνάμεις γιά νά ἀντιμετωπίσουν τίς ὀρδές τῶν ἄτακτων Ὀθωμανῶν πού λυμαίνονταν τούς Χριστιανούς. Θαύμαζε τόσο πολύ τούς Κρητικούς καί πάντα ἐπέμενε νά σταλεῖ βοήθεια ἐμπειροπόλεμων ἀνταρτῶν ἀπό τήν Κρήτη στήν ἀπειλούμενη Μακεδονία καί ἤξερε ὅτι αὐτοί μόνο μποροῦν νά κάνουν δουλειά, συμπαρασύροντας, μέ τή θέρμη καί τό ἀγωνιστικό τους φρόνημα, τούς ντόπιους. Πάντα ὁ δεσπότης Καραβαγγέλης εἶχε στή σκέψη του τούς Κρητικούς. Γνώριζε τίς πάρα πολλές θυσίες τοῦ Κρητικοῦ λαοῦ, ὁ ὁποῖος ἐπί ἐνάμιση αἰῶνα ἐπαναστατοῦσε συνεχῶς. Συνεχῶς, χωρίς διακοπή, δίχως ἀνάσα. Χωρίς νά χάνει ποτέ τό κουράγιο, τήν ψυχραιμία καί τήν πίστη του γιά τόν δίκαιο ἀγῶνα τῆς λευτεριᾶς. Συχνά, ὁ Ἱεράρχης μονολογοῦσε: «Τέτοιοι ἄνδρες Ἐν Ἐσόπτρῳ | 25
Ἀπό τό μνημόσυνο καί τήν ἀποκάλυψη τῆς πλάκας μέ τά ὀνόματα τῶν Μακεδονομάχων τῆς Περιφέρειας τῆς Ἱ. Μητροπόλεώς μας, στόν Ἱ. Καθεδρικό Ναό Ἁγίου Νεκταρίου Μοιρῶν. Ἡ πλάκα πού ἀποκαλύφθηκε μέ τά ὀνόματα τῶν Μακεδονομάχων τῆς Περιφέρειας τῆς Ἱ. Μητροπόλεως Γορτύνης καί Ἀρκαδίας.
μᾶς χρειάζονται...τέτοιοι λεβέντες...ἔστω μία πενηνταριά θ᾽ ἀποτελοῦσαν τή μαγιά καί θά γίνονταν παράδειγμα γιά μίμηση». Ἄς πάρουμε τά πράγματα ἀπό τήν ἀρχή. Στά χρόνια τῆς ὀθωμανικῆς αὐτοκρατορίας, ἡ μείζων Μακεδονία κατοικοῦνταν ἀπό Ἕλληνες, Σλάβους καί Βουλγάρους. Τέλος τοῦ 19ου αἰῶνα, ἀρχίζει ἕνας ὀξύς ἐθνικιστικός ἀνταγωνισμός κάτω ἀπό τό βλέμμα τῆς Τουρκίας καί παίρνει διαστάσεις ἔνο26 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
πλης ἐθνικῆς σύγκρουσης μεταξύ Βουλγάρων καί Ἑλλήνων. Αὐτή ἡ σύγκρουση εἶναι ὁ γνωστός Μακεδονικός ἀγῶνας κατά τά ἔτη 1903-1908. Οἱ ἔνοπλες ὁμάδες τῶν Βουλγάρων κομιτατζήδων ἐπεδίωκαν νά ἀφανίσουν μέ κάθε τρόπο τό ἑλληνικό μακεδονικό στοιχεῖο. Ἔτσι, ἔχουμε δολοφονίες Ἑλλήνων διδασκάλων, ἱερέων, λογίων καί ἐμπόρων. Οἱ τουρκικές ἀρχές παρίσταναν τίς ἐνοχλημένες, ἐπειδή διασαλευόταν ἡ τάξη. Ἁπλοί θεατές οἱ Τοῦρκοι, πού δέν ἔπαυαν στήν πραγματικότητα νά καταδιώκουν τήν ἑλληνική πλευρά.
•
Οἱ Βούλγαροι βρίσκουν τήν εὐκαιρία νά ἐπιβάλλουν στόν ἑλληνικό πληθυσμό τῆς Μακεδονίας τήν προσχώρηση στήν ἐξαρχία, πού ἦταν ἡ αὐτοκέφαλη βουλγαρική Ἐκκλησία. Τήν ἵδρυσαν γιά λόγους προπαγάνδας μέ ἀπόσχιση ἀπό τό Πατριαρχεῖο. Τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο ἀντέδρασε μέ ἀφορισμό τῆς ἐξαρχίας στά 1872 καί στέλνει στήν περιοχή δυναμικούς ἱεράρχες, φωτισμένους πού ἔγιναν κήρυκες καί προστάτες τοῦ δοκιμαζόμενου Ἑλληνισμοῦ. Ἤδη ἀναφερθήκαμε στόν Μητροπολίτη Καστοριᾶς, Γερμανό Καραβαγγέλη. Οἱ ἄλλοι ἦταν: ὁ Δράμας Χρυσόστομος Καλαφάτης, ὁ Ἐδέσσης Στέφανος Δανιηλίδης καί ὁ Μοναστηρίου Ἰωακείμ Φιλόπουλος. Ἡ Ἑλλάδα εἶχε πεσμένο τό ἠθικό της, χωρίς στρατιωτική δύναμη. Φυσικά, ἦταν καί οἰκονομικά ἐξαθλιωμένη. Τήν Κρήτη τήν κατεῖχαν οἱ Μεγάλες Δυνάμεις καί ἀναγνωρίστηκε αὐτόνομη ὑπό τήν ἐπικυριαρχία τοῦ Σουλτάνου. Σχηματίζεται κυβέρνηση ὑπό τήν ὑψηλή ἐπιτροπεία τοῦ πρίγκηπα Γεωργίου τῆς Ἑλλάδας, στά 1898. Μέ τίς ἀντιλήψεις τοῦ πρίγκηπα Γεωργίου ἦρθε ἀντιμέτωπος καί συγκρούστηκε μαζί του ὁ Ἐλευθέριος Βενιζέλος. Ἔτσι προέκυψε τό κίνημα τοῦ Θερίσου. Ἡ Κρήτη, λοιπόν, μέ τούς ἐμπειροπόλεμους πολεμιστές της, ὅπως προαναφέραμε, καλεῖται νά κρατήσει ψηλά τή σημαία τοῦ Μακεδονικοῦ ἀγώνα. Τούς διέκρινε ἡ γενναιότητα, ἡ εὐφυΐα, ἡ τόλμη καί ἡ ἀποφασιστικότητα. Εἶχαν ἀναπτυγμένο τό ἐθνικό αἴσθημα, ἀλλά καί τό αἴσθημα εὐθύνης. Τόπος συνάντησης, συγκέντρωσης καί στρατωνισμοῦ τῶν γενναίων Κρητῶν Μακεδονομάχων ἦταν ὁ καφενές τοῦ Μαραβελάκη, στήν Ἀθήνα. Στήν ἀνα-
...Μεσαρίτες Μακεδονομάχοι! Ὅλοι ἐμεῖς σήμερα ὑποκλινόμαστε στίς σεβαστές μορφές σας στόν ὡραῖο καί δίκαιο ἀγῶνα σας στίς ἡρωϊκές σας πράξεις μέ τιμή... τολική πλευρά τῆς πλατείας τῆς παλιᾶς Βουλῆς, στή συμβολή τῶν ὁδῶν Σταδίου καί Κολοκοτρώνη, ἦταν τό καφενεῖο τοῦ Γιώργη Μαραβελάκη, στέκι τῶν Κρητικῶν, ὅσων ἔφθαναν ἀπό τήν Κρήτη, ἀλλά καί ὅσων κατοικοῦσαν στήν Ἀθήνα καί στόν Πειραιᾶ. Ἐδῶ, ἄλλαζαν τά κρητικά τους ροῦχα, ντύνονταν καί ἐξοπλίζονταν κατάλληλα, ἐδῶ κατηχοῦνταν ἀπό τούς ἀξιωματικούς του Μακεδονικοῦ κομιτάτου. Ἐδῶ κρύβονταν οἱ νεοσύλλεκτοι ἀπό τά μάτια τῶν ξένων μυστικῶν πρακτόρων καί ἀποστέλλονταν στή Μακεδονία ἤ ἐπέστρεφαν ἀπ᾽ αὐτή γιά τήν Κρήτη. Ὁ Μακεδονικός ἀγῶνας ἦταν, στήν πραγματικότητα, ὁ πιό παράξενος ἀγῶνας πού ὑποχρεώθηκαν νά διεξάγουν οἱ Ἕλληνες γιά νά κερδίσουν τήν ἐλευθερία τους. Διεξήχθη ἀνάμεσα σέ ὀρθόδοξους Ἕλληνες καί ὀρθόδοξους Βουλγάρους, σέ γῆ κατεχόμενη ἀπό τούς Τούρκους. Τόν Μακεδονικό ἀγῶνα τόν τίμησαν, μέ τήν ἡρωϊκή τους παρουσία καί στάση, οἱ Κρῆτες Μακεδονομάχοι, αὐτούς πού τιμοῦμε σήμερα. Ἕνας ἀπ᾽ αὐτούς εἶναι καί ὁ Γεώργιος Κατεχάκης ἤ Ρούβας, γενικός ἀρχηγός τοῦ Μακεδονικοῦ ἀγῶνα, μετά τόν θάνατο τοῦ Παύλου Μελᾶ. Γεννήθηκε τό 1881 στόν Πλάτανο τῆς Μεσαρᾶς καί ἀναθρεμμένος σέ μία οἰκογένεια κυριολεκτικά ἀφιερωμένη στόν ἀγῶνα γιά τήν ἀπελευθέρωση τῆς Κρήτης, τήν οἰκογένεια τοῦ ἐπαναστάτη Μεσαρίτη καί μετέπειτα βουλευτῆ τῆς Κρητικῆς Βουλῆς Ἐν Ἐσόπτρῳ | 27
Οἱ Μεσαρίτες Μακεδονομάχοι κρατοῦν ὑψηλά τή σημαία τοῦ Μακεδονικοῦ ἀγῶνα
Ἀπόστολου Κατεχάκη (1837-1904), ὁ γιός του Γεώργιος Κατεχάκης ἔμελλε νά ἀναδειχθεῖ σύντομα στήν πιό σημαντική ἑλληνική στρατιωτική φυσιογνωμία τοῦ καιροῦ του. Ὑπῆρξε προσωπικότητα, ἡ ὁποία σφράγισε μέ τή συμμετοχή της πολύ σημαντικά γεγονότα, ἀπό τόν Μακεδονικό ἀγῶνα μέχρι τήν ἀπελευθέρωση τῆς Ἠπείρου, τῆς Μακεδονίας καί τῆς Θράκης καί αὐτῆς ἀκόμη τῆς Κωνσταντινούπολης, ἁρμοστής τῆς ὁποίας, κατ᾽ ἐντολή τῶν συμμάχων μας, διετέλεσε γιά ἕνα μικρό -δυστυχῶς- διάστημα (1919-1920). Ἡ πορεία του, στρατιωτική καί πολιτική, ἐνεγράφη στόν κύκλο τῆς Μεγάλης Ἰδέας, κύριος ἐκφραστής τῆς ὁποίας ὑπῆρξε ὡς γνωστόν ὁ Ἐλευθέριος Βενιζέλος, μέ τόν ὁποῖο εἶχαν στενά συνδεθεῖ στήν Κρητική Πολιτεία, τόσο ὁ πατέρας του ὅσο καί ὁ πεθερός του, Ζαχαρίας Θειακάκης. Καί εἶναι ἀναμφισβήτητο ὅτι ὁ «στρατηγός», ὅπως ἀπεκαλεῖτο μεταξύ τῶν Βενιζελικῶν ὁ Γεώργιος Κατεχάκης, ἦταν ὁ ἱκανότερος ἀπ᾽ ὅλους τούς στρατιωτικούς πού στήριξαν τό πολεμικό μέρος τῆς Μεγάλης Ἰδέας: Εἶχε πολεμικό θάρρος καί τέλεια γνώση τῆς στρατιωτικῆς τέχνης, ὅπως δείχνει ἡ ἔκβαση σέ ὅλες τίς πολεμικές ἐπιχειρήσεις, ὅπου ἔλαβε μέρος. Στό πρόσωπο τοῦ ἐθνομάρτυρα Γεωργίου Κατεχάκη τιμοῦμε σήμερα ὅλους τους ἥρωές μας, τούς ἥρωες τοῦ Μακεδονικοῦ ἀγώνα, τούς δικούς μας Μεσαρίτες Μακεδονομάχους. Αὐτούς πού κράτησαν ὑψηλά τή σημαία, αὐτούς πού μᾶς διδάσκουν καί μᾶς προτρέπουν νά ἀγαπήσουμε τήν πατρίδα μας, τόν τόπο μας. Αὐτούς τούς ὑπερασπιστές τῶν ἀξιῶν καί τῶν ἰδανικῶν πού σήμερα ἔχουμε τά ὀνόματά 28 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
τους. Αὐτούς πού δέν ἐξαργύρωσαν τήν προσφορά τους, ὅπως συνηθίζεται, μέ καρέκλες καί ἀξιώματα καί μέ οἰκονομικές ἀπολαβές. Αὐτούς πού θεώρησαν χρέος τους νά ἐπιτελέσουν τό χρέος τους γιά τίς ἑπόμενες γενιές! Μεσαρίτες Μακεδονομάχοι! Ὅλοι ἐμεῖς σήμερα ὑποκλινόμαστε στίς σεβαστές μορφές σας, στόν ὡραῖο καί δίκαιο ἀγῶνα σας, στίς ἡρωϊκές σας πράξεις, μέ τιμή καί σεβασμό, μέ δέος καί ἀγάπη. Καί ἄν δέν ἔχουμε παραδειγματισθεῖ ἀπό τά κατορθώματά σας, συγχωρέστε μας. Ἴσως βροῦμε τόν δρόμο μας, ἀργά ἤ γρήγορα. Ἴσως ἀγαπήσουμε ὅσο κι ἐσεῖς αὐτή τή χώρα καί αὐτόν τόν τόπο, ὅπως τοῦ ἀξίζει. Ἴσως δείξουμε κι ἐμεῖς τήν ἀνάλογη βαρύτητα καί τόν ἀπαιτούμενο σεβασμό στίς ἐρχόμενες γενεές, στούς νέους μας πού τόσο ἀδικήσαμε μέ τή συμπεριφορά μας, πού τόσο εὐτελίσαμε καί προδώσαμε μέ τήν ὑποκρισία μας, πού τούς ἀναγκάζουμε νά φεύγουν ἀπό τή χώρα μας καί νά ἀναζητοῦν τύχη σέ ἄλλους τόπους, διαπρέποντας ὡς ἐπιστήμονες, ἀλλά καί ὡς ἐργαζόμενοι, χάρη στήν ὀξύνοιά τους. Στήν καθημερινά κλυδωνιζόμενη κοινωνία μας, εἶναι ἀνάγκη ἐπιτακτική, ὅσο ποτέ ἄλλοτε, νά πλησιάσουμε τούς νέους μας, νά τούς νιώσουμε κοντά μας, νά τούς δείξουμε στοργή κι ἐνδιαφέρον. Σίγουρα πολλά περιμένουν ἀπό μας. Κυρίες καί Κύριοι, σήμερα θυμόμαστε καί τιμοῦμε τούς Μακεδονομάχους ἐθνομάρτυρες τῆς περιοχῆς μας, τῆς Μεσαρᾶς. Τιμᾶμε τήν προσφορά τους, τό παράδειγμά τους, σεμνά καί ἀδιάκριτα, ἔτσι ὅπως ἁρμόζει στούς ἥρωες. Ἄς εἶναι αἰωνία ἡ μνήμη τους! •
Μ Ε Ε Ν Δ Ι ΑΦ Ε Ρ Ο Ν Γ Ι Α Τ Ο Υ Σ Ν Ε Ο Υ Σ
Ἡ
ἀϋπνία κατάντησε νά ἀποτελεῖ ἕνα ἀπό τά σοβαρά προβλήματα τοῦ σύγχρονου ἀνθρώπου. Τό στρές, ἡ ἀνεργία, ἡ οἰκονομική κρίση γενικότερα, μέ τά συνακόλουθα ψυχολογικά προβλήματα ἀπό τήν ἀνασφάλεια καί τό ἀβέβαιο μέλλον, ἔχουν ὡς πρῶτο σύμπτωμα διαταραχές στόν ὕπνο. Ὅλο καί περισσότεροι ἄνδρες καί γυναῖκες, καταφεύγουν στά ὑπνωτικά χάπια. Ὡστόσο νευρολόγοι καί ψυχίατροι βλέπουν μέ ἐπιφύλαξη τή φαρμακευτική ἀντιμετώπιση τῆς ἀϋπνίας. Τονίζουν ὅτι συχνά τό πρόβλημα ὀφείλεται σέ αἴτια ψυχικά. «Αὐτά πρῶτα πρέπει νά λυθοῦν» ὑπογραμμίζει ὁ καθηγητής καί πρόεδρος τῆς Ἰταλικῆς Ἕνωσης Ὕπνου, προειδοποιῶντας γιά τήν ἀρνητική ἐπίδραση πού μποροῦν νά ἔχουν ὁρισμένα ἠρεμιστικά ἤ ἀγχολυτικά φάρμακα. Ποιός, ἀλήθεια, θά μποροῦσε νά περιμένει πώς ὁ
ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ
Δ
έν πρέπει νά σταματήσουμε νά ὑπογραμμίζουμε τό ὄνειδος τοῦ αἰῶνα μας καί τήν ὑποκρισία τῆς ἐποχῆς μας, τουλάχιστον στή στάση της ἀπέναντι στό παιδί. Ἀποτελεῖ ἰδιαίτερα θλιβερό γεγονός, ὅτι ἑκατομμύρια ἀθῶα παιδιά σέ ὁλόκληρο τόν πλανήτη μας κακοποιοῦνται σωματικῶς καί ἠθικῶς ἀπό ἀσυνειδήτους ἐκμεταλλευτές. Καί τώρα «Σόκ προκαλοῦν τά στοιχεῖα ἔκθεσης τῆς Ἀμερικανικῆς Ὑπηρεσίας γιά τή Διεθνή Ἀνάπτυξη (USAID), σύμφωνα μέ τά ὁποῖα ὁ λιμός ἔχει «θερίσει» μόνο στή Σομαλία περισσότερα ἀπό 29.000 παιδιά κάτω τῶν 5 ἐτῶν. Τόν κώδωνα τοῦ κινδύνου γιά τήν κατάσταση στό Κέρας τῆς Ἀφρικῆς ἔκρουσε καί ὁ Ο.Η.Ε., ὁ ὁποῖος προειδοποιεῖ ὅτι ὁ λιμός θά συνεχίσει νά ἐξαπλώνεται προκαλῶντας μιά ἄνευ προηγουμένου ἀνθρωπιστική κρίση». Ἡ ἀνθρώπινη θηριωδία,
Ἀϋπνία...
ὕπνος, τό δώρο αὐτό τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ γιά τήν ἀνάκτηση τῶν δυνάμεών μας, θά γινόταν στήν ἐποχή μας πρόβλημα ὀξύ. Καί μόνο τό γεγονός ὅτι τά φάρμακα πού ἔχουν τήν πρώτη κατανάλωση στό σύγχρονο πολιτισμένο κόσμο εἶναι τά ἠρεμιστικά, αὐτό λέει πολλά. Ὁ Χριστός μᾶς πρόσφερε τήν εἰρήνη Του νά φρουρεῖ τήν καρδιά μας καί νά μᾶς στηρίζει ἰδιαίτερα τίς ἡμέρες αὐτές. Κι ἐμεῖς; Τό συνειδητοποιοῦμε; Τό ἐπιζητοῦμε; Ἐναποθέτουμε μέ παιδική ἐμπιστοσύνη τά ἀγωνιώδη προβλήματα τῆς ἀνήσυχης ζωῆς μας, στόν οὐράνιο Πατέρα; Τότε «ἡ εἰρήνη τοῦ Θεοῦ ἡ ὑπερέχουσα πάντα νοῦν φρουρήσει τάς καρδίας ὑμῶν» (Φιλιπ. δ' 7). Ἀπόρθητο φρούριο ἡ καρδιά μας μέ τόν Θεό. Χωρίς Αὐτόν;... • Περιοδικό «Ζώη», τ. 4313, 2017.
Τό ὄνειδος τοῦ αἰῶνα μας ἀλλά καί ἀδιαφορία δέν ἔχουν ὅρια. Ξέραμε πώς μπροστά στήν τρυφερή παιδικότητα ἀφοπλίζεται καί ὁ πιό ἐπικίνδυνος κακοποιός. Καί τώρα καί αὐτές ἀκόμα οἱ διατάξεις τοῦ Ο.Η.Ε. πού ἔχουν συμπεριληφθεῖ στή συνθήκη γιά τά Δικαιώματα τοῦ Παιδιοῦ καί προβλέπουν τήν προστασία του σέ περίπτωση βίας ἐνόπλων συγκρούσεων ἤ πολέμου, περιφρονοῦνται. Χαρακτηριστικές οἱ ἑκατόμβες νεκρῶν ἤ τραυματισμένων παιδιῶν. Γιά νά μήν ἀναφερθοῦμε στά ἑκατομμύρια «ὀρφανά τοῦ ἔϊτζ» ἤ στούς ἀσυνείδητους παιδεραστές, ἀπό ὅλα τά κοινωνικά καί πνευματικά στρώματα. Περιοδικό «Ζωή», τ. 4319, 2018. • Ἐν Ἐσόπτρῳ | 29
Τμῆμα: ἐκδηλώσεων
Σ
τίς 29/3/2018, 90 χορωδοί καί 5/μελής ὀρχήστρα πραγματοποίησαν μία θαυμάσια ἐκδήλωση στό Πολιτιστικό μας Κέντρο μέ ἄγνωστα τραγούδια τῆς Μ. Σαρακοστῆς καί ὕμνους τῆς Μ. Ἑβδομάδας. Οἱ χορωδίες πού ἔλαβαν μέρος ἦταν: «Μι-
30 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
κρασιατῶν Μεγάλου Κάστρου» καί «Ἁγ. Τίτου Ἡρακλείου», ὑπό τή διεύθυνση τοῦ κ. Ἀνδρέα Γιακουμάκη, Καθηγητῆ Μουσικῆς καί ὁ χορὸς ψαλτῶν «Κρῆτες Μαΐστορες», ὑπό τή διεύθυνση τοῦ κ. Ἀντωνίου Πλαῒτη, Καθηγητῆ Μουσικῆς. •
Ἀ
Τμῆμα: Σχολῆς Βυζαντινῆς Μουσικῆς
κάθιστος Ὕμνος, στόν Ἱ. Ν. Ἁγ. Μύρωνος Καπαριανῶν, 23/3/2018, ὅπου ἔψαλε χορωδία τῆς Σχολῆς Βυζ. Μουσικῆς τῆς Ἱ. Μητροπόλεώς μας, ὑπό τή διεύθυνση τοῦ κ. Ἀντ. Μαθιουδάκη, Καθηγητοῦ τῆς Σχολῆς. •
Τμῆμα: Κέντρο Τουριστικῆς Πληροφόρησης Μεσαρᾶς
πίσκεψη τῆς Ἕνωσης «Ἀπ. Παῦλος» Ἡρακλείου, 28/4/2018, τοῦ 3ου Γυμν. Ρεθύμνου, 3/5/2018, τοῦ Σεβ. Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κ. Εἰρηναίου, 3/5/2018, τοῦ Κέντρου Φυσικῆς Ἱστορίας, 6/5/2018, στό Κέντρο Τουριστικῆς Πληροφόρησης Μεσαρᾶς τό ὁποῖο λειτουργεῖ τό Πολιτιστικό μας Κέντρο, στήν αἴθουσα τοῦ Ἱ. Κ. Ν. Ἁγ. Νεκταρίου Μοιρῶν.•
Ἐ
Δ
Τμῆμα: Σκάκι
ιακρίσεις Τουρνουᾶ Σκάκι τοῦ Πολιτιστικοῦ μας Κέντρου, ἀνά κατηγορία, 22/4/2018. Α. Γενική Κατηγορία Ἀγόρια: 1) Μιχελινάκης Γιάννης 4/5, 2) Μιχελινάκης Νῖκος 4/5, 3) Μανουσιδάκης Ἀνδρέας 3/5, Ἀσκοξυλάκης Βαρδῆς 3/5, Γαργεράκης Μιχ. 3/5, Φανουράκης Νῖκος 3/5, Λεμονάκης Γιάννης 3/5. Κορίτσια: 1) Χαλκιαδάκη Ἄννα Μαρία 5/5, 2) Ματαλλιωτάκη Εὐανθία 2/5. Β. Κατηγορία μέχρι Γ΄ Δημοτικοῦ Ἀγόρια: 1) Κρούπης Κων/νος 4/5, 2) Ματαλλιωτάκης Γεώρ. 3/5, 3) Ξυλούρης Ἀνδ. 2/5, Χρονάκης Ἰάσωνας 2/5. Κορίτσια: 1) Χαλκιαδάκη Κων/να 2,5/5, 2) Χαριτάκη Φαίδρα 2/5, 3) Μιχελινάκη Κατερῖνα 0,5/5.•
Ἐν Ἐσόπτρῳ | 31
Ἐκδήλωση λήξης τμημάτων τοῦ Πολιτιστικοῦ μας Κέντρου, σχ. ἔτους 2017-18, στίς 21/6/2018.
32 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
Ἐν Ἐσόπτρῳ | 33
Ἐκδήλωση λήξης τμημάτων τοῦ Πολιτιστικοῦ μας Κέντρου, σχ. ἔτους 2017-18, στίς 21/6/2018.
34 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
Τμῆμα: ἐπιμόρφωσης στελεχῶν Ἐκκλησίας
ερατική Σύναξη κατά τήν ὁποία μίλησε ὁ κ. Ἀλέξανδρος Βγόντζας, Καθηγητής Ψυχιατρικῆς τῆς Ἰατρικῆς Σχολῆς τοῦ Πανεπιστημίου Κρήτης, μέ θέμα: «Ἡ ψυχική νόσος στήν ἐνδοχώρα τοῦ Νομοῦ Ἡρακλείου – Ἀποτελέσματα, ἐπιτυχίες καί δυσκολίες», 23/6/2018. •
Ἱ
Ἀ
πό τήν ἐπίσκεψη τοῦ Σεβ. Ποιμενάρχου μας κ. Μακάριου, στό Γυμνάσιο Τυμπακίου, ὅπου μίλησε μέ τούς μαθητές τῆς Γ´ τάξης, 29/3/2018. •
Ἐν Ἐσόπτρῳ | 35