“...βλέπομεν γάρ ἄρτι δι΄ἐσόπτρου ἐν αἰνίγματι, τότε δέ πρόσωπον πρός πρόσωπον. ἂρτι γινώσκω ἐκ μέρους, τότε δέ ἐπιγνώσομαι καθώς καί ἐπεγνώσθην...” (Α΄ Κορ. 13, 12)
Τριμηνιαία περιοδική ἔκδοση Ἱερᾶς Μητροπόλεως Γορτύνης καί Ἀρκαδίας Ἀπρίλιος - Μάϊος- Ἰούνιος 2016
ΤΕΥΧΟΣ 39
Περιεχόμενα σελ. 3 Συναξάρι: "Πεντηκοστήν ἑορτάζομεν", τοῦ Ἰωάν. Φουντούλη, Καθηγητοῦ Παν/μίου σελ. 6 Ἐκ Φαναρίου: Ἀπό τήν ὁμιλία τῆς Α.Θ.Π. τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ. κ. Βαρθολομαίου στόν Ἱ. Ν. Ἁγ. Βουκόλου Σμύρνης 5/2/2016 σελ. 8 Ἐκκλησία Κρήτης: Γιά τήν Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδο τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, γιά τήν καύση τῶν νεκρῶν καί τό προσφυγικό σελ. 10 " Ἡ εἴδηση τῆς Ἅλωσης τῆς Πόλης στήν Κρήτη", τοῦ κ. Κων/νου Γ. Τσικνάκη, ἱστορικοῦ σελ. 12 " Οἱ ἰσχυροί τῆς γῆς...", τοῦ ἀοιδίμου Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κυροῦ Τιμοθέου σελ. 14 "Πέτρος καί Παῦλος διαφωνία καί ὑπέρβαση", τοῦ κ. Γεωργ. Γαλίτη, Ὁμότιμου Kαθηγητοῦ Θεολογικῆς Σχολῆς Παν/μίου Ἀθηνῶν σελ. 18 "Χάρις καί ἁμαρτία, ἀπό τό ἄρθρο ῾῾Ἡ πρός Τίτον Ἐπιστολή τοῦ Ἀπ. Παύλου᾽᾽", τοῦ κ. Ἰωάν. Λίλη Δρ., Λέκτορος Α.Ε.Α.Η. σελ. 21 "Χωρίς Χριστό ζούγκλα θηρίων" σελ. 22 "Τό ζητούμενο εἶναι ἡ διακονία τοῦ λαοῦ μας", τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου κ. Ἀνδρέα, Καθηγητοῦ Θεολογικῆς Σχολῆς Παν/μίου Θεσσαλονίκης σελ. 24 "Μαζί μέ τούς γονεῖς", ἤρεμοι γονεῖς, εὐτυχισμένα παιδιά, τῆς κ. Μ. Τουλιάτου, ψυχολόγου, οἰκογενειακῆς θεραπεύτριας σελ. 28 "Μέ ἐνδιαφέρον γιά τούς νέους", ἀπό τό παράπονο τοῦ Ὀδ. Ἐλύτη σελ. 29 " Ἡ συγκινητική ἱστορία τοῦ 16χρονου Νίκου πού ἔχασε στά 14 τό πόδι του, ἀπό καρκῖνο" σελ. 30 Πολιτιστικό Κέντρο: Ἀπό τή γιορτή μας γιά τήν 25η Μαρτίου σελ. 32 Πολιτιστικό Κέντρο: Ἀπό τό τμῆμα διακοσμιτικῆς μέ χαρτί «Ντεκουπάζ» σελ. 33 Πολιτιστικό Κέντρο: Ἀπό τό τμῆμα παραδοσιακῶν χορῶν σελ. 34 Πολιτιστικό Κέντρο: Ἀπό τό τμῆμα ἐπιμόρφωσης στελεχῶν Ἐκκλησίας σελ. 35 Διορισμοί νέων ἐκκλησ. συμβούλων τῶν Ἐνοριῶν τῆς Ἱ. Μητροπόλεως, δωρεές 2 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
Ἐν Ἐσόπτρῳ Τριμηνιαία ἔκδοση: Τμήματος ἐκδόσεων Πολιτιστικοῦ Κέντρου - Ἐπικοινωνιακοῦ καί Μορφωτικοῦ Ἱδρύματος Ἱ. Μητροπόλεως Γορτύνης καί Ἀρκαδίας Συντακτική ἐπιτροπή: Ὁ Μητροπολίτης Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακάριος καί οἱ Πρεσβ. Χαράλαμπος Παπαδόπουλος, Χαράλαμπος Κοπανάκης Ἐπικοινωνία: Μητροπόλεως 9, 70400 Μοῖρες,τηλ. 2892022208, φάξ 28920 24804, email: info@imga.gr Σχεδίαση περιοδικοῦ: Ὁ Μητροπολίτης Ἐκτύπωση: «Τυποκρέτα», ΒΙ.ΠΕ. Ἡρακλείου Κρήτης, τηλ. 2810-382800, email: info@kazanakis.gr
Τό παρόν ἔντυπο ἐκδίδεται ἀπό τό Ἐπίσημο Δελτίο τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης “ Ἀπόστολος Τίτος ’’ καί διατίθεται δωρεάν
Ἡ ἱστοσελίδα μας: www. imga.gr Ἐξώφυλλο, ὀπισθόφυλλο: ἔργα κ. Παν. Μόσχου
ΣΥ ΝΑΞΑΡΙ
Πεντηκοστήν ἑορτάζομεν
τοῦ † Ἰωάννου Φουντούλη Καθηγητοῦ Παν/μίου Θεσ/νίκης
Π
εντηκοστὴν ἑορτάζομεν καὶ Πνεύματος ἐπιδημίαν καὶ προθεσμίαν ἐπαγγελίας καὶ ἐλπίδος συμπλήρωσιν καὶ τὸ μυστήριον ὅσον; Ὡς μέγα τε καὶ σεβάσμιον. Διὸ βοῶμέν σοι· Δημιουργέ τοῦ παντός, Κύριε, δόξα σοι». Αὐτὸν τὸν θαυμάσιο ὕμνο θέτει ἡ Ἐκκλησία μας σὰν προπύλαιο στὴν ἑορτὴ τῆς Πεντηκοστῆς. Καὶ σ᾽ αὐτὸν ἀνακεφαλαιώνει τὸ «μέγα καὶ σεβάσμιον» μυστήριον, τὸ ὁποῖον πανηγυρίζει: Τὴ συμπλήρωση τῆς ἐλπίδος, τὴν προθεσμία τῆς ἐπαγγελίας, τὴν ἐπιδημία τοῦ Πνεύματος τοῦ ἁγίου. Γιατί πράγματι τὸ ἑορταζόμενο γεγονός, ἡ ἐπιφοίτηση τοῦ ἁγίου Πνεύματος στοὺς ἀποστόλους τοῦ Χριστοῦ, ἀποτελεῖ τὸ τέλος καὶ τὸ ἐπιστέγασμα ὅλου τοῦ ἔργου τῆς σωτηρίας. Ὅλο τὸ ἔργο τοῦ Χριστοῦ, ἡ ἔλευση, ἡ διδασκαλία, τὸ πάθος, ἡ ἀνάσταση, ἡ ἀνάληψη ἀπέβλεπαν σ᾽ αὐτό· στὴν ἔλευση τοῦ ἁγίου Πνεύματος στὸν κόσμο, στὴ νέα δημιουργία. Ἀκριβῶς γιὰ τὸν λόγο αὐτὸ στὸ τροπάριο ποὺ παραθέσαμε στὴν ἀρχὴ καὶ σὲ ὅλη τὴν ὑμνογραφία τῆς Πεντηκοστῆς ἀνυμνεῖται ὁ δημιουργός τοῦ παντός, ὁ Πατήρ, ποὺ διὰ τοῦ Λόγου, τοῦ Υἱοῦ τῆς ἀγάπης Του, ἐν ἁγίῳ Πνεύματι δημιουργεῖ τὸν κόσμο, ἀναδημιουργεῖ, ξανακτίζει τὴν κτίση καὶ τὴν μεταβάλλει σὲ νέα, τὴν ἀνακαινίζει. Ἔτσι ἡ ἡμέρα αὐτὴ συνδέει τὴν ἀνάμνηση τῆς γενεθλίου ἡμέρας τοῦ νέου κόσμου μὲ τὴν ἀνάμνηση τῆς γενεθλίου
ἡμέρας τοῦ παλαιοῦ. Τὶς δύο γεννήσεις, τὴ φυσικὴ καὶ τὴν ὑπερφυσική. Στὴν πρώτη μᾶς μεταφέρουν οἱ πρῶτες γραμμὲς τῆς Βίβλου: «Ἡ δὲ γῆ ἦν ἀόρατος καὶ ἀκατασκεύαστος καὶ σκότος ἐπάνω τῆς ἀβύσσου καὶ πνεῦμα Θεοῦ ἐπεφέρετο ἐπάνω τοῦ ὕδατος, Καὶ εἶπεν ὁ Θεός· Γενηθήτω φῶς. Καὶ ἐγένετο φῶς. Καὶ εἶδεν ὁ Θεὸς τὸ φῶς, ὅτι καλὸν» (Γέν. 1, 2-4). Στὴ δεύτερη συμβαίνει τὸ ἴδιο. Ἐπάνω στὴν ἄμορφη ὕλη τῶν ἐθνῶν καὶ στὸ σκοτάδι τῆς πλάνης ἐκχύνεται ἡ βιαία πνοὴ τοῦ Πνεύματος τοῦ Θεοῦ. Ὁ Λόγος Του ἀνακαινίζει τὴν παλαιωθεῖσα κτίση. «Πάρθοι καὶ Μῆδοι καὶ Ἐλαμῖται καὶ οἱ κατοικοῦντες τὴν Μεσοποταμίαν, Ἰουδαίαν τὲ καὶ Καππαδοκίαν, Πόντον καὶ τὴν Ἀσίαν, Φρυγίαν τε καὶ Παμφυλίαν, Αἴγυπτον καὶ τὰ μέρη τῆς Λυβίης τῆς κατὰ Κυρήνην… Ρωμαῖοι, Ἰουδαῖοι τε καὶ προσήλυτοι, Ἐν Ἐσόπτρῳ | 3
Πεντηκοστήν ἑορτάζομεν
Κρῆτες καὶ Ἄραβες» (Πράξ. 2, 9-11) εἶναι ἡ νέα ἄβυσσος, τὸ γέννημα τῆς διασπορᾶς, τῆς κατατμήσεως καὶ τῆς ἀποσυνθέσεως τοῦ κόσμου. Ἐπάνω ἀπὸ αὐτοὺς τώρα ἐπιφέρεται τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ καὶ ὁ Λόγος Του καλεῖ ὅλους σὲ συμφωνίαν, σὲ ἑνότητα Πνεύματος ἁγίου, στὸ φῶς. «Ὁ εἰπῶν ἐκ σκότους φῶς λάμψαι»( Β' Κορ. 4, 6) τοὺς καλεῖ νὰ ἐπιστρέψουν «ἀπὸ σκότους εἰς φῶς»( Πράξ. 26, 18), νὰ γίνουν «φῶς ἐν Κυρίῳ»( Ἐφεσ. 5. 8). Καὶ ἡ ἀναχώνευση γίνεται μὲ τὶς πυρίμορφες γλῶσσες τοῦ ἁγίου Πνεύματος, ποὺ διεμερίσθησαν στοὺς ἀποστόλους. «Καὶ ὤφθησαν αὐτοῖς διαμεριζόμεναι γλῶσσαι ὡσεὶ πυρὸς»(Πράξ. 2, 3). Ἡ γλῶσσα, τὸ σύμβολο, τὸ ἀποτέλεσμα καὶ τὸ αἴτιο τοῦ χωρισμοῦ, γίνεται τώρα σύμβολο ἑνότητος, τῆς ἐν ἁγίῳ Πνεύματι ἑνότητος τοῦ νέου λαοῦ τοῦ Θεοῦ. Ὁ ἐγκαινισμὸς τοῦ Πνεύματος συμβολίζεται μὲ τὴν καινουργία τῶν γλωσσῶν. Διά τοῦ Χριστοῦ ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι λαλεῖται τώρα τὸ μυστήριο τῆς αἰωνίου σωτηρίας. Αὐτὸ ἀκριβῶς ὑπογραμμίζει τὸ δεύτερο στιχηρὸ τοῦ ἑσπερινοῦ τῆς Πεντηκοστῆς του α' ἤχου: «Γλώσσαις ἀλλογενῶν ἐκαινούργησας, Χριστέ, τοὺς σοὺς μαθητάς, ἴνα δι᾽ αὐτῶν σὲ κηρύξωσι τὸν ἀθάνατον Λόγον καὶ Θεόν, τὸν παρέχοντα ταῖς ψυχαῖς ἡμῶν τὸ μέγα ἔλεος». Ὁ λαὸς λοιπὸν τοῦ Θεοῦ, ἡ Ἐκκλησία, ἑορτάζει κατὰ τὴν Πεντηκοστὴ τὴ γέννησή της. Τὴ γενέθλιο ἡμέρα της, ἀλλὰ καὶ αὐτὸ τὸ μυστήριο τῆς ἰδίας τῆς ζωῆς της. Γιατί ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ δὲν ἔζησε τὸ μυστήριο τῆς Πεντηκοστῆς σὲ μία στιγμὴ χρόνου κατὰ τὸ μακάριο ἐκεῖνο ἔτος καὶ τὴν ἱστορικὴ ἐκείνη ἡμέρα, ποὺ «ἐπλήσθησαν» οἱ μαθηταὶ «Πνεύματος ἁγίου». Ἀλλὰ τὸ ζεῖ καθημερινά, διαρκῶς, σὲ κάθε στιγμὴ χρόνου, ἀπὸ τὴν ἡμέρα 4 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
ἐκείνη τὴ γενέθλιο μέχρι τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος. Γιατί τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ἦλθε τότε καὶ ἔκτοτε μένει καὶ θὰ μένει εἰς τὸν αἰῶνα στὸν κόσμο γιὰ νὰ συγκροτεῖ τὴν Ἐκκλησία. Πνεῦμα καὶ Ἐκκλησία εἶναι ἀδιασπάστως ἡνωμένα. Τὸ ἅγιον Πνεῦμα εἶναι ἡ ψυχή, ἡ ζωή, ἡ ὕπαρξη τῆς Ἐκκλησίας, τῆς ἐν ἁγίῳ Πνεύματι καινῆς ζωῆς. Σ’ αὐτὸ ὀφείλεται ἡ ἑνότης, ἡ ἁγιότης, ἡ καθολικότης τῆς Ἐκκλησίας. Ἀπὸ αὐτὸ πηγάζουν τὰ χαρίσματα, οἱ θεσμοί, ἡ πίστη καὶ ἡ θεολογία τῆς Ἐκκλησίας. Τὴ βιαία Του πνοὴ καὶ τὴν πυρίμορφη δρόσο Του αἰσθάνεται σὲ κάθε βῆμα, σὲ κάθε ἐκδήλωση, σὲ κάθε κίνησή της. Ἀπὸ αὐτὸ πηγάζουν οἱ ὑπερφυσικὲς ἐνέργειες τῶν μυστηρίων, ποὺ ζωογονοῦν, τροφοδοτοῦν καὶ ἁγιάζουν τὸ σῶμα της. Αὐτὸ θεολογεῖ καὶ ὁ ποιητὴς τοῦ τρίτου στιχηροῦ τοῦ ἑσπερινοῦ: «Πάντα χορηγεῖ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, βρύει προφητείας, ἱερέας τελειοῖ, ἀγράμματους σοφίαν ἐδίδαξεν, ἁλιεῖς θεολόγους ἀνέδειξεν, ὅλον συγκροτεῖ τὸν θεσμὸν τῆς Ἐκκλησίας. Ὁμοούσιε καὶ ὁμόθρονε τῷ Πατρὶ καὶ τῷ Υἱῷ, Παράκλητε, δόξα σοι». Στὴν ἱστορικὴ λοιπὸν Πεντηκοστή, ἀλλὰ καὶ στὴ διαρκῆ Πεντηκοστή, στὴν ὁποία ζεῖ ἡ Ἐκκλησία, θὰ μᾶς μεταφέρει κατὰ τὴν ἐπέτειο τοῦ γεγονότος αὐτοῦ, θὰ μᾶς καλέσει νὰ κλίνουμε τὰ γόνατα στὶς αὐλὲς τοῦ Κυρίου καὶ νὰ προσκυνήσουμε τὴν ἀήττητη δύναμή Του, νὰ δοξολογήσομε τὴν ἁγία Τριάδα, ποὺ φωτίζει καὶ ἁγιάζει τὶς ψυχές μας. Καὶ στὴ στάση αὐτὴ τῆς ταπεινώσεως, τῆς κλίσεως τῶν γονάτων καὶ τοῦ αὐχένος, νὰ ὑποδεχθοῦμε τὴ χάρη τοῦ Παρακλήτου. Νὰ ἀνανεώσουμε καὶ νὰ ἀναρριπίσουμε τὴ φλόγα τοῦ ἁγίου Πνεύματος. Νὰ συνειδητοποιήσουμε τὴ θέση μας καὶ τὴν ὑπόστασή μας σὰν μελῶν τῆς
Ἐκκλησίας, σὰν ναῶν τοῦ ἁγίου Πνεύματος. Ναῶν καὶ σκευῶν καθαρῶν, δοχείων τοῦ Παρακλήτου, τῶν ὁποίων κάθε σκέψη θὰ ὑπαγορεύεται ἀπὸ τὸ Πνεῦμα τῆς σοφίας, κάθε ἐνέργεια ἀπὸ τὸ Πνεῦμα τῆς συνέσεως, τὸ ἀγαθόν, τὸ εὐθές, τὸ νοερόν, τὸ ἡγεμονεῦον, τὸ καθαῖρον τὰ πταί-
σματα. Τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, τὸ Κύριον καὶ ζωοποιόν, τὸ θεῖον, ποὺ θεοποιεῖ τοὺς ἀνθρώπους, ποὺ διὰ τῆς χάριτος Του μᾶς μεταβάλλει σὲ «Θεοὺς κατὰ μέθεξιν». Ἀπό τό βιβλίο του «Λογική Λατρεία»
• Ἐν Ἐσόπτρῳ | 5
Ε Κ ΦΑ Ν Α Ρ ΙΟ Υ
Ἀπό τήν ὁμιλία τοῦ Παναγιωτάτου Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ. κ. Βαρθολομαίου στόν Ἱ. Ναό Ἁγ. Βουκόλου Σμύρνης 5/2/2016 κατά τόν Ἑσπερινό τῆς ἑορτῆς τοῦ Ἁγ. Βουκόλου
Τ
ί καὶ ἂν σήμερον οἱ βιαίως ἐκπατρισθέντες πατέρες μας δὲν εὑρίσκονται ἀνάμεσά μας; Εἶναι μαζί μας, «ἀοράτως συνόντες», μαζὶ μὲ τοὺς ἀπογόνους των, τὰ τέκνα καὶ τὰ ἔκγονά των, αὐτοὶ οἱ ὁποῖοι ἐγαλουχήθησαν μὲ τὸ κάλλος τῆς Σμύρνης, μέσα εἰς τὴν γλυκεῖαν ἰωνικὴν ἀτμόσφαιραν, μὲ τὴν χαμένη θαλπωρή της, μὲ τὰ τραγούδια καὶ τοὺς παθιασμένους ἀμανέδες της, μὲ τὴν ἀρχοντιὰ τῶν κατοίκων της, μὲ τὴν παιχνιδιάρικη θαλάσσά της, μὲ τὰς τόσας διηγήσεις καὶ ἀφηγήσεις διὰ τὴν ἀγαπημένην Σμύρνην. Εἶναι, λοιπόν, ἡ στιγμὴ καὶ ἡ ὥρα τῆς ἐπιστροφῆς μας εἰς τὸ πανάρχαιο τοῦτο λίκνον τοῦ πολιτισμοῦ, τὸ χιλιοτραγουδισμένο, ἀλλὰ καὶ ποτισμένο μὲ τὸ αἶμα τόσων μαρτύρων. Τὸ αἷμα τῶν χιλιάδων ἀπὸ αἰώνων μαρτύρων, ἀπὸ τὸν Ἅγιον Πολύκαρπον μὲχρι τῶν μαρτύρων τοῦ εἰκοστοῦ αἰῶνος, γίνεται εὐωδία πνευματική, ποὺ ξεχύνεται εἰς τὴν ἀτμόσφαιραν τῆς Σμύρνης, καὶ μᾶς καλεῖ εἰς ἀνάμνησιν τῆς θυσίας, ἑκουσίας ἢ ἀκουσίας, τῶν ἀθώων θυμάτων, τὰ ὁποῖα προσεφέρθησαν εἰς τὸν Θεὸν εἴτε ὡς θυμίαμα εὔοσμον, εἴτε ὡς ἱλασμὸς ἀπὸ κάθε ρύπον καὶ ἀνθρωπίνην βιοτικὴν κακίαν. Αὐτὴν τὴν στιγμήν, λοιπόν, εἶναι μαζί μας, ἐδῶ εἰς τὸν Ναὸν τοῦ Ἁγίου Βουκόλου, «οἱ ἐρχόμενοι ἐκ τῆς θλίψεως τῆς μεγάλης, καὶ ἔπλυναν τὰς στολὰς αὐτῶν καὶ 6 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
ἐλεύκαναν αὐτὰς ἐν τῷ αἵματι τοῦ Ἀρνίου» (Ἀποκ. Ἰωάν. ζ΄, 14). Εἶναι μαζί μας ὁ προστάτης τῆς πόλεως Ἅγιος Βουκόλος, ὁ ὁποῖος διηκόνησε τὴν Ἐκκλησίαν καὶ τὸν λαόν της μὲ εὐσυνειδησίαν, μὲ θερμότητα καὶ μὲ αὐταπάρνησιν κατὰ τὰ μαρτυρικὰ ἐκεῖνα χρόνια, καὶ ὑπῆρξε διὰ τὸ ποίμνιόν του πατὴρ καὶ ποιμήν, τὴν ψυχὴν αὐτοῦ θύσας ὑπὲρ τῶν προβάτων... Ἡ μεγάλη δύναμις τῆς Ὀρθοδοξίας μας, ἀδελφοὶ καὶ τέκνα, εἶναι ὅτι καταφέρνει νὰ νικᾷ τὴν ὀδύνην, ὥστε νὰ μὴν ἀποτελῇ πλέον αὕτη κακόν∙ ἀντιθέτως, ἡ ὀδύνη νὰ ἀποτελῇ ἀγαθὸν καὶ ἐπίσκεψιν Θεοῦ. Ἔτσι καὶ αἱ ὀδύναι, ἀπὸ τὰς ὁποίας διῆλθον οἱ χριστιανοὶ αὐτῆς τῆς πόλεως διὰ μέσου τῶν αἰώνων, παρ᾿ ὅτι ἀνθρωπίνως φαίνονται πράγματα φοβερὰ καὶ φρικτά, εἰς τὴν πραγματικότητα ἔγιναν ὀχήματα καὶ σχήματα δημιουργίας μέσα ἀπὸ τὸν ὄλεθρον καὶ τὰ ἀποκαΐδια. Ὁ πόνος, ἄλλωστε, ὅπως ὅλοι γνωρίζουμε, εἶναι ζυμωμένος μὲ τὸ Ρωμαίηκο Γένος μας. Ὡς Οἰκουμενικὸν Πατριαρχεῖον καὶ ὡς Ὀρθόδοξον Γένος, δὲν φοβούμεθα τὸν πόνον, δὲν μᾶς τρομάζει ὁ θάνατος, δὲν μᾶς δυσκολεύει ἡ ἀπουσία τῶν πραγμάτων ἢ τῶν ἀνθρώπων. Διὰ τοῦτο καὶ ὑπάρχουμε, πιστεύοντες καὶ ἐλπίζοντες μόνον εἰς τὸν κυβερνῶντα τὰ πάντα Κύριον. Μπορεῖ οἱ παλαιοὶ Σμυρναῖοι νὰ ἔχουν φύγει σχεδὸν ὅλοι ἀπὸ τὴν ζωήν: «Ὅλοι οἱ
Σκηνές ἀπό μία σύγχρονη ἑλληνική τραγωδία: ἀγῶνας ἐπιβίωσης στήν προκυμαία ἀπό τό βιβλίο «Σμύρνη», ἐκδόσεις Ἔφεσος ἀγαπημένοι φωτογραφίες μείνανε στὸν τοῖχο ἀναρτημένοι Ἔσβησε ἡ ἀνάσα τους, τὸ γέλιο, ἡ μιλιά,...Ὅλα γίναν ἀνάμνηση μέσα στὴν μοναξιά. Ἀπίστευτο! Πῶς ἔφυγε ὁλόκληρη γενιά;» (Ἱ. Μονὴ Παναγίας Βαρνάκοβας, Παρηγοριὰ τῆς Θεϊκῆς ἀγάπης, Δωρίδα 2012, ποίημα «Ἀπουσία», σελ. 31). Δὲν μᾶς πιάνει ὅμως οὔτε ἀπελπισία, οὔτε ἀπόγνωσις, μόνον ἴσως κάποιο ἀνθρώπινο «μυρήκασμα» λύπης, ὅταν πεθαίνῃ κάποιος προσφιλής μας, καὶ τὸν καλύπτῃ σὺν τῷ χρόνῳ ὁ πέπλος τῆς ἀπουσίας. Διότι, οἱ Ὀρθόδοξοι Χριστιανοὶ προσδοκῶμεν Ἀνάστασιν νεκρῶν, «ἀγάπης τὸ ἀντάμωμα», εἰς τὸν οὐρανόν, εἰς τὸ ἀνέσπερον φῶς τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ. Ὅλα τὰ ὄνειρα, ὅλοι οἱ στόχοι τοὺς ὁποίους ἔχουμε εἰς τὸ σύντομο πέρασμα ἀπὸ αὐτὸν τὸν φθαρτὸν κόσμον, σβύνουν δι᾿ ἡμᾶς μὲ τὸν θάνατον καὶ μένει μόνον ἡ «καλὴ καρδιά»∙ μένει μόνον ἡ «δικαιοσύνη» καὶ «τὰ ἔργα», τὰ ὁποῖα «ἡ κρίσις τοῦ Θεοῦ» θὰ ἀποδώσῃ «ἐν τῷ καιρῷ αὐτῶν»
καὶ εἰς τοὺς θύτας καὶ εἰς τὰ θύματα. Μόνον ὁ ὑπερκόσμιος στόχος, ὁ εὐλογημένος πόθος τῆς αἰωνιότητος, ὅπως τῶν Ἁγίων τῆς Ἰωνίας, μὲ προεξάρχοντα τὸν Ἅγιον Βουκόλον, ἔχει προέκτασιν εἰς τὴν αἰωνιότητα, ὅπου εἴμεθα βέβαιοι ὅτι θὰ μᾶς περιμένουν οἱ ἀγαπημένοι νεκροί μας, οἱ ἀγαπημένοι μάρτυρες, οἱ ἰδικοί μας ἄνθρωποι, καὶ αὐτοὶ ποὺ ἐγνωρίσαμε εἰς τὸν ἐπίγειον βίον μας, καὶ ὅσοι δὲν ἐγνωρίσαμε. Ἀπὸ τῆς ἀπόψεως αὐτῆς, ἡ παλαιὰ Σμύρνη δὲν ἔχει καῆ. Δὲν ἔχει παύσει νὰ ὑπάρχῃ. Ὑπάρχει εἰς τὸ φῶς ποὺ ἔρχεται ἀπὸ τὰ ἐπέκεινα, ἀπὸ τὰ βάθη τῶν αἰώνων, ἀπὸ τὸ φῶς τὸ ὁποῖον ἀμυδρὰ σήμερα δείχνει νὰ ἐπανέρχεται, κατὰ τὰ κρίματα τοῦ Θεοῦ, καὶ νὰ φωτίζῃ καὶ τὶς ἑπτὰ Ἐκκλησίες τῆς Ἀποκαλύψεως, μὴ παῦον ἐσχατολογικῶς νὰ φωτίζῃ καὶ τὶς ψυχές μας διὰ νὰ κατανοοῦν «μυστήρια Θεοῦ», τὰ ὁποῖα δὲν εἶναι ἀντιληπτὰ μὲ τοὺς αἰ• σθητοὺς ὀφθαλμούς μας... Ἐν Ἐσόπτρῳ | 7
ΕΚ Κ ΛΗΣΙΑ Κ ΡΗΤΗΣ
Ἡ
Γιά τήν Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδο τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας
Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, συνῆλθε σήμερα 3 Φεβρουαρίου 2016 στό Ἡράκλειο σέ ἔκτακτη Συνεδρία καί ἐνημερώθηκε διά Σεπτῶν Πατριαρχικῶν Γραμμάτων τοῦ Παναγιωτάτου Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου καί τῆς Ἁγίας καί Ἱερᾶς Συνόδου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, γιά τήν Ἀπόφαση νά συγκληθεῖ ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, μετά ἀπό τόσους αἰῶνες, στήν Κρήτη, ἀπό 18 ἕως 27 Ἰουνίου 2016, ὅπως ἀποφασίσθηκε στό Σαμπεζύ τῆς Ἑλβετίας, ἀπό τή Σύναξη τῶν Προκαθημένων τῶν Ἁγιωτάτων Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, πρίν ἀπό λίγες ἡμέρες. Ἡ Ἱερά Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, μέ ἀφορμή τήν τιμητική αὐτή Ἀπόφαση γιά τή σύγκληση στήν Κρήτη, «τοῦ ἱστορικοῦ τούτου γεγονότος ἐν τοῖς Ὀρθοδόξοις Ἐκκλησιαστικοῖς χρονικοῖς τῆς τελευταίας χιλιετίας», κατά τούς λόγους τοῦ Παναγιωτάτου, τό ὁποῖο θά ἀποτελέσει ἐκκλησιαστικό σταθμό γιά τήν Ὀρθόδοξη Οἰκουμένη καί τόν κόσμο ὁλόκληρο, ἐκφράζει βαθύτατες καί εὐγνώμονες εὐχαριστίες πρός τήν Α.Θ.Π. τόν Οἰκου-
μενικό Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαῖο, γιά τήν τιμή καί τήν ἐμπιστοσύνη πρός τήν ἀφοσιωμένη θυγατέρα τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, τήν Ἡμιαυτόνομη Ἐκκλησία τῆς Κρήτης. Οἱ ἐργασίες τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, θά πραγματοποιηθοῦν στούς φιλόξενους χώρους τῆς Ὀρθοδόξου Ἀκαδημίας Κρήτης, στό Κολυμπάρι Κισάμου καί θά πλαισιωθοῦν ἀπό Ἱερές Ἀκολουθίες, μέ ἀποκορύφωμα τήν Κυριακή τῆς Πεντηκοστῆς, κατά τήν ὁποία θά τελεσθεῖ συλλείτουργο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου καί τῶν Μακαριωτάτων Προκαθημένων τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, στόν Ἱερό Μητροπολιτικό Ναό Ἁγ. Μηνᾶ Ἡρακλείου. Τέλος, ἡ Ἱερά Σύνοδος προσκαλεῖ μέ ἰδιαίτερη χαρά, τόν Ἱερό Κλῆρο, τίς Μοναχικές Ἀδελφότητες, τίς Ἀρχές καί τόν εὐσεβῆ καί πιστό Λαό τῆς Μεγαλονήσου νά συμμετάσχουν στίς Ἱερές Ἀκολουθίες, οἱ ὁποῖες θά ἀνακοινωθοῦν ἐγκαίρως καί λεπτομερῶς μελλοντικά καί θά πλαισιώσουν τίς ἐργασίες τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. 3/2/2016 •
Γιά τήν καύση τῶν νεκρῶν καί τό προσφυγικό
Ἡ
Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, συνῆλθε σήμερα 3 Μαρτίου 2016 στό Ἡράκλειο, σέ Συνεδρία, καί ἐκτός ἀπό τά τρέχοντα ὑπηρεσιακά θέματα, ἀσχολήθηκε μέ τό θέμα τῆς προετοιμασίας τῆς Ἁγίας καί Μεγά-
8 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
λης Συνόδου τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία θά συγκληθεῖ στήν Κρήτη, τόν προσεχῆ Ἰούνιο. Ἡ Ἱερά Σύνοδος συζήτησε τό θέμα τῆς καύσεως τῶν νεκρῶν καί ἐνημερώνει τόν διακρινόμενο γιά τήν πίστη καί τήν ἀγά-
Ἡ Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδος τῆς Ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας Κρήτης 2016 πη του πρός τήν Ὀρθόδοξη Παράδοση Κρητικό Λαό ὅτι ἡ ταφή τῶν κεκοιμημένων ἀποτελεῖ στοιχεῖο τοῦ Πολιτισμοῦ καί τῆς ταυτότητάς μας καί ἐκφράζει τήν τιμή καί τό σεβασμό πρός τήν ἱερότητα τοῦ ἀνθρωπίνου σώματος. Μάλιστα, ἡ Ἱερά Σύνοδος ἀποφάσισε νά ἀπευθύνει Συνοδική Ἐγκύκλιο, τήν Κυριακή τῆς Σταυροπροσκυνήσεως, γιά τό θέμα αὐτό, προκειμένου νά ἐνημερωθεῖ ὁ εὐσεβής Λαός τοῦ Θεοῦ. Ἐπί πλέον, τήν Ἱερά Σύνοδο ἀπασχόλησε τό φλέγον θέμα τῶν προσφύγων καί οἱ ἀνησυχητικές διαστάσεις πού ἔχει λάβει στόν Τόπο μας τίς τελευταῖες ἡμέρες, ἀπευθύνει δέ ἔκκληση πρός κάθε ἁρμόδιο Φορέα καί Ὄργανο, γιά τήν ἀπό κοινοῦ ἀντιμετώπιση τοῦ ὅλου θέματος, μέ τίς δέουσες ἐνέργειες καί ἀποφάσεις. Ταυτό-
χρονα, ἡ Ἐκκλησία Κρήτης, ὅπως ἔπραξε καί κατά τό παρελθόν, θά συμπαρασταθεῖ, ἀπό τό ὑστέρημά της, στίς ἀνάγκες τῶν ἐμπεριστάτων καί πονεμένων συνανθρώπων μας, ἀνεξαρτήτως θρησκείας καί φυλῆς. Ἡ Ἱερά Σύνοδος, μέ τήν εὐκαιρία τῆς ἀρχῆς τοῦ κατανυκτικοῦ Τριωδίου, εὔχεται ὅλοι νά διέλθουμε μέ ἀληθινή μετάνοια καί κατάνυξη τήν ἐρχόμενη περίοδο τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, νά ἀξιωθοῦμε δέ νά ἑορτάσομε μέ πνευματική εὐφροσύνη καί ἐλπίδα τήν Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου μας. 3/3/2016
•
Ἐν Ἐσόπτρῳ | 9
Ἡ εἴδηση τῆς Ἅλωσης τῆς Πόλης στήν Κρήτη τοῦ κ. Κων/νου Γ. Τσικνάκη, ἱστορικοῦ
Ο
ἱ μακραίωνοι δεσμοὶ ποὺ συνέδεαν τὴν Κρήτη μὲ τὴ Βυζαντινὴ Αὐτοκρατορία, παρὰ τὸ γεγονὸς ὅτι τὸ νησὶ ἀπὸ τὶς ἀρχὲς τοῦ 13ου αἰῶνα εἶχε περιέλθει στὸ Βενετικὸ κράτος, παρέμεναν ἄρρηκτοι. Φυσικὸ λοιπὸν ἦταν νὰ κινητοποιηθεῖ ὁ πληθυσμὸς τοῦ νησιοῦ μπροστὰ στὸν κίνδυνο ποὺ ἀντιμετώπιζε ἡ Κωνσταντινούπολη. Στὴν πρώτη φάση τῆς πολιορκίας, τέσσερα Κρητικὰ ἐμπορικὰ πλοῖα διέσπασαν τὸν ἀσφυκτικὸ κλοιὸ καὶ μπῆκαν στὸν Κεράτιο Κόλπο μεταφέροντας τρόφιμα. Ἀλλὰ καὶ κατὰ τὸ κρίσιμο διάστημα τὴs τουρκικῆς ἐπίθεσης ἡ βοήθεια ποὺ προσφέρθηκε ἀπὸ τοὺς Κρητικοὺς ἦταν ἀξιόλογη. Στὴν πολεμικὴ ἀναμέτρηση ἔλαβαν μέρος ἀπὸ τὴν Κρήτη δύο ἢ τρεῖς πολεμικὲς γαλέρες. Ἐπίσης τρία ἐμπορικὰ σκάφη, μὲ κυβερνῆτες τὸν Γεώργιο Σγουρό, τὸν Ἀντώνιο Γυαλινᾶ καὶ τὸν Ἀντώνιο Φιλομάτη. Κατὰ τὴ διάρκεια τῶν συμπλοκῶν ποὺ ἐκτυλίχτηκαν στὰ τείχη οἱ ναῦτες τῶν πλοίων ἀπὸ τὴν Κρήτη ἐπέδειξαν ἀπαράμιλλο θάρρος. Ἀκόμη καὶ ὅταν φαινόταν ὅτι ἔχει κριθεῖ ἡ μάχη, ὅπως διηγεῖται ὁ Γεώργιος Σφραντζής, συνέχισαν νὰ ἀνθίστανται μὲ ἡρωϊσμό. Τὸ γεγονὸς προκάλεσε τὸ θαυμασμὸ τοῦ Μωάμεθ καὶ μέσῳ τοῦ ἀπεσταλμένου του ἦλθε σὲ διαπραγματεύσεις μαζί τους. Τελικά, ἐγκατέλειψαν οἱ Κρητικοὶ τὸν ἀγῶνα, μόνο ἀφοῦ τοὺς ἐπιτράπηκε νὰ μποῦν χωρὶς νὰ ἐνοχληθοῦν στὰ καράβια τους καὶ μαζὶ μὲ τὰ ὅπλα καὶ τὶς ἀποσκευές τους νὰ ἀναχωρήσουν γιὰ τὸ νησί τους. Ἡ τελευταία πράξη τοῦ δράματος ποὺ 10 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
ζοῦσαν οἱ Κρητικοὶ γράφτηκε ὕστερα ἀπὸ λίγες μέρες στὴ γενέτειρά τους. Τὰ πλοῖα στὰ ὁποῖα ἐπέβαιναν ἔφτασαν στὸ Χάνδακα, μεταφέροντας τὴ θλιβερὴ εἴδηση. Νὰ πώς παρουσιάζονται τὰ συναισθήματα τῶν κατοίκων τῆς Κρήτης σὲ μία ἐνθύμηση κώδικα τοῦ Βρετανικοῦ Μουσείου (Lond. Βrit. Μus. Αddit. 34060, φ. 1ν), ὁ ὁποῖος προέρχεται ἀπὸ τὴ γνωστὴ μονὴ τῆς Ἀγκαράθου:... Καὶ ἐγένοτο οὖν θλίψις καὶ πολὺ κλαυθμὸς εἰς τὴν Κρήτην διὰ τὸ θλιβερὸν μήνυμα ὅπερ ἦλθε, ὅτι χεῖρον τούτου οὐ γέγονεν, οὔτε γενήσεται. Καὶ Κύριος ὁ Θεὸς ἐλεῆσαι ἡμᾶς καὶ λυτρώσεται ἡμᾶς τῆς φοβερᾶς αὐτοῦ ἀπειλῆς. Πίσω ἀπὸ συγκινησιακὰ φορτισμένες λέξεις τῆς ἐνθύμησης ἀποκαλύπτεται ἡ ἀτμόσφαιρα ποὺ κυριάρχησε ἐκεῖνες τὶς μέρες στὴ Μεγαλόνησο. Διαφαίνεται ὡστόσο καὶ ὁ μεγάλος φόβος ποὺ ἄρχισε νὰ κυριεύει τοὺς κατοίκους της γιὰ τὸ μέλλον. Ὁ κίνδυνος νὰ δεχθεῖ ἐπίθεση τὸ νησὶ ἀπὸ τοὺς Τούρκους ἦταν πλέον ὁρατός. Τὴ θλιβερὴ εἴδηση ἔσπευσαν νὰ μεταφέρουν στὴ Δύση μὲ ἐπιστολὲς τοὺς ἀρκετὰ πρόσωπα ποὺ συνέπεσε νὰ βρίσκονται ἐκείνη τὴν περίοδο στὸ νησί. Προηγήθηκε ἡ ἐπιστολὴ τοῦ ἐξόριστου νομικοῦ Ρaolo Dotti πρὸς τὸν ἀδελφό του στὴν Πάντοβα, στὶς 11 Ἰουνίου. Τὸ χρονικὸ διάστημα μεταξὺ 5-26 Ἰουλίου πολλοὶ ἄλλοι –Καρδινάλιος Ἰσίδωρος, φιλικὸ πρόσωπο τοῦ Ἰσίδωρου (πιθανότατα ὁ ἀνθρωπιστὴς Francesco Griffolini d’ Αrezzo), fra Girolamo da Firenze, Lauro Quirini– ἐνημέρωσαν τοὺς Δυτικοὺς θρησκευτικοὺς καὶ πολιτικοὺς κύκλους τόσο γιὰ τὴν Ἅλωση ὅσο καὶ γιὰ τὸ νέο σκηνι-
κὸ ποὺ εἶχε διαμορφωθεῖ. Στὸ σύνολό τους σχεδὸν οἱ ἐπιστολογράφοι δὲν ἀπέκλειαν τὸ ἐνδεχόμενο νὰ συνεχίσουν τὴν προέλασή τους οἱ Τοῦρκοι καὶ νὰ στραφοῦν τελικὰ ἐναντίον τῆς Δύσης. Οἱ ἀπόψεις τοῦ Καρδινάλιου Ἰσίδωρου, ὁ ὁποῖος διέφυγε ἀπὸ τὴν Τουρκικὴ αἰχμαλωσία καί, μέσῳ Χίου, διασώθηκε στὴν Κρήτη, κινοῦνται σὲ αὐτὸ ἀκριβῶς τὸ μῆκος κύματος. Σὲ ἐπιστολή του πρὸς τὸν πάπα Νικόλαο Ε', στὶς 15 Ἰουλίου 1453, περιέγραφε τὰ γεγονότα ποὺ εἶχαν διαδραματιστεῖ στὴν Κωνσταντινούπολη στὰ ὁποῖα ἦταν αὐτόπτης μάρτυρας. Σχολιάζοντας τὴ μεγάλη δύναμη ποὺ εἶχε ἀποκτήσει πλέον ὁ Μωάμεθ ἐπισήμαινε τὸν κίνδυνο νὰ ἐξαπολύσει ἐπίθεση ἐναντίον τὴs Ἰταλίας. Στὴν ἴδια διαπίστωση εἶχε καταλήξει ἡ Βενετία ἡ ὁποία, θορυβημένη, ἀναζήτησε τρόπους γιὰ τὴν ἀποτροπὴ τοῦ ἐνδεχόμενου τουρκικῆς
ἐπίθεσης. Τὸ κλίμα ἔντασης ποὺ κυριαρχοῦσε στὴν Κρήτη συντηροῦσαν οἱ δεκάδες πρόσφυγες ἀπὸ τὴν Κωνσταντινούπολη ποὺ εἶχαν ἀρχίσει νὰ συρρέουν. Ὅλοι τους, κουβαλῶντας ἐφιαλτικὲς μνῆμες, βρῆκαν ἀσφαλὲς καταφύγιο στὸ νησί. Πεποίθησή τους ἦταν ὅτι ὁ χῶροs του ἀποτελοῦσε τὴ συνέχεια τοῦ Βυζαντινοῦ κράτους. Ἀλλὰ καὶ οἱ ὑπόλοιποι κάτοικοι Ἑλληνικῶν περιοχῶν εἶχαν τὴν ἀντίληψη ὅτι ἡ Κρήτη προοριζόταν νὰ ὑποδεχτεῖ καὶ νὰ διαφυλάξει τὴ Βυζαντινὴ κληρονομιά. Ἐνδεικτικοὶ τῶν ἀντιλήψεων ποὺ ἐπικρατοῦσαν εἶναι οἱ στίχοι τοῦ θρηνητικοῦ ποιήματος Ἀνακάλημα τῆς Κωνσταντινούπολης τὸ ὁποῖο, σύμφωνα μὲ τὴν ἔρευνα, γράφτηκε στὴν Κύπρο στὰ μέσα τοῦ 15ου αἰῶνα. Στὶς τελευταῖες στιγμὲς τῆς ζωῆς του ὁ Κωνσταντῖνος Παλαιολόγος, γιὰ νὰ μὴν πέσει στὰ χέρια τῶν ἐχθρῶν τὸ σῶμα Ἐν Ἐσόπτρῳ | 11
Ἡ εἴδηση τῆς Ἅλωσης τῆς Πόλης στήν Κρήτη
του, ζητεῖ ἀπὸ τοὺs Ρωμιοὺς νὰ τὸν ἀποκεφαλίσουν. Οἱ συμπολεμιστές του ἀπὸ τὴν Κρήτη νὰ στέρξουν νὰ μεταφέρουν τὸ κεφάλι του στὸ νησί τους καὶ νὰ τὸ μοιρολογήσουν. Ὁ συμβολισμὸς εἶναι ξεκάθαρος. «Κόψετε τὸ κεφάλιν μου, Χριστιανοὶ Ρωμαῖοι, ἐπάρετέ το, Κρητικοί, βαστᾶτε τὸ στὴν Κρήτην νὰ τὸ ἰδοῦν οἱ Κρητικοὶ νὰ καρδιοπονέσουν, νὰ δείρουσι τὰ στήθη τους, νὰ χύσουν μαῦρα δάκρυα καὶ νὰ μὲ μακαρίσουσιν ὅτι οὔλους τούς ἀγάπουν». Κάτω ἀπὸ αὐτὲς τὶς πρόσφορες συνθῆκες ἐκδηλώθηκε στὴν Κρήτη, ὕστερα ἀπὸ λίγους μῆνες, συνωμοσία ἐναντίον τῆs Βενετικῆς διοίκησης. Πρόκειται γιὰ τὴ γνωστὴ ἀπὸ τὸ ὄνομα τοῦ πρωτεργάτη της ὡς «ἐπανάσταση τοῦ Σήφη Βλαστοῦ». Σὲ αὐτὴν πῆραν μέρος οἱ ἀντίπαλοι τῆς Ἕνωσης τῆς Φλωρεντί-
ας καὶ οἱ πρόσφυγες ἀπὸ τὴν Κωνσταντινούπολη. Ἡ ἐξέγερση ὡστόσο κατεστάλη γρήγορα ἀπὸ τὶς Βενετικὲς ἀρχὲς τοῦ νησιοῦ καὶ τιμωρήθηκαν παραδειγματικὰ οἱ ὑποκινητές της. Μεταξὺ τῶν κατηγοριῶν ποὺ ἀπήγγειλε τὸ Συμβούλιο τῶν Δέκα στὶς 14 Νοεμβρίου 1454 ἐναντίον τῶν ὀρθοδόξων ἱερωμένων ποὺ πρωτοστάτησαν στὴ συνωμοσία, ἦταν ὅτι γιὰ νὰ πετύχουν τὸν στόχο τους κατασκεύασαν ἐπιστολὴ τοῦ Αὐτοκράτορα. Ἡ πληροφορία φανερώνει τὴ σταθερὴ προσήλωση ποὺ εἶχε ὁ Ἑλληνικὸς πληθυσμὸς τῆς Κρήτης πρὸς τὸν Βυζαντινὸ Αὐτοκράτορα. Ἐφημερίδα: «Καθημερινή», 28/5/2000
•
Οἱ ἰσχυροί τῆς γῆς...
Τ
τοῦ ἀοιδίμου Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κυροῦ Τιμοθέου
ά πανανθρώπινα ἐγκλήματα βαρύνουν περισσότερο τούς ἰσχυρούς τῆς γῆς. Μεγάλες συμφορές καί φρικτά δεινά τῆς ἀνθρωπότητας ξεκινοῦν ἀπό τά λάθη, τούς ἐγωϊσμούς καί τήν ἐξαλλοσύνη τῶν μεγάλων καί ἰσχυρῶν τῆς γῆς. Ἑκατομμύρια ἄνθρωποι ἀδιάκοπα ἀρρωσταίνουν καί πεθαίνουν ἀπό πολέμους, στερήσεις καί κακουχίες. Οἱ ἰσχυροί τῆς γῆς κάνουν νά δεινοπαθοῦν οἱ λαοί μας, μέ ἄμεση καί φρικτή ἐπίπτωση τή δυστυχία, τόν πόνο, τήν ἀρρώστια, τόν θάνατο. Ἡ ἱστορία εἶναι γεμάτη ἀπό σελίδες βογγητῶν καί στεναγμῶν τῶν ἀρρώστων. Ἕνας πόλεμος, μιά ἐπανάσταση, ἕνας ἀποκλεισμός, μιά κατοχή πλημμυρίζουν τή γῆ 12 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
ἀπό πονεμένους, ἀνάπηρους καί κατάκοιτους, ἄρρωστους καί ἄχρηστους. Οἱ ἰσχυροί τῆς γῆς ἐπιβάλλουν τή θέλησή τους πού τίς περισσότερες φορές εἶναι καταστροφή. Ὅταν κάνουν ὅπλα τόν ἱδρῶτα τῶν λαῶν, ὅταν σύρουν τούς ἀνθρώπους ὡς πρόβατα στή σφαγή. Οἱ ἰσχυροί μοιράζονται τούς λαούς, τούς ἀπορροφοῦν, τούς ἐξουθενώνουν καί τούς κρατοῦν συστυχισμένους καί τσακισμένους ἄρρωστους. Οἱ ἰσχυροί εἶναι πού καῖνε τά στάρια καί ὁ πολύς κόσμος δέν ἔχει ψωμί. Οἱ ἰσχυροί χύνουν τά γάλατα καί οἱ ἄρρωστοι πεθαίνουν ἀπό πεῖνα. Καταστρέφουν τά ἀγαθά γιά νά μήν πέσει ἡ τιμή τους. Λιμοκτονοῦν οἱ λαοί τῆς Ἀφρι-
κῆς, τῆς Ἀσίας ὅταν οἱ ἰσχυροί τῆς γῆς ξοδεύουν μυθικά ποσά γιά ἐξοπλισμούς. Ἕνα ἀτομικό ὑποβρύχιο στοιχίζει ὅσο 14 Νοσοκομεῖα σέ χτίσιμο, ἐξοπλισμό καί λειτουργία. Τά διαστημικά ταξίδια μποροῦν νά προλάβουν ἀμέτρητα ἑκατομμύρια ἀνθρώπους ἀπό τό βίαιο ἤ ἀργό ταξίδι τοῦ θανάτου. Λιμοκτονοῦν οἱ λαοί στίς ὑπό ἀνάπτυξη χῶρες καί οἱ ἰσχυροί καυχῶνται γιά τόν πολιτισμό πού πετάει στά σκουπίδια τά ἀγαθά, τόν ἁμαρτωλό πολιτισμό τῶν ἀνέσεων, τῆς ἐπίδειξης καί πολυτέλειας, τοῦ καταναλωτικοῦ εἰδωλολατρικοῦ εὐδαιμονισμοῦ. Ἄν οἱ ἰσχυροί τῆς γῆς ἦσαν ὅπως θέλει ὁ Θεός, θά χόρταιναν τούς πεινασμένους, θά πολεμοῦσαν μέ ὅλα τά μέσα τίς ἀρρώστιες, θά προλάβαιναν πολλές ἀπό τίς αἰτίες ἀπό τίς ὁποῖες οἱ ἄνθρωποι ἀρρωσταίνουν. Θά ἐξασφάλιζαν ἐργασία καί κατοικία καί τροφή καί προστασία σ’ ὅλους τούς ἀνθρώπους. Θά στέγνωναν δάκρυα, θά σταματοῦσαν τούς στεναγμούς καί θά ἄνοιγαν τόν δρόμο γιά τήν εὐτυχία, τή χαρά, τήν εἰρήνη στίς κοινωνίες καί στούς λαούς. Οἱ ἰσχυροί θά μποροῦσαν νά ἀξιοποιήσουν τίς ἐπιστημονικές δυνατότητες νά τροχονομήσουν σωστά τήν ἐπιστήμη, τή διανόηση, τόν πολιτισμό καί δέν θά τόν καταντοῦσαν τέρας πού κατασπαράσσει τά παιδιά του. Οἱ ἰσχυροί θά ἔπρεπε νά εἶναι πιστοί καί ταπεινοί, ἁγνοί καί ἐνάρετοι, νά δίνουν τό καλό παράδειγμα γιά νά ἀκολουθήσουν οἱ λαοί. Οἱ ἰσχυροί πρέπει νά εἶναι δίκαιοι καί συνετοί ὄχι μάστιγες στήν πορεία τῆς ζωῆς καί της ἱστορίας. Εἶναι ἀληθινό πώς οἱ ἰσχυροί τῆς γῆς ταυτίζονται πολλές φορές μέ τίς σκοτεινές δυνάμεις πού
Ἀρχιεπίσκοπος Κρήτης Τιμόθεος κρατοῦν στά δάκτυλά τους τή ζωή καί τήν ἐξέλιξη τοῦ κόσμου καί στηρίζονται στήν ἀδικία, τήν ἐκμετάλλευση, τό ἔγκλημα. Δέν λησμονοῦμε πώς πέρα ἀπό τήν ἀθλιότητα τῶν ἰσχυρῶν, τῶν ἄδικων καί σκοτεινῶν, ὑψώνονται καί τά ἡρωικά, φωτεινά καί θαυμαστά παραδείγματα ἰσχυρῶν τῆς γῆς, πού ἀγωνίστηκαν γιά τό καλό τῆς ἀνθρωπότητας. Ἄς ἦταν ὅλοι οἱ τρανοί τῆς γῆς σέ μιά σύσκεψη πού θά ἀποφάσιζε ὄχι μόνο γιά νά προλάβει ἕνα πυρηνικό πόλεμο πού θά σημάνει ὁλοκληρωτική καταστροφή, ἀλλά πού θά ἀναλάβει νά ὁδηγήσει στό ἀληθινό φῶς τῆς πίστεως. Τότε μόνο θά εἶναι κοντά στόν ἄρρωστο οἱ ἰσχυροί τῆς γῆς καί ὅλοι οἱ ὑπεύθυνοι γιά τήν ὑγεία τῶν συνανθρώπων τους. Ἀπό τό βιβλίο του: « Ὁ σωστός δρόμος • τῆς ζωῆς», σελ. 266 Ἐν Ἐσόπτρῳ | 13
Πέτρος καί Παῦλος διαφωνία καί ὑπέρβαση τοῦ κ. Γεωργίου Γαλίτη Ὁμότιμου Καθηγητοῦ Θεολογικῆς Σχολῆς Παν/μίου Ἀθηνῶν
Δ
έν εἶναι τυχαῖο τό γεγονός, ὅτι ἡ Ἐκκλησία ὅρισε νά συνεορτάζονται τήν ἴδια μέρα οἱ δύο κορυφαῖοι ἀπόστολοι, ὁ Πέτρος καί ὁ Παῦλος. Ἴσως, πέρα ἀπό τόν τονισμό τῆς σημασίας τους ὡς στυλοβατῶν τῆς Ἐκκλησίας, θέλησε νά ἐπισφραγίσει τήν ἄρση τῶν διαφωνιῶν τους καί τήν τελική συμφωνία τους, σέ θέματα, ὄχι πίστεως, ἀλλά βιώσεώς της στήν πράξη καί στήν καθημερινή ζωή. Τά ἀρχαιότερα κείμενα τοῦ Χριστιανισμοῦ, οἱ Πράξεις τῶν Ἀποστόλων καί οἱ ἐπιστολές τοῦ Παύλου, εἶναι ἐναργεῖς μάρτυρες τῆς συγκρούσεως δύο κόσμων, τοῦ Παλιοῦ καί τοῦ Καινούργιου. Τόν πρῶτο ἐκπροσωποῦσε ὁ Πέτρος, τόν δεύτερο ὁ Παῦλος. Δέν διαφωνοῦσαν σέ θέματα πίστεως. Καί οἱ δύο ἦταν φλoγερoί, κήρυκες τοῦ ἀναστημένου Χριστοῦ. Ὁ πρῶτος, ὁ Πέτρος, «τό στόμα τῶν ἀποστόλων», ὅπως τόν ἀποκαλεῖ ὁ ἱερός Χρυσόστομος, ἦταν ὁ ζηλωτής, ὁ ἀγωνιστής, ὁ ἀσυγκράτητος μαχητής. Ὅπως ἕνας μικρός μαθητής πετάγεται νά ἀπαντήσει πρῶτος στίς ἐρωτήσεις τοῦ δασκάλου, ἔτσι καί ὁ Πέτρος προτρέχει νά δώσει πρῶτος τήν ἀπάντηση: «ποιός λένε οἱ ἄνθρωποι πώς εἶναι ὁ Υἱός τοῦ Ἀνθρώπου; … Ἐσεῖς ποιός λέτε πώς εἶμαι;», ρωτάει ὁ Χριστός. -«Ἐσύ εἶσαι ὁ Μεσσίας, ὁ Υἱός τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ», σπεύδει νά ἀπαντήσει ὁ Πέτρος. Στόν Μυστικό Δεῖπνο, δέν δέχεται νά τοῦ πλύνει τά πόδια του ὁ Διδάσκαλος. «Ἄν δέν σοῦ τά πλύνω, δέν ἔχεις μέρος μαζί μου στή βασιλεία τῶν Οὐρανῶν» -Τότε, Κύριε, ὄχι μόνον τά πόδια, ἀλλά καί τά χέρια καί τό κεφάλι μου 14 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
νά πλύνεις!»… Στή Γεθσημανῆ κόβει τό αὐτί τοῦ δούλου, στή δίκη τοῦ Ἰησοῦ καταφέρνει νά μπεῖ στό σπίτι τοῦ ἀρχιερέα, ὅπου δικαζόταν ὁ Χριστός, τόν ὁποῖον ἀρνεῖται ἀπό φόβο, γιά νά μετανοήσει κατόπιν καί νά κλάψει πικρά. Αὐτός ἦταν ὁ Πέτρος. Γεμᾶτος συναίσθημα, παρορμητικός, μαχητικός, ἀνυποχώρητος, ζηλωτής, ἄκαμπτος. Καί ἦρθε ἡ ὥρα, μετά τήν Ἀνάσταση, νά ποιμάνει τά πρόβατα», κατά τήν ἐντολή τοῦ Κυρίου του. Ἐδῶ ἀρχίζουν τά δύσκολα. Πρέπει νά τηροῦμε τόν μωσαϊκό νόμο; Ἀφοῦ εἴμαστε Ἑβραῖοι, ἀσφαλῶς ναί. Καί τόν νόμο τοῦ Χριστοῦ; Ἀσφαλῶς ναί, καί αὐτόν. Καί οἱ Ἐθνικοί, οἱ εἰδωλολάτρες, πού γίνονται Χριστιανοί; Ναί καί αὐτοί. Νά ζοῦν ἐν Χριστῷ, νά τηροῦν τόν Νόμο τῆς Χάριτος, ἀλλά καί παράλληλα νά τηροῦν τά Σάββατα, τούς καθαρμούς, τίς ἰουδαϊκές προσευχές, τίς θυσίες στόν Ναό; Ναί, ναί! Καί ἦρθε ὁ Παῦλος. Ἀπό ποῦ; Ἀπό τό στρατόπεδο τῶν διωκτῶν τοῦ Χριστοῦ. Ἦταν κι αὐτός Ἰουδαῖος. Μάλιστα ἦταν Φαρισαῖος. Γνώριζε δηλαδή πολύ καλύτερα τόν μωσαϊκό νόμο, τόν ὁποῖο τηροῦσε εὐλαβικά. Κι αὐτό, ὡς τή θαυμαστή κλήση καί μεταστροφή του. Κατάλαβε, ὅτι τίποτε δέν μᾶς σώζει, παρά μόνον ἡ πίστη στόν Χριστό. Ὅλα τά ἄλλα εἶναι «σκύβαλα». Καί παίρνοντας τή μάχαιρα τοῦ Πνεύματος, μέ λόγο καί γραφίδα, περιῆλθε ὅλη τήν Οἰκουμένη, κηρύσσοντας τό Εὐαγγέλιο τῆς σωτηρίας. Τί τοῦ κόστισε αὐτό, τό περιγράφει ὁ ἴδιος στή Β΄ ἐπιστολή του πρός τούς Κο-
Ὁ Ἀπ. Παῦλος εἰς Καλούς Λιμένας, ἀπό τήν Ἐνορία Πλατάνου, ἔργο κ. Στεφ. Ἀλπαντάκη ρινθίους: «μόχθησα πολύ˙ μέ χτύπησαν μέ ἀφάνταστη ἀγριότητα˙ φυλακίστηκα πολλές φορές, καί πολλές φορές ἔφθασα στά πρόθυρα τοῦ θανάτου. Πέντε φορές μαστιγώθηκα ἀπό τούς Ἰουδαίους μέ τριανταεννέα μαστιγώματα, τρεῖς φορές μέ τιμώρησαν μέ ραβδισμούς, μία φορά μέ λιθοβόλησαν, τρεῖς φορές ναυάγησα, ἕνα μερόνυχτο ἔμεινα vαυαγός στό πέλαγος.
Ἔκανα πολλές κοπιαστικές ὁδοιπορίες, διάβηκα ἐπικίvδυvα ποτάμια, κινδύνεψα ἀπό ληστές, κινδύvεψα ἀπό τούς ὁμογενεῖς μου Ἰουδαίους, κινδύνεψα ἀπό τούς Ἐθνικούς. Πέρασα κινδύνους σέ πόλεις, κινδύνους σέ ἐρημιές, κιvδύvους στή θάλασσα, κινδύνους ἀπό ἀνθρώπους πού ὑποκρίνονταν τούς ἀδελφούς. Κοπίασα καί μόχθησα πολύ, ξαγρύπνησα πολλές Ἐν Ἐσόπτρῳ | 15
Πέτρος καί Παύλος διαφωνία καί ὑπέρβαση
φορές, πείνασα, δίψασα, πολλές φορές μοῦ ἔλειψε ἐντελῶς τό φαγητό, ξεπάγιαζα καί δέν εἶχα ροῦχα vά φορέσω. Ἐκτός ἀπό τά ἄλλα εἶχα καί τήν καθημεριvή πίεση τῶν ἐχθρῶν μου καί τή φροντίδα γιά ὅλες τίς ἐκκλησίες. Ποιανοῦ ἡ πίστη ἀσθενεῖ καί δέν ἀσθενῶ κι ἐγώ;» (11, 23-29). Αὐτός ἦταν ὁ Παῦλος. Ὁ πρῶτος μετά τόν Ἕνα», τόν Χριστό. Αὐτός πού ὄργωσε ὅλη τήν Οἰκουμένη. Καί, ὁ καρπός, πολύς. Ὅμως, τί θά γίνει μέ τούς Ἐθνικούς; Ὁ Παῦλος κήρυττε, πώς δέν ὑπάρχει στόν καινούργιο κόσμο τοῦ Θεοῦ καμιά διάκριση: Ἰουδαῖοι καί ἐθνικοί, ἄνδρες καί γυναῖκες, δοῦλοι καί ἐλεύθεροι, εἶναι, μέσα στή βασιλεία τοῦ Θεοῦ, ἕνα σῶμα, εἶναι ὅλοι παιδιά τοῦ Θεοῦ, πού δέν χρειάζονται γιά νά σωθοῦν τίποτε ἄλλο, παρά νά δεχθοῦν τή Χάρη τοῦ Θεοῦ καί νά ἀνταποκριθοῦν στό κάλεσμα τῆς σωτηρίας πού τούς παρέχει ἡ πίστη καί τό ὁλοκληρωτικό δόσιμο στόν Χριστό. Δέν τά πίστευε αὐτά ὁ Πέτρος; Ἀσφαλῶς τά πίστευε. Αὐτό ὅμως δέν ἐρχόταν σέ ἀντίθεση μέ τίς ἀπόψεις του περί τῆς ἀνάγκης τηρήσεως τοῦ Μωσαϊκοῦ Νόμου; Ἀσφαλῶς ναί. Καί ἀσφαλῶς θά τό ἐγνώριζε αὐτό. Ὅμως, εἴτε ἐπειδή δέν εἶχε τήν ἀναγκαία τόλμη νά διακόψει τούς δεσμούς μέ τή Συναγωγή, εἴτε ἐπειδή φοβόταν μήπως «σκανδαλίσει» τούς Ἰουδαίους, οἱ ὁποῖοι γινόμενοι Χριστιανοί δέν διενοοῦντο νά φύγουν καί ἀπό τόν Ἰουδαϊσμό, ἐπέμενε στίς ἰδέες του. Καί ἐδῶ ἦλθε ἡ μεγάλη σύγκρουση. Ὁ Πέτρος ἦταν ὁ ἀναποφάσιστος, ὁ διστακτικός. Ὁ Παῦλος ἦταν ὁ ἀπόλυτος, ὁ ἀσυμβίβαστος. Ὁ Πέτρος φοβόταν τίς ἀλλαγές, σκεπτόταν καί τό «πολιτικό κόστος». Ὁ Παῦλος ἦθελε «καθαρές λύσεις». 16 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
Ἡ διαφωνία, πού ἐκφράστηκε σέ ὑψηλούς τόνους καί προσέλαβε διαστάσεις, λύθηκε «δημοκρατικά», δηλαδή συνοδικά. Στή λεγόμενη Ἀποστολική Σύνοδο τῶν Ἱεροσολύμων, τό 49 μ. Χ., ὁ Πέτρος, ὕστερα ἀπό πολλή συζήτηση, παραδέχθηκε, ὅτι ὁ Θεός δέν κάνει διάκριση ἀνάμεσα στούς Ἰουδαίους καί τούς Ἐθνικούς, «ἀλλά καθάρισε μέ τήν πίστη τίς καρδιές τους». Γι᾽ αὐτό, τό νά φορτώνονται βάρη πρόσθετα στόν τράχηλο τῶν χριστιανῶν, εἶναι πρόκληση κατά τοῦ Θεοῦ, ἀφοῦ «πιστεύουμε ὅτι θά μᾶς σώσει (τούς Ἰουδαίους) ἡ χάρη τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ, μέ τόν ἴδιο τρόπο πού θά σώσει καί ἐκείνους (τούς Ἐθνικούς)» (Πράξ. 5, 7-11). Ἡ ἀπόφαση τῆς Συνόδου, πού ἀναγράφεται στίς Πράξεις τῶν Ἀποστόλων (15, 23-29), ἀπεστάλη στίς ἐκκλησίες, καί ἔτσι κόπηκε ὁ ὀμφάλιος λῶρος πού συνέδεε τήν Ἐκκλησία μέ τή Συναγωγή, τό Παλιό μέ τό Νέο, τόν Νόμο μέ τή Χάρη. Ἄv δέν συνέβαινε αὐτό, ὁ χριστιανισμός δέν θά ἦταν τίποτε περισσότερο, ἀπό μιά ἰουδαϊκή αἵρεση. Τά μηνύματα τῆς ἑορτῆς εἶναι πολλαπλᾶ. Οἱ σκοπιμότητες, οἱ δισταγμοί στήν ἀντιμετώπιση τῆς ἀλήθειας καί τῆς πραγματικότητας κατά πρόσωπον, ἡ κατίσχυση τοῦ φόβου μήπως «σκανδαλισθοῦν» μερικοί καί συνακόλουθα ἡ ἀπόκρυψη τῆς ἀλήθειας καί τοῦ σωστοῦ, περαιτέρω ἡ ἀτολμία στή λήψη κρίσιμων ἀποφάσεων, μπορεῖ νά ἔχει ὀλέθριες συνέπειες γιά τήν πορεία ἑνός μεγάλου ἔργου, μέ ἐπιπτώσεις σέ ἕνα μεγάλο πλῆθος ἀνθρώπων καί σέ μεγάλο βάθος χρόνου. Κι ἄν βρεθεῖ ἕνας δυναμικός ἀγωνιστής πού θά ἐπιχειρήσει κάτι τολμηρό, μπορεῖ νά δημιουργηθοῦν διαφωνίες, ἐντάσεις καί συγκρούσεις.
•
Καί οἱ μεγάλοι, καί οἱ ἅγιοι μπορεῖ νά διαφωνοῦν. Ἄν στή διαφωνία τους παρεισφρύσει ἡ ἔλλειψη ἀγάπης, τότε μπορεῖ νά εἶναι μεγάλοι, ἀλλά δέν εἶναι ἅγιοι. Οἱ ἅγιοι ἀκοῦνε καί τήν ἀντίθετη πλευρά. Κι ἄν δέν πεισθοῦν, δέν καταφεύγουν στόν καταναγκασμό τοῦ τύπου: «ἐγώ εἶμαι ὁ ὑπεύθυνος ποιμένας, σέ μένα ἔδωσε ὁ Χριστός τά κλειδιά τοῦ παραδείσου καί μοῦ ἀνέθεσε τήν εὐθύνη γιά τήν ποίμνη του, ἡ γνώμη μου εἶναι ἡ σωστή, εἶμαι ἀλάθητος, αὐτό πιστεύω καί αὐτό ἀποφασίζω…». Ὄχι! Ἡ Ἐκκλησία διοικεῖται συνοδικά, τουτέστι δημοκρατικά, αὐτή εἶναι ἡ βασική ἐκκλησιολογική ἀρχή τῆς διαποίμανσης τῆς Ἐκκλησίας, κανείς δέν κατέχει μόνος του καί ἀλαθήτως τήν Ἀλήθεια. Ἡ Ἀλήθεια εἶναι ὁ Χριστός, καί τό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἡ Ἐκκλησία. Μόνον ἡ Ἐκκλήσια ἐν συνόδῳ οἰκουμενικῇ, συνεχίζοντας τήν ἀποστολική παράδοση ὡς ἀποστολική Ἐκκλησία, μπορεῖ νά ἀποφανθεῖ ἀλαθήτως καί νά ὁρίσει τήν Ἀλήθεια. Γιατί τό Πνεῦμα τῆς Ἐκκλησίας εἶναι τό ἅγιο Πνεῦμα, «τό Πνεῦμα τῆς Ἀληθείας», τό ὁποῖο ὁδηγεῖ τήν Ἐκκλησία «εἰς πᾶσαν ἀλήθειαν» (Ἰω. 16,13). Ὄχι μόνον οἱ μεγάλοι καί οἱ ἅγιοι, ἀλλά καί οἱ μικροί καί συνηθισμένοι ἄνθρωποι μπορεῖ νά διαφωνοῦν. Ὁ διάλογος, ἡ ἀγάπη, ἡ προσφυγή στή διαιτησία κάποιου ἄλλου, μπορεῖ νά βοηθήσει στήν ἐπίλυση τῆς διαφορᾶς. Ὄχι μόνον μεταξύ τῶν ἐπί μέρους προσώπων, ἀλλά καί στό κοινωνικό καί στό πολιτικό ἐπίπεδο εἶναι φυσικό νά ὑπάρχουν διαφωνίες. Οἱ «δημοκρατικές διαδικασίες», οἱ πραγματικά δημοκρατικές ὅμως καί ὄχι οἱ φαλκιδευμένες καί κατ᾽ ἐπίφασιν, διεξαγόμενες μέ πνεῦμα κατανοήσεως καί μέ ὦτα εὐήκοα καί ἀπό τίς
δύο πλευρές, ἡ εἰλικρινής ἐπιθυμία νά δοθεῖ λύση καί ὄχι νά ἐπιβληθεῖ μία γνώμη, μπορεῖ νά ὁδηγήσει εἰρηνικά καί χωρίς συγκρούσεις σέ μία συναινετική λύση. Μέ μία νηφάλια συζήτηση καί διαπραγμάτευση, ὅπου τίθενται τά ὅρια καί οἱ δυνατότητες καί ἀπό τίς δύο πλευρές καί ἀκούγονται ἐπιχειρήματα μέ κάθε καλή διάθεση ἀπό κάθε πλευρά καί γίνεται νηφάλια συζήτηση μέ καλή πίστη, μπορεῖ νά ἀποφευχθοῦν κοινωνικές ἀναταραχές μέ ὅ,τι συνεπάγεται. Ἀλλά τώρα, φτάσαμε στήν οὐσία τοῦ ζητήματος: ὅλα αὐτά χρειάζονται προϋποθέσεις ἑνός ἤθους, πού εἶναι τόσο δυσεύρετο στίς χαλεπές ἡμέρες μας, σέ μιά κοινωνία ἐθισμένη στήν ἥσσονα προσπάθεια, στόν εὐδαιμονισμό, στόν ἀτομικισμό, στήν ἄκοπη ἀπόκτηση ὑλικῶν ἀγαθῶν καί στήν παντελῆ ἀγνόηση τοῦ Ἄλλου… Ποῦ βρίσκεται αὐτό τό ἦθος; Ἰδού τό ζητούμενο! … Πέτρος καί Παῦλος. Ἄν διδαχθοῦμε κάτι ἀπό τό παράδειγμα τους˙ ἄν ἐμπνευσθοῦμε κάπως ἀπό τή βιοτή τους˙ ἄν τούς κατεβάσουμε ἀπό τό ὑψηλό βάθρο τους, πού ἡ εὐλάβεια τῶν Χριστιανῶν τούς ἐγκατέστησε, πολλές φορές θεωρῶντας τους ἀποκομμένους ἀπό τόν κόσμο, καί τούς τοποθετήσουμε στήν καθημερινή ζωή μας, φίλους συντρόφους, συμπαραστάτες καί ὁδηγούς, τότε… ἴσως κάτι ἔχουν νά μᾶς ποῦν καί γιά τό σήμερα.Ἀπό τό περιοδικό «Ἀνάπλασις» 2010
• Ἐν Ἐσόπτρῳ | 17
«Χάρις καί ἁμαρτία» ἀπό τό ἄρθρο « Ἡ πρός Τίτον ἐπιστολή τοῦ Ἀπ. Παύλου»
τοῦ κ. Ἰωάννη Λίλη Δρ. Θ. Λέκτορος Ἀνωτάτης Ἐκκλησιαστικῆς Ἀκαδημίας Ἡρακλείου Κρήτης
Ὁ
ἀπ. Παῦλος ἀφιερώνει μεγάλο μέρος τῆς ἐπιστολῆς του γιά νά τονίσει στόν Τίτο πώς τά μέλη τῆς ἐκκλησίας θά πρέπει νά διακρίνονται γιά τήν σεμνότητα καί τήν καθαρότητα τοῦ βίου τους, διευκρινίζοντας ὅμως πώς αὐτό θά πρέπει νά εἶναι καρπός μόνο τῆς χάριτος τοῦ Ἁγ. Πνεύματος, ἡ ὁποία φανερώθηκε πλήρως μέ τήν ἐνανθρώπιση καί τοῦ Κυρίου, καί ὄχι ἁπλῶς μία καλή ἐξωτερική συμπεριφορά. «Ἠθική αὐτόνομη δέν ὑπάρχει γιά τήν Κ. Διαθήκη καί τήν Γραφή γενικότερα. Ἡ ἠθική εἶναι ἀπόρροια, ὁ καρπός καί τό ἐπιστέγασμα τοῦ δόγματος (πρβλ. Α' Τιμ. 3, 15 – 16)»,1 παρατηρεῖ ὁ Γ. Γαλίτης. Στό δεύτερο κεφάλαιο τῆς ἐπιστολῆς τοῦ ὁ Ἀπ. Παῦλος ὑπογραμμίζει: «Ὁ Θεός φανέρωσε τή χάρη του γιά νά σώσει ὅλους τους ἀνθρώπους. Αὐτή ἡ χάρη μᾶς καθοδηγεῖ γιά νά ἀρνηθοῦμε τήν ἀσέβεια καί τίς ἁμαρτωλές ἐπιθυμίες γιά νά ζήσουμε μέ σωφροσύνη, μέ δικαιοσύνη καί μέ εὐσέβεια στόν παρόντα αἰῶνα, περιμένοντας τή μακαριότητα πού ἐλπίζουμε, δηλαδή τήν ἐμφάνιση τῆς δόξας τοῦ μεγάλου Θεοῦ καί σωτήρα μας, τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Αὐτός ἔδωσε τόν ἑαυτό του γιά μᾶς, γιά νά μᾶς λυτρώσει ἀπό κάθε ἀνομία, νά μᾶς καθαρίσει καί νά μᾶς κάνει ἕνα λαό πού νά ἀνήκει μόνο σ᾽ αὐτόν καί νά καταγίνεται μέ ζῆλο στά καλά ἔργα».2 1 Γ. Ἀ. Γαλίτη, Ἡ πρός Τίτον ἐπιστολή τοῦ Ἀποστόλου Παύλου, (ὁ ποιμένας καί οἱ αἱρετικοί), σελ. 269. 2 Τίτ. 2, 11 – 15 : «Ἐπεφάνη γάρ ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ 18 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
Πολύ χαρακτηριστική εἶναι ἡ ἀναφορά του γιά τή διαφορά τῶν ἀποστόλων καί τῶν λοιπῶν ἐκκλησιαστικῶν μελῶν πρίν τήν ἐνανθρώπιση καί μετά: «Γιατί καί ἐμεῖς ἤμασταν κάποτε ἄμυαλοι, ἀπείθαρχοι, πλανεμένοι, ὑποδουλωμένοι σέ κάθε λογῆς ἐπιθυμίες καί ἡδονές· ζούσαμε μέσα στήν κακία καί στόν φθόνο· ἤμασταν μισητοί καί μισούσαμε ὁ ἕνας τόν ἄλλον. Ὅταν ὅμως ὁ σωτῆρας μας ὁ Θεός φανέρωσε τήν καλοσύνη του καί τήν ἀγάπη του στούς ἀνθρώπους, μᾶς ἔσωσε, ὄχι γιά τά καλά μας ἔργα πού τυχόν κάναμε ἐμεῖς, ἀλλά γιατί μᾶς σπλαχνίστηκε. Μᾶς ἔσωσε μέ τό βάπτισμα τῆς ἀναγέννησης καί τῆς ἀνανέωσης πού χαρίζει τό Ἅγ. Πνεῦμα, πού τό σκόρπισε πλούσια πάνω μας διά τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ σωτήρα μας, γιά νά δικαιωθοῦμε μέ τή δική του χάρη καί νά κληρονομήσουμε τήν αἰώνια ζωή, πού τήν προσδοκοῦμε».3 Δέν εἶναι ἡ σωτήριος πᾶσιν ἀνθρώποις, παιδεύουσα ἡμᾶς ἵνα ἀρνησάμενοι τήν ἀσέβειαν καί τάς κοσμικάς ἐπιθυμίας σωφρόνως καί δικαίως καί εὐσεβῶς ζήσωμεν ἐν τῷ νῦν αἰώνι, προσδεχόμενοι τήν μακαρίαν ἐλπίδα καί ἐπιφανείαν τῆς δόξης τοῦ μεγάλου Θεοῦ καί σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὅς ἔδωκεν ἑαυτόν ὑπέρ ἡμῶν, ἵνα λυτρώσηται ἡμᾶς ἀπό πάσης ἀνομίας καί καθαρίσῃ ἐαυτῷ λαόν περιούσιον, ζηλωτήν καλῶν ἔργων». 3 Τίτ. 3, 3 – 7 : «Ἦμεν γάρ ποτε καί ἡμεῖς ἀνόητοι, ἀπειθεῖς, πλανώμενοι, δουλεύοντες ἐπιθυμίαις καί ἡδοναῖς ποικίλαις, ἐν κακίᾳ καί φθόνῳ διάγοντες, στυγητοί, μισοῦντες ἀλλήλους· ὅτε δέ ἡ χρηστότης καί ἡ φιλανθρωπία ἐπεφάνη τοῦ σωτῆρος ἡμῶν Θεοῦ, οὐκ ἐξ ἔργων τῶν ἐν δικαιοσύνῃ ὧν ἐποιήσαμεν ἡμεῖς, ἀλλά κατά τόν αὐτοῦ
Ὁ Ἀπ. Παῦλος ἐγκαθιστᾶ εἰς Γόρτυνα τόν Ἀπ. Τίτο, ἀπό τήν Ἐνορία Πλατάνου, ἔργο κ. Στεφ. Ἀλπαντάκη καθόλου τυχαῖο ὅτι «ἡ ἐκκλησία καθόρισε νά διαβάζονται τά τεμάχια αὐτά κατά τήν ἡμέρα τῶν Ἐπιφανείων, κατά τήν ἑορτή δηλαδή, κατά τήν ὁποία ἐφάνη ὁ Τριαδικός Θεός καί τό φῶς αὐτοῦ ἐσημειώθη ἐφ’ ἡμᾶς... ἦλθεν, ἐφάνη, τό φῶς τό ἀπρόσιτον (Κοντάκιο 6ης Ἰαν.)».4 «Καί τά δύο αὐτά τεμάχια παρουσιάζουν τό ἰδιαίτερο χαρακτηριστικό, ὅτι ἀπαντᾶται σ’ αὐτά ὁρολογία περί Θεοῦ ὅμοια μέ αὐτήν πού χρησιμοποιοῦσαν τήν ἐποχή ἐκείνη καί εἰδικότερα στή λατρεία τῶν βασιλέων (ἐπιφάνεια, μέγας θεός, σωτήρ, φιλανθρωπία). Προφανῶς ὁ σκοπός τοῦ ἀποστόλου ἔλεον ἔσωσεν ἡμᾶς διά λουτροῦ παλιγγενεσίας καί ἀνακαινώσεως Πνεύματος Ἁγίου, οὗ ἐξέχεεν ἐφ’ ἡμᾶς πλουσίως διά Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ σωτῆρος ἡμῶν, ἵνα δικαιωθέντες τῇ ἐκείνου χάριτι κληρονόμοι γενώμεθα κατ᾽ ἐλπίδα ζωῆς αἰωνίου». 4 Γ. Ἀ. Γαλίτη, Ἡ πρός Τίτον ἐπιστολή τοῦ Ἀποστόλου Παύλου, (ὁ ποιμένας καί οἱ αἱρετικοί), σελ. 271.
εἶναι ἀπολογητικός καί πολεμικός καί ἀποσκοποῦσε στό νά ἀπομακρύνει τούς πιστούς ἀπό τέτοιες παραστάσεις καί νά τούς ἀναγάγει στόν Θεό, τόν μόνο Μέγα καί Σωτήρα...Ἄλλο κοινό χαρακτηριστικό τῶν τεμαχίων αὐτῶν εἶναι ὅτι ἡ θεολογία τους εἶναι σαφῶς παύλειος, καί μάλιστα θεωροῦνται ὡς τά πιό παύλεια τεμάχια μέσα στό ὅλο σῶμα».5 Ὁ ἁγιασμός τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως πρέπει νά χαρακτηρίζει ὅλα τά μέλη τῆς ἐκκλησίας: τόν ἴδιο τόν Τίτο, τούς πρεσβυτέρους – ἐπισκόπους, τούς ἡλικιωμένους, τίς ἡλικιωμένες, τούς νέους καί τίς νέες. «Κι ἐσύ νά συμπεριφέρεσαι ἔτσι, ὥστε σέ ὅλα νά εἶσαι ὑπόδειγμα καλῶν ἔργων. Ἡ διδασκαλία σου νά εἶναι ἀνόθευτη, σοβαρή, καθαρή, μέ σωστό περιεχόμενο, πού δέν θά δίνει ἀφορμή γιά κατηγορίες» θά τοῦ πεῖ.6 Κατόπιν 5 Γ. Ἀ. Γαλίτη, Ἡ πρός Τίτον ἐπιστολή τοῦ Ἀποστόλου Παύλου, (ὁ ποιμένας καί οἱ αἱρετικοί), σελ. 272. 6 Τίτ. 2, 7 – 8 : «περί πάντα σεαυτόν παρεχόμενος Ἐν Ἐσόπτρῳ | 19
Χάρις καί ἁμαρτία
ἀναφέρεται στά χαρίσματα πού θά πρέπει νά κοσμοῦν τά ἡγετικά μέλη τῆς ἐκκλησίας, πρεσβυτέρους – ἐπισκόπους, οἱ ὁποῖοι ἔχουν ὡς ἀποστολή νά διορθώνουν τίς ἐλλείψεις τῶν ἐκκλησιαστικῶν κοινοτήτων: «ὁ λόγος πού σέ ἄφησα στήν Κρήτη ἦταν νά συνεχίσεις νά διορθώνεις τίς ἐλλείψεις καί νά ἐγκαταστήσεις σέ κάθε πόλη πρεσβυτέρους σύμφωνα μέ τίς ὁδηγίες πού σοῦ ἔδωσα».7 Ὁ Παῦλος ἐξηγεῖ μέ λεπτομέρεια τά χαρίσματα πού κοσμοῦν τήν ἀνθρώπινη φύση τοῦ πρεσβυτέρου – ἐπισκόπου: «πρεσβύτερος νά γίνεται μόνο ὅποιος εἶναι ἀδιάβλητος, ἄνδρας μίας μόνο γυναίκας, καί μέ παιδιά πιστά, πού δέν κατηγοροῦνται γιά ἄσωτη ζωή ἤ εἶναι ἀνυπάκουα. Γιατί ὁ ἐπίσκοπος, ὡς διαχειριστής τοῦ Θεοῦ, πρέπει νά εἶναι ἀδιάβλητος· νά μήν εἶναι ὑπερόπτης, εὐέξαπτος, μέθυσος, φιλόνικος, καί νά μήν ἐπιδιώκει ἀθέμιτα κέρδη. Ἀντίθετα, πρέπει νά εἶναι φιλόξενος, νά ἀγαπάει τό καλό, νά εἶναι συνετός, δίκαιος, εὐσεβής, νά κυριαρχεῖ στόν ἑαυτό του· νά εἶναι προσηλωμένος στό κήρυγμα πού συμφωνεῖ μέ τή διδαχή πού μᾶς παραδόθηκε, καί συνεπῶς νά εἶναι ἀξιόπιστο. Ἔτσι ὁ ἐπίσκοπος θά μπορεῖ καί νά καθοδηγεῖ σύμφωνα μέ τή σωστή διδασκαλία καί νά ἐλέγχει ὅσους εἶναι ἀντίθετοι σ᾽ αὐτήν».8 Συμβουλεύει τόν Τίτο νά πατύπον καλῶν ἔργων, ἐν τῇ διδασκαλίᾳ ἀδιαφθορίαν, σεμνότητα, ἀφθαρσίαν, λόγον ὑγιῆ, ἀκατάγνωστον, ἵνα ὁ ἐξ ἐναντίας ἐντραπῇ μηδέν ἔχων περί ἡμῶν λέγειν φαῦλον». 7 Τίτ. 1, 5 : «Τούτου χάριν κατέλιπον σέ ἐν Κρήτῃ, ἵνα τά λείποντα ἐπιδιορθώσῃ καί καταστήσῃς κατά πόλιν πρεσβυτέρους, ὡς ἐγώ σοι διετεξάμην». 8 Τίτ. 1, 6 – 9 : «εἴ τίς ἐστιν ἀνέγκλητος (ἔνν. ὁ πρεσβύτερος – ἐπίσκοπος), μιᾶς γυναικός ἀνήρ, 20 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
ρακινεῖ τούς ἡλικιωμένους νά εἶναι νηφάλιοι, σεμνοί, σώφρονες, ὑγιεῖς στήν πίστη, στήν ἀγάπη, στήν ὑπομονή. Τό ἴδιο πρέπει νά παρακινεῖ τίς γυναῖκες νά συμπεριφέρονται μέ τέτοιο τρόπο πού νά ἐμπνέουν τόν σεβασμό. Νά μήν κακολογοῦν, νά μήν εἶναι ὑποδουλωμένες στό κρασί καί νά διδασκοῦν τό καλό.9 Μόνο μέ αὐτόν τόν τρόπο θά διδάσκουν τίς νεές νά ἀγαποῦν τούς ἄνδρες τους καί τά παιδιά τους, νά ἔχουν σωφροσύνη, ἁγνότητα, νά φροντίζουν γιά τό σπίτι τους, νά ἔχουν καλωσύνη καί νά ὑποτάσσονται στούς ἄνδρες τους γιά νά μήν δυσφημεῖται ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ.10 Ἀπευθύνεται επίσης ξεχωριστά καί στούς νέους, οἱ ὁποῖοι πρέπει νά εἶναι ἐγκρατεῖς.11 Ἐπετηρίδα Ἱ. Μ. Πέτρας καί Χερρονήσου, τ. Β', Νεάπολις 2011, σελ. 181 – 228.
•
τέκνα ἔχων πιστά, μή ἐν κατηγορίᾳ ἀσωτίας ἤ ἀνυπότακτα. δεῖ γάρ τόν ἐπίσκοπον ἀνέγκλητον εἶναι ὡς Θεοῦ οἰκονόμον, μή αὐθάδη, μή ὀργίλον, μή πάροινον, μή πλήκτην, μή αἰσχροκερδῆ, ἀλλά φιλόξενον, φιλάγαθον, σώφρονα, δίκαιον, ὅσιον, ἐγκρατῆ, ἀντεχόμενον τοῦ κατά διδαχήν πιστοῦ λόγου, ἵνα δυνατός ᾖ καί παρακαλεῖν ἐν τῇ διδασκαλίᾳ τῇ ὑγιαινούσῃ καί τούς ἀντιλέγοντας ἐλέγχειν». 9 Τίτ. 2, 1 – 4 : «Σύ δέ λάλει ἅ πρέπει τῇ ὑγιαινούσῃ διδασκαλίᾳ. Πρεσβύτας νηφαλίους εἶναι, σεμνούς, σώφρονας, ὑγιαίνοντας τῇ πίστει, τῇ ἀγάπῃ, τῇ ὑπομονῇ. Πρεσβύτιδας ὡσαύτως ἐν καταστήματι ἱεροπρεπεῖς, μή διαβόλους, μή οἴνῳ πολλῷ δεδουλωμένας, καλοδιδασκάλους,...» 10 Τίτ. 2, 4 – 5 : «ἵνα σωφρονίζωσι τάς νέας φιλάνδρους εἶναι, φιλοτέκνους, σώφρονας, ἀγνάς, οἰκουρούς, ἀγαθάς, ὑποτασσομένας τοῖς ἰδίοις ἀνδράσιν, ἴνα μή ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ βλασφημῆται». 11 Τίτ. 2, 6 : «Τούς νεωτέρους ὡσαύτως παρακάλει σωφρονεῖν».
Ἡ
Χωρίς Χριστό ζούγκλα θηρίων
ἱστορία ἐπαναλαμβάνεται χωρίς, δυστυχῶς, νά μᾶς διδάσκει. Τά τελευταῖα χρόνια ὁλόκληρη σχεδόν ἡ Δύση καί φυσικά καί οἱ δικοί μας «προοδευτικοί» θριαμβολογοῦσαν γιά τή νίκη τοῦ φιλελευθερισμοῦ, τήν ἀπαλλαγή τοῦ ἀτόμου ἀπό «τά ἰδεολογικά συμπλέγματα τοῦ παρελθόντος» καί ἑδραίωσαν ἕνα σύστημα ἀξιῶν ἐπί ὑλιστικῶν καί ὠφελιμιστικῶν βάσεων. Ἀλλά ὅταν ἡ δυτική κοινωνία βρέθηκε ἀντιμέτωπη μέ τόν πρωτοφανῆ κυνισμό τῶν τρομοκρατῶν καί τήν ἀπειλή τοῦ βιολογικοῦ πολέμου, ὁ γαλλικός λαός καί ἡ ἡγεσία του δέν ἀνέτρεξαν στόν Ρουσό ἤ τόν Βολταῖρο. Τί αὐταπάτη ἀλήθεια! Νόμιζαν, οἱ κάθε λογῆς ὑλιστές καί ἄθεοι, πώς ἡ μηχανοκρατική ἐποχή μας προσφέρει ὅλες τίς προϋποθέσεις καί δυνατότητες γιά τήν κατάργηση κάθε ὑπερβατικοῦ καί ὑπερυλικοῦ στοιχείου, κάθε ἠθικῆς καί πνευματικῆς ἀξίας. Καί ξαφνικά διαπίστωσαν, πώς ἡ ἐποχή μας ζητοῦσε τό ἀντίθετο γιά νά μήν καταρρεύσει κάτω ἀπό τά χτυπήματα τῆς τρομοκρατίας καί τοῦ νεοβαρβαρισμοῦ. Δηλαδή ἀπαιτοῦσε τή διατήρηση τῶν πνευματικῶν ἀξιῶν γιά τήν ἐξισορρόπηση τῆς τεχνικῆς προόδου. Ὅταν ἡ ψυχή συγκλονίζεται μπροστά στό μυστήριο τοῦ θανάτου, ποιά ἱκανοποιητική ἀπάντηση μποροῦν νά τῆς προσφέρουν τά ὑλιστικά καί ἀθεϊστικά συστήματα; Ἀπάντησαν τά γεγονότα. Χωρίς τήν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ δέν ἔχουμε ἀνθρώπινες κοινωνίες. Ἔχουμε ζούγκλες θηρίων. Περιοδικό «Ζωή» τεῦχος 106/2016
•
Ἔργο κ. Π. Μόσχου Ἐν Ἐσόπτρῳ | 21
Τό ζητούμενο εἶναι ἡ διακονία τοῦ λαοῦ μας
τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου κ. Ἀνδρέα Καθηγητοῦ Θεολογικῆς Σχολῆς Παν/μίου Θεσσαλονίκης
Κ
ατ’ ἀρχὴν ἡ Ἐκκλησία προϋπάρχει τῆς Πολιτείας. Τὰ πρῶτα ἑλληνικὰ Συντάγματα (1821, 1823, 1827) ὁρίζουν Ἕλληνες τοὺς πιστεύοντας στὸν Χριστό. Ἡ εἰς Χριστὸν πίστη ἦταν συνδετικὸς κρίκος ὅλων ὅσοι συγκρότησαν τὸ πρῶτο Ἑλληνικὸ Κράτος. Τὴ σύνθεσή του, μᾶς τὴν περιγράφει ὁ Βυζάντιος στὸ θεατρικὸ ἔργο “Βαβυλωνία” (1836). Τὸ Ἑλληνικὸ Κράτος καὶ τὰ ἄλλα Βαλκανικὰ Κράτη Σερβία, Βουλγαρία, Ρουμανία, δημιουργοῦνται μέσα ἀπὸ μία βίαιη προέλαση τοῦ εὐρωπαϊκοῦ διαφωτισμοῦ καὶ τῆς ἀρχῆς τῶν ἐθνοτήτων στὸν χῶρο της τότε Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας. Ὄχι μόνο ἡ ἀρχὴ τῆς κρατικῆς μας λειτουργίας, ἀλλὰ καὶ ἡ ἐθνική μας ὁλοκλήρωση, μὲ τὴ Μικρασιατικὴ Καταστροφὴ καὶ τὶς ἀνταλλαγὲς τῶν πληθυσμῶν τὸ 1923, γίνεται μὲ κριτήριο καὶ γνώμονα ὄχι τὴ γλῶσσα, ἀλλὰ τὴ θρησκευτικὴ ταυτότητα τῶν προσευχητικῶν συνειδήσεων. Οἱ ἑλληνόφωνοι μουσουλμάνοι πήρανε τουρκικὲς ταυτότητες καὶ ὀνομάστηκαν Τοῦρκοι πολίτες. Οἱ τουρκόφωνοι χριστιανοὶ ἔλαβαν τὶς ἑλληνικὲς ταυτότητες. Συνεπῶς τὸ ἐρώτημα «Σχέσεις Ἐκκλησίας-Πολιτείας» εἶναι σύνθετο, πολυδαίδαλο καὶ ἀκανθῶδες. Τὸ ἐθνικὸ κράτος, ὄχι βεβαίως μόνο τὸ Ἑλληνικό, δομεῖ τὶς σχέσεις του μὲ τὴν Ἐκκλησία, μέσα σὲ μία ἀσφυκτικὴ πολιτειοκρατία, ἐνῶ τὸ δυναμικότερο λαϊκὸ κίνημα τοῦ 19ου αἰῶνα εἶναι αὐτὸ τοῦ μοναχοῦ Χριστοφόρου Παπουλάκου. Ἡ πολιτεία στὴ σχέση της μὲ τὴν Ἐκκλησία ἐγκαταλείπει τὴν πολιτειοκρατία καὶ διαμορφώνει μετὰ τὸ 1923 22 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
τὸ σχῆμα τῆς «νόμῳ κρατούσης πολιτείας». Ὁμιλοῦσαν γιὰ «διακριτοὺς ρόλους» Ἐκκλησίας-Πολιτείας πρὶν ἀπὸ τὴν πολυδιάστατη, ὄχι μόνο οἰκονομική, πολιτικὴ κρίση (ἀπεῖχε στὶς τελευταῖες ἐκλογὲς τὸ 43% τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ), ἀλλὰ καὶ κρίση τῆς συλλογικῆς μας ταυτότητας ὡς Ἑλλήνων. Σήμερα, τὸ μεῖζον πρόβλημα εἶναι οἱ σχέσεις Ἐκκλησίας - Πολιτείας; Τὸ ζητούμενο εἶναι ἡ διακονία τοῦ λαοῦ μας. Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν καὶ πάσης Ἑλλάδος Ἱερώνυμος, ὑπεύθυνος καὶ ἀποτελεσματικὸς μὲ τὴ λαλοῦσα σιγή του, μαζὶ μὲ τὸν Ἀρχιεπίσκοπο Κρήτης Εἰρηναῖο διακονοῦν τὴν ἐθνικὴ ἑνότητα. Ἐπουλώνει ἡ Ἐκκλησία, μὲ ἕνα μισθὸ ποὺ παίρνει ὁ παπᾶς, τὶς πληγὲς τῆς πείνας, τῆς ἀνεργίας, τῆς ὑποαπασχόλησης, τῆς ἀπόγνωσης τοῦ λαοῦ μας καὶ τῆς γενιᾶς τῶν ἐπιστημόνων ποὺ μεταναστεύουν, ἀλλὰ καὶ τῶν συνανθρώπων μας, τῶν εἰκόνων τοῦ Χριστοῦ, μεταναστῶν. Συσσίτια, κοινωνικὰ ἰατρεῖα, φαρμακεῖα, ἐνδύματα ἀγάπης, δεκατιανὰ στὰ σχολεῖα καὶ ἄλλα πολλὰ συνθέτουν τὴ διακονία τῆς Ἐκκλησίας στὴν Ἑλληνικὴ Πολιτεία, μαζὶ μὲ τὴ διαφύλαξη, συντήρηση καὶ ἀποκατάσταση τῶν Βυζαντινῶν Ἐκκλησιῶν καὶ ἐξωκκλησιῶν. Ζητούμενο εἶναι ἡ διακονία τοῦ λαοῦ μας καὶ ἡ σύνθεση τῆς ἑλληνικῆς μας ταυτότητας. Εἶδα τὸν Ὑπουργὸ Παιδείας στὴ χειροτονία τοῦ Κεφαλληνίας Δημητρίου νὰ ψιθυρίζει τὸ «Πάτερ ἡμῶν…». Μοῦ εἶπαν ὅτι τὸ ἴδιο ἔκανε καὶ στὸ «Πιστεύω…». Γνωρίζομε ὅτι ἡ ἀξιωματικὴ ἀντιπολίτευση ἔχει παραδοσιακὰ καλὲς
Λεπτομέρεια ἀπό τήν ἱ. εἰκόνα «Ἡ Θ. Λειτουργία», τοῦ Μιχαήλ Δαμασκηνοῦ σχέσεις μὲ τὴν Ἐκκλησία. Ὁ Πρωθυπουργὸς τῆς Χώρας, πρὶν τὴν πρώτη του ὁρκωμοσία, ἐπισκέφθηκε τὸν Ἀρχιεπίσκοπο. Κατανοητὸς ὁ συμβολισμός, ἀλλὰ καὶ ἡ ἀναγκαιότητά του. Εὔχομαι καὶ προσεύχομαι νὰ γνωρίζει ὁ Πρωθυπουργὸς τί σημαίνει γιὰ τὶς ψυχὲς τῶν ἐκτελεσθέντων στὸ σκοπευτήριο τῆς Καισαριανῆς ἕνα προσευχητικὸ τρισάγιο πρὶν ἢ μετὰ τὴν κατάθεση τῶν λουλουδιῶν. Οἱ ψυχὲς των ζοῦν καὶ θὰ ζοῦν αἰωνίως, μέσα στὸν ἐπέκεινα τῶν αἰσθήσεών μας πνευματικὸ κόσμο. Ὅπως ζεῖ καὶ ἡ κάθε ψυχή, ἀκόμα
καὶ ὅταν τὴ βασανίζομε μὲ αὐτὲς τὶς περίφημες πολιτικὲς κηδεῖες. Τὸ ζητούμενο σήμερα μπορεῖ νὰ εἶναι οἱ θεωρίες γιὰ τὸ μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν; Σχολεῖα δυσλειτουργοῦν, μαθητὲς ὑποσιτίζονται καὶ τὸ μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν εἶναι τὸ πρόβλημα; Εἶναι ὥρα γιὰ ἰδεολογικὲς ἀκροβασίες ἢ γιὰ δημιουργικὲς συνθέσεις καὶ ὑπερβάσεις; Ἀπό τήν ἱστοσελίδα τῆς Ἱ. Μητροπόλεως Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καἰ Βιάν• νου Ἐν Ἐσόπτρῳ | 23
Μ Α Ζ Ι Μ Ε ΤΟΥ Σ ΓΟΝ Ε Ι Σ
Ἤρεμοι γονεῖς, εὐτυχισμένα παιδιά
τῆς κ. Μαρίας Τουλιάτου, ψυχολόγου, οἰκογενειακῆς θεραπεύτριας
Τ
ὰ παιδιὰ σᾶς φέρνουν ἐκτὸς ἑαυτοῦ καὶ τσακίζουν τὰ νεῦρα σας μὲ τὴ συμπεριφορά τους; Εἶναι ἀπολύτως φυσικό! Ὡστόσο, τὸ μεγάλωμα τῶν παιδιῶν γίνεται πιὸ εὔκολο ἂν χαλαρώσετε λίγο καὶ δὲν χάνετε μὲ τὸ παραμικρὸ τὴν ψυχραιμία σας. Οἱ εἰδικοὶ συμβουλεύουν: «Βάλετε τὴν ἠρεμία στὴ ζωή σας». Χαλαρῶστε καὶ μὴν εἶστε μονίμως ἀγχωμένοι μὲ τὰ παιδιά». Ἐσεῖς, πάλι σίγουρα σκέφτεστε ὅτι «αὐτὸ εἶναι εὔκολο νὰ τὸ λὲς ὅταν εἶσαι ἔξω ἀπὸ τὸν χορό». Καὶ τότε περνάει flashback στὸ μυαλό σας, τὰ οὐρλιαχτά του στὸ σοῦπερ μάρκετ ἐπειδὴ δὲν τοῦ πήρατε τὰ πατατάκια ἢ τὸ πιάτο μὲ τὰ φασολάκια ποὺ ἔριξε στὸ πάτωμα ἐπειδὴ δὲν ἤθελε νὰ τὰ φάει…καὶ πολλὰ ἄλλα. Καὶ ἀμέσως μετὰ ἔρχονται οἱ ἀμφιβολίες γιὰ τὶς ἱκανότητές σας. Αἰσθάνεστε πιεσμένοι, προσπαθεῖτε νὰ κάνετε ὅτι καλύτερο μπορεῖτε, γιὰ τὸ παιδί, τὸ σπίτι, τὸν/τήν σύντροφο, τὴν ἐργασία σας καὶ στὸ τέλος, νιώθετε ἀνικανοποίητοι ἀπὸ τὸ ἀποτέλεσμα καὶ φυσικὰ ἐξάντληση. Τὸ μυστικὸ εἶναι ἡ ἠρεμία καὶ ἡ χαλάρωση. Αὐτὸς ποὺ εἶναι ἤρεμος, μπορεῖ νὰ δεχτεῖ λάθη, τόσο τὰ δικά του ὅσο καὶ τῶν γύρω του. Γνωρίζει τὶς ἀντιφάσεις τῆς ζωῆς καὶ ξέρει ὅτι τὰ παιδιὰ εἶναι ταυτόχρονα γλυκά, τρυφερὰ πλάσματα γιὰ ἀτελείωτα χάδια καὶ παιχνίδια, ἀλλὰ εἶναι παράλληλα καὶ μικρά, κουραστικὰ τερατάκια ποὺ μποροῦν νὰ σὲ βγάλουν ἐκτὸς ὁρίων μὲ μία μόνο κίνηση, τόσο ἁπλά! Γιὰ νὰ μὴν μπερδέψουμε τὶς ἔννοιες, ὁ ἤρεμος γονιός, δὲν εἶναι «στὸν κόσμο του»,
24 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
δὲν κρατᾶ τὶς ἀποστάσεις, οὔτε εἶναι ἀδιάφορος, τὸ ἀντίθετο, νιώθει ὑπεύθυνος γιὰ τὸ παιδί του. Ἠρεμία σημαίνει ὅτι ἔχω ἐπίγνωση ὅτι δὲν εἶμαι τὸ κέντρο τοῦ κόσμου, ὅτι δὲν μπορῶ νὰ εἶμαι τέλεια/ος σὲ ὅλα καὶ οὔτε πρέπει νὰ εἶμαι. Εἶναι μία κατάσταση στὴν ὁποία μπορεῖτε νὰ λειτουργεῖτε μὲ βάση τὶς δικές σας ἀνάγκες καὶ ὄχι μὲ βάση τὶς πιεστικὲς ἀπαιτήσεις καὶ προσδοκίες τῶν ἄλλων. Ἐμεῖς σᾶς δίνουμε 6 καλοὺς λόγους ποὺ δείχνουν γιατί εἶναι προτιμότερο νὰ εἶστε πιὸ ἤρεμοι στὴ ζωή σας καὶ εἰδικὰ μὲ τὰ παιδιά σας. 1. Ἐπειδὴ τὸ παιδὶ ἔχει ἀνάγκη τὴν ἐμπιστοσύνη σας Ἐσεῖς ὡς γονεῖς μπορεῖτε νὰ ἐξασφαλίσετε στὸ παιδὶ σας ἕνα ζεστό, γεμᾶτο ἀγάπη σπιτικὸ καὶ μία σωστὴ μόρφωση. Τὰ παιδιὰ μαθαίνουν ἐπειδὴ ἡ φύση τὰ ἔχει προικίσει μὲ τὴν ἱκανότητα νὰ ἐξερευνοῦν τὸ καινούργιο περιβάλλον καὶ νὰ ἐξασκοῦν αὐτὸ ποὺ χρειάζονται τὴν δεδομένη στιγμὴ γιὰ νὰ ἐξελίξουν τὶς πνευματικὲς καὶ σωματικές τους δεξιότητες. Σὲ αὐτὴ τὴ διαδικασία καὶ πορεία ἐξερεύνησης καὶ ἀνακάλυψης, τὸ παιδὶ σας χρειάζεται ἐσᾶς τοὺς γονεῖς ὡς «καθοδηγητές» του καὶ ὄχι ὡς αὐστηρούς, ἀγχωμένους ἐξεταστές. Τὸ νὰ εἶστε ἤρεμοι, σημαίνει ὅτι ἔχετε ἐμπιστοσύνη στὶς δυνατότητες τοῦ παιδιοῦ σας, κάτι ποὺ τὸ ἔχει ἰδιαίτερη ἀνάγκη στὴ φάση αὐτή. Ὁ γονιὸς εἶναι τὸ ἄτομο ποὺ θὰ κρατάει τὰ χέρια τοῦ παιδιοῦ του ὥστε αὐτὸ νὰ νιώσει ἀσφάλεια καὶ στὴ συνέχεια θὰ τοῦ δώσει φτερὰ γιὰ νὰ
χαράξει τὴ δική του πορεία στὴ ζωή. 2. Ἐπειδὴ τὸ παιδὶ πρέπει νὰ κάνει λάθη Σίγουρα ἀρκετὰ συχνὰ βρίσκετε ἀφορμὲς νὰ διορθώνετε τὸ παιδί σας. Γιὰ παράδειγμα, ἐπειδὴ ἄργησε νὰ ντυθεῖ καὶ δὲν κούμπωσε σωστὰ τὸ πουκάμισό του, ἐπειδὴ ἔχυσε τὸ ποτήρι μὲ τὸ νερὸ τὴν ὥρα ποὺ ἤθελε νὰ σᾶς τὸ σερβίρει, ἢ ἐπειδὴ ζωγραφίζοντας, ἐκτὸς ἀπὸ τὸ χαρτὶ ζωγράφισε καὶ τὸ τραπέζι μαζί, κ.λ.π. Εἶναι προτιμότερο νὰ ἐγκαταλείψετε αὐτὴ τὴ μόνιμη τάση γιὰ γκρίνια καὶ μουρμοῦρα. Τὰ παιδιὰ μαθαίνουν μόνο κάνοντας λάθη. Ἔχουν δικαίωμα νὰ συναντοῦν μικρὲς δυσκολίες καὶ νὰ παίρνουν χαρὰ, ὅταν καταφέρνουν νὰ τὶς προσπερνοῦν. Δὲν πρέπει νὰ ἐκνευρίζεστε μὲ τὰ λάθη του. Ὁ θυμός σας γιὰ τὸ φαγάκι ποὺ κατέληξε στὸ πάτωμα τοῦ σαλονιοῦ πρέπει νὰ σᾶς περνάει γρήγορα χωρὶς νὰ γίνεται ἀντιληπτὸς ἀπὸ τὸ παιδί. Ἀπὸ τὴν ἄλλη μεριά, ἄνθρωπος εἶστε καὶ ἔχετε καὶ ἐσεῖς τὸ δικαίωμα νὰ
ταράζεστε, ἀλλὰ προσπαθῆστε νὰ χάνετε τὴ ψυχραιμία σας μόνο ὅταν τὸ παιδὶ σας κάνει πραγματικὰ ριψοκίνδυνα πράγματα καὶ κινδυνεύει. Εἶναι καλύτερο καὶ γιὰ ἐσᾶς νὰ μὴ μεγαλοποιεῖτε κάποια θέματα, γιατί ἔτσι χάνετε πολύτιμες πληροφορίες γιὰ τὰ παιδιὰ σας καθὼς καὶ ὑπέροχες στιγμὲς μαζί τους. Σίγουρα ἕνα λερωμένο τραπεζομάντιλο δὲν εἶναι ὄμορφο θέαμα γιὰ μία μαμὰ ποὺ γυρνάει κουρασμένη ἀπὸ τὴ δουλειά της. Μπορεῖ ὅμως, ἀφοῦ λερώθηκε, νὰ γίνει ἀφορμὴ γιὰ μία ὑπέροχη στιγμὴ καλλιτεχνικῆς συνεύρεσης μὲ τὸ παιδί σας ἀντὶ νὰ ἀρχίσετε τὸ κήρυγμα ἢ τὶς φωνές. Τὸ παιδὶ μαθαίνει τοὺς κανόνες, ὅταν εἶστε διατεθειμένοι νὰ μιλήσετε καὶ νὰ ἐπικοινωνήσετε οὐσιαστικὰ μαζί του, ὅταν ἐσεῖς γίνεστε πρότυπο γι’ αὐτὸ καὶ ὄχι ὅταν ἐξαντλεῖστε σὲ ἠθικολογίες ποὺ κουράζουν καὶ τελικὰ ἀπομακρύνουν. 3. Ἐπειδὴ τὸ κάθε παιδὶ εἶναι διαφορετικὸ Κάθε παιδὶ εἶναι διαφορετικὸ καὶ δὲν Ἐν Ἐσόπτρῳ | 25
Ἤρεμοι γονεῖς, εὐτυχισμένα παιδιά
ὑπάρχουν κανόνες στοὺς ὁποίους πρέπει ὁπωσδήποτε νὰ ἀνταποκρίνεται ἡ ἀνάπτυξη, τόσο ἡ σωματικὴ ὅσο καὶ ἡ συναισθηματική, τῶν παιδιῶν. Μὴν κάνετε τὸ λάθος νὰ συγκρίνετε τὸ παιδί σας μὲ τό γειτονόπουλο ἢ μὲ τὸ παιδὶ τῆς φίλης σας μόνο καὶ μόνο ἐπειδὴ ἔχουν ἴδια ἡλικία καὶ κυρίως μὴ κάνετε τὸ λάθος νὰ ἔχετε ὑπερβολικὲς ἀπαιτήσεις ἀπὸ ἐκεῖνο γιὰ πράγματα ποὺ ἔχουν κατακτήσει ἤδη τ’ ἄλλα παιδάκια. Τὸ κάθε παιδὶ ἔχει τὸν δικό του ρυθμὸ ἀνάπτυξης, χωρὶς αὐτὸ νὰ σημαίνει ὅτι ὑστερεῖ σὲ σχέση μὲ τὰ συνομήλικά του. Ἡ ἀπόκλιση ἀπὸ τὸν κανόνα εἶναι φυσιολογικὴ καὶ δὲν ὑπάρχει κανένας λόγος νὰ τοῦ δείχνετε τὴν ἀπογοήτευσή σας γιὰ κάθε τοῦ «ἀποτυχία». 4. Ἐπειδὴ ἡ ἐπιρροὴ σας πάνω του δὲν εἶναι τὸ πᾶν γιὰ ἐκεῖνο Σίγουρα ὁ ρόλος σας στὴ ζωὴ του εἶναι σπουδαῖος, ἡ ἐπιρροὴ σας μεγάλη, ἀλλὰ ὄχι καὶ ἡ μοναδική. Καὶ ἄλλοι ἄνθρωποι μποροῦν νὰ ἐπηρεάσουν σημαντικὰ τὴν προσωπικότητα τοῦ παιδιοῦ σας, ὅπως ἕνας ἀγαπημένος θεῖος, ἕνας τρυφερὸς παπποὺς ἢ μία στοργικὴ γιαγιά, ἡ δασκάλα, ἀκόμα καὶ ἡ μπέιμπι σίτερ. Καθὼς τὸ παιδὶ μεγαλώνει, ἡ ἐπιρροὴ τῶν συνομηλίκων του, τῶν φίλων του καὶ συμμαθητῶν γίνεται τόσο ἔντονη ποὺ νιώθετε ὅτι ὁ ρόλος σᾶς ἀπαξιώνεται ἀπὸ τὸ παιδὶ καὶ ὅτι «χάνετε ἔδαφος» στὴν ἐπιρροὴ σας πάνω του. Αὐτὸ μπορεῖ νὰ σᾶς δημιουργήσει κάποια σύγχυση καὶ ταραχή. Τὸ νὰ παραμείνετε ὅμως ἤρεμοι σημαίνει ὅτι ἔχετε αἴσθηση τῆς ἀξίας σας γιὰ τὸ παιδί, γιατί ὅπως καὶ νὰ ἔχει εἴσαστε τὰ πιὸ σημαντικὰ πρόσωπα γι’ αὐτό. Ἔχετε νὰ «καλωσορίσετε» τὸ μεγάλωμά του τὸ ὁποῖο θὰ ἐμπεριέχει καὶ ἄλλα ἄτομα, νὰ στέκε26 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
στε πλάι του καὶ νὰ καμαρώνετε τὴν ἐξέλιξή του. 5. Ἐπειδὴ αὔριο ὅλα θὰ σᾶς φαίνονται διαφορετικὰ Θυμηθεῖτε, τίποτα δὲν μένει ὅπως εἶναι. Ἀκόμη καὶ ἡ ταλαιπωρία καὶ ἡ ἀϋπνία τῶν πρώτων μηνῶν μὲ τὸ μωρό, κάποια στιγμὴ τελειώνει. Ἐσεῖς, βέβαια, ποὺ ξυπνᾶτε τέσσερις καὶ πέντε φορὲς κάθε βράδυ λόγω τῆς γκρίνιας του, πιστεύετε ἀκράδαντα ὅτι δὲν θὰ ξανακοιμηθεῖτε ποτὲ ξανὰ ἥσυχα τὸ βράδυ. Ὡστόσο αὐτὸ εἶναι ἕνα στάδιο τῆς ἀνάπτυξής του ποὺ θὰ περάσει, ὅπως καὶ ἡ τρομερὴ ἡλικία τῶν δύο χρονῶν μὲ τὴν ἄρνηση καὶ τὰ ἄπειρα «ὄχι» ἢ ἡ φάση ὅπου θὰ πρέπει νὰ ἀπαντᾶτε στὰ ἑκατοντάδες «γιατί;» τοῦ παιδιοῦ σας. Οἱ ἡλικίες αὐτὲς φαντάζουν δύσκολες, ἀλλὰ ταυτόχρονα εἶναι μαγικὲς στὴν ἀνάπτυξη τῶν παιδιῶν σας. Μέσα ἀπὸ τὰ ἄπειρα «γιατί» τους βλέπετε τὴν ἀγωνιώδη προσπάθειά τους νὰ μάθουν γιὰ τὸν κόσμο, νὰ τὸν κάνουν οἰκεῖο. Μὴν ἀνυπομονεῖτε ἁπλὰ νὰ περάσουν αὐτὰ τὰ στάδια καὶ τὰ παιδιά σας νὰ μεγαλώσουν. Ὅσο δύσκολο κι ἂν ἀκούγεται, ζῆστε τό! Μὲ τρυφερὴ ματιὰ παρακολουθῆστε τὰ βήματά τους, μὲ ἐμπιστοσύνη καὶ ὑπομονή! 6. Ἐπειδὴ δὲν εἶναι ὑποχρεωτικὸ νὰ εἶναι κανεὶς τέλειος Ὡς γονεῖς θέλετε νὰ κάνετε πάντα τὸ σωστό. Ἄλλωστε, τὸ παιδὶ σας χρειάζεται μία πλούσια προσεγμένη διατροφή, πολλὰ ἐρεθίσματα καὶ στήριξη καὶ μία ἰσορροπημένη δόση ἀγάπης καὶ ἐξουσίας. Ἐξίσου μεγάλη ἐνέργεια, ὅμως, χρειάζεται καὶ τὸ σπίτι σας, ἡ δουλειά σας καὶ ἡ σχέση μὲ τὸν σύντροφό σας. Ἡ ζωὴ σας ἔχει
•
μεγάλες ἀπαιτήσεις καὶ ἐσεῖς τρέχετε ἀπὸ τὸ πρωὶ μέχρι τὸ βράδυ γιὰ νὰ ἀνταποκριθεῖτε σ’ αὐτὲς μὲ τὸν καλύτερο τρόπο. Τί γίνεται λοιπὸν ὅταν τὸ παιδὶ σας φτύνει τὸ γεῦμα πού ἐσεῖς ἑτοιμάσατε γι’ αὐτὸ μὲ τόσο κόπο κι ἀγάπη; Ἢ ὅταν γιὰ τρίτη φορὰ μέσα μὲ μία ὥρα τρέχει πάνω στὸ χαλὶ ἢ στὸ φρεσκοκαθαρισμένο πάτωμα μὲ τὰ λασπωμένα του παπούτσια; Χρειάζεται νὰ καταλάβετε γιατί τὸ παιδὶ σας φέρεται μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο. Ἡ πιὸ εὔκολη ἀπάντηση εἶναι ὅτι θέλει νὰ κάνει τὴ ζωὴ σας δύσκολη. Αὐτὴ ὅμως εἶναι μία ἀπάντηση ποὺ ἀδικεῖ τόσο ἐσᾶς ὅσο καὶ τὸ παιδί σας. Μήπως οἱ κανόνες δὲν ἔχουν γίνει κατανοητοί; Μήπως διεκδικεῖ περισσότερο χρόνο ἀπὸ ἐσᾶς ποὺ τοῦ εἶστε σημαντικοὶ καὶ τοῦ λείπετε; Μήπως ἔχετε περιοριστεῖ στὴν ἁπλὴ μετάδοση τῶν κανόνων χωρὶς πραγματικὰ νὰ τὸ ἀκούσετε; Ὅλα αὐτὰ βέβαια σχετίζονται καὶ μὲ τὴν ἡλικία τοῦ παιδιοῦ. Στὴ βρεφικὴ καὶ νηπιακὴ ἡλικία, εἶναι ἀναμενόμενο νὰ φτύσει τὸ φαγητὸ στὸ πάτωμα ἢ καὶ νὰ ζωγρα-
φίζει μὲ τὴν κρέμα στὸ πιάτο. Ἀκόμη καὶ ὅταν ἔχει προκληθεῖ ὁ χαμός, μπορεῖτε νὰ τοῦ ἀναθέσετε, τὸ καθάρισμα μὲ ἐμπιστοσύνη ὅτι εἶναι ὑπεύθυνο καὶ ὅτι θὰ τὰ καταφέρει καὶ σὲ καμία περίπτωση μὲ μορφὴ τιμωρίας. Θὰ πρέπει νὰ ἔχετε ὑπόψη σας ὅτι ἡ οἰκογενειακὴ ζωὴ γίνεται καλύτερη ὅταν δὲν ἀναζητᾶτε μὲ ὑστερία τὴν τελειότητα. Οἱ ἤρεμοι γονεῖς μεγαλώνουν πιὸ εὐτυχισμένα παιδιά. Εἶναι ἀλήθεια ὅτι ἡ ζωὴ δὲν προσφέρει σήμερα πολλὲς δυνατότητες γιὰ ἠρεμία. Ὄχι μόνο ἡ ἴδια ἡ πόλη, μὲ τοὺς ἔντονους ρυθμούς της, ἀλλὰ καὶ ἡ κρίση μὲ τὴν γενικότερη ἀνασφάλεια ποὺ γεννᾶ καὶ καθημερινὴ ἐπαφὴ μὲ τὰ παιδιά, δημιουργοῦν συνθῆκες ἄγχους καὶ ψυχικῆς ἐξάντλησης. Ὡστόσο αὐτὸ δὲν σημαίνει ὅτι δὲν πρέπει νὰ κάνετε τὴν προσπάθειά σας καὶ φυσικὰ μὴν περιμένετε ἡ ἠρεμία νὰ ἔρθει σὲ μία μέρα. Πρέπει σιγὰ σιγὰ νὰ ρίξετε τοὺς ρυθμοὺς καὶ νὰ μειώσετε τὶς προσδοκίες σας. www.imommy.gr•
Κρήτη: 70 νεκροί ἀπό τροχαῖα τό 2015 Πρώτη, ἀναλογικά μέ τόν πληθυσμό, σέ νεκρούς ἀπό τροχαῖα, ἀνάμεσα στίς 13 περιφέρειες τῆς χώρας, εἶναι ἡ Κρήτη. Τό ἔτος 2015 οἱ νεκροί ἀνῆλθαν σέ 70 στούς τέσσερις Νομούς ( Ἡράκλειο 27, Χανιά 19, Λασίθι 16, Ρέθυμνο 8). Ἀπό τούς 70 νεκρούς οἱ 28 ἐπέβαιναν σέ δίκυκλα, ἐνῶ οἱ 62 ἐξέπνευσαν στήν ἄσφαλτο καί οἱ 8 στά νοσοκομεῖα. Οἱ 53 ἦταν ὁδηγοί, οἱ 9 ἦταν ἐπιβάτες καί οἱ 8 πεζοί. Χαρακτηριστικό καί τό γεγονός, ὅτι 46 ἔχασαν τή ζωή τους σέ ἐπαρχιακούς δρόμους, 13 στόν Βόρειο Ὁδικό Ἄξονα Κρήτης καί οἱ 11 μέσα σέ πόλεις. Ἐπίσης οἱ 60 ἦταν ἄνδρες καί οἱ 10 γυναῖκες. Ὅσον ἀφορᾶ τίς ἡλικίες τῶν θυμάτων 4 ἄτομα (0-17 ἐτῶν), 13 ἄτομα (18-25 ἐτῶν), 15 ἄτομα (26-35 ἐτῶν), 19 ἄτομα (36-55 ἐτῶν) καί 19 ἄτομα ἄνω τῶν 55 ἐτῶν. Στό μεταξύ, ἄσχημα ἄρχισε καί ἡ νέα χρονιά 2016. Τόν πρῶτο μῆνα (Ἰανουάριος) εἲχαμε 5 νεκρούς. kritikaepikaira.gr
•
Ἐν Ἐσόπτρῳ | 27
Μ Ε Ε Ν Δ Ι ΑΦΕ Ρ Ο Ν Γ Ι Α Τ Ο Υ Σ Ν Ε Ο Υ Σ
Ἀπό τό παράπονο τοῦ Ὀδυσσέα Ἐλύτη
Ἀ
Ὀδυσσέας Ἐλύτης
ναρωτιέμαι μερικὲς φορές: εἶμαι ἐγὼ πού σκέφτομαι καθημερινὰ πῶς ἡ ζωή μου εἶναι μία; Ὅλοι οἱ ὑπόλοιποι τὸ ξεχνοῦν; Ἤ πιστεύουν πώς θὰ ἔχουν κι ἄλλες, πολλὲς ζωές, γιὰ νὰ κερδίσουν τὸν χρόνο πού σπαταλοῦν; Μοῦτρα. Ν᾽ ἀντικρίζεις τὴ ζωὴ μὲ μοῦτρα. Τὴ μέρα, τὴν κάθε σου μέρα. Νὰ περιμένεις τὴν Παρασκευὴ πού θὰ φέρει τὸ Σάββατο καὶ τὴν Κυριακὴ γιὰ νὰ ζήσεις. Κι ὕστερα νὰ μὴ φτάνει οὔτε κι αὐτό, νὰ χρειάζεται νὰ περιμένεις τὶς διακοπές. Καὶ μετὰ οὔτε κι αὐτὲς νὰ εἶναι ἀρκετές. Νὰ περιμένεις μεγάλες στιγμές. Νὰ μὴν τὶς ἐπιδιώκεις, νὰ τὶς περιμένεις. Κι ὕστερα νὰ λὲς πώς εἶσαι ἄτυχος 28 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
καὶ πώς ἡ ζωὴ ἦταν ἄδικη μαζί σου. Καὶ νὰ μὴ βλέπεις πώς ἀκριβῶς δίπλα σου συμβαίνουν ἀληθινὲς δυστυχίες πού ἡ ζωὴ κλήρωσε σὲ ἄλλους ἀνθρώπους. Σ᾽ ἐκείνους πού δὲν τὸ βάζουν κάτω καὶ ἀγωνίζονται. Καὶ νὰ μὴ μαθαίνεις ἀπὸ τὸ μάθημά τους. Καὶ νὰ μὴ νιώθεις καμία φορά εὐλογημένος πού μπορεῖς νὰ χαίρεσαι τρία πράγματα στὴ ζωή σου, τὴν καλὴ ὑγεία, δύο φίλους, μία ἀγάπη, μία δουλειά, μία δραστηριότητα πού σὲ κάνει νὰ αἰσθάνεσαι ὅτι δημιουργεῖς, ὅτι ἔχει λόγο ἡ ὕπαρξή σου. Νὰ κλαίγεσαι πού δὲν ἔχεις πολλά. Πού κι ἂν τὰ εἶχες, θὰ ἤθελες περισσότερα. Νὰ πιστεύεις ὅτι τὰ ξέρεις ὅλα καὶ νὰ μὴν ἀκοῦς. Νὰ μαζεύεις λύπες καὶ ἀπελπισίες, νὰ ξυπνᾶς κάθε μέρα ἀκόμη πιὸ βαρύς. Λὲς καὶ ὁ χρόνος σου εἶναι ἀπεριόριστος. Κάθε μέρα προσπαθῶ νὰ μπῶ στὴ θέση σου. Κάθε μέρα ἀποτυγχάνω. Γιατί ἀγαπάω ἐκείνους πού ἀγαποῦν τὴ ζωή. Καὶ πού ἡ λύπη τους εἶναι ἡ δύναμή τους. Πού κοιτάζουν μὲ μάτια ἄδολα καὶ ἀθῷα, ἀκόμα κι ἂν πέρασε ὁ χρόνος ἀδυσώπητος ἀπὸ πάνω τους. Πού γνωρίζουν ὅτι δὲν τὰ ξέρουν ὅλα, γιατί δὲν μαθαίνονται ὅλα. Πού στύβουν τὸ λίγο καὶ βγάζουν τὸ πολύ. Γιὰ τοὺς ἑαυτούς τους καὶ γιὰ ὅσους ἀγαποῦν. Καὶ δὲν κουράζονται νὰ ἀναζητοῦν τὴν ὀμορφιὰ στὴν κάθε μέρα, στὰ χαμόγελα τῶν ἀνθρώπων, στὰ χάδια τῶν ζώων, σὲ μία ἀσπρόμαυρη φωτογραφία, σὲ μία πολύχρωμη μπουγάδα.
•
Ἡ συγκινητική ἱστορία τοῦ 16χρονου Νίκου πού ἔχασε στά 14 τό πόδι του, ἀπό καρκῖνο
Π
αράδειγμα πρὸς μίμηση ἀπὸ αὐτὰ ποὺ πρέπει νὰ προβάλονται εἶναι ὁ Νίκος Παπαγγελής. Πρόκειται γιὰ ἕναν 16χρονο, ὁ ὁποῖος ἔχασε στὰ 14 του ἔτη, τὸ ἀριστερό του πόδι ἀπὸ καρκῖνο. Ὁ ἔφηβος ἂν καὶ εἶδε σὲ πολὺ μικρὴ ἡλικία τὸ σκληρὸ πρόσωπο τῆς ζωῆς, δὲν τὸ ἔβαλε κάτω… Ἔχοντας στὸ πλάι του τὰ δύο του ἀδέρφια, τοὺς γονεῖς του καὶ τοὺς παπποῦδες του, ἀντιμετώπισε τὸ πρόβλημά του μὲ θάρρος καὶ δὲν σταμάτησε νὰ ἀγωνίζεται καὶ νὰ θέτει στόχους. Ἂς πάρουμε ὅμως τὰ πράγματα ἀπὸ τὴν ἀρχή. Ὁ Νίκος ἀσχολήθηκε μὲ τὸν ἀθλητισμὸ ἀπὸ τὰ 5 του. Τὰ ποδόσφαιρο ἦταν ἡ μεγάλη του ἀγάπη καὶ ὄνειρό του ἦταν νὰ παίξει σὲ μία μεγάλη ὁμάδα. Ὅμως ἡ ζωὴ εἶχε ἄλλα σχέδια γιὰ τὸν Νίκο. Τὸ Φεβρουάριο τοῦ 2012 ἕνας ἔντονος πόνος στὸ ἀριστερό του πόδι, τὸν ὁδήγησε στὸ γιατρό του. Ἐκεῖνος, τοῦ σύστησε νὰ κάνει κάποιες εἰδικὲς ἐξετάσεις. Ἡ διάγνωση ἦταν ὀστεοσάρκωμα, μία μορφὴ καρκίνου στὰ κόκκαλα. «Στὴν ἀρχὴ φοβήθηκα, ἀλλὰ εἶχα δίπλα μου ἀνθρώπους ποὺ μὲ στήριζαν. Ἡ οἰκογένειά μου, μοῦ στάθηκε καὶ δὲν φοβήθηκα» σημειώνει ὁ ἴδιος. Ὁ Νίκος ξεκίνησε τὶς χημειοθεραπεῖες καὶ μετὰ ἀπὸ ἔξι σχήματα ὅλα ἔδειχναν ὅτι εἶχε ξεπεράσει τὸν κίνδυνο. Ὅμως τὸν Φεβρουάριο τοῦ 2014, σὲ μία ἐξέταση ρουτίνας οἱ γιατροὶ διέκριναν μία σκιὰ στὴν ἀκτινογραφία. Τοῦ συνέστησαν νὰ μπεῖ ἀμέσως στὸ χειρουργεῖο γιὰ νὰ σώσει τὸ πόδι του, κάτι ποὺ δυστυχῶς δὲν ἔγινε. Ὁ ὄγκος ἐντοπίστηκε στὶς κεντρικὲς ἀρτηρίες καὶ ἔτσι ἀναγκάστηκαν νὰ τὸν ἀκρωτηριάσουν.
«Σίγουρα ἀπογοητεύτηκα, ἀλλὰ τί νὰ κάνω; Ἡ ζωὴ συνεχίζεται. Συνέβησαν ὅλα τόσο γρήγορα ποὺ δὲν θυμᾶμαι πόνο. Ὅλα ἦταν σὰν ἕνα κακὸ ὄνειρο. Πιστεύω στὸν Θεὸ καὶ πίστευα πὼς θὰ γίνω καλὰ» προσθέτει ὁ Νίκος. Οἱ ἑπόμενες μέρες ἦταν ἐπώδυνες, ὅμως ὁ 16χρονος δὲν τὸ ἔβαλε κάτω. Συνέχισε νὰ παλεύει καὶ νὰ ὀνειρεύεται. Ὁ πιὸ ὑψηλός του στόχος εἶναι νὰ συμμετάσχει τοῦ χρόνου τὸ Σεπτέμβρη στοὺς Παραολυμπιακοὺς στὴν ποδηλασία. star.gr/Pages/Ellada
•
Ἐν Ἐσόπτρῳ | 29
Ἀπό τή γιορτή μας γιά τήν 25η Μαρτίου
30 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
Ἐν Ἐσόπτρῳ | 31
Ἀπό τό τμῆμα διακοσμητικῆς μέ χαρτί «Ντεκουπάζ»
32 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
Ἀπό τό τμῆμα παραδοσιακῶν χορῶν
Ἀπό τό τμῆμα σκακιοῦ Παιδιά ἀπό τό τμῆμα μάθησης σκακιοῦ τοῦ Πολιτιστικοῦ μας Κέντρου συμμετεῖχαν στό μαθητικό τουρνουά σκακιοῦ 2016, τό ὁποῖο πραγματοποιήθηκε στίς Γοῦβες Ἡρακλείου, στίς 6/3/2016. Τά παιδιά τοῦ τμήματός μας πού διακρίθηκαν στό τουρνουά εἶναι ἡ Χρύσα Σταθοράκη καί ἡ Ἄννα- Μαρία Χαλκιαδάκη οἱ ὁποῖες κατέλαβαν τήν τρίτη θέση καί ἔλαβαν σχετικά μετάλλια. Ἐκφράζουμε συγχαρητήρια στά ἐν λόγῳ παιδιά καί πολλές εὐχαριστίες στόν κ. Κων/νο Μπάρκογλου, ἐπιμορφωτή τοῦ εἰρημένου τμήματος, γιά τή δωρεάν ἐπιμόρφωση πού παρέχει στό Πολιτιστικό μας Κέντρο. Ἐν Ἐσόπτρῳ | 33
Ἀπό τό τμῆμα ἐπιμόρφωσης στελεχῶν Ἐκκλησίας Ἄρχισαν καί συνεχίζονται ἐπιμορφωτικά σεμινάρια γιά τούς κληρικούς τῆς Ἱ. Μητροπόλεώς μας, ὅπως προβλέπουν οἱ Κανονισμούς τῆς Εκκλησίας Κρήτης, (Φ.Ε.Κ. 65 Α´12/3/2013), ἀπό τό «Κέντρο Ψυχικῆς Ὑγείας Ἡρακλείου». Στούς 4 διαφορετικούς σεμιναριακούς κύκλους, ἀνά Ἀρχιερατική Περιφέρεια, διδάσκει ἀφιλοκερδῶς ἡ κ. Φωτεινή Γαβαλάκη, Ψυχίατρος, ὑπεύθυνη τοῦ ἐν λόγῳ Κέντρου. Οἱ 4 ἑνότητες τῶν σεμιναρίων εἶναι: «Τό στίγμα στήν ψυχική ἀσθένεια», « Ἡ σχιζοφρένεια», « Ἡ διαταραχή τῆς διάθεσης», καί «Ἀγχώδεις διαταραχές».
Βιβλιοπωλεῖο Ἱ. Μητροπόλεως, Μοῖρες, τηλ. 28920 23790 ὡράριο λειτουργίας Πρωί Ἀπόγευμα
Δευτέρα: 9 - 1
κλειστά
Τρίτη: 9 - 1
6 - 8.30
Τετάρτη: 9 - 1
κλειστά
Πέμπτη: 9 - 1
6 - 8.30
Παρασκευή: 9 - 1
κλειστά
Σάββατο: 8 - 2
κλειστά
e-mail: imgabooks@gmail.com 34 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
Διορισμοί νέων ἐκκλησιαστικῶν συμβούλων τῶν
Ἐνοριῶν τῆς Ἱ. Μητροπόλεως
Ἔληξε στίς 31/12/2015 ἡ περίοδος τῆς θητείας τῶν ἐκκλησιαστικῶν συμβούλων τῶν Ἐνοριῶν τῆς Ἱ. Μητροπόλεώς μας. Στίς 28/1/2016 στό ἀμφιθέατρο τοῦ Πολιτιστικοῦ μας Κέντρου ἐπιδόθηκαν, ἐν συνάξει, ἀπό τόν Σεβ. Ποιμενάρχη μας κ. Μακάριο, οἱ ὑπό τοῦ Μητροπολιτικοῦ Συμβουλίου τῆς Ἱ. Μητροπόλεως Γορτύνης καί Ἀρκαδίας ἐγκριθέντες διορισμοί τῶν νέων ἐκκλησιαστικῶν συμβούλων τῶν εἰρημένων Ἐνοριῶν, γιά τήν τριετία 2016 – 2018. Ὁ Σεβ. ἔδωσε πρός αὐτούς ὁδηγίες καί κατευθύνσεις γιά τήν ἐπιτυχῆ ἄσκηση τῶν καθηκόντων τους καί τούς εὐχαρίστησε γιά τήν ἐθελοντική προσφορά τους ὑπέρ τοῦ ἔργου τῶν Ἐνοριῶν τῆς Τοπικῆς Ἐκκλησίας.
Δωρεές Γιά τό Πολιτιστικό Κέντρο: Ἐνορία Περίου 50€. Γιά τό τμῆμα Σχολῆς Ἁγιογραφίας: Ἐπιμορφούμενοι 225€. Γιά τό τμῆμα διακοσμητικῆς μέ χαρτί: Ἐπιμορφούμενοι 350€. Γιά τό τμῆμα Κοινωνικῆς Ἀλληλεγγύης: Δωρεά τροφίμων, κατά καιρούς, ἀπό τό Lidl κατάστημα Μοιρῶν. Γιά τήν ἀνέγερση τῶν Γραφείων τῆς Ἱ. Μητροπόλεως: κ. Ἀντώνιος Μπαστάκης, Γεωπόνος 241€. Ἡ Τοπική Ἐκκλησία εὐχαριστεῖ πολύ τούς δωρητές καί δέεται καί ὑπέρ αὐτῶν. Ἐν Ἐσόπτρῳ | 35