“...βλέπομεν γάρ ἄρτι δι΄ἐσόπτρου ἐν αἰνίγματι, τότε δέ πρόσωπον πρός πρόσωπον. ἂρτι γινώσκω ἐκ μέρους, τότε δέ ἐπιγνώσομαι καθώς καί ἐπεγνώσθην...” (Α΄ Κορ. 13, 12)
Τριμηνιαία περιοδική ἔκδοση Ἱερᾶς Μητροπόλεως Γορτύνης καί Ἀρκαδίας Ἰανουάριος - Φεβρουάριος - Μάρτιος 2017
ΤΕΥΧΟΣ 43
Περιεχόμενα σελ. 3 Συναξάρι: Ὅσιος Ἰάκωβος. σελ. 4 Ἀπό τόν Μ. Κανόνα, Ἁγ. Ἀνδρέα Κρήτης. σελ. 5 Ἐκ Φαναρίου: ...Σπεῦσον..., τοῦ Μητροπολίτου Γέροντος Χαλκηδόκος κυροῦ Μελίτωνος. σελ. 6 Ἐκκλησία Κρήτης: Ὁ ρόλος τοῦ κλήρου στή μάχη τῆς Κρήτης, τήν κατοχή καί τήν ἀντίσταση, τοῦ κ. Σπυρίδωνος Λιονάκη, Δικηγόρου. σελ. 14 ...Χρειάζεται βαθειά πνευματική ἐργασία..., τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακαρίου. σελ. 16 Ἐπικήδιος στόν Ἀρχιμ. Χριστoφόρο Ἀλεβιζάκη, Ἡγούμενο τῆς Ἱ. Μ. Βροντησίου, τοῦ Σεβ. Μητρ. Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακαρίου. σελ. 21 Οἱ διακριτοί ρόλοι. σελ. 22 ...Ὅταν πηγαίνεις νά προσευχηθεῖς, μήν πηγαίνεις μέ κάποιο θέλημα..., τοῦ Ἀρχιμανδρίτου Αἰμιλιανοῦ Σιμωνοπετρίτου. σελ. 23 ...Μέ τόν θόρυβο δέν κρύβονται οἱ πληγές..., τοῦ Αἰδεσιμολ. Πρεσβ. Χαράλαμπου Παπαδόπουλου. σελ. 24 Τό προοίμιο τοῦ Σταυροῦ: Σάββατο τοῦ Λαζάρου, τοῦ π. Ἀλεξάνδρου Σμέμαν. σελ. 27 ...Ἀντιθέσεις πού ὁ Θεός σοῦ ἄφησε ὡς διδαχές..., τοῦ Ἁγίου Νικολάου Βελιμίροβιτς. σελ. 28 "Μέ ἐνδιαφέρον γιά τούς νέους", ὁ δημιουργός, ὁ διαχειριστής καί ὁ ράθυμος, τοῦ Αἰδεσιμολ. Πρωτ. Θεμιστοκλῆ Μουρτζανοῦ. σελ. 30 "Μαζί μέ τούς γονεῖς", τί κρύβεται πίσω ἀπό τή ζήλεια τοῦ παιδιοῦ γιά τό μικρότερο ἀδελφάκι του; τῆς κ. Ἀλεξάνδρας Καππάτου, ψυχολόγου-παιδοψυχολόγου. σελ. 32 Σέ ἐλεύθερη πτώση ἡ ἐκπαίδευση, προσοχή στούς δρόμους καί στό ἀλκοόλ... σελ. 33 Πολιτιστικό Κέντρο: Τμῆμα ἐκδηλώσεων ὁμιλιῶν, ὁμιλίες Μ. Τεσαρακοστῆς, νέο Τμῆμα: Κεντρώας Κρήτης Μελωδοί, ἐν Ἀθήναις. σελ. 34 Πολιτιστικό Κέντρο: Τμῆμα ἐκδηλώσεων, συνεδρίων ὁμιλιῶν, Τό προσκύνημα ὡς τόπος συνάντησης ἀνθρώπων, λαῶν, θρησκειῶν, πολιτισμῶν, 3ο Διεθνές Ἐπιστημονικό Συνέδριο Γόρτυνας. σελ. 35 Δωρεές. 2 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
Ἐν Ἐσόπτρῳ Τριμηνιαία ἔκδοση: Τμήματος ἐκδόσεων Πολιτιστικοῦ Κέντρου - Ἐπικοινωνιακοῦ καί Μορφωτικοῦ Ἱδρύματος Ἱ. Μητροπόλεως Γορτύνης καί Ἀρκαδίας Συντακτική ἐπιτροπή: Ὁ Μητροπολίτης Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακάριος καί οἱ Πρεσβ. Χαράλαμπος Παπαδόπουλος, Χαράλαμπος Κοπανάκης Ἐπικοινωνία: Μητροπόλεως 9, 70400 Μοῖρες,τηλ. 2892022208, φάξ 28920 24804, email: info@imga.gr Σχεδίαση περιοδικοῦ: Ὁ Μητροπολίτης Ἐκτύπωση: «Τυποκρέτα», ΒΙ.ΠΕ. Ἡρακλείου Κρήτης, τηλ. 2810-382800, email: info@kazanakis.gr Τό παρόν τεῦχος τυπώθηκε μέ δαπάνη τοῦ Ἱ. Προσκυνήματος Ἁγ. Παντελεήμονος Ἀπολύχνου
Ἡ ἱστοσελίδα μας: www. imga.gr Ἐξώφυλλο: Παναγία Ὁδηγήτρια, 15ου αἰῶνα, ἀπό τήν Ἱ. Μονή Ὁδηγήτριας Ὀπισθόφυλλο: Προσχέδιο γιά τό Ἁγιοφάραγγο, ἔργο κ. Π. Μόσχου
ΣΥ ΝΑΞΑΡΙ
Ὅσιος Ἰάκωβος ὁ βιαστής καί δολοφόνος πού ἔγινε Ἅγιος
Ὁ
Ὅσιος Ἰάκωβος ἔγινε μοναχός καί ἀσκήτεψε ἐπί δεκαπέντε χρόνια σέ ἕνα σπήλαιο, κοντά στήν κωμόπολη Πορφυρεώνη. Κατά τή διάρκεια τοῦ πνευματικοῦ του ἀγῶνος ὑπέβαλε τόν ἑαυτό του σέ κάθε εἴδους ἄσκηση καί κακουχία. Κάποτε μερικοί ἀκόλαστοι καί φθονεροί ἄνθρωποι ὁδήγησαν στόν Ὅσιο μιά πόρνη. Αὐτή, ἀφοῦ μέ δόλο κατόρθωσε νά εἰσέλθει στό κελλί του, τόν προκαλοῦσε νά διαπράξει ἁμαρτία μαζί της. Ἐκεῖνος ὅμως τῆς ὑπενθύμισε τήν τιμωρία τοῦ μέλλοντος πυρός. Ἔτσι, τήν ἔκαμε νά συναισθανθεῖ τήν ἁμαρτωλότητά της, νά μετανοήσει, νά ἀλλάξει τρόπο ζωῆς καί νά ἀκολουθήσει πλέον ἀναγεννημένη πνευματικά τόν Χριστό. Ἐπειδή ὅμως κανένας δέν ξεφεύγει ἀπό τίς ἐνέδρες τοῦ διαβόλου, συνέβη καί ὁ Ὅσιος αὐτός νά πέσει σέ μεγάλο παράπτωμα, γιά νά γίνει παράδειγμα σέ ὅλους τούς ἁμαρτωλούς καί ὁδηγός πρός μετάνοια. Νά, λοιπόν, τί συνέβη· Κάποιος ἄνθρωπος ἐπιφανής εἶχε μία θυγατέρα δαιμονισμένη, τήν ὁποία πῆγε στόν ῞Οσιο νά τή θεραπεύσει. Ἐκεῖνος προσευχήθηκε καί ἀμέσως τό δαιμόνιο ἔφυγε καί ἄφησε ἐλεύθερη τή νέα. Ὁ πατέρας της, ὅμως, ἐπειδή ἐφοβόταν μήπως καί πάλι τό δαιμόνιο ἐνοχλήσει τή θυγατέρα του, τήν ἄφησε στό σπήλαιο τοῦ Ἁγίου. Γιά συντροφιά της ἄφησε ἐκεῖ καί τό νεότερο ἀδελφό της. Ὁ ἀσκητής ὅμως Ἰάκωβος ἐνικήθηκε ἀπό τήν ἐπιθυμία καί διέφθειρε τή νέα. Καί στή συνέχεια, γιά νά μή γνωστοποιηθεῖ ἡ μυσαρή του πράξη καί
Ἑορτάζει στίς 28 Ἰανουαρίου ἐξευτελισθεῖ, ἐφόνευσε καί τή νέα καί τόν ἀδελφό της καί ἔριξε τά σώματά τους στό ποτάμι πού ἦταν ἐκεῖ κοντά. ῞Υστερα ἀπό τά φοβερά αὐτά ἐγκλήματα πού διέπραξε, ἔχασε κάθε ἐλπίδα γιά σωτηρία καί τοῦ ἐδημιουργήθηκε ἀκατάσχετη ἐπιθυμία νά ἀφήσει τήν ἀσκητική ζωή καί νά ἐπανέλθει στόν κόσμο. Στό δρόμο ὅμως τόν συνάντησε κάποιος εὐλαβής μοναχός, στίς παραινέσεις τοῦ ὁποίου ἐπειθάρχησε ὁ Ὅσιος, πού ἀπεφάσισε νά κλεισθεῖ μέσα σ᾽ ἕναν τάφο καί νά ὑπομείνει κάθε σκληραγωγία. Ἐκεῖνο τόν χρόνο ἐσημειώθηκε στή χώρα μεγάλη ξηρασία καί ὁ Θεός κατά θαυμαστό τρόπο ἐμήνυσε στόν Ἐπίσκοπο τῆς πόλεως ὅτι, ἄν δέν προσευχηθεῖ ὁ Ὅσιος Ἰάκωβος πού διαμένει στόν τάφο, δέν θά λάβει τέλος ἡ ἀνομβρία. Ἀμέσως, λοιπόν, τότε ὁ Ἐπίσκοπος ἐπισκέφθηκε τόν Ὅσιο, μαζί μέ ὅλο τό λαό, καί τόν παρακάλεσε νά προσευχηθεῖ, γιά νά ἀνοίξουν οἱ κρουνοί τοῦ οὐρανοῦ. Ὁ Ὅσιος, μετά ἀπό τήν παράκληση τοῦ Ἐπισκόπου, προσευχήθηκε μέ ἄκρα ταπείνωση καί βαθιά πίστη στόν Θεό. Καί ὁ Θεός ἄκουσε τήν προσευχή του, διότι, ἄν καί εἶχε διαπράξει βαρύτατα ἁμαρτήματα, εἶχε εἰλικρινά μετανοήσει, καί ἔστειλε πλούσια τή βροχή στή γῆ. Τό θαῦμα αὐτό ἔδωσε στόν Ὅσιο τήν ἐλπίδα, ἀλλά καί τή βεβαιότητα ὅτι ὁ Θεός τόν ἐσυγχώρησε. Καί μέ τήν ἐλπίδα καί τή βεβαιότητα αὐτή συνέχισε τόν ἐπίπονο ἀσκητικό του βίο. Ἔτσι ἀγωνιζόμενος ἐκοιμήθηκε μέ εἰρήνη. Ἀπό τήν ἱστοσελίδα τῆς Ἀπ. Διακονίας • τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος. Ἐν Ἐσόπτρῳ | 3
Ἀπό τόν Μεγάλο Κανόνα τοῦ Ἁγίου Ἀνδρέα Κρήτης
Ἔργο, κ. Π. Μόσχου.
Ε
ἰ καὶ ἥμαρτον, Σωτήρ, ἀλλ᾿ οἶδα ὅτι φιλάνθρωπος εἶ· πλήττεις συμπαθῶς καὶ σπλαγχνίζῃ θερμῶς· δακρύοντα βλέπεις καὶ προστρέχεις ὡς Πατὴρ ἀνακαλῶν τὸν Ἄσωτον», (α´ ᾠδή). «Ἁμάρτησα, Σωτήρα μου! Γνωρίζω ὅμως τὴ φιλανθρωπία Σου. Τιμωρεῖς μὲ συμπάθεια καὶ σπλαχνίζεσαι μὲ θερμότητα. Βλέπεις τὰ δάκρυα καὶ τρέχεις σὰν Πατέρας στοργικὸς γιὰ νὰ φέρεις πίσω τὸν ἄσωτο», (α´ ᾠδή). ὐτείδωλον ἐγενόμην, τοῖς πάθεσι τὴν ψυχήν μου βλάπτων, Οἰκτίρμον ἀλλ᾿ ἐν μετανοίᾳ με παράλαβε, καὶ ἐν ἐπιγνώσει ἀνακάλεσαι· μὴ γένωμαι κτῆμα, μὴ βρῶμα τοῦ ἀλλοτρίου Σωτήρ, αὐτός με οἴκτειρον», (δ´ ᾠδή). «Ἔκανα ὁ ἴδιος τὸν ἑαυτό μου εἴδωλο, βλάπτοντας τὴν ψυχή μου μὲ τὰ πάθη, Πολυέλεε. Γι᾽ αὐτὸ σὲ ὥρα μετανοίας πάρε με καὶ σὲ κατάσταση ἐπιγνώσεως κάλεσέ με. Μὴν ἐπιτρέψεις νὰ γίνω ἀπόχτημα καὶ τροφὴ τοῦ διαβόλου, Σωτήρα, Σὺ λυπήσου με», (δ´ ᾠδή). ντεῦθεν καὶ κατεκρίθην, ἐντεῦθεν κατεδικάσθην ἐγὼ ὁ τάλας ὑπὸ τῆς οἰκεί-
Α
Ἐ
4 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
ας συνειδήσεως, ἧς οὐδὲν ἐν κόσμῳ βιαιότερον. Κριτά, λυτρωτά μου καὶ γνῶστα, φεῖσαι καὶ ῥῦσαι καὶ σῶσόν με τὸν δοῦλόν σου», (δ´ ᾠδή). «Γι᾽ αὐτὸ καὶ κατακρίθηκα! Γι᾽ αὐτὸ ὁ ταλαίπωρος ἐγὼ καταδικάστηκα ἀπ᾽ τὴ συνείδησή μου, ἀπ᾽ τὴν ὁποία τίποτε στὸν κόσμο δὲν ὑπάρχει πιὸ βασανιστικό. Λυτρωτή μου καὶ Κριτὴ καὶ γνώστη τῆς ζωῆς μου, λυπήσου καὶ γλύτωσε καὶ σῶσε με τὸν δοῦλο Σου», (δ´ ᾠδή). Νόμος ἠσθένησεν, ἀργεῖ τὸ Εὐαγγέλιον, Γραφὴ δὲ πᾶσα ἐν σοὶ παρημέληται, Προφῆται ἠτόνησαν καὶ πᾶς δικαίου λόγος· αἱ τραυματίαι σου, ὦ ψυχή, ἐπληθύνθησαν, οὐκ ὄντος ἰατροῦ τοῦ ὑγιοῦντός σε», (θ´ ᾠδή). «Ὁ Νόμος ἀδράνησε. Τὸ Εὐαγγέλιο δὲν κάνει τίποτε. Ὁλόκληρη ἡ Γραφὴ στὴ ζωή σου παραμελήθηκε. Οἱ Προφῆτες ἀτόνησαν καὶ κάθε δίκαιου ἄνδρα λόγος. Τὰ τραύματά σου, ψυχή μου, πλήθυναν, μὴ ἔχοντας γιατρὸ γιὰ νὰ σὲ θεραπεύσει», (θ´ ᾠδή). Νεοελληνικὴ ἀπόδοση: Μητροπολίτης • Νέας Σμύρνης κ. Συμεών.
Ὁ
Ε Κ ΦΑ Ν Α Ρ Ι Ο Υ
...Σπεῦσον...
τοῦ Μητροπολίτου Γέροντος Χαλκηδόνος κυροῦ Μελίτωνος✽
Ἔργο κ. Π. Μόσχου, ἀπό τόν Ἱ. Καθεδρικό Ναό Ἁγ. Νεκταρίου Μοιρῶν.
Χ
ριστιανή ψυχή! Ἰδού ἀναβαίνομεν εἰς Ἱεροσόλυμα... Μή σταθῇς ψυχρός θεατής τῶν μαρτυρίων Ἐκείνου. Αἱ ὕβρεις τῆς ἀνθρωπίνης ἀχαριστίας, τά χλευάσματα, τά ἐμπτύσματα, ἡ ἄρνησις, ἡ ἀγωνία, «ἡ ἄνοδος τοῦ γολγοθᾶ, ὁ Σταυρικός θάνατος. Ὅλα αὐτά γίνονται χάριν σοῦ καί σύ ἕως πότε θά εὑρίσκεσαι μακράν τοῦ Σωτῆρος σου; Χριστιανική ψυχή! Σέ ἐξορκίζω ἐν ὀνόματι τῆς ἀγάπης Ἐκείνου, ὁ Ὁποῖος μέλλει νά μαρτυρήσῃ νά ἀφήσῃς τήν ψυχρότητά σου, νά ἀποδυθῇς τήν πρός τόν Ἰησοῦν καί τήν Ἐκκλησίαν Του ἀδιαφορίαν σου, νά ἐγκαταλείψῃς τήν ἁμαρτία πού σέ τυραννεῖ καί νά ἑτοιμασθῇς διά τήν πρός Ἱεροσόλυμα ἀνάβασιν ὅπου θά δοκιμάσωμεν ἀκόμη μιά φορά τήν ἀγάπην τοῦ Ἐσταυρωμένου Ἰησοῦ.
Χριστιανή ψυχή! Μᾶς καλεῖ ὁ Νυμφίος τῆς Ἐκκλησίας νά συναναβῶμεν μετ᾽ Αὐτοῦ εἰς Ἱεροσόλυμα. Εἶσαι ἕτοιμη γιά τό μεγάλο ταξεῖδι τῶν ψυχῶν; Ἐάν εἶσαι ἕτοιμη ἐμπρός. Ἐάν δέν εἶσαι σπεῦσον, ὁ καιρός ἦλθε ἰδού ἀναβαίνομεν εἰς Ἱεροσόλυμα». ✽ Κείμενο ἀπό εἰκονίδιο τοῦ Ἐσταυρωμένου, ἐν ὄψει τῆς ἑορτῆς τοῦ Πάσχα τοῦ 1936, πού διένειμε στούς πιστούς ὁ μακαριστός Ἱεράρχης Μελίτων, ὡς Ἀρχιδιάκονος τῆς Ἱ. Μητροπόλεως Χαλκηδόνος, (Βιβλίο «Εἰς Μνημόσυνον Αἰώνιον, μνήμη Μητροπολίτου Γέροντος Χαλκηδόνος Μελίτωνος, 1913 - 1998», ἐπιμέλεια Δρ Μελίτωνος Καρρᾶ, Μητροπολίτου Φιλαδελεφείας, ἔκδοση τῆς Ἀποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, 2015, σελ. 104. • Ἐν Ἐσόπτρῳ | 5
ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΡΗΤΗΣ
Ὁ ρόλος τοῦ κλήρου στή μάχη τῆς Κρήτης τήν κατοχή καί τήν ἀντίσταση
Α
τοῦ κ. Σπυρίδωνος Λιονάκη Δικηγόρου✽
ἰσθάνομαι τήν ἀνάγκη καί τό καθῆκον νά ἐκφράσω τήν εὐγνωμοσύνη μου καί τίς θερμές εὐχαριστίες μου πρός τήν ὀργανωτική ἐπιτροπή γιά τή μεγάλη τιμή πού μου ἔκανε, νά ἀναθέσει στήν μετριότητά μου τήν πραγματεία αὐτοῦ τοῦ θέματος, πού γιά πρώτη φορά ἀναδεικνύεται, στά πλαίσια τοῦ ἑορτασμοῦ τῆς 70ῆς ἐπετείου τῆς Μάχης τῆς Κρήτης. Μίας ἐπετείου πού βρίσκει τή χώρα καί τόν λαό μας στή δίνη μίας πρωτοφανοῦς οἰκονομικῆς κρίσης, πού εἶναι πρώτιστα ἠθική καί θεσμική. Οἱ ἑορτασμοί ἐπετείων μεγάλων ἱστορικῶν γεγονότων πού σημάδεψαν τόν ροῦν τῆς Ἱστορίας, ἀλλά καί τήν πορεία ὄχι μόνο τοῦ λαοῦ μας, ἀλλά καί τῆς ἀνθρωπότητας, δέν προσφέρονται στή σημερινή ἱστορική συγκυρία μόνο γιά πανηγυρισμούς. Κύρια, ἀποτελοῦν ἀφορμή ἐθνικῆς περισυλλογῆς καί βαθιᾶς ἐθνικῆς ἐνδοσκόπησης καί ἠθικῆς ἀνάτασης. Ἱστορία, λέει ὁ ἀείμνηστος Παναγιώτης Κανελλόπουλος εἶναι: «ὁ ἀπολογισμός τοῦ παρελθόντος, ἐν ὄψει τοῦ μέλλοντος». Τό μοναδικό καί ἀνεπανάληπτο λοιπόν γεγονός, στήν παγκόσμια ἱστορία, τῆς Μάχης τῆς Κρήτης, εἶναι μία εὐκαιρία, ὄχι μόνο νά τιμήσουμε τούς ἥρωές της, ἀλλά κύρια νά ἐπαναπροσδιορίσουμε τήν πορεία μας ὡς λαός καί ὡς ἔθνος καί νά ἀντλήσομε δύναμη καί διδάγματα γιά τό μέλλον. Ἔχοντας πλήρη συνείδηση ὅτι δέν εἶμαι ἱστορικός, οὔτε ἱστοριοδίφης, θά προσπα6 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
θήσω νά ἀναδείξω τόν καίριο καί ἀποφασιστικό ρόλο τοῦ κλήρου στή Μάχη τῆς Κρήτης, τήν Κατοχή καί τήν Ἀντίσταση, πού κάποιοι «περισπούδαστοι» ἱστορικοί, ὑπηρετοῦντες ἄλλες σκοπιμότητες, ἐπιμένουν νά ἀγνοοῦν νά ὑποβαθμίζουν ἤ καί νά διαστρεβλώνουν. Εἶναι γεγονός ἀδιαμφισβήτητο ὅτι στήν πολυκύμαντη ἱστορική διαδρομή τοῦ Ἔθνους μας, τῶν τελευταίων 18 αἰώνων, ἡ Ἐκκλησία καί ὁ κλῆρος διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο πρός τήν κατεύθυνση τῆς διατήρησης τῆς ἐθνικῆς μας συνείδησης. Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ἄν καί ἀποτελεῖ ἔννοια Οἰκουμενική, εἶναι ταυτισμένη μέ τόν Ἑλληνισμό. Δέν ἀποτελεῖ ὑπερβολή, ἀλλά ἀντίθετα γεγονός ἐπιβεβαιωμένο ἀπό τήν Ἱστορία ὅτι ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία, ὅσο καί ἄν κάποιοι δέν τό ὁμολογοῦν, ἀποτελεῖ τήν Κιβωτό πού διαφυλάσσει τήν ἐθνική μας συνείδηση ἀπό τούς κατακλυσμούς ἐπιθέσεων πού διαχρονικά ἐπιχείρησαν καί ἐπιχειροῦν νά ἀφελληνίσουν τόν λαό μας. Μέ αὐτή, λοιπόν, τήν ἱστορική παραδοχή, ὁ κλῆρος πού ἀποτελεῖ τούς Διακόνους καί Λειτουργούς τῆς Ἐκκλησίας μας, κατά τήν ἐπική Μάχη τῆς Κρήτης, ἔπραξε τό αὐτονόητο. Χωρίς τυμπανοκρουσίες καί κομπασμούς, ὁ κλῆρος σέ ὅλη τήν Ἑλλάδα καί ἰδιαίτερα στήν Κρήτη, τόν Μάϊο τοῦ 1941, ἔδωσε τό σάλπισμα τῆς ἐλευθερίας καί τό σύνθημα τῆς ἀντίστασης. Σφυρηλάτησε τήν ἑνότητα τοῦ λαοῦ καί τοῦ ἐνέπνευσε τό ὑψηλό καί αὐτοθυσια-
Στό βουνό, ὁ Ἱερομόναχος τῆς Ἱ. Μονῆς Βροντησίου Γελάσιος Καλαϊτζάκης, ἱεροπράττοντας καί κοινωνώντας Ἀντάρτες τῆς Ἐθνικῆς Ἀντίστασης. στικό ἀγωνιστικό φρόνημα. Οἱ κληρικοί, μέ τόν Σταυρό καί τό τουφέκι, ἐρρίφθησαν πρῶτοι στόν ἀγῶνα. Οἱ ἄμβωνες τῶν Ἐκκλησιῶν ἔγιναν βῆμα ἐθνικοῦ προσκλητηρίου. Τά Μοναστήρια μας, ὅπως πάντοτε, ἀποτέλεσαν καί πάλι τά κάστρα τῆς λευτεριᾶς καί τό καταφύγιο καί ὁρμητήριο τοῦ ἀγωνιζόμενου λαοῦ. Ἀναρίθμητα τά περιστατικά, ἀλλά καί τά ἡρωϊκά κατορθώματα τοῦ κλήρου, πού δέν χωροῦν σέ αὐτήν τήν ὀλιγόλεπτη ὁμιλία. Γιά νά καταδείξω, ὅμως, τόν ἀποφασιστικό ρόλο τοῦ κλήρου στή Μάχη τῆς Κρήτης καί στή διατήρηση τοῦ ὑψηλοῦ ἀγωνιστικοῦ φρονήματος τοῦ λαοῦ της, θά ἐπιχειρήσω μία σύντομη ἱστορική ἀναδρομή στά γεγονότα, πού ἔλαβαν χώρα στήν Ἠπειρωτική Ἑλλάδα. Τόν Ἀπρίλιο, ἡ Ἀθήνα ἔπεσε καί ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν Χρύσανθος ἀρνήθηκε νά παραστεῖ στήν τελετή παράδοσης καί ἀρνήθηκε νά ὁρκίσει τή δωσίλογη Κυβέρνηση τοῦ Γεωργίου Τσολάκογλου μέ τά μεγαλειώδη λόγια: «Δέν μπορῶ νά ὁρκίσω κυβέρνηση προβληθεῖσα ἀπό τόν
ἐχθρό, ἐμεῖς ὁρκίζομε κυβερνήσεις πού ἐκλέγει ὁ λαός». Τήν ἑπομένη, ὁ ἴδιος ὁ Γερμανός Στρατιωτικός Στοῦμε ἐπισκέφθηκε τόν Ἀρχιεπίσκοπο στό γραφεῖο του καί τοῦ ζήτησε νά τελέσει δοξολογία στόν Μητροπολιτικό Ναό, ἐπί τῇ ἐλεύσει τῶν γερμανικῶν στρατευμάτων καί ὁ Ἀρχιεπίσκοπος, μέ ἀγέρωχο καί ἀποφασιστικό τρόπο, τοῦ ἀπάντησε κατά πρόσωπο: «Ἡ Ἐκκλησία τελεῖ δοξολογίες ἐπί τῇ ἀπελευθερώσει ἑνός ἔθνους καί ὄχι ἐπί τῇ ὑποδουλώσει του». Ἔχουμε τρεῖς πράξεις τοῦ Ἀρχιεπισκόπου πού δέν μποροῦν νά ἑρμηνευθοῦν σάν ἀτομικές πράξεις. Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος, ὡς Προκαθήμενος τῆς Ἑλλαδικῆς Ἐκκλησίας, ἔθεσε τήν Ἐκκλησία, ὡς θεῖο καί ἀνθρώπινο θεσμό, ἀπέναντι στόν εἰσβολέα, ἀπέναντι στόν κατακτητή. Τό τίμημα αὐτῆς τῆς γενναίας καί περήφανης στάσης τοῦ Ἀρχιεπισκόπου ἦταν ἡ ἐκδίωξή του ἀπό τόν Ἀρχιεπισκοπικό θρόνο. Ἡ συνέχεια εἶναι γνωστή. Πλῆθος κληρικῶν ὅλων τῶν βαθμῶν ἐντάχθηκαν, φανερά ἤ κρυφίως, σέ ὅλες τίς ἀντιστασιακές ὀργανώσεις. Ἐνδεκτικά ἀναφέρω τούς Ἐν Ἐσόπτρῳ | 7
Ὁ ρόλος τοῦ κλήρου στή μάχη τῆς Κρήτης τήν κατοχή καί τήν ἀντίσταση
Μητροπολίτες Κοζάνης Ἰωακείμ, Ἠλείας Ἀντώνιο, Σάμου καί Ἰκαρίας Εἰρηναῖο, Χίου Ἰωακείμ, Χαλκίδας Γρηγόριο, Ἀττικῆς Ἰάκωβο, Βόλου Ἰωακείμ, Δρυϊνουπόλεως καί Κονίτσης Δημήτριο, Λαρίσης καί Ἐλασσῶνος Καλλίνικο, Μηθύμνης Διονύσιο, καί πλῆθος Ἀρχιμανδριτῶν, Ἱερέων, Μοναχῶν κ.λ.π. Πολλές ἑκατοντάδες κληρικοί στή Θεσσαλία, τήν Ἤπειρο, τή Μακεδονία, τήν Πελοπόννησο, στήν Κρήτη καί σέ ὅλη τήν κατεχόμενη Ἑλλάδα περιδιαβαίνουν πόλεις καί χωριά, βουνά καί λαγκάδια, ἐμψυχώνοντας τόν λαό καί πολεμῶντας στό πλευρό του. Πάρα πολλοί ἐξ αὐτῶν δίδουν τή ζωή τους. Σέ σχέση μέ τό συνολικό ἀριθμῶν κληρικῶν, ὁ φόρος αἵματος εἶναι ὑπερβολικός. Πάνω ἀπό 170 Ἀρχιμανδρίτες, Ἱερεῖς, Ἡγούμενοι, Διάκονοι, Μοναχοί καί Μοναχές σκοτώθηκαν ἀπό τούς κατακτητές, εἴτε στά πεδία τῶν μαχῶν εἴτε ἀπό τά ἐκτελεστικά ἀποσπάσματα. Ἀξίζει νά ἀναφερθεῖ ὅτι τό πρῶτο θῦμα κληρικός τῶν κατακτητῶν ἦταν ὁ Ἀρχιμανδρίτης Φώτιος Θεοδοσάκης ἀπό τό Σκαλάνι Ἡρακλείου, στίς 4-6-1941. Ἡρωϊκός ὁ θάνατος τοῦ Ἀρχιμανδρίτη Κοζάνης Ἰωακείμ, πού βασανίστηκε ἄγρια πρίν ἐκτελεστεῖ στίς 6 Ἰουνίου 1943. Ἡρωϊκός καί περήφανος ὁ θάνατος τοῦ Ἱερέως Δημητρίου Κουτσοῦμπα, πού συνελήφθη κατά τή διάρκεια μίας Θ. Λειτουργίας μαζί μέ τόν γιό του Κωνσταντῖνο καί ἀφοῦ φυλακίστηκαν καί βασανίστηκαν ἄγρια, ἐκτελέστηκαν τόν Ἀπρίλιο τοῦ 1944. Τά παραπάνω ἀναφέρω ἐνδεικτικῶς, ἀφοῦ τέτοια περιστατικά ἡρωϊσμοῦ καί αὐτοθυσίας ἔχει νά ἐπιδείξει ὁ κλῆρος σέ ὅλη τήν Ἑλλάδα. Κρήτη Μετά τήν κατάληψη τῆς Ἠπειρωτικῆς Ἑλλάδας ἀπό τά Γερμανικά Στρατεύματα, 8 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
...Πάνω ἀπό 170 Ἀρχιμανδρίτες, Ἱερεῖς, Ἡγούμενοι, Διάκονοι, Μοναχοί καί Μοναχές σκοτώθηκαν ἀπό τούς κατακτητές, εἴτε στά πεδία τῶν μαχῶν εἴτε ἀπό τά ἐκτελεστικά ἀποσπάσματα... ὁ Χίτλερ καταστρώνει ἰδιαίτερο στρατηγικό ἐπιχειρησιακό σχέδιο γιά τήν κατάληψη τῆς Κρήτης πού ἡ γεωγραφική της θέση ἔχει ὑψίστη στρατιωτική σημασία. Τόν Μάϊο τοῦ 1941 ἡ Κρήτη, τελευταῖο τμῆμα τοῦ Ἑλληνικοῦ Κράτους, δέχεται τήν ἐπίθεση τῶν γερμανικῶν δυνάμεων. Τήν ὥρα πού οἱ πρῶτοι Γερμανοί ἀλεξιπτωτιστές πέφτουν στό νησί, ὁ Μητροπολίτης Κρήτης, Βασίλειος Μαρκάκης, ὁ ὁποῖος μόλις εἶχε διαδεχθεῖ στόν Μητροπολιτικό θρόνο τόν ἀπομακρυθέντα, ἀπό τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο, Τιμόθεο Βενέρη καί ἄλλοι Ἐπίσκοποι τοῦ Νησιοῦ, ὅπως ὁ Ρεθύμνης καί Αὐλοποτάμου Ἀθανάσιος Ἀποστολάκης, ὁ ὁποῖος εἶχε διατελέσει καί Σχολάρχης τῆς Ἱερατικῆς Σχολῆς Κρήτης, ὁ Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου Ἀγαθάγγελος Ξηρουχάκης, ὁ Λάμπης καί Σφακίων Εὐμένιος Φανουράκης, ὁ Ἱερᾶς καί Σητείας Φιλόθεος Μαζοκοπάκης, ὁ Πέτρας Διονύσιος Μαραγκουδάκης, ὁ Κισάμου καί Σελίνου Εὐδόκιμος Συγγελάκης, κάλεσαν μέ ἐγκυκλίους τους τόν λαό νά πάρει τά ὅπλα καί νά ὑπερασπισθεῖ τήν ἐλευθερία του. Ὁ Μητροπολίτης Βασίλειος περιήρχετο τά τείχη τοῦ Ἡρακλείου, ἐνθαρρύνοντας τούς ὑπερασπιστές του, ἐνῶ ὁ Ἐπίσκοπος Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου τραυματίστηκε στόν βομβαρδισμό τοῦ Ἐπισκοπικοῦ Μεγάρου καί ἔκτοτε διέμενε στήν Ι. Μ. Γουβερνέτου, Μονή τῆς μετανοίας του.
•
Στίς μάχες τοῦ Ἡρακλείου πῆρε μέρος μέ τό ὅπλο στό χέρι ὁ Πρωτοσύγγελλος τῆς Μητρόπολης Κρήτης, Ἀρχιμανδρίτης Φώτιος Θεοδοσάκης. Ἀνάλογη ἦταν ἡ στάση τῶν κληρικῶν σέ ὅλη τήν Κρήτη. Μέ τήν ὁλοκλήρωση τῆς κατάληψης τῆς Κρήτης ἄρχισαν τά ἀντίποινα. Ὁ Ἀρχιμανδρίτης Φώτιος Θεοδοσάκης καί ὁ Ἱερέας τοῦ Πρασέ Χανίων Ἐμμανουήλ Κουκουράκης ἐκτελοῦνται ἀπό τούς κατακτητές. Ὁ Μητροπολίτης Κρήτης Βασίλειος καί ὁ Ἐπίσκοπος Κισάμου Εὐδόκιμος ἀπομακρύνονται ἀπό τούς θρόνους τους καί ἐξορίζονται, μένοντας ἔξω ἀπό τό Νησί, μέχρι τήν ἀπελευθέρωση. Ἡ Ἱερά Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης συνεκλήθη μόνο μία φορά τό Νοέμβριο τοῦ 1941 καί ἀπό τότε μέχρι τό τέλος τῆς κατοχῆς ἡ εὐθύνη περιέρχεται στούς ὤμους ἑνός ἑκάστου Ἐπισκόπου χωριστά. Μετά τήν ἀπομάκρυνση τοῦ Μητροπολίτη Κρήτης Βασιλείου, ὁ Πρωτοσύγκελλος αὐτῆς, Ἀρχιμανδρίτης Εὐγένιος Ψαλλιδάκης, μετέπειτα Ἀρχιεπίσκοπος, ἀναλαμβάνει Τοποτηρητής καί προσπαθεῖ νά διατηρήσει τό συντονισμό καί τήν ἐπαφή τῶν Ἐπισκόπων. Ἀμέσως μετά τήν κατάληψη τῆς Κρήτης, ὁ λαός πού οὐδέποτε συμβιβάστηκε μέ τήν κατοχή, ἄρχισε νά ὀργανώνει τήν ἀντίστασή του στόν κατακτητή, πάντοτε μέ τήν εὐλογία τῆς Ἐκκλησίας. Ἐξυπακούεται ὅτι στίς ἀντιστασιακές ὀργανώσεις, ἡγετικές θέσεις κατεῖχαν οἱ κληρικοί. Ἐνδεικτικά ἀναφέρω τόν τοποτηρητή τῆς Μητρόπολης Κρήτης Εὐγένιο, τόν Ἀρχιμανδρίτη Διονύσιο Βασιλάκη, τόν Ἀρχιμανδρίτη Νικηφόρο Συτζανάκη κ.α. πού ὀργανώθηκαν στήν Ἐθνική Ὀργάνωση Κρήτης, (Ε.Ο.Κ.).
Στίς 2 Ἰουνίου 1941 στή σπηλιά Χαμαμουτζῆ, στόν Ἅγιο Σύλλα Ἡρακλείου, ὁ Ἱερομόναχος Σωφρόνιος Ρουμπάκης ὁρκίζει τά μέλη τῆς πρώτης ἀντιστασιακῆς ὀργάνωσης τοῦ καπετάν Μανώλη Μπαντουβᾶ. Στά Μοναστήρια τῆς Κρήτης μέ πρωτοβουλία τῶν Ἡγουμένων γίνονται συσκέψεις καί ἀποφασίζουν τόν τρόπο καί τή μορφή τῆς ἀντίστασης. Ἡ ἔναρξη τῆς ἀντίστασης σέ ὅλη τήν Κρήτη, ὅπου ἐμφανίζονται διάφορες ὁμάδες ὑποστηρίζεται ἀπό τήν συντριπτική πλειοψηφία τῶν Κληρικῶν τῆς Κρήτης. Ὅμως, παράλληλα, ἡ Ἐκκλησία τῆς Κρήτης βρίσκεται ἀντιμέτωπη μέ τό μεγάλο πρόβλημα τῶν γερμανικῶν ἀντιποίνων καί ἀκόμη μέ τίς ἀνάγκες τοῦ ἐπισιτισμοῦ χιλιάδων Κρητῶν, στήν ἀντιμετώπιση τῶν ὁποίων διαδραμάτισε, μέ τή σωφροσύνη, τή σύνεση καί τήν ἀποφασιστικότητά της, καθοριστικό ρόλο. Σέ ὅλη τήν Κρήτη σχηματίζονται λαϊκές Ἐπιτροπές, μέ σημαντικότερη αὐτή ὑπό τόν Ἐπίσκοπο Ἀγαθάγγελο, ὁ ὁποῖος ὡς τέλειος γνώστης τῆς Γερμανικῆς γλώσσας (ὑπηρέτησε ὡς ἐφημέριος στή Βιέννη) καί μέ τή διπλωματική του ἱκανότητα, διέσωσε πολλούς πατριῶτες ἀπό τό ἐκτελεστικό ἀπόσπασμα. Ἐν τῷ μεταξύ, ὁ ἀγῶνας τῶν Κρητῶν ὑπό τή θερμή συμπαράσταση καί εὐλογία τοῦ κλήρου ἐξαπλώνεται ραγδαία καί στούς τέσσερις Νομούς τῆς Κρήτης. Οἱ συναθροίσεις σέ Ναούς γιά διάφορες ἱεροτελεστίες, ὅπως κηδεῖες, μνημόσυνα κ.λ.π., ἦσαν ἐκτός ἀπό χῶροι προσευχῆς καί χῶροι συνάντησης καί συνεννόησης τῶν ἀντιστασιακῶν. Στίς 7 Ἰουνίου 1942 στό Ἐπιτελεῖο τοῦ Φρουρίου Κρήτης εἶχαν φθάσει ἀναφορές τῶν Γερμανικῶν Στρατιωτικῶν Μονάδων καί Ὑπηρεσιῶν, ὅτι σέ ὁλόκληρη τήν Κρήτη ἐτελοῦντο καθημεἘν Ἐσόπτρῳ | 9
Ὁ ρόλος τοῦ κλήρου στή μάχη τῆς Κρήτης τήν κατοχή καί τήν ἀντίσταση
ρινά μνημόσυνα φονευθέντων Κρητικῶν, οἱ ἀγγελίες τῶν ὁποίων ἀναφέρονται στίς ἐφημερίδες, τά νεκρόσημα ἐτοιχοκολλοῦντο καί ἀπό τό γεγονός αὐτό ἐνοχλοῦντο σφόδρα οἱ Γερμανοί ἀξιωματικοί καί στρατιῶτες. Ἐπίσης, κατά τήν τέλεση τῶν μνημοσύνων ἐγένοντο συγκεντρώσεις πολλῶν ἀτόμων ἀπό γειτονικά χωριά καί ἐδίδετο ἔτσι ἡ εὐκαιρία νά ἀνταλλάξουν πληροφορίες, γιά τήν ἐξέλιξη τῶν ἐπιχειρήσεων σέ ὅλα τά μέτωπα τοῦ πολέμου καί νά συνεννοοῦνται γιά ζητήματα ἀντιστάσεως. Κατόπιν τούτου τό Ἐπιτελεῖο τοῦ Φρουρίου Κρήτης γιά τήν ἀντιμετώπιση αὐτοῦ του προβλήματος ἀπέστειλε διαταγή πρός τούς Γερμανούς Φρουράρχους τῶν πόλεων καί τούς Νομάρχες, μέ τήν ὁποία ἀπαγορευόταν ἡ τέλεση μνημοσύνων καί ἡ ἐκταφή ὀστῶν τῶν ἐκτελεσθέντων. Καί ὁ πάντοτε πρόθυμος νά ἐκτελέσει τίς διαταγές τῶν κατακτητῶν φιλογερμανός Νομάρχης Ἡρακλείου, Ἰωάννης Πισσαδάκης, ἔσπευσε ἀσμένως καί ἀπέστειλε ἔγγραφο πρός τή Μητρόπολη Κρήτης, τοῦ ὁποίου τό περιεχόμενο ἀξίζει νά σᾶς διαβάσω: «Πρός Τήν Ἱεράν Μητρόπολιν Κρήτης, Ἐνταύθα, Τό φρουραρχεῖο γνωρίζει ὑμῖν ὅτι ὁ Διοικητής τοῦ Φρουρείου Κρήτης ἀπαγορεύει: α) Τήν ἀναγγελίαν εἰς τάς ἐφημερίδας τῆς τελέσεως μνημοσύνων παντός εἴδους. β) Τήν ἐκταφήν τῶν ὀστῶν, τῶν σκελετῶν, τῶν προσώπων, τά ὁποῖα ἐτυφεκίσθησαν συνεπείᾳ ἐνεργειῶν κατά τοῦ Γερμανικοῦ Στρατοῦ. Ἡ τέλεσις σιωπηρῶν μνημοσύνων θά ἐπιτρέπεται ἐπί τόσον χρόνον, ἐφ’ ὅσον ἐκ τούτου δέν δημιουργεῖται ἀνησυχία. Κατόπιν τῶν ἀνωτέρω, καλοῦμεν ὅπως ἐκδόσητε ἐπείγουσαν διαταγήν πρός ὅλους 10 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
τους ἱερεῖς, ὅπως ἔχουν ὑπ’ ὄψιν τους τήν διαταγήν ταύτην, ἄλλως θέλουν τιμωρηθῇ αὐστηρῶς καί ἡ Μητρόπολις, ὡς ἀναφέρει τό σχετικόν ἔγγραφον τοῦ Φρουραρχείου, θά ὑπέχῃ εὐθύνην». Ἐξυπακούεται ὅτι τό ἐν λόγῳ χαρτίον τοῦ δωσιλόγου Νομάρχου Ἡρακλείου, οὐδόλως ἐλήφθη ὑπόψη ἀπό τήν Ἐκκλησία, ἀντίθετα μάλιστα ἐνέτεινε τήν ὀργή καί τήν ἀγανάκτηση κατά τῶν κατακτητῶν, οἱ ὁποῖοι ἐφοβοῦντο ἀκόμη καί τά γεγυμνωμένα λείψανα καί ὀστᾶ τῶν ἀγωνιστῶν. Ὅπως προανέφερα, σέ ὅλες τίς ἀντιστασιακές ὀργανώσεις καί στίς ἐπιτροπές πού εἶχαν συσταθεῖ σχεδόν ἀνά Ἐνορία καί Μοναστήρι, συμμετεῖχαν Ἐφημέριοι, Ἡγούμενοι, Ἱερομόναχοι κ.τ.λ. Ἐνδεικτικά ἀναφέρω τά Μοναστήρια: Ἱ. Μ. Ἀγκαράθου μέ Ἡγούμενο τόν Γεράσιμο Μιζεράκη. Ἱ. Μ. Ἐπανωσήφη μέ Ἡγούμενο τόν Ἄνθιμο Βασιλάκη καί τούς Μοναχούς Σωφρόνιο καί Ἀγαθάγγελο. Ἱ. Μ. Ἀρκαδίου μέ τόν Ἡγούμενο Διονύσιο Ψαρουδάκη, πού ἀπομάκρυναν οἱ Γερμανοί. Ἱ. Μ. Πρέβελη μέ Ἡγούμενο τόν Σωφρόνιο Σταφυλαράκη. Στήν Ἐπαρχία Κισάμου οἱ Ἡγούμενοι Γωνιᾶς Ἰωακείμ Λατινάκης καί Χρυσοσκαλίτισσας, Γρηγόριος Πλοκαμάκης. Στόν Ἀποκόρωνα, μεταξύ τῶν ἄλλων Ἐφημερίων καί ὁ τότε Ἀρχιμανδρίτης, Νικηφόρος Συτζανάκης μετέπειτα Ἐπίσκοπος Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου. Στό Ἀκρωτήρι, οἱ Ἱ. Μ. Ἁγίας Τριάδας καί Γουβερνέτου μέ Ἡγουμένους τούς Ἰλλαρίωνα Κατσαφράκη καί Νικηφόρο Πλανάκη, ἀντίστοιχα. Ἡ ὁμοθυμαδόν συμπαράσταση τοῦ κλήρου εἶχε βαρύ τίμημα αἵματος. Πλήν ὅμως διατήρησε τήν ἑνότητα καί τό ὑψηλό πατριωτικό φρόνημα τῶν Κρητῶν. Ἡ στάση τῆς Ἐκκλησίας τῆς Μεγαλο-
Στήν Ἱ. Μονή Βροντησίου, ὁ Πρωτοσύγκελλος τῆς Ἱ. Μητροπόλεως Κρήτης, Εὐγένιος Ψαλιδάκης, μετέπειτα Ἐπίσκοπος Ἀρκαδίας καί κατόπιν Ἀρχιεπίσκοπος Κρήτης, μέ τόν Γεώργιο Πετρακογιώργη, Ἀρχηγό τῆς Ἐθνικῆς Ἀντίστασης Κρήτης καί μέ Ἀντάρτες τῆς Ἀντίστασης. νήσου ἀπέναντι στούς κατακτητές καί τίς ἀντιστασιακές ὀργανώσεις, καθορίστηκε ἀπό τρεῖς παράγοντες: 1) Τήν πνευματική ἐξάρτηση ἀπό τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο, τοῦ ὁποίου τό ἀνέσπερο φῶς, παρά τίς, ἐπί αἰῶνες, ἁλυσίδες του καί τήν καθημερινή του Σταύρωση, συνεχίζει νά φωτίζει καί νά καθοδηγεῖ τό Γένος. 2) Τό φιλελεύθερο πνεῦμα πού τήν διέπει καί ἡ ἀποστροφή της σέ κάθε μορφή δουλείας καί βίας. 3) Τό βενιζελογενές φρόνημα τῆς μεγάλης πλειοψηφίας τῶν κληρικῶν, ἀλλά καί τήν παράδοση συμμετοχῆς τοῦ κλήρου στούς ἀπελευθερωτικούς ἀγῶνες τοῦ Νησιοῦ. Οἱ τρεῖς παράγοντες αὐτοί συνετέλεσαν, μεταξύ τῶν ἄλλων, στή διαμόρφωση ἑνός κλίματος ἑνότητας καί ἐμπιστοσύνης μεταξύ τῶν ἀντιστασιακῶν ὀργανώσεων, μέ κορυφαῖο ἀποτέλεσμα τήν ἀποφυγή τοῦ ἀδελφοκτόνου ἐμφυλίου πολέμου
στήν Κρήτη. Δέν εἶναι τυχαῖο ὅτι οἱ ὀργανώσεις αὐτές, ἀκόμα καί τῆς ἀριστερᾶς, ἐμπιστεύθηκαν τήν Ἐκκλησία καί τούς ἐκπροσώπους της καί ἀποφεύχθηκε ὁ ἐμφύλιος σπαραγμός. Κυρίαρχο λόγο στήν ἐμπέδωση τῆς συμφιλίωσης καί τοῦ κλίματος ἐμπιστοσύνης διαδραμάτισε τόσο ὁ Ἐπίσκοπος Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου Ἀγαθάγγελος, ὅσο καί ὁ Τοποτηρητής τῆς Μητρόπολης Κρήτης, Εὐγένιος. Στίς 15 Σεπτεμβρίου 1944 ὑπογράφεται στήν Τρομάρισσα Χανίων συμφωνία συνεργασίας τοῦ Ε.Α.Μ. καί τῆς Ἐθνικῆς Ὀργάνωσης Κρήτης, (Ε.Ο.Κ.). Καθοριστικό ρόλο στίς διαβουλεύσεις γιά τήν ἐπίτευξη τῆς συμφωνίας ἔπαιξε ὁ Ἀγαθάγγελος Ξηρουχάκης, ἐπικεφαλῆς τῆς λαϊκῆς Ἐπιτροπῆς. Στή διάρκεια τῶν συζητήσεων ὁ Ξηρουχάκης ἔρχεται σέ ἐπαφή μέ τούς ἀντάρτες τοῦ Ε.Α.Μ. καί τίς ἐντυπώσεις του περιγράφει τό ἡγετικό στέλεχος τοῦ Κ.Κ.Ε. καί τοῦ Ε.Α.Μ., Δημήτρης Βλαντᾶς. «Τό σούρουπο ἐπισκέφθηκα τό ΔεἘν Ἐσόπτρῳ | 11
Ὁ ρόλος τοῦ κλήρου στή μάχη τῆς Κρήτης τήν κατοχή καί τήν ἀντίσταση
σπότη στή σπηλιά. Τόν καλωσόρισα καί τοῦ φίλησα τό χέρι. Ὁ Δεσπότης συγκινήθηκε. Ὁ Δεσπότης μόλις γύρισε στά Χανιά ἐκφράσθηκε μέ καλά λόγια γιά μᾶς». Ὁ Ἀγαθάγγελος συζήτησε μέ τόν Βλαντᾶ καί τό θέμα τῆς ἀνάληψης ἀπό τόν Ἐπίσκοπο τῆς θέσης τοῦ Γενικοῦ Διοικητοῦ Κρήτης πού παρέμενε κενή μετά ἀπό τήν παραίτηση τοῦ γερμανόφιλου Πισσαδάκη. Ὁ Ἀγαθάγγελος δέχθηκε τή θέση, ἀφοῦ πρῶτα ἔλαβε γραπτή ἔγκριση ἀπό τό Ε.Α.Μ. καί τήν Ε.Ο.Κ. Σέ συμπληρωματικό Πρωτόκολλο τῆς συμφωνίας τῆς Τρομάρισσας πού ὑπεγράφη στίς 24-9-1944 ἀναφέρονται τά ἑξῆς: «Συμφωνοῦμεν νά ἀναλάβῃ Γενικός Διοικητής Κρήτης ὁ Θεοφιλέστατος Ἐπίσκοπος Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου μέ δύο συμβούλους, ἕναν ἀπό κάθε ὀργάνωση, ὑπό τόν ὅρον ὅτι θά παραιτηθῇ ἀμέσως μόλις ἐγκατασταθῇ στήν πόλιν τῶν Χανίων ἡ Κοινή Διοικητική Ἐπιτροπή. Ἐπί γενικῆς σημασίας πολιτικῶν ζητημάτων ἡ ἀπόφασις θά λαμβάνεται κατόπιν ὁμοφώνου γνώμης τῆς Κοινῆς Διοικητικῆς Ἐπιτροπῆς». Σέ ἐκτέλεση αὐτῆς τῆς συμφωνίας, σύμβουλος ἐκ μέρους τοῦ Ε.Α.Μ. ὁρίσθηκε ὁ συνταγματάρχης Γεώργιος Παπουτσάκης καί ἐκ μέρους τῆς Ε.Ο.Κ. ὁ Χαρίδημος Πολυχρονίδης. Ὁ Ἀγαθάγγελος παρέμεινε στή θέση τοῦ ἕως 24-51945, ὅτε καί ἐπανῆλθε στά ἐκκλησιαστικά του καθήκοντα. Ἀνάλογη συμφωνία μέ αὐτήν τῆς Τρομάρισσας, ὑπεγράφη τήν ἴδια ἡμέρα (15-5-1944) καί στό Ἡράκλειο. Καί στήν ὑπογραφή αὐτῆς τῆς συμφωνίας καθοριστικός ἦτο ὁ ρόλος τῆς Ἐκκλησίας καί τοῦ Εὐγενίου Ψαλλιδάκη. Ἀξίζει νά σημειωθεῖ ὅτι ἄν καί ἡ Κα12 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
θολική Ἐκκλησία ἀφόρισε καί ἀποκήρυξε τόν Κομμουνισμό, ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία διαφώνησε μέν, ἀλλά δέν προέβη σέ ἀφορισμό, γεγονός πού ἀποδεικνύει τή σωφροσύνη καί τήν μετριοπάθειά της. Μέ αὐτήν λοιπόν τήν περιρρέουσα ἀτμόσφαιρα καί τό συμφιλιωτικό κλῖμα τῶν ἡμερῶν τῆς ἀντίστασης, ὁ ἐμφύλιος πόλεμος δέ βρῆκε πρόσφορο ἔδαφος στήν Κρήτη, ὁ ὁποῖος καί ἀπεφεύχθη τελικῶς καί παρά τά μεμονωμένα ἐπεισόδια, ἡ εἰρήνη διατηρήθηκε. Ἀπό τό ἔτος 1947 ἔκαναν δειλά τήν ἐμφάνισή τους ἐμφυλοπολεμικές ὁμάδες πλήν ὅμως δέν εὐδοκίμησαν, ἐπί πολύ, λόγῳ τοῦ κλίματος ἑνότητας τοῦ κρητικοῦ λαοῦ, τήν ὁποία κύρια εἶχε ἐμπεδώσει ἡ Ἐκκλησία. Ἀξίζει νά ἀναφερθεῖ ἕνα μέρος τῆς Ἐγκυκλίου τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης, ἡ ὁποία συντάχθηκε κατά τή Σύνοδο τῆς 4-9/5/1947 καί καταδικάζει τόν ἐπιχειρούμενο ἀδελφοκτόνο διχασμό. Ἡ ἐγκύκλιος ἀναφέρει μεταξύ τῶν ἄλλων: «Φερόμεθα πρός τόν κρημνόν καί τήν καταισχύνην…Ἄν δέν συνέλθωμεν καί συνετισθῶμεν, οἱ ἐπικρεμάμενοι κίνδυνοι ἐλλοχεύουν διά νά μᾶς διαλύσουν. Ἐσπάρη μεταξύ μας τό μῖσος καί ἡ ἔχθρα, ἡ ἀπαίσια, ἡ δολερά διχόνοια….Ἄς ἐνωθῶμεν καί ἄς συνετισθῶμεν ὅλοι τό γενικόν προσκλητήριον διά τήν σωτηρίαν τῆς πατρίδος…». Ταυτόχρονα, ἐκπρόσωποι τῆς Ἐκκλησίας συμμετέχουν σέ Ἐπιτροπές συμφιλίωσης καί διατηροῦν τόσο Ἐπίσκοποι ὅσο καί ἁπλοί κληρικοί διαύλους ἐπικοινωνίας μέ στελέχη καί μέλη τοῦ Κ.Κ.Ε. πρός ἀποτροπή τοῦ ἐμφυλίου σπαραγμοῦ. Εἶναι χαρακτηριστικό ὅτι μετά τήν ἔκδοση τῆς ἐγκυκλίου ὁ Ἀγαθάγγελος καί οἱ Ἱερεῖς
• τῶν Χανίων μέ προκήρυξή τους ζητοῦν ὅπως «….ἐν ὀνόματι τοῦ Χριστοῦ καί τοῦ αἵματος τῶν μαρτύρων τῆς ἡρωϊκῆς Μεγαλονήσου μή θελήσῃ χυθῇ ἀδελφικόν αἷμα πρός αἰώνιον στιγματισμόν τοῦ πολιτισμοῦ καί τῆς ἐνδόξου Κρητικῆς Ἱστορίας». Ἀκόμη τέσσερις Ἐπίσκοποι συμμετεῖχαν σέ μία παγκρήτια συμφιλιωτική ἐπιτροπή «πρός ἀποτροπήν τοῦ ἐπαπειλούμενου ἐμφυλίου σπαραγμοῦ» καί ὁ Πέτρας Διονύσιος, τόν ὁποῖον οἱ ἀριστερές ὀργανώσεις ἀντιμετώπιζαν μέ καχυποψία, ἐπισκέπτεται τά γραφεῖα τοῦ Ε.Α.Μ. καταχειροκροτούμενος. Δέν ἀποτελεῖ ὑπερβολή, ἐάν λεχθεῖ, ὅτι ἡ μεγαλύτερη προσφορά τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης, κατά τήν περίοδο αὐτή, εἶναι ἡ συμβολή της στήν ἀποφυγή τοῦ ἀδελφοκτόνου ἐμφυλίου πολέμου, τοῦ ὁποίου τά ἀποτελέσματα, ἀναλογιζόμενοι τό τί συνέβη στήν ἠπειρωτική Ἑλλάδα, θά ἦσαν καταστροφικά καί ἀνεπανόρθωτα. Ἡ μεγαλύτερη δικαίωση γιά τόν ἀποφασιστικό ρόλο τῆς Ἐκκλησίας στήν κατοχή καί τήν ἀντίσταση ἀποτελεῖ ἡ ἀνυπόκριτη δήλωση τοῦ Συμβόλου τῆς Ἐθνικῆς Ἀντίστασης, Μανώλη Γλέζου, ὁ ὁποῖος, σέ συνέντευξή του σέ ραδιοφωνικό σταθμό τῶν Ἀθηνῶν, ἐξῆρε τόν πατριωτισμό τῶν Ἑλλήνων κληρικῶν, λέγοντας ὅτι ὁ Ὀρθόδοξος Κλῆρος, ὡς γνήσια ἔκφραση τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ, ἔπραξε στό ἀκέραιο τό καθῆκον του. Ἡ Ἐκκλησία μπροστά στό καθῆκον, δέν φοβεῖται, δέν δειλιᾶ, δέν πτοεῖται ἀπό ἐπιθέσεις, δέν ἐπιζητεῖ ἐπαίνους καί δάφνες, ὀρθοτομεῖ τόν λόγο τῆς ἀληθείας καί πορεύεται πρός τήν σταυραναστάσιμη πορείας Της καί τό πνευματικό καί ἐθνικό ἔργο Της.
...Ἡ μεγαλύτερη δικαίωση γιά τόν ἀποφασιστικό ρόλο τῆς Ἐκκλησίας στήν κατοχή καί τήν ἀντίσταση ἀποτελεῖ ἡ ἀνυπόκριτη δήλωση τοῦ Συμβόλου τῆς Ἐθνικῆς Ἀντίστασης, Μανώλη Γλέζου, ὁ ὁποῖος, σέ συνέντευξή του σέ ραδιοφωνικό σταθμό τῶν Ἀθηνῶν, ἐξῆρε τόν πατριωτισμό τῶν Ἑλλήνων κληρικῶν, λέγοντας ὅτι ὁ Ὀρθόδοξος Κλῆρος, ὡς γνήσια ἔκφραση τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ, ἔπραξε στό ἀκέραιο τό καθῆκον του... Τό παράτολμο φαινόμενο τῆς Μάχης τῆς Κρήτης ἔγινε ἀντικείμενο μελέτης πολλῶν Ἰνστιτούτων Στρατηγικῶν καί Στρατιωτικῶν μελετῶν. Δέν μπόρεσαν ὅμως νά ἑρμηνεύσουν μέ στρατιωτικούς καί στρατηγικούς ὅρους πῶς ἕνας ρακένδυτος καί ἄοπλος λαός μέ τήν συμπαράσταση λιγοστῶν συμμάχων, ἀντιστάθηκε μέ τόση ἐπιτυχία καί ἀποφασιστικότητα στήν πιό σύγχρονη καί πλήρη, μέχρι τότε πολεμική μηχανή, ἐπιφέροντάς της τρομερές καί καίριες ἀπώλειες. Ἡ ἑρμηνεία καί ἡ ἐξήγηση εἶναι ἁπλή. Ἡ γενναιότητα, ὁ πατριωτισμός καί ἡ πίστη τῶν Κρητῶν ἔκαναν πάλι τό θαῦμα τους. Ἡ ἱστορική ἐμπειρία τῆς Μάχης τῆς Κρήτης καί τῆς περιόδου πού τήν ἀκολούθησε ἀποδεικνύει γιά μία ἀκόμα φορά, ὅτι Λαός καί Κλῆρος μποροῦν ἑνωμένοι νά ἀντιμετωπίσουν μέ ἐπιτυχία ὁποιονδήποτε κίνδυνο. Τό δίδαγμα αὐτό γίνεται ἐπιτακτικά ἐπίκαιρο στή σημερινή ἱστορική συγκυρία, πού ἡ πατρίδα μᾶς ταλανίζεται ἀπό τήν πρωτοφανῆ οἰκονομική κρίση.✽Ὁμιλία πού ἔγινε στό Ἀκρωτήρι Χανίων, στίς 16-5-2011, στόν ἑορτασμό τῆς 70ῆς ἐπετείου τῆς Μάχης τῆς Κρήτης. •
Ἐν Ἐσόπτρῳ | 13
...Χρειάζεται βαθειά πνευματική ἐργασία...
τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακαρίου✽
Τ
ό ἔτος 2017, ἤδη ἄρχισε. Tό πλανητικό στερέωμα τῶν ἰσχυρῶν τῆς γῆς δείχνει, ὅτι καί κατά τό ἔτος αὐτό, οἱ ποικίλες δυσκολίες καί δυσπραγίες, δέν θά καταλαγιάσουν. Ἡ συνεκτικότητά τους, συγκείμενη ἀπό τήν ὑλοκρατία καί τόν πνευματικό συγκρητισμό τῆς σύγχρονης ἀθεΐας, θά συνεχίσει νά γκρεμίζει κάθε ἠθικό φραγμό. Ὁ καταναλωτικός νιβάρνα θά εὐωχεῖται, στά παζάρια τῶν ἀγορῶν, ἀπό τόν πλημμυρισμένο κρατῆρα μέ τήν πλουτομανία τῆς τρυφηλῆς πλεονεξίας καί αἰσχροκέρδειας. Ἡ ἀνισοκατανομή τοῦ πλούτου, θά κρατᾶ καθηλωμένο τό πανανθρώπινο ἦθος στά δεσμά ἑνός παρακμιακοῦ πολιτισμοῦ, φιλοχρηματίας καί εἰδωλολατρείας. Οἱ ἐπιδράσεις ἑνός τέτοιου ἄφρονου τρόπου ζωῆς τῶν ἐχόντων ἐπιδρᾶ, δυστυχῶς, ἔστω καί σέ μικρότερη κλίμακα, σέ ἀρκετά λαϊκά στρώματα μέ τήν προβαλόμενη ἰδεολογική ὑλοκρατία καί τά ὁδηγεῖ στή φυλακή τῆς μυθικῆς ἑρμηνείας τοῦ πλούτου μέ πρώτη δίψα γι᾽αὐτόν, τό ἰδανικό τῆς καταναλωτικῆς συνείδησης. Ὁ ὑπολογιστικός πραγματισμός ὑπερκείμενων συστημάτων, μικρῶν καί μεγάλων, κατασκεύασαν ἕνα κόσμο περιβεβλημένο μέ τήν ὠμή πραγμάτωση τῆς ἀδικίας ἀπό μέρους τῶν ἰσχυρῶν, χωρίς μετριασμό τῆς ἀνομίας καί τῆς ὄξυνσης τῶν πολέμων καί ἀπό μέρους τῶν ἀδυνάμων, τῆς οἰκείωσης μέ τήν ἔκφανση τοῦ φαντασιακοῦ πλουτισμοῦ, ὥσπου φτάσαμε ἐδῶ πού φτάσαμε. Κάθε μέρα, τά μεγάλα οἰκονομικά συμφέροντα σύρουν τήν οἰκουμένη σέ
14 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
...Χρειάζεται βαθειά πνευματική ἐργασία καί κατά τό ἔτος αὐτό, ὥστε ἡ δική μας ζωή νά γίνει τό ἁπτό παράδειγμα. Κανείς σήμερα δέν πείθεται καί δέν ἀκούει εὔκολα καί κανείς δέν μπαίνει σέ κλειστά σύνολα πού ἐπικρατοῦν ὁμαδάρχες... μία ἐμφανῆ πλέον σφαγή, οἱ δέ ἀδύναμες κοινωνίες πέφτουν στόν συγκρουσιακό μιμητισμό. Ἕνας ἄψυχος κόφτης, ἀφαιρεῖ περιφρονητικά κάθε ποιότητα καί τέμνει τό καλό πού τελεσιουργεῖται στή βάση τοῦ κοινωνικοῦ συνόλου. Γιά τήν ἔξοδο ἀπό τήν ἑλκυστικότητα τῆς ποικίλης διαφθορᾶς, σαφῶς, παίζει ρόλο ἡ βούληση ἐκείνων πού κατευθύνουν τίς τύχες τοῦ κόσμου, σταματῶντας νά προβάλουν ἕνα ἀποκλειστικό ἱλασμό ἀπό χρηματοπιστωτικά δεδομένα καί δίνοντας ἀξίες πού, στόν μεταμοντέρνο κόσμο, ἀφυδατώθηκαν καί ἔγιναν κάτι σάν ἀποκρουστικά σκιάχτρα πού στό σκίασμά τους, σύρεται ὁ φόβος καί ἡ ἀνασφάλεια. Τό ἄγχος - ἀγχόνη, τῆς σύγχρονης ψυχικῆς κόπωσης, περιφέρεται παντοῦ καί δέν θεραπεύεται μέ τήν ἐπιδίωξη τοῦ καλπάζοντος κέρδους. Χιλιάδες ἄνθρωποι μέσα στήν κρίση τῆς κοινωνικῆς ταραχῆς καί ἀφασίας ἄρχισαν νά ἀναγνωρίζουν τήν ἀξία τῆς ἐσωτερικῆς ἀνάπαυσης, στέκονται ὅμως ἀπέναντι στόν χριστιανισμό ἐπιφυλακτικά, ζητώντας νά μάθουν γιά τήν ἐσωτερική του ἀξία, τήν φαεινότητα τῆς χάρης τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ καί γιά τό τί κομίζει, σήμερα, ἡ Ἐκκλησία στόν σημερινό πάσχοντα κόσμο. Αὐτές οἱ αἰτήσεις δέν μποροῦν νά ἀπαντηθοῦν μόνο μέ
Ἔργο κ. Βαγγέλη Διονᾶ, ἀπό τό ἡμερολόγιο 2017, τοῦ μουσείου ἐλιᾶς καί λαδιοῦ Πηλίου. τήν δημιουργία ἱστορικῆς συνείδησης, πού καί αὐτή κατάντησε στίς μέρες μας, ἐν πολλοῖς, διακοσμητική, ἀλλά μέ τήν καλλιέργεια συνείδησης σχέσης καί ζωῆς μέ τόν Θεό. Γιά τοῦτο ἐμεῖς οἱ χριστιανοί καλούμαστε πρῶτοι νά δείξουμε μέ τήν ἔμπρακτη ζωή μας τόν Θεό τῶν Πατέρων μας, ξέροντας πλέον ὅτι καί ὁ πλέον ἄριστος καί πειθαρχημένος λόγος μας δέν ἀρκεῖ καί ὅτι κάθε ἐξωτερική ἐφαρμογή κάποιων κανόνων, μέ πνεῦμα νομικό ἤ εὐσεβιστικό ἤ ἐκσυγχρονιστικό, δέν ἀκουμπᾶ τά ἐν τῷ βάθει πάθη, στό θυμικό, στό ἐπιθυμητικό καί τό βουλητικό μέρος τῆς ὕπαρξής μας. Χρειάζεται βαθειά πνευματική ἐργασία
καί κατά τό ἔτος αὐτό, ὥστε ἡ δική μας ζωή νά γίνει τό ἁπτό παράδειγμα. Κανείς σήμερα δέν πείθεται καί δέν ἀκούει εὔκολα καί κανείς δέν μπαίνει σέ κλειστά σύνολα πού ἐπικρατοῦν ὁμαδάρχες. Ἡ Ἐκκλησία μαρτυρεῖ γιά τή μετάρσια χάρη τοῦ Οἰκτίρμονος Ἰησοῦ Χριστοῦ καί Κυρίου της καί ἐμεῖς ὅλοι δέν εἴμαστε τίποτα ἄλλο, παρά διάκονοί της. Μέ τό πνεῦμα αὐτό εὐχόμεθα καλή ἐσωτερική πνευματική ἐργασία, κατά τό νέο ἔτος 2017, κάθε εὐλογία τοῦ Κυρίου καί κάθε καλό στή ζωή καί τά ἔργα πάντων. Καλή χρονιά, χρόνια πολλά.* Ἀπό τήν ἐγκύκλιο τοῦ Σεβ. γιά τήν • Πρωτοχρονιά τοῦ ἔτους 2017. Ἐν Ἐσόπτρῳ | 15
Ἐπικήδειος στόν Ἀρχιμ. Χριστοφόρο Ἀλεβιζάκη Ἡγούμενο τῆς Ἱ. Μονῆς Βροντησίου 16/1/2017
Σ
τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακαρίου
εβ. Μητροπολῖτα Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου, κ. κ. Ἀνδρέα, εὐχαριστοῦμε πάρα πολύ γιά τήν παρουσία Σας καί γιά τόν κόπο πού κάματε νά ἔλθετε, παρά τό ὅτι ἔχετε καί Ἐσεῖς τοπική πανήγυρη τοῦ Ἁγίου Ἀντωνίου καί ἤλθατε στόν ἱστορικό τοῦτο τόπο γιά νά τιμήσετε ἕναν, ὅπως λέμε στή γλῶσσα τοῦ λαοῦ, παλαιό καλόγερο τῆς Κρήτης. Κύριε Δήμαρχε, κύριοι ἐκπρόσωποι τῶν τοπικῶν καί εὑρυτέρων ἀρχῶν, ἀγαπητοί πατέρες καί ἀδελφοί. Παρά τό ὅ,τι μέ δυσκολεύει ἡ συγκίνηση νά κινήσω τή γλῶσσα μου καί ἐπειδή δέν θέλω μπροστά στό σκήνωμα τοῦ π. Χριστοφόρου νά πῶ συνηθισμένα πράγματα καί ἐπειδή ἐμεῖς, κληρικοί καί θεολόγοι, βρίσκουμε χωρία, τά μπελονιάζουμε ὡραῖα καί τά παρουσιάζουμε ὅπως θέλουμε, ἀντί τέτοιων λόγων, ἀντί ἐπικηδείου Σεβασμιώτατε, ἀδελφοί καί ἀντί κοπετοῦ καί θρήνου, θέλω μπροστά στό σκήνωμα τοῦ μακαριστοῦ Ἀρχιμανδρίτου Χριστοφόρου Ἀλεβιζάκη, Ἡγουμένου τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Βροντησίου, μίας ἐκ τῶν ἱστορικῶν Μονῶν τῆς Κρήτης, θέλω νά καταθέσω μόνο δυό σκέψεις τῆς καρδιᾶς, γιατί μπροστά στό σκήνωμα αὐτό, δέν χωροῦν παραπανίσια λόγια καί φτωχοί συναισθηματισμοί. Ὁ λόγος εἶναι ὁ ἑξῆς: Ἡ Κρήτη στό διάβα της, μ᾽ αὐτό πού ἦταν καί εἶναι, μέ ὅτι οἱ ποικίλες δυνάμεις τοῦ κόσμου τούτου τῆς ἄφησαν ἐπάνω της, ὡς πληγές, περιπέτειες ἤ ὡς ἐνατενίσεις, μέ ὅσα δέχθηκε ἀπό τήν πληθώρα τῶν γύρωθεν αὐτῆς ἐπιδράσεων, ὡς προκλήσεις ἤ ὡς εὐκαιρί16 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
...Αὐτή, λοιπόν, ἡ αἰώνια Κρήτη, μά πῶς τό κάνει καί ὅλα, μά ὅλα τά ἀνεβάζει στίς ἀπότομες ψηλές κορυφές τῆς κρητικῆς ρωμαΐικης γενναιοψυχίας; Αὐτή ἡ αἰώνια Κρήτη πού ἐκεῖ στά ριζιμιά τῶν κορυφῶν της, ἐκεῖ τά ἀφήνει ὅλα νά ξεγυμνωθοῦν μπρός στούς τραχεῖς ἀέρηδές της, ἀπό κάθε τί, ὥστε νά ἀναζητήσουν νά ντυθοῦν μέ ὅτι φοριέται σ᾽ αὐτή, τήν Κρήτη, νά κρητικοποιηθοῦν, γιά νά χρησιμοποιήσω ἕνα νεολογισμό, νά κρυσταλλώσουν ὑπομονεύοντας, (ἀπό τό ὑπομονή), ἀπό κεφαλῆς μέχρι τά κράνυχα, νά γίνουν λευκή ζύμη πού σκεπάζει τούς χειμῶνες, συνεχές ἀεράκι πού δροσίζει τούς καύσωνες καί ὕδωρ ζωοποιό, ὅπως ρέει ἀπό τίς κεφαλές τῶν τεσσάρων ποταμῶν τῆς κρήνης τοῦ Βροντησιοῦ, τοῦ Φισών, τοῦ Γεών, τοῦ Τίγρεως καί τοῦ Εὐφράτου... ες καί τόσα ἄλλα καί ἄλλα καί μπροστά στά κατά καιρούς διλήμματα δέν συνθηκολόγησε μέ λεκτικές καλλιέπειες, χαρακτηριστικό, δυστυχῶς καί τοῦ σύγχρονου ἐκκλησιαστικοῦ χώρου καί δέν ἔμεινε σέ ἄτολμους, πρόσκαιρους θρήνους. Πολύ περισσότερο, μποροῦμε νά ποῦμε, ὅτι αὐτό δέν εἶναι ἀποτέλεσμα ζυγισμένης ἐπιλογῆς, ἀλλά ὁ μόνος δρόμος τῆς αἰώνιας Κρήτης. Αὐτή, λοιπόν, ἡ αἰώνια Κρήτη, μά πῶς τό κάνει καί ὅλα, μά ὅλα τά ἀνεβάζει στίς ἀπότομες ψηλές κορυφές τῆς κρητικῆς
Ἡ ἱστορική κρήνη τῆς Ἱ. Μονῆς Βροντησίου, μέ τίς τέσσερις κεφαλές τῶν ποταμῶν Φισών, Γεών, Τίγρεως καί Εὐφράτου. ρωμαΐικης γενναιοψυχίας; Αὐτή ἡ αἰώνια Κρήτη πού ἐκεῖ στά ριζιμιά τῶν κορυφῶν της, ἐκεῖ τά ἀφήνει ὅλα νά ξεγυμνωθοῦν μπρός στούς τραχεῖς ἀέρηδές της, ἀπό κάθε τί, ὥστε νά ἀναζητήσουν νά ντυθοῦν μέ ὅτι φοριέται σ᾽ αὐτή, τήν Κρήτη, νά κρητικοποιηθοῦν, γιά νά χρησιμοποιήσω ἕνα νεολογισμό, νά κρυσταλλώσουν ὑπομονεύοντας, (ἀπό τό ὑπομονή), ἀπό κεφαλῆς μέχρι τά κράνυχα, νά γίνουν λευκή ζύμη πού σκεπάζει τούς χειμῶνες, συνεχές ἀεράκι πού δροσίζει τούς καύσωνες καί ὕδωρ ζωοποιό, ὅπως ρέει ἀπό τίς κεφαλές τῶν τεσσάρων ποταμῶν τῆς κρήνης τοῦ Βροντησιοῦ, τοῦ Φισών, τοῦ Γεών, τοῦ Τίγρεως καί τοῦ Εὐφράτου. Ὁ ὡς ἄνω, λοιπόν, λιτός ἐπενδύτης πού περιέχονται μέσα του οἱ ρίζες τῆς Κρή-
της καί στήν περίπτωσή μας, οἱ ρίζες τῆς πάνω ρίζας τοῦ τόπου μας, περιβάλλεται μέ τό ἀρχαϊκό κρητικό ἦθος πού δέν σχηματίζεται ἀπό δυνατότητα ἐπιλογῆς. Αὐτή ἡ ντυμασιά τῆς Κρήτης, ὅλα, μά ὅλα τῆς αἰώνιας Κρήτης τά ἀνεβάζει στίς κορφές της, ἐκεῖ πού τά βλέμματα στρέφονται πρός τά ἄνω, τά δέ ὑπόλοιπα τά ἐγκαταλείπει γιά νά πέσουν μέσα στίς χαράδρες τῆς πρόσκαιρης Κρήτης, ἐκεῖ ὅπου τό βλέμμα περιορίζει τόν ὁρίζοντά του καί σύρεται στήν ἀπόσυρση τῆς ἀδυναμίας. Τώρα, τόσο οἱ κορφές τῆς Κρήτης ὅσο καί οἱ χαράδρες της ἔχουν μονοπάτια. Μόνο οἱ συχνοί διαβάτες τους μαθαίνουν καλά τά περάσματά τους καί τίς ἐνέδρες τους. Ἡ Κρήτη ἀπό τίς μακρές δοκιμασίες της ἔμαθε ὅτι μόνο τό καταδικό της Ἐν Ἐσόπτρῳ | 17
Ἐπικήδειος στόν Ἀρχιμ. Χριστοφόρο Ἀλυβιζάκη Ἡγούμενο τῆς Ἱ. Μονῆς Βροντησίου 16/1/2017
μονοπάτι εἶναι ἐκεῖνο πού φυλάχθηκε ἀνοικτό πρός τίς ψηλές κορφές τῶν ἰδανικῶν τοῦ Γένους μας, γιά τοῦτο καί τό μονοπάτι αὐτό τό φυλᾶ ἄγρυπνα, γιά νά μή πέσει στά κακοτράχαλα. Ὁ δρόμος αὐτός ἔχει φυσικά ἐπιφάνεια, ἔχει καί βάθος, ἔχει καί σπλάχνα. Στά ἐν λόγῳ σπλάχνα τῆς Κρήτης βρίσκεται τό μοναδικό της βαθύ ἦθος, κτῆμα τῶν μοναχικῶν περιπατητῶν τῶν δρόμων καί τῶν κορυφῶν της καί τῶν φυλάκων της. Αὐτά τά σπλάχνα, λοιπόν, τῆς αἰώνιας Κρήτης στεροῦνται σήμερα, μόνο ἀπό αὐτό τό μέρος της, δηλαδή τόν παρόντα κόσμο, τόν ἠγαπημένο μας π. Χριστοφόρο καί τόν ἀφήνουν πιό ἐλεύθερο, ἔξω ἀπό τή φροντίδα τῶν προσκαίρων, ὥστε νά περπατήσει ἀκόμα σέ πιό ψηλά μονοπάτια. Νά γιατί, λοιπόν, δέν ἁρμόζουν πρό τοῦ σκηνώματός τούτου, ὅπως προείπαμε παραπανίσια λόγια καί φτωχοί συναισθηματισμοί. Ἀντί ἐπικηδείου λόγου, λοιπόν, καταθέτουμε αὐτές τίς λιτές σκέψεις συνηδειτοποιῶντας ὅμως ὅτι σήμερα προπέμπουμε στήν αἰωνιότητα ἕνα ἄνθρωπο πού τά χαρακτηριστικά του ἦταν ὅλα, μόνο Κρήτη. Σήμερα παραμονή τοῦ Ἁγ. Ἀντωνίου, μίας ἐκ τῶν δύο ἑορτῶν τῆς Ἱ. Μονῆς Βροντησίου, πού ἐπί δεκαετίες ὑπηρέτησε, ὁ ἄνθρωπος αὐτός τῆς Κρήτης, μετατίθεται στήν ἄλλη ζωή. Ἐπί δεκαετίες ὑπηρέτησε ἐδῶ τούς αἰώνιους δρόμους τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ. Ἕνας ἄνθρωπος ζυμωμένος μέ τή λαϊκή παράδοση τῆς Κρήτης, ντυμένος μέ τήν ὀρθή εὐσέβεια τοῦ Ζαροῦ πού ἀνηφόρησε ἀπό τό χωριό του μέ τά ἐφόδια τῆς εὐλαβοῦς οἰκογένειάς του καί ἦλθε στό Μοναστῆρι τοῦτο γιά νά βρεθεῖ πιό κοντά στήν τροφοδοσία πού κατεβαίνει ἀπό τίς ὑπερκείμενες κορυφές καί γιά 18 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
...Δέν χρειάστηκε νά χρησιμοποιήσει τά διάσημα τοῦ Ἡγουμένου γιά νά πείσει τό ποιός εἶναι ἤ ὅτι κάποιος δῆθεν εἶναι, συνήθης καί αὐτή, σημερινή καταφυγή τοῦ καλλωπισμοῦ τῶν βαθμῶν πού φιλοξενεῖ, μέσα στή γενικότερη εἰκονιστική τῆς ἐποχῆς, τό μπέρδεμα μεταξύ φαντασίας καί πραγματικότητας. Δέν ἀναζήτησε τρόπους γιά νά κατασκευάσει γιά τόν ἑαυτό του μία φαντασιακή πραγματικότητα ὥστε μέσα της νά ἐγκλωβιστεῖ καί ἐκεῖ νά χτίσει μία εἰκόνα, νά κάμει αὐτάρεσκα ἕνα ὅνομα, γι᾽ αυτό δέν ὑποκρίθηκε ποτέ... νά βρίσκεται ἐπί τῶν πηγῶν τῶν ὑδάτων. Χωρίς νά στηριχθεῖ ἤ νά ξηπαστεῖ ἀπό τεχνητές διαμορφώσεις ἦθους, κι᾽ αὐτό τῶν καιρῶν μας κακό, παρέμεινε στήν προειρηθεῖσα κρητική εὐλάβεια μέ ὑπόσχεση χρέους ἔναντι τῆς διακονίας του πού ὑφαίνεται ἀπό τήν καλωσύνη, τήν ἀφιέρωση στόν Θεό, τή φιλοξενία καί τό βαθύ σεβασμό γιά τή μετάνοιά του. Δέν χρειάστηκε νά χρησιμοποιήσει τά διάσημα τοῦ Ἡγουμένου γιά νά πείσει τό ποιός εἶναι ἤ ὅτι κάποιος δῆθεν εἶναι, συνήθης καί αὐτή, σημερινή καταφυγή τοῦ καλλωπισμοῦ τῶν βαθμῶν πού φιλοξενεῖ, μέσα στή γενικότερη εἰκονιστική τῆς ἐποχῆς, τό μπέρδεμα μεταξύ φαντασίας καί πραγματικότητας. Δέν ἀναζήτησε τρόπους γιά νά κατασκευάσει γιά τόν ἑαυτό του μία φαντασιακή πραγματικότητα, ὥστε μέσα της νά ἐγκλωβιστεῖ καί ἐκεῖ νά χτίσει μία εἰκόνα, νά κάμει αὐτάρεσκα ἕνα ὅνομα, γι᾽ αυτό δέν ὑποκρίθηκε ποτέ, ἔμεινε γνήσιος, ἀτόφιος, καταδεκτικός, ἐλεήμων, ἐργατικός, προσμονάριος καί
Ἡ Ἱ. Μονή Βροντησίου, χιονισμένη. σκηταλοδρόμος τῆς πορείας αὐτῆς τῆς Ἱ. Μονῆς καί γιά ὅλους μας, ἔμεινε καί θά μένει, ὁ ὄντως Ἡγούμενος. Αὐτός, λοιπόν, ὁ Ἡγούμενος ἀνήκει σέ μία γενιά Ἱερομονάχων τῆς Κρήτης καί εἰδικά σέ μερικούς ἀπό αὐτούς, ἄλλοι ἔφυγαν, ἄλλοι ζοῦν, σ᾽ ὅλη τήν Κρήτη, πού ἐκφράζουν τή γνησιότητα τοῦ κρητικοῦ ρωμαΐικου ἦθους, τή γενναιότητα τῆς κρητικῆς ψυχῆς, τήν ἀδιαφήμιστη εὐσέβεια, τήν ἄδολη πίστη καί τήν ἀφοσίωση στήν Ἐκκλησία. Σ᾽ αὐτό τόν χορό, τῶν Ἱερομονάχων τῆς Κρήτης, ἀνήκει καί ὁ Ἡγούμενός μας. Ὁ κρητικός Χριστοφόρος πού πόνεσε καί κοπίασε πολύ γιά τό Μοναστῆρι μας καί πού μέσα στή νυκτερινή μοναξιά δέν φοβήθηκε, δέν σκιάχτηκε, δέν κρύφτηκε, δέν παρέδωσε ποτέ τό χρέος του καί εἶναι γνωστό αὐτό ἀκόμα καί στούς ἐδῶ αἰθέρες πού δέχτηκαν, μερικές φορές, μερικά μπαρουτόβολα πού δήλωναν τό ἀμετακίνητο παρόν τοῦ Χριστοφόρου, στήν προφυλακή του
Βροντησίου και του Βαλσαμονέρου. Τό νά ζεῖς ἀτόφια, νά μήν ὑποκρίνεσαι, νά συμπαρίστασαι στούς ἀνθρώπους, νά δείχνεις καί νά περπατᾶς ντρέτα τά μονοπάτια τῆς Κρήτης, νά ἀποφεύγεις τίς χαράδρες, τίς κακοτοπιές της, δέν εἶναι ὑπόθεση μιᾶς παράδοσης ἤ ἱστορικῆς συνείδησης, τύπου σπουδαστηρίου καί φυσικά δέν γίνεται μέ προκατασκευασμένες θεωρίες, ὑπό τό φῶς τοῦ προβολέα, ἀλλά εἶναι γεγονός βιωματικῆς συνείδησης, ἡ μόνη κληρονομιά μας πού δέν μᾶς ἐγκατέλειψε ποτέ. Ὁ π. Χριστοφόρος, ἐργάστηκε καί προσέφερε πολλά. Τόν ἀποχωριζόμαστε προσωρινῶς καί κατά τόν προσωρινό αὐτό χωρισμό αἰσθανόμαστε τήν ἀνάγκη νά τοῦ ἐκφράσουμε τή βαθειά εὐγνωμοσύνη καί τήν καρδιακή εὐχαριστία τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεώς μας, τοῦ Ἱεροῦ Κλήρου, τῶν Μοναστικῶν Ἀδελφοτήτων καί τοῦ εὐσεβοῦς ποιμνίου τῆς περιοχῆς μας. Γιά ὅλα εὐχαριστοῦμε π. Χριστοφόρε. Ἐν Ἐσόπτρῳ | 19
Ἀπό τήν Ἱ. Μονή Βροντησίου. «Γέροντα», τοῦ λέει κάποιος, ὅπως μοῦ μετέφερε ὁ π. Χριστοφόρος, «Γέροντα, καί τώρα πού ὁ Δεσπότης, πῆρε ἀπό τό Μοναστῆρι τόν π. Ἰωακείμ, στή διακονία τῆς Μητροπόλεως, δέν στεναχωριέσαι πού θά μείνεις μόνος;». Καί ἐκεῖνος, ὁ π. Χριστοφόρος, μοῦ εἶπε: «Σεβασμιώτατε, τό γεγονός ὅτι ἐπιλέξατε ἕνα ἄνθρωπο ἀπό τό Μοναστῆρι μας, εἶναι τιμή γιά μᾶς». Αὐτό εἶναι τό ἐκκλησιαστικό ἦθος! Ὄχι μόνος νά μείνεις, μά νά διαλυθεῖς, νά σκορπιστεῖς, νά γίνεις λίπασμα, γιά νά ἀνατείλει μιά καινούργια ἡμέρα. Καί, δόξᾳ τῷ Θεῷ, δέν πρόλαβε, καλά – καλά, νά ἀποχωρήσει τῆς ὑπηρεσίας καί ὁ Θεός μέ τές πρεσβεῖες τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου Θωμᾶ καί τοῦ Ἁγίου Ἀντωνίου, πού ἑορτάζει αὔριο, ἔφερε στό Μοναστῆρι δυό καλούς πατέρες, ἀπό τό Μοναστῆρι τοῦ Κουδουμᾶ, τόν π. Θεολόγο καί τόν π. Τιμόθεο. 20 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
Καί νά Γέροντα: Ἡ ὑπομονή καί ἡ διάλυση ἐν Χριστῷ εἶναι ἡ οἰκοδομή πού λέει, «Ἐμοὶ γὰρ τὸ ζῆν Χριστὸς καὶ τὸ ἀποθανεῖν κέρδος», (Φιλιπ. 1,21), «Γιά μένα τό νά ζῶ εἶναι Χριστός καί τό νά πεθάνω κέρδος». Ἐν ἐμοί Χριστός, Χριστοφόρος, αὐτός πού κουβάλησε, τόσες δεκαετίες, τόν Χριστό. Στά χνάρια σου, π. Χριστοφόρε, θέλουμε νά συνεχίσουμε, γι᾽ αὐτό σοῦ ζητοῦμε στήν αὐριανή λειτουργία, στόν οὐρανό, νά εὐχηθεῖς γιά ὅλους ἐμᾶς, νά παρακαλέσεις τόν Θεό νά παρηγορήσει τούς οἰκείους σου πού σέ ἀγαποῦσαν πάρα πολύ, τούς ὁποίους συλλυπούμεθα. Εἶναι ὅλοι τους παιδιά τῆς Ἐκκλησίας, μέ δοσμένα πρόσωπα στήν ὑπηρεσία της, ἀπ᾽αὐτή τή φύτρα καί τή μάνα πού λέγεται Ζαρός, πού λέγεται πάνω ρίζα, πού λέγεται στ΄ Ἀρχιερατική Περιφέρεια τῆς Ἀποστολικῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεώς μας.
•
Νά πεῖς, Γέροντα, ἐκεῖ καί νά μνημονεύσεις ὅλους ὅσους πέρασαν ἀπ᾽ αὐτό τό Μοναστῆρι καθώς καί τόν ἀγαπημένο σου φίλο Μανώλη Μπορμπουδάκη, Ἔφορο Βυζ. Ἀρχαιοτήτων Κρήτης. Ἄν καί δέν ἦσουν ἕνας ἰδιαίτερα μορφωμένος ἄνθρωπος, ἡ ὑπακοή σου στίς ἐντολές καί στά προστάγματα γιά τό σεβασμό τῆς τέχνης καί τῆς ἰδιοπροσωπείας τοῦ Μοναστηριοῦ καί τοῦ τόπου, ἦταν παραδειγματική. Δέν θά ἔπρεπε νά πῶ τόσα, γιατί παραβιάζω τό πνεῦμα τοῦ π. Χριστοφόρου. Καταθέτω ἁπλά, μαζί μέ τόν Σεβ. ἅγιο Ἀρκα-
Τ
λοχωρίου κ. Ἀνδρέα καί ἐκ μέρους ὅλων σας, κληρικῶν καί λαϊκῶν, ἀρχόντων καί ἀρχομένων, μοναζουσῶν καί μοναζόντων, καταθέτω ἕνα μεγάλο εὐχαριστῶ πρό τῆς σοροῦ σου. Πατέρες καί ἀδελφοί, ἄν ἡ Κρήτη κρατήσει τήν αἰώνια Κρήτη, καί δίδει ἀνθρώπους ὅπως τόν π. Χριστοφόρο, βλέπω στήν περιοχή μας μερικές τέτοιες εἰλικρινεῖς κλήσεις, τότε ἡ Κρήτη δέν φοβᾶται. Ἄς εἶναι αἰωνία σου ἡ μνήμη Γέροντα καί νά ἔχουμε τήν εὐχή σου. Ὁ Θεός νά σέ ἀναπαύσει. •
Οἱ διακριτοί ρόλοι
όν τελευταῖο καιρό ἀκούγεται καί πάλι, ἀπό τήν Κυβέρνηση, ἡ γνωστή ἐπῳδός γιά τούς «διακριτούς ρόλους» Ἐκκλησίας καί Πολιτείας. Κατ᾽ ἀρχήν κανένας δέν διαφωνεῖ. Τό θέμα ὅμως εἶναι, πῶς ὁ καθένας ἐννοεῖ τούς «διακριτούς». Γιατί ὅπως εἶναι γνωστό, παλαιά καί πρόσφατα, χρησιμοποιήθηκε γιά νά συγκαλύψει τήν αὐθαιρεσία τοῦ Κράτους, τήν ἐπιβολή τῶν ἀπόψεών του καί τήν κατάργηση «κεκτημένων» τοῦ ὀρθόδοξου ἑλληνικοῦ λαοῦ. Ὀρθῶς ὁ Μακ. Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν καί πάσης Ἑλλάδος κ. Ἱερώνυμος τόνισε: «Ναί, νά ὑπάρχουν διακριτοί ρόλοι. Ἀλλά ˝καθαροί˝ διακριτοί ρόλοι, νά μή βαραίνει ἡ μία πλευρά. Ἀκούστηκε ἡ λέξη χωρισμός. Ἡ Ἐκκλησία δέν ἔχει τέτοια λέξη. Ὅποιος θέλει φεύγει...» Βεβαίως ὁ καθένας πρέπει νά σέβεται τήν ἐξουσία, ἐφόσον αὐτή δέν βρίσκεται σέ διάσταση μέ τίς πνευματικές καί ἠθικές ἀρχές, μέ τή φωτισμένη συνείδησή του. Ξεκάθαρη ἡ διακήρυξη τοῦ Κυρίου μας: «Ἀπόδοτε τά Καίσαρος Καίσαρι καί τά
...Ἄς καταλάβει, λοιπόν, ὁ Καίσαρας, ὅτι οἱ «διακριτοί ρόλοι» δέν μποροῦν νά ἀγνοοῦν τήν μακραίωνη ἱστορία καί τήν παράδοση τοῦ Ἔθνους μας... τοῦ Θεοῦ τῷ Θεῷ», (Ματθ. κβ',21). Ὅ,τι ἀνήκει στόν Καίσαρα θά ἀποδίδεται στόν Καίσαρα. Καί ὅ,τι ἀνήκει στόν Θεό θά προσφέρεται στόν Θεό. Πάνω ὅμως ἀπό τόν Καίσαρα εἶναι ὁ Θεός. Γι᾽ αὐτό ὅταν ὁ Καίσαρας διεκδικεῖ πράγματα πού ἀνήκουν στόν Θεό, τότε παραβιάζει χώρους πού δέν τοῦ ἀνήκουν. Ἔτσι ὁ Χριστός βάζει τήν ἐλευθερία τῆς συνειδήσεως, τήν πίστη καί τήν ὑπακοή στό θέλημα τοῦ Θεοῦ παραπάνω ἀπό τήν κρατική ἐξουσία. Ἰσχύει ἐδῶ τό «πειθαρχεῖν δεῖ Θεῷ μᾶλλον ἤ ἀνθρώποις», (Πράξ. ε',29). Ἄς καταλάβει, λοιπόν, ὁ Καίσαρας, ὅτι οἱ «διακριτοί ρόλοι» δέν μποροῦν νά ἀγνοοῦν τήν μακραίωνη ἱστορία καί τήν παράδοση τοῦ Ἔθνους μας. Περιοδικό «Ζώη», τεῦχος 4309, Φε• βρουάριος 2017. Ἐν Ἐσόπτρῳ | 21
...Ὅταν πηγαίνεις νά προσευχηθῆς μήν πηγαίνει μέ κάποιο θέλημα...
Μ
τοῦ Ἀρχιμ. Αἰμιλιανοῦ Σιμωνοπετρίτου ✽
ή θέλε, ὥς σοι δοκεῖ, ἀλλ’ ὡς Θεῷ ἀρέσκει, γενέσθαι τά κατά σε, καί ἔσῃ ἀτάραχος καί εὐχάριστος ἐν προσευχῇ σου», (ὅσ. Νεῖλος). Ὅταν, λέγει ὁ ὅσιος Νεῖλος, προσεύχεσαι, μή θέλης νά σοῦ ἔρχωνται τά πράγματα, ὅπως ἐσύ νομίζεις, ἀλλά ὅπως ἀρέσουν στόν Θεόν˙ καί τότε θά εἶσαι εἰρηνικός καί εὐχάριστος στήν προσευχή σου. Δηλαδή τό νόημα εἶναι: Ὅταν πηγαίνης νά προσευχηθῆς, μήν πηγαίνεις μέ κάποιο θέλημα, μέ κάποια ἐπιθυμία ἤ μέ κάποιον σκοπό. Τό μόνο πού πρέπει νά ὑπάρχη μέσα σου εἶναι ἡ διάθεσις τῆς προσομιλίας μέ τόν Θεόν. Ἄν βάλης ὁ,τιδήποτε ἄλλο στήν συνείδησί σου, στήν καρδιά σου ἤ στον νοῦ σου, αὐτό θά γίνη αἴτιον ἀποτυχίας σου καί ἐκπτώσεώς σου ἀπό τήν ἕνωσί σου μέ τόν Θεόν. Ὁ ὅσιος Νεῖλος προσπαθεῖ παντοιοτρόπως νά κρατήση τό ἀρχικό νόημα περί προσευχῆς καί νά μή δώση καμία λαβή νά σκεφθοῦμε ὅτι ἡ προσευχή εἶναι αἴτησις κάποιου πράγματος. Ὅταν ζητᾶς κάτι, αὐτή ἡ προσευχή δέν σέ ἑνώνει μέ τόν Θεόν. Ἄφησε τόν Θεόν νά κανονίζη τίς ὑποθέσεις σου, ἐκεῖνος ξέρει. Ἔτσι θά εἶσαι, πρῶτον, ἀτάραχος, εἰρηνικός. Ὅταν θέτωμε στήν ψυχή μας κάποια σκέψι, κάποιον ὁραματισμό, κάποια γνώμη -ἰδίως γνώμη-, ἐπειδή αὐτά εἶναι πολύ δικά μας, εἶναι σάν ἕνας πύργος, στον ὁποῖο κλεινόμαστε καί δέν μᾶς ἐπιτρέπει νά ἐπικοινωνήσωμε μέ τόν Θεόν. Ἡ μόνη διάθεσις πού μπορεῖ νά μᾶς βοηθήση εἶναι ἡ στροφή μας πρός τόν Θεόν. Δεύτερον, ἔσῃ… καί εὐχάριστος ἐν τῇ 22 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
προσευχῇ σου. Εὐχάριστος εἶναι ὁ ἔχων τήν αἴσθησι τῆς ἐπιτυχίας, τοῦ ὅτι τά πράγματα βαίνουν καλῶς, τά πάντα εἶναι «καλά λίαν», εἶναι ὁ ἄνθρωπος ὁ ὁποῖος αἰσθάνεται ἱλαρότητα, θερμότητα καί ὄχι ἀνακούφιση ἤ παρηγοριά ἤ κάποια γλυκύτητα ἀπό τά αἰσθήματά του, διότι δέν ὑπάρχουν αἰσθήματα ἐδῶ, ἐπίσης, αἰσθάνεται θυμηδία, χαρά, λόγῳ τῆς κενότητός του, ἡ ὁποία ὅμως πληροῦται ὑπό τοῦ Θεοῦ. Βλέποντας δέ τόν Θεόν νά σκύβη μυστικῶς ἐπάνω στήν ψυχή του, θέλει νά τοῦ ἐκφράζῃ τήν εὐγνωμοσύνη του. Ὅποιος λοιπόν θέλει νά τοῦ ἔρχωνται τά πράγματα, ὅπως ἀρέσουν στόν Θεόν, εἶναι καί εὐχάριστος καί εὐγνώμων, ἡ δέ εὐγνωμοσύνη τόν ὁδηγεῖ στήν ἀγάπη πρός τόν Θεόν. Ὡς ἐκ τούτου, αὐτός ὁ τρόπος προσευχῆς εἶναι ὁ συντομώτερος δρόμος γιά τήν ἀγάπησι τοῦ Θεοῦ. Χωρίς τήν εἰρήνη καί τήν εὐχαριστία, δέν μποροῦμε νά ἀγαπήσωμε τόν Θεόν. Ἡ εὐχαριστία διαχωρίζει τόν παλαιό ἑαυτό μας ἀπό τόν Θεόν, καταργεῖ τό ἐγώ μας, καί τότε λαμβάνομε καί ἐμεῖς θέσι καί ὑπόστασι ἐν Αὐτῷ. Αὐτή μᾶς ἀνάγει εἰς τόν Θεόν, βοηθεῖ στήν γνώσι, στήν ἔξαρσι καί στήν ἀδολεσχία τοῦ Θεοῦ. Γι’ αὐτό ἡ εὐχαριστία εἶναι τό μόνο πού μπορεῖ κανένας νά κάνῃ, γιά νά ἀγαπήσῃ τόν Θεόν. Τά ὑπόλοιπα εἶναι παιδικά καμώματα, πού μᾶς δίνουν ἐλάχιστους καρπούς. ✽ Ἀπόσπασμα
ἀπό τό βιβλίο του: «Περί προσευχῆς, ἑρμηνεία στόν Ὅσιο Νεῖλο τόν ἀσκητή», σελ. 222 - 224, ἐκδόσεις Ἴνδικτος, • 2016.
...Μέ τόν θόρυβο δέν κρύβονται οἱ πληγές... τοῦ Αἰδεσιμολ. Πρεσβ. Χαράλαμπου Παπαδόπουλου
Σ
ὲ εἶδα μὲς στὰ λασπόνερα μία παγωμένη νύχτα τοῦ Γενάρη. Ἔρημη σὲ ἀπόγνωση, γεμάτη λάθη. Ἄνθρωπος δὲν ὑπῆρχε δίπλα σου. Εἶχαν φύγει ὅλοι, μαζὶ κι ὁ ἑαυτός σου. Ἴσως πρῶτος αὐτὸς ἀπ᾽ ὅλους. «Δὲν μπορῶ, ἄλλο πάτερ», κατάφερες νὰ ξεστομίσεις. «Κάνω διαρκῶς τὰ ἴδια λάθη. Ξέρω τὸ σωστὸ μὰ μία δύναμη ἐντός μου, μὲ τραβάει στὸ πάθος καὶ τὸ λάθος. Τὰ ἐπιλέγουμε τελικὰ πατέρα μου, τὰ πάθη ἢ μᾶς ἐπιλέγουν; Ἀπὸ τὴ μέρα ποὺ γεννήθηκα θυμᾶμαι νὰ παλεύω γιὰ νὰ ἀνασάνω. Νὰ γδέρνομαι γιὰ νὰ ἐπιβιώσω. Νὰ μάχομαι νὰ κρατηθῶ σὲ αὐτὸ ποὺ ὀνομάζουμε ζωή. Γιατί; Ἄραγε γιατί; Γιὰ πόσο ἀκόμη, πάτερ μου, θὰ παλεύω μὲ τὴν ἀόρατη πληγή; Μὲ τὴ λαβωματιὰ ἐκείνη ποὺ δὲν κατοικεῖ στὸ σῶμα μου μὰ ὅμως τρυπάει τὸ μυαλὸ καὶ τὰ σωθικά μου; Χρόνια ψάχνω, σπιθαμὴ πρὸς σπιθαμὴ, τὴ σάρκα μου, τὴ γύμνωσα, τὴν ἄφησα ἐρειπωμένη, μὰ πληγή δὲ βρῆκα. Τί μὲ πονάει, πάτερ; Ποῦ εἶναι αὐτὴ ἡ λαβωματιὰ νὰ τὴ θεραπεύσω; Ἡσύχασε, δὲν θὰ τὴν βρεῖς. Εἶναι ἀδιόρατη, βαθιά, δὲν τὴν ἀκουμπάει ἡ ματιά. Μὴν τὴ φοβίζεις ἄλλο τὴν ψυχή σου μὴν τρομάζεις. Μὴν ἀπαιτεῖς πολλά. Κι αὐτὰ ποὺ δὲ μπορεῖ νὰ κάνει μὴ ζητᾶς. Κάτσε λιγάκι δίπλα της, μὴν τῆς φωνάζεις, μὴν ἀντιδρᾶς καὶ τὴν πιέζεις. Πές της πῶς τὴν ἀγαπᾶς, ἀγκαλίασέ την. Καὶ ἀποδέξου τὴν πληγή. Πᾶψε νὰ θὲς νὰ φύγει, νὰ χαθεῖ νὰ σὲ
ἐγκαταλείψει. Ἡ πιὸ μεγάλη προῖκα σου εἶναι αὐτὴ κι ἂς σὲ φοβίζει. Ἄλλωστε αὐτὰ ποὺ μᾶς φοβίζουν πάντα κρύβουν μία ἀλήθεια ποὺ ἀρνούμαστε νὰ ἀκούσουμε. Τόσα χρόνια ψάχνεις λύσεις, ζητᾶς ἑρμηνεῖες, τὴν ἀπάντηση σὲ ἕνα γιατί, ποὺ ὅλο καὶ μακραίνει. Ἀλήθεια δὲν κουράστηκες νὰ ζητᾶς ἀπαντήσεις, σὲ μία ζωὴ πού μόνο ἐρωτήματα ἔχει; Πᾶψε. Ἡσύχασε. Ἄφησε μία φορὰ νὰ σοῦ μιλήσει, νὰ ἀκουστεῖ, νὰ μαρτυρήσει τὰ ἀνείπωτα θαμμένα ἐκεῖνα… Μὲ τὸν θόρυβο δὲν κρύβονται οἱ πληγές, οὐρλιάζουν πιὸ πολὺ γιὰ ν᾽ ἀκουστοῦν… Ἀπό τήν ἱστοσελίδα «Παπᾶ Λύβιος», 18/1/2017. http://plibyos.blogspot. • gr/2017/01/blog-post_94.html Ἐν Ἐσόπτρῳ | 23
Τό προοίμιο τοῦ Σταυροῦ: Σάββατο τοῦ Λαζάρου
Τ
τοῦ π. Ἀλεξάνδρου Σμέμαν
ὴν ψυχωφελῆ, πληρώσαντες Τεσσαρακοστήν, καὶ τὴν Ἁγίαν Ἑβδομάδα τοῦ πάθους σου, αἰτοῦμεν κατιδεῖν Φιλάνθρωπε … Μὲ αὐτὰ τὰ λόγια τοῦ στιχηροῦ στὸν ἑσπερινό τῆς Παρασκευῆς, πρὶν τὴν Κυριακὴ τῶν Βαΐων, τελειώνει ἡ Μεγάλη Σαρακοστή. Μπαίνουμε πιὰ στὴν «Ἁγία Ἑβδομάδα», στὴν περίοδο τοῦ ἑορτασμοῦ τῶν παθῶν τοῦ Χριστοῦ, τοῦ Θανάτου καὶ τῆς Ἀναστάσεώς Του. Περίοδος ποὺ ἀρχίζει ἀπὸ τὸ Σάββατο τοῦ Λαζάρου. Τὰ γεγονότα τῆς διπλῆς γιορτῆς, ἡ ἀνάσταση τοῦ Λαζάρου καὶ ἡ εἴσοδος τοῦ Κυρίου στὰ Ἱεροσόλυμα, ἀναφέρονται στὰ λειτουργικὰ κείμενα σὰν «προοίμιο τοῦ Σταυροῦ». Ἔτσι, γιὰ νὰ καταλάβουμε καλύτερα αὐτὰ τὰ γεγονότα, θὰ πρέπει νὰ τὰ δοῦμε μέσα στὰ πλαίσια τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδας. Τὸ κοινὸ ἀπολυτίκιο τῶν δύο αὐτῶν ἡμερῶν: «τὴν κοινὴν ἀνάστασιν πρὸ τοῦ σοῦ πάθους πιστούμενος, ἐκ νεκρῶν ἤγειρας τὸν Λάζαρον, Χριστὲ ὁ Θεός…» μᾶς βεβαιώνει, μὲ κατηγορηματικὸ τρόπο, γιὰ τὴν ἀλήθεια τῆς κοινῆς ἀνάστασης. Εἶναι πολὺ σημαντικὸ ὅτι μία ἀπὸ τὶς μεγάλες γιορτὲς τῆς Ἐκκλησίας μας, ἡ θριαμβευτικὴ εἴσοδος τοῦ Κυρίου στὰ Ἱεροσόλυμα, γίνεται ὁ ὁδηγὸς στὴν πορεία μας μέσα στὸ σκοτάδι τοῦ Σταυροῦ. Ἔτσι τὸ φῶς καὶ ἡ χαρὰ λάμπουν ὄχι μόνο στὸ τέλος τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδας, ἀλλὰ καὶ στὴν ἀρχή της. Τὸ φῶς καὶ ἡ χαρὰ φωτίζουν αὐτὸ τὸ σκοτάδι καὶ ἀποκαλύπτουν τὸ βαθὺ καὶ τελικὸ νόημά του. Ὅλοι ὅσοι εἶναι ἐξοικειωμένοι μὲ τὴν Ὀρθόδοξη λατρεία γνωρίζουν τὸν ἰδιότυπο, σχεδὸν παράδοξο, χαρακτήρα τῶν
24 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
ἀκολουθιῶν τοῦ Σαββάτου τοῦ Λαζάρου. Εἶναι, θὰ λέγαμε, Κυριακὴ καὶ ὄχι Σάββατο, δηλαδὴ ἔχουμε μέσα στὸ Σάββατο ἀναστάσιμη ἀκολουθία. Ξέρουμε ὅτι τὸ Σάββατο εἶναι βασικὰ ἀφιερωμένο στοὺς τεθνεῶτες καὶ ἡ Θεία Λειτουργία γίνεται στὴ μνήμη τους. Ὅμως τὸ Σάββατο τοῦ Λαζάρου εἶναι διαφορετικό. Ἡ χαρὰ ποὺ διαποτίζει τὶς ἀκολουθίες αὐτῆς τῆς ἡμέρας τονίζει ἕνα κεντρικὸ θέμα: τὴν ἐπερχόμενη νίκη τοῦ Χριστοῦ κατὰ τοῦ Ἅδη. Ἅδης εἶναι ὁ βιβλικὸς ὅρος ποὺ χρησιμοποιεῖται γιὰ νὰ ὁρίσει τὸν θάνατο μὲ τὴν παγκόσμια δύναμή του, ποὺ μὲ τὰ ἀδιαπέραστα σκότη καὶ τὴ φθορὰ καταπίνει κάθε ζωὴ καὶ δηλητηριάζει ὁλόκληρο τὸ σύμπαν. Ἀλλά τώρα, μέ τήν ἀνάσταση τοῦ Λαζάρου, ὁ «θάνατος ἀρχίζει νά τρέμει». Ἀκριβῶς ἀπό δῶ ἀρχίζει ἡ ἀποφασιστική μονομαχία ἀνάμεσα στή Ζωή καί τό Θάνατο καί μᾶς προσφέρει τό κλειδί γιά μία πλήρη κατανόηση τοῦ λειτουργικοῦ μυστηρίου τοῦ Πάσχα. Στήν πρώτη Ἐκκλησία, τό Σάββατο τοῦ Λαζάρου ὀνομαζόταν «ἀναγγελία τοῦ Πάσχα». Πραγματικά αὐτό τό Σάββατο ἀναγγέλει, προμηνύει, τό ὑπέροχο φῶς καί τή γαλήνη τοῦ ἑπομένου Σαββάτου, τοῦ Ἁγίου καί Μεγάλου Σαββάτου, πού εἶναι ἡμέρα τοῦ Ζωηφόρου Τάφου. Τό πρῶτο μας βῆμα ἄς εἶναι ἡ προσπάθεια νά καταλάβουμε τό ἑξῆς: ὁ Λάζαρος, ὁ φίλος του Ἰησοῦ Χριστοῦ, εἶναι ἡ προσωποποίηση ὅλου του ἀνθρωπίνου γένους καί φυσικά κάθε ἀνθρώπου ξεχωριστά. Ἡ Βηθανία, ἡ πατρίδα τοῦ Λαζάρου, εἶναι τό σύμβολο ὅλου του κόσμου, εἶναι ἡ πατρίδα τοῦ καθενός. Ὁ καθένας ἀπό μᾶς δη-
Ἡ ἔγερση τοῦ Λαζάρου, ἔργο κ. Π. Μόσχου, ἀπό τόν Ἱ. Ναό Ἀναλήψεως Μοχοῦ. μιουργήθηκε νά εἶναι φίλος τοῦ Θεοῦ καί κλήθηκε σ’ αὐτή τή θεϊκή Φιλία πού εἶναι ἡ γνώση τοῦ Θεοῦ, ἡ κοινωνία μαζί Του, ἡ συμμετοχή στή ζωή Του. «Ἐν αὐτῷ ζωή ἦν, καί ἡ ζωή ἦν τό φῶς τῶν ἀνθρώπων» (Ἰωαν.1,4). Καί ὅμως αὐτός ὁ φίλος (ὁ ἄνθρωπος), τόν ὁποῖο τόσο ἀγαπάει ὁ Θεός καί τόν ὁποῖο μόνο ἀπό ἀγάπη δημιούργησε , δηλαδή τόν ἔφερε στή ζωή, τώρα καταστρέφεται, ἐκμηδενίζεται ἀπό μία δύναμη πού δέν τή δημιούργησε ὁ Θεός: τόν θάνατο. Ὁ Θεός συναντάει μέσα στόν κόσμο, πού Αὐτός δημιούργησε, μία δύναμη πού καταστρέφει τό ἔργο Του καί ἐκμηδενίζει τό σχέδιό Του. Ἔτσι ὁ κόσμος δέν εἶναι πιά παρά θρῆνος καί πόνος, δάκρυα καί θάνατος. Πῶς εἶναι δυνατόν αὐτό; Πῶς συνέβη κάτι τέτοιο; Αὐτά εἶναι ἐρωτήματα πού διαφαίνονται στή λεπτομερῆ διήγηση πού κάνει ὁ Ἰωάννης στό Εὐαγγέλιό του γιά
τόν Ἰησοῦ Χριστό ὅταν ἔφτασε στόν τάφο τοῦ φίλου Του Λαζάρου. «Ποῦ τεθείκατε αὐτόν; λέγουσι αὐτῶ· Κύριε ἔρχου καί ἴδε. Ἐδάκρυσεν ὁ Ἰησοῦς». (Ἰωάν. 11,35). Γιατί, ἀλήθεια, ὁ Κύριος δακρύζει βλέποντας τό νεκρό Λάζαρο, ἀφοῦ γνωρίζει ὅτι σέ λίγα λεπτά ὁ ἴδιος θά τοῦ δώσει ζωή; Μερικοί Βυζαντινοί ὑμνογράφοι βρίσκονται σέ ἀμηχανία σχετικά μέ τό ἀληθινό νόημα αὐτῶν τῶν δακρύων. Μιλᾶνε γιά δάκρυα πού χύνει ἡ ἀνθρώπινη φύση τοῦ Χριστοῦ, ἐνῶ ἡ δύναμη τῆς ἀνάστασης ἀνήκει στή θεϊκή Του φύση. Ἡ Ὀρθόδοξη ὅμως Ἐκκλησία μᾶς διδάσκει ὅτι ὅλες οἱ πράξεις τοῦ Χριστοῦ ἦταν «Θεανδρικές», δηλαδή θεϊκές καί ἀνθρώπινες ταυτόχρονα. Οἱ πράξεις Του εἶναι πράξεις ἑνός καί τοῦ αὐτοῦ Θεοῦ-Ἀνθρώπου, τοῦ σαρκωμένου Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ. Αὐτός, λοιπόν, πού δακρύζει δέν εἶναι μόνο Ἄνθρωπος, ἀλλά καί Θεός, καί Αὐτός πού καλεῖ τόν Λάζαρο νά Ἐν Ἐσόπτρῳ | 25
Τό προοίμιο τοῦ Σταυροῦ: Σάββατο τοῦ Λαζάρου
βγεῖ ἀπό τόν τάφο δέν εἶναι μόνο Θεός, ἀλλά καί Ἄνθρωπος ταυτόχρονα. Ἑπομένως αὐτά τά δάκρυα εἶναι θεῖα δάκρυα. Ὁ Ἰησοῦς κλαίει, γιατί βλέπει τόν θρίαμβο τοῦ θανάτου καί τῆς καταστροφῆς στόν κόσμο τό δημιουργημένο ἀπό τόν Θεό. «Κύριε, ἤδη ὄζει…», λέει ἡ Μάρθα καί μαζί της oἰ παρεστῶτες Ἰουδαῖοι, προσπαθῶντας νά ἐμποδίσουν τόν Ἰησοῦ νά πλησιάσει τόν νεκρό. Αὐτή ἡ φοβερή προειδοποίηση ἀφορᾶ ὁλόκληρο τόν κόσμο, ὅλη τή ζωή. Ὁ Θεός εἶναι ἡ ζωή καί ἡ πηγή τῆς ζωῆς. Αὐτός κάλεσε τόν ἄνθρωπο νά ζήσει μέσα στή θεία πραγματικότητα τῆς ζωῆς καί ἐκεῖνος τώρα «ὄζει» (μυρίζει ἄσχημα). Ὁ κόσμος δημιουργήθηκε νά ἀντανακλᾶ καί νά φανερώνει τή δόξα τοῦ Θεοῦ καί ἐκεῖνος «ὄζει»… Στόν τάφο τοῦ Λαζάρου ὁ Θεός συναντᾶ τόν Θάνατο, τήν πραγματικότητα πού εἶναι ἀντί-ζωή, πού εἶναι διάλυση καί ἀπόγνωση. Ὁ Θεός συναντᾶ τόν ἐχθρό Του, ὁ ὁποῖος τοῦ ἀπέσπασε τόν κόσμο Του καί ἔγινε ὁ ἴδιος «ἄρχων τοῦ κόσμου τούτου». Καί ὅλοι ἐμεῖς πού ἀκολουθοῦμε τόν Ἰησοῦ Χριστό καθώς πλησιάζει στόν τάφο τοῦ Λαζάρου, μπαίνουμε μαζί Του στή «δική Του ὥρα» («ἰδού ἤγγικεν ἡ ὥρα…»)· στήν ὥρα γιά τήν ὁποία πολύ συχνά εἶχε μιλήσει καί τήν εἶχε παρουσιάσει σάν τό ἀποκορύφωμα, τό πλήρωμα ὁλοκλήρου του ἔργου Του. Ὁ Σταυρός, ἡ ἀναγκαιότητά του καί τό παγκόσμιο νόημα του ἀποκαλύπτονται μέ τήν πολύ σύντομη φράση τοῦ Εὐαγγελίου: «καί ἐδάκρυσεν ὁ Ἰησοῦς…». Τώρα μποροῦμε νά καταλάβουμε γιατί δάκρυσε: ἀγαποῦσε τόν φίλο Του Λάζαρο καί γι’ αὐτό εἶχε τή δύναμη νά τόν φέρει πίσω στή ζωή. Ἡ δύναμη τῆς Ἀνάστασης δέν εἶναι ἁπλά μία θεϊκή «δύναμη αὐτή καθ’ 26 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
...«καί ἐδάκρυσεν ὁ Ἰησοῦς…». Τώρα μποροῦμε νά καταλάβουμε γιατί δάκρυσε: ἀγαποῦσε τόν φίλο Του Λάζαρο καί γι’ αὐτό εἶχε τή δύναμη νά τόν φέρει πίσω στή ζωή. Ἡ δύναμη τῆς Ἀνάστασης δέν εἶναι ἁπλά μία θεϊκή «δύναμη αὐτή καθ’ ἐαυτή», ἀλλά εἶναι δύναμη ἀγάπης, ἤ μᾶλλον ἡ ἀγάπη εἶναι δύναμη. Ὁ Θεός εἶναι Ἀγάπη καί ἡ Ἀγάπη εἶναι Ζωή. Ἡ Ἀγάπη δημιουργεῖ Ζωή… Ἡ Ἀγάπη, λοιπόν, εἶναι ἐκείνη πού κλαίει μπροστά στόν τάφο καί ἡ Ἀγάπη εἶναι ἐκείνη πού ἐπαναφέρει τή ζωή. Αὐτό εἶναι τό νόημα τῶν θεϊκῶν δακρύων τοῦ Ἰησοῦ. Μέσα ἀπ’ αὐτά ἡ ἀγάπη ἐνεργοποιεῖται καί πάλι – ἀναδημιουργεῖ, ἀπολυτρώνει, ἀποκαθιστᾶ τή σκοτεινή ζωή τοῦ ἀνθρώπου... ἐαυτή», ἀλλά εἶναι δύναμη ἀγάπης, ἤ μᾶλλον ἡ ἀγάπη εἶναι δύναμη. Ὁ Θεός εἶναι Ἀγάπη καί ἡ Ἀγάπη εἶναι Ζωή. Ἡ Ἀγάπη δημιουργεῖ Ζωή… Ἡ Ἀγάπη, λοιπόν, εἶναι ἐκείνη πού κλαίει μπροστά στόν τάφο καί ἡ Ἀγάπη εἶναι ἐκείνη πού ἐπαναφέρει τή ζωή. Αὐτό εἶναι τό νόημα τῶν θεϊκῶν δακρύων τοῦ Ἰησοῦ. Μέσα ἀπ’ αὐτά ἡ ἀγάπη ἐνεργοποιεῖται καί πάλι – ἀναδημιουργεῖ, ἀπολυτρώνει, ἀποκαθιστᾶ τή σκοτεινή ζωή τοῦ ἀνθρώπου: «Λάζαρε, δεῦρο ἔξω!..» Προσταγή ἀπολύτρωσης. Κάλεσμα στό φῶς. Ἀκριβῶς γι’ αὐτό τό Σάββατο τοῦ Λαζάρου εἶναι τό προοίμιο καί τοῦ Σταυροῦ, σάν τή μέγιστη θυσία τῆς ἀγάπης, καί τῆς Ἀνάστασης, σάν τόν τελικό θρίαμβο τῆς ἀγάπης. Ἀπό τό βιβλίο «Μικρό ὁδοιπορικό τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδος», ἐκδόσεις Ἀκρί• τας,1990, σελ. 3 - 8.
...Ἀντιθέσεις πού ὁ Θεός σοῦ ἄφησε ὡς διδαχές... τοῦ Ἁγίου Νικολάου Βελιμίροβιτς
Ὅ
λα ὅσα προέρχονται ἀπό τόν Θεό σ᾽ αὐτή τή ζωή μοιάζουν ἀδύναμα, ἀλλά εἶναι ἰσχυρότερα κι ἀπό τ᾽ ἀστέρια καί ἀπό τούς φουρτουνιασμένους ὠκεανούς. Κοίταξε καί μάθε ἀπ᾽ αὐτές τίς ἀντιθέσεις πού ὁ Θεός σοῦ ἄφησε ὡς διδαχές: Μωυσῆς καί Φαραώ, Δαβίδ καί Γολιάθ, Ἰώβ καί σατανᾶς, Ἱερουσαλήμ καί Βαλυλώνα, οἱ τρεῖς παῖδες καί ὁ Ναβουχοδονόσορ, Δανιήλ καί Δαρεῖος, Ἀπόστολοι καί Ρώμη. Ἐάν μπορέσεις καί καταλάβεις τό μήνυμα πού σοῦ
...Ὁ Γνωστότερος ἐμφανίστηκε ὡς ἄσημος. Ὁ Δικαιότερος καταδικάστηκε ὡς ἄδικος. Ὁ Παντοδύναμος ἐπέτρεψε νά Τόν θανατώσουν ὡς ἀδύναμο... ἄφησε ὁ Θεός σ᾽ αὐτά τά ἡλίου φαεινότερα παραδείγματα, θά φωνάξεις μέ χαρά μαζί μέ τόν ἐξαίσιο Δαβίδ, «οὗτοι ἐν ἅρμασι καί οὗτοι ἐν ἵπποις, ἡμεῖς δέ ἐν ὀνόματι Κυρίου τοῦ Θεοῦ ἡμῶν μεγαλυνθησόμεθα», (Ψαλ. ιθ'). Καί τότε μέ θαυμαστή κατανόηση θά ἐνστερνιστεῖς ἐγκάρδια τόν λόγο τοῦ Ἀποστόλου Παύλου, «ἀλλά τά μωρά τοῦ κόσμου ἐξελέξατο ὁ Θεός, ἵνα τούς σοφούς καταισχύνῃ, καί τά ἀσθενῆ τοῦ κόσμου ἐξελέξατο ὁ Θεός, ἵνα καταισχύνῃ τά ἰσχυρά», (Α' Koρ. α', 27). Ἀλλά ποιά εἶναι ἡ μοίρα τοῦ ἀγαθοῦ σ᾽ αὐτό τόν κόσμο, ποιά εἶναι ἡ πορεία του, ποιά ἡ φαινομενική του ἀδυναμία καί ἡ ἀκαταμάχητη δύναμή του, αὐτό δέν μπορεῖς νά τό δεῖς ἔτσι καθαρά πάνω σέ κανέναν στήν ἱστορία τοῦ κόσμου, παρά ἐπάνω στόν Ἴδιο τόν Κύριο Ἰησοῦ. Ὁ Γνωστότερος ἐμφανίστηκε ὡς ἄσημος. Ὁ Δικαιότερος καταδικάστηκε ὡς ἄδικος. Ὁ Παντοδύναμος ἐπέτρεψε νά Τόν θανατώσουν ὡς ἀδύναμο. Καί τί συνέβη τελικά; Νίκη καί δόξα. Νίκη καί δόξα γι᾽ Αὐτόν, ἀλλά ἥττα καί ντροπή γιά ἐκείνους πού δέν Τόν ἀποδέχτηκαν, πού δέν Τόν ἀναγνώρισαν καί Τόν βασάνισαν. Ἀπό τό βιβλίο «Περί ἀγάπης λόγοι», ἐκδόσεις Παρ• ρησία, 2016 σελ. 14 - 15.
Ἔργο, κ. Στεφάνου Ἀλπαντάκη, ἀπό τήν Ἐνορία Ἐθιᾶς. Ἐν Ἐσόπτρῳ | 27
Μ Ε Ε Ν Δ Ι ΑΦ Ε Ρ Ο Ν Γ Ι Α Τ Ο Υ Σ Ν Ε Ο Υ Σ
Ὁ δημιουργός ὁ διαχειριστής καί ὁ ράθυμος τοῦ Αἰδεσιμολ. Πρωτ. Θεμιστικλῆ Μουρτζανοῦ
...Δημιουργὸς εἶναι αὐτὸς ποὺ κάνει τὸ παραπάνω. Πού δὲν ἐπαναπαύεται στὰ ὅσα πετυχαίνει καὶ τὴν ἀσφάλεια ποὺ αἰσθάνεται στηριγμένος στὰ ὅσα ἔχει μάθει, στὰ ὅσα τοῦ προσφέρουν οἱ ἄλλοι, ἀλλὰ παλεύει νὰ προσθέσει τὸ καινούργιο. Εἶναι αὐτὸς ποὺ δὲν χορταίνει τὸν Θεὸ καὶ τὴ σχέση μαζί Του...
Ο
ἱ νέοι ἔχουν ὄνειρα γιὰ ἐπαγγελματικὴ ἀποκατάσταση. Μπορεῖ ἡ ἐποχὴ νὰ ἀπογοητεύει μὲ τὴ μεγάλη ἀνεργία καὶ μὲ τὴν ἐλάχιστη σύνδεση τῶν σπουδῶν μὲ τὴν ἀγορὰ ἐργασίας. Ὡστόσο οἱ νέοι δὲν παύουν νὰ ἐλπίζουν. Ἀναζητοῦν τὴν ἐργασία ποὺ θὰ τοὺς βοηθήσει νὰ αἰσθανθοῦν ὅτι ἐκπληρώνουν τὸν σκοπὸ τῶν κόπων τους. Δὲν εἶναι ὅμως μόνο ἡ ὑλικὴ ἐργασία ποὺ ἀξίζει καὶ νοηματοδοτεῖ τὴ ζωή. Εἶναι καὶ ἡ καλλιέργεια τῶν χαρισμάτων μας, τῶν ἰδιαιτεροτήτων ποὺ μᾶς καθιστοῦν ξεχωριστὲς προσωπικότητες. Εἶναι καὶ ἡ πνευματικὴ ἐργασία, ἡ ἀπόφαση δηλαδὴ νὰ παλέψουμε μὲ τὰ πάθη μας καὶ νὰ καλλιεργήσουμε τὶς ἀρετές μας, ἔχοντας ζωντανὴ σχέση μὲ τὸν Θεό, ἡ ὁποία μᾶς ὁδηγεῖ στὴν ἐλευθερία τῆς ὕπαρξης ἀπὸ τὴν ὑποταγὴ στὴν ἀνάγκη, στὴν ἐπιθυμία τῆς αὐτοθέωσης, στὴν προσκόλληση στὸ μάταιο. Ἡ ὑλικὴ καὶ πνευματικὴ ἐργασία, ὅπως καὶ ἡ καλλιέργεια τῶν χαρισμάτων ἀπαιτοῦν ἀπὸ τὸν νέο νὰ προσέξει ποιὸ δρόμο θὰ ἀκολουθήσει, τοῦ δημιουργοῦ, τοῦ διαχειριστῆ ἢ τοῦ ράθυμου.
28 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
Δημιουργὸς εἶναι αὐτὸς ποὺ κάνει τὸ παραπάνω. Πού δὲν ἐπαναπαύεται στὰ ὅσα πετυχαίνει καὶ τὴν ἀσφάλεια ποὺ αἰσθάνεται στηριγμένος στὰ ὅσα ἔχει μάθει, στὰ ὅσα τοῦ προσφέρουν οἱ ἄλλοι, ἀλλὰ παλεύει νὰ προσθέσει τὸ καινούργιο. Εἶναι αὐτὸς ποὺ δὲν χορταίνει τὸν Θεὸ καὶ τὴ σχέση μαζί Του. Εἶναι ὅποιος δὲ χορταίνει τὴν ἀγάπη, ἀλλὰ ἀνοίγει τὴν ὕπαρξή του σ’ αὐτὴν ὁλοκληρωτικά. Ὅποιος δὲν ἀρκεῖται στὴ γνώση τῆς ἐπιστήμης, ἀλλὰ ζητᾶ τὴν προσθήκη σ’ αὐτὴν τοῦ νέου. Ὅποιος δὲν ἐφησυχάζει, ἀλλὰ ἔχει τὴν καλὴ ἀνησυχία στὴν καρδιά του. Πού ζητᾶ ὄχι ἁπλῶς τὴ ζωή, ἀλλὰ τὴν περίσσειά της.
...Διαχειριστὴς εἶναι αὐτὸς ποὺ μπορεῖ νὰ συνεχίσει ἕνα ἔργο, νὰ ἀσκήσει στὴν πράξη τὴν ἐπιστήμη ποὺ σπούδασε, μένοντας ὅμως στὴν αὐτάρκεια. Ἀξιοποιεῖ τὰ χαρίσματά του, ὄχι γιὰ νὰ χτίσει κάτι καινούργιο, ἀλλὰ γιὰ νὰ κερδίσει ἀπὸ αὐτά. Δὲν θὰ τὸν θυμοῦνται γιὰ τὸ κάτι παραπάνω, ἀλλὰ καὶ δὲν θὰ τοῦ ἀρνηθοῦν ὅτι κοπίασε στὴ ζωή του...
•
Διαχειριστὴς εἶναι αὐτὸς ποὺ μπορεῖ νὰ συνεχίσει ἕνα ἔργο, νὰ ἀσκήσει στὴν πράξη τὴν ἐπιστήμη ποὺ σπούδασε, μένοντας ὅμως στὴν αὐτάρκεια. Ἀξιοποιεῖ τὰ χαρίσματά του, ὄχι γιὰ νὰ χτίσει κάτι καινούργιο, ἀλλὰ γιὰ νὰ κερδίσει ἀπὸ αὐτά. Δὲν θὰ τὸν θυμοῦνται γιὰ τὸ κάτι παραπάνω, ἀλλὰ καὶ δὲν θὰ τοῦ ἀρνηθοῦν ὅτι κοπίασε στὴ ζωή του. Τέλος, ράθυμος εἶναι αὐτὸς ὁ ὁποῖος φορτώνει στοὺς ἄλλους τὴν εὐθύνη γιὰ τὴν πορεία τῆς ζωῆς. Γιὰ τὰ ἔργα τὰ ὁποῖα καλεῖται νὰ κάνει, ἀλλὰ δὲν ἔχει τὴ διάθεση καὶ ἀρνεῖται νὰ καταβάλει κόπο. Ζητᾶ ἀπὸ τοὺς ἄλλους τὶς λύσεις καὶ καταγγέλλει τὸν κόσμο, χωρὶς νὰ παλεύει νὰ ἀλλάξει οὔτε κάν τὸν ἑαυτό του. Ἀρκεῖται στὴν ἀγάπη τῶν ἄλλων καὶ θεωρεῖ ὅτι εἶναι ὑποχρεωμένοι νὰ τοῦ τὴν προσφέρουν. Στὴ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας ἀκοῦμε γιὰ τὸν «ῥᾳθυμοῦντα». Ἡ ἐποχὴ μας μπορεῖ νὰ ὀμνύει στὸ δικαίωμα τῆς ἐργασίας, ἔχει ὅμως ἐφεύρει καὶ προβάλλει ἰσχυροὺς τρόπους ποὺ ὁδηγοῦν στὴ ραθυμία. Ἡ εἰκονικὴ πραγματικότητα ἀφαιρεῖ τὸν κόπο ἀπὸ τὴ σχέση, ἀκόμη καὶ ἀπὸ τὴν ἡδονή. Ἀφαιρεῖ τὴν κριτικὴ σκέψη. Ἀφαιρεῖ τὴ δημιουργικότητα ἀπὸ τὴ γλῶσσα. Ἀκόμη καὶ ἡ φαντασία ὑποβαθμίζεται.
...ράθυμος εἶναι αὐτὸς ὁ ὁποῖος φορτώνει στοὺς ἄλλους τὴν εὐθύνη γιὰ τὴν πορεία τῆς ζωῆς. Γιὰ τὰ ἔργα τὰ ὁποῖα καλεῖται νὰ κάνει, ἀλλὰ δὲν ἔχει τὴ διάθεση καὶ ἀρνεῖται νὰ καταβάλει κόπο. Ζητᾶ ἀπὸ τοὺς ἄλλους τὶς λύσεις καὶ καταγγέλλει τὸν κόσμο, χωρὶς νὰ παλεύει νὰ ἀλλάξει οὔτε κάν τὸν ἑαυτό του. Ἀρκεῖται στὴν ἀγάπη τῶν ἄλλων καὶ θεωρεῖ ὅτι εἶναι ὑποχρεωμένοι νὰ τοῦ τὴν προσφέρουν... Ὁ διαχειριστὴς πάλι θεωρεῖται ὡς αὐτὸς ὁ ὁποῖος δὲν στερεῖται ἐξαιτίας τοῦ κόπου τὴν εὐχαρίστηση, διότι εἶναι ὁ μέσος ὅρος. Ὁ δημιουργός, τέλος, θεωρεῖται ἀποκλίνων. Ὁ Θεὸς ὅμως ἀποδέχεται τοὺς γρηγοροῦντας. Ἐκείνους ποὺ δὲν βολεύονται στὴν αὐτάρκεια, ἀλλὰ τολμοῦν νὰ ἀνοιχτοῦν. Ἐκκλησία, παιδεία καὶ οἰκογένεια καλοῦνται νὰ συνεργαστοῦν γιὰ νὰ βοηθήσουν τοὺς νέους νὰ βγοῦνε ἀπὸ τὴν εὐκολία. Καὶ ὁ καθένας μας νὰ ξαναβρεῖ τὴν καλὴ ἀνησυχία. Γιὰ νὰ δημιουργήσουμε! Πηγή: http://themistoklismourtzanos blogspot.gr/2017/01/blog-post_18.html
•
Ραδιοφωνικός Σταθμός Ἱερᾶς Μητροπόλεως Γορτύνης καί Ἀρκαδίας
«Ὁ Εὔδιος Λιμήν» 101,9 F M ταξιδέψτε μαζί του...
Ἐν Ἐσόπτρῳ | 29
ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ
Tί κρύβεται πίσω ἀπό τή ζήλια τοῦ παιδιοῦ γιά τό μικρότερο ἀδελφάκι του; τῆς κ. Ἀλεξάνδρας Καππάτου, ψυχολόγου-παιδοψυχολόγου
Ἔ
χετε σκεφθεῖ ποτὲ ὅτι κάθε φορά ποὺ τὸ παιδὶ ἐκφράζει τή ζήλια του γιὰ τὸ μικρό του ἀδελφάκι ἐκφράζει ταυτόχρονα καὶ τὴν ἀγάπη του πρὸς ἐσᾶς; Πρὶν λοιπὸν βιαστεῖτε νὰ τὸ μαλώσετε ἢ νὰ τὸ κατηγορήσετε ὡς ὑπερβολικὰ ζηλιάρη, φροντίστε νὰ τοῦ δώσετε τὰ «ἐχέγγυα» τῆς δικῆς σας ἀγάπης. Φυσιολογικὴ ζήλια Ἡ ζήλια ποὺ νιώθει τὸ παιδὶ γιὰ το μικρότερο ἀδελφάκι του εἶναι μία φυσιολογικὴ κατάσταση. Στὴν πραγματικότητα, αὐτὸ ποὺ ἐκφράζεται ὡς ζήλια δὲν εἶναι τίποτε ἄλλο ἀπὸ τὸν φόβο τοῦ παιδιοῦ ὅτι μὲ τὴν παρουσία τοῦ νέου μέλους στὴν οἰκογένεια θὰ σταματήσετε νὰ τὸ ἀγαπᾶτε καὶ νὰ τὸ φροντίζετε καὶ ὅτι ὅλη ἡ 30 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
προσοχή σας θὰ εἶναι στραμμένη στὸ νεώτερο μέλος. Τὸ παιδὶ νιώθει νὰ ἀπειλεῖται καὶ νὰ χάνει τὴν ἀγάπη τοῦ μπαμπὰ καὶ τῆς μαμᾶς, γιὰ αὐτὸ καταφεύγει σὲ ἐπεισόδια ζήλιας. Ἀρκετὰ συχνὰ μάλιστα ἐμφανίζει μικροεπεισόδια παλινδρόμησης σὲ προηγούμενα στάδια ἀνάπτυξης, ὅπως γιὰ παράδειγμα ἀρχίζει ξανὰ να βρέχει τὸ κρεβάτι του, πίνει τὸ γάλα ἀπὸ τὸ μπουκάλι, θέλει πάλι τὴν πιπίλα. Πρόκειται γιὰ παροδικὲς ἀντιδράσεις, σχεδὸν ἀναπόφευκτες γιὰ πολλὰ παιδιά, ποὺ δὲν πρέπει νὰ ἀνησυχήσουν τοὺς γονεῖς. Δεῖξτε του ὅτι δὲν τὸ ἔχετε ξεχάσει Εἶναι λογικὸ τὸ νεότερο μέλος τῆς οἰκογένειας νὰ σᾶς ἔχει ἐνθουσιάσει, μὴ ξεχνᾶτε ὅμως ὅτι καὶ το μεγαλύτερο παιδί ἀναζητᾶ ἐμπράκτως τὴ δική σας ἀγάπη. Ὅ,τι χρειάζεται νὰ κάνετε εἶναι νὰ σκεφθεῖτε μὲ ποιὸν τρόπο θὰ ἀμβλύνετε τὰ συναισθήματά του: -Αφιερώστε καθημερινὰ λίγο χρόνο γιὰ ἐκεῖνο. Τό παιχνίδι ἤ ἡ ἀφήγηση παραμυθιῶν ἀποτελοῦν ἕναν ἄριστο τρόπο ἐκτόνωσης τῶν συναισθημάτων ποὺ βιώνει τὸ παιδὶ. -Ὅταν ἀσχολεῖστε μὲ τὸ μικρότερο, δεῖξτε στὸ μεγαλύτερο ὅτι δὲν τὸν ἔχετε ξεχάσει. Μιλεῖστε μαζί του, ζητεῖστε του μία μικρὴ βοήθεια, ἀνταλλάξτε μαζί του τὶς ἐντυπώσεις σας. -Ἀποφύγετε τὶς συγκρίσεις. Ἀντιδράσεις τοῦ τύπου «αὐτὸς ποὺ εἶναι τόσο μικρός, κοίτα τί καλὸ παιδί πού εἶναι. Ἐνῶ
•
ἐσὺ ποὺ εἶσαι πιὸ μεγάλος…» δὲν βοηθοῦν καθόλου. -Μην τοῦ λέτε ὅτι εἶναι κακὸ παιδὶ κάθε φορά ποὺ κάνει πείσματα ἢ ἂν συμβεῖ νὰ χτυπήσει τὸ ἀδελφάκι του. Φροντίστε νὰ εἶστε ἐσεῖς σὲ ἐπαγρύπνηση, ὥστε νὰ προλάβετε στὸ μέτρο τοῦ δυνατοῦ τέτοιες ἀντιδράσεις. -Διηγηθεῖτε του πώς ἦταν ἐκεῖνο ὡς μωρὸ καὶ ξεφυλλίστε μαζί του τό ἄλμπουμ τῶν πρώτων του φωτογραφιῶν. Θὰ καταλάβει ὅτι, ὅταν ἦταν μωρὸ, εἶχε λάβει καὶ αὐτὸ τὴ φροντίδα ποὺ εἰσπράττει σήμερα τὸ μικρὸ ἀπὸ τὴ μητέρα του. «Ποιὸν ἀγαπᾶς περισσότερο;» Πρὶν σπεύσετε βιαστικὰ νὰ τοῦ πεῖτε «γιὰ μένα εἶστε τὸ ἴδιο καὶ οἱ δύο, σᾶς ἀγαπάω τὸ ἴδιο», θυμηθεῖτε ὅτι αὐτὸ δὲν ἀρκεῖ γιὰ νὰ καθησυχάσει τὸ παιδί σας. Τὸ παιδὶ δὲν ἀποζητᾶ τὴν ἀπόλυτη ἰσότητα ἀλλὰ τὴν ἀποκλειστική ἀγάπη τῶν γονιῶν του. Μία καὶ μοναδικὴ «σωστὴ» ἀπάντηση στὸ ἐρώτημα δὲν ὑπάρχει, ὑπάρχουν ὅμως πολλοὶ τρόποι γιὰ νὰ κάνετε τὸ παιδί σας νὰ νιώσει ὅτι εἶναι μοναδικό: -«Ἐκμεταλλευτεῖτε» τὴν εὐκαιρία. Ρωτεῖστε το ἂν ὑπάρχει κάτι ποὺ τὸ ἀπασχο-
...Κάθε γονιὸς ξέρει καλὰ ὅτι δὲν πρόκειται γιὰ περισσότερη ἢ λιγότερη ἀγάπη, ἀλλὰ γιὰ ἀγάπη διαφορετική. Ἀφοῦ καὶ τὰ δύο παιδιὰ σᾶς εἶναι πολύτιμα, πρέπει καὶ τὰ ἴδια νὰ τὸ γνωρίζουν... λεῖ καὶ γιὰ ποιὸ λόγο κάνει αὐτὴ τὴν ἐρώτηση. -Ἀφεῖστε το νὰ σᾶς ἐκφράσει τά συναισθήματά του. Προσπαθεῖστε νὰ καταλάβετε ποιὸ εἶναι τὸ συναίσθημα ἐκεῖνο ποὺ ὁδήγησε τὸ παιδὶ νὰ σᾶς ρωτήσει ἐὰν καὶ πόσο τὸ ἀγαπᾶτε. -Κάντε τὴν αὐτοκριτική σας. Σκεφθεῖτε ἂν ἡ δική σας συμπεριφορὰ εἶναι διαφορετικὴ στὰ παιδιά, ἐὰν ἐπαινεῖτε τὸ ἕνα περισσότερο ἀπὸ τὸ ἄλλο, ἐὰν εἶστε πιὸ ἐλαστικοί, κ.τ.λ. -Πεῖτε του «γιὰ μένα εἶσαι μοναδικός, σὲ ἀγαπῶ, ὅπως δὲν θὰ μποροῦσα νὰ ἀγαπήσω κανέναν ἄλλο». Κάθε γονιὸς ξέρει καλὰ ὅτι δὲν πρόκειται γιὰ περισσότερη ἢ λιγότερη ἀγάπη, ἀλλὰ γιὰ ἀγάπη διαφορετική. Ἀφοῦ καὶ τὰ δύο παιδιὰ σᾶς εἶναι πολύτιμα, πρέπει καὶ τὰ ἴδια νὰ τὸ γνωρί• ζουν.
Βιβλιοπωλεῖο Ἱ. Μητροπόλεως Γορτύνης καί Ἀρκαδίας
• Μοῖρες, τηλ. 28920 23790 e-mail imgabooks@gmail.com Ἐν Ἐσόπτρῳ | 31
Κ
Σέ ἐλεύθερη πτώση ἡ ἐκπαίδευση
αμπανάκι τῆς Κομισιόν γιά τήν ἑλληνική ἐκπαίδευση. Σέ ἐλεύθερη πτώση ἡ ἐκπαίδευση. Σαφής ὀπισθοχώρηση παρατηρεῖται τή στιγμή πού ἡ Παιδεία ἀποτελεῖ μέρος τῆς ἐθνικῆς ἀναπτυξιακῆς στρατηγικῆς. Μάλιστα οἱ ἀριθμοί ἐπιβεβαιώνουν τίς ὀξεῖες ἐπιπτώσεις τῆς οἰκονομικῆς κρίσης στό πληθυσμιακό ἀποτύπωμα τῆς Ἑλλάδας. Ὁ ἀριθμός τῶν γεννήσεων μειώνεται συνεχῶς τά τελευταῖα χρόνια: Ἀπό 118.000 τό 2008, μειώθηκε σέ 92.000 τό 2014, πτώση 22%. Λόγῳ τῆς ὑπογεννητικότητας, ἀναμένεται καί δραματική συρρίκνωση κατά 25% τοῦ μαθητικοῦ πληθυσμοῦ τῆς πρωτοβάθμιας ἐκπαίδευσης τά ἑπόμενα ἕξι χρόνια, τήν ἴδια στιγμή πού ἡ Ἑλλάδα ἔχει μετατραπεῖ σέ χώρα μετανάστευσης χάνοντας κυρίως νέους ὑψηλοῦ μορφωτικοῦ ἐπιπέδου... Ἐπίσης ἡ Ἑλλάδα κατατάσσεται 26η στό σύνολο τῶν 28 κρατῶν - μελῶν τῆς Ε.Ε. στόν δείκτη ψηφιακῆς οἰκονομίας καί κοινωνίας για τό 2016...» («Καθημερινή» 24.11.2016). Πλάϊ στήν ἀνησυχητική ὑποβάθιμιση τῆς παιδείας δύο προβλήματα
...Ὁ ἀριθμός τῶν γεννήσεων μειώνεται συνεχῶς τά τελευταῖα χρόνια: Ἀπό 118.000 τό 2008, μειώθηκε σέ 92.000 τό 2014, πτώση 22%. Λόγῳ τῆς ὑπογεννητικότητας, ἀναμένεται καί δραματική συρρίκνωση κατά 25% τοῦ μαθητικοῦ πληθυσμοῦ τῆς πρωτοβάθμιας ἐκπαίδευσης τά ἑπόμενα ἕξι χρόνια, τήν ἴδια στιγμή πού ἡ Ἑλλάδα ἔχει μετατραπεῖ σέ χώρα μετανάστευσης χάνοντας κυρίως νέους ὑψηλοῦ μορφωτικοῦ ἐπιπέδου... .... ἀναδεικνύονται ἀπό τήν Ἔκθεση τῆς Κομισιόν: Τό ὀξύτατο δημογραφικό πρόβλημα μέ κίνδυνο νά βρεθοῦμε σέ λίγα χρόνια μέ ἄδειες τάξεις στά Δημοτικά Σχολεῖα. Καί τό ἄλλο ἡ καλπάζουσα ἀνεργία τῶν νέων πού τούς ἀναγκάζει νά φεύγουν σέ ἀναζήτηση καλύτερου μέλλοντος θά στερήσει τήν Πατρίδα ἀπό ταλαντούχους ἐπιστήμονες. Νά ἐλπίσουμε, ὅ,τι, ἔστω καί ἀργά, κάτι γενναῖο θά γίνει; Περιοδικό «Ζώη», τεῦχος 4308, Ἰανουάριος 2017. •
Προσοχή στούς δρόμους καί στό ἀλκοόλ...
Ἡ
Ἑλλάδα ἔχει τούς διπλάσιους νεκρούς ἀπό τόν Εὐρωπαϊκό μέσο ὄρο. Ἡ Ἑλλάδα εἶναι πρώτη στή λίστα μέ τά περισσότερα θύματα ἀπό θανατηφόρα τροχαῖα, ἐνῶ τό 40% περίπου ἀπό αὐτά, ὀφείλονται στήν κατανάλωση ἀλκοόλ. Εἶναι θλιβερό νά χάνονται τόσοι ἄνθρωποι στούς δρόμους καί μάλιστα νέα παιδιά. Ἡ ἔλλειψη παιδείας καί καλῶν ὁδικῶν δικτύων, αὐξάνουν μέ γεωμετρική πρόοδο τά ἐν λόγῳ ἀτυχήματα. Ἄς προλάβουμε τό κακό μέ τή σύνεση, τήν ἀποφυγή κάθε ὑπερβολῆς καί μέ τή λήψη τῶν προβλεπόμενων μέτρων κατά τήν ὁδήγηση τῶν ὀχημάτων. Δέν εἶναι ἀνδρειωμένος ἐκεῖνος πού καταφεύγει σέ ἐπιδείξεις ὁδήγησης μέ ἀκραίους • τρόπους. Προσοχή στούς δρόμους!!! 32 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
Τμῆμα: ἐκδηλώσεων ὁμιλιῶν Ὁμιλίες Μ. Τεσαρακοστῆς 2017 στόν Ἱ. Μ. Ναό Ἁγ. Γεωργίου Μοιρῶν ίνεται γνωστό, ὅτι ἀμέσως μετά τήν τέλεση τῶν κατανυκτικῶν Ἑσπερινῶν, τῆς Α' Κυριακῆς τῶν Νηστειῶν 5/3/2017, τῆς Β' Κυριακῆς τῶν Νηστειῶν 12/3/2017, τῆς Γ' Κυριακῆς τῶν Νηστειῶν 19/3/2017, τῆς Δ' Κυριακῆς τῶν Νηστειῶν 26/3/2017 καί τῆς Ε' Κυριακῆς τῶν Νηστειῶν 2/4/2017, θά πραγματοποιηθοῦν ὁμιλίες στόν Ἱ. Μητροπολιτικό Ναό Ἁγ. Γεωργίου Μοιρῶν, ἀφιερωμένες στήν περίοδο τῆς Ἁγίας καί Mεγάλης Τεσαρακοστῆς. Στό τέλος τῶν ὁμιλιῶν θά τίθενται σέ προσκύνηση τεμάχια Ἱερῶν Λειψάνων Ἁγί• ων τῆς Ἐκκλησίας μας.
Γ
Νέο Τμῆμα: «Κεντρώας Κρήτης Μελωδοί, ἐν Ἀθήναις»
Μιὰ γέφυρα παραδοσιακῆς μουσικῆς, μεταξύ τοῦ Πολιτιστικοῦ Κέντρου τῆς Ἱ. Μητροπόλεως Γορτύνης καὶ Ἀρκαδίας καὶ τῆς Ἀθήνας να νέο μουσικὸ σύνολο ἱδρύθηκε, στὴν Ἀθήνα, μὲ τὴν ὀνομασία: «Κεντρώας Κρήτης Μελωδοί, ἐν Ἀθήναις», παράρτημα τοῦ τμήματος: «Κεντρώας Κρήτης Μελωδοί», τοῦ Πολιτιστικοῦ Κέντρου τῆς Ἱ. Μητροπόλεως Γορτύνης καὶ Ἀρκαδίας. Τὸ μουσικὸ αὐτὸ σύνολο θὰ συμβάλει στὴν πολιτιστικὴ συνεργασία, μεταξὺ τῶν Κρητῶν τῆς Ἀθήνας καὶ τῆς Κρήτης. Εἰδικότερα τὸ ἐν λόγῳ μουσικὸ σύνολο: Δραστηριοποιεῖται στὴν Ἀθήνα. Ὑπάγεται στὸ Πολιτιστικὸ Κέντρο τῆς Ἱ. Μητρόπολης Γορτύνης καὶ Ἀρκαδίας, ὑπὸ τὴν ἐπίβλεψη τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Γορτύνης καὶ Ἀρκαδίας κ. Μακαρίου. Πλαισιώνεται ἀπὸ χορωδοὺς ποὺ ἔχουν καταγωγὴ ἀπό τὴν Κρήτη. Ὑπεύθυνος διδασκαλίας καὶ Χοράρχης εἶναι ὁ κ. Κωνσταντῖνος Σταυρουλάκης, Καθηγητὴς μουσικῆς, μὲ ἀναπληρωτές: α) Τὸν κ. Γεώργιο Μητανίδη, μουσικοδιδάσκαλο καὶ Χοράρχη καὶ β) Τὴν κ. Ἰωάννα Μηνιάδη, • Καθηγήτρια πιάνου. Πληροφορίες στὸ τηλέφωνο: 6976705239.
Ἕ
Ἐν Ἐσόπτρῳ | 33
«Τό προσκύνημα ὡς τόπος συνάντησης ἀνθρώπων, λαῶν, θρησκειῶν, πολιτισμῶν» ο 3 ΔΙΕΘΝΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΓΟΡΤΥΝΑΣ «Ἐν Γορτύνῃ καί Ἀρκαδίᾳ ἐγένετο…»
Τ
ὸ προσκύνημα, ἡ ἱστορικὴ ἐξέλιξή του, ὁ ρόλος του στόν πολιτισμό, τὰ προβλήματα καὶ οἱ προοπτικές του θὰ βρεθοῦν στὸ ἐπίκεντρο τοῦ 3ου Διεθνοῦς Ἐπιστημονικοῦ Συνεδρίου Γόρτυνας, ποὺ συγκαλεῖται ἀπὸ τὴν Ἱ. Μητρόπολη Γορτύνης καὶ Ἀρκαδίας καὶ συνδιοργανώνεται ἀπὸ τὴν Περιφέρεια Κρήτης, τὸ Πανεπιστήμιο Κρήτης, τὸ Πολυτεχνεῖο Κρήτης Ἔργο, Δημήτρη Σαριδάκη. καὶ τὸ Τ.Ε.Ι. Κρήτης, ἀπὸ 28 Σεπτεμβρίου μέχρι 1 Ὀκτωβρίου 2017, στό Πολιτιστικὸ Κέντρο τῆς Ἱ. Μητροπόλεως, στὶς Μοῖρες. Ἕλληνες καὶ ξένοι ἐπιστήμονες καὶ ἐρευνητὲς θὰ παρουσιάσουν τὰ ἀποτελέσματα τῶν μελετῶν τους καὶ θὰ συζητήσουν ζητήματα γύρω ἀπὸ τὸ θέμα τοῦ Συνεδρίου. Ὑπενθυμίζεται ὅτι τὸ 1ο Συνέδριο ἦταν ἀφιερωμένο στὴν παράδοση, τὸν πολιτισμό, τὴν ἀρχαιολογία, τὴν ἱστορία καὶ τὴν πνευματικότητα τοῦ κρητικοῦ Νότου καὶ εἶχε πραγματοποιηθεῖ τὸ 2012. Ἡ ἐπιτυχία του ἐνθάρρυνε τοὺς ὀργανωτὲς καὶ τὸ καθιέρωσαν ὡς θεσμὸ ποὺ στοχεύει στὴν πολιτιστικὴ ἀναβάθμιση τῆς κρητικῆς ἐνδοχώρας. Τὰ πρακτικὰ του τυπώθηκαν σὲ ἕνα ὀγκώδη τόμο, ὁ ὁποῖος ἔχει ἀποσταλεῖ σὲ ἐπιστημονικὲς βιβλιοθῆκες τῆς χώρας, καὶ τὰ ὁποῖα φωτίζουν πολλὲς ἄγνωστες πτυχὲς τῆς τοπικῆς ἱστορίας καὶ τοῦ πολιτισμοῦ. Τὸ 2ο Συνέδριο πραγματοποιήθηκε τὸ 2014 καὶ στράφηκε στὰ φλέγοντα προβλήματα τοῦ ἀγροτικοῦ χώρου, τὴν ἱστορία, τὴν οἰκονομία καὶ τὸν πολιτισμό του. Εἶχε τὸν τίτλο «Ἀγροτικοὶ πολιτισμοὶ ἐν κινδύνῳ…» καὶ τὰ πρακτικά του θὰ ἐκδοθοῦν, ὅπως καὶ τοῦ 1ου Συνεδρίου, καὶ θὰ ἀναδείξουν πολὺ ἐνδιαφέρουσες ἐπιστημονικὲς πτυχές. Οἱ προγραμματικὲς λεπτομέρειες τοῦ 3ου Διεθνοῦς Ἐπιστημονικοῦ Συνεδρίου Γόρτυ• νας θὰ ἀνακοινωθοῦν ἐγκαίρως. 34 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
Μέ μαθητές τῆς στ' τάξης τοῦ 1ου Δημοτικοῦ Σχολείου Τυμπακίου, 14/12/2016.
Μέ μαθητές τοῦ Λυκείου Τυμπακίου, 16/12/2016.
Σέ ἐκδήλωση τῶν τροφίμων τοῦ Ἱδρύματος Ἀποθεραπείας καί Ἀποκατάστασης παιδιῶν μέ ἀναπηρία, Πόμπια, 19/12/2016.
Δωρεές Γιά τό Πολιτιστικό Κέντρο: Σεβ. Μητροπ. Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακάριος 511€, Ἱ. Ναός Ἁγ. Εὐγενίου Μοιρῶν 23,70€ καί ἐπιμορφούμενοι τμημάτων 580€. Γιά τό τμῆμα Κοινωνικῆς Ἀλληλεγγύης: π. Ἰωάννης Καλογιαννάκης 100 καί δωρεά τροφίμων, κατά καιρούς, ἀπό τό Lidl Μοιρῶν. Γιά τόν Ραδιοφωνικό Σταθμό: Ἀνώνυμος 20€. Ἡ Τοπική Ἐκκλησία εὐχαριστεῖ πολύ τούς δωρητές καί δέεται καί ὑπέρ αὐτῶν. Ἐν Ἐσόπτρῳ | 35