teuxos 45

“...βλέπομεν γάρ ἄρτι δι΄ἐσόπτρου ἐν αἰνίγματι, τότε δέ πρόσωπον πρός πρόσωπον. ἂρτι γινώσκω ἐκ μέρους, τότε δέ ἐπιγνώσομαι καθώς καί ἐπεγνώσθην...” (Α΄ Κορ. 13, 12)

Τριμηνιαία περιοδική ἔκδοση Ἱερᾶς Μητροπόλεως Γορτύνης καί Ἀρκαδίας Ἰούλιος - Αὔγουστος - Σεπτέμβριος 2017

ΤΕΥΧΟΣ 45

Περιεχόμενα σελ. 3 Συναξάρι: Ἅγ. Βασίλειος ὁ Α' Ἐπίσκοπος Γορτύνης. σελ. 4 Ἐκ Φαναρίου: Πυρολάτρες, πυρομανεῖς καί ἐμπρηστές, τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Γέροντος Χαλκηδόνος κ. Ἀθανασίου. σελ. 7 Τράπεζα αἵματος βοηθεῖστε τό ἔργο της. σελ. 8 Ἐκκλησία Κρήτης: Δογματικά προβλήματα τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης κατά τήν τουρκοκρατία, τοῦ κ. Γιάννη Ταβερναράκη. σελ. 9 Τράπεζα ρουχισμοῦ βοηθεῖστε τό ἔργο της. σελ. 10 Ἀπό μία θαλάσσια πορεία παρά τήν κορωνίδα τοῦ Ἁγ. Ὄρους τῆς Κρήτης, τό Ἁγιοφάραγγο. σελ. 12 «Ἡ κοινή γνώμη...», τοῦ Μητροπολίτου Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κυροῦ Τιμοθέου, μετέπειτα Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης. σελ. 13 Ἀπό ποιήματα τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κυροῦ Τιμοθέου. σελ. 14 Πνευματική μελέτη, τοῦ Ἀρχιμανδρίτου Αἰμιλιανοῦ Σιμωνοπετρίτη. σελ. 25 «...Ἐμεῖς ἀντιμετωπίσαμε τόν ἐχθρό μέ Ἐκκλησία καί Γλῶσσα...», τοῦ Μίκη Θεοδωράκη. σελ. 26 ...Σχέση μέ τόν Χριστό..., τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακαρίου. σελ. 30 Μιά πλάκα μνήμης. σελ. 31 Ὄχι, «ὁ ἕνας νά πεινᾶ καί ὁ ἄλλος νά μεθάει». σελ. 32 "Μέ ἐνδιαφέρον γιά τούς νέους", Ὅλοι ἔχουν ἄποψη γιά τά πάντα!, τοῦ Αἰδεσιμολ. Πρωτ. Θεμιστοκλῆ Μουρτζανοῦ. σελ. 33 "Μαζί μέ τούς γονεῖς", Ὡρολογιακή βόμβα τό δημογραφικό. σελ. 34 Πολιτιστικό Κέντρο: Τμῆμα ἐκδηλώσεων ὁμιλιῶν, Ἐκδήλωσεις στά πλαίσια τῆς καμπάνιας, «Europe in my Region 2017».

Βιβλιοπωλεῖο Ἱ. Μητροπόλεως Γορτύνης καί Ἀρκαδίας, στό κέντρο τῶν Μοιρῶν: τηλ. 28920 23790 e-mail imgabooks@gmail.com 2 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

Ἐν Ἐσόπτρῳ Τριμηνιαία ἔκδοση: Τμήματος ἐκδόσεων Πολιτιστικοῦ Κέντρου - Ἐπικοινωνιακοῦ καί Μορφωτικοῦ Ἱδρύματος Ἱ. Μητροπόλεως Γορτύνης καί Ἀρκαδίας Συντακτική ἐπιτροπή: Ὁ Μητροπολίτης Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακάριος καί οἱ Πρεσβ. Χαράλαμπος Παπαδόπουλος, Χαράλαμπος Κοπανάκης Ἐπικοινωνία: Μητροπόλεως 9, 70400 Μοῖρες,τηλ. 2892022208, φάξ 28920 24804, email: info@imga.gr Σχεδίαση περιοδικοῦ: Ὁ Μητροπολίτης Ἐκτύπωση: «Τυποκρέτα», ΒΙ.ΠΕ. Ἡρακλείου Κρήτης, τηλ. 2810-382800, email: info@kazanakis.gr

Ἡ ἱστοσελίδα μας: www. imga.gr Ἐξώφυλλο: «οὗ τὸ πτύον ἐν τῇ χειρὶ αὐτοῦ καὶ διακαθαριεῖ τὴν ἅλωνα αὐτοῦ», (Λουκ. 3,17), «Αὐτοῦ τό φτυάρι εἶναι στό χέρι του, γιά νά λιχνίσει καί νά καθαρίσει ἐντελῶς τό ἁλώνι του», ἔργο κ. Στεφ. Ἀλπαντάκη. Ὀπισθόφυλλο: Ἱ. Ν. Ἁγ. Παρασκευῆς, (τέλη 13ου αἰ., ἀρχές 14ου), ἐντός τῆς Γεωργικῆς Σχολῆς Μεσαρᾶς, Ἐνορίας Ἀμπελούζου.

ΣΥΝΑΞΑΡΙ

Ἅγιος Βασίλειος ὁ Α΄, Ἐπίσκοπος Γορτύνης Ἑορτάζει, στίς 16 Σεπτεμβρίου

Ἔργο κ. Στεφ. Ἀλπαντάκη.

Δ

ιάδοχος τοῦ Ἁγίου Εὐμενίου Γορτύνης. Τό 680-1 μ.Χ. μετέσχε στήν ἐν Τρούλλῳ ΣΤ΄ Οἰκουμενική Σύνοδο (Κων/ πολη) μαζί μέ τούς Ἐπισκόπους Ἰωάννη Λάμπης καί Γρηγόριο Καντάνου. ῾Η Σύνοδος αὐτή κατεδίκασε τό Μονοθελητισμό καί τούς ὑποστηρικτές του. Κατά τίς ἐργασίες τῆς Συνόδου ἀποδείχθηκε ἡ θεολογική κατάρτιση καί εὐφυΐα τοῦ Βασιλείου. Στά πρακτικά ὑπάρχει λόγος τοῦ Βασιλείου ἀπευθυνόμενος πρός τόν Αὐτοκράτορα Κων/νο τόν Δ΄ τόν Πωγωνᾶτο καί πῶς ἀποδεικνύει τό λάθος τῆς αἱρέσεως, ἀλλά σώζεται καί ὁ διάλογος μεταξύ τοῦ Βασιλείου καί τοῦ αἱρετικοῦ Στεφάνου Μοναχοῦ, μαθητοῦ τοῦ αἱρετικοῦ Πατριάρχου Ἀντιοχείας Μακαρίου, ὁ ὁποῖος Στέφανος ἐθεωρεῖτο σπουδαῖος θεολόγος. Καί ἀπό ἄλλα σημεῖα τῶν πρακτικῶν φαίνεται ἡ δυναμική παρουσία τοῦ Βασιλείου στήν ΣΤ΄ Οἰκουμενική Σύνοδο. ῾Ο Βασίλειος ὑπέγραψε ὄχι μόνο ὡς

Γορτύνης καί ἑπομένως Ἀρχιεπίσκοπος Κρήτης, ἀλλά καί ὡς «Ληγάτος τῆς ὅλης Συνόδου τοῦ Ἀποστολικοῦ Θρόνου τῆς Πρεσβυτέρας Ρώμης». ῎Ελαβε μέρος καί στήν Πενθέκτη Οἰκουμενική Σύνοδο τό 691/2 μ.Χ., μαζί μέ τούς Ἐπισκόπους Κυδωνίας Νικήτα, Χερρονήσου Σισσίνιο καί Κισάμου Θεόπεμπτο. ῾Η Σύνοδος συμπλήρωσε τό ἔργο τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων Ε΄ καί ΣΤ΄, θεσπίζοντας 102 Κανόνες. ῾Ο Βασίλειος ὑπέγραψε ὡς Γορτύνης, ἀλλά καί ὡς «τόπον ἐπέχοντος πάσης τῆς Συνόδου τῆς ἁγίας Ἐκκλησίας Ρώμης». ῾Η μνήμη τῶν Πατέρων τῆς ΣΤ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου 170 τόν ἀριθμό, ἑορτάζεται στίς 14 Σεπτεμβρίου, τῆς δέ Πενθέκτης, 227 τόν ἀριθμό, 13 Ἰουλίου. Μέ τούς λοιπούς Κρῆτες Πατέρες τῶν Ἁγίων Συνόδων τιμᾶται καί ὁ Βασίλειος.

Tό 2006, ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακάριος ἐγκαινίασε ἐξωκκλήσιο ἐπ’ ὀνόματι τοῦ Ἁγ. Βασιλείου στήν περιοχή τοῦ μετοχίου «Ἅγιος Νικόλαος» τῆς ῾Ι. Μονῆς Κουδουμᾶ. Ἀπό τό βιβλίο «Μελετήματα ἁγιολογικά – ἱστορικά», 2008, τοῦ Πανοσιολ. Ἀρχιμ. Χρυσοστόμου Παπαδάκη. Ὁ Ἁγ. Βασίλειος ὁ Α΄, καθορίστηκε τοπικά νά ἑορτάζεται στίς 16 Σεπτεμβρίου. Ἡ μνήμη ὅλων τῶν Κρητῶν Πατέρων τῶν μετασχόντων στίς Ἁγίες Οἰκουμενικές Συνόδους, ὁρίσθηκε νά τελεῖται τήν Κυριακή, μετά τήν ἑορτή τῆς Κυριακῆς κατά τήν ὁποία ἑορτάζονται οἱ Πατέρες τῆς Ζ´ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, τόν μῆνα Ὀκτώβριο.

• Ἐν Ἐσόπτρῳ | 3

Ε Κ ΦΑ Ν Α Ρ Ι Ο Υ

Πυρολάτρες, πυρομανεῖς καί ἐμπρηστές

Χ

τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Γέροντος Χαλκηδόνος Ἀθανασίου ✽

ωρίς ἀμφιβολία τό πῦρ, ἡ φωτιά εἶναι μιά ἐκ τῶν σπουδαιοτέρων ἀπό ἀρχαιοτάτων χρόνων μέχρι τῆς σήμερον ἀνακαλύψεων τῆς ἀνθρωπότητας. Ἔτσι ὁ μέγας προσωκρατικός φιλόσοφος Ἐμπεδοκλῆς ὁ Ἀκραγαντῖνος (450 π.Χ.), θεωρεῖ ὡς ἀμετάβλητα στοιχεῖα τῆς φύσεως τό πῦρ, τόν ἀέρα, τή γῆ καί τό νερό. Τό πῦρ λατρευόταν ἀπό τούς ἸνδοἸρανούς: ἡ ἀστραπή καί κατά συνέπειαν ἡ τεχνητή φλόγα ἦσαν μέσα ἐπικοινωνίας μεταξύ ἀνθρώπων καί οὐρανοῦ. Θεός τοῦ πυρός ἦταν ὁ Ἄνιι. Οἱ Πέρσες συντηροῦσαν ἄσβεστον πῦρ πρός τιμήν τοῦ Ἀχούρα Μάζδα, θεοῦ τοῦ Ζωροαστρισμοῦ. Οἱ Ἕλληνες λάτρευαν διά τοῦ Ἡφαίστου τίς ἐφαρμογές τοῦ πυρός, διά τοῦ Προμηθέως τήν ἱκανότητα χρησιμοποίησής του καί διά τῆς Ἑστίας τή φλόγα τῆς θυσίας καί τῆς οἰκιακῆς ἑστίας. Στή Ρώμη, οἱ ἑστιάδες φύλαγαν τό ἄσβεστον πῦρ στόν ναό τῆς Ἑστίας (Vesta). Πόση δέ σημασία ἔχει τό στοιχεῖο αὐτό γιά τόν ἄνθρωπο καταφαίνεται καί ἀπό τίς διατυπώσεις τῆς λαϊκῆς θυμοσοφίας ὅπως: «Ἔγινε πῦρ καί μανία»˙ ἐξεμάνη σφόδρα, «διά πυρός καί σιδήρου»˙ δ᾽ ἐμπρησμόν ἀψύχων καί σφαγῆς ἐμψύχων, «διῆλθε διά πυρός καί σιδήρου»˙ ἔζησεν ὑπερλίαν ὑπόπτως˙ «ἔγινε παρανάλωμα τοῦ πυρός»˙ ἐπυρπολήθη καί ἀπηνθρακώθη˙ «μεταξύ δύο πυρῶν»˙ μεταξύ ἀντιπάλων βαλλόντων ἀπό ἀντιθέτων θέσεων, (μτφ.) μεταξύ ἀντιμαχομένων ἰδεολογικῶν παρατάξεων, «παραδίδω εἰς πῦρ»˙ πυρπολῶ, καίω «τά πυρά»˙ αἱ βο4 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

λαί, τά βλήματα, «γραμμή πυρός»˙ ἡ πρώτη γραμμή τῆς μάχης˙ «πῦρ ἄσβεστον»˙ τό διά θρησκευτικούς ἤ ἄλλους λόγους διατηρούμενον διαρκῶς, (ὡς παράγγελμα) «ἀνοίξατε πῦρ!» ἤ «ἀρχίσατε πῦρ!», ἤ «πῦρ!»˙ πυροβολήσατε1. Βέβαια τό πῦρ, παρά τίς ἄπειρες εὐεργετικές του ἰδιότητες, παρουσιάζει δαιμονικά καί ὀλέθρια καταστρεπτικές τοιαῦτες, πολλές τῶν ὁποίων συνδέονται καί μέ προσβολές ἔργων τῆς τέχνης, ἔστω κι ἄν οἱ φωτιστικές καί θερμοχρωματουργικές του πλευρές ἀσκοῦν μιά καθηλωτική ἐπίδραση στό «φιλοθεάμον» κοινό. Τρανόν παράδειγμα γι᾽ αὐτές ἔχουμε ἀπό τήν ἀρχαιότητα τόν Ἡρόστρατο, ὁ ὁποῖος ὡς πρῶτος κατέκαυσε τό 365 π.χ. ἕν τῶν ἑπτά θαυμάτων τῆς ἀρχαιότητας, τόν περίφημον ναόν τῆς Ἀρτέμιδος στήν Ἔφεσο, ἐπί τῷ σκοπῷ νά γίνει διάσημος, καί νά ἀφήσει τό ὄνομά του στίς ἐπερχόμενες γενεές. Παρά τήν «damnatio memoriae» ὁ Θεόπομπος ὁ Χῖος ἀνέφερε τίς πράξεις τοῦ Ἡρόστρατου στά ἔργα του, οὕτως ὥστε οὗτος ἐπέτυχε τόν σκοπόν του καί ἡ ἔννοια τοῦ «Ἡρόστρατου», τοῦ ἐγκληματίου ἐκ τῆς δοξομανίας, τυγχάνει σήμερον συνήθης. Στή Ρώμη ὑπάρχει ἡ πασίγνωστη περίπτωση τοῦ αὐτοκράτορα Νέρωνα (5468), ὁ ὁποῖος πυρπόλησε τήν Citta eterna, ἐπιρρίψας τοῦτο κατόπιν στούς χριστιανούς. Βέβαια μέσα στή συνάφεια αὐτή μποροῦν νά ἀναφερθοῦν καί οἱ πολλές κα1. Πῦρ, Πάπυρος Λαρούς. Γενική Παγκόσμιος Ἐγκυκλοπαιδεία 11 (1964) 468.

•

ταστροφές ἔργων τῆς γλυπτικῆς τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων καί πυρπολήσεις συγγραμμάτων ἀπό τούς μεταγενέστερους «πολιτισμούς» καθώς καί τά ὅσα συνέβησαν παρόμοια κατά τήν ἐποχή τοῦ Ἐθνικοσοσιαλισμοῦ (Nationalsozialismus)2. Ὁ H. Heine γράφει ὅμως ἐπ᾽ αὐτοῦ: «ἐκεῖ ὅπου καίει κανείς βιβλία, στό τέλος καίει καί ἀνθρώπους». Ἄν τώρα θελήσουμε νά καταγράψουμε κάποια μοτίβα τῶν πυρομανῶν αὐτῶν, μεταξύ των θά ὑπάρχουν καί τά ἑξῆς: Ἡ διαμαρτυρία κατά τῆς κυβέρνησης, ἡ ἀδυναμία διάκρισης μεταξύ συμβόλου καί πραγματικότητας, ἡ ἐκτέλεση καλλιτεχνικῆς πράξης –σάν κάτι «ἀνάλογο» πρός τήν μεταμοντέρνα Zitat καί Verrahmungsstilistik τοῦ A. Rainer-, ἡ ἐφέλκυση προσοχῆς, ἡ φτώχεια πού ὁδηγεῖ στή φυλάκιση ὡς «ἀποκούμπι», τό πανίσχυρο συναίσθημα τῆς καταστροφῆς, θρησκευτικά, πολιτικά, ἠθικά καί προσωπικά μοτίβα, ὁ φόβος, ἡ ἀντίδραση κατά τῶν ὑψηλῶν τιμῶν τῶν ἔργων, τό μπέρδεμα τοῦ μυαλοῦ (Irritation), ἡ διαμαρτυρία κατά τῆς μή συμμετοχῆς στό κοινωνικό παιχνίδι. Γι᾽ αὐτούς τούς ἀποκλεισμένους κατά τόν Bourdieu ἡ αἰσθητική θέση (Status), ἡ ἰδεώδης καί οἰκονομική ἀξία τῶν ἔργων τῆς τέχνης παραμένουν ἀκατανόητες. Εἶναι τῆς γνώμης, ὅτι ἐκεῖ ὅπου ἡ ἐτυμηγορία τοῦ λαοῦ δέν προσδίδει στό ἀντικείμενο τόν χαρακτῆρα τοῦ καλλιτεχνικοῦ ἔργου, εὔκολα μπορεῖ ἡ ἀκατανοησία νά μεταστραφεῖ σέ καταστροφή, ἡ ψυχική ἀνακούφιση παθολογικῶν προσώ2.

H. Brenner, Die Kunstpolitik des Nationalsozialismus, Μόναχο 1963, 43, 153. J. Wulf, Die Bildenden Künste im Dritten Reich, Γκιούτερσλοχ 1966, 44-68.

...ἐκεῖ ὅπου ἡ ἐτυμηγορία τοῦ λαοῦ δέν προσδίδει στό ἀντικείμενο τόν χαρακτῆρα τοῦ καλλιτεχνικοῦ ἔργου, εὔκολα μπορεῖ ἡ ἀκατανοησία νά μεταστραφεῖ σέ καταστροφή, ἡ ψυχική ἀνακούφιση παθολογικῶν προσώπων! κ.ἄ... πων! κ.ἄ.3 Ἐκτός δέ ἀπ᾽ αὐτά κατά τίς μέρες μας, σάν νά μήν ἔφθαναν οἱ ποικίλες καί πρωτόγνωρες οἰκολογικές καταστροφές, ἐμφανίζονται στή γείτονα, καί ὄχι μόνον, ἀρκετοί, οἱ ὁποῖοι ἐπιθυμοῦν νά συνεχίσουν τήν «Ἡροστρατική μανία» τοῦ ἐμπρησμοῦ, ἀποδεικνυόμενοι πιστοί τηρητές καί τῆς «παράδοσης» αὐτῆς τοῦ Γένους, ἔστω κι ἄν αὐτή εἶναι εὐτυχῶς μεμονωμένη καί πηγάζει ἀπό τά ἄλλα μοτίβα, ὄχι πάντως «δοξομανικά». Οἱ κύριοι λοιπόν καίουν τά δάση τῆς πατρίδος τους, τά πανέμορφα καί ζωοποιά, τά «ἄφωνα» καί «ἄλαλα», κατά τό «ἄλαλα τά χείλη τῶν ''εὐσεβῶν''», τουλάχιστον φαινομενικά, διότι ἡ σύγχρονος ἐπιστήμη ἀποδεικνύει τούς σπαρακτικούς θρήνους καί τίς οἰμωγές τῶν δένδρων, τῶν φυτῶν καί ἀνθέων ἀκόμη καί ὅταν κόπτονται4 ἀφειδῶς καί ἀπερισκέπτως ἀπό μᾶς, οἱ ὁποῖοι στήν πραγματικότητα ἐμφανιζόμεθα ὡς κωφοί, τυφλοί καί ἄπονοι. Διότι δέν πρέπει νά ξεχνᾶμε ὅτι ἀγάπης ἔχουν ἀνάγκη ὄχι μόνον οἱ ἄνθρωποι, ἀλλά καί τά ζῶα καί τά φυτά. Ἄν τώρα θελήσουμε πάλι νά ἀραδι3. Α. Nyseth, «Ich bin Christus. Ich bin Michelangelo», Kunstattentate: Motive, Formen und Prätention, Restauro 2 (2008) 74-77.

4. Ἄρθρον στήν Süddeutsche Zeituhg. Magazin (1996/1997?). Ἐν Ἐσόπτρῳ | 5

Πυρολάτρες, πυρομομανεῖς καί ἐμπρηστές

άσουμε κάποια μοτίβα τῶν συγχρόνων ἐμπρηστῶν καί τῶν ἐντολέων τους, θά μποροῦσαν νά ἀναφερθοῦν καί τά ἀκόλουθα: Ἡ ἐξασφάλιση δομήσιμου χώρου καί βοσκότοπων, ἡ ἀντίδραση κατά τῶν κυβερνήσεων, οἱ ἔξωθεν πολιτικές μηχανορραφίες καί παρεμβάσεις, τά συμφέροντα μεταξύ τῶν γεωργῶν κατά τή μοιρασιά τοῦ κέρδους π.χ. ἀπό τή φυτεία τῶν ναρκωτικῶν, ὁ ἐκφοβισμός τῶν πολιτῶν, ἡ τρομοκρατία κ.ἄ. Ἄν δέ σ᾽ αὐτά προστεθεῖ καί ἡ ἀκηδία, ἡ ἀπροσεξία καί ἡ ἀδιαφορία ἔναντι τῆς φύσεως, τό πέταγμα τῶν τσιγάρων, ἡ αὐτοπυρπόληση τῶν δασῶν ἀπό τίς ἡλιακές ἀκτίνες ἐν συνδυασμῷ καί μέ τά διάσπαρτα ὑάλινα καί ἄλλα εὔφλεκτα ὑπολείμματα τοῦ σύγχρονου «πολιτισμοῦ», τότε τό ὅλον θέμα προβάλλει σάν ἕνα ἀτιθάσσευτο καί ἐκφοβιστικό χάος. Μέχρι ἐδῶ ἔγινε βέβαια λόγος μόνο γιά τό ὑλικό πῦρ καί τίς καταστροφικές του συνέπειες ἀπό τούς πυρομανεῖς καί τούς ἐμπρηστές. Ὅμως τό πῦρ ἔχει καί πνευματικές παραμέτρους πολύ ἀξιοσημείωτες. Ἔτσι εἶναι φυσικό στήν Καινή Διαθήκη νά ὑπάρχει σωρεία χωρίων, πού ἀναφέρονται σ᾽ αὐτό, ἔστω κι ἄν προβάλλουν ἐδῶ κυρίως ὑλικές πλευρές του καί ἰδιότητες, ἀλλά καί πνευματικές τοιαῦτες, στίς ὁποῖες δεσπόζει τό ἐπιτιμητικό καί ἐκδικητικό στοιχεῖο, ἐνίοτε μέσα σ᾽ ἕνα συμβολικό ἐννοιολογικό πλαίσιο. Πρός τοῦτο δυνατόν νά μνημονευθοῦν μερικά ἀπό αὐτά ὅπως: ...αὐτός ὑμᾶς βαπτίσει ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ καί πυρί (Ματθ.

3,11), ...καί ὤφθησαν αὐτοῖς διαμεριζόμεναι γλῶσσαι ὡσεί πυρός (Πραξ. 2,3) (στήν Πεντηκοστή), ...καί οἱ ὀφθαλμοί ὡς φλόξ πυρός (Ἀποκ. 1,14), ...καί οἱ πόδες αὐτοῦ 6 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

...πρέπει ἰδιαίτερα νά τονισθεῖ καί ἡ «πνευματική πυρομανία». Ἡ ὕπαρξη δηλαδή, παντοῦ καί πάντοτε καί σέ ὅλους τούς θεσμούς ἀνθρώπων πού δουλεύουν στά «κάτεργα», στά γρανάζια τῶν θεσμῶν αὐτῶν καί ἀποβαίνουν πνευματικοί ἐμπρηστές –δίκην ἐκείνων πού ἔρριχναν κάρβουνα στίς φωτιές τῶν πλοίων- οἱ ὁποῖοι καίτοι συχνά εὐφυέστατοι καί ἐργατικοί, ὅμως ἔχοντας ἐνίοτε καί ψυχοπαθολογικά προβλήματα, μέ διαστρεβλωτικές ἑρμηνεῖες καί σκοπούς, δολιότητες καί μηχανορραφίες ἐξάπτουν τά πνεύματα τῶν συνεργαζομένων πλευρῶν, ἐπιδεινώνοντας τίς σχέσεις, οὕτως ὥστε τά ἀποτελέσματα νά ὁδηγοῦν σέ ἀδιέξοδο. Ἀλλοίμονο δέ ἄν οἱ ἐμπρηστές αὐτοί βρίσκονται καί στίς δύο πλευρές. Τότε ἔχουμε ἀκήρυχτο πόλεμο... ὡς στῦλοι πυρός (Ἀποκ. 10,1) κ.ἄ. Μέσα δέ στή συνάφεια αὐτή πρέπει ἰδιαίτερα νά τονισθεῖ καί ἡ «πνευματική πυρομανία». Ἡ ὕπαρξη δηλαδή, παντοῦ καί πάντοτε καί σέ ὅλους τούς θεσμούς ἀνθρώπων πού δουλεύουν στά «κάτεργα», στά γρανάζια τῶν θεσμῶν αὐτῶν καί ἀποβαίνουν πνευματικοί ἐμπρηστές –δίκην ἐκείνων πού ἔρριχναν κάρβουνα στίς φωτιές τῶν πλοίων- οἱ ὁποῖοι καίτοι συχνά εὐφυέστατοι καί ἐργατικοί, ὅμως ἔχοντας ἐνίοτε καί ψυχοπαθολογικά προβλήματα, μέ διαστρεβλωτικές ἑρμηνεῖες καί σκοπούς, δολιότητες καί μηχανορραφίες ἐξάπτουν τά πνεύματα τῶν συνεργαζομένων πλευρῶν, ἐπιδεινώνοντας τίς σχέσεις, οὕτως ὥστε τά ἀποτελέσματα νά ὁδηγοῦν σέ ἀδιέξοδο. Ἀλλοίμονο δέ ἄν οἱ ἐμπρηστές αὐτοί βρίσκονται καί στίς δύο πλευ-

•

ρές. Τότε ἔχουμε ἀκήρυχτο πόλεμο. Φύλαξον λοιπόν, Κύριε, ἡμᾶς ἀπό τούς σύγχρονους Ἡρόστρατους καί Νέρωνες πού καιροφυλακτοῦν, καί δῶσε σ᾽ αὐτούς μάτια καί μυαλά τοῦ πορεύεσθαι τά διαβήματά Σου, ὑπέρ τῆς εἰρήνης τοῦ κόσμου, εὐσταθείας τῶν Ἁγίων τοῦ Θεοῦ

Ε

Ἐκκλησιῶν καί ἀποτροπῆς ἤ τουλάχιστον «ἐπιβράδυνσης» τῆς ἔλευσης τῶν προλεχθέντων ὄχι μόνον ὑπό Ἱερῶν τινων Βιβλίων, ἀλλά καί τῆς σύγχρονης ἐπιστήμης. * Ἀπό τό βιβλίο του: «Ρινήματα, ἀπό τό Βόσπορο, Γ'», Πατριαρχικόν Ἵδρυμα Πατερικῶν Μελετῶν, 2009.

•

Τράπεζα αἵματος βοηθεῖστε τό ἔργο της

ἶναι γνωστή ἡ πάντοτε ἐπίκαιρη ἀνάγκη γιά τήν ἀναζήτηση αἵματος, τό ὁποῖο χρειάζονται ἀσθενεῖς συνάνθρωποί μας. Ἡ Ἐνορία Ἁγίου Ραφαήλ Μοιρῶν λειτουργεῖ τράπεζα αἵματος ἡ ὁποία, ἀπό τό 2010 μέχρι τό 2017, ἔχει διαθέσει 200 φιάλες αἵματος πρός ἀσθενεῖς πού εἶχαν ἀνάγκη ἀπό αἵμα. Ἡ Τοπική Ἐκκλησία εὐχαριστεῖ, ὅλους ἐκείνους, πού δίνουν αἷμα στήν τράπεζα αἵματος τῆς Ἐνορίας Ἁγίου Ραφαήλ Μοιρῶν. Πληροφορίες παρέχονται ἀπό τόν π. Νεκτάριο Χουστουλάκη, Ἐφημέριο τῆς Ἐνορίας Ἁγίου Ραφαήλ Μοιρῶν καί στό τηλέφωνο 6988119688.

ζωή ή τ ε τ σ α Μοιραζόμ ἷμα δίνουμε α

Βοηθεῖστε τό ἔργο τῆς ἐν λόγῳ τράπεζας αἵματος.

•

Ραδιοφωνικός Σταθμός Ἱερᾶς Μητροπόλεως Γορτύνης καί Ἀρκαδίας

« Ὁ Εὔδιος Λιμήν» 101,9 F M ταξιδέψτε μαζί του... Ἐν Ἐσόπτρῳ | 7

ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΡΗΤΗΣ

Δογματικά προβλήματα τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης κατά τήν Τουρκοκρατία

Ἡ

τοῦ κ. Γιάννη Ταβερναράκη ✽

Ἐκκλησία τῆς Κρήτης δὲν εἶχε νά ἀντιμετωπίσει δογματικὰ προβλήματα, κατὰ τὴν πρώτη περίοδο τῆς τουρκοκρατίας. Κατὰ τὰ μέσα ὅμως τοῦ 19ου αἰῶνα, συγκλονίστηκε δύο φορὲς ἀπὸ τὴ δράση τῶν λουθηροκαλβινιστῶν ἀρχικά, καὶ τῆς καθολικῆς προπαγάνδας ἀργότερα. Στὰ Χανιὰ ἱδρύθηκε τὸ Ἀμερικάνικο σχολεῖο, ποὺ θεωρήθηκε ἀπὸ τὸ Πατριαρχεῖο ὡς κέντρο προπαγάνδας τῶν λουθηροκαλβινιστῶν στὴν Κρήτη. Ὁ πατριάρχης Γρηγόριος ΣΤ΄ διέταξε μὲ ἐπιστολὴ του (Μαΐος 1837) τὸν Μητροπολίτη Μελέτιο Νικολετάκη νὰ ἐνεργήσει ἀμέσως, μὲ κάθε τρόπο «ὥστε νὰ παύσει τὸ θεομίσητον ἐκεῖνο καὶ ψυχοφθόρον σχολεῖον». Ὁ διευθυντὴς τοῦ σχολείου Γεώργιος Ψαρουδάκης, ἀναγκάστηκε νὰ ἐγγυηθεῖ γιὰ τὸν ὀρθόδοξο προσανατολισμὸ τῆς διδασκαλίας, καὶ ἔγραψε στὸ Πατριαρχεῖο ὅτι, «ἂν εἷς μόνον τῶν μαθητῶν του φανῆ κατὰ τί παρεκλίνων εἰς τὰ τῆς θρησκείας, ἡ ζωή του νὰ εἶναι εἰς τὰς χείρας τῆς οἰκουμενικῆς συνόδου» Τὸ ζήτημα πάντως δὲν ἔλαβε μεγάλες διαστάσεις, καὶ ἔκλεισε ὁριστικὰ τὸ 1843, ὅταν οἱ Τοῦρκοι κατήργησαν τὰ Ἀμεριακάνικα σχολεῖα στὴν ἐπικράτειά τους. Πολὺ σημαντικότερο ἦταν τὸ πρόβλημα τοῦ προσηλυτισμοῦ στὸν καθολικισμὸ ποὺ δημιουργήθηκε τὸ 1859. Ἡ λατινικὴ προπαγάνδα ἐκμεταλλευόμενη τὴ δεινὴ οἰκονομικὴ κατάσταση τῶν Κρητικῶν, ἄρχισε νὰ διαδίδει, ὅτι ἡ Γαλλία θὰ ἔθετε ὑπὸ τὴν προστασία της τοὺς κρητικοὺς 8 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

...ὡς τὸ τέλος τοῦ 1859 εἶχαν προσέλθει στὸν καθολικισμὸ περισότεροι ἀπὸ 30.000 Κρητικοί... ἂν προσχωροῦσαν στὸν καθολικισμό, ἀναγνωρίζοντας τὸν Πάπα ὡς ἀρχηγὸ τῆς Ἐκκλησίας. Τὸ θέμα ξεκίνησε ἀπὸ τὰ χωριὰ τοῦ Ἀποκορώνου, μὲ τὸν φανατικὸ καπουτσῖνο ἱερέα Σεραφείμ, καὶ πῆρε γρήγορα μεγάλες διαστάσεις, καθὼς πολλοὶ ὀρθόδοξοι, ἀκόμη καὶ κληρικοί, ἔσπευδαν νὰ γραφτοῦν στοὺς καταλόγους τῶν νεοκαθολικῶν, μὲ τὴν προσδοκία «νὰ βελτιώσουν τὴν οἰκτρὴ οἰκονομική τους κατάσταση. Ὡς τὸ τέλος τοῦ 1859 εἶχαν προσέλθει στὸν καθολικισμὸ περισότεροι ἀπὸ 30.000 Κρητικοί, ἰδιαίτερα ἀπὸ τοὺς νομοὺς Χανίων καὶ Ρεθύμνης, καὶ οἱ ὀργανωτὲς τοῦ προσηλυτισμοῦ, ζητοῦσαν ἤδη τὴ βοήθεια τοῦ Βατικανοῦ, γιὰ τὴν ὀργάνωση τοπικῆς Ἐκκλησίας. Ἡ ἀντίδραση τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης ὑπῆρξε ἄμεση καὶ ἔντονη. Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Διονύσιος μετέβη στὰ Χανιά καί μὲ ἐμπνευσμένη προκήρυξή του (31 Δεκεμβρίου 1859) καλοῦσε τὸν λαὸ νὰ μείνει πιστὸς στὸ πάτριο δόγμα, ἐνῶ τὸ Πατριαρχεῖο ἔστειλε ἔξαρχο καὶ ἱεροκήρυκες. Ἀλλὰ τὸ θέμα ἔγινε γρήγορα πολιτικὸ καὶ διπλωματικό, οἱ μεγάλες Δυνάμεις θορυβήθηκαν ἀπὸ τὶς πρωτοβουλίες τῆς Γαλλίας στὴν Κρήτη, καί ζήτησαν νά σταματήσει πάραυτα ὁ προσηλυτισμός. Τὸ ἴδιο ἀντέδρασε καὶ ἡ Τουρκία, ποὺ φοβήθηκε μήπως τὸ κίνημα αὐτὸ ἐπεκταθεῖ καὶ

•

σὲ ἄλλες τουρκοκρατούμενες περιοχὲς τῆς Ἀνατολῆς. Ἔτσι ἡ ἐπιχείρηση αὐτὴ τοῦ προσηλυτισμοῦ παρὰ τὴ σοβαρότητά της δὲν ἔφερε κανένα ἀποτέλεσμα. Μιὰ δειλὴ προσπάθεια ἐπανάληψης σημειώθηκε τὸν Ἀπρίλιο τοῦ 1874, ὅταν γιὰ πρώτη φορὰ μετὰ τὸ 1669 τὸ Βατικανὸ ἔστειλε στὴν Κρήτη λατῖνο ἐπίσκοπο!!! Ὁ Στ. Νικολαίδης σημειώνει «Ἦλθε κατὰ πρώτη φορὰ ἀπὸ ἁλώσεως Κρήτης δυτικὸς ἐπίσκοπος ἐνταῦθα (δηλ. στὸ Ἡράκλειο) φέρων τὸν τίτλον ἐπίσκοπος -Κανδίας Κρήτης- ὀνόματι Ἀλοΐσιος. Ἐλειτούργησε ἅπαξ, ἐκήρυξε πολλάκις ἑλληνιστί, ὑποσχόμενος εὕρυνσιν μεγίστη εἰς τὸ μικρόν του ποίμνιον, ἀλλὰ μετ᾽ ὀλίγον ἀπῆλθεν εἰς Χανιά, ἴνα στήσῃ ἐκεῖ τὴν ἕδρα του, διὰ τὸν ἐκεῖ πληθυσμὸν τῶν δυτικῶν» τὸ θέμα δὲν εἶχε συνέχεια.

Πολλὲς, λοιπὸν, ἦταν οἱ προσπάθειες τῶν Λατίνων νὰ προσηλυτίσουν τοὺς Κρητικοὺς στὸ Καθολικὸ δόγμα, εἰδικὰ τὰ ὕστερα χρόνια της τουρκοκρατίας, ὅπου τὸ ὀθωμανικὸ καθεστὼς ἦταν ἀδύναμο καὶ ἄβουλο, ἀλλὰ μὲ τὴ δύναμη τοῦ Πατριαρχείου καὶ ὁρισμένων πιστῶν πατριωτῶν Ἐπισκόπων, ποὺ πάλεψαν τὰ ξενόφερτα δόγματα, ἡ Κρήτη παρέμεινε στὴν πίστη τῶν πατέρων μας. * Μέλος τῆς Ἑταιρείας Κρητικῶν Ἱστορικῶν Μελετῶν, εἰδικευόμενος στήν ἱστορική ἔρευνα τοῦ μεσαιωνικοῦ ἑλληνισμοῦ καί στήν ἱστορία τῆς τέχνης τῆς κρητικῆς ἀναγέννησης. Βιβλιογρ.: Ν. Ψιλάκη, Ἐκκλησίες καὶ Μοναστήρια τῆς Κρήτης. Θ. Δετοράκη, Νεοκρητικὰ μελετήματα. Ἀπό τήν Ἐφημερίδα «Ἀντίλαλος τῆς Μεσαρᾶς», 7/3/2017.

•

Τράπεζα ρουχισμοῦ βοηθεῖστε τό ἔργο της

Ἡ

Ἐκκλησία μας πάντοτε στίς δυσκολίες τῶν ἀνθρώπων προσπαθεῖ νά συμπαρίσταται σέ ὅσους ἔχουν ἀνάγκες καί πολύ περισσότερο τώρα στά χρόνια τῆς ποικίλης καί οἰκονομικῆς κρίσης. Στήν Ἐνορία Ἁγίου Ραφαήλ Μοιρῶν λειτουργεῖ τράπεζα ρουχισμοῦ, ἀπό τήν ὁποία κάθε ἑβδομάδα διανέμεται ρουχισμός πρός ἔχοντας ἀνάγκη συνανθρώπους μας. Ἄν ἔχετε καθαρά καί σέ καλή κατάσταση διάφορα εἴδη ρουχισμοῦ πού δέν σᾶς χρειάζονται, μπορεῖτε νά τά δωρήσετε στήν τράπεζα ρουχισμοῦ τῆς Ἐνορίας Ἁγίου Ραφαήλ Μοιρῶν. Πληροφορίες παρέχονται ἀπό τόν π. Νεκτάριο Χουστουλάκη, Ἐφημέριο τῆς Ἐνορίας Ἁγίου Ραφαήλ Μοιρῶν καί στό τηλέφωνο 6988119688.

• Ἐν Ἐσόπτρῳ | 9

Ἔργο κ. Π. Μόσχου.

Ἀπό μία θαλάσσια πορεία παρά τήν κορωνίδα τοῦ Ἁγ. Ὄρους τῆς Κρήτης, τό Ἁγιοφάραγγο

Σ

τίς 14/6/2017, στόν Κόκκινο Πύργο τελέστηκε Ἁγιασμός στό σκάφος τοῦ Λιμενικοῦ Σταθμοῦ Κόκκινου Πύργου, ἀπό τόν Σεβ. Μητροπολίτη Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακάριο, ἐπί παρουσίᾳ τῶν κ. Εὐθύμιου Δουβῆ, Ἀντιπλοίαρχου Λ.Σ. Κεντρικοῦ Λιμενάρχου Ἡρακλείου, κ. Νικ. Κομονταχάκη, Σημαιοφόρου Λ.Σ. – Διοικητοῦ τοῦ ἐν λόγῳ Σταθμοῦ, ἀνδρῶν τοῦ Λ.Σ. Κόκκινου Πύργου, κ. Νικ. Μαρκάκη, Εἰσαγγελέα Ἐφετῶν Ἀνατολικῆς Κρήτης καί ἄλλων. Στά πλαίσια τῆς περιπολίας τοῦ σκάφους, ἔγινε μία προσκυνηματική πορεία, μέ διέλευση ἀπό τό Ἀκρωτήριο Λίθινο τό νοτιώτερο σημεῖο τῆς Κρήτης, ἀπό τήν ἔξοδο τοῦ Μάρτσαλου στή θάλασσα, τόπο τῆς ἀρχικῆς ἄσκησης τῶν Ἁγ. Παρθενίου

καί Εὐμενίου τῶν ἐν Κουδουμᾷ, ἀπό τίς σπηλιές καί τά ἀπόμακρα μέρη τῶν νότιων παράλιων τοῦ τόπου μας, περιοχή τῆς Ἱ. Μονῆς Ὁδηγήτριας, πού θά λέγαμε ὅτι εἶναι τό Ἅγιο Ὄρος τῆς Κρήτης καί πού προκαλοῦν δέος, μέχρι τήν ἐκβολή τοῦ Ἁγιοφάραγγου στό Λιβυκό Πέλαγος, δίπλα ἀπό τούς Καλούς Λιμένες, χῶρο προσορμήσεως τοῦ Ἀπ. Παύλου, τό 59 μ.Χ., κορωνίδα τῶν περιοχῶν ἄσκησης ἐρημιτῶν καί Ἁγίων τῶν Ἀστερουσίων Ὀρέων, ὅπως τοῦ Ἁγ. Ἀρσενίου ὁ ὁποῖος μύησε τόν Ἅγ. Γρηγόριο τόν Σιναΐτη, (1255-1347 μ.Χ.), στή βαθειά θεωρία τῆς νοερᾶς προσευχῆς καί ὁ ὁποῖος στή συνέχεια μετέφερε αὐτή τήν ἡσυχαστική ἐργασία ἀπό τά σπήλαια τῆς ἐν λόγῳ περιοχῆς στό Ἅγιο Ὄρος.

•

10 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

Ἀκρωτήριο Λίθινο, τό νοτιότερο σημεῖο τῆς Μεγαλονήσου Κρήτης.

Ἐκβολή τοῦ Ἁγιοφάραγγου τῶν Ἀσκητῶν στό Λιβυκό Πέλαγος, κοντά στούς Καλούς Λιμένες.

Ἁγ. Κασσιανή.

Ἐν Ἐσόπτρῳ | 11

Μάρτσαλος.

«Ἡ κοινή γνώμη...»

Δ

τοῦ Μητροπολίτου Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κυροῦ Τιμοθέου μετέπειτα Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης✽

ύο λέξεις μαγικές, πού μεθοῦν καί ναρκώνουν τόν κόσμο καί τόν σέρνουν αἰχμάλωτο στό δικό των βασίλειο. Ἡ ἀπερισκεψία τῶν ἀνθρώπων χαρίζει παντοδυναμία στήν κοινή γνώμη. Τήν κάνει μία θεά, πού πρέπει ὅλος ὁ κόσμος νά τήν προσκυνήσει καί μπροστά στόν βωμό της νά καίει λιβανωτό κάθε στιγμή. Παρουσιάζεται μιά εὐγενική ἐξωτερικά θεότητα, στό βάθος ὅμως εἶναι μιά Κίρκη πού, κρατῶντας τό μαγικό ραβδί τῆς ἐξουσίας της, μεταμορφώνει τούς πάντας, τούς ἐξουδετερώνει καί τούς ἐκμηδενίζει. Σέ κάθε ἐποχή ἡ κοινή γνώμη γίνεται μία ἀπέραντη χοάνη πού καταπίνει τήν κοινωνία. Κανείς δέν τολμᾶ νά μιλήσει ἀντίθετα. Κανείς δέν ἀποφασίζει νά παραβεῖ τίς ἐντολές της. Τί θά ποῦν οἱ ἄλλοι. Προσοχή μή παρεξηγηθοῦμε σάν ἀκοινώνητοι, καθυστερημένοι, ἀσυχρόνιστοι. Τό ἀπαιτεῖ, ἡ κοινή, γνώμη. Αὐτό εἶναι πολιτισμός καί πρόοδος, ἔστω καί ἄν ὁδηγεῖ στήν ἀπανθρωπία καί στήν ἀποκτήνωση. Ὅμως ποτέ δέν σκεφτήκαμε σοβαρά τί εἶναι αὐτή ἡ κοινή γνώμη, πού μᾶς κάνει σάν ἄφωνα ψάρια νά σπαρταροῦμε στά δίκτυα της. Δέν καταλάβαμε πόσο σαθρά εἶναι τά βάθρα της καί πόσο ὕποπτη ἡ καταγωγή της. Εἶναι ἡ κοινή γνώμη τό κοσμικό φρόνημα πού διαμορφώνεται ἀπό τίς συνθῆκες τῆς κοινωνίας, ἀπό τήν ἐποχή καί τίς νοοτροπίες τῶν ἀνθρώπων. Εἶναι ἡ πολύμορφη ἀρχόντισσα πού μπορεῖ νά ἀλλάζει κάθε τόσο τά φορέματά της, τά στολίδια της καί τίς ἰδιοτροπίες της. Ἕνας λογικός ἄνθρωπος δέν θά ἔπρεπε νά ὑποτάσσεται σ᾽ αὐτήν, νά τήν ἀκο12 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

...ἡ ἀπερισκεψία τῶν ἀνθρώπων χαρίζει παντοδυναμία στήν κοινή γνώμη. Τήν κάνει μία θεά, πού πρέπει ὅλος ὁ κόσμος νά τήν προσκυνήσει καί μπροστά στόν βωμό της νά καίει λιβανωτό κάθε στιγμή. Παρουσιάζεται μιά εὐγενική ἐξωτερικά θεότητα, στό βάθος ὅμως εἶναι μιά Κίρκη πού, κρατῶντας τό μαγικό ραβδί τῆς ἐξουσίας της, μεταμορφώνει τούς πάντας, τούς ἐξουδετερώνει καί τούς ἐκμηδενίζει... λουθεῖ καί νά τήν ὑπηρετεῖ, γιατί εἶναι ὁλοφάνερο πώς ἡ κοινή γνώμη προχωρεῖ, σχεδόν πάντοτε, σέ σκοτεινούς δρόμους καί σέ θολά ρεύματα. Εἶναι κι αὐτή μιά μόδα, μιά τρέλα, ἀπ᾽ ἐκεῖνες πού τόσο τυραννοῦν τόν κόσμο. Ἀρκεῖ νά βρεθοῦν οἱ ἐπιτήδειοι καί κοινή γνώμη συντονίζεται μέ τά μέτρα καί τούς σκοπούς των. Φιλόσοφοι, πολιτικοί, δημαγωγοί, ἔσυραν πίσω των τούς λαούς καί ἐπέβαλαν τίς σκέψεις των καί τίς θεωρίες των. Εἶναι ἱκανός ἕνας οἶκος μόδας ἀπό τό Παρίσι νά ἐπιβάλει σ᾽ ὅλο τόν κόσμο τίς πιό ἐξωφρενικές ἐμφανίσεις, στό ντύσιμο καί στήν κόμμωση. Τρανοί ἀπατεῶνες ἔβγαλαν ὁλόκληρους λαούς ἀπό τήν κανονική τροχιά καί ἀπό τήν γραμμή τῆς κοινῆς λογικῆς καί ἐπροκάλεσαν ἀφάνταστες συμφορές γύρω των. Οἱ σοφιστές κατόρθωσαν νά κάμουν κοινή γνώμη τό μῖσος των, ὥστε νά ἀποθάνει μέσα στή φυλακή του, τόσον ἄδικα, ὁ μεγαλύτερος σοφός τοῦ κόσμου, ὁ Σωκράτης. Οἱ Φαρισαῖοι ἔκαμαν ἕνα ὁλόκληρο λαό νά φωνάζει «σταύρωσον»

•

τόν εὐεργέτη καί Σωτῆρα του. Ἦταν κοινή γνώμη καί εἶχε τήν ὑπογραφή ὅλων, τό μεγαλύτερο αὐτό ἔγκλημα τῶν αἰώνων, ὁ σταυρός τοῦ Γολγοθᾶ. Κοινή γνώμη δημιουργεῖ ἡ ἀχαλίνωτη ἐλευθερία, ἡ ἁμαρτωλή ἐξέλιξη, ἡ ὑλιστική ἀγωγή, ὁ τύπος, οἱ διερφθαρμένοι ἀρχηγοί, τά ἄνομα συμφέροντα, ὁ ἄψυχος τεχνικός πολιτισμός, ἡ ἄθεη κοινωνία. Στίς ἡμέρες μας κοινή γνώμη εἶναι ἡ καταπάτηση τῆς τιμῆς, τό διαζύγιο, ἡ περιφρόνηση τῆς θρησκείας, ἡ ἀχαλίνωτη ἐλευθερία τῆς νεολαίας, ἡ κατακρεούργηση κάθε ἠθικῆς ἀρχῆς. Ὁ συνετός, ὁ πνευματικός ἄνθρωπος πρέπει νά ἀντιδράσει, γιατί εἶναι ἐλεύθερος καί δέν εἶναι ὑποχρεωμένος νά ἀκολουθήσει μιά ἀντίχριστη καί σατανική κοινή γνώμη, ὅσο κι ἄν περισφίγγει στούς πλοκάμους της τήν κοινωνία. Χρειάζεται νά ὑπάρξει μιά σωστή καί ὑγιής κοινή γνώμη, καί κάτι πολύ περισσότερο, μιά χριστιανική κοινή γνώμη, πού θά εἶναι στηριγμένη στίς αἰώνιες καί ἀναλλοίωτες ἠθικές ἀρχές, στόν νόμο τοῦ Θεοῦ, στήν ἀλήθεια τοῦ Εὐαγ-

...οἱ Φαρισαῖοι ἔκαμαν ἕνα ὁλόκληρο λαό νά φωνάζει «σταύρωσον» τόν εὐεργέτη καί Σωτῆρα του. Ἦταν κοινή γνώμη καί εἶχε τήν ὑπογραφή ὅλων, τό μεγαλύτερο αὐτό ἔγκλημα τῶν αἰώνων, ὁ σταυρός τοῦ Γολγοθᾶ. Κοινή γνώμη δημιουργεῖ ἡ ἀχαλίνωτη ἐλευθερία, ἡ ἁμαρτωλή ἐξέλιξη, ἡ ὑλιστική ἀγωγή, ὁ τύπος, οἱ διερφθαρμένοι ἀρχηγοί, τά ἄνομα συμφέροντα, ὁ ἄψυχος τεχνικός πολιτισμός, ἡ ἄθεη κοινωνία... γελίου. Θά χρειαστεῖ πολλή δύναμη νά προχωρήσει κανείς ἀντίθετα στό ὁρμητικό ρεῦμα τῆς κάθε κανιβαλικῆς κοινῆς γνώμης. Ὅμως εἶναι τιμή καί δόξα νά ὑψώσει ὁ ἠθικός ἄνθρωπος γιγάντιο τό ἀνάστημά του καί μέ τό μεγαλεῖο τῆς ψυχῆς του νά ἀντιμετωπίσει καί νά συντρίψει σάν σιχαμερό ἑρπετό τήν κοσμική κοινή γνώμη. * Ἀπό τό βιβλίο του «Ἐφαρμοσμένος Χριστιανισμός», σελ. 147-149 ἐκδόσεις «Ἀναγέννησις», Ἡράκλειο 1999.

• ΕΡΗΜΩΣΗ

Πένθιμη ἀκούω συναυλία μυστική ἀπό μυριάδες παῖχτες πονεμένους ΜΑ ΠΙΟ ΠΟΛΥ στό ρημαγμένο ἑλληνικό χωριό. Σημάδι τοῦ θανάτου ὁ σταυρός Οἱ κάμποι, τά βουνά, οἱ λαγκαδιές, τοῦ Γολγοθᾶ τό ματωμένο δράμα λυπητερά πουλάκια, τ’ ἁγνά λουλούδια, κι ὕστερα ἀμέτρητοι σταυροί τό ἥσυχο δειλινό, πηγές κρυστάλλινες, στούς τάφους τῶν νεκρῶν τ’ ἀγέρι στά κλαδιά κι ἡ θλιβερή φλογέρα καί στῶν πιστῶν τά στήθη τσομπάνη ἐρημικοῦ, ὅλα μαζί χρυσοί, ἀσημένοι, ξύλινοι τό ρυθμικό τονίζουν μοιρολόϊ. παντού σταυροί. Κρανίου τόπος! Καί σμίγει ὁ πόνος τῆς καρδιᾶς μέ τῆς Τούς σταυρωμένους κλαίω καί πονῶ. ψυχῆς Μά πιό πολύ τούς σταυρωτές λυποῦμαι. τό δάκρυ σέ νότα τραγική: Πρίν νά ρημάξη τό χωριό ἐρήμαξε ἡ ψυχή μας… Ἀπό τά ποιήματα τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κυροῦ Τιμοθέου. Ἐν Ἐσόπτρῳ | 13

Πνευματική μελέτη

Θ

τοῦ Ἀρχιμανδρίτου Αἰμιλιανοῦ Σιμωνοπετρίτη ✽

ά ἀναφερθῶ στά βιβλία πού σοῦ δίνει ἡ Ἐκκλησία. Τά ἀνοίγεις καί βλέπεις νά σοῦ μιλάει ὁ Θεός. Νιώθεις ἀμέσως τό φτερούγισμα τοῦ Πνεύματος. Νιώθεις νά ἀπαντᾶ ὁ Θεός στίς ἀπορίες σου. Βλέπεις νά διαλύει τά σκοτάδια σου, νά ἀνοίγη τούς δρόμους σου, ὅταν ὑπάρχη μπροστά σου ἀδιέξοδο. Βλέπεις νά μήν ἀφήνη κανένα σημάδι σκοτεινό μέσα στό πέρασμά σου. Τότε γεμάτος χαρά φωνάζεις: «νῦν ἠρξάμην λαλῆσαι πρός τόν Κύριόν μου. Ἐγώ δέ εἰμί γῆ καί σποδός». Ἄρχισα νά κουβεντιάζω μέ τόν Θεόν μου, μέ τόν Χριστόν μου. Καί τί εἶμαι ἐγώ πού μιλάω μαζί του; Στάχτη εἶμαι, πηλός εἶμαι. Μου κάνει ὅμως αὐτήν τήν χάρι ὁ Θεός. Ἐάν δέν ἔχης τά βιβλία αὐτά μαζί σου στό ταξίδι σου, δέν θά φθάσης ποτέ στό τέρμα. Μέσα ἀπό αὐτά σέ καλεῖ ὁ Θεός. Σοῦ δείχνει μέ τό χέρι του ἀπό ποῦ νά πᾶς. Σοῦ λέγει: Duc in altum, ἔλα. Παιδί μου, ἐπάνω στά ὕψη. Τό νοιώθεις. Ὅπως ἐκεῖνος ὁ ἅγιος ἄνθρωπος ὁ ὁποῖος ἄφηνε πολλές φορές τή συντροφιά του μέ τήν δικαιολογία: κάποιος μέ περιμένει στό δωμάτιό μου. Δέν ἤξευραν ποιός εἶναι. Πίστευαν ὅτι εἶναι κάποιος ἄνθρωπος, ἐνῶ ἐκεῖνος πήγαινε καί ἄνοιγε τά βιβλία του. Μέσα στό βιβλίο τόν περίμενε ὁ ἴδιος ὁ Θεός. Ποιά εἶναι λοιπόν τά βιβλία αὐτά; Πρῶτον, ἐκεῖνα πού ὀνομάζονται πατερικά. Συγγραφεῖς των ἦσαν οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας, τά ὄργανα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, οἱ φλογεροί ἐκεῖνοι διδάσκαλοι πού ἦσαν πύρινοι ὅταν μιλοῦσαν καί ὀξυγράφοι ὅταν ἔγραφαν. Μᾶς ἄφησαν μέ τήν πνοή τοῦ Ἁγίου Πνεύματος τά ἀθάνατα ἀριστουργήματά τους. Ἀλήθεια, τί 14 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

... μᾶς λέγει ὁ ἀδελφός του ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Νύσσης, «ἔλλαμψις αὐτῷ φωτός γίνεται˙ ἄῢλον δέ τι τό φῶς ἐκεῖνο θείᾳ δύναμει καταφωτίζον τό οἴκημα, ὑπ᾽ οὐδενός πράγματος ὑλικοῦ ἑξαπτωμένον». Τόν ἐπισκέφτηκε μέσα στό ἐρημητήριό του ὁ Θεός. Ἄστραψε καί τό σκοτάδι ἔγινε ἡμέρα καί ἐκείνος ἔγινε σάν ἥλιος. Ἕνα φῶς, χωρίς νά ἔρχεται ἀπό κάπου. Ὅπως μπῆκε ὁ Χριστός στό ὑπερῶο, χωρίς νά ὑπάρχουν παράθυρα καί πόρτες ἀνοιχτές, ἔτσι μπῆκε καί ἐκεῖ ὅπου ἦταν ὁ Μέγας Βασίλειος. Εἶδε τόν Θεόν μέ τά πνευματικά του μάτια ὁ Βασίλειος καί εἶπε: «Τί τοῦ θείου κάλλους θαυμασιώτερον; Τί τοῦ θείου κάλλους ἐρασμιώτερον;»˙ τί ὑπάρχει ὡραιότερο καί θαυμασιώτερο καί ὀμορφότερο καί πιό ἀξιαγάπητο ἀπό τήν πνευματική ὀμορφιά, τήν ὀμορφιά τοῦ Θεοῦ;... θησαυρό θά χάναμε, ἄν δέν ὑπῆρχαν οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας! Ἔζησαν μέ προσευχές, μέ ἀγρυπνίες, μέ νηστεῖες. Ἀγάπησαν τόν Θεόν ὁλότελα καί τούς ἀγάπησε ὁ Θεός ἀποκλειστικά ἀξιώνοντάς τους νά μᾶς ἀφήσουν τά ἀθάνατα αὐτά ἔργα, πού εἶναι πολυτιμότερα ἀπό τό χρυσάφι ὅλου του κόσμου. Ὅλοι οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας ἔζησαν περίπου καθ᾽ ὅμοιον τρόπον. Μία ματιά θά ρίξωμε μόνο στό Βίο ἑνός Πατρός, τοῦ Μεγάλου Βασιλείου, καί θά εἶναι σάν νά ἔχωμε μπροστά μας ὅλη τήν χορεία τῶν ἁγίων Πατέρων. Σπούδασε στίς γνωστές καί μεγάλες σχολές τῆς ἐποχῆς του

Λεπτομέρεια ἀπό τήν εἰκόνα Α΄Οἰκουμενική Σύνοδος, ἔργο Μιχ. Δαμασκηνοῦ. φιλοσοφία, ρητορική, ἀστρονομία, μαθηματικά, ἰατρική. Ἔγινε ρήτωρ. Τό μέλλον τοῦ χαμογελοῦσε καί οἱ ἐπιτυχίες ξεσποῦσαν ἡ μιά τήν ἄλλη. Τι ἔγινε ὅμως τότε; Aὐτή ἡ ὡραία ψυχή, αὐτή ἡ ἀστραφτερή διάνοια, αὐτή ἡ εὐαίσθητη καί θεόπαθη καρδιά δέν ὑποδουλώθηκε σέ χωμάτινες ἐπιδιώξεις. Ἄφησε συγγενεῖς καί φίλους καί πῆγε σέ μία ἑρημιά τοῦ Πόντου. Ἐκεῖ, ἄν καί ἦταν ἀπό μικρό παιδάκι καχεκτικός καί φιλάσθενος καί συχνά κινδύνευσε νά πεθάνη, ἔζησε πέντε χρόνια σκληρή ζωή μέσα στή μούχλα καί στήν ὑγρασία, κάτω ἀπό τίς πιό δύσκολες συνθῆκες, μέσα σέ ἕνα ὑπόγειο, μακριά ἀπό τίς ζητωκραυγές τῶν ἀνθρώπων. Καί μία νύχτα, περασμένα μεσάνυκτα, ὅπως μᾶς λέγει ὁ ἀδελφός του ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Νύσσης, «ἔλλαμψις αὐτῷ φωτός γίνεται˙ ἄυλον δέ τι τό φῶς ἐκεῖνο θείᾳ δύναμει καταφωτίζον τό οἴκημα, ὑπ᾽ οὐδενός πράγματος ὑλικοῦ ἑξαπτωμένον». Τόν ἐπισκέφτηκε μέσα στό ἐρημητήριό του ὁ Θεός. Ἄστραψε καί τό σκοτάδι ἔγινε ἡμέρα καί ἐκείνος ἔγινε σάν ἥλιος. Ἕνα φῶς, χωρίς νά ἔρχεται ἀπό κάπου. Ὅπως

μπῆκε ὁ Χριστός στό ὑπερῶο, χωρίς νά ὑπάρχουν παράθυρα καί πόρτες ἀνοιχτές, ἔτσι μπῆκε καί ἐκεῖ ὅπου ἦταν ὁ Μέγας Βασίλειος. Εἶδε τόν Θεόν μέ τά πνευματικά του μάτια ὁ Βασίλειος καί εἶπε: «Τί τοῦ θείου κάλλους θαυμασιώτερον; Τί τοῦ θείου κάλλους ἐρασμιώτερον;»˙ τί ὑπάρχει ὡραιότερο καί θαυμασιώτερο καί ὀμορφότερο καί πιό ἀξιαγάπητο ἀπό τήν πνευματική ὀμορφιά, τήν ὀμορφιά τοῦ Θεοῦ; Μέ αὐτή τή φώτισι πού ἔλαβε, μπόρεσε καί ἔγραψε τά ἀριστουργήματα, τά ὁποῖα ἄφησε γιά νά μᾶς φωτίζη. Ἔτσι περίπου ἔγραψαν τά βιβλία τους οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας, καί μέ αὐτά μᾶς παίρνουν ἀπό τό χέρι καί μᾶς ὁδηγοῦν ἀπό κορυφή σέ κορυφή, ἀπό βουνό σέ βουνό, μέχρι πάνω ἀπό τά ἀστέρια, ἐκεῖ ὅπου εἶναι ὁ θρόνος τοῦ Θεοῦ καί γύρω του οἱ φίλοι του, οἱ ἅγιοι. Κατά τόν ἴδιο τρόπο μᾶς ἄφησαν τόν λόγο τους ὁ ἅγιος Χρυσόστομος, ὁ ἅγιος πού γιορτάζομε αὔριο, ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, ὁ ἀετός τοῦ Πνεύματος. Μά, θά μοῦ πῆτε: Πάτερ, ὡραῖα τά λές, ἀλλά ποῦ θά βροῦμε τά βιβλία αὐτά; Μή Ἐν Ἐσόπτρῳ | 15

Πνευματική μελέτη

στεναχωριέστε. Ἄν μέχρι τώρα δέν ἔχετε ψάξει, θά δῆτε πόσο εὔκολο εἶναι νά τά βρῆτε καί νά τά διαβάσετε, καί ἄν ἀκόμη ἔχετε τελειώσει μόνο τό δημοτικό σχολεῖο. Ὑπάρχουν τόσες μεταφράσεις σήμερα, ὥστε σέ ὅλους μας οἱ Πατέρες εἶναι προσιτοί. Ὁ ἀείμνηστος μητροπολίτης μας Διονύσιος δέν ἔχει γράψει προσφάτως δύο βιβλία, στά ὁποῖα μετέφρασε κείμενα Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας; Πόσα βιβλία καί πόσοι λόγοι τοῦ ἁγίου Χρυσοστόμου, τοῦ Μεγάλου Βασιλείου, τοῦ ἁγίου Γρηγορίου, τοῦ ἁγίου Νικοδήμου, Παύλου τῆς Εὐεργέτιδος καί τόσων ἄλλων Πατέρων ὑπάρχουν καί κυκλοφοροῦν! Ἁπλά εἶναι τά γραφόμενά τους. Θά διαβάσης καί θά ἀνοιχθοῦν τά μάτια σου. Ὅπως, ὅταν κάθεσαι μέσα στό σκοτάδι καί ξαφνικά ἔρχωμαι καί σοῦ ρίχνω στό πρόσωπο ἕνα προβολέα, ἀνοίγεις τά μάτια σου καλά καλά, τό ἴδιο θά νοιώσεις, ὅταν διαβάσης τά βιβλία πού ἔγραψαν οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας. Τά βιβλία αὐτά γίνονται οἱ φακοί μέ τούς ὁποίους βλέπομε τόν ἥλιο, τόν Χριστό. Ἄς ἔλθωμε τώρα σέ μιά δεύτερη κατηγορία βιβλίων, τούς Βίους τῶν ἁγίων, τῶν φίλων τῆς Ἐκκλησίας μας, πού σκύβουν στό στῆθος τοῦ Χριστοῦ καί ζοῦν μέσα στούς κόλπους του∙ αὐτοί εἶναι ἡ οἰκογένεια τοῦ Χριστοῦ καί πρέπει καί ἐμεῖς νά εἴμαστε ἐκεῖ. Τούς ξεύρομε τούς ἁγίους τῆς Ἐκκλησίας μας; Εἶναι τά ἀδέλφια μας. Ἀνήκουμε στήν ἴδια οἰκογένεια∙ ἔχομε τόν ἴδιο πατέρα, τόν Θεό, τήν ἴδια μητέρα, τήν Ἐκκλησία. Τρῶμε τό ἴδιο φαγητό, τήν θεία κοινωνία. Εἴμαστε ὁμογάλακτοι καί ὁμοτράπεζοι. Βγήκαμε ἀπό τήν ἴδια πνευματική γαστέρα. Ξεύρομε αὐτά τά ἀδέλφια μας, τούς ἁγίους τῆς Ἐκκλησίας; Διαβάζεις τήν ζωή τῶν Ἁγίων καί βλέ16 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

πεις μπροστά σου ζωντανές μεταφράσεις τοῦ Εὐαγγελίου καί ἐμπνέεσαι. Τούς γνωρίζεις σιγά σιγά. Βλέπεις πῶς γεννήθηκαν, ποιά ἦταν ἡ κατά σάρκα μητέρα τους, πῶς ἄρχισαν τή ζωή τους, πῶς ἔχυσαν τούς ἱδρῶτες τους, τά ἁγιασμένα τους δάκρυα, πῶς πότισαν τή γῆ μέ τό πολύτιμο, τό ζεστό τους αἷμα∙ τό αἷμα ἐκεῖνο πού ἦταν ἑνωμένο μέ τό αἷμα τοῦ Χριστοῦ. Ἐνθουσιάζεσαι καί σοῦ ἔρχεται νά πηδήσης γιά νά φτάσης ψηλά. Τούς διαβάζεις καί τούς νοιώθεις μαζί σου, σάν νά ἀκοῦς τήν ἀναπνοή τους. Σάν νά καθώμαστε ὅλοι μαζί καί ὕστερα ἀπό λίγο σᾶς λέγω: Κουραστήκατε, ἀγαπητοί μου, ἄς κάνωμε ἕνα περίπατο. Κάνομε περίπατο καί κουβεντιάζομε ὅλοι μαζί φιλικά σάν μία οἰκογένεια. Ἔτσι νοιώθεις τούς ἁγίους μέσα στήν ζωή σου, ὅταν τούς διαβάζης. Σοῦ γεννιέται ἀμέσως τό ἐρώτημα: Αὐτός ὁ ἅγιος δέν ἦταν ἄνθρωπος σάν ἐμένα; Πῶς ἔγινε ἅγιος; Μπορῶ καί ἐγώ νά γίνω ἅγιος. Βλέπεις τόν ἡρωισμό του, τήν ἀγάπη του πρός τόν Θεόν καί ἡ καρδιά σου ἐξάπτεται, ἐνθουσιάζεται καί θέλεις ἀκόμη καί νά τόν ξεπεράσης. «Θαυμαστός ὁ Θεός ἐν τοῖς ἁγίοις αὐτοῦ». Τόν δόξασαν τόν Θεόν. Ὁλόκληρο νέφος ἀπό μυριάδες ἁγίους, οἱ ὁποῖοι ἀκόμη δέν πῆραν τά στεφάνια τους, διότι περιμένουν καί ἐμᾶς. Ὅπως μαζεύεται ἡ οἰκογένεια στό σπίτι γιά τό δεῖπνο καί ὅταν λείπη ἕνα παιδί τό περιμένουν, ἔτσι καί οἱ ἅγιοι στόν οὐρανό περιμένουν ἐμᾶς, ἐμένα, ἐσένα. Σκέπτεσαι τί σημαίνει νά καθυστερῆς στόν δρόμο τῆς πνευματικῆς σου πορείας; Γιά σκέψου νά σέ περιμένουν ὅλες οἱ στρατιές τῶν ἁγίων καί σύ νά κάθεσαι νά χρονοτριβῆς μέ ἀσήμαντα πράγματα. Ἄφησέ τα∙ σήκωσε τήν καρδιά σου ὅπου καί ἄν εἶσαι, μέσα στό σπίτι σου, στό μαγαζί σου, μέ τά παιδιά σου, μέ τόν ἤ τήν

•

σύζυγό σου∙ ἀκόμη, σέ δύσκολο τόπο κράτησε τήν καρδιά σου ἐκεῖ ψηλά. Θά μπορέσης ἄν διαβάζης τούς Βίους τῶν ἁγίων καί βαπτίζεσαι μέσα στόν ἐνθουσιασμό τους. Τρίτον, ἄς δοῦμε τά ἐκκλησιαστικά μας βιβλία. Κάθε φορά πού ἐρχόμαστε στήν ἐκκλησία, σέ ἐκεῖνο τό Ψαλτήρι τί ὡραῖα πράγματα διαβάζονται! Διαβάζεις τήν Παρακλητική καί νοιώθεις βάλσαμο στήν ψυχή σου. Διαβάζεις τό Τριώδιο, πού ψάλλεται τήν Μ. Τεσσαρακοστή, καί ἄθελά σου νοιώθεις νά τρέχουν δάκρυα ἀπό τά μάτια σου∙ ὄχι δάκρυα συναισθηματικά, ψεύτικα, ἀλλά ἀπό τά βάθη τῆς ψυχῆς σου. Διαβάζεις τό Πεντηκοστάριο καί χαμογελάει ἡ ψυχή σου∙ νοιώθεις ὅτι ζῆς στόν οὐρανό. Μά, ἄν δέν τά ἔχης αὐτά, τοὐλάχιστον δέν ἔχεις τόν Συνέκδημο πού εἶναι μιά περίληψι ὅλων αὐτῶν; Πάρε ἕνα Συνέκδημο καί μάθε πῶς χρησιμοποιεῖται. Θά δῆς πόσο ἔχεις νά ὠφεληθῆς. Καί μαζί μέ αὐτά, ἄν ἔχης τελειώσει τό γυμνάσιο, μάθε νά διαβάζης βιβλία θεολογικά, πού μιλοῦν γιά τήν πίστη τοῦ Χριστοῦ τήν ἁγία∙ τήν πίστη πού τήν κλωτσοῦν οἱ αἱρετικοί, ἀλλά πού πρέπει ἐσύ νά τήν φωλιάσης μέσα στό μυαλό σου καί στήν καρδιά σου. Καί μιά ἀκόμη κατηγορία βιβλίων πού τήν ἄφησα στό τέλος, γιατί εἶναι γιά μᾶς ἡ σπουδαιότερη. Ποιά εἶναι; Ἡ Ἁγία Γραφή. Ἡ Καινή Διαθήκη, ἡ Παλαιά Διαθήκη. Τήν διαβάζομε; Φοβᾶμαι μήπως, ἰδιαίτερα τήν Παλαιά Διαθήκη, δέν τήν διαβάζωμε. Ἐκεῖ πιά εἶναι πού μιλάει ὁλοκάθαρα ὁ Θεός. Ἐκεῖ διαβάζεις: «Τάδε λέγει Κύριος». Μιλάει ὁ Θεός. Καί ὁ πιό ἀγράμματος μπορεῖ νά διαβάση τήν Ἁγία Γραφή. Ἄν δέν τήν καταλάβη σήμερα, θά τήν καταλάβη αὔριο.

... Διαβάζεις τήν Παρακλητική καί νοιώθεις βάλσαμο στήν ψυχή σου. Διαβάζεις τό Τριώδιο, πού ψάλλεται τήν Μ. Τεσσαρακοστή, καί ἄθελά σου νοιώθεις νά τρέχουν δάκρυα ἀπό τά μάτια σου∙ ὄχι δάκρυα συναισθηματικά, ψεύτικα, ἀλλά ἀπό τά βάθη τῆς ψυχῆς σου. Διαβάζεις τό Πεντηκοστάριο καί χαμογελάει ἡ ψυχή σου∙ νοιώθεις ὅτι ζῆς στόν οὐρανό... Θυμᾶμαι, ὅταν ἤμουν φοιτητής, ὅτι εἶχα πάει σέ ἕνα σχολεῖο γιά νά κάνω τόν «δάσκαλο»∙ ἐγώ τό νεαρούλι νά μιλήσω στούς μαθητές. Ἔξω ἀπό τήν πόρτα τοῦ σχολείου ἦταν μιά κυρούλα, πού πωλοῦσε κουλούρια. Πόσα δέν μοῦ δίδαξε καί πόσο δέν μέ ταπείνωσε! Διάβαζε.

- Τί διαβάζεις, κυρούλα; τῆς λέγω. - Τό Εὐαγγέλιο, παιδί μου. - Μά τό καταλαβαίνεις; - Ἀμέ, τό δευτερώνω. Τό διαβάζω γιά δεύτερη φορά καί τό καταλαβαίνω καλύτερα ἀπό τήν πρώτη. Καί ἅμα τό διαβάσω πάλι ἀπό τήν ἀρχή, θά καταλάβω ἀκόμη πιό πολλά. Συγχώρεσέ με, Θεέ μου, εἶπα τότε γιά τόν ἑαυτό μου. - Δέν μοῦ λές, κυρούλα, ξεύρεις ὅτι ὑπάρχει καί μετάφρασις τοῦ Εὐαγγελίου; - Ἀλήθεια, παιδί μου, πόσο κάνει; Νά δανειστῶ καί νά σοῦ τά δώσω, νά μοῦ τήν φέρης. Δέν τῆς χρειαζόταν. Τῆς ἔστειλα ὅμως τήν ἑρμηνεία ὡς δῶρο. Δέν τῆς χρειαζόταν. Εἶχε φλόγα. Καί ἄν ἔχης φλόγα, σοῦ τά λέγει ὅλα ὁ Θεός. Ἡ Ἁγία Γραφή εἶναι τό μεγαλύτερο δῶρο πού ἄφησε ὁ Θεός στόν ἄνθρωπο. Νά τό καταλαβαίναμε! Ὅπως κάποιος συγγραφεύς ὁ ὁποῖος, ἐνῶ εἶχε τόσα βιβλία μπροστά του, ἔλεγε στή γυναῖκα του: - Φέρε μου τό βιβλίο μου. - Μά ποιό Ἐν Ἐσόπτρῳ | 17

Πνευματική μελέτη

βιβλίο ἀπό ὅλα; - Καημένη, ρωτᾶς ποιό βιβλίο; Ἕνα εἶναι τό βιβλίο, ἡ Ἁγία Γραφή, ἀπαντοῦσε ὁ μεγάλος αὐτός συγγραφεύς. Κάθε πρωί τή διάβαζε γιά νά ἀνάβη τό λυχνάρι τῆς ψυχῆς του, γιά νά φωτίζεται ἀπό τόν Θεόν. Ἄς δοῦμε τώρα τί χρειάζεται νά κάνωμε, γιά νά ἔχη ἐπιτυχία ἡ πνευματική μας μελέτη καί ποιοί εἶναι οἱ καρποί της. Πρῶτον, γιά νά διαβάσης τά πνευματικά βιβλία καί γιά νά ἔχουν ἀπήχησι μέσα στήν ψυχή σου, σοῦ χρειάζεται κόπος καί προσευχή. Ἄς τό ὁμολογήσωμε, εἴμαστε ράθυμοι. Τό ξεύρετε, φαντάζομαι, ὅτι ὑπάρχουν σέ σπίτια βιβλιοθῆκες πού ἔχουν στά ράφια τους μόνο ζωγραφισμένες τίς ράχες βιβλίων! Κοιτάζεις καί λές: Τί ἀριστουργήματα περιέχει αὐτή ἡ βιβλιοθήκη! Ὁμήρου Ἰλιάς, Θουκυδίδου Ἱστορία, Δημοσθένους λόγοι. Ἀλλά, ἐάν προσπαθήσης νά τά ἀνοίξης, δέν ἀνοίγουν, διότι δέν εἶναι βιβλία παρά μόνο ζωγραφισμένες ράχες. Δέν διαβάζει ὁ ἄνθρωπος∙ θέλει μόνον νά δείχνει πώς εἶναι πολιτισμένος καί πνευματικός. Πρέπει ὅμως νά πιστεύωμε ὅτι οἱ ψυχές μας δέν χρειάζονται τροφή, ἀλλά τό βιβλίο, διότι τό βιβλίο εἶναι ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ. Νά διαβάζης ἡμέρας καί νυκτός, ὅπως λέγει ἡ Ἁγία Γραφή, «ἀνιστάμενος, καθήμενος, κοιταζόμενος». Σηκώνεσαι, κάθεσαι, ξαπλώνεις, νά διαβάζης. Νά ἀποτραβιέσαι ὁποιαδήποτε ὥρα σέ ἕνα ἥσυχο μέρος τοῦ σπιτιοῦ σου∙ νά ἀφήνης τούς θορύβους ἔξω, νά κλείνεσαι ἐκεῖ καί νά ἀνοίγης τό βιβλίο, γιά νά μπορέσεις νά τό ἀπολαύσης. Ἄν μπορῆς νά δοκιμάσης νά διαβάζης τά πνευματικά βιβλία τή νύκτα, ἔστω καί μιά φορά τήν ἑβδομάδα, τότε θά δῆς τήν εὐλογία τοῦ Θεοῦ. «Ἐκ νυκτός ὀρθρίζει τό πνεῦμά μου πρός σέ, ὁ Θεός, διότι φῶς τά προστάγματά σου ἐπί τῆς 18 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

... ὑπάρχουν σέ σπίτια βιβλιοθῆκες πού ἔχουν στά ράφια τους μόνο ζωγραφισμένες τίς ράχες βιβλίων! Κοιτάζεις καί λές: Τί ἀριστουργήματα περιέχει αὐτή ἡ βιβλιοθήκη! Ὁμήρου Ἰλιάς, Θουκυδίδου Ἱστορία, Δημοσθένους λόγοι. Ἀλλά, ἐάν προσπαθήσης νά τά ἀνοίξης, δέν ἀνοίγουν, διότι δέν εἶναι βιβλία παρά μόνο ζωγραφισμένες ράχες. Δέν διαβάζει ὁ ἄνθρωπος∙ θέλει μόνον νά δείχνει πώς εἶναι πολιτισμένος καί πνευματικός... γῆς». Τή νύκτα νά ἀνάβης τό θεϊκό φῶς πού φωτίζει τή γῆ. Κοπίασε, ἐπιδίωξε τήν ἡσυχία καί θά δῆς ὅτι θά γνωρίσης τόν Θεόν, θά διαλυθοῦν ὅλες οἱ ἀμφιβολίες σου, ὅλες οἱ δυσκολίες σου. Ὅταν ἀνατέλλη ὁ ἥλιος, νά σέ βρίσκη μέ τό βιβλίο στό χέρι, ὅπως ἔλεγαν οἱ παλιοί. Προηγουμένως ὅμως προσευχήσου, γιά νά σοῦ ἀνοίξη ὁ Θεός τόν νοῦν καί τήν καρδίαν. Ἐκεῖνος μπορεῖ. Νά τά διαβάζεις ὅλα. Ἔχεις παραδείγματος χάριν τό Εὐαγγέλιο. Καί αὐτά πού σοῦ φαίνονται περιττά καί αὐτά πού σοῦ φαίνονται δύσκολο, διάβασέ τα. Ἴσως σέ κάποια γωνία τοῦ Εὐαγγελίου ἤ τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης νά βρῆς κάποιο μικρό μαργαριτάρι˙ ἀλλά τό μαργαριτάρι, ὅσο μικρό καί ἄν εἶναι, εἶναι πολυτιμότερο ἀπό τόν μεγαλύτερο βράχο˙ μή βαριέσαι. Μή ζητᾶς νά βρῆς στήν Ἁγία Γραφή συνταγές ἤ κανόνες γιά τή ζωή σου. Μή θέλης νά βάλης δικές σου σκέψεις. Ἐσύ διάβαζε νά μάθης τί λέει ὁ Θεός, καί ὁ Θεός θά σέ ἐμπνεύση. Ὅ,τι θά σοῦ πῆ ὁ Θεός, νά τό δεχθῆς. Μά, θά μοῦ πῆς: Δέν ἐφαρμόζονται, παππούλη μου, αὐτά στίς ἡμέρες μας. Πέρασαν τά ὡραῖα ἐκεῖνα χρόνια.

•

Αὐτά εἶναι γιά σᾶς, στά μοναστήρια. Ἐμεῖς ἔχομε δουλειές, ἔχομε φασαρίες. Ὥστε λοιπόν ἡ χριστιανική ζωή εἶναι μόνο γιά τά μοναστήρια; Mά τί λέγαμε; Τό σπίτι μας τό ἀνοίγομε γιά νά ὑπάρχει μέσα ὁ Χριστός. Αὐτή ἡ σκέψις, ὅτι δέν ἐφαρμόζονται τά ἱερά γράμματα σήμερα, εἶναι σάν τό νιτρικό ὀξύ. Ἔχω ἀκούσει ὅτι ἅμα ρίξεις λιγάκι νιτρικό ὀξύ σέ ἕνα ὡραῖο λουλούδι, θά κιτρινίση, θά μαραθῆ. Ἔτσι ἐπιδρᾶ αὐτή ἡ ἰδέα στήν ζωή μας. Γιά μᾶς εἶναι οἱ Ἅγιες Γραφές, γιά μᾶς εἶναι τά βιβλία, ὄχι μόνον γιά τούς μοναχούς. Αὐτοί ἔχουν τήν ἡσυχία τους, ἔχουν τό λιμάνι τους, τά ἔχουν ὅλα τακτοποιημένα. Ἐμεῖς εἴμαστε μέσα στόν ἀγῶνα, μέσα στή φουρτούνα, ἐμᾶς κυνηγάει μέσα στόν κόσμο ὁ πονηρός. Σέ μᾶς, πού ἔχουμε τόσες δυσκολίες, ἔρχεται ὁ Χριστός νά δώσει τά πνευματικά ὄπλα, πού λέγονται πνευματικά βιβλία. Γιά μᾶς λέγει: «Ταῦτα μελέτα, ἐν τούτοις ἴσθι». Τά πάντα ξεύρομε˙ τούς ἠθοποιούς, ἀπ᾽ ἔξω καί ἀνακατωτά, τούς ποδοσφαιριστάς, ὁμοίως. Νά κάνωμε ἕνα πρόχειρο διαγωνισμό; Νά ρωτήσω ἕναν ἀπό ἐσᾶς; Πόσοι εἶσθε ἐδῶ; Ἕναν μόνον νά ρωτήσω˙ ἤ καλύτερα ἄς κάνωμε κάτι ἄλλο. Ὅταν ἐπιστρέψετε στό σπίτι σας, ἀνοῖξτε τό ἡμερολόγιο∙ ἔχει τριακόσιες ἑξήντα ἡμέρες, ἀλλά περισσότερους ἀπό τριακόσιους ἑξήντα ἁγίους, χιλιάδες ἁγίους. Γιά μετρῆστε πόσων ξεύρετε τήν ζωή; Εἴχαμε πεῖ ὅτι εἶναι ἀδέλφια μας, ὅτι εἴμαστε τῆς αὐτῆς οἰκογενείας. Ὕστερα ἀνοῖξτε τόν Συνέκδημό σας στόν Μέγα Κανόνα πού ψάλλομε τή Μ. Τεσσαρακοστή. Ἔχει σχεδόν ὅλα τά ὀνόματα τῆς Ἁγίας Γραφῆς, Δεῖτε πόσα ἀπό ἐκεῖνα γνωρίζετε. Φοβοῦμαι γιά τόν βαθμό πού θά πάρωμε ὅλοι μας. Γιατί νά μή διαβάζωμε; Μήν πῆς πώς δέν καταλαβαίνεις. Αὐτό εἶναι ὑπόθεσις

...γιά νά μπῆ ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ, πρέπει νά ἀδειάσης τήν καρδιά σου ἀπό τά πάθη, τόν ἐγωισμό, τά μίση, τίς ζήλειες, τά ἀπωθημένα αἰσθήματα, τά ἐλατήρια ἰδιοτελείας, νά τήν καθαρίσης καί νά τή γεμίσης μέ ἀρετές. Τά πάθη εἶναι ὅπως τά παράσιτα. Ἀνοίγεις τό ραδιόφωνο νά ἀκούσης ἕναν σταθμό καί ἀκοῦς συνεχῶς παράσιτα∙ δέν καταλαβαίνεις τί λέει ὁ ἐκφωνητής. Πρέπει νά σταματήσουν τά παράσιτα, γιά νά ἀκούσης τήν φωνή. Πῶς θά ἀκούσης τή φωνή τοῦ Θεοῦ, ὅταν μέσα σου βρυχῶνται, ὅταν μέσα σου γρυλίζουν τά πάθη;... τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἐάν θέλης, αὐτό θά σέ φωτίση. Εἶναι αὐτό πού μυσταγωγεῖ τήν Ἐκκλησία. Σιγά σιγά θά σοῦ μάθη τά κλειδιά πού ἀνοίγουν τά μυστικά τῶν βιβλίων, πού ἀνοίγουν τόν παράδεισο. Ἄλλωστε θά ἔχης καί κάποιον δικό σου ἄνθρωπο, κάποιον πνευματικό, πού θά εἶναι «τῇ πείρᾳ μεμυημένος», ὅπως λέγουν οἱ Πατέρες, δηλαδή πού θά ἔχη τήν πεῖρα γιά νά μπορῆ νά σοῦ τά ἐξηγῆ. Θά ἀποκτήσης καί δική σου πεῖρα καί θά δῆς ὅτι θά σοῦ διανοίγωνται ὅλα. Ἀλλά χρειάζεται κόπος, ἔρευνα, προσευχή. Δεύτερον, χρειάζεται πόθος καί ξενιτεία, ἐνδιαφέρον καί ἀδιαφορία. Τί σημαίνει αὐτό; Μπορεῖς νά γεμίσης ἕνα δοχεῖο, ὅταν εἶναι ἤδη γεμάτο; Γιά νά μπῆ τό θεϊκό νόημα ἐντός σου, γιά νά μπῆ ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ, πρέπει νά ἀδειάσης τήν καρδιά σου ἀπό τά πάθη, τόν ἐγωισμό, τά μίση, τίς ζήλειες, τά ἀπωθημένα αἰσθήματα, τά ἐλατήρια ἰδιοτελείας, νά τήν καθαρίσης καί νά τή γεμίσης μέ ἀρετές. Τά πάθη εἶναι ὅπως τά παράσιτα. Ἀνοίγεις τό ραδιόφωἘν Ἐσόπτρῳ | 19

Πνευματική μελέτη

νο νά ἀκούσης ἕναν σταθμό καί ἀκοῦς συνεχῶς παράσιτα∙ δέν καταλαβαίνεις τί λέει ὁ ἐκφωνητής. Πρέπει νά σταματήσουν τά παράσιτα, γιά νά ἀκούσης τήν φωνή. Πῶς θά ἀκούσης τή φωνή τοῦ Θεοῦ, ὅταν μέσα σου βρυχῶνται, ὅταν μέσα σου γρυλίζουν τά πάθη; Πρέπει νά ἀπελευθερωθῆς, διότι μέ αὐτά παραμένεις σαρκικός ἄνθρωπος, ψυχικός ἄνθρωπος, καί «ψυχικός ἄνθρωπος οὐ δέχεται», δέν καταλαβαίνει «τά τοῦ Πνεύματος τοῦ Θεοῦ». Τά παράσιτα ὅμως μπορεῖ νά εἶναι καί ἐξωτερικά. Μπορεῖ νά εἶναι μιά φασαρία, δηλαδή, ὅταν διαβάζης μέσα σέ φασαρία καί δέν ἀναζητῆς μία ἥσυχη στιγμή. Ὅταν θέλης νά κολυμπήσης στή θάλασσα, ἀλλάζεις τά ροῦχα σου∙ ἀλλοιῶς θά βραχοῦν, θά βαρύνουν καί θά βουλιάξης. Ἔτσι πρέπει νά βγάλης ὅλα ἐκεῖνα πού μποροῦν νά γεμίζουν τή ζωή σου: ἀσχολίες, θελήματα, τά βουητά τοῦ κόσμου∙ νά τά κλείσης ἔξω ἀπό τήν πόρτα σου. Νά μείνης λίγες στιγμές μόνος σου μέ τόν Θεόν. Φθάνουν οἱ ὑπόλοιπες ὧρες πού εἶναι τόσο γεμάτες ἀπό κόπο. Αὐτές τίς στιγμές ἄς εἶσαι μόνος μόνῳ τῷ Θεῷ. Στή θέσι αὐτῶν πού ἀφήρεσες, στήν θέσι τῆς ἀδιαφορίας, στή θέσι τῆς ξενιτείας τῆς καρδιᾶς, τῆς ἀπομακρύνσεως ἀπό ὅλα, θά βάλης τόν πόθο τοῦ Χριστοῦ. Μέσα μας ἄς ὑπάρχη ἡ πεποίθησις, ἡ ἀπόφασις ὅτι πρέπει νά τά καταλάβω, διότι πρέπει νά γίνω ἅγιος. Ὅπως ὁ τυφλός φώναζε, Θεέ μου, θέλω νά σέ δῶ, ἔτσι νά φωνάζης καί σύ. Ὅπως τό νήπιο ἁρπάζει τόν μαστό τῆς μητέρας του καί θηλάζει μέ πάθος, ἔτσι καί σύ νά ἁρπάζης τό βιβλίο. Ὅπως ὁ Ζακχαῖος, πού ἀκούσατε τό πρωί στό εὐαγγελικό ἀνάγνωσμα, ἀνέβηκε ἐπάνω στή συκομορέα γιά νά δῆ τόν Χριστό, ἔτσι πρέπει νά κάνης καί σύ. Ὅταν 20 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

... Ὅταν πιάσης τό βιβλίο στό χέρι σου, νά πῆς: Τό βιβλίο αὐτό ἔχει νά πῆ κάτι γιά μένα. Πρέπει νά ἀνακαλύψης ἐκεῖνο ἀκριβῶς πού ἔχει νά σοῦ πῆ καί νά τό ρουφήξης μέ τήν καρδιά σου, ὅπως τό διψασμένο χωράφι ρουφάει τό νερό τῆς βροχῆς... πιάσης τό βιβλίο στό χέρι σου, νά πῆς: Τό βιβλίο αὐτό ἔχει νά πῆ κάτι γιά μένα. Πρέπει νά ἀνακαλύψης ἐκεῖνο ἀκριβῶς πού ἔχει νά σοῦ πῆ καί νά τό ρουφήξης μέ τήν καρδιά σου, ὅπως τό διψασμένο χωράφι ρουφάει τό νερό τῆς βροχῆς. Πόσοι ἄνθρωποι ὑπάρχουν σάν τόν τυφλό, σάν τόν Ζακχαῖο! Διάβασα ὅτι σέ κράτη ἀθεϊστικά, ὅπου ἀπαγορεύεται νά διαβάζουν τήν Ἁγία Γραφή, ἔχομε στρατιῶτες πού διαβάζουν τό Εὐαγγέλιο κάτω ἀπό τήν κουβέρτα μέ τό φακό, γιά νά μήν τούς δοῦν οἱ ἀνώτεροί τους. Τί πόθος, τή λαχτάρα! Κινδυνεύει ἡ ζωή τους καί ὅμως τό κάνουν. Μά τί λέγω; Κάτω ἀπό τήν κουβέρτα σέ κράτη ἀθεϊστικά; Φοβερό, ἀγαπητοί μου. Καί στά Τρίκαλά μας ὑπάρχουν περιπτώσεις πού ἀγόρια καί κορίτσια ἀναγκάζονται νά διαβάσουν τό Εὐαγγέλιο κάτω ἀπό τήν κουβέρτα. Ἤ ἀκόμη, ἔχομε περιπτώσεις -Θεέ μου τί φρίκη! Πῶς γινόμαστε ἔτσι ἐμεῖς οἱ χριστιανοί!- πού ἀναγκάζονται τά παιδιά νά διαβάζουν τό Εὐαγγέλιο μόνον ἐκεῖ... στό ἀποχωρητήριο! Τά κυνηγάει ἡ μητέρα τους καί ὁ πατέρας τους. Τούς βλέπεις νά σχίζουν τό Εὐαγγέλιο! Νά παίρνουν βιβλία πνευματικά, βαπτισμένοι χριστιανοί, καί νά τά καῖνε! Νά ποῦμε κάτι περισσότερο; Ὄχι. Καλύτερα ἄς σιωπήσωμε, μήπως καί τό ξεχάση ὁ Θεός καί δέν μᾶς ρίξη κεραυνό. Διαβάζομε λοιπόν τό Εὐαγγέλιο, «δόξα

•

σοι ὁ Θεός». Διαβάζομε βιβλία πνευματικά. Τά διαβάζομε μέ ἕνα ἄφημα τῆς καρδιᾶς μας, μέ μία ἐμπιστοσύνη, μέ ἕνα ἡρωϊκό φρόνημα, σάν νά λέμε: Χριστέ μου, διαβάζω τό βιβλίο σου καί ὅ,τι μοῦ πῆς, θά τό κάνω. «Κάθε πρωί μοῦ ἀνοίγει τό αὐτί ὁ Θεός», λέγει ὁ προφήτης Ἡσαΐας, «καί ἐγώ τόν ἀκούω καί δέν ἀντιλέγω, δέν ἀπειθῶ. Ὑψώνω τό αὐτί μου στόν Θεό νά δεχθῶ τά μηνύματά του καί δέν λέγω ὄχι εἰς τόν Θεόν». Αὐτό σημαίνει διαβάζω βιβλία πνευματικά. Ὅταν τώρα ἔχωμε αὐτές τίς προϋποθέσεις, πρῶτον, τόν κόπο καί τήν προσευχή καί δεύτερον, τόν πόθο καί τήν ξενιτεία, τόν ἡρωϊσμό καί τήν ἀπόφασι, τότε ἄς ἔλθωμε στά ἀποτελέσματα. Πρίν ἀναφερθῶ σέ αὐτά, θέλω νά σᾶς κάνω μιά ἐξομολόγησι. Ὅταν εἶχα ἀρχίσει τά κηρύγματά μας, φοβόμουν ὅτι δέν θά καταλαβαίνατε καί δίσταζα. Νόμιζα ὅτι θά σᾶς κούραζα. Ἀλλά ἡ συμμετοχή σας καί ἡ προσοχή σας δείχνει ὅτι τά καταλαβαίνετε, διότι διψάει ἡ ψυχή σας. Ἄλλωστε ἀκούω ὅτι συζητᾶτε καί ἔξω ἀπό τόν ναό καί ρωτᾶτε νά αὐξήσετε τίς γνώσεις σας. Δείχνει πόσο ἐνδιαφέρεσθε. Αὐτό μοῦ δίνει ἰδιαίτερη χαρά. Ἄς δοῦμε λοιπόν τά ἀποτελέσματα τῆς πνευματικῆς μελέτης, ἄνευ τῆς ὁποίας δέν ὑπάρχει πνευματική ζωή, γιά νά ξεύρετε τί θά ζητᾶτε, ὅταν θά ἀνοίγετε ἕνα πνευματικό βιβλίο. Καί ἄν μπορέσω μέ τό κήρυγμα αὐτό ἤ μέ τά προηγούμενα νά ἀνάψω ἕνα μικρό σπινθῆρα μέσα στήν καρδιά σας, θά νοιώσω εὐτυχής. Ὅταν αἰσθανθῆτε τά ἀποτελέσματα τῆς πνευματικῆς μελέτης, θά πῆτε: «εἴη τό ὄνομα Κυρίου εὐλογημένον». Τί δῶρα μᾶς δίνει ἀλήθεια ὁ Θεός! Ξεύρετε τί δύναμι κρύβει ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ; Ἡ πνευματική

... Διαβάζομε βιβλία πνευματικά. Τά διαβάζομε μέ ἕνα ἄφημα τῆς καρδιᾶς μας, μέ μία ἐμπιστοσύνη, μέ ἕνα ἡρωϊκό φρόνημα, σάν νά λέμε: Χριστέ μου, διαβάζω τό βιβλίο σου καί ὅ,τι μοῦ πῆς, θά τό κάνω... μελέτη, τό πνευματικό βιβλίο εἶναι λόγος τοῦ Θεοῦ. Σάν σπόρος πέφτει μέσα στήν ψυχή μας καί τήν σκάει τό χῶμα καί φυτρώνει ὁ σπόρος. Κρύβει ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ τή δύναμι τοῦ ἴδιου τοῦ Θεοῦ, τήν δύναμι τοῦ Χριστοῦ. Καί ὅταν θά βουτᾶς τό μυαλό σου καί τήν καρδιά σου στό πνευματικό βιβλίο, θά τά βγάζης πάντα χορτασμένα. Δέν θά ἀδειάζη ὅμως τό λαγήνι∙ θά βγάζη, θά βγάζη... Ἡ πνευματική μελέτη πάντοτε θά σοῦ ἀνοίγη ὁρίζοντες μπροστά σου, γιατί εἶναι τό καλύτερο καθημερινό ἐργαλεῖο πού ἔχεις στό σπίτι σου, ἕνας ἐξοπλισμός πνευματικῆς ζωῆς. Τί μᾶς δίνει λοιπόν τό πνευματικό βιβλίο; Μᾶς δίνει πρῶτα ἀπό ὅλα τή θεία οἰκοδομή. Μέ τή δύναμι πού ἔχει ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ νικάει τίς ἁμαρτίες μας καί διώχνει τόν διάβολο, ὅπως λέγει ὁ ἅγιος Χρυσόστομος. Ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ, ἡ πνευματική μελέτη, μοιάζει μέ ἕνα κομπρεσέρ τό ὁποῖο τρυπᾶ τήν σκληρότητα τῆς καρδιᾶς μας. Μοιάζει μέ ἕνα φουρνέλο πού πετάει δεξιά καί ἀριστερά ὅλα μας τά πάθη. Καθαρίζει τήν καρδιά μας γιά νά βάλη μέσα τίς ἀρετές. Αὐτό εἶναι ἡ θεία οἰκοδομή. Οἰκοδομοῦμε τό πνευματικό θεμέλιο τῆς ζωῆς μας. Ἀποκτοῦμε τήν ἀγάπη πρός τούς ἀνθρώπους, τή μετάνοια, τή συντριβή, τόν φωτισμό. Διαβάζοντας βιβλία πνευματικά, αἰσθανόμαστε ὅπως αἰσθάνεται ὁ Χριστός. Σκεπτόμαστε ὅπως σκέπτεται ὁ Χριστός. Ἀκοῦμε ὅπως ἀκούει ὁ Ἐν Ἐσόπτρῳ | 21

Πνευματική μελέτη

Χριστός. Ἀποκτοῦμε «νοῦν Κυρίου», τόν νοιώθομε πολύ κοντά μας. Καί ἄν ἔχωμε κάποια θλῖψι, κάποια δυσκολία, κάποια ταραχή, κάποια ἀνεμοθύελλα στή ζωή μας, βλέπεις τόν Χριστό καί σοῦ λέγει: Στάσου, μή φοβᾶσαι, ἐγώ εἶμαι μαζί σου. Καί ἔτσι, κάτω ἀπό τά φτερά του, ὅλο καί προοδεύουμε. Κατόπιν μᾶς δίνει τή θεία γνῶσι καί τόν θεῖο ἔρωτα. Μέ τή χάρι τοῦ Θεοῦ, διαβάζοντας τά βιβλία, μαθαίνεις, γνωρίζεις, ἀποκτᾶς θεία γνῶσι. Μέσα σου ἐργάζεται ὁ ἴδιος ὁ Θεός. Μαθαίνεις τί εἶναι ὁ Θεός, τί ἔκανε γιά σένα, τί πρέπει νά κάνης ἐσύ κάθε στιγμή τῆς ζωῆς σου. Ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ εἶναι ἕνα κοφτερό μαχαίρι, μαχαίρα τοῦ πνεύματος, πού κόβει καί βγάζει κάθε ψεύτικο καί μάταιο ἀπό μέσα μας καί θρονιάζει τήν ἀλήθεια. Ἡ ἀλήθεια μᾶς ἐλευθερώνει. Ἐτσι μπαίνομε μέσα στό φῶς τῆς ἀλήθειας στόν δρόμο τῆς αἰώνιας ζωής. Νά, γιατί λέγει ἡ Ἁγία Γραφή ὁτι: «αὕτη ἡ ζωή ὑμῶν», ὅτι ἡ ἀληθινή ζωή σας εἶναι ἡ Ἁγία Γραφή, ὅπως καί κάθε πνευματικό βιβλίο. Ἡ γνῶσις αὐτή εἶναι μία πηγή, μία δύναμις πού μεταβάλλεται κατόπιν σέ ἐνέργεια καί μᾶς δίνει τήν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ, τόν θεῖο ἔρωτα. Μέ τόν χρόνο, σιγά σιγά, νοιώθεις ἀλλοίωσι μέσα σου καί ἐντυπώνεται σάν μία σφραγῖδα στήν καρδιά σου ὁ πόθος τοῦ Χριστοῦ. Ὅπως οἱ μάρτυρες ποθοῦσαν τόν Χριστόν καί ἐπιθυμοῦσαν νά βροῦν κάποια φωτιά γιά νά πέσουν μέσα καί νά πᾶνε τό συντομότερο σέ ἐκεῖνον, ἔτσι καί ἐσύ νιώθεις νά ἀνάβει μέσα σου ἡ ἀγάπη πρός ἐκεῖνον. Ὅταν ἔχεις λίγη θέλησι, θά σοῦ δώσει ἀκόμη περισσότερο ζῆλο, διότι, ὅπως λέγει ὁ Κύριος, «τῷ ἔχοντι παντί δο22 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

...Ἡ γνῶσις αὐτή εἶναι μία πηγή, μία δύναμις πού μεταβάλλεται κατόπιν σέ ἐνέργεια καί μᾶς δίνει τήν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ, τόν θεῖο ἔρωτα. Μέ τόν χρόνο, σιγά σιγά, νοιώθεις ἀλλοίωσι μέσα σου καί ἐντυπώνεται σάν μία σφραγῖδα στήν καρδιά σου ὁ πόθος τοῦ Χριστοῦ... θήσεται καί περισευθήσεται». Γι᾽ αὐτό κάποιος ἅγιος, ὅταν τόν ἀναζητοῦσαν ἔλεγε: Δέν εὐκαιρῶ νά ἔρθω. Γιατί; Ἤθελε νά μή χάση τή μελέτη, διότι μέ αὐτή ἀποκτοῦσε τή θεία γνῶσι καί τόν θεῖο ἔρωτα. Ὅλα τά προηγούμενα μᾶς δίνουν τό τρίτο στοιχεῖο, τά θεῖα βιώματα. Τί εἶναι τά θεῖα βιώματα; Ἐκεῖνα πού ζοῦμε. Γίνεται παραδείγματος χάρη σεισμός, ζῶ τό βίωμα τῆς ἀγωνίας. Χτυπάει τό τηλέφωνο καί ἡ σύζυγός μου πού εἶναι μακριά μοῦ λέγει: Ἔρχομαι. Χαίρομαι ἀμέσως, ζῶ τό βίωμα τῆς χαρᾶς. Βιώματα μᾶς δίνει καί ἡ μελέτη. Τί σημαίνει αὐτό; Ἀγαπητοί μου, αὐτά πού σᾶς εἶπα μέχρι τώρα, ξεχάστε τά ἄν θέλετε. Σέ αὐτό, ὅμως, στυλῶστε τά αὐτιά σᾶς. Ἄν μόνο αὐτό θυμᾶστε, φθάνει. Τά βιβλία, καί μάλιστα ἡ Ἁγία Γραφή μᾶς δίνουν πραγματικά βιώματα. Πῶς; Τό πνευματικό βιβλίο πού διαβάζεις εἶναι ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ, δηλαδή ὅ,τι εἶπε ὁ Θεός. Ἐκεῖ πού κάθεσαι, ἐάν ἀκούσεις φωνή γνώριμη, θά πεῖς: Γνωστός μου ἄνθρωπος εἶναι . Ἡ φωνή ἀποκαλύπτει τόν ἄνθρωπο. Ὅπου εἶναι ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ, ἐκεῖ εἶναι ὁ Θεός, ἐκεῖ κρύβεται ὁ Θεός. Δηλαδή τό πνευματικό βιβλίο εἶναι ἕνα μυστήριο ἕνα σημάδι πού κρύβει τήν παρουσία τοῦ ἴδιου τοῦ Θεοῦ. Γι᾽ αὐτό ἕνας ἐκκλησιαστικός συγγραφεύς ἔλεγε ὅτι οἱ γραμμές καί οἱ λέξεις

•

τοῦ πνευματικοῦ βιβλίου, καί μάλιστα τῆς Ἁγίας Γραφῆς, εἶναι τά ἱμάτια τοῦ Χριστοῦ. Ὅπως τά ἐνδύματά μου μέ καλύπτουν, ἔτσι καί οἱ σελίδες τοῦ βιβλίου κρύβουν τόν ἴδιον τόν Χριστό. Ἀνοίγω τήν Καινή Διαθήκη καί διαβάζω: «Πρός Ρωμαίους ἐπιστολή τοῦ Ἀποστόλου Παύλου». Μιλάει ὁ Παῦλος; Ὄχι, μιλάει ὁ Χριστός. Πρώτη Καθολική Ἐπιστολή τοῦ Ἀποστόλου Πέτρου. Μιλάει ὁ Πέτρος; Ὄχι ἐκεῖ ὑπάρχει ὁ Χριστός, μιλάει ὁ ἴδιος ὁ Χριστός. Ὅπως στή θεία κοινωνία, στό θυσιαστήριο, ἔχομε ψωμί καί κρασί, ὅταν ὅμως κοινωνᾶς, πιστεύεις ὅτι διά μέσου τοῦ ἄρτου καί τοῦ οἴνου παίρνεις τόν Χριστόν, ὅτι μυστηριακῶς ὑπάρχει ὁ Χριστός, ἔτσι καί ἐδῶ˙ διά μέσου τῶν λέξεων, τῶν παραγράφων καί τῶν σελίδων τοῦ βιβλίου παίρνεις μυστικά, μά ἀληθινά, τόν Χριστόν. Μή μοῦ πῆς πώς δέν πιστεύεις. Μή μοῦ πῆς πώς εἶναι παράξενο. Μή θελήσεις νά τό ἐξηγήσεις. Ἐξηγοῦνται ὅλα τά πράγματα τῆς θρησκείας μας; Ἄν ἐξηγοῦντο, δέν θά ἦταν πνευματικά. Μήν ξεχνᾶτε ὅτι ἡ Ἐκκλησία μας εἶναι χῶρος θαυμάτων. Γῆ καί οὐρανός, σῶμα καί ψυχή, ἄνθρωπος καί ἄγγελοι καί Θεός, παρόν καί μέλλον, τά πάντα εἶναι μαζί. Ἑνώνονται σέ μία πραγματικότητα πού λέγεται Ἐκκλησία. Ὁ Χριστός καί ἐμεῖς μαζί. Πῶς λοιπόν σέ αὐτήν τήν πραγματικότητα νά μήν μπορῆ νά γίνει καί αὐτό; Ἑπομένως, τήν ὥρα πού διαβάζεις τό βιβλίο, πίσω ἀπό τίς γραμμές εἶναι ὁ Χριστός. Ὅταν τό ἀνοίγης, εἶναι σάν νά λές: Ναί, Κύριε, πιστεύω ὅτι εἶσαι ἐδῶ. Ζητῶντας νά καταλάβεις τό νόημα, εἶναι σάν νά τοῦ λέγης: «ναί ἔρχου, Κύριε Ἰησοῦ»˙ ἔλα, Χριστέ μου, μέσα στήν καρδιά μου. Ἑπομένως, μελετῶ τό πνευματικό βιβλίο,

...Πρώτη Καθολική Ἐπιστολή τοῦ Ἀποστόλου Πέτρου. Μιλάει ὁ Πέτρος; Ὄχι ἐκεῖ ὑπάρχει ὁ Χριστός, μιλάει ὁ ἴδιος ὁ Χριστός. Ὅπως στή θεία κοινωνία, στό θυσιαστήριο, ἔχομε ψωμί καί κρασί, ὅταν ὅμως κοινωνᾶς, πιστεύεις ὅτι διά μέσου τοῦ ἄρτου καί τοῦ οἴνου παίρνεις τόν Χριστόν, ὅτι μυστηριακῶς ὑπάρχει ὁ Χριστός, ἔτσι καί ἐδῶ˙ διά μέσου τῶν λέξεων, τῶν παραγράφων καί τῶν σελίδων τοῦ βιβλίου παίρνεις μυστικά, μά ἀληθινά, τόν Χριστόν. Μή μοῦ πῆς πώς δέν πιστεύεις. Μή μοῦ πῆς πώς εἶναι παράξενο. Μή θελήσεις νά τό ἐξηγήσεις. Ἐξηγοῦνται ὅλα τά πράγματα τῆς θρησκείας μας; Ἄν ἐξηγοῦντο, δέν θά ἦταν πνευματικά. Μήν ξεχνᾶτε ὅτι ἡ Ἐκκλησία μας εἶναι χῶρος θαυμάτων. Γῆ καί οὐρανός, σῶμα καί ψυχή, ἄνθρωπος καί ἄγγελοι καί Θεός, παρόν καί μέλλον, τά πάντα εἶναι μαζί. Ἑνώνονται σέ μία πραγματικότητα πού λέγεται Ἐκκλησία. Ὁ Χριστός καί ἐμεῖς μαζί. Πῶς λοιπόν σέ αὐτήν τήν πραγματικότητα νά μήν μπορῆ νά γίνει καί αὐτό;... καί μάλιστα τήν Ἁγία Γραφή, σημαίνει κοινωνῶ τόν Χριστό. Ὁ Χριστός πού κάποτε δίδασκε σέ μία γωνιά τῆς γῆς, ἐκεῖ στήν Παλαιστίνη, αὐτός ὁ Χριστός ὑπάρχει ἐδῶ μυστικά, μά -ἐπαναλαμβάνω - ἀληθινά. Ὑπάρχει ὁ Χριστός καί πίσω ἀπό κάθε γραμμή τοῦ βιβλίου εἶναι σάν νά σέ κάλῆ: Ἔλα παιδί μου. Καί ἄν ἐσύ ἔχης τόν πόθο νά καταλάβης τί σου λέγει, ἁπαντᾶς: Ἔρχομαι, Κύριε˙ ἔλα τώρα καί σύ μέσα μου. Γίνεται ἕνας διάλογος πρόσωπο μέ πρόσωπο˙ ἐγώ καί Ἐν Ἐσόπτρῳ | 23

Πνευματική μελέτη

ὁ Χριστός κουβεντιάζομε διά τοῦ βιβλίου. Δέν τόν βλέπεις; Οὔτε αὐτόν πού σοῦ τηλεφωνεῖ τόν βλέπεις καί ὅμως τοῦ κουβεντιάζεις. Ἡ ἀνάγνωσις τοῦ Πνευματικοῦ βιβλίου εἶναι μία ἀποκάλυψις, μία Θεοφάνεια˙ ἔρχεται ὁ Χριστός. Εἶναι μία συνάντησις μέ τόν Χριστό, μία μυστική ἕνωσις μέ τόν Χριστό. Ἐγώ καί ὁ Χριστός ἑνούμεθα. Μόνον ὁ Χριστός; Ὁ Χριστός εἶναι πάντα μαζί μέ τό πνευματικό ἀσκέρι του. Βλέπεις μπροστά τόν στρατηγό μέ τή σημαία καί πίσω οἱ στρατιῶτες του. Ἔτσι καί ὁ Χριστός εἶναι πάντοτε μαζί μέ τούς ἁγίους καί μέ τούς ἀγγέλους, μαζί μέ ὅλους τούς οὐρανούς. Ἑνώνεσαι τήν ὥρα ἐκείνη μυστικά μαζί μέ ὅλους τούς ἁγίους. Ἀρκεῖ νά ἔχεις μάτια πνευματικά, αἰσθήσεις πνευματικές, καί θά νιώσης τί σημαίνει ἕνωσις μέ τόν Χριστό. Θά νιώσης ἐκεῖνο πού ἔλεγε ἕνας ἅγιος, ὅτι «Ζῶντες ἐπί γῆς ἑορτάζομεν ἐν οὐρανῷ», ὅταν ἔχωμε τόν λόγο τοῦ Θεοῦ στήν καρδιά μας καί στό στόμα μας. Τώρα καταλαβαίνω ἐκεῖνο τόν φίλο τῶν παιδικῶν μου χρόνων, πού ὅταν ἤθελε νά διαβάση τήν Ἁγία Γραφή, τή διάβασε μπροστά στά εἰκονίσματα γονατιστός. Καί ἕνας ἄλλος τή διάβασε πάντοτε μέ δάκρυα στά μάτια, ψάλλοντας. Κάτι περισσότερο καταλάβαιναν. Θέλω νά ζεῖτε, ὅπως ὁ ἅγιος Σεραφείμ τοῦ Σαρώφ πού διάβαζε κάθε ἑβδομάδα ὁλόκληρο τό Εὐαγγέλιο. Ἔφθασε ἡ τελευταία Πρωτοχρονιά του. Ἄλλαξε ὁ χρόνος καί ἐβιάζετο νά πάη εἰς τόν Κύριον καί Θεόν του. Εἰδοποίησε τούς μαθητές του νά τοῦ ἑτοιμάσουν τό ταξίδι. Περίμενε ὁ ἅγιος τόν Χριστό ὅπως οἱ πέντε παρθένες. Εἶχε τίς λαμπάδες ἀναμμένες, γιά νά δείχνη εἰς τόν Χριστόν ὅτι τόν περίμενε. Τήν νύκτα δέν κοιμήθηκε. Δέν κοιμόταν ποτέ 24 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

...Ἑπομένως, τήν ὥρα πού διαβάζεις τό βιβλίο, πίσω ἀπό τίς γραμμές εἶναι ὁ Χριστός. Ὅταν τό ἀνοίγης, εἶναι σάν νά λές: Ναί, Κύριε, πιστεύω ὅτι εἶσαι ἐδῶ. Ζητῶντας νά καταλάβεις τό νόημα, εἶναι σάν νά τοῦ λέγης: «ναί ἔρχου, Κύριε Ἰησοῦ»˙ ἔλα, Χριστέ μου, μέσα στήν καρδιά μου. Ἑπομένως, μελετῶ τό πνευματικό βιβλίο, καί μάλιστα τήν Ἁγία Γραφή, σημαίνει κοινωνῶ τόν Χριστό... τίς νύκτες. Τά χαράματα ἕνας μοναχός πού περνοῦσε ἔξω ἀπό τό κελλί του ἔνοιωσε καπνό. Χτυπάει τήν πόρτα. Ξαναχτυπάει. Δέν ἀπαντάει. Τήν σπρώχνει, μπαίνει, κοιτάζει. Ὁ ἅγιος Σεραφείμ ἦταν γονατιστός μέ τά μάτια κλειστά. Τόν σπρώχνει. Δέν ἀπαντάει. Ἡ ψυχή του εἶχε φτερουγίσει. Κάποιος ἄλλος μοναχός εἶχε δεῖ μέ τά μάτια τῆς ψυχῆς του νά μεταφέρουν οἱ ἄγγελοι τήν ψυχή του στούς οὐρανούς. Μπροστά του ὁ ἅγιος Σεραφείμ εἶχε τό Εὐαγγέλιο. Οἱ γωνίες του εἶχαν μισοκαῆ ἀπό τίς λαμπάδες καί κάπνιζαν. Κάτω, γύρω γύρω, εἶχε τά πνευματικά του βιβλία, τά ὁποῖα καί αὐτά κάπνιζαν. Εἶχαν μισοαρπάξει φωτιά, ὅταν κοιμήθηκε, ὅταν πέθανε. Πέθανε; Ὄχι, ἀφοῦ γεννήθηκε στήν ἄλλη ζωή. Ἔσβησαν οἱ φωτιές, ἀλλά ὅμως γιά μᾶς παραμένει ἡ εἰκόνα. Ἔτσι, ἀγαπητοί μου, καί ἐμεῖς νά ἔχωμε στήν καρδιά μας τόν πόθο νά ζοῦμε προσδοκῶντας τόν Χριστό μέ τίς λαμπάδες ἀναμμένες καί τά βιβλία τά πνευματικά στά γόνατά μας ἀνοικτά.* Ἀπόσπασμα ἀπό τό βιβλίο του «Περί Θεοῦ λόγος αἰσθήσεως», σελ.166-188, ἐκδόσεις «Ἴνδικτος», 2017.

•

«...Ἐμεῖς ἀντιμετωπίσαμε τόν ἐχθρό μέ Ἐκκλησία καί Γλῶσσα...» τοῦ Μίκη Θεοδωράκη✽

Θ

εοδωράκης: Ὁ πυρηνικός πόλεμος εἶναι πρό τῶν πυλῶν. Δημοσιογράφος: Γιατί; Θεοδωράκης: Εἶναι ὁ ἐγκληματικός χαρακτήρας πού ἔχουμε ὅλοι μέσα μας. Ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἕνα σύνολο λογικῆς καί ὑπερλογικῆς καί ἐνίοτε κτηνωδίας. Ὁ Μάρξ ἔπεσε ἔξω, γιατί πίστευε ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι μόνο «λογικό ὄν». Ἔπεσε ἔξω, ὅταν καταργοῦσε τή θρησκεία. Τό μέγα ἐρώτημα τοῦ ἀνθρώπου εἶναι: «Ἀπό ποῦ ἦρθα καί ποῦ πάω;». Κι αὐτό τό καλύπτει ἡ θρησκεία. Δημοσιογράφος: Ἦταν λάθος αὐτό τοῦ Μάρξ; Θεοδωράκης: Ναί, ἀσφαλῶς. Θεώρησε τὸν πολιτισμὸ ἐποικοδόμημα. Γιὰ μένα, ἡ βασικὴ ταξικὴ διαφορὰ δὲν εἶναι οἰκονομική. Εἶναι πολιτισμική... Δημοσιογράφος: Τί ὡραῖα πού τό λες! Συμπίπτεις ἀπολύτως μέ τόν Ὀδυσσέα Ἐλύτη, πού γράφει: «Μία ἀξιέπαινη ροπή, νά ἑνωθοῦν σέ ἐνιαία μονάδα οἱ λαοί τῆς Εὐρώπης, προσκόπτει σήμερα στήν ἀδυναμία νά συμπέσουν τά τροφικά καί ὑπερτροφικά σκέλη τοῦ πολιτισμοῦ μας. Οἱ ἀξίες μας, οὔτε αὐτές δέν ἀποτελοῦν κοινή γλώσσα»... Θεοδωράκης: Τὸν Μεσαίωνα στὶς μεγάλες εὐρωπαϊκὲς χῶ­ρες, Γαλλία, Ἱσπανία, ὑπῆρχε βάραθρο ποὺ χώριζε τὸν λαό. Τοὺς πλούσιους καὶ ἔ­ χοντες ἀπὸ τοὺς φτωχούς, τοὺς δουλοπάροικους. Στὴν Ἑλλάδα δὲν ὑπῆρχε ποτὲ ἄβυσσος ἀνάμεσα σὲ Ἕλληνα μὲ Ἕλληνα. Ὁ πόλεμος ποὺ κάναμε ἐναντίον τῶν Τούρκων ἦ­ταν ἐθνικοαπελευθερωτικός. Ὁ λαός μας ἑνώθηκε

M. Θεοδωράκης.

... Ὁ Μάρξ ἔπεσε ἔξω, γιατί πίστευε ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι μόνο «λογικό ὄν». Ἔπεσε ἔξω, ὅταν καταργοῦσε τή θρησκεία... καὶ ἡ ἕνωση αὐτὴ ἦταν ἀκόμα πιὸ ἰσχυρή, γιατὶ οἱ Τοῦρκοι ἦταν ἀλλόθρησκοι. Ὁ δικός μας πόλεμος ἦταν Ἕλληνες ἐναντίον ἐχθροῦ. Δὲν ἦταν Γάλλος ἐναντίον Γάλλου καὶ Ἱσπανὸς ἐναντίον Ἱσπανοῦ... Θέλω νά σοῦ πῶ καί κάτι πολύ ἰδιαίτερο. Δέν ὑπάρχει μουσική γιά δούλους. Δέν ὑπάρχει τέχνη γιά δούλους. Ἐμεῖς ἀντιμετωπίσαμε τόν ἐχθρό μέ Ἐκκλησία καί Γλῶσσα. Εἶναι αὐτό πού λέει ὁ Σολωμός: «Δέν ἔχω πάρεξ ἐλευθερία καί γλῶσσα». Οἱ Ἕλληνες πάντα ζητοῦσαν, ὅταν ξεσηκώνονταν, νά διαφυλαχθεῖ ἡ ἑνότητα ὡς κόρη ὀφθαλμοῦ. Ἰδέστε τό δημοτικό τραγούδι. Ἀπευθύνεται σέ ἐλεύθερους ἀνθρώπους. Ἡ ποιότητα τοῦ στόχου εἶναι τέτοια πού νά περιέχει τό πνεῦμα τῆς ἀντίστασης. Καί ζητάει νά διαφυλαχθεῖ ἡ ὀντότητά μας. Δηλαδή, οἱ δικές μας διαφορές δέν ἦταν ὅπως ἦταν τῶν Εὐρωπαίων... Ὁ λαὸς δὲν εἶναι ποσοτικὴ ὑπόθεση, εἶναι ποιοτική. Αὐτὸς γράφει τὴν Ἱστορία. Ὁ λαός μας δημιούργησε τὸ Ἀλβανικὸ Ἔπος ἀπὸ ἀγάπη γιὰ τὴν πατρίδα καὶ ἀπὸ μῖσος γιὰ τὸν Μουσολίνι. Κι αὐτὸ τὸ θαῦμα ἔγινε μέσα σὲ λίγες ὧρες... * Ἀποσπάσματα ἀπό συνέντευξή του στήν Ἐφημερίδα «Realnews», σελ.36-37, στίς 145-2017.

• Ἐν Ἐσόπτρῳ | 25

...Σχέση μέ τόν Χριστό...

τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακαρίου✽

Μ

ετά ἀπό ἕνα χρόνο, περίπου, πα...τά μέσα, χωρίς σχέση μέ τόν Χριστό, ραμονῆς σου στό μοναστῆρι τῆς καταντοῦν ψυχολογισμός περί Χριστοῦ Παναγίας τοῦ Κουδουμᾶ καί τῶν Ἁγ. Πακαί ἀτελέσφορη νοσταλγία πού καμιά τέρων Παρθενίου καί Εὐμενίου, ντύνεσαι φορά καταλήγει στήν ἀπογοήτευση ἀπόψε τά δοκιμικά ἐνδύματα καί γίνεσαι τῆς ἀνυπομονησίας... καί Ἀναγνώστης καί εἰσέρχεσαι σέ μία βαθύτερη ἐνατένιση τῆς ἀπόφασής σου νά ἀφιέρωση εἶναι ἕνας λουλουδένιος δρόἐνταχθεῖς στήν ἀδελφότητα τῆς Ἱ. Μονῆς μος. Ὁ πνευματικός ἀγῶνας εἶναι τραχύς, αὐτῆς. Εἶναι μία ἐπί πλέον ἀλλαγή τῆς παρά τήν αἴσθηση ὅτι βρισκόμαστε σέ ἕνα πορείας τῆς ζωῆς σου πού ἐκ τῶν προτέ- ἀσφαλῆ πνευματικῶς νοούμενο χῶρο, ρων εὐχόμαστε νά ὅπως εἶναι τό μοναεἶναι πρός τά ἔσω τῆς στῆρι. Ὅχι, εἶναι τραὕπαρξής σου. Τί σηχύς ὁ δρόμος αὐτός μαίνει αὐτό; καί γίνεται λουλουΣυνήθως οἱ ὅποιες δένιος μόνο ἄν στήν ἀλλαγές, στήν ἐποχή πορεία του, ὑπάρχει μας, ζητοῦν ἐπίμονα συνεχής ἀναζήτημία ἐπιβεβαίωση ἀπό ση τοῦ Χριστοῦ καί ἐξωτερικούς παράγοἐπίκληση τοῦ Ἁγίου ντες καί εἶναι δυσκοὈνόματός Του. λότερες ἄν κάποιος Δηλαδή, θά πρέπει νά μιλήσουμε, τό γνώρισε τήν ἔγγαμη τονίζω πάρα πολύ ζωή, ὅπως ἐσύ. Μή τά τελευταῖα χρόνια, νομίσεις ὅμως ὅτι εἶβαθυσκοπῶντας στά ναι καί εὐκολότερες, πράγματα, θά πρέπει αὐτές οἱ ἀλλαγές καί νά μιλήσουμε, γιά μία γιά ἐκείνους πού δέν Καθολικό τῆς Ἱ. Μονῆς Κουδουμᾶ. σχέση. Ἔτσι ὥστε, χωπέρασαν ἀπό τήν ἔγγαμη ζωή. Εἶναι κοινή ἡ πορεία ὅλων τῶν ρίς νά εξαφανίζεται τό πρόσωπο τοῦ κάθε ἀνθρώπων πού ζητοῦν τό βαθύτερο, κάτι ἀγωνιζομένου, νά φωτίζεται ἀπό αὐτή τή σχέση, ἀναζητῶντας τήν πραότητα καί βαθύτερο στή ζωή τους. Πρῶτα ἀπό ὅλα καθαρίζουμε τίς κο- τήν ταπεινότητα, ἡ ὁποία ὅμως ἄν δέν ἔχει σμικές συνήθειές μας καί ζητοῦμε τό ἔλεος σχέση μέ τόν Χριστό, μπορεῖ νά καταλήξει τοῦ Θεοῦ. Νά καθαρίσουμε τά πάθη μας νά γίνει συνήθεια, ἐπαναληπτικότητα καί καί σιγά – σιγά νά μποῦμε στόν χῶρο τῆς παράδοση τύπων. Γι᾽ αὐτό βλέπουμε ὅτι ἄν καί στήν ἐποβαθείας ὕπαρξης, ἐκεῖ ὅπου συντελεῖται χή μας πού ὅλα τά γυμνώνει ἀπό κάθε οὐτό μυστήριο τῆς μετάνοιας. Μή φανταστεῖς ὅτι ἡ εὐλάβεια καί ἡ σιαστική ἀναζήτηση καί τά κάνει εἰκονικά, 26 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

Ἱ. Μονή Κουδουμᾶ. ἔστω καί ἄν ὑπάρχει ἡ βοήθεια μέσων, σέ πολύ μεγάλο βαθμό, π.χ. πνευματικά βιβλία, ἱστοσελίδες μέ γέροντες, μέ Ἁγίους Πατέρες, μέ τόν λόγο τοῦ Θεοῦ, ἐνημέρωση περί τῶν ἀθλημάτων τῶν Ἁγίων Πατέρων, βλέπουμε ὅτι λείπει ὁ βαθύς Χριστός, ἡ «Χριστοζωή», ὅπως ἔλεγε ὁ Ἅγ. Ἰουστῖνος Πόποβιτς. Τά μέσα, χωρίς σχέση μέ τόν Χριστό, καταντοῦν ψυχολογισμός περί Χριστοῦ καί ἀτελέσφορη νοσταλγία πού καμιά φορά καταλήγει στήν ἀπογοήτευση τῆς ἀνυπομονησίας. Μέ τή βοήθεια τοῦ πνευματικοῦ σου πατρός, Ἀρχιμ. Μακαρίου, Ἡγουμένου καί τῶν ἀδελφῶν τῆς Ἱ. Μονῆς θά ψάξεις τήν πνευματική πρακτική ζωή καί θά μάθεις πῶς θά γνωρίσεις, μέσα ἀπό τήν τάξη τῆς Μονῆς, νά συνυπάρχεις, νά συγχωρεῖς καί νά ζεῖς χωρίς νά κρατᾶς τίποτα γιά τόν ἑαυτό σου.

...Τί θά πεῖ, λοιπόν, συν-χωρῶ; Συν-χωρῶ θά πεῖ γίνομαι ἕνα μέ κάτι ἄλλο. Αὐτή εἶναι ἡ πρώτη ἔννοια τῆς συγχώρησης. Ἡ ζωή αὐτή, τῆς συγχώρησης, δέν εἶναι ψυχολογική ἐπιβεβαίωση ἐπί τῶν ἀναζητήσεών μας, οὔτε κενή, δηλαδή ἄδεια, συνέχεια τῆς μακραίωνης παράδοσης τῆς Ἐκκλησίας... Αὐτό σημαίνει ἀνακάλυψη πρῶτα τῶν βασικῶν τῆς ζωῆς, τῆς καρδιᾶς δηλαδή θά πρέπει νά ζήσεις τήν ἀκακία, ὄχι τόν φθόνο, ὄχι τήν ἱεροκατηγορία, ὄχι τίς κρίσεις, ὄχι τίς συνήθειες πού ἐκτροχιάζουν ἀπό τόν δρόμο τῆς σχέσης μέ τόν Χριστό καί ἀφοῦ τά κάνεις ὅλα αὐτά, συνεχῶς, ἔτσι πού νά γίνουν ἕνα μέ ἐσένα, δηλαδή συν-χωρεθοῦν μέσα σου, τότε θά μπορέσεις καί ἐσύ νά συν-χωρέσεις μέ τόν Χριστό. Αὐτό τό σύν εἶναι προσθετικό. Χώρεσε προσθετικά στόν χῶρο τῆς Μονῆς Ἐν Ἐσόπτρῳ | 27

Ἀπό τέμπλο τῆς Ἱ. Μονῆς Κουδουμᾶ. αὐτῆς πού διατηρεῖ φανερή τήν παρουσία τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου καί τῶν Ἁγίων Παρθενίου καί Εὐμενίου. Ἄν συν-χωρεθεῖς, χωρέσεις στήν καρδία σου τόν Χριστό, τότε θά ἀρχίσεις νά βλέπεις τόν χῶρο πού θέλει ὁ Χριστός γιά νά ἁπλωθεῖ μέσα σου ἡ Βασιλεία Του. Τί θά πεῖ, λοιπόν, συν-χωρῶ; Συν-χωρῶ θά πεῖ γίνομαι ἕνα μέ κάτι ἄλλο. Αὐτή εἶναι ἡ πρώτη ἔννοια τῆς συγχώρησης. Ἡ ζωή αὐτή, τῆς συγχώρησης, δέν εἶναι ψυχολογική ἐπιβεβαίωση ἐπί τῶν ἀναζητήσεών μας, οὔτε κενή, δηλαδή ἄδεια, συνέχεια τῆς μακραίωνης παράδοσης τῆς Ἐκκλησίας. Ἔβαλες τήν ἀρχή καί εὐχόμαστε νά γίνει ἡ ζωή σου σχέση μέ τόν Χριστό, βάθος στήν ὕπαρξή σου. Ἤξερες τί θά ἔλθει στή ζωή σου, ἐπί σέ, μέχρι τήν ἐχθές; Σ᾽ αὐτή τήν πορεία τῆς ζωῆς ἔχουμε: ἀνακαλύψεις, χασίματα, τραύματα, ἰάσεις, ἐνατενίσεις, ἐκπλήξεις κ.λ.π. Ἄς εἶναι ὅλα αὐτά τά ἀνεβοκατεβάσματα, ἄς εἶναι, ἐν Χριστῷ. Ἐν συν-χωρήσει μετά τοῦ Χριστοῦ. Καί κάτι προσωπικό. Οὔτε σύ, οὔτε κανείς, μπορεῖ νά ἐξιχνιάσει τίς βουλές τοῦ Θεοῦ. Συνήθως, ἐμεῖς οἱ χριστιανοί νομίζουμε ὅτι ἐξαγοράζουμε τόν Χριστό μέ τήν εὐλάβειά μας ἤ ὅτι τόν καθορίζουμε μέσα ἀπό τήν ἀρετή μας. Νά ὅμως πού, γιά μία φορά ἀκόμα, διαψεύδεται μέ τήν περίπτωσή σου. Μέ τόν δόκιμο Φανούριο, συνυπήρξαμε στήν Α΄ τάξη τοῦ Γυμνασίου στήν Ἁγ. Βαρβάρα. Δυσκολευτήκαμε νά ἀναγνωριστοῦμε, στίς Μοῖρες, στόν Ἱ. Μητροπολιτικό μας Ναό, τήν περασμένη Τεσσαρακοστή, ὅταν ἦλθε ἡ Τ. Κάρα τοῦ Ἁγ. Παρθενίου καί συμμετεῖχε στήν ἀντιπροσωπεία τῆς Ἱ. Μ. Κουδουμᾶ. Συναντη28 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

θήκαμε μετά ἀπό τόσα χρόνια. Βλέπεις; Ἡ πορεία εἶναι ἔκπληξη καί χαίρομαι γιά αὐτή τήν ἐπανεύρεση. Νά κάνεις καί σύ ἐπανεύρεση, συν-χώρηση μέ τόν Χριστό. Κᾶνε μιά νέα ἀρχή στή ζωή σου, ἐν Χριστῷ. Μίλησα γιά τήν ἀρχή καί δέν θά σταθῶ στό ἐνδιάμεσο, ἀλλά θά σοῦ δείξω τό τέλος, «εἰ καί καλῶς τελειώσεις». Θά σοῦ δείξω τό τέλος ἀπό τό βιβλίο «Περί ἀγάπης, ἑρμηνεία στόν Ἅγ. Μάξιμο», σ. 152, τοῦ π. Αἰμιλιανοῦ Σιμωνοπετρίτου: «Διά τῆς πτερώσεως καί τῆς ἀναγωγῆς τοῦ νοῦ ὁ ἄνθρωπος παίρνει τήν ἀνοδική στροφή του πρός τόν Θεόν. Ἀπό τοῦδε καί στό ἑξῆς, δέν εἶναι πλέον στάσιμος μέσα στό πλαίσιο, πού σάν καλλιτέχνης εἶχε φτιάξει προηγουμένως μέ τήν πρακτική του ζωή, δέν εἶναι ὁ ἄνθρωπος αὐτῆς τῆς ζωῆς, ἀλλά αὐτός πού ἀπογειώθηκε καί τώρα ἀνέρχεται πρός τόν Θεόν. Τουτέστιν ἐκδημεῖ, ξενιτεύεται ἀπό τόν κόσμο, ἀπό τό πλαίσιό του, ἀπό τήν καθημερινότητά του, ἀπό τόν ἴδιο τόν ἐαυτό του, ἀπό τόν θυμό του, ἀπό τήν ἐπιθυμία του, ἀπό τό εἶναι του, καί ἡ πορεία του, ἡ εὐθεῖα του, ἡ εὐθεῖα τρίβος του γίνεται διαρκής ἔγγισις τοῦ Θεοῦ. Αὐτή ἡ ἔγγισις εἶναι τοπική, τροπική καί χρονική, στήν πραγματικότητα ὅμως εἶναι κόλλησις τῷ Θεῷ, μία στροφή πρός τά ἔσχατα, πρός τήν βασιλεία τῶν οὐρανῶν. Δηλαδή ἡ ζωή του γίνεται ἐσχατολογική, παύει νά ἔχει παρόν, εἰσέρχεται στήν ἀπειρία τοῦ χώρου καί τοῦ χρόνου, στήν αἰωνιότητα καί στήν βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Αὐτός εἶναι ὁ τέλειος ἄνθρωπος. Σκεφθῆτε λοιπόν τόν ἄνθρωπο, πού ὁ Θεός τόν ἔχει καλέσει καί τόν ἔχει προ-

Ἀπό τέμπλο τῆς Ἱ. Μονῆς Κουδουμᾶ. ορίσει γιά μιά τέτοια μεγάλη ἀποστολή –νά ἐκδημῆ πρός τόν Θεόν, νά ἐξέρχεται ἀπό τόν ἑαυτό του καί νά εἰσέρχεται στόν ἄπειρο χῶρο τοῦ Θεοῦ καί, πρόσωπο αὐτός, νά ἐπικοινωνῆ μέ τά πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδος, καί κατά κάποιον τρόπο νά ἀποκαλύπτεται ἡ προσωπικότης του ἐν τῷ Ἁγίῳ Πνεύματι- νά ζῆ ἁπλῶς μία ζωή χαμηλή, πρακτική. Τί μεγάλη ἀδικία! Ἤ πόσο μεγαλύτερη ἀδικία εἶναι, ἐάν ἡ πρακτική του ζωή δέν εἶναι ὅπως τήν λέει ὁ Ἅγιος Μάξιμος, ἀλλά ὅπως τήν βιοῦμε συνήθως ἐμεῖς μέ τή μιζέρια μας, τά παράπονά μας, τίς ἀδικίες μας, τίς ἐπιθυμίες μας, τίς ἀπαιτήσεις μας, τίς ἀντιδράσεις μας, τά λόγια μας, τά πειράγματά μας, μέ ὅλη τήν κακομοιριά τοῦ στραπατσαρισμένου, τοῦ πεπτωκότος ἀνθρώπου. Τρομερό! Πῶς νά ἐκφράσωμε τό μέγεθος αὐτῆς τῆς μιζέριας; Τότε ὁ ἄνθρωπος εἶναι σάν ἕνα πορφυρογέννητο πού φοράει κουρέλια». Τά ροῦχα, λοιπόν, πού θά σοῦ δώσουμε, σέ λίγο, εἶναι πορφύρα. Δέν ἔχουν τίποτα ἀπάνω τους ἀπό τή μιζέρια. Αὐτά δέν ἔχουν τίποτα ἀπό τή μιζέρια, εἶναι γεμάτα ἀπό τήν πορφύρα. Νά προρφυρώσει, ὁ Χριστός τήν ψυχή σου καί νά μή γίνεις μίζερος, ἀλλά νά γίνεις συν-χωρεμένος μέ τόν Χριστό. Νά γίνουν τά ἐνδύματα πού θά λάβεις πορφύρα σου. Νά συνεχίσεις ἀπό δῶ καί ὕστερα τήν πορεία σου, μή ξεχνῶντας ὅτι τά λαμβάνεις στόν Ἑσπερινό τῆς ἑορτῆς τῶν Ἁγ. Κων/νου καί Ἑλένης καί τοῦ Τυφλοῦ, στόν ὁποῖο ὁ Κύριος εἶπε: «ἀνάβλεψον», (Λουκ. 18,41) καί πού ὁ τυφλός τοῦ εἶπε: «πιστεύω, Κύριε», (Ἰωάν. 9,38).

Βᾶλε τήν πορφύρα, φώναξε: πιστεύω, συν-χώρησε μέ τόν Χριστό καί ὅλα θά γίνουν βασίλειο. Βγᾶλε τόν Χριστό, σβῆσε τή σχέση μαζί Του καί ὅλα θά γίνουν τύπος, συνήθεια καί ἀποβολή τῆς πορφύρας καί θά μοιάζεις μέ ἕναν ἄνθρωπο πού ἐνῶ θά φορᾶ πορφύρα θά εἶναι κουρελιασμένος. Γι᾽ αὐτό παρακαλοῦμε τήν Ὑπεραγία Θεοτόκο καί τούς Ἁγ. Παρθένιο καί Εὐμένιο, νέους κτήτορες τῆς Ἱ. Μονῆς αὐτῆς, νά σέ σκεπάζουν γιά νά εἶσαι λουλούδινος, πορφυροῦς. Μπαίνοντας ἀπό τήν πόρτα τοῦ Ἱεροῦ στό Καθολικό, ἐκεῖ πού τρυπώνει μέσα στά βράχια εἶδα ὕπερθεν δύο δένδρα. Στέκουν ἐκεῖ μέ λίγο χῶμα καί μέσ᾽ στά βράχια. Στέκονται ἐκεῖ, δέν διαμαρτύρονται, δέν εἶναι μίζερα, τούς ἀρκεῖ πού ρουφοῦν ἀπό τόν τόπο τή δροσιά του καί ἀπό τήν παράδοσή του. Εὐχόμαστε νά γίνεις πορφυρένιος, ἕνα μέ τόν Χριστό καί μέσα στίς δοκιμασίες νά φωνάζεις «πιστεύω, Κύριε», (Ἰωάν.

9,38). Κύριε πιστεύω σέ Ἐσένα, πιστεύω σέ Ἐσένα. Ἄν αὐτά ἀκολουθήσεις τότε καλό ἔργο ἐπέλεξες, ἄν ὄχι θά ἐκτραπεῖς ἀπό τήν πορφυρένια ζωή. Ζήτησε τήν εὐφραντική ὁδό τῆς μυστικῆς ζωῆς, τῆς πορφυρένιας ζωῆς, τῆς γλυκιᾶς ζωῆς. Μετάτρεψε τά πάντα σέ Χριστοζωή. Ὁμιλία τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Γορτύνης καί Ἀρκαδίας, κ. Μακαρίου, κατά τήν ἀνάγνωση τῆς εὐχῆς σέ ρασοφόρο δόκιμο μοναχό καί εἰς Ἀναγνώστην στόν κ. Φανούριο Ζαχαριουδάκη, δόκιμο μοναχό τῆς Ἱ. Μονῆς Κουδουμᾶ, (20/5/2017).

• *

Ἐν Ἐσόπτρῳ | 29

Κ

Μιά πλάκα μνήμης καί τιμῆς

άθε πρώτη Κυριακή τοῦ Ἰουνίου, πραγματοποιεῖται μνημόσυνο γιά τούς ἀνθρώπους ἐκείνους πού ἐκτελέσθηκαν ἀπό τά Γερμανικά στρατεύματα κατοχῆς, τήν 1/6/1942, στίς Μοῖρες. Φέτος, στίς 4/6/2017, ὁ Σεβ. Ποιμενάρχης μας τέλεσε τό ἐν λόγῳ μνημόσυνο στόν Ἱ. Μ. Ν. Ἁγ. Γεωργίου Μοιρῶν. Στή συνέχεια, ἔξω-

Σ

Τό κείμενο τῆς πλάκας

Ε ΑΥΤΟ ΤΟΝ ΧΩΡΟ ΤΗΝ 1η ΙΟΥΝΙΟΥ 1942 ΤΑ ΓΕΡΜΑΝΙΚΑ ΣΤΡΑΤΕΥΜΑΤΑ ΚΑΤΟΧΗΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΑΝ ΤΟΥΣ ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΠΡΟΚΡΙΤΟΥΣ ΤΩΝ ΜΟΙΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟ ΕΔΩ ΤΟΥΣ ΟΔΗΓΗΣΑΝ ΣΤΟ ΚΟΙΜΗΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΟΙΚΙΣΜΟΥ, ΟΠΟΥ ΤΟΥΣ ΕΚΤΕΛΕΣΑΝ: 1) ΜΙΧΑΗΛ ΖΑΧΑΡΙΟΥΔΑΚΗΣ 2) ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΜΠΟΛΑΡΗΣ 3) ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΜΟΥΝΤΡΑΚΗΣ 4) ΜΙΧΑΗΛ ΜΑΡΙΔΑΚΗΣ 5) ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΜΙΓΚΛΑΚΗΣ 6) ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ 7) ΜΗΝΑΣ ΣΑΡΟΥΛΑΚΗΣ 8) ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΧΟΥΣΤΟΥΛΑΚΗΣ 9) ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΣΑΓΚΡΟΥΝΑΚΗΣ. ΕΠΙΣΗΣ ΟΙ: 10) ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΝΑΚΑΡΑΚΗΣ 11) ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΧΑΝΔΡΑΚΗΣ 12) ΣΑΒΒΑΣ ΜΑΥΡΟΠΕΤΣΑΚΗΣ 13) ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΦΡΑΓΚΙΑΔΑΚΗΣ 14) ΚΩΝ/ΝΟΣ ΑΣΤΡΙΝΑΚΗΣ ΕΚΤΕΛΕΣΘΗΚΑΝ ΜΕ ΑΠΑΝΘΡΩΠΟ ΤΡΟΠΟ ΣΕ ΑΛΛΑ ΣΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΣΕ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΕΣ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ. ΑΙΩΝΙΑ Η ΜΝΗΜΗ ΑΥΤΩΝ. ΑΓΓΛΙΚΑ ON JUNE 1ST 1942 THE FOLLOWING NOTABLES OF MOIRES WERE CONCENTRATED IN THIS AREA BY THE GERMAN OCCUPATION TROOPS. FROM HERE THEY WERE LED TO THE CEMETERY OF THE SETTLEMENT WHERE THEY WERE EXECUTED: 1) MICHAEL ZACHARIOUDAKIS 2) APOSTOLOS BOLARIS 3) ALEXANDROS MOUNTRAKIS 4) MICHAEL MARIDAKIS 5) ANTONIOS MIGLAKIS 6) NIKOLAOS PAPADAKIS 7) MINAS SAROULAKIS 8) DEMETRIOS HOUSTOULAKIS 9) GEORGIOS TSAGROUNAKIS. ALSO THE FOLLOWING: 10) IOANNIS KANAKARAKIS 11) DEMETRIOS HANDRAKIS 12) SAVVAS MAVROPETSAKIS 13) GREGORIOS

30 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

θεν τοῦ Ἱ. Ν. ὁ Σεβ. τέλεσε ἐπιμνημόσυνη δέηση καί ἀποκαλύφθηκε πλάκα μέ τά ὀνόματα τῶν θυσιασθέντων, ἐλληνιστί, ἀγγλιστί καί γερμανιστί, δαπάναις τοῦ Ἱ. Μ. Ν. Ἁγ. Γεωργίου Μοιρῶν, ἐλάχιστο δεῖγμα μνήμης, τιμῆς πρός τούς ἐκτελεσθέντες συνανθρώπους μας.

•

FRAGIADAKIS 14) KONSTANTINOS ASTRINAKIS WERE EXECUTED IN THE MOSTLY INHUMAN WAY AT OTHER PLACES AND ON DIFFERENT DATES DURING THE GERMAN OCCUPATION. MAY THEIR MEMORY BE ETERNAL.

ΓΕΡΜΑΝΙΚΑ HIER, AM 1. JUNI 1942 VERSAMMELTE DIE DEUTSCHE BESETZUNGSARMEE FOLGENDE STAFFELCHEFS UND DANN FUHRTE SIE ZUM FRIEDHOF DER REGION, WO SIE HINGERICHTET WURDEN: 1) MICHAIL ZAHARIOUDAKIS 2) APOSTOLOS MPOLARIS 3) ALEXANDROS MOUNTRAKIS 4) MICHAIL MARIDAKIS 5) ANTONIOS MIGKLAKIS 6) NIKOLAOS PAPADAKIS 7) MINAS SAROULAKIS

8) DIMITRIOS HOUSTOULAKIS 9) GEORGIOS TSAGKROUNAKIS. NOCH FOLGENDE: 10) IOANNIS KANAKARAKIS 11) DIMITRIOS HANDRAKIS 12) SAVVAS MAVROPETSAKIS 13) GRIGORIOS FRAGKIADAKIS 14) KON/NOS ASTRINAKIS WURDEN AUF SCHRECKLICHER WEISE AN ANDEREN STELLEN UND DATEN WAHREND DER DEUTSCHEN BESETZUNG GRIECHENLANDS HINGERICHTET. IN EWIGEM GEDENKEN.

ΠΡΟΝΟΙΑ ΤΟΥ ΣΕΒ. ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΓΟΡΤΥΝΗΣ ΚΑΙ ΑΡΚΑΔΙΑΣ Κ. ΜΑΚΑΡΙΟΥ ΚΑΙ ΔΑΠΑΝΑΙΣ ΤΟΥ Ι. ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΝΑΟΥ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΜΟΙΡΩΝ.

Ὄχι, «ὁ ἕνας νά πεινᾶ καί ὁ ἄλλος νά μεθάει»

Ἐ

ντυπωσιακοί οἱ τίτλοι: «Διευρύνονται οἱ ἀνισότητες παγκοσμίως. Αὐξάνονται ραγδαία τά εἰσοδήματα τῶν πλουσιοτέρων». Ὕστερα ἀπό αὐτές τίς προειδοποιήσεις «τόν κώδωνα τοῦ κινδύνου, γιά τή διεύρυνση τῶν ἀνισοτήτων στίς ἀναπτυγμένες χῶρες τῆς Δύσης, κρούει τό Διεθνές Νομισματικό Ταμεῖο (ΔΝΤ). Σύμφωνα μέ τό Ταμεῖο, στίς χῶρες αὐτές, τό πλουσιότερο 1% τοῦ πληθυσμοῦ αὐξάνει τά πραγματικά του εἰσοδήματα μέ σχεδόν τριπλάσιο ρυθμό ἀπό τό ὑπόλοιπο 99% τοῦ πληθυσμοῦ. Ἡ διεύρυνση τῶν ἀνισοτήτων ἐξηγεῖ ἴσως τήν ἐνίσχυση τῆς ξενοφοβίας καί τοῦ οἰκονομικοῦ προστατευτισμοῦ». («Καθημερινή» 20.4.2017). Ἡ ἐποχή μας δέν εἶναι μονάχα αἰῶνας τοῦ ἀτόμου, ἀλλά καί τοῦ ἀτομισμοῦ. Ὁ σύγχρονος ἄνθρωπος ἐνῶ κάνει ἅλματα καί κατακτᾶ τό διάστημα, ἀνακαλύπτει, πώς ὁ ἴδιος εἶναι κλεισμένος στόν ἑαυτό του, δέσμιος τοῦ ἐγωισμοῦ του. Βλέπει πώς ἡ ἀγάπη στόν Θεό καί στόν πλησίον ἔχει ἀντικατασταθεῖ ἀπό τήν αὐτολατρεία του. Φυλακισμένος στό στενόψυχο συμφέρον

•

(Α Κορ. 11,21)

...«τόν κώδωνα τοῦ κινδύνου, γιά τή διεύρυνση τῶν ἀνισοτήτων στίς ἀναπτυγμένες χῶρες τῆς Δύσης, κρούει τό Διεθνές Νομισματικό Ταμεῖο (ΔΝΤ). Σύμφωνα μέ τό Ταμεῖο, στίς χῶρες αὐτές, τό πλουσιότερο 1% τοῦ πληθυσμοῦ αὐξάνει τά πραγματικά του εἰσοδήματα μέ σχεδόν τριπλάσιο ρυθμό ἀπό τό ὑπόλοιπο 99% τοῦ πληθυσμοῦ. Ἡ διεύρυνση τῶν ἀνισοτήτων ἐξηγεῖ ἴσως τήν ἐνίσχυση τῆς ξενοφοβίας καί τοῦ οἰκονομικοῦ προστατευτισμοῦ»... του, λαχταράει ὑποσυνείδητα νά ἐλευθερωθεῖ ἀπό τά δεσμά του. Ποθεῖ τήν ἀληθινή κοινωνία μέ τούς συνανθρώπους του. Νά ἀναπνεύσει ἐλεύθερα τό ὀξυγόνο τῆς καλοσύνης καί νά ἀναζωογονήσει τόν μαραζωμένο ἀπό τήν ἐγωπάθεια ψυχικό ὀργανισμό του. Ἡ λύση; Ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ εἶναι σαφής: Νά πρυτανεύσει ἡ ἀγάπη. «Τό περίσσευμα τοῦ ἑνός νά καλύπτει τό ὑστέρημα τοῦ ἄλλου» (Β' Κορ. η΄14) Περιοδικό «Ζώη», τεῦχος 4313, Ἰούνιος 2017.

• Ἐν Ἐσόπτρῳ | 31

Μ Ε Ε Ν Δ Ι ΑΦ Ε Ρ Ο Ν Γ Ι Α Τ Ο Υ Σ Ν Ε Ο Υ Σ

Ὅλοι ἔχουν ἄποψη γιά τά πάντα!

Ἡ

τοῦ Αἰδεσιμολ. Πρωτ. Θεμιστικλῆ Μουρτζανοῦ ✽

ἐποχή μας πάσχει ἀπό τήν ἀσθένεια τοῦ «ξερολισμοῦ». Νεώτεροι καί μεγαλύτεροι ἔχουν ἄποψη γιά τά πάντα. Δικαιοῦνται νά σχολιάζουν ὁτιδήποτε συμβαίνει μέ ἀναρτήσεις στό Διαδίκτυο, χωρίς ὅμως ἐνδιαφέρον γιά τήν ἀλήθεια. Δέν ἐνδιαφέρονται γιά ἐπιχειρήματα, ἀλλά εἶναι ἕτοιμοι «γκουκλάροντας» καί ἀκολουθώντας τήν πρώτη ἐμφανιζόμενη ἀνάρτηση, νά ἔχουν ἄποψη, τήν ὁποία δέν ἐπιτρέπουν σέ κανέναν νά τή ἀμφισβητήσει. «Τό ξέρω». Ὅταν κάποιος ἐπισημαίνει σφάλματα ἤ ἄλλες ὁδούς ὁ ἀταπείνωτος νοῦς ἀπαντᾶ μέ αὐτή τή φράση. Μέ πεῖσμα καί ἰσχυρογνωμοσύνη ἀρνούμαστε νά παραδεχθοῦμε ὅτι ἡ διάνοιά μας εἶναι πεπερασμένη, ὅτι δέν εἴμαστε αὐθεντίες οὔτε ἀλάθητοι. Τό σωκρατικό «ἕν οἶδα ὅτι οὐδέν οἶδα», τό εὐαγγελικό «τά μωρά τοῦ κόσμου ἐξελέξατο ὁ Θεός ἵνα τούς σοφούς καταισχύνῃ» δέν μᾶς ἀγγίζουν σήμερα. Τό νά ἀκούσουμε ἤ νά ἀναζητήσουμε ἄλλες πλευρές προϋποθέτει κόπο. Προϋποθέτει τήν ἀνάγκη νά ἀναλάβουμε τήν εὐθύνη γιά τυχόν λάθη μας, ἀκόμη καί νά ζητήσουμε συγγνώμη γι’ αὐτά. Ταυτόχρονα ὁ ἄνθρωπος μέ ταπεινό φρόνημα νιώθει χαρά, ὅταν μέσα ἀπό μία συζήτηση, μία ἀναζήτηση, ἕνα μοίρασμα σκέψεων καί ἀπόψεων, μπορεῖ νά πλουτίσει ὄχι μόνο τίς γνώσεις, ἀλλά καί τόν τρόπο θέασης τῆς πραγματικότητας. Τό κατεστημένο ὅμως πολιτισμικό πρότυπο, αὐτό τῆς αὐτοδικαίωσης καί τῆς αὐτοθέωσης, δέν ἀφήνει πολλά περιθώρια γιά μία τέτοια στάση. Ἄν παραδεχθοῦμε ὅτι ἡ 32 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

...Ὁ ὑπερήφανος νοῦς πού καλλιεργεῖται σήμερα ἀπό τό πολιτισμικό πρότυπο τῶν καιρῶν δέν ἀφήνει περιθώριο γιά αὐθεντική πνευματική καλλιέργεια. Γιά ἀναζήτηση ἀπαντήσεων σέ ὑπαρξιακά ἐρωτήματα, ὅπως ὁ Θεός, ὁ θάνατος, ἡ ἀγάπη. Ἡ ἀπουσία πνεύματος μαθητείας κάνει συχνά τούς νέους, τό τμῆμα τῆς κοινωνίας στό ὁποῖο θά ἔπρεπε ὅλοι νά ἐλπίζουμε, νά ἔχουν μία παθητική θέαση τοῦ κόσμου καί τῆς πραγματικότητας... γνώμη μας δέν ἦταν σωστή, τότε φοβόμαστε ὅτι θά μᾶς ἀπορρίψουν, θά μᾶς εἰρωνευτοῦν, θά μᾶς συντρίψουν. Ἔτσι ἐμμένουμε στό «τό ξέρω», τό ὑπερασπιζόμαστε καί προσποιούμαστε ὅτι οἱ ἄλλοι δέν ξέρουν. Κάποτε φτάνουμε στό νά πιστέψουμε κιόλας τήν ἐπιφανειακή μας ἄποψη. Οἱ ἄνθρωποι μαθαίνουμε ὅτι σημασία ἔχει ἡ εὐχαρίστησή του «νά περνᾶς καλά». Ὅτι ὁ κόπος, ἡ κριτική, ἡ ἀναζήτηση τῆς ἀλήθειας δέν ἔχουν πέραση σήμερα. Καί αὐτό διαφαίνεται στόν τρόπο πού ἀντιμετωπίζουμε τήν παιδεία. Ἡ ἥσσων προσπάθεια ἀποθεώνεται, στό ὄνομα τοῦ δικαιώματος νά ἔχουν ὅλοι πρόσβαση στό σχολεῖο καί ἕνα χαρτί στό χέρι. Ποιό ὅμως εἶναι τό πραγματικό ἀντίκρισμα; Ἡ ἀγορά ἐργασίας, ἀλλά καί ἡ ἀδυναμία σύναψης αὐθεντικῶν σχέσεων, μέ γνώμονα τήν ἀγάπη καί τήν εὐθύνη, μαρτυροῦν τήν ἀπόληξη τῆς εὐκολίας. «Τά ξέρω ὅλα…». Ὁ ὑπερήφανος νοῦς πού καλλιεργεῖται σήμερα ἀπό τό πολι-

•

τισμικό πρότυπο τῶν καιρῶν δέν ἀφήνει περιθώριο γιά αὐθεντική πνευματική καλλιέργεια. Γιά ἀναζήτηση ἀπαντήσεων σέ ὑπαρξιακά ἐρωτήματα, ὅπως ὁ Θεός, ὁ θάνατος, ἡ ἀγάπη. Ἡ ἀπουσία πνεύματος μαθητείας κάνει συχνά τούς νέους, τό τμῆμα τῆς κοινωνίας στό ὁποῖο θά ἔπρεπε ὅλοι νά ἐλπίζουμε, νά ἔχουν μία παθητική θέαση τοῦ κόσμου καί τῆς πραγματικότητας. Γιατί νά ἀσχοληθοῦν μέ τήν πολιτική, μέ τή θρησκεία, μέ τήν τέχνη, μέ τή γνώση καί νά διαμορφώσουν προσωπικές ἐπιλογές, μέ ἐπιχειρήματα, ὅταν ὅλα τούς δίδονται ἕτοιμα καί σέ στερεοτυπικές μορφές καί δόσεις, γιά νά κερδίζουν οἱ ἰδεολογικοί κυρίαρχοι, ἀπό ὅπου κι ἄν προέρχονται;

Ἐδῶ ἔγκειται καί ἡ εὐθύνη τῆς Ἐκκλησίας. Ἀφοῦ κάνουμε τήν αὐτοκριτική μας, διότι ἱεροποιήσαμε τό γράμμα τῆς παράδοσης καί ἀρκούμαστε σ’ αὐτό, νά τολμήσουμε ἐπιτέλους νά ἀνοιχτοῦμε στό πνεῦμα της. Νά ἀφυπνίσουμε. Νά ἐξηγήσουμε. Νά χτίσουμε σχέσεις ἀλήθειας καί ὄχι εὔπεπτου συμβιβασμοῦ μέ τό ψεύτικο. Καιρός νά πάψουμε νά θεοποιοῦμε τήν εἰκόνα μας καί νά ρισκάρουμε. Ἄλλωστε, μόνο ὁ Θεός τά ξέρει ὅλα. Ἐμεῖς σπουδάζουμε μέ ταπείνωση τό θέλημά Του, ζητώντας τόν φωτισμό κι αὐτόν τόν δρόμο ἄς δείξουμε! Ἀπό τήν Ἐφημερίδα «Ὀρδόδοξη ἀλήθεια», 17/5/2017.

•

ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ

Ὀ

Ὡρολογιακή βόμβα τό δημογραφικό

ξύτατο τό δημογραφικό πρόβλημα στή χώρα μας. Ἔχει χαρακτηρισθεῖ ὡς «ἡ πραγματική ὡρολογιακή βόμβα». Καί ἀντί γιά τή λήψη δραστικῶν μέτρων γιά τήν ἐνίσχυση τῆς οἰκογένειας συμβαίνει τό ἐντελῶς ἀντίθετο. Πρόσφατο εἶναι τό δημοσίευμα πού κρούει τόν κώδωνα τοῦ κινδύνου, ἀλλά εἰς ὦτα μή ἀκουόντων: «Χωρίς μέτρα στήριξης οἱ οἰκογένειες μέ παιδιά, ἐνῶ ἡ Ἑλλάδα γερνάει. Μία ἀπό τίς χειρότερες οἰκονομικές πολιτικές ἐνισχύσεις σέ ὅλο τόν κόσμο ἔχει ἡ χώρα μας. Ἐνῶ στήν Ἑλλάδα ἡ ὑπογεννητικότητα λαμβάνει ὁλοένα καί μεγαλύτερες διαστάσεις καί ἡ παιδική φτώχεια καταρρίπτει τό ἕνα ἀρνητικό ρεκόρ μετά τό ἄλλο, στή χώρα μας ἐφαρμόζεται τό διεθνῶς λιγότερο ἀποδοτικό σύστημα ἐνίσχυσης τῶν ἐργαζομένων μέ παιδιά...». Οἱ ἀριθμοί εἶναι

συγκλονιστικοί: «Οἱ γεννήσεις ἦταν καί τό 2016 σαφῶς λιγότερες ἀπό τούς θανάτους. Μέ βάση τά στοιχεῖα ἀπό τά ληξιαρχεῖα, ἡ περυσινή χρονιά ἔκλεισε μέ μόλις 93.418 γεννήσεις οἱ ὁποῖες ἦταν λιγότερες κατά 25.205 σέ σχέση μέ τούς θανάτους. Τό 2016 εἶναι ἡ 5η διαδοχική χρονιά πού οἱ θάνατοι ξεπερνοῦν τίς γεννήσεις ἐνῶ τό ἀρνητικό ἰσοζύγιο ἔχει φτάσει στίς 115.000 ἄτομα ἀπό τό 2011 μέχρι τό 2016» («Καθημερινή» 5.3.2017). Καιρός ἔστω καί τώρα νά ἀφυπνιστεῖ τό Κράτος καί νά συνειδητοποιήσει τή βαριά του εὐθύνη καί νά λάβει γενναῖα μέτρα γιά τήν ἐνίσχυση τῶν πολυτέκνων. Ὁ ἐμπαιγμός τῶν ἡρωϊκῶν αὐτῶν ἀγωνιστῶν πρέπει ἐπιτέλους νά σταματήσει. Περιοδικό «Ζώη», τεῦχος 4312, Μάϊος 2017.

• Ἐν Ἐσόπτρῳ | 33

Τμῆμα: ἐκδηλώσεων ὁμιλιῶν

Ἐκδήλωσεις στά πλαίσια τῆς καμπάνιας, «Europe in my Region 2017». Ἡ Περιφέρεια Κρήτης, συμμετεῖχε στήν πανευρωπαϊκή καμπάνια: «Europe in my Region» καί προέβαλε ἔργα πολιτισμοῦ, πού χρηματοδοτήθηκαν ἀπό τό Ἐπιχειρησιακό Πρόγραμμα Κρήτης 2007-2013, μέ 9 ἔργα στήν Κρήτη. Ἕνα ἀπό αὐτά ἦταν τό Πολιτιστικό μας Κέντρο τό ὁποῖο, μέ προτροπή τῆς Περιφέρειας Κρήτης, πραγματοποίησε διάφορες ἐκδηλώσεις: Α) Ἀπό 8 ἔως 12 Μαΐου 2017, ἔκθεση Ἁγιογραφίας, Ψηφιδωτοῦ καί Ντεκουπάζ.

34 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

Β) Στίς 10/5/2017, ἑσπερίδα, μέ ὁμιλία – παρουσίαση διαφανειῶν ἀπό τόν π. Ἱλαρίωνα Σταματάκη, μέ θέμα: «Ἡ ἐξέλιξη τῆς χριστιανικῆς τέχνης», τήν ὁποία πλαισίωσε μέ ὕμνους ἡ Χορωδία τῆς Σχολῆς Βυζ. Μουσικῆς τοῦ Κέντρου μας, ὑπό τή διεύθυνση τοῦ π. Νικολάου Κοκολάκη καί συγκρότημα ὀργανοπαικτῶν πού ἔπαιξε παραδοσιακά τραγούδια.

Γ) Στίς 14/5/2017, ἑσπερίδα, μέ ὁμιλία: «Ἡ Γυναῖκα στήν τέχνη», μέ εἰσηγητές τίς κ. κ. Μαρία Βασιλάκη, Ρομπέρτα Αμικούτσι, Ροδοῦλα Ζοζωνάκη – Σαματάκη, Χαρούλα Χαλκιαδάκη, Λουκία Βολικοῦ καί τόν κ. Κώστα Θαλασσινάκη. Παράλληλα λειτούργησε ἔκθεση ἀπό μικτές τεχνικές τοῦ ντεκουπάζ. Χαιρετισμό ἀπηύθυνε ἡ κ. Μαρία Κασωτάκη, Προϊσταμένη τῆς Διαχειριστικῆς Ἀρχῆς Περιφέρειας Κρήτης. Τό μεσημέρι τῆς ἴδιας ἡμέρας μᾶς ἐπισκέφθηκε ὁ κ. Σταῦρος Ἀρναουτάκης, Περιφερειάρχης Κρήτης.

Ἐν Ἐσόπτρῳ | 35