Ημερολόγιο 2017 - Ιερά Μητρόπολη Γορτύνης και Αρκαδίας by iconio

εξωφ τελικ.qxp_Layout 1 22/1/18 10:03 μμ Page 1

Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῑον

Ἱερά Μητρόπολις Γορτύνης καί Ἀρκαδίας - 2017

Ἱερά Μητρόπολις Γορτύνης καί Ἀρκαδίας

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ

2017

’

εξωφ τελικ.qxp_Layout 1 22/1/18 10:03 μμ Page 2

Βιβλιοπωλεῖο Ἱ. Μητροπόλεως: Μοῖρες τηλ. 2892023790 & 6997134460 ≈ Ἡ ἱστοσελίδα μας: www.imga.gr

✼ Ἐμπροσθόφυλλο: Ὁ ἀπό Ἀρκαδίας, Μητροπολίτης Κρήτης, Βασίλειος. ✼ Ὀπισθόφυλλο: Ὁ Μητροπολίτης Κρήτης, Βασίλειος, Πρόεδρος τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, μέ Μέλη Αὐτῆς, πρό τοῦ Ἱεροῦ Μητροπολιτικοῦ Ναοῦ Ἁγίου Μηνᾶ Ἡρακλείου. ✼ Τό ἡμερολόγιο, ἐπιμελήθηκε ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακάριος. ✼ Ἐκδοτική παραγωγή: «ΤΥΠΟΚΡΕΤΑ» Γ. Καζανάκης, Δ/χοι ΑΒΕ, ΒΙ.ΠΕ. Ἡρακλείου Κρήτης, τηλ. 2810382800, email: info@kazanakis.gr

Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῑον

Ἱερά Μητρόπολις Γορτύνης καί Ἀρκαδίας Ἀφιερωμένο στόν ἀοίδιμο Ἐπίσκοπο Ἀρκαδίας, μετέπειτα Μητροπολίτη Κρήτης, Βασίλειο, (1872 - 1950) ΕΓ ΚΟΛΠΙΟΝ ΚΟ Λ ΠΙΟΝ ΗΜΕΡΟΛΟΓ Η ΜΕ ΡΟ ΛΟΓΙΙ Ο Ν ΤΟ Υ Ε ΤΟΥ ΤΟ Υ Σ

20 2 0 17 17

Ἡ Α.Θ.Π. ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης κ.κ.ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΣ, Κρήτη 2012.

-2-

Ἱερώτατε Μητροπολῖτα Γορτύνης καὶ Ἀρκαδίας, ὑπέρτιμε καὶ ἔξαρχε Κεντρῴας Κρήτης, ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι ἀγαπητὲ ἀδελφὲ καὶ συλλειτουργὲ τῆς ἡμῶν Μετριότητος κύριε Μακάριε, χάρις εἴη τῇ ὑμετέρᾳ Ἱερότητι καὶ εἰρήνη παρὰ Θεοῦ. "Ἀρχὴ ἐλπίδος ἀγαθῆς ἐδόθη τοῖς Ἁγίοις ἐξαίρετα τὸ πράττειν, κατάπληκτα μεγάλα, ἅπερ καὶ θαύματά ἐστι θαυμάζεσθαι ἀξίως" (Οἶκος ἐκ τῆς ᾀσματικῆς ἀκολουθίας τῶν Ἁγίων Κικιλίας, Βαλεριανοῦ καὶ Σιβουρτίου), θὰ ἠδυνάμεθα νὰ ἐπαναλάβωμεν μετὰ τοῦ ἱεροῦ ὑμνῳδοῦ Ἰωσήφ, προλογίζοντες τὸ ἀφιερούμενον εἰς τὸν ἀλησμόνητον Ἐπίσκοπον Ἀρκαδίας καὶ μετέπειτα Μητροπολίτην Κρήτης μετὰ χεῖρας ἐγκόλπιον ἡμερολόγιον τοῦ ἔτους 2017 τῆς ὑπὸ τὴν ἔμφρονα ποιμαντορίαν τῆς ὑμετέρας ἀγαπητῆς Ἱερότητος Ἱερᾶς Μητροπόλεως. Πολλάκις τονίζεται καὶ ἐπισημαίνεται ὑπὸ τῆς Μητρὸς Ἐκκλησίας καὶ ὑπὸ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου προσωπικῶς ἡ μεγίστη σημασία τῆς πολυκάρπου προσφορᾶς τῆς Ὀρθοδόξου Κρήτης καὶ τοῦ εὐλογημένου λαοῦ αὐτῆς εἰς τὰ τοῦ φιλευσεβοῦς Γένους καὶ τῆς ἀμωμήτου ἡμῶν πίστεως πράγματα ἐν παντὶ καιρῷ καὶ ἐν πάσῃ ὥρᾳ καὶ περιστάσει διὰ μέσου τῶν αἰώνων. Πάντοτε δὲ θαυμάζομεν τὴν ἀνθεκτικότητα εἰς τὰς πλείστας ὅσας ἱστορικὰς ἀντιξοότητας τῶν θεοσεβῶν Κρῃτῶν, καθὼς καὶ τὴν χρυσῆν ἅλυσιν τῶν σεπτῶν καὶ ἁγίων μορφῶν καὶ τῶν γενναίων ἐκκλησιαστικῶν ἀνδρῶν τῆς Κρήτης, τοὺς ὁποίους αὕτη ἐκληροδότησεν ὡς κοινὸν καὶ πολυτιμότατον κτῆμα εἰς τοὺς ἐπιγενομένους. -3-

Εἷς ἐκ τῶν λαμπρῶν ἐσχάτων κρίκων τῆς χρυσῆς ταύτης ἁλύσεως εἶναι ἀσφαλῶς καὶ ὁ ἀλήστου μνήμης προκάτοχος τῆς ὑμετέρας Ἱερότητος μακάριος Ἐπίσκοπος Ἀρκαδίας καὶ μετέπειτα Μητροπολίτης Κρήτης Βασίλειος, ὁ ὁποῖος ἐκλέϊσε τὸν Θρόνον τοῦ Ἁγίου Ἀνδρέου Κρήτης καὶ προσήνεγκεν εἰς τὴν ὑμετέραν περιφέρειαν πολλὰ τετιμημένα καὶ ἀνθεκτικὰ εἰς τὸν χρόνον ἀγαθά, μεταξὺ τῶν ὁποίων καὶ ἡ καταλυτικὴ διὰ τὴν ἐποχὴν ἐκείνην συμβολὴ αὐτοῦ εἰς τὴν γεωργικὴν ἀνασυγκρότησιν αὐτῆς, οἰκοδομήσαντος τὴν ἄχρι σήμερον λειτουργοῦσαν Γεωργικὴν Σχολὴν Μεσαρᾶς, ἡ ὁποία συνέβαλε μεγάλως εἰς τὴν οἰκονομικὴν ἀνάπτυξιν τῆς περιοχῆς. Ἰδιαιτέρας ὅμως ἐξάρσεως ἀξία τυγχάνει, πρὸς μίμησιν διαχρονικοῦ παραδείγματος, ἡ εὐαγγελικὴ δρᾶσις τοῦ ἱεροῦ Ποιμένος Βασιλείου ὑπὲρ τῆς σωτηρίας τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ ἐν καιροῖς δυσχειμέροις, ὅτε δυνάμεις ἀλλότριαι ἐπεχείρησαν νὰ κατακτήσουν τὸν τόπον ἀλλὰ καὶ τὰ ὅσια καὶ τὰ ἱερὰ τῆς καρδίας καὶ τοῦ εἶναι τῶν Κρῃτῶν, σκορπίζοντες φοβέρας καὶ ἀπειλοῦντες τὴν ἀδούλωτον Κρήτην μὲ "σκλαβιάν". Τότε ὁ μακαριστός, μιμούμενος τὸ παράδειγμα τοῦ Ἀρχιεποίμενος Χριστοῦ καὶ τῶν μαρτύρων Ἐπισκόπων τῆς Κρήτης, προέβαλεν ἑαυτὸν ἐνώπιον τῶν βουλῶν τῶν ἐναντίων, ἐν δυνάμει καὶ ζήλῳ Ἠλιού, τὰς ὁποίας βουλὰς καὶ διεσκέδασεν ὡς "ἱστὸν ἀράχνης", ἔχων ὡς ὁδηγὸν τὴν ἀκλόνητον Ὀρθόδοξον πίστιν καὶ τὸ τῆς σοφίας Σολομῶντος "ἐνωτίσασθε οἱ κρατοῦντες καὶ γεγαυρωμένοι ἐπὶ ὄχλοις ἐθνῶν, ὅτι ἐδόθη παρὰ Κυρίου ἡ κράτησις ὑμῶν καὶ ἡ δυναστεία παρὰ Ὑψίστου" (πρβλ. Σοφ. Σολ. ς΄, 2-3), τὸ ὁποῖον καὶ ἐπανελάμβανε πρὸς τοὺς ἀπειλοῦντας τὸ ἱερὸν καὶ τὸ βασίλειον τῆς εὐπρεπείας τῶν Κρῃτῶν, ὑπε-4-

ραμυνόμενος τοῦ Ὀρθοδόξου ἤθους τῆς ἐλευθερίας καὶ τῆς ἀνθρωπίνης ἀξιοπρεπείας, καταδικασθεὶς διὰ τὴν δραστηριότητα αὐτοῦ ταύτην καὶ εἰς θάνατον. Ὁ Ἀρκαδίας Βασίλειος ἐμιμήθη καὶ τὸ μαρτύριον καὶ τὴν ἀνδρείαν καὶ τὸ φρόνημα καὶ τὸ φιλότιμον τῆς μαρτυρικῆς Κρητικῆς ψυχῆς, ἐφ᾿ ᾧ καὶ δικαίως τιμᾶται καὶ διὰ τῆς ἀφιερώσεως εἰς τὴν μνήμην αὐτοῦ τοῦ ἐγκολπίου ἡμερολογίου τούτου ὑπὸ εὐγνωμονοῦντος διαδόχου αὐτοῦ καὶ εὐεργετηθέντων τέκνων, ὡς εἶσθε πάντες ὑμεῖς, ἀγαπητοὶ ἡμῖν εὐλογημένοι κάτοικοι τῆς Μεσαρᾶς καὶ τῆς ὅλης Ἐπαρχίας. " Ὁ τοὺς διὰ Χριστὸν" καὶ τὸ εὐσεβὲς ἡμῶν Γένος καὶ τὰς ἀξίας αὐτοῦ "'ἠθληκότας τιμῶν, δῆλός ἐστι τὸν ἴσον ζῆλον ἔχων τῆς πίστεως, ὥστε μία αὕτη πρᾶξις πολλῆς ἀρετῆς ἔχει τὴν μαρτυρίαν" (Ἐπιστολὴ 197, Ἀμβροσίῳ Ἐπισκόπῳ Μεδιολάνων, P.G. 32, 712A-Β), ἐπαναλαμβάνει ἐπικαίρως μετὰ Βασιλείου τοῦ Μεγάλου διὰ τὴν περίπτωσιν τοῦ ὁμωνύμου αὐτοῦ ἀλήστου μνήμης Ἱεράρχου ἡ Μήτηρ Ἁγία τοῦ Χριστοῦ Μεγάλη Ἐκκησία καὶ ἡ ἡμετέρα Μετριότης, συγχαίροντες προσωπικῶς τὴν ὑμετέραν ἀγάπην ἐπὶ τῇ ἀναγνωρίσει καὶ τῇ τοιουτοτρόπῳ ἐξάρσει τῆς προσφορᾶς τοῦ μεγάλου καὶ ἡρωϊκοῦ τούτου τέκνου τῆς Κρήτης, ἐφ᾿ ᾧ καὶ ἀποδίδομεν ὑμῖν, Ἱερώτατε ἅγιε ἀδελφέ, τὸν δίκαιον ἔπαινον τῆς ἡμῶν Μετριότητος, ἐπικαλούμενοι ἐφ᾿ ὑμᾶς καὶ ἐπὶ τὴν θεόλεκτον ὑμῶν ποίμνην καὶ τὸν εὐαγῆ κλῆρον τὴν Χάριν καὶ τὰ ἄπειρα δωρήματα τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ καὶ κατὰ τὸν ἀρχόμενον νέον ἐνιαυτὸν καὶ πάσας τὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς ὑμῶν. βις´ ∆εκεµβρίου η´ ´

-5-

-6-

Ἡ Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, κατά τήν ἡμέρα τῆς ἀποκάλυψης τῆς προτομῆς τοῦ ἀοιδίμου Ἀρχιεπικόπου Κρήτης κυροῦ Τιμοθέου, στόν αὔλειο χῶρο τοῦ Ἱ. Μ. Ν. Ἁγ. Μηνᾶ Ἡρακλείου, 11/11/2016.

EKKΛHΣIA KPHTHΣ

«Ἡ ἐν Κρήτῃ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία, ἀπαρτιζομένη ἐκ τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς καί τῶν Ἱερῶν Μητροπόλεων Κρήτης, εἶναι ἡμιαυτόνομος, ἔχουσα τήν κανονικήν ἐξάρτησιν αὐτῆς ἐκ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου. Τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης ἀνωτάτη διοικητική ἀρχή εἶναι ἡ ἐν Ἡρακλείῳ Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδος Κρήτης». (Ἄρθρα 1, 2, τοῦ «Ν. 4149/1961, Περί καταστατικοῦ Νόμου τῆς ἐν Κρήτῃ Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», (Φ.Ε.Κ.41/16-3-1961,τ. Α)

Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδος Ἐκκλησίας Κρήτης

† Ὁ Κρήτης Ε ἰ ρ η ν α ῖ ο ς, Πρόεδρος † Ὁ Γορτύνης καί Ἀρκαδίας Μ α κ ά ρ ι ο ς † Ὁ Ρεθύμνης καί Αὐλοποτάμου Ε ὐ γ έ ν ι ο ς † Ὁ Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου Δ α μ α σ κ η ν ό ς † Ὁ Λάμπης, Συβρίτου καί Σφακίων Ε ἰ ρ η ν α ῖ ο ς † Ὁ Ἱεραπύτνης καί Σητείας Κ ύ ρ ι λ λ ο ς † Ὁ Πέτρας καί Χερρονήσου Γ ε ρ ά σ ι μ ο ς † Ὁ Κισάμου καί Σελίνου Ἀ μ φ ι λ ό χ ι ο ς † ὉἈρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί ΒιάννουἈ ν δ ρ έ α ς Ἀρχιγραμματεύς: Ἀρχιμ. Πρόδρομος Ξενάκης Ὑπογραμματεύς: ... Κωδικογράφος: Ἀρχιμ. Νήφων Βασιλάκης Ἱστοσελίδα Ἱ. Συνόδου: http://ekklisiakritis.com Τηλ. καί φάξ: 2810 288658 -7-

Ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακάριος. -8-

Ἀντί προλόγου

Ὁ ἀπό Ἀρκαδίας, Μητροπολίτης Κρήτης, Βασίλειος εἶναι ἕνα ἱστορικό πρόσωπο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης. Εἶναι γέννημα τῶν τιμαλφῶν κρητικῶν παραδόσεων, στίς ὁποῖες βασίσθηκε προκειμένου νά ἀνοιχθεῖ στούς νέους ὁρίζοντες τῆς ἐποχῆς του. Ἦταν ἀσκητικός, φιλάνθρωπος, ἵδρυσε, ἔκτισε καί λειτούργησε τή Γεωργική Σχολή Μεσαρᾶς, πρωτοστάτησε γιά τή δημιουργία τοῦ δρόμου Ἡρακλείου - Μεσαρᾶς, στήριξε τήν ἀρχαιολογική ἔρευνα στή περιοχή μας καί ἀντιστάθηκε στούς γερμανούς κατακτητές, σχεδόν μέχρι θανάτου. Ἐξορίστηκε καί ὑπέφερε πολλά, ἐν ὀδύναις. Εὐχαριστοῦμε τόν κ. Κ. Παπαδάκη γιά τή ἄδειά του, νά ἀναδημοσιεύσουμε ἐδῶ, ἀποσπάσματα ἀπό τή μελέτη του, γιά τόν Ἐπίσκοπο Βασίλειο. Ἀφιερώνουμε τό παρόν ἡμερολόγιο, στόν ἐξαιρετικό Ἱεράρχη Βασίλειο, μέ βαθύτατη εὐγνωμοσύνη καί σεβασμό, ὡς μία ἀρχή ἄλλων μελλοντικῶν ἐκδηλώσεων, γιά τό εὐλογημένο πρόσωπο καί ἔργο του. Ἐκεῖνοι πού δέν γνωρίζουν καί ἀπαξιώνουν μέ ἀγνωμοσύνη καί ἰδεοληπτική ἐπιθετικότητα τή συμβολή τῆς Ἐκκλησίας στήν πρόοδο καί στήν ἐθνική ἀντίσταση, ἐδῶ μποροῦν νά βροῦν μία, μέσα σέ πολλές ἄλλες, χαρακτηριστική ἀδιαμφισβήτητη ἀπάντηση τῆς πρόσφατης ἱστορίας τῆς Τοπικῆς Ἐκκλησίας. Εὐχόμαστε, πατρικῶς, καλή καί εὐλογημένη χρονιά.† Ὁ Γορτύνης καί Ἀρκαδίας Μακάριος

-9-

ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΜΑΡΚΑΚΗΣ (1872 -1950) Ὁ ἀντιστασιακός καί φιλάνθρωπος Μητροπολίτης Κρήτης Μελέτη τοῦ Κωστῆ Ἠλ. Παπαδάκη (ἀποσπάσματα) ✼ 1.Γέννηση καί σπουδές. Ὁ Βασίλειος Μαρκάκης γεννήθηκε στόν Κεραμέ Ἁγ. Βασιλείου Ρεθύμνης, τήν ἡμέρα τῶν Θεοφανείων, (6/1/1872). Πατέρας του ἦταν ὁ Ἐμμ. Μαρκάκης καί μητέρα του ἡ Μηλιά, τό γένος Καλαϊτζηδάκη. {...} Τελείωσε τό Δημοτικό Σχολεῖο τοῦ χωριοῦ του καί, στή συνέχεια, φοίτησε στό ἑλληνικό σχολεῖο πού ἕδρευε, τόν καιρό ἐκεῖνο στή γειτονική Μύρθιο, χωριό ἐπίσης τῆς Ἐπαρχίας Ἁγ. Βασιλείου καί στό Γυμνάσιο Ρεθύμνου. Πολύ ἐνωρίς διακρίθηκε γιά τίς σπουδαῖες ἀρετές του, τήν ἐπιμέλεια καί ἐπίδοσή του στά γράμματα. Γι’ αὐτό, τό ἔτος 1890 (5 Σεπτεμβρίου), ἀφοῦ χειροθετήθηκε μοναχός ἀπό τόν τότε Ἐπίσκοπο Λάμπης καί Σφακίων Εὐμένιο Ξηρουδάκη, ἀναχώρησε ἀμέσως ὡς ὑπότροφος τῆς Ἱ. Μονῆς Πρέβελη, στή Θεολογική Σχολή τῆς Χάλκης, ἀπό τήν ὁποία καί ἔλαβε τό πτυχίο του μέ «ἄριστα» τόν Ἰούνιο τοῦ 1896. Λόγῳ τῆς ἐπανάστασης πού τόν καιρό ἐκεῖνο ἐπικρατοῦσε στό Νησί, ὁ Βασίλειος, μετά τό πέρας τῶν σπουδῶν του, δέν μπόρεσε νά κατέβει στήν Κρήτη καί ἀναγκάστηκε νά παραμείνει γιά μία τριετία ἀκόμα στήν Ἀθήνα. Γράφτηκε στή Νομική Σχολή τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν στήν ὁποία, κατά διαστήματα, παρακολούθησε τά μαθήματα. Στό τριετές αὐτό διάστημα ὑπηρέτησε παράλληλα καί ὡς Διάκονος καί - 10 -

Ἱεροκήρυκας στούς Ἱ. Ναούς τοῦ Ἁγ. Φιλίππου στήν Ἀθήνα καί τοῦ Ἁγ. Κωνσταντίνου στόν Πειραιᾶ. 2. Ὁ Βασίλειος, στή Σχολή τοῦ Ἁγ. Πνεύματος. Τό 1898, πού ἡ κατάσταση εἶχε ἤδη ἐξομαλυνθεῖ ἀρκετά, ὁ Βασίλειος ἐπέστρεψε καί πάλι στήν Κρήτη. Τόν καιρό ἐκεῖνο, (12 Μαΐου 1898), Μητροπολίτης Κρήτης εἶχε ἐκλεγεῖ ὁ Εὐμένιος Ξηρουδάκης, ἀγαπημένος τοῦ πνευματικός πατέρας καί προστάτης κατά τά χρόνια τῶν σπουδῶν του στή Θεολογική Σχολή τῆς Χάλκης. Τόν Σεπτέμβριο ὁ Βασίλειος, Ἱεροδιάκονος ἀκόμα, διαδέχεται στή διεύθυνση τῆς Σχολῆς τοῦ Ἁγ. Πνεύματος, τόν λαμπρό φιλόλογο καί λόγιο καθηγητή τοῦ Γυμνασίου Ρεθύμνης, Μιχαήλ Πρεβελάκη ὁ ὁποῖος εἶχε τή διεύθυνση τῆς Σχολῆς ἀπό τό 1895. {...} Μέ ἀξιοσημείωτο ζῆλο καί ἀφοσίωση, ὁ Βασίλειος, ἐργάστηκε δύο συνολικά χρόνια γιά τήν πνευματική καί ὑλική καθοδήγηση τῶν ἑβδομήντα καί πλέον τροφίμων τῆς Σχολῆς {...} ὁ Βασίλειος, πού ἀπό τίς 8 Μαΐου τοῦ ἔτους 1899, εἶχε χειροτονηθεῖ σέ Ἱερέα, μετατέθηκε στό Ἡράκλειο ὡς καθηγητής τῶν Θρησκευτικῶν στό Γυμνάσιο, Διδασκαλεῖο, Ἑλληνικό Σχολεῖο καί Παρθεναγωγεῖο τῆς πόλεως. 3. Ὁ Βασίλειος, Ἐπίσκοπος Ἀρκαδίας. Τό ἔτος 1900 πέθανε ὁ Ἐπίσκοπος Ἀρκαδίας Νικόδημος καί μεταξύ τῶν τριῶν ὑποψηφίων προτάθηκε ἀπό τήν Ἱ. Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης καί ὁ Βασίλειος, παρότι τόν καιρό ἐκεῖνο ἦταν ἡλικίας μόλις 28 χρόνων. Ὁ Βασίλειος, ἀφοῦ, ὅπως τό ὅριζε ὁ Nόμος, προκρίθηκε, στίς 30 Ἰουνίου τοῦ 1902, ἡμέρα τῆς ἑορτῆς τῶν Ἁγ. Ἀποστόλων, ἀπό τήν Ἱ. Σύνοδο τῆς - 11 -

Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης ὡς Ἐπίσκοπος Ἀρκαδίας καί στίς 25 Σεπτεμβρίου τοῦ ἴδιου ἔτους, μέ ἡγεμονικό διάταγμα, ἐγκαταστάθηκε στή νέα ἕδρα τοῦ Ἐπισκόπου Ἀρκαδίας, στούς Ἁγ. Δέκα τῆς Μεσαρᾶς Κρήτης. {...} Ἡ ἕδρα του, στούς Ἁγ. Δέκα, πού γιά ὀχτώ ὁλόκληρους αἰῶνες, ἀπό τήν ἐποχή τοῦ Ἀπ. Τίτου μέχρι τό 824, ὑπῆρξε ἕδρα τοῦ Μητροπολίτη Κρήτης, στεροῦνταν ἐπισκοπικοῦ μεγάρου. Ὁ Βασίλειος ἀνέγειρε ἀμέσως καί μέ δικές του δαπάνες ἁπλό καί ἀπέριττο ἐπισκοπεῖο, στόν χῶρο παλιοῦ ὀθωμανικοῦ νεκροταφείου, τόν ὁποῖο ἀγόρασε ἀποκλειστικά μέ τούς μισθούς του. Ἀλλά καί τόν Καθεδρικό Ναό τῆς Κωμόπολης καί ἀπό μέσα καί ἀπό ἔξω τελείως ἀνακαίνισε καί τούς Τάφους τῶν Ἁγ. Δέκα Μαρτύρων ἐντόπισε ἔξω ἀπό τήν Κωμόπολη - ὅπου, κατά τήν παράδοση, μαρτύρησαν οἱ Ἅγιοι - καί πάνω σ᾽ αὐτούς οἰκοδόμησε λαμπρό βυζαντινοῦ ρυθμοῦ Ναό, ἀφιερωμένο στήν ἱερή μνήμη τους. Ἀκόμα, ἔκτισε ἐκκλησίες σέ χωριά τῆς Ἐπαρχίας του καί ἀνακαίνισε τόν Ἱ. Ναό τῆς Παναγίας τῆς Καλυβιανῆς. 4. «Ὁ ζῆλος τοῦ οἴκου σου καταφάγεταί με», ( Ἰω. β′,17). {...} Οἱ χωρικοί στό σεμνό πρόσωπο τοῦ Βασιλείου ἀναγνώρισαν, ἀπό τήν πρώτη κιόλας στιγμή, τόσο τόν Ἐπίσκοπό τους, ποιμένα καί διδάσκαλο τῆς Ἐκκλησίας, ὅσο καί τόν πρωτοπόρο καί προοδευτικό γεωργό, τόν πολύτιμο γεωπόνο στίς διάφορες ἀγροτικές καί γεωργικές τους ἐργασίες πού τόσο πολύ τόν εἶχαν ἀνάγκη. Ἔτσι, ἀνάμεσα στίς ἄλλες δραστηριότητές του στόν τομέα αὐτό, σημειώνουμε τόν δρόμο Ἁγ. Βαρβάρας - 12 -

– Μοιρῶν πού μέ προσωπικές ἐνέργειες του διανοίχτηκε. {...} Ὅμως, τό ἔργο πού κυρίως ἀνέδειξε τόν Βασίλειο στόν χῶρο αὐτό τῆς κοινωνικῆς - ἀγροτικῆς προσφορᾶς ἦταν ἡ «Πρακτική Γεωργική Σχολή» τῆς Μεσαρᾶς, μέ παχύ καί ἀποδοτικό ἔδαφος, ὅμως διαπίστωσε ὅτι ὅλες οἱ γεωργικές δουλειές γινόντουσαν χωρίς μέθοδο, χωρίς σύστημα καί μελέτη. Ὅλα εἶχαν ἀφεθεῖ στήν τύχη καί στίς εὐνοϊκές καιρικές συνθῆκες. Τά μέσα καλλιέργειας ἦταν πρωτόγονα καί οἱ γνώσεις τῶν ἀγροτῶν ἁπλές καί στοιχειώδεις, μέ ἀποτέλεσμα ἡ ἀπόδοση τῆς ἐργασίας τους, νά μήν εἶναι ἡ ἀναμενόμενη. Τό ἐνδιαφέρον τοῦ Βασιλείου στράφηκε ἀμέσως καί πρός τόν τομέα αὐτό. Δίδασκε προσωπικά ὁ ἴδιος τούς γεωργούς. Κατά τίς ἐπισκέψεις του στήν Ἐπαρχία, ὕστερα ἀπό τό φλογερό κήρυγμά του στήν ἐκκλησία, ὁ προοδευτικός Ἱεράρχης, καθόταν ἀνάμεσα στούς ἁπλούς ἀνθρώπους τῆς ὑπαίθρου καί συζητοῦσε ἐπί ὧρες μαζί τους, γιά τόν τρόπο καί τό σύστημα ἐργασίας στήν ὕπαιθρο, γιά τίς καλλιέργειες καί τίς ἀσθένειες τῶν φυτῶν, γιά τή λίπανση καί τά κλαδεύματα τῶν διαφόρων δέντρων. Γιά πρώτη φορά, τήν ἐποχή ἐκείνη, ἀκουγόταν Ἱεράρχης, πέραν τῶν καθαρῶν ἐπισκοπικῶν του καθηκόντων, πού εἶναι ἡ νουθεσία καί ἡ κατά Χριστόν διαπαιδαγώγηση τοῦ λογικοῦ ποιμνίου του, νά ἀσχολεῖται καί μέ τά παραγωγικά καί γεωργικά ἔργα τῶν ἀνθρώπων. Καί αὐτό ἀκριβῶς εἶναι πού τόν καταξίωνε ἀπεριόριστα στή συνείδηση τοῦ πληρώματος τῆς Ἐκκλησίας. Τό γεωργικό πρόβλημα τῆς Μεσαρᾶς συνέχισε νά - 13 -

ἀπασχολεῖ τόν Βασίλειο ἔντονα, γιά μία δεκαετία περίπου, ὅταν, στό τέλος, τό ἔτος 1917, φανέρωσε τίς σκέψεις του στά μέλη τῆς Μοναστηριακῆς Ἐπιτροπῆς τοῦ Ἡρακλείου. Πρόεδρος τῆς Ἐπιτροπῆς ἦταν τότε ὁ Ἐπίσκοπος Πέτρας καί τοποτηρητής τοῦ Μητροπολιτικοῦ Θρόνου, Τίτος. Ὁ Τίτος, ἔσκυψε μέ πολύ ὁμολογουμένως, ἐνδιαφέρον καί ἄκουσε τίς ὄμορφες καί προοδευτικές ἀπόψεις τοῦ Βασιλείου. Ἀφοῦ τίς μελέτησε προσεκτικά, υἱοθέτησε τήν εἰσήγησή του καί πέτυχε ἀπό τή Μοναστηριακή Ἐπιτροπή τοῦ Ἡρακλείου τήν παραχώρηση στήν Ἐπιτροπή τοῦ πλουτοπαραγωγικοῦ τμήματος τοῦ Μετοχίου Βροντησίου, τῆς Ἁγ. Παρασκευῆς. Ἐκεῖ, καί σέ γειτνίαση μέ τήν Ἐπισκοπή του, ὁ Βασίλειος, γεμᾶτος ἀπό τήν εὐτυχία πού δίνει στόν ἄνθρωπο ἡ ἀπαρχή τῆς πραγματοποίησης τῶν ὀνείρων του, ἔβαλε τόν θεμέλιο λίθο τῆς προόδου γιά τήν περιοχή τῆς Μεσαρᾶς, ἀλλά καί ὁλόκληρης τῆς Κρήτης, μέ τή δημιουργία, τό 1917, τῆς Πρακτικῆς Γεωργικῆς Σχολῆς. Μέρα καί νύχτα, ὁ Βασίλειος, παρακολουθοῦσε ἀπό κοντά καί βοηθοῦσε προσωπικά γιά τήν ὁλοκλήρωση τοῦ μεγάλου του ἔργου. Αἰσθανόταν σάν σκαπανέας πού ἀνοίγει διάπλατα τόν δρόμο, γιά νά περάσει ὁ εἰρηνικός στρατός τῶν προοδευτικῶν γεωργικῶν κατακτήσεων. Ἡ σπουδαιότητα τοῦ ἔργου τόν φλόγιζε καί τόν τόνωνε, κυριολεκτικά τόν ἐνθουσίαζε. Σεμνά καί ἁπλά καί χωρίς ἐπίδειξη ἐκτελοῦσε τό χρέος του, λουσμένος ἀπό τό φῶς τῆς δικῆς του δημιουργίας τῆς ἡσυχασμένης καί καθαρῆς του συνείδησης. Καί πραγματικά, ἡ γεωργική πρακτική ἐκπαίδευση, ὅταν ὁλο- 14 -

Ὁ Ἀρκαδίας Βασίλειος, σέ ἀλωνιστική μηχανή, στή Γεωργική Σχολή Μεσαρᾶς, 1937. κληρώθηκε τό ἔργο, ἔβγαζε προοδευτικούς γεωργούς, τεχνίτες, γεωπόνους, πού σκορπίζονταν στή συνέχεια σέ ὁλόκληρο τό Νησί καί ἔφερναν νέα συστήματα καλλιέργειας καί προωθοῦσαν τούς χωρικούς σέ σωστότερους καί ἀποδοτικότερους τρόπους ἐργασίας. Μεγάλο, τέλος, ἐνδιαφέρον ἔδειχνε ὁ Βασίλειος καί στή φιλοξενία στήν Ἐπισκοπική του περιφέρεια, πολλῶν ντόπιων καί μάλιστα ξένων περιηγητῶν, πού ἔτρεφαν ἰδιαίτερο ἐνδιαφέρον γιά τίς ἄφθονες ἀρχαιότητες τῆς Μεσαρᾶς, καί ἔτσι συντέλεσε πολύ, ὥστε νά αὐξηθεῖ τό περιηγητικό ρεῦμα πρός τά μέρη ἐκεῖνα. {...} 5. Νέες προοπτικές. Ὁ Βασίλειος, Μητροπολίτης Κρήτης. Ἀπό τό 1933, πού πέθανε ὁ Μητροπολίτης Τίτος, (1922-1933), ἀνοίγεται γιά τόν Βασίλειο τό στάδιο διεκδίκησης τοῦ Μητροπολιτικοῦ Θρόνου τῆς Κρήτης. Ἡ Ἑλληνική Πολιτεία, μέ τό Νόμο 5621/1932, μεταξύ - 15 -

ἄλλων προέβλεπε καί περιορισμό τῶν Ἐπισκόπων τῆς Μεγαλονήσου σέ τέσσερις -ἕνας ἀνά Νομό- ὕστερα ἀπό συγχώνευση. Αὐτό θά ἐπιτυγχανόταν μέ τόν θάνατο κάθε φορά τοῦ ἑνός ἀπό τούς δύο Ἐπισκόπους τοῦ κάθε Νομοῦ, ὅποτε αὐτός πού θά ἀπέμενε θά ἀναγνωριζόταν αὐτόματα Ἐπίσκοπος ὁλόκληρου τοῦ Νομοῦ. Ὅμως, θέμα δημιουργήθηκε στήν Ἐκκλησία τῆς Κρήτης, κατά τό ἔτος 1933, ὅταν, μετά τόν θάνατο τοῦ Κρήτης Τίτου, ἦλθε καί ἐγκαταστάθηκε στή Μητρόπολη Κρήτης, στό Ἡράκλειο, σύμφωνα ἐξάλλου μέ τό γράμμα τοῦ παραπάνω Νόμου, ὁ ἄλλος ἀπό τούς ἀρχιερεῖς τοῦ Νομοῦ, δηλαδή ὁ Ἀρκαδίας Βασίλειος Μαρκάκης, ἄν καί τό Πατριαρχεῖο εἶχε ἐκλέξει κανονικά Μητροπολίτη Κρήτης τόν Τιμόθεο Βενέρη, Ἐπίσκοπο μέχρι τότε Ρεθύμνης καί Αὐλοποτάμου. Τελικά, ὁ Τιμόθεος ὑπερίσχυσε τοῦ Βασιλείου καί ἐνθρονίστηκε τό ἔτος 1934. Ὅμως, ἀργότερα, κατά τό Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ὁ Κρήτης Τιμόθεος παύεται χωρίς κἄν νά τοῦ δοθεῖ δυνατότητα ἀπολογίας του, ἀπό τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο καί Μητροπολίτης στόν Θρόνο τοῦ Ἁγ. Τίτου, ἐκλέγεται τό 1941 ὁ Ἀρκαδίας Βασίλειος, (1941-1950). 6. Ὁ Ἀντιστασιακός, Βασίλειος. {...} κατά τή διάρκεια τοῦ πολέμου ὁ Βασίλειος θά ἀποδειχτεῖ ἕνας ἀληθινά φλογερός, ἔντιμος καί ἁγνός πατριώτης καί κληρικός. Καί ἡ δράση του αὐτή εἶχε ἀρχίσει μερικούς μῆνες, πιό πρίν, μέ τήν κήρυξη τοῦ ἑλληνοϊταλικοῦ πολέμου, στίς 28 Ὀκτωβρίου 1940, ὅταν ὁ Βασίλειος ἦταν ἀκόμη Ἐπίσκοπος Ἀρκαδίας. Ἀπό αὐτή τήν πρώτη κιόλας στιγμή τοῦ πολέμου ὁ Βα- 16 -

σίλειος ὀρθώθηκε, ἀγέρωχος καί δυνατός, στό μετερίζι τοῦ καθήκοντος πρός τόν Χριστό καί τήν πατρίδα. Ἀκόμα καί σήμερα πολλοί διατηροῦν στή μνήμη τους τήν εἰκόνα τοῦ Δεσπότη τους, μπροστά στήν εἴσοδο τῆς Ἐπισκοπῆς του, στούς Ἁγ. Δέκα, νά εὐλογεῖ ὅλα τά στρατευμένα παιδιά τῆς Ἐπισκοπῆς του πού ἔφευγαν γιά τό μέτωπο, προσφέροντάς τους, μαζί μέ τήν εὐλογία καί τήν εὐχή του, καί ἀπό ἕνα σταυρουδάκι. Δέν ὑπῆρχε Μεσαρίτης πού νά ἔφυγε γιά τό μέτωπο, χωρίς τόν Σταυρό καί τήν εὐχή τοῦ Δεσπότη. Στή συνέχεια, μέ συνεχεῖς ποιμαντορικές ἐγκυκλίους του ὁ Βασίλειος ἔδινε ἐντολή πρός ὅλες τίς ἐκκλησίες τῆς Ἐπισκοπῆς του νά τελοῦνται καθημερινά στόν Ἑσπερινό παρακλήσεις καί νά προσεύχονται, ὅλοι μαζί, κλῆρος καί λαός, γιά τή σωτηρία τῶν στρατευμένων παιδιῶν τῆς πατρίδας, ἐνῶ ὁ ἴδιος ἐπισκεπτόταν τώρα πολύ συχνότερα τά χωριά τῆς θεόσωστης Ἐπαρχίας του καί ἔδινε θάρρος καί ὑπομονή στίς χαροκαμένες μανάδες καί στίς οἰκογένειες πού εἶχαν παιδιά στό μέτωπο. Ἔκανε, τέλος, ἐράνους γιά τή συγκέντρωση κουβερτῶν, μάλλινων ἐνδυμάτων καί εἰσφορῶν ἀπό τόν λαό καί τά οἰκεῖα Ἐκκλησιαστικά Συμβούλια προκειμένου νά τά ἀποστέλλει στήν Ἐπιτροπή Ἀλληλεγγύης Μετώπου. Ὁ ἴδιος δέ, προσέφερε γιά τόν σκοπό αὐτό τά δύο του ἄλογα, πού ἐκείνη τήν ἐποχή ἦταν τό μόνο μεταφορικό μέσο γιά νά περιοδεύσει ἀνά τήν Ἐπαρχία του. Ἀλλά, ἀργότερα, μετά τό Μάιο τοῦ 1941, ὅταν οἱ Γερμανοί κατέλαβαν τήν Κρήτη, ὁ Βασίλειος, ὡς Μητροπολίτης Κρήτης τώρα πιά δέ δέχτηκε, σέ καμιά περίπτωση, νά συμβιβαστεῖ μέ τή βία τῆς γερμανικῆς - 17 -

κατοχῆς, ἀλλά, ἀντίθετα, συνδέθηκε μέ τό ἀντάρτικο πού πρῶτο ὀργανώθηκε στό Ἡράκλειο καί σέ κάθε περίσταση ἐκδήλωνε τήν ἀντίθεσή του πρός αὐτήν. Στίς 20 Μαΐου 1941, ἡμέρα πού ἔπεσαν οἱ Γερμανοί ἀλεξιπτωτιστές στήν Κρήτη, τελέστηκε ὁ Ἑσπερινός στόν Ἅγ. Μηνᾶ χοροστατοῦντος τοῦ Κρήτης Βασιλείου, μέ τόν Ἀρχιμ. Φώτιο Θεοδοσάκη καί τόν Ἱερέα Γεώργιο Κυπριωτάκη. Μετά τό πέρας τοῦ Ἑσπερινοῦ, Μητροπολίτης καί Ἱερεῖς, βροντοφώνησαν: «ὅλοι μαζί ἐναντίον τῶν Οὔννων» καί ἔφυγαν ὁρισμένοι ἀπό αὐτούς γιά τόν φρούραρχο Ἐμμ. Τσαγκαράκη, προκειμένου νά ἐφοδιαστοῦν μέ ὅπλα, ἀλλά δέν βρῆκαν τίποτε. Ἔτρεξαν τότε στήν ἀποθήκη τοῦ στρατοῦ πού ἦταν δίπλα τους στό Πανάνειο Νοσοκομεῖο καί, ἀφοῦ παραβίασαν τήν πόρτα, πῆραν ὅσα ὅπλα μποροῦσαν καί ξεχύθηκαν στή μάχη. Ἐν τῷ μεταξύ ὁ Βασίλειος, μαζί μέ τόν παπᾶΜηνᾶ καί τόν παπᾶ-Γιώργη Κυπριωτάκη, βγῆκαν στούς δρόμους καί τούς παρότρυναν ὅλους, ἄνδρες, γυναῖκες καί παιδιά, νά πάρουν μέρος στόν ἀγῶνα. Ὅπλισαν ὅσους τούς ἀκολούθησαν καί στή συνέχεια ἀνέβηκαν πάνω στό μπεντένι, κοντά στή Χανιόπορτα. Ἐκεῖ πῆραν θέση μάχης καί ἐμπόδισαν τούς Γερμανούς νά μποῦν στή πόλη. Ἡ σκηνή, κατά τήν ὁποία ὁ Μητροπολίτης, ἀνασκουμπωμένος τό ράσο καί μέ τήν πατερίτσα στό χέρι, ἀναρριχᾶται στά ἑνετικά τείχη καί κτυπώντας τήν πατερίτσα του στή γῆ, μέ ὁρμή, ἐνθαρρύνει καί ἐμψυχώνει τούς ὑπερασπιστές τοῦ Μεγάλου Κάστρου, συνεχίζει νά παραμένει ἀκόμα ζωντανή στή συνείδηση τοῦ λαοῦ. Ἐξαπολύοντας νέες ἐγκυκλίους του, πρός τούς - 18 -

Ναούς ὅλης της Κρήτης, ὁ Βασίλειος συνέχισε νά ἐμψυχώνει τόν κόσμο καί νά στρέφεται εὐθέως κατά τῶν στυγνῶν κατακτητῶν καλώντας ‘Ιερεῖς, Μοναχούς καί λαϊκούς νά ἀναλάβουν ἔργο διαφώτισης τοῦ λαοῦ. Ὁ ἄμβωνας τοῦ Ἁγ. Μηνᾶ ἔγινε ἀπό τόν Βασίλειο, φάρος παρηγοριᾶς καί ἐλευθερίας, ἀλλά περήφανο βῆμα ἐναντίων τῶν Γερμανῶν κατακτητῶν. Τό κήρυγμά του, ὅπως καί τῶν ἄλλων ἱερωμένων, εἶχε διπλή μορφή˙ εἴτε τή συμβολική, ἀλληγορική, εἴτε τήν εὐθαρσῆ ὁμολογία καί προτροπή γιά ἀγῶνα. {...} Βροντοφωνοῦσε θαρρετά παραδειγματίζοντας καί δυναμώνοντας τά πλήθη: «Καλή Λευτεριά!» καί σέ κάθε μεγάλη ἑορτή: «Καί τοῦ χρόνου ἐλεύθεροι!». Ἐπίσης, κατά τίς διάφορες ἐκτελέσεις, ὁ ἅγ. Κρήτης, καυτηρίαζε δριμύτατα τή βαρβαρότητα αὐτή τῶν κατακτητῶν καί, μέ τόν καιρό, ἔφτασε νά θεωρεῖται ὡς ὁ πνευματικός ἡγέτης ὅλων τῶν ἀγωνιζόμενων Κρητικῶν. Μάλιστα, λόγω τῆς ὑψηλῆς θέσης πού κατεῖχε, ὁ Βασίλειος μποροῦσε νά ἐμψυχώνει καί τούς πιό ἀδύνατους τοῦ ποιμνίου του στήν ἄμεση καί ἐνεργητική ἤ τήν παθητική, ἀλλά μέ ἐμμονή, ἀντίδραση κατά τοῦ ἐχθροῦ τῆς πίστης καί τῆς πατρίδας. Συνέπεια τῆς δράσης του αὐτῆς ἦταν ἡ σύλληψή του, ἀπό τούς κατακτητές, στίς 26 Μαρτίου 1942 καί ἡ βίαιη ἀπομάκρυνσή του στήν Ἀθήνα, ὅπου κρατήθηκε, γιά μία τριετία περίπου, μέχρι τίς 12 Φεβρουαρίου 1945, μακριά ἀπό τό ἀγαπημένο τοῦ ποίμνιο καί κάτω ἀπό αὐστηρότατη ἐπιτήρηση. 7. Ἀπό τή θανατική καταδίκη, στήν ἰσόβια ἐξορία. Τά γεγονότα πού ὁδήγησαν τελικά στήν ἐξορία τοῦ - 19 -

Βασιλείου, ἀπό τούς Γερμανούς, ἔχουν ὡς ἑξῆς: Τήν παραμονή τοῦ Εὐαγγελισμοῦ, τοῦ κατοχικοῦ ἔτους 1942, ὁ τότε Ἕλληνας Νομάρχης Ἡρακλείου, ὕστερα ἀπό διαταγή τῶν γερμανικῶν ἀρχῶν κατοχῆς, μέ τηλεφώνημά του ζήτησε ἀπό τόν Μητροπολίτη Βασίλειο, τήν ἄλλη μέρα, κατά τήν πανηγυρική δοξολογία στόν Ἱ. Ν. τοῦ Ἁγ. Μηνᾶ, νά μιλήσει ὑπέρ τῶν Γερμανῶν. Τότε ἐκεῖνος τοῦ ἀπάντησε εὐθαρσῶς: «Ὄχι, κ. Νομάρχα, δέ θά ὁμιλήσω ὑπέρ τῶν Γερμανῶν, ἀλλά κατά!». Καί ἡ ἀπάντηση τοῦ Νομάρχη ἦταν: «Σεβασμιώτατε, λυπᾶμαι πολύ, ἀλλά θά τό μετανιώσετε!». Πραγματικά, στίς 25 Μαρτίου 1942, ὁ Βασίλειος λειτούργησε, στόν Ἱ. Ναό τοῦ Ἁγ. Μηνᾶ καί καταφέρθηκε ἀνοικτά ἐναντίον τῶν κατακτητῶν. Τό ἀμέσως ἑπόμενο κιόλας πρωί, 26 Μαρτίου, ὁ Βασίλειος συλλαμβάνεται στό γραφεῖο του ἀπό μία ὁμάδα τῆς Γκεστάπο, προκειμένου νά ὁδηγηθεῖ στό ἐκτελεστικό ἀπόσπασμα, ἀπό τό ὁποῖο κατόρθωσε νά τόν σώσει, τήν τελευταία στιγμή, ὁ Γενικός Διοικητής Κρήτης, Ἐμμ. Λουλακάκης, ὁ ὁποῖος, ὅπως σημειώνει, σέ ἐπιστολή του πρός τό Μητροπολίτη Βασίλειο, μεσολάβησε στόν πολεμικό σύμβουλο τοῦ Γερμανοῦ Διοικητῆ Κρήτης Dr Alexinat λέγοντάς του ὅτι, ἐάν ὁ Ἀρχηγός τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης τουφεκιστεῖ, τότε ὅλοι οἱ Κρητικοί θά ἐπαναστατήσουν ἐναντίον τους. Ὅμως, ὁ Alexinat, ὑπενθύμισε στό Λουλακάκη ὅτι οἱ Γερμανοί ἔχουν στά χέρια τούς ἐνοχοποιητικές ἐγκυκλίους τοῦ Βασιλείου μέ τίς ὁποῖες καλεῖ τόν κόσμο νά ἀγωνιστεῖ, μέ θάρρος, στήν Ἀλβανία καί στή Μάχη τῆς Κρήτης, καθώς καί δημοσιεύματα ἐφημερίδων πού - 20 -

ἀναφέρονται σέ κατοχικά του κηρύγματα καί εἰδικότερα στό κήρυγμα τῆς 25ης Μαρτίου 1942. Καί ὁ Γερμανός, σέ ἔξαλλη κατάσταση, συνέχισε νά λέγει στό Γενικό Διοικητή Κρήτης Ἐμμ. Λουλακάκη: «Ἔτσι ὁ Μητροπολίτης σας ἐξερέθιζε καί ἐφανάτιζε τά πλήθη, ἐξάπτων τό μίσος ἐναντίον μας, καί ἔγινε ἀφορμή τοῦ φόνου καί τῆς κακοποιήσεως τῶν ἀλεξιπτωτιστῶν μας, ὑπό τῶν πολιτῶν. Θά τόν κλείσωμεν στήν Ἀγυιάν καί θά τόν ἐκτελέσωμεν! Ὁ φόνος τῶν στρατιωτῶν μας, ἀπό τό φανατισμένο πλῆθος, ζητᾶ ἐκδίκησιν. Ἡ θέση μου», ἀφηγεῖται στήν ἐπιστολή του ὁ Κρητικός Γενικός Διοικητής Λουλακάκης, «ἔγινε ἀκόμα δυσκολότερη καί ὡς μόνη διέξοδο στό διάλογο βρῆκα τήν ὄντως ὀρθή δικαιολογία ὅτι ἐγώ, ὡς πολιτική ἀρχή τῆς Νήσου, οὐδεμίαν δικαιοδοσίαν εἶχα ἐπί τοῦ θρησκευτικοῦ Ἠγέτου της, καθ᾽ ὅσον ἡ Ἐκκλησία τῆς Κρήτης, ὡς Ἡμιαυτόνομος, ὑπήγετο διοικητικῶς εἰς τήν ἁρμοδιότητα τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου. Ἑπομένως, ὁ μόνος ἁρμόδιος γιά ὁποιαδήποτε ἐπέμβαση ἦτο ὁ Πατριάρχης. Ὁ Γερμανός συνῆλθε ἀπό τήν ἀλλόφρονα κατάσταση στήν ὁποία εἶχε περιέλθει καί ἐκμεταλλευόμενος τό νέο κλίμα πού δημιουργήθηκε πρότεινα τροποποίηση τῆς ἀπόφασης γεγονός πού, εὐτυχῶς, ἐπετεύχθη». Μετά ἀπό ὅλο αὐτό τόν ἐκτενέστατο διάλογο, πού ὁ Λουλακάκης διέσωσε στήν ἐπιστολή του πρός τόν Βασίλειο καί στόν ὁποῖο ἐμφανίζεται νά προσπαθεῖ νά τόν προστατεύσει ἀπό τήν ἐκτέλεση, ὁ Γερμανός Διοικητής Alexinat, θά καταλήξει λέγοντας: «Ἡ μεγαλύτερη ἐπιείκεια πού ἠμποροῦμε νά δείξωμεν εἰς τήν - 21 -

περίπτωσιν τοῦ Μητροπολίτου Μαρκάκη εἶναι νά φύγει ἀμέσως ἀπό τήν Κρήτην, μέ τό πρῶτον Βενζινόπλοιον, ὡς θά ὁρίσωμεν τόν τόπον τῆς διαμονῆς του εἰς Μονήν τῆς Παλαιᾶς Ἑλλάδος». Ἔτσι, ἡ θανατική ἐκτέλεση τοῦ Βασιλείου τήν τελευταία στιγμή καί ὕστερα μάλιστα ἀπό προσωπική ἐπικοινωνία τοῦ Γερμανοῦ Διοικητῆ, μέ τόν ἴδιο τό Φύρερ, μετατράπηκε σέ ἰσόβια ἐξορία. Γιά νά ἀποφευχθεῖ ἡ βίαιη σύλληψή του, ὁ Ἐμμ. Λουλακάκης, θά ἀντιπροτείνει γιά τόν Μητροπολίτη: «1) Νά μείνῃ εἰς τάς Ἀθήνας, ὅπου θά εἶχε τήν προστασία τῆς Ἐκκλησίας καί τῆς Κυβερνήσεως καί 2) Νά διατεθῇ θέσις εἰς τό ἀεροπλάνον, ὥστε νά μήν καταπονηθῇ καί κινδυνεύσῃ διά τοῦ βενζινοπλοίου». Στό ἔγγραφο τῆς ἐξορίας τοῦ Βασιλείου, μέ ἄρ. V.2.239, ὁ Γερμανός Διοικητής Dr Alexinat, ἀπευθυνόμενος πρός τόν Γενικό Διοικητή Κρήτης Ἐμμ. Λουλακάκη, σημειώνει: «Ἡ ἀρχή κατοχῆς κηρύσσει ἀνεπιθύμητον τήν περαιτέρω ἄσκησιν τῶν καθηκόντων τοῦ Μητροπολίτου Μαρκάκη εἰς Ἡράκλειον. Ἕνεκα τούτου ζητοῦμεν, ὅπως μέ ἄμεσον ἰσχύν τῆς παρούσης τοῦ ἀπαγορεύσητε τήν ἄσκησιν τῶν καθηκόντων του πρός τό συμφέρον τῆς δημοσίας ἀσφαλείας». Ὕστερα ἀπό ὅλες αὐτές τίς δραματικές ἐξελίξεις ὁ Βασίλειος ὁδηγεῖται, ἀπό μία ὁμάδα Γκεστάμπο, στό ἀεροδρόμιο τοῦ Ἡρακλείου, ὅπου τόν ἔβαλαν σέ ἕνα στρατιωτικό ἀεροπλάνο πού τόν μετέφερε στό ἀεροδρόμιο Τατοΐου τῆς Ἀθήνας. Ἐκεῖ, τόν ἐγκατέλειψαν, γέροντα καί ταλαιπωρημένο, μέ ἕνα μπογαλάκι στή ράχη. Μή ἔχοντας, ὁ Βασίλειος, κάποιο μεταφορικό - 22 -

μέσο γιά νά φθάσει στήν Ἀθήνα, ἀνέβηκε σέ διερχόμενο κάρο πού μετέφερε πέτρες. Πῆγε σέ ἕναν ἀνηψιό του καί παρέμεινε σέ αὐτόν, γιά μικρό χρονικό διάστημα. Ὅμως, νά πού καί ἐδῶ, στήν κατοχική Ἀθήνα, ὁ Κρήτης Βασίλειος, ἔχοντας πλήρη ἐπίγνωση τοῦ πρός τόν πλησίον καθήκοντός του, κατάφερνε, ξεφεύγοντας τό βλέμμα τῶν Γερμανῶν κατακτητῶν, νά ἐπικοινωνεῖ τακτικά μέ τό ποίμνιό του τῆς Ἀθήνας, ἀλλά καί μέ τήν Μητρόπολή του, ἐδῶ στήν Κρήτη, καί, ὡς στοργικότατος πνευματικός πατέρας, νά παρηγορεῖ καί νά ἐνθαρρύνει, μέ μεστά καί γεμάτα ἐλπίδα λόγια, τήν Ἀντίσταση στόν κατακτητή. Μέ πραγματικά θαυμάσιο τρόπο, σέ ἄρθρο του μέ τόν τίτλο «Ἀναμνήσεις», ἕνας Κρητικός, ἀλβανομάχος μᾶς σκιαγραφεῖ, κάτω ἀπό τά ἀρχικά Π. Δάνδ., αὐτή τήν πατριωτική δράση τοῦ Βασιλείου καί ἐξόριστου ἀκόμα στήν κατοχική Ἀθήνα. Ἡ μαρτυρία του εἶναι αὐθεντική καί τή μεταφέρουμε αὐτούσια ἀμέσως παρακάτω: « {...} πρίν κάμποσα χρόνια μέσα στίς μαῦρες μέρες τῆς κατοχῆς, ἀντίκρυσα σ᾽ ἕνα στρατιωτικό νοσοκομεῖο τῆς Ἀθήνας, τόν Μητροπολίτη Βασίλειο καί ἄκουσα τά παρήγορα λόγια του πού στάλαζαν βάλσαμο στίς πονεμένες καρδιές μας. Διωγμένος ἀπό τόν κατακτητή, ὁ σεπτός Ἱεράρχης, κατατρεγμένος σάν ὅλους ἐμᾶς τότε, δέν παρέλειψε εὐθύς σάν πάτησε τό πόδι του στήν Ἀθήνα νά φθάσῃ ὡς τά κρεββάτια τοῦ πόνου τῶν σακατεμένων Ἀλβανομάχων, γιά νά γλυκάνῃ τόν πόνο τους καί νά σκορπίσῃ μέ τά μεστά, ἀπό καλωσύνη, λόγια του τήν ἐλπίδα πώς μία καλλίτερη αὔριο, δέν θά ἀργήσῃ νά - 23 -

Τό ἔγγραφo, (1942), τῆς ἐξορίας τοῦ Βασιλείου Μαρκάκη, Μητροπολίτου Κρήτης, ἀπό τούς Γερμανούς. - 24 -

Ὁ Κρήτης Βασίλειος Μαρκάκης, ἐξόριστος στήν Ἀθήνα, στό Νοσοκομεῖο Εὐαγγελισμός. - 25 -

φανῇ. Καθισμένοι γύρω ἀπό τή θερμάστρα, τό χειμωνιάτικο ἐκεῖνο ἀπόγευμα τοῦ 1942, ἀναπολούσαμε τή μακρυνή μας σκλάβα πατρίδα, ὅταν ξαφνικά στήν πόρτα τοῦ θαλάμου φάνηκε ἡ σεβάσμια μορφή του. Κρητικοί, οἱ περισσότεροι, ἀναγνωρίσαμε ἀμέσως τόν Δεσπότη μας καί ὅσοι μποροῦσαν νά περπατήσουν, σπεύσαμε νά ἀσπασθοῦμε τό χέρι Του. Κι Ἐκεῖνος δίνοντάς μας τήν εὐχή Του, θυμᾶμαι μᾶς εἶπε: «Ὑπομονή, ὁ Θεός εἶναι μεγάλος, μέ τή βοήθεια τοῦ Κυρίου θά πατήσωμε μία μέρα καί πάλιν τά χώματα τῆς ἀγαπημένης μας Κρήτης». Κάθισε κάμποση ὥρα μαζί μας καί, ὅταν πρός τό βραδάκι μᾶς καληνύχτησε, νοιώθαμε ὅλοι μας μία ἀνακούφιση πού ἴσως οἱ περιποιήσεις τῶν γιατρῶν καί τά φάρμακα νά μήν τήν εἶχαν δώσει ὡς ἐκείνη τήν ὥρα». Ἡ τριετής ὅμως παραμονή τοῦ Βασιλείου, κατά τήν ἐποχή ἐκείνη τοῦ λιμοῦ καί τῆς ἀνέχειας στήν Ἀθήνα ἦταν κάτι παραπάνω ἀπό ἐξορία˙ οἱ κακουχίες καί οἱ στερήσεις τῆς γερμανικῆς κατοχῆς ὑπέσκαψαν σοβαρά τήν ἤδη εὔθραυστη ὑγεία του καί, μέ τήν παρέμβαση τῆς ὑποτυπώδους Ἑλληνικῆς Πολιτείας, μεταφέρθηκε γιά νοσηλεία στό ἀθηναϊκό θεραπευτήριο «Εὐαγγελισμός», ὅπου παρέμεινε τό μεγαλύτερο διάστημα τῆς ἐκεῖ ἐξορίας του. Ὅμως, τά τραύματα ἀπό τόν κλονισμό πού γνώρισε ἡ ὑγεία του, δέν ἔκλεισαν ἔκτοτε ποτέ. Ἔτσι, ὁ Βασίλειος, ἀποτελεῖ τό φωτεινό παράδειγμα, ἑνός ἀκόμα ἄξιου ποιμένα ἀνάμεσα στίς χιλιάδες Ἕλληνες ρασοφόρους πού θυσιάστηκαν στούς μακραίωνες ἀγῶνες τοῦ Ἔθνους. - 26 -

Ἡ Ἐκκλησία τῆς Κρήτης, κλῆρος καί λαός, ἀδιάκοπα ὡς τό τέλος τῆς Κατοχῆς, θά ἀγωνίζεται γιά τήν ἐπάνοδο τοῦ Μητροπολίτη Βασιλείου καθώς καί τοῦ συναγωνιστῆ του Ἐπισκόπου Κισάμου Εὐδοκίμου Συγκελλάκη. Ὁ Πρωτοσύγκελλος Εὐγένιος Ψαλιδάκης, ἐναγωνίως, στίς 15 Φεβρουαρίου 1944, θά γράψει πρός τόν Ἐπίσκοπο Κυδωνίας Ἀγαθάγγελο: «Ἐλέχθη ὑπό τοῦ κ. Ὑπουργοῦ Γενικοῦ Διοικητοῦ Κρήτης, ὅτι τό Φρούριον Κρήτης δέν συγκατατίθεται πλέον νά ἐπιστρέψῃ εἰς τήν ἕδραν του ὁ Σεβασμιώτατος...», καί αὐτό παρά τίς ἐλπίδες πού τοῦ εἶχε δώσει ὁ Διοικητής Κρήτης, στίς 31 Ἰανουαρίου, τοῦ ἴδιου ἔτους. Ὁ Ἐπίσκοπος Ἀγαθάγγελος θά ἐπιδείξει καί νέο ἐνδιαφέρον, ἀλλά καί πάλι χωρίς κανένα ἀποτέλεσμα. Τελικά, μετά τήν κατάρρευση τοῦ Ἄξονα, στά 1945 καί τήν ἀπελευθέρωση τῆς Χώρας μας ἀπό τούς Γερμανούς, ὁ Βασίλειος ἐπέστρεψε καί πάλι στό Ἡράκλειο καί συνέχισε μέ λίγα ὑπολείμματα δυνάμεων νά ποιμαίνει τήν Ἱ. Μητρόπολη Κρήτης, σέ μία δυσκολότατη περίοδο ἀνόρθωσης ἀπό τά συντρίμμια τοῦ πολέμου. Ἡ ἡμέρα τῆς ἐπανόδου του, σήμανε γιά ὅλους τούς Κρητικούς ἡμέρα ἀνέκφραστης χαρᾶς. Παρόλο πού, ὁ ταπεινός Ἱεράρχης, εἶχε ζητήσει ἀπό τούς ἁρμόδιους νά μήν εἰδοποιηθεῖ κανένας ὅτι θά ἐρχόταν, ὁ κόσμος τό πληροφορήθηκε καί τοῦ ἔγινε παλλαϊκή ὑποδοχή. Τό αὐτοκίνητο πού τόν μετέφερε σταμάτησε μπροστά ἀπό τό Μητροπολιτικό Ναό τοῦ Ἁγ. Μηνᾶ. Ὁ γηραῖος καί καταταλαιπωρημένος, ἀπό τήν ἐξορία, Ἱεράρχης κατεβαίνει μέ κόπο. Γονατίζει, φιλᾶ τό κρητικό χῶμα καί μέ δάκρυα στά μάτια ἀνέρχεται τά σκαλιά τῆς - 27 -

ἐκκλησίας, ὅπου γίνεται ἐπίσημη δοξολογία. Παρέμεινε στόν Θρόνο, γιά μία πενταετία ἀκόμα, μέχρι τίς 10 Ἰανουαρίου 1950, ὅταν ἀποδήμησε πρός Κύριον πλήρης ἡμερῶν καί σέ ἡλικία 78 ἀκριβῶς ἐτῶν, μετά ἀπό ἀρχιερατεία 48 χρονῶν. 8. Ὁ θάνατος – Ἡ κηδεία του. Ὁ Βασίλειος πέθανε ἀπό ἐλαφρά γριππώδη πνευμονία, τήν ὁποία δέν ἄντεξε, λόγω τοῦ προχωρημένου τῆς ἡλικίας καί τῆς ἐξασθενημένης γενικότερα κατάστασής του ἀπό τίς κακουχίες τίς Κατοχῆς καί τήν καρδιακή πάθηση πού τά τελευταῖα χρόνια τῆς ζωῆς του ὁλοένα καί περισσότερο τόν κατατυραννοῦσε καί τόν κατέβαλλε σωματικά. Εἶναι, πραγματικά, συγκινητικές οἱ τελευταῖες στιγμές τοῦ Βασιλείου, πού ἄρχισαν τήν ἡμέρα τῆς ἑορτῆς του, τήν Πρωτοχρονιά τοῦ ἔτους 1950, πού ἀσθένησε, γιά πρώτη φορά, μεταβαίνοντας – καί αὐτό παρά τίς ἀντίθετες συστάσεις τοῦ θεράποντος ἰατροῦ του- στόν Μητροπολιτικό Ναό τοῦ Ἡρακλείου. Ἐκεῖ, προέστη στή Θ. Λειτουργία καί στή δοξολογία, πού ἀκολούθησε ἀμέσως, ἀλλά καί δέχτηκε, γιά τελευταία φορά, τίς εὐχές τῶν ἀρχῶν καί τοῦ ποιμνίου του στόν Ἱ. Ναό, στή Μητρόπολη, κατόπιν. Κατά τήν ἀσθένειά του πού ἀκολούθησε, ὁ Βασίλειος, ἔδειξε σπάνια καρτερία καί ἀνεξάντλητη ὑπομονή καί θάρρος. {...} Ἔγινε μέτοχος τῶν Ἱ. Μυστηρίων, τοῦ Εὐχελαίου καί τῆς Θ. Εὐχαριστίας, {...} καί ὅταν πιά, μετά ἀπό ὅλα αὐτά, ἀδυνατοῦσε ἐξαιτίας τοῦ λήθαργου στόν ὁποῖο εἶχε περιπέσει νά κινεῖ τή γλώσσα σέ προσευχή, κινοῦσε-καί ὅλοι γύρω - 28 -

τό ἀντιλαμβάνονταν αὐτό- τά χείλια καί τή διάνοια, ὥσπου, ἀδυνατώντας πιά νά τό κάνει καί αὐτό, ψέλλισε σέ ὅλους, τούς συγγενεῖς καί φίλους, πού βρίσκονταν γύρω ἀπό τήν ἐπιθανάτια κλίνη του, νά ἐκτελέσουν τήν τελευταία του θέληση καί ἐπιθυμία μέ τή λέξη «προσευχή»! Κάποτε, σημειώνει, ὁ ἱεροκήρυκας Νικ. Ἐ. Ζευγαδάκης, πού ἦταν παρών στίς τελευταῖες ἐκεῖνες ἐναγωνίες στιγμές τοῦ πολιοῦ καί ἀξιοσέβαστου ποιμενάρχη, τόν ἄκουσαν νά ψελλίζει βαθύτατα ἱκανοποιημένος τίς τελευταῖες λέξεις, τοῦ ἐπίγειου βίου του: «Εὑρίσκομαι μέ τόν Χριστόν!». {...} Ἡ κηδεία του ἔγινε τήν Παρασκευή, 13/1/1950. {...} Πρωτοφανής ἦταν καί ἡ συρροή τοῦ κόσμου, παρά τή σφοδρή κακοκαιρία πού ἐπικρατοῦσε, γιατί ὁ Βασίλειος ἦταν ἰδιαίτερα σέ ὅλους ἀγαπητός. Ὁ ἐνταφιασμός του ἔγινε στόν περίβολο τοῦ Ἱ. Ν. τοῦ Ἁγ. Κωνσταντίνου, στό νεκροταφεῖο τοῦ Ἡρακλείου. {...} Διάδοχος, τελικά, στόν Μητροπολιτικό Θρόνο τῆς Κρήτης ἐκλέχτηκε ὁ Εὐγένιος Ψαλιδάκης, (19501978), μέχρι τότε Ἐπίσκοπος Ἀρκαδίας, (1946-1950). 9. «Τόν καλόν ἀγῶνα ἠγώνισμαι», (Β′ Τιμ. δ′, 8). Ὁ Βασίλειος, ἄφησε φήμη ἀγαθοῦ καί ἐνάρετου Ἱεράρχη. {...} ἀποτέλεσε καί συνεχίζει ἔκτοτε νά ἀποτελεῖ μέ αὐτή τή διαγωγή καί ἐθνική του δράση φωτεινό παράδειγμα πατριωτισμοῦ γιά τούς μεταγενέστερους, ἑνός ἐπιπλέον ἄξιου καί εὐσυνείδητου Ἕλληνα κληρικοῦ στούς μακραίωνες ἀγῶνες τοῦ Ἔθνους. Ἀναδείχτηκε, ἀκόμα, στοργικότατος πρός τό ποίμνιό του πνευματικός πατέρας, γαλήνιος, ἀνεξίκακος, - 29 -

πρᾶος καί εἰρηνικός, καταδεκτικός, ταπεινός, καλοκάγαθος καί φιλακόλουθος. Ὅσον ἀφορᾶ, αὐτή τήν τελευταία του ἀρετή, ὅπως μαρτυρεῖ τό πνευματικό του παιδί, ὁ Νικ. Ζευγαδάκης, στό ἰδιαίτερο δωμάτιό του πού ἦταν ἕνα τέλειο καλογερικό κελλάκι, ὑπῆρχε ἀναλόγιο μέ παλιά λειτουργικά βιβλία ἀπό τά ὁποῖα, ὁ φιλακόλουθος Ἱεράρχης, διάβαζε καθημερινά, πρωί καί βράδυ, τήν ἀκολουθία τῆς κάθε μέρας. Ὅμως, πέραν τῶν παραπάνω, ὑπάρχουν καί πολλές ἄλλες ἀρετές πού χαρακτήριζαν τόν Κρήτης Βασίλειο, ὅπως ἡ ἀγάπη του πρός τίς παραδόσεις, τόν πολιτισμό καί τήν πρόοδο τοῦ τόπου καί, κυρίως, ἡ μεγάλη φιλανθρωπία του, πού μέχρι σήμερα ἔχει μείνει πραγματικά παροιμιώδης. {...} Τό μοναδικό του ἀκίνητο - τό οἴκημα τῆς Ἐπισκοπῆς Ἀρκαδίας στούς Ἁγ. Δέκα - τό δώρισε, πεθαίνοντας, στήν ὑπηρεσία τουρισμοῦ τῆς περιοχῆς του, ἐνῶ ἡ χρηματική του περιουσία ἦταν σχεδόν ἀνύπαρκτη. Ὁ περισσότερο εὐνοημένος συγγενής του, ἔλαβε μόλις ἐννιά χιλιάδες δραχμές, γιατί, ἁπλούστατα, δέ βρέθηκαν περισσότερα χρήματα νά διατεθοῦν! Ὅλα του τά χρήματα, ὁ Βασίλειος, τά διέθετε σέ ἔργα φιλανθρωπίας καί ἀγάπης καί ποτέ δέν κρατοῦσε τίποτε γιά τόν ἑαυτό του. Ἀπό ἐπίσημα χείλη μάλιστα πληροφορηθήκαμε, σέ αὐτό τό τελευταῖο, ὅτι, ὁ Βασίλειος, κηδεύτηκε μέ μπαλωμένα ράσα! Τόση ἦταν ἡ «πτωχεία» τοῦ ἄνδρα, σέ ὑλικά ἀγαθά. Τέλος, σύμφωνα μέ τό ἐπίγειο παράδειγμά του καί τήν τελευταία του ἐπιθυμία, δέν ἐπιτράπηκε νά κατατεθεῖ κανένα στεφάνι στή σορό του καί ὅλα τά ποσά πού συγκεντρώθηκαν στή μνήμη - 30 -

του, διατέθηκαν γιά τήν ἐνίσχυση διαφόρων φιλανθρωπικῶν σωματείων καί ἱδρυμάτων τῆς Μητροπόλεως Κρήτης. 10. «Ὁ τῆς δικαιοσύνης στέφανος», (Β′ Τιμ. δ′, 8). Γιά τήν ἐν γένει δράση του, ὁ Μητροπολίτης Κρήτης Βασίλειος Μαρκάκης, ἔλαβε τά ἑξῆς παράσημα, πού διατηροῦνται σήμερα, στό Μουσεῖο τῆς Ἱ. Μ. Πρέβελη, τῆς ὁποίας, ὁ Βασίλειος, ὑπῆρξε ἀγαπητός ἀδελφός: α) «Χρυσό Σταυρό τῶν Ταξιαρχῶν τοῦ Τάγματος τοῦ Γεωργίου τοῦ Α΄», πού τοῦ ἀπονεμήθηκε ἀπό τόν Βασιλιά Γεώργιο, τόν Β΄ καί β) τά Παράσημα τοῦ ἑλληνοτουρκικοῦ καί ἑλληνοβουλγαρικοῦ πολέμου, 1912 1913, συνοδευόμενα ἀπό σχετικό τιμητικό δίπλωμα, ὑπογραμμένο ἀπό τόν Ἐλευθέριο Βενιζέλο, ὡς Ὑπουργό τῶν Στρατιωτικῶν. Αὐτός ὑπῆρξε ὁ Μητροπολίτης Κρήτης, Βασίλειος Μαρκάκης. Ἕνας ἄνδρας μέ ἀδαμάντινο ἦθος, ἀκέραιο χαρακτῆρα, βαθιά ἀνθρωπιστικά αἰσθήματα καί ἀπέραντη καλοσύνη. Σέ καιρό εἰρήνης, ὁ σεβάσμιος Γέροντας τῶν ἡρακλειωτῶν καί ὁ χαρισματικός, σέ καιρό πολέμου, ἡγέτης τῆς ἐθνικῆς συνείδησης τῶν «ἁπανταχοῦ Κρητῶν». {...} Παρ᾽ὅλα αὐτά, ὁ θαυμάσιος αὐτός ἐκκλησιαστικός ἄνδρας, παραμένει, σήμερα, ἐντελῶς ξεχασμένος καί σέ αὐτό τό ἴδιο τό Νησί του, πού μέ τόσο πάθος ἀγάπησε καί ὑπηρέτησε σέ δύσκολες γιά τόν τόπο στιγμές. {...} ✼ Ὅλη ἡ μελέτη αὐτή ἔχει δημοσιευθεῖ στό περιοδικό «Ἑλλωτία», τοῦ Δήμου Χανίων, τόμος 8 (1999), σελ. 193-216. Τά ἔντονα γράμματα εἶναι δικά μας.

- 31 -

Τμήματα 2016-17, πληροφορίες τηλ. 28920 22208 ➢ Γλυπτικῆς - χαρακτικῆς (πέτρα καί ξύλο) ➢ Γυναικείας χορωδίας ριζίτικου τραγουδιοῦ «Ριζίτισσες» ➢ Διακοσμητικῆς μέ χαρτί «Ντεκουπάζ» ➢ Θεατρικῆς ὁμάδας ➢ Θεατρικοῦ παιχνιδιοῦ & εἰκαστικοῦ ἐργαστηρίου ➢ Κοινωνικοῦ φροντιστηρίου ➢ Νεανικῶν συνάξεων ➢ Παραδοσιακῶν χορῶν ➢ Ριζίτικου τραγουδιοῦ «Κρῆτες Ριζίτες» ➢ Σκακιοῦ ➢ Σχολῆς ἁγιογραφίας ➢ Σχολῆς βυζαντινῆς μουσικῆς «Ἅγιος Τίτος» ➢ Χορωδίας παραδοσιακῆς μουσικῆς «Κεντρώας Κρήτης Μελωδοί» ➢ Ψηφιδωτοῦ καί ἄλλα... - 32 -

Ἀπό τμήματα τοῦ Πολιτιστικοῦ Κέντρου Κοινωνικῆς Ἀλληλεγγύης

Διανομή τροφίμων πρός ἀσθενέστερες οἰκονομικά οἰκογένειες, τῶν Ἐνοριῶν τῆς Ἱ. Μητροπόλεώς μας. Τήν πρωτοχρονιά τοῦ 2016, μοίρασε 1.100 τσάντες ἀπό πρόγραμμα. Τόν Δεκαπενταύγουστο τοῦ 2016, μοίρασε 400 τσάντες, πού οἱ περισσότερες προέρχονταν ἀπό χορηγία τῆς Ἱ. Ἀρχιεπισκοπῆς Αὐστραλίας. Εὐχαριστοῦμε πολύ. - 33 -

Ἀπό τμήματα τοῦ Πολιτιστικοῦ Κέντρου Χορωδία παραδοσιακῆς μουσικῆς «Κεντρώας Κρήτης Μελωδοί», «Κρῆτες Ριζίτες», «Ριζίτισες»

Ἀπό τίς συναυλίες - ἀφιερώματα, γιά τόν Ἀρχιεπίσκοπο Κρήτης Τιμόθεο, στό Πολιτιστικό μας Κέντρο, 17/8/2016 καί στή Bασιλική τοῦ Ἁγ. Μάρκου Ἡρακλείου, 22/8/2016, ὑπό τή διεύθυνση τοῦ κ. Κων/νου Σταυρουλάκη, Καθηγητῆ Μουσικῆς. - 34 -

Ἀπό τίς συναυλίες: «Παραδοσιακά μουσικά ξόμπλια», μέ παραδοσιακά τραγούδια, στό Πολιτιστικό μας Κέντρο, 19/8/2016 καί στόν Ζαρό, 25/8/2016, ὑπό τή διεύθυνση τοῦ κ. Κων/νου Σταυρουλάκη, Καθηγητῆ Μουσικῆς. - 35 -

Ἀπό τμήματα τοῦ Πολιτιστικοῦ Κέντρου Νεανικῶν συνάξεων

Παραδοσιακῶν χορῶν

Θεατρικοῦ παιχνιδιοῦ καί εἰκαστικοῦ ἐργαστηρίου

- 36 -

Σχολῆς Βυζαντινῆς Μουσικῆς " Ἅγ. Τίτος"

Διακοσμητικῆς μέ χαρτί «Ντεκουπάζ»

Ψηφιδωτοῦ

- 37 -

Ἀπό τμήματα τοῦ Πολιτιστικοῦ Κέντρου Σχολῆς ἁγιογραφίας

Ἐπιμόρφωσης στελεχῶν Ἐκκλησίας

Ἐπιμορφωτικά σεμινάρια, γιά τούς κληρικούς τῆς Ἱ. Μητροπόλεώς μας, ἀπό τό «Κέντρο Ψυχικῆς Ὑγείας Ἡρακλείου». Στίς 4 ἑνότητες, ἀνά Ἀρχιερατική Περιφέρεια, μέ θέματα: «Τό στίγμα στήν ψυχική ἀσθένεια», « Ἡ σχιζοφρένεια», « Ἡ διαταραχή τῆς διάθεσης», καί «Ἀγχώδεις διαταραχές», δίδαξε ἡ κ. Φωτεινή Γαβαλάκη, Ψυχίατρος. - 38 -

Μάθησης παραδοσιακῶν μουσικῶν ὀργάνων

Θρησκευτικοῦ τουρισμοῦ

Στίς δραστηριότητες τοῦ τμήματος, ἐντάσσεται καί ἡ ἐν γένει τουριστική πληροφόρηση.Μετά ἀπό ἐνέργειες πρός τό πρόγραμμα «Leader», μέσῳ τῆς «Ἀναπτυξιακῆς Ἡρακλείου», ἀνακαινίσθηκε ἡ αἴθουσα τοῦ Ἱ. Καθεδρικοῦ Ναοῦ Ἁγ. Νεκταρίου Μοιρῶν, γιά τήν ἵδρυση, σέ αὐτή, τοῦ «Κέντρου τουριστικῆς πληροφόρησης Μεσαρᾶς», τό ὁποῖο θά λειτουργήσει προσεχῶς. - 39 -

I A N O YA P I O Σ 2017 1K 2∆ 3Τ 4Τ 5Π 6Π 7Σ 8Κ 9∆ 10 Τ 11 Τ 12 Π 13 Π 14 Σ 15 Κ 16 ∆ 17 Τ 18 Τ 19 Π 20 Π ✻ 21 Σ 22 Κ 23 ∆ 24 Τ 25 Τ 26 Π 27 Π 28 Σ 29 Κ 30 ∆ 31 Τ

† ΠΕΡΙΤΟΜΗΣ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ, Βασιλείου µ. Σιλβέστρου πάπα Ρώµης, Θεαγένους ἱεροµ. Μαλαχίου πρ., Γορδίου µ., Θωµαΐδος µ. Συνάξεως 70 ἀπ., Θεοκτίστου µ., Χρυσάνθου µ. Θεοπέµπτου & Θεωνᾶ µ., Συγκλητικῆς ὁσ. † ΘΕΟΦΑΝΕΙΑ † Συνάξεως Προδρόµου & Βαπτιστοῦ Ἰωάννου † ΜΕΤΑΤΑ ΦΩΤΑ, ∆οµνίκης ὁσ., Κύρου Κων/λεως Πολυεύκτου µ., Εὐστρατίου ὁσ. Γρηγορίου ἐπισκ. Νύσσης, ∆οµετιανοῦ ἐπισκ. Μελιτινῆς, Θεοδοσίου κοινοβ., Ἀγαπίου ὁσ. Τατιανῆς µ., Πέτρου & Μερτίου µ. Ἑρµύλου & Στρατονίκου µ., Ἰακώβου ὁσ., Ἀθανασίου µ. Ἀββάδων τῶν ἐν Σινᾷ & Ραϊθῷ ἀναιρεθέντων † ΙΒ´ ΛΟΥΚΑ, (∆έκα Λεπρῶν), Παύλου Θηβαίου Προσκυνήσεως ἁλύσεως ἀπ. Πέτρου, Πευσίππου µ. Ἀντωνίου τοῦ µεγ. † Ἀθανασίου & Κυρίλλου Μακαρίου Αἰγυπτίου, Μακαρίου Ἀλεξ. Εὐθυµίου τοῦ µεγ., Βάσσου µ. & σύν αὐτῷ, Ἰννᾶ µ. Νεοφύτου µ., Ζωσίµου ἐπισκ. Σικελῶν, Εὐγενίου µ. † ΙΕ´ ΛΟΥΚΑ (Ζακχαίου),Τιµοθέου ἀπ. Κλήµεντος ἐπισκ. Ἀγκύρας, Εὐσεβίου ὁσ. Ξένης ὁσ., Παύλου ὁσ. † Γρηγορίου θεολόγου Ξενοφώντος ὁσ. & σύν αὐτῷ Ἀνακ. λειψ. Ἰωάννου Χρυσοστόµου, Μαρκιανῆς βασιλίσσης Ἐφραίµ τοῦ Σύρου, Παλλαδίου ὁσ. † ΙΖ´ ΜΑΤΘΑΙΟΥ (Χαναναίας), Ἰγνατίου Θεοφόρου † Τριῶν Ἱεραρχῶν, Ἱππολύτου πάπα Ρώµης Κύρου & Ἰωάννου Ἀναργύρων - 40 -

Ἡµερ. 1 8 15 22 29

Ἀναγνώσµατα Κυριακῶν Ἰανουαρίου

Ἀπόστολος Εὐαγγέλιο Ἦχος Κολ. β´ 8-12 Λουκ. β´ 20-21, 40-52 Ἐφεσ. δ´ 7-13 Ματθ. δ΄ 12-17 δ΄ Κολ. γ´ 4-11 Λουκ. ιζ΄ 12-19 πλ.α΄ Α´ Τιµ. δ´ 9-15 Λουκ. ιθ΄ 1-10 πλ.β´ Β´ Κορ. στ´ 16-ζ´ 1 Ματθ. ιε΄ 21-28 βαρύς

Ἐωθινό Ζ´ Η΄ Θ΄ Ι΄

Σηµείωση Ὅπου τίθεται ✼ ἀστερίσκος, δηλώνει ἑορτή τοῦ τοπικοῦ ἁγιολογίου τῆς Ἱ. Μητροπόλεώς µας, ἡ ὁποία ἐπισηµαίνεται µέ ἔντονα γράµµατα στό κρητικό ἁγιολόγιο τοῦ παρόντος ἡµερολογίου. 4 8 11 13 15 ✻ 21 22 29

Κρητικό Ἁγιολόγιο Ἰανουαρίου

Νικηφόρου τοῦ Λεπροῦ (1964) Γρηγορίου τοῦ ἐν Ἀκρίτᾳ (820) Νεοµ. Νικηφόρου ἐκ Κριτσᾶς (1832) Θεοτόκου Μεσοπαντήτισσας Γερασίµου Παλλαδᾶ Πατρ. Ἀλεξανδ. (1714) Μαξίµου τοῦ Ὁµολογητοῦ (7ος αἰ.) Ἰωσήφ, ἐξ Ἀζωκεράµου Σητείας (1511) Ἰγνατίου τοῦ Σιναΐτου ἐκ Ρεθύµνης (17ος αἰ.)

- 41 -

1 Τ 2Π 3Π 4Σ 5Κ 6 ∆ 7 Τ 8 Τ 9Π 10 Π 11 Σ 12 Κ 13 ∆ 14 Τ 15 Τ 16 Π 17 Π 18 Σ 19 Κ 20 ∆ 21 Τ 22 Τ 23 Π 24 Π 25 Σ 26 Κ 27 ∆ 28 Τ

Φ ΕΒΡ O YA P I O Σ 2017

Τρύφωνος µ., Περπετούας µ. † ΥΠΑΠΑΝΤΗΣ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ, Ἀγαθοδώρου µ. Συµεών Θεοδόχου, Ἄννης πρ., Ἀνδριανοῦ & Εὐβούλου µ. Ἰσιδώρου ὁσ. Πηλουσιώτου, Ἀβραµίου ἱεροµ. † ΤΕΛΩΝΟΥ ΚΑΙ ΦΑΡΙΣΑΙΟΥ, (Ἀρχή Τριῳδίου) Βουκόλου ἐπισκ. Σµύρνης, Ἰουλιανοῦ µ., Φαύστης µ. Παρθενίου ἐπισκ., Λουκᾶ ὁσ. ἐν Στειρίῳ, † Θεοδώρου στρατ. Ζαχαρ. πρ. Νικηφόρου µ., Παγκρατίου Ταυροµενίου † Χαραλάµπους ἱεροµ., Βάπτου & Πορφυρίου µ. † Βλασίου Σεβαστείας ἱεροµ. & σύν αὐτῷ, Θεοδώρας † ΤΟΥ ΑΣΩΤΟΥ, Μελετίου Ἀντιοχείας Μαρτινιανοῦ ὁσ., Ἀκύλλα & Πρισκίλλης ἀπ. Αὐξεντίου Μάρωνος, Ἀβραάµ ὁσ. Ὀνησίµου ἀπ., Εὐσεβίου ὁσ. Παµφίλου µ. & σύν αὐτῷ, Μαρουθᾶ ὁσ. Θεοδώρου Τύρωνος, Μαριάµνης, Αὐξιβίου ὁσ. † Ψυχοσάββατον, Λέοντος πάπα Ρώµης † ΑΠΟΚΡΕΩ, Ἀρχίππου, Φιλήµονος & Ἀπφίας ἀπ. Λέοντος ἐπισκ. Κατάνης, Σαδώκ ἐπισκ. µ. Τιµοθέου τοῦ ἐν συµβόλοις Εὐσταθίου Ἀντιοχείας, Εὑρέσεως λειψ. τῶν ἐν τοῖς Εὐγενίου µ. Πολυκάρπου ἐπ. Σµύρνης, Γοργονίας, Πολυχρονίου ὁσ., Εὑρέσεως κεφαλῆς πρ. Προδρόµου & Βαπτιστοῦ Ἰωάννου Ταρασίου ΚΠόλεως, Ἀλεξάνδρου µ., Ρηγίνου ἐπισκ. † ΤΥΡΙΝΗΣ, Πορφυρίου Γάζης, Φωτεινῆς Σαµαρ. † ΚΑΘΑΡΑ ∆ΕΥΤΕΡΑ, Προκοπίου ∆εκαπολ. Βασιλείου ὁµολ., Προτερίου Ἀρχιεπ. Ἀλεξανδρείας - 42 -

Ἡµερ. 5 12 19 26

Ἀναγνώσµατα Κυριακῶν Φεβρουαρίου

Ἀπόστολος Εὐαγγέλιο Ἦχος Β´ Τιµ. γ´ 10-15 Λουκ. ιη´ 10-14 πλ.δ´ Α´ Κορ. στ´ 12-20 Λουκ. ιε´ 11-32 α´ Α´ Κορ. η´ 8-θ´2 Ματθ. κε΄ 31-46 β΄ Ρωµ. ιγ´ 11-ιδ´4 Ματθ. στ΄ 14-21 γ´

Κρητικό Ἁγιολόγιο Φεβρουαρίου

Ἐωθινό ΙΑ´ Α´ Β´ Γ΄

3 Βρεφοτροφούσης Ἁγ. Νικολάου Λασιθίου (12ος αἰ.) 4 Νικολάου, Στουδίτου τοῦ ἐκ Κυδωνίας (868) 7 Νεοµ. Γεωργίου ∆ιβόλη ἐξ Ἀλικιανοῦ Κυδωνίας (1867)

- 43 -

Μ Α Ρ ΤI O Σ 2017 1Τ 2Π 3Π 4 Σ 5Κ 6 ∆ 7 Τ 8Τ 9Π 10 Π 11 Σ 12 Κ 13 ∆ 14 Τ 15 Τ 16 Π 17 Π 18 Σ 19 Κ 20 ∆ 21 Τ 22 Τ 23 Π 24 Π 25 Σ 26 Κ 27 ∆ 28 Τ 29 Τ 30 Π 31 Π

Εὐδοκίας ὁσ. Μαρκέλλου µ. Ἡσυχίου µ., Θεοδότου ἐπισκ. Κυρηνίας, Κοΐντου µ. † Α΄ Χαιρετισµοί, Εὐτροπίου & σύν αὐτῷ Γερασίµου ὁσ. τοῦ ἐν Ἰορδάνῃ, Παύλου & Ἰουλιανῆς µ. Α΄ ΝΗΣΤΕΙΩΝ (Ὀρθοδοξίας), Κόνωνος ὁσιοµ., Tῶν ἐν Ἀµορίῳ 42 µ., Ἀρκαδίου ὁσ. Ἐφραίµ ἱεροµ. & σύν αὐτῷ ἐπισκ. ἐν Χερσῶνι Θεοφυλάκτου Νικοµηδείας † 40 µ. ἐν Σεβαστείᾳ, Καισαρίου θαυµατουργοῦ Β΄ Χαιρετισµοί Κοδράτου Κορίνθου Σωφρονίου Ἱεροσολύµων, Πιονίου ἱεροµ. † Β΄ ΝΗΣΤΕΙΩΝ (Γρ. Παλαµᾶ),Θεοφάνους ὁσ. Ἀνακ. λειψ. Νικηφόρου ΚΠόλεως Βενεδίκτου ὁσ., Ἀλεξάνδρου τοῦ ἐν Πίνδῃ µ. Ἀγαπίου µ., Ἀριστοβούλου ἀπ. Σαβίνου µ., Πάπα µ., Ἰουλιανοῦ µ. † Γ΄ Χαιρετισµοί, Ἀλεξίου ἀνθρώπου τοῦ Θεοῦ Κυρίλλου Ἱεροσολ., µυρίων µ., Τροφίµου µ. † Γ΄ ΝΗΣΤΕΙΩΝ (Σταυρoπροσκηνήσεως) Τῶν ἐν τῇ Μ. Ἁγ. Σάββα ἀββάδων Ἰακώβου ἐπισκ. ὁµολ., Θωµᾶ πατρ. ΚΠόλεως Βασιλίσκου Ἀγκύρας, Καλλινίκης µ. Νίκωνος & τῶν 199 µ. † ∆΄ Χαιρετισµοί, Ἀρτέµονος πρεσβ. Λαοδικείας ἱεροµ. † ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΥ ΘΕΟΤΟΚΟΥ † ∆΄ ΝΗΣΤΕΙΩΝ (Ἰωάννου τῆς Κλίµακος) Ματρώνης ὁσ., Φιλητοῦ Λυδίας µαρτ. & τέκνων Ἱλαρίωνος ὁσ., Ἡρῳδίωνος ἐκ τῶν 70 ἀπ. Μάρκου ἐπ. Ἀρεθουσίων, Ἀβίβου µ. † Μ. ΚΑΝΟΝΟΣ, Ἰωάδ πρ., Ἰωάννου ὁσ. † ΑΚΑΘΙΣΤΟΥ ΥΜΝΟΥ, Ὑπατίου ἐπ. Γαγγρῶν - 44 -

Ἀναγνώσµατα Κυριακῶν Μαρτίου

Ἡµερ. Ἀπόστολος Εὐαγγέλιο 5 Ἑβρ. ια´ 24-26, 32-40 Ἰωάν. α´ 44-52 12 Ἑβρ. α´ 10-β΄3 Μάρκ. β´ 1-12 19 Ἑβρ. δ´ 14-ε ´6 Μάρκ. η´34-θ´1 26 Ἑβρ. στ΄ 13-20 Μάρκ. θ´ 17-31

15 17 20 31

Ἦχος δ´ πλ.α´ πλ.β´ βαρύς

Κρητικό Ἁγιολόγιο Μαρτίου

Νεοµ. Μανουήλ τοῦ ἐκ Σφακίων (1792) Ὁσιοµ. Παύλου (8ος αἰ.) Νεοµ. Μύρωνος ἐξ Ἡρακλείου (1793) Θεοφίλου καί τῶν σύν αὐτῷ (3ος-4ος αἰ.)

- 45 -

Ἐωθινό ∆´ Ε´ ΣΤ´ Ζ΄

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

Σ Κ ∆ Τ Τ Π Π Σ Κ ∆ Τ Τ Π Π Σ Κ ∆ Τ Τ Π Π Σ Κ ∆ Τ Τ Π Π Σ Κ

Α Π Ρ Ι Λ I O Σ 2017

Ὁσ. Μαρίας Αἰγυπτίας, Γεροντίου µ. † Ε΄ ΝΗΣΤΕΙΩΝ, (Μαρίας τῆς Αἰγυπτίας) Νικήτα ὁσ. ὁµολογητοῦ Ἰωσήφ ὁσ., ὑµνογράφου,

Γεωργίου ὁσ. τοῦ ἐν Μαλαιῷ, Θεωνᾶ Κλαυδίου µ., ∆ιοδώρου µ., Νικηφόρου µ. Γρηγορίου Σιν., Εὐτυχίου πατρ. ΚΠόλεως Καλλιοπίου καί Ἀκυλίνης µ. † Λαζάρου, Ἡρωδίωνος ἐκ τῶν 70 ἀπ. † ΒΑΪΩΝ, Εὐψυχίου µ., Βαδίµου ἱεροµ. † Μ. ∆ΕΥΤΕΡΑ, Ἰωσήφ Παγκάλου † Μ. ΤΡΙΤΗ, τῶν 10 Παρθένων † Μ. ΤΕΤΑΡΤΗ, τῆς ἀλειψάσης τόν Κύριον µύρῳ † Μ. ΠΕΜΠΤΗ, ὁ Μυστικός ∆εῖπνος † Μ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ, τά Ἅγια Πάθη τοῦ Κυρίου † Μ. ΣΑΒΒΑΤΟΝ, ἡ εἰς Ἅδου κάθοδος τοῦ Κυρίου † ΑΓΙΟΝ ΠΑΣΧΑ, ΑΝΑΣΤΑΣΙΣ ΚΥΡΙΟΥ ∆ευτέρα ∆ιακαινησίµου, Ἀδριανοῦ µ., † Ραφαήλ, Νικολάου καί Εἰρήνης µ., Ἰωάννου ὁσ. Παφνουτίου µ., Φιλίππας µ. Θεοδώρου Τριχινᾶ, Ζακχαίου ἀπ. † Ζωοδόχου Πηγῆς, Ἰανουαρίου ἱεροµ. ἐπισκ. Θεοδώρου τοῦ Συκεώτου ἐπισκ. ὁσ. Ναθαναήλ ἀπ. † ΘΩΜΑ, Γεωργίου µεγαλοµ. Ἐλισάβετ ὁσ., Σάββα στρατηλ. & σύν αὐτῷ † Μάρκου ἀπ., Μακεδονίου ΚΠόλεως Βασιλέως ἐπ. Ἀµασείας, Γλαφύρας καί Ἰούστας ὁσίων Συµεών ἐπισκόπου Ἱεροσολύµων Τῶν ἐν Κυζίκῳ ἐννέα µαρτύρων, Μέµνονος ὁσ. Ἱάσονος & Σωσιπάτρου ἐκ τῶν 70 ἀπ., 7 µ. ληστῶν † ΜΥΡΟΦΟΡΩΝ, Ἰακώβου ἀπ., ∆ονάτου Εὐροίας - 46 -

Ἡµερ. 2 9 16 23 30

Ἀναγνώσµατα Κυριακῶν Ἀπριλίου

Ἀπόστολος Εὐαγγέλιο Ἦχος Ἑβρ. θ´ 11-14 Μάρκ. ι´ 32-45 πλ.δ´ Φιλιπ. δ´ 4-9 Ἰωάν. ιβ´ 1-18 Πράξ. α΄ 1-8 Ἰωάν. α΄ 1-17 Πράξ. ιβ΄ 1-11 Ἰωάν. κ´ 19-31 Πράξ. στ΄ 1-7 Μάρκ. ιε´ 43-ιστ´8 β´

Κρητικό Ἁγιολόγιο Ἀπριλίου

Ἐωθινό Η´ ∆´

3 Ἰωσήφ τοῦ Ὑµνογράφου (886) 7 Γερασίµου τοῦ Βυζαντίου (1770) 14 Θαύµατος Ἁγ. Μηνᾶ (1826), Ἡράκλειο, Τρίτη τῆς ∆ιακαινησίµου 20 Ἀθανασίου τοῦ Μετεωρίτου (14ος αἰ.) 22 Ἀνανίου (Χατζη-Ἀνανίας) (1907)

- 47 -

1 2 3 4 5 6 ✻ 7 8 9 10 11 12 13 ✻ 14 15 16 17 18 ✻ 19 20 21 22 23 24 25 ✻ 26 27 28 29 30 31

∆ Τ Τ Π Π Σ Κ ∆ Τ Τ Π Π Σ Κ ∆ Τ Τ Π Π Σ Κ ∆ Τ Τ Π Π Σ Κ ∆ Τ Τ

Μ Α Ϊ O Σ 2017

Ἱερεµίου πρ., Βατᾶ τοῦ Πέρσου ἱεροµ. Ἀν. λειψ. Ἀθανασίου µεγ., Ἑσπέρου & Ζωῆς µ. Τιµοθέου & Μαύρας µαρτ., Πέτρου ἐπισκ. Ἀγκύρας, Πελαγίας µ., Ἱλαρίου ὁσ. † Εἰρήνης µεγαλοµ., Νεοφύτου, Γαΐου & Γαϊανοῦ µ. Ἰώβ Πολυάθλ., Σεραφείµ ὁσίου ἐν ∆οµβῷ † ΠΑΡΑΛΥΤΟΥ, τοῦ ἐν οὐρανῷ σηµείου τοῦ Τ. Σταυροῦ Ἰωάννου θεολ. & Εὐαγγελιστοῦ, Ἀρσενίου ὁσ. Ἠσαΐου πρ., Χριστοφόρου µ., Ἐπιµάχου µ. † Μεσοπεντηκοστῆς, Σίµωνος ἀπ. τοῦ Ζηλωτοῦ Μωκίου ἱεροµ., ∆ιοσκορίδου µ. Ἐπιφανίου ἐπισκ. Κύπρου, Γερµανοῦ ΚΠόλεως Γλυκερίας µ., Σεργίου ὁµολ. † ΣΑΜΑΡΕΙΤΙ∆ΟΣ, Ἰσιδώρου µ., Θεράποντος ἱεροµ. Παχωµίου τοῦ µεγ., Βαρβάρου ὁσ. Θεοδώρου ἡγιασµ., Ἀλεξάνδρου Ἱεροσολ., Αὐδᾶ µ. Ἀθανασίου Χριστ/πόλεως Ἀνδρονίκου ἀπ. Πέτρου µ. & τῶν σύν αὐτῷ Πατρικίου ἱεροµ. ἐπισκ. Προύσσης & τῶν σύν αὐτῷ Θαλλελαίου µ., Λυδείας Φιλιππισίας † ΤΥΦΛΟΥ, Κωνσταντίνου & Ἑλένης Βασιλίσκου µ., Μαρκέλλου µ. Μιχαήλ Συννάδων, Μαρίας µυροφ., Σαλωνᾶ µ. † Ἀποδόσεως ἑορτῆς τοῦ Πάσχα, Συµεών ὁσ. † ΑΝΑΛΗΨΕΩΣ, Κελεστίνου µ. Ἀλφαίου ἀπ., Ἀβερκίου & Ἑλένης µ. Ἑλλαδίου ἱεροµ., Θεράποντος ἱεροµ., Εὐσεβιώτου µ. † ΑΓ. 318 ΠΑΤΕΡΩΝ (Α´Οἰκ. Συν.), Εὐτυχοῦς ἱεροµ. Θεοδοσίας µ., Θεοδοσίας ἱεροµ. Ἰσαακίου ὁσ., Ναταλίου µ. Ἑρµείου µ., Εὐσεβίου µ. - 48 -

Ἀναγνώσµατα Κυριακῶν Μαΐου

Ἡµερ. Ἀπόστολος 7 Πράξ. θ´ 32-42 14 Πράξ. ια´ 19-30 21 Πράξ. κστ´1,12-20 28 Πράξ. κ´ 16-18, 28-36

Εὐαγγέλιο Ἰωάν. ε´ 1-15 Ἰωάν. δ´ 5-42 Ἰωάν. θ´ 1-38 Ἰωάν. ιζ΄ 1-13

Ἦχος γ´ δ´ πλ.α´ πλ.β´

Κρητικό Ἁγιολόγιο Μαΐου

Ἐωθινό Ε´ Ζ´ Η´ Ι΄

1 Νεοµ. Μαρίας Μεθυµοπούλας ἐκ Φουρνῆς (1826) ✻ 7 A´ Κυριακή τοῦ Μαΐου, ἡ Σύναξις Πάντων τῶν ἐν Γορτύνῃ καί Ἀρκαδίᾳ διαλαµψάντων Ἁγίων Νεοµ. Μάρκου τοῦ Κρητός (1643) 14 Λεοντίου Πατρ. Ἱεροσολύµων (12ος αἰ.) 14 Ἀναµν. ἐπανακοµιδῆς Τ. Κάρας Ἁγ. Τίτου (1966) ✻ 14 Νεοµ. Γεωργίου καί τῶν σύν αὐτῷ δώδεκα Νεοµ. Γέργερης (1828) ✻ 19 Νεοµ. Ἰωάννου «Ἀρναουτογιάννη» τοῦ ἐν Φαιστῷ (1845) ✻ 26 Ἀποστόλου Κάρπου (1ος αἰ.)

- 49 -

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 ✻25 26 27 28 ✻ 29 30

Π Π Σ Κ ∆ Τ Τ Π Π Σ Κ ∆ Τ Τ Π Π Σ Κ ∆ Τ Τ Π Π Σ Κ ∆ Τ Τ Π Π

I O Y Ν I O Σ 2017

Ἰουστίνου µ. φιλοσόφου, Πύρρου ὁσ. Νικηφόρου ἀρχιεπ. ΚΠόλεως, 38 µ. ἐν Λουτρῷ † Ψυχοσάββατον, Λουκιλλιανοῦ & Παύλης † ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΗΣ, Μητροφάνους ΚΠόλεως † ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ, ∆ωροθέου ἱεροµ. ἐπ. Ἱλαρίωνος ὁσ. τοῦ νέου (Μ. ∆αλµάτων), Ἀττάλου ὁσ. Θεοδώτου Ἀγκύρας, Ζηναΐδος µ. Ἀν. λειψ. Θεοδώρου στρατηλ. Κυρίλλου ἀρχιεπ. Ἀλεξανδρείας Ἀλεξάνδρου & Ἀντωνίνης µ., Τιµοθέου ἱεροµ. ἐπισκ. † Α´ ΜΑΤΘΑΙΟΥ (ΑΓ. ΠΑΝΤΩΝ), Βαρθολοµαίου ἀπ. Ὀνουφρίου ὁσ., Πέτρου τοῦ ἐν Ἄθῳ, Ἀντωνίνης µ. Ἀκυλίνης µ., Ἄννης ὁσ. & υἱοῦ αὐτῆς Ἰωάννου Ἐλισαίου πρ., Μεθοδίου ΚΠόλεως Ἀµώς πρ., ∆ουλᾶ µ. Τύχωνος ἐπισκ. Ἀµαθοῦντος Κύπρου Ἰσαύρου µ. Μανουήλ, Σαβέλ, Ἰσµαήλ µ. † Β´ ΜΑΤΘΑΙΟΥ, Λεοντίου µ. & τῶν σύν αὐτῶ Ἰούδα ἀπ., Παϊσίου τοῦ µεγ. Μεθοδίου ἱεροµ. ἐπ. Ἰουλιανοῦ, Ἀφροδισίου µ. Εὐσεβίου ἐπ. Σαµοσάτων, Ζήνωνος & Ζηνᾶ µ. Ἀγριππίνης µ., Ἀριστοκλέους, ∆ηµητρίου, Ἀθανασίου µ. † Γενεθλίου πρ. Προδρόµου & Βαπτιστοῦ Ἰωάννου † Γ´ ΜΑΤΘΑΙΟΥ, Φεβρωνίας ὁσιοµ., Ὀρεντίου µ. ∆αβίδ ὁσ. ἐν Θεσ/νίκῃ, Ἰωάννου ὁσ. ἐπισκ. Γοτθίας Σαµψών Ξενοδόχου ὁσ., Ἀνέκτου µ. Ἀνακ. λειψ. Κύρου, Ἰωάννου Ἀναργ. † ΠΕΤΡΟΥ & ΠΑΥΛΟΥ Ἀποστόλων † Συνάξεως τῶν δώδεκα Ἀποστόλων - 50 -

Ἡµερ. 4 11 18 25

Ἀναγνώσµατα Κυριακῶν Ἰουνίου

Ἀπόστολος Εὐαγγέλιο Ἦχος Ἐωθινό Πράξ. β´ 1-11 Ἰωάν. ζ΄ 37-52, η΄12 Ἑβρ. ια´33-ιβ´2 Ματ.ι´32-33,37-38,ιθ´27-30 πλ.δ´ Α´ Ρωµ. β´ 10-16 Ματθ. δ´ 18-23 α´ Β´ Ρωµ. ε´ 1-10 Ματθ. στ´ 22-33 β´ Γ´

Κρητικό Ἁγιολόγιο Ἰουνίου

15 Σάββα τοῦ διά Χριστόν Σαλοῦ (14ος αἰ.) 23 Νεοµ. Ἐπισκόπων Κρήτης καί τῶν σύν αὐτοῖς (18211822) ✻ 25 Μεθοδίου τοῦ ἐν Νυβρίτῳ Γορτύνης (17ος-18ος αἰ.) 27 Κυρίλλου Λουκάρεως Πατρ. Ἀλεξανδρείας & Κων/πόλεως (1623) 28 Σεργίου τοῦ Μαγίστρου (9ος αἰ.) ✻ 29 Ἁγ. Ἀπ. Παύλου (1ος αἰ.)

- 51 -

1 ✻ 2 3 ✻ 4 5 6 7 8 ✻ 9 ✻ 10 11 12 13 ✻ 14 15 ✻ 16 17 18 19 20 21 22 23 24 ✻ 25 26 27 28 29 30 31

Σ Κ ∆ Τ Τ Π Π Σ Κ ∆ Τ Τ Π Π Σ Κ ∆ Τ Τ Π Π Σ Κ ∆ Τ Τ Π Π Σ Κ ∆

I O Y Λ I O Σ 2017

† Κοσµᾶ & ∆αµιανοῦ τῶν Ἀναργύρων, Βασιλείου ὁσ. † ∆´ ΜΑΤΘΑΙΟΥ, Τιµ. Ἐσθῆτος Θεοτόκου, Κοΐντου µ. Ὑακίνθου µ., Ἀνατολίου ΚΠόλεως Κυπρίλλας, Ἀρόας, Λουκίας µ., Ἀσκληπιάδος θαυµατ. Λαµπαδοῦ ὁσ. τοῦ θαυµ. Σισώη ὁσ. τοῦ µεγ., Λουκίας µ. & τῶν σύν αὐτῇ † Κυριακῆς µ., Θωµᾶ ὁσ. τοῦ ἐν Μαλεῷ Προκοπίου µεγαλοµ., Θεοδοσίας µ., 12 µ. συγκλητικῶν † Ε´ ΜΑΤΘΑΙΟΥ, Παγκρατίου ἱεροµ. Ἐν Ἀρµενίᾳ 45 µ., Βιάνορος µ. † Εὐφηµίας µεγαλοµ., Κινδέου µ., Λέοντος ὁσ. Πρόκλου & Ἱλαρίου µ., Μιχαὴλ ὁσ. Συν. Ἀρχ. Γαβριήλ, Στεφάνου ὁσ. Ἀκύλα ἀπ., Ἰούστου µ., Ὀνησίµου ὁσ., Ἰωσήφ Θεσσαλονίκης Κηρύκου & Ἰουλίττης µ., Λολλιανοῦ µ., Ἀβουδίµου µ. † ΑΓ. ΠΑΤΕΡΩΝ (∆´ Οἰκ. Σύν), Ἀθηνογένους ἱεροµ. Μαρίνης µεγαλοµ., Σπεράτου & Βηρονίκης µ. Αἰµιλιανοῦ µ., Παύλου, Θέης & Οὐαλεντίνης µ. Μακρίνης ὁσ., ∆ίου ὁσ. † Ἠλιοῦ τοῦ θεσβίτου Ἰωάννου & Συµεών Σαλοῦ, Ἀκακίου ἐν τῷ Ἑπτασκάλῳ µ. Μαρίας Μαγδαληνῆς µυροφ., Μαρκέλλης ὁσιοµ. † Ζ΄ ΜΑΤΘΑΙΟΥ, Φωκᾶ ἱεροµ., Ἄννης ὁσ. Χριστίνης µεγαλοµ., Ὑµεναίου µ. Κοιµήσεως ἁγ. Ἄννης, 165 Πατέρων Ε´ Οἰκ. Συνόδου † Παρασκευῆς ὁσιοµ. † Παντελεήµονος µεγαλοµ. Προχόρου, Νικάνορος, Τίµωνος καὶ Παρµενᾶ ἀπ. Καλλινίκου & Θεοδότης µ. καί τῶν τέκνων αὐτῆς † Η΄ ΜΑΤΘΑΙΟΥ,Σίλα, Σιλουανοῦ, Ἐπαινετοῦ Εὐδοκίµου δικαίου, Ἰωσήφ τοῦ ἀπό Ἀριµαθαίας - 52 -

Ἡµερ. 2 9 16 23 30

Ἀναγνώσµατα Κυριακῶν Ἰουλίου

Ἀπόστολος Ἑβρ. θ´1-7 Ρωµ. ι΄ 1-10 Τίτ. γ΄ 8-15 Ρωµ. ιε´1-7 Α´ Κορ. 10-17

Εὐαγγέλιο Ματθ. η΄ 5-13 Ματθ. η´ 28-θ´1 Ματθ. ε΄ 14-19 Ματθ. θ´ 27-35 Ματθ. ιδ´ 14-22

Ἦχος γ´ δ´ πλ.α´ πλ.β´ βαρύς

Κρητικό Ἁγιολόγιο Ἰουλίου

Ἐωθινό ∆´ Ε´ ΣΤ´ Ζ´ Η´

2 Συνάξ. Εἰκ. Παναγίας Ὀρφανῆς Ἱ. Μ. Ἀγκαράθου ✻ 2 Α´ Κυριακή τοῦ Ἰουλίου, ἡ Σύναξις Πάντων τῶν ἐν Κρήτῃ διαλαµψάντων Ἁγίων ✻ 4 Ἀνδρέου Κρήτης (740) 5 Ἀθανασίου τοῦ Ἀθωνίτου (10ος αἰ.) ✻ 9 Κυρίλλου Ἐπισκόπου Γορτύνης (304) 9 Μεθοδίου Ἐπισκ. Λάµπης (1793) ✻ 10 Παρθενίου & Εὐµενίου τῶν ἐν Κουδουµᾷ (1905 καί 1920) 12 Γερασίµου & Ἀκακίου Ν. Ἀσκητῶν (18ος αἰ.) ✻ 14 Νέου Ἱεροµ. Πέτρου Γορτύνης (4 αἰ.) ✻ 14 Ἀρσενίου Ἁγιοφαραγγίτου (14ος αἰ.) 14 4 Νεοµ. ἐν Μελισσουργείῳ Κισάµου (1681) ✻ 16 Μαρτυρίου Ἐπισκόπου Γορτύνης (451) ✻ 25 Θεοδώρου Ἐπισκόπου Γορτύνης (553)

- 53 -

1 2 3 4 5 6 7 ✻8 9 10 11 12 13 14 15 16 ✻17 18 19 ✻20 21 22 ✻23 24 ✻25 26 ✻27 28 29 30 31

Τ Τ Π Π Σ Κ ∆ Τ Τ Π Π Σ Κ ∆ Τ Τ Π Π Σ Κ ∆ Τ Τ Π Π Σ Κ ∆ Τ Τ Π

ΑΥ Γ ΟΥ Σ ΤO Σ 2017

Προόδου τιµ. Σταυροῦ, τῶν 7 Μακκαβαίων Ἀνακ. λειψ. Ἁγ. Στεφάνου ∆αλµάτου, Φαύστου & Ἰσαακίου ὁσ. Τῶν ἐν Ἐφέσῳ 7 παίδων, ἀνακ. λειψ. Εὐδοκίας ὁσ. Καττιδίου & Καττιδιανοῦ µ., Νόννας † ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΩΣ ΣΩΤΗΡΟΣ ΧΡΙΣΤΟΥ ∆οµετίου ὁσιοµ., Νικάνορος ὁσ. Θεοδώρου ἡγουµένου Ὀρόβων Ματθίου ἀπ., 10 µ. Ψόη ὁσ. Λαυρεντίου ἀρχιδ., Ξύστου Ρώµης Εὔπλου µεγαλοµ., Νεοφύτου µ., Πασσαρίωνος ὁσ. Φωτίου & Ἀνικήτου µ., Κάστωρος & Παλάµωνος ὁσ. † Ι΄ ΜΑΤΘΑΙΟΥ, Μεταθέσεως λειψ. Μαξίµου ὁµολ. Μιχαίου πρ., Μαρκέλλου ἱεροµ. † ΚΟΙΜΗΣΕΩΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ∆ιοµήδους µ., Χαιρήµωνος ὁσ. Μύρωνος µ., Στράτωνος µ. Φλώρου & Λαύρου µ., τῆς τῶν πενήτων πληθύος µ. Ἀνδρέου στρατηλ., Τιµοθέου, Ἀγαπίου & Θέκλης µ. † ΙΑ΄ ΜΑΤΘΑΙΟΥ, Σαµουήλ πρ., Λουκίου µ., 37 µ. Θαδδαίου ἀπ., Βάσσης, Θεογνίου Ἀγαθονίκου µ. & τῶν σύν αὐτῷ, Ἀνθούσης µ. Ἀποδόσεως κοιµ. Θεοτ., Εἰρηναίου ἐπ. Λουγδούνων Εὐτυχοῦς µ., Τατίωνος µ. Μνήµης ἐπανόδου λειψ. ἀπ. Βαρθολοµαίου, Μηνᾶ Ἀδριανοῦ, Ναταλίας µ. & τῶν σύν αὐτοῖς † ΙΒ΄ ΜΑΤΘΑΙΟΥ, Φανουρίου µ., Ποιµένος ὁσ. Μωσέως τοῦ Αἰθίοπος, ∆ιοµήδους & Λαυρεντίου µ. † Ἀποτοµῆς κεφαλῆς Ἰωάννου Βαπτ., Καλλινίκου µ. Ἀλεξάνδρου, Ἰωάννου, Παύλου ἐπ. Καταθέσως τιµ. Ζώνης Θεοτόκου - 54 -

Ἡµερ. 6 13 20 27

Ἀναγνώσµατα Κυριακῶν Αὐγούστου

Ἀπόστολος Εὐαγγέλιο Β´ Πέτρ. α΄ 10-19 Ματθ. ιζ΄ 1-9 Α´Κορ. δ´ 9-16 Ματθ. ιζ´ 14-23 Α´ Κορ. θ´ 2-12 Ματθ. ιη΄ 23-35 Α΄ Κορ. ιε΄ 1-11 Ματθ. ιθ´ 16-26

Ἦχος α΄ β´ γ´

Κρητικό Ἁγιολόγιο Αὐγούστου

Ἐωθινό Ι´ ΙΑ´ Α´

7 Ἰωσήφ Γεροντογιάννη ἐν Καψᾷ Σητείας (1874) ✻ 8 Μύρωνος Ἐπισκόπου Γορτύνης (4ος αἰ.) 8 Σάβ. µετά τήν 6ην Aὐγούστου, Συν. Εἰκ. Γαλακτοτροφούσης Ἱ. Μ. Ἀγκαράθου 12 Τῶν 12 Μαρτύρων Στρατιωτῶν ✻ 17 Εὐτυχίου, Εὐτυχιανοῦ & Κασσιανῆς ἐν τῇ Ἱ. Μ. Ὁδηγητρίας Μεσαρᾶς (9ος αἰ.) 17 Νεοµ. Μανουήλ & Ἰωάννου τῶν ἐκ Σφακίων (1792,1811) Κυριακή µετά τήν 15ην Αὐγούστου 18 Ματθαίου ἐκ Γερακαρίου Ἀµαρίου (1697) ✻ 20 Τῶν ἐκ Mουλίων Γορτύνης τριῶν Νεοµ. (1867), Κυριακή µετά τήν 15ην Αὐγούστου 21 Ἀθανασίου Πατελάρου Πατρ. ΚΠόλεως, ἐξ Ἀξοῦ Mυλοποτάµου (1654) ✻ 23 Χαραλάµπους τοῦ ἐν Καλυβιανῇ (1788) ✻ 25 Ἀπ. Τίτου, Α΄ Ἐπισκόπ. Κρήτης (1ος αἰ.) ✻ 27 Πρώτη Kυριακή µετά τήν 25ην Αὐγούστου, τῆς Συνάξεως τῶν Ἀπ. Παύλου & Τίτου 31 Καταθέσεως τιµ. Ζώνης Θεοτόκου

- 55 -

1 2 3 4 5 6 7 8 ✻9 10 11 12 13 14 15 ✻16 17 ✻18 19 ✻20 21 22 23 24 25 26 ✻27 ✻28 29 30

Π Σ Κ ∆ Τ Τ Π Π Σ Κ ∆ Τ Τ Π Π Σ Κ ∆ Τ Τ Π Π Σ Κ ∆ Τ Τ Π Π Σ

Σ ΕΠ ΤΕΜ ΒP I O Σ 2017

† Ἀρχή τῆς Ἰνδίκτου, Συµεών στυλ., Μάρθας ὁσ. Μάµαντος µ., Ἰωάννου νηστευτοῦ πατρ. ΚΠόλεως † ΙΓ΄ ΜΑΤΘΑΙΟΥ, Ἀνθίµου ἱεροµ., Θεοκτίστου ὁσ. Βαβύλα ἱεροµ. & τῶν σύν αὐτῷ Ζαχαρίου πρ., Ἀβδαίου µ., Μεδίµνου µ. Τοῦ ἐν Χώναις θαύµατος Ἀρχ. Μιχαήλ Σώζοντος µ., Εὐόδου & Ὀνησιφόρου ἀπ. † Γενεθλίου Θεοτόκου † Ἰωακείµ & Ἄννης, 200 Πατέρων Γ´ Οἰκ. Συνόδου † ΠΡΟ ΤΗΣ ΥΨΩΣΕΩΣ, Πουλχερίας παρθένου Θεοδώρας ὁσ., Εὐφροσύνου Αὐτονόµου ἱεροµ., Κουρνούτου ἱεροµ. ἐπισκ., Ἰκονίου Κορνηλίου ἑκατόνταρχου † ΥΨΩΣΕΩΣ ΤΙΜΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ † Νικήτα µεγαλ., Πορφυρίου τοῦ ἀπὸ µίµων Εὐφηµίας µεγαλ., Μελιτινῆς µ. † ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΥΨΩΣΙΝ, Σοφίας, Πίστεως, Ἐλπίδος Σοφίας & Εἰρήνης µ., Ἀριάδνης, Ρωµύλου µ. Τροφίµου, Σαββατίου & ∆ορυµέδοντος µ. Εὐσταθίου µεγαλ. Κοδράτου ἀπ., Ἰωνᾶ πρ., Ἰωνᾶ Σαββαΐτου Φωκᾶ ἱεροµ., Φωκᾶ τοῦ κηπουροῦ, Ἰσαάκ, Μαρτίνου µ. † Συλλήψεως Προδρόµου, Ἀνδρέου µ. ἐν Ἀφρικῇ † Α΄ ΛΟΥΚΑ, Θέκλης ἰσαπ. Παναγίας µυρτιδ. Εὐφροσύνης ὁσ., Παύλου µ. † Μεταστάσεως Ἰωάννου τοῦ θεολόγου Καλλιστράτου µ., Ἐπιχάρεως µ. Χαρίτωνος ὁσ. ὁµολ., Βαρούχ πρ. Κυριακοῦ Ἀναχωρητοῦ, 150 µ. τῶν ἐν Παλαιστίνῃ Γρηγορίου ἱεροµ., ἐπ. Ἀρµενίας, Ῥιψιµίας µ. - 56 -

Ἡµερ. 3 10 17 24

✻ ✻ ✻ ✻ ✻ ✻

1 2 4 9 11 15 16 18 20 20 24 25 27 28

Ἀναγνώσµατα Κυριακῶν Σεπτεµβρίου

Ἀπόστολος Εὐαγγέλιο Α΄ Κορ. ιστ΄ 13-24 Ματθ. κα´ 33-42 Γαλ. στ´ 11-18 Ἰωάν. γ´ 13-17 Γαλ. β΄ 16-20 Μάρκ. η΄ 34- θ΄1 Β´ Τιµ. γ´ 10-15 Λουκ. ε´ 1-11

Ἦχος δ´ πλ.α´ πλ.β´ βαρύς

Κρητικό Ἁγιολόγιο Σεπτεµβρίου

Ἐωθινό Β´ Γ´ ∆´ Ε´

Νικολάου τοῦ Κουρταλιώτου (17ος αἰ.) Κοσµᾶ τοῦ Ἐρηµίτου (658) Ἀνθίµου τοῦ νέου Ἀσκητοῦ (1781) Ἰκονίου Ἐπισκόπου Γορτύνης (431) Συν. Εἰκ. Θεοτ. Μυριοκεφάλων Ρεθύµνης Νεοµ. Ἰωάννου τοῦ ἐκ Σφακίων (1811) Βασιλείου, Ἐπισκόπου Γορτύνης (760) Εὐµενίου, Ἐπισκόπου Γορτύνης (7ος αἰ.) Ἰωάννου τοῦ Ξένου ἐκ Σίβα Μεσαρᾶς (1027) Ἱλαρίωνος, ἐξ Ἡρακλείου (1804) Συν. Θεοτόκου Ἱ. Μ. Παληανῆς Εὑρέσεως Ἱ. Εἰκ. Εὐαγγελιστρίας ἐν Μοχῷ Ἀποστ. Ἀριστάρχου καί Ζηνᾶ (1ος αἰ.) Τῶν ἐν τῇ Ἱ. Μονῇ Καλυβιανῆς Ὁσιοµαρτ. καί Ὁσίων

- 57 -

✻1 2 3 4 5 6 7 ✻8 9 10 ✻11 12 ✻13 14 ✻15 16 17 ✻18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 ✻30 31

Κ ∆ Τ Τ Π Π Σ Κ ∆ Τ Τ Π Π Σ Κ ∆ Τ Τ Π Π Σ Κ ∆ Τ Τ Π Π Σ Κ ∆ Τ

Ο Κ ΤΩ ΒP I O Σ 2017

† Β΄ ΛΟΥΚΑ, Ἀνανίου ἀπ., Ρωµανοῦ µελωδοῦ Κυπριανοῦ ἱεροµ. & Ἰουστίνης † ∆ιονυσίου Ἀρεοπαγίτου, Ῥουστικοῦ, Ἐλευθερίου µ. Ἱεροθέου Ἀθηνῶν, Πέτρου ἱεροµ. Χαριτίνης µ., Μαµέλχθης µ. † Θωµᾶ ἀπ., Ἐρωτηΐδος µ. Σεργίου & Βάκχου µ., Ἰουλιανοῦ πρεσβ. † Γ΄ ΛΟΥΚΑ, Πελαγίας ὁσ., Πελαγίας παρθ. Ἰακώβου ἀπ. τοῦ Ἀλφαίου, Ἀνδρονίκου ὁσ. Εὐλαµπίου µ. & τῶν σύν αὐτῷ 200 µ., Εὐλαµπίας µ. 350 Πατ. Ζ´ Οἰκ. Συν., Φιλίππου ἀπ. Πρόβου, Ταράχου, Ἀνδρονίκου µ., Συµεών Ν. Θεολ. Κάρπου µ. & τῶν σύν αὐτῷ, Φλωρεντίου µ. Ναζαρίου µ. & τῶν σύν αὐτῷ, Κοσµᾶ µελωδοῦ † ∆΄ ΛΟΥΚΑ, Λουκιανοῦ πρεσβ., Σαββίνου ἐπισκ. ὁσ. Λογγίνου ἑκατοντάρχου, Λεοντίου µ. Ὠσηέ πρ., Ἀνδρέου τοῦ ἐν Κρίσει † Λουκᾶ Εὐαγγελιστοῦ, Ἰουλιανοῦ ὁσ. ἐν τῷ Εὐφράτῃ Ἰωήλ πρ., Οὐάρου µ. & τῶν σὺν αὐτῷ Ἀρτεµίου µεγαλ., Γερασ. Κεφαλ, Ἐβόρηδος µ. Ἱλαρίωνος ὁσ. τοῦ µεγ., Γαΐου, ∆ασίου & Ζωτικοῦ µ. † ΣΤ΄ ΛΟΥΚΑ, Ἀβερκίου Ἱεραπόλεως ἰσαπ. Ἰακώβου ἀπ., Ἰγνατίου πατρ. ΚΠόλεως Ἀρέθα µεγαλ. καὶ τῶν σὺν αὐτῷ, Σεβαστιανῆς µ. Μαρκιανοῦ & Μαρτυρίου νοταρίων † ∆ηµητρίου µεγαλοµ. Νέστορος µ., Ἐρωτηΐδος µ., Κυριακοῦ ΚΠόλεως † Ἁγίας σκέπης Θεοτόκου, Τερεντίου µ. † Ζ΄ ΛΟΥΚΑ, Ἀναστασίας τῆς Ρωµαίας, Ἀβραµίου ὁσ. Ζηνοβίου & Ζηνοβίας µ., Μαρκιανοῦ ἐπ. Στάχυος, Ἀπελλοῦ, Ἀµπλία, Οὐρβανοῦ, Ναρκίσσου - 58 -

Ἡµερ. 1 8 15 22 29

Ἀναγνώσµατα Κυριακῶν Ὀκτωβρίου

Ἀπόστολος Β΄ Κορ. στ΄ 16-ζ´1 Β΄ Κορ. θ΄ 6-11 Τίτ. γ´ 8-15 Γαλ. α´ 11-19 Γαλ. β΄ 16-20

Εὐαγγέλιο Λουκ. στ΄ 31-36 Λουκ. ζ΄ 11-16 Λουκ. η΄ 5-15 Λουκ. η´ 27-39 Λουκ. η´ 41-56

Ἦχος πλ.δ´ α´ β´ γ´ δ´

Κρητικό Ἁγιολόγιο Ὀκτωβρίου

Ἐωθινό ΣΤ´ Ζ´ Η´ Θ´ Ι´

✻ 1 Παύλου Ἐπισκόπου Γορτύνης (4ος αἰ.), Πρώτη Κυριακή τοῦ Ὀκτωβρίου 3 ∆ιονυσίου Ἀρεοπαγίτου (1ος αἰ.) 7 Ἰωάννου Ἐρηµίτου καί 98 Πατέρων (1632) ✻ 8 Φιλίππου Ἐπισκόπου Γορτύνης (2ος αἰ.) 10 Πινυτοῦ, Ἐπισκόπου Κνωσοῦ (2ος αἰ.) ✻ 11 Ἠλία Ἐπισκόπου Γορτύνης, Ἰωάννου Ἐπισκόπου Ἀρκαδίας (787) ✻ 13 Μελετίου Πηγᾶ Πατρ. Ἀλεξανδρείας (1601) ✻ 15 Ἁγ. Κρητῶν Πατέρων Οἰκ. Συνόδων, Α´ Κυριακή µετά τήν µνήµη τῶν Ἁγ. Πατέρων τῆς Ζ´ Οἰκουµενικῆς Συνόδου) 17 Ἀνδρέου τοῦ ἐν Κρίσει (767) ✻ 18 Λουκᾶ Εὐαγγελιστοῦ (1ος αἰ.) ✻ 18 Ἰσιδώρου ἱεροµ. καί τῶν τέκνων αὐτοῦ Γεωργίου καί Εἰρήνης ἐν Βαλῇ Μεσαρᾶς (17ος αἰ.) 20 Γερασίµου τοῦ ἐν Κεφαλληνίᾳ (1579) 20 Ἀνδρονίκου τοῦ Κρητός (8ος αἰ.) 28 4 Νεοµαρτύρων τῶν ἐν Ρεθύµνῃ (1824) ✻ 30 Ἀποστ. Ἀρτεµᾶ (1ος αἰ.)

- 59 -

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 ✻ 26 ✻ 27 28 29 30

Τ Π Π Σ Κ ∆ Τ Τ Π Π Σ Κ ∆ Τ Τ Π Π Σ Κ ∆ Τ Τ Π Π Σ Κ ∆ Τ Τ Π

N O EM BP I O Σ 2017

Κοσµᾶ & ∆αµιανοῦ Ἀναργ. Ἀκινδύνου µ. & τῶν σύν αὐτῷ Ἀκεψιµᾶ µ. & τῶν σύν αὐτῷ, ἀνακ. λειψ. ἁγ. Γεωργίου Ἰωαννικίου ὁσ. τοῦ µεγάλ., Νικάνδρου ἐπισκ. † Ε΄ ΛΟΥΚΑ, Γαλακτίωνος & Ἐπιστήµης µ., Ἑρµᾶ ἀπ. Παύλου ἀρχ. ΚΠόλεως, Παύλου σαλοῦ Τῶν ἐν Μελιτινῇ 33 µ., Λαζάρου ὁσ. † Τῶν Ταξιαρχῶν Μιχαήλ & Γαβριήλ † Νεκταρίου Αἰγίνης, Ὀνησιφόρου µ. Ὀλυµπᾶ & τῶν σύν αὐτῷ ἐκ τῶν 70 ἀπ., Ὀρέστου µ. † Μηνᾶ µεγαλ., Βίκτωρος µ., Βικεντίου διακ. µ. † Η΄ ΛΟΥΚΑ, Ἰωάννου τοῦ Ἐλεήµονος, Νείλου ὁσ. Ἰωάννου Χρυσοστόµου ἀρχιεπ. ΚΠόλεως Φιλίππου ἀπ., Κωνσταντίνου νεοµ. τοῦ Ὑδραίου Γουρία, Σαµωνᾶ & Ἀβίβου ὁµολ. † Ματθαίου ἀπ. & Εὐαγγελιστοῦ Γρηγορίου Νεοκαισ., Λαζάρου τοῦ Ζωγράφου ὁσ. Πλάτωνος µεγαλ., Ρωµανοῦ µ., Ῥωµανοῦ τοῦ παλαιστ. † Θ΄ ΛΟΥΚΑ, Ἀβδιοῦ πρ., Βαρλαάµ µ., Ἄζη µ. Γρηγορίου ∆εκαπολίτου ὁσ., Πρόκλου πατρ. ΚΠόλεως † Εἰσοδίων Θεοτόκου Φιλήµονος & τῶν σύν αὐτῷ ἐκ τῶν 70 ἀπ. Ἀµφιλοχίου ἐπ. Ἰκονίου, Γρηγορίου ἐπ. Κλήµεντος Ρώµης, Καρίωνος ὁσ., Ἑρµογένους ἐπισκ. † Αἰκατερίνης µεγαλ. & τῶν σύν αὐτῇ 150 Ῥητόρων µ. † ΙΓ΄ ΛΟΥΚΑ, Στυλιανοῦ Παφλαγόνος, Ἀλυπίου ὁσ. Ἰακώβου µεγαλ. τοῦ Πέρσου Στεφάνου τοῦ Νέου ὁσ. ὁµολ., Εἰρηνάρχου µ. Παραµόνου µ. & τῶν σύν αὐτῷ 370 µ. † Ἀνδρέου ἀπ. τοῦ πρωτοκλήτου, Φρουµεντίου ἐπ. - 60 -

Ἡµερ. 5 12 19 26

11 22 ✻ 26 ✻ 27

Ἀναγνώσµατα Κυριακῶν Νοεµβρίου

Ἀπόστολος Εὐαγγέλιο Γαλ. στ´ 11-18 Λουκ. ιστ´ 19-31 Β´ Κορ. θ´ 6-11 Λουκ. ι´ 25-37 Ἐφεσ. β´ 14-22 Λουκ. ιβ´ 16-21 Ἐφεσ. δ´ 1-7 Λουκ. ιη´ 18-27

Ἦχος πλ.α´ πλ.β´ βαρύς πλ.δ´

Κρητικό Ἁγιολόγιο Νοεµβρίου

Ἐωθινό ΙΑ´ Α´ Β´ Γ´

Μηνᾶ Πολιούχου Ἡρακλείου (4ος αἰ.) Ἀνθίµου ὁµολογητοῦ Προέδρου Κρήτης (1371) Νίκωνος τοῦ «Μετανοεῖτε» (10ος αἰ.) Γρηγορίου τοῦ Σιναΐτου & Γερασίµου Εὐβοέως (13ος-14ος αἰ.)

- 61 -

1 2 3 4 5 6 7 ✻8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 ✻23 24 25 26 27 28 29 30 31

Π Σ Κ ∆ Τ Τ Π Π Σ Κ ∆ Τ Τ Π Π Σ Κ ∆ Τ Τ Π Π Σ Κ ∆ Τ Τ Π Π Σ Κ

∆ EK EM BP I O Σ 2017

Ναούµ πρ., Φιλαρέτου ὁσ, τοῦ ἐλεήµονος, Ἀνανίου µ. Ἀββακούµ πρ., Ἰωάννου ἐρηµίτου, Μυρόπης µ. † Ι∆΄ ΛΟΥΚΑ, Σοφονίου πρ., Θεοδώρου Ἀλεξαν. † Βαρβάρας µεγαλ., Ἰωάννου ∆αµασκηνοῦ † Σάββα ὁσ. τοῦ ἡγιασµ., Ἀναστασίου µ., ∆ιογένους µ. † Νικολάου ἀρχιεπ. Μύρων τῆς Λυκίας Ἀµβροσίου ἐπ. Μεδιολάνων, Ἀθηνοδώρου µ. Παταπίου ὁσ. Σωσθένους & τῶν σύν αὐτῷ ἐκ τῶν 70 ἀπ. Συλλήψεως ἁγ. Ἄννης, Ἄννης πρ., Στεφάνου ὁσ. † Ι΄ ΛΟΥΚΑ, Μηνᾶ τοῦ καλλικελάδου ∆ανιήλ & Λουκᾶ & Λουκᾶ νέου τῶν στυλιτῶν † Σπυρίδωνος θαυµατ., Ἀλεξάνδρου Ἰεροσολύµων Εὐστρατίου, Αὐξεντίου, Εὐγενίου, Ὀρέστου µ. Θύρσου, Λευκίου, Καλλινίκου µ. † Ἐλευθερίου ἱεροµάρ., Ἀνθίας, Κορέµµωνος µ. Ἀγγαίου πρ., Μαρίνου µ., Πρόµου & Ἱλαρίωνος µ. † ΙΑ΄ ΛΟΥΚΑ, (Προπατόρων), 3 Παίδων & ∆ανιήλ πρ. Σεβαστιανοῦ µ., Εὐβιότου µ., Φλώρου ἐπ. Βονιφατίου µ., Ἠλία, Πρόβου, Ἄρεως µ. Πολυεύκτου µ. Ἰγνατίου τοῦ θεοφ., Φιλογονίου ἐπ. ὁσ., Ἀντιοχείας Ἰουλιανῆς & σύν αὐτῇ 500 µ. Ἀναστασίας Φαρµακολυτρίας, Χρυσογόνου µ. Παύλου ἀρχ. Νεοκαισ., Ναούµ φωτιστοῦ Βουλγαρίας † ΠΡΟ ΧΡΙΣΤΟΥ ΓΕΝΝΗΣΕΩΣ, Εὐγενίας ὁσ. † ΓΕΝΝΗΣΕΩΣ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ † Συνάξεως Θεοτόκου, Εὐθυµίου ὁµολ. ἐπισκ. Σάρδεων † Στεφάνου πρωτοµ., Θεοδώρου τοῦ Γραπτοῦ Τῶν ἐν Νικοµηδείᾳ δισµυρίων µ. Τῶν 14.000 νηπίων ὑπό Ἡρώδου ἀναιρεθέντων Ἀνυσίας µ., Θεοδώρας ὁσ., Φιλεταίρου µ., Λέοντος ὁσ. † ΠΡΟ ΤΩΝ ΦΩΤΩΝ Μελάνης ὁσ. τῆς Ρωµαίας - 62 -

Ἡµερ. 3 10 17 24 31

✻ 8 11 ✻ 23 30

Ἀναγνώσµατα Κυριακῶν ∆εκεµβρίου

Ἀπόστολος Εὐαγγέλιο Ἦχος Ἐφεσ. ε´ 8-19 Λουκ. ιη´ 35-43 α´ Ἐφεσ. στ΄ 10-17 Λουκ. ιγ´ 10-17 β´ Κολ. γ΄ 4-11 Λουκ. ιδ´16-24, Ματ. κβ´14 γ´ Ἑβρ. ια´ 9-10, 32-40 Ματθ. α΄ 1-25 δ´ Β´ Τιµ. δ´ 5-8 Μαρκ. α΄ 1-8 πλ.α´

Κρητικό Ἁγιολόγιο ∆εκεµβρίου

Ἐωθινό ∆´ Ε´ ΣΤ´ Ζ´ Η´

Ἀποστόλου Ἀπολλώ (1ος αἰ.) Νικηφόρου τοῦ Φωκᾶ (966) ∆έκα Μαρτύρων, ἐν Γορτύνῃ (250) Γεδεών Νεοµ. τοῦ Καρακαλληνοῦ (1818)

- 63 -

ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΓΟΡΤΥΝΗΣ ΚΑΙ ΑΡΚΑΔΙΑΣ

Τοπικό Ἁγιολόγιο

Ἅγ. Ἀπόστολοι: Κάρπος 26 Μαΐου, Παῦλος 29 Ἰουνίου, Τίτος 25 Αὐγούστου, Ἀρίσταρχος καί Ζηνᾶς 27 Σεπτεμβρίου, Λουκᾶς Εὐαγγελιστής 18 Ὀκτωβρίου, Ἀρτεμᾶς 30 Ὀκτωβρίου, Ἀπολλώς 8 Δεκεμβρίου. Ἅγ. Ἐπίσκοποι: Ἀνδρέας Γορτύνης, Ἀρχιεπ. Κρήτης, ὑμνῳδός 4 Ἰουλίου, Κύριλλος Γορτύνης, Ἱερομάρτυς 9 Ἰουλίου, Μαρτύριος Γορτύνης μετά τῶν Πατέρων τῆς Δ΄ Οἰκ. Συνόδου, Πέτρος Γορτύνης, νέος Ἱερομάρτυς 14 Ἰουλίου, Θεόδωρος Γορτύνης 25 Ἰουλίου, Μύρων Γορτύνης 8 Αὐγούστου, Εὐτύχιος Γορτύνης 17 Αὐγούστου, Ἰκόνιος Γορτύνης 9 Σεπτεμβρίου, Βασίλειος Γορτύνης 16 Σεπτεμβρίου, Εὐμένιος Γορτύνης 18 Σεπτεμβρίου, Παῦλος Γορτύνης Α΄ Κυριακή Ὀκτωβρίου, Φίλιππος Γορτύνης 8 Ὀκτωβρίου, Ἠλίας Γορτύνης καί Ἰωάννης Ἀρκαδίας μετά τῶν Πατέρων τῆς Δ΄ Οἰκ. Συνόδου, Μελέτιος Πηγᾶς Πατριάρχης Ἀλεξανδρείας 13 Ὀκτωβρίου. Ἅγ. Μάρτυρες: Ἅγιοι Δέκα 23 Δεκεμβρίου. Ἅγ. Νεομάρτυρες: Γεώργιος καί οἱ σύν αὐτῷ δώδεκα Νεομ. Γέργερης Κυριακή τῶν Μυροφόρων, Ἰωάννης «Ἀρναουτογιάννης» ὁ ἐν Φαιστῷ 19 Μαΐου, Τρεῖς Νεομάρτυρες Ἀπόστολος, Ζαχαρίας καί Δημήτριος ἐξ Ἄνω Μουλίων Κυριακή μετά τήν 15ην Αὐγούστου, Ἰσίδωρος Ἱερομάρτυς καί τέκνα αὐτοῦ Βαλῆ Μεσαρᾶς 18 Ὀκτωβρίου. - 64 -

Ἅγ. Ὁσιομάρτυρες: Εὐτυχιανός 17 Αὐγούστου. Ὅσιοι: Μάξιμος ὁμολογητής 21 Ἰανουαρίου, Μεθόδιος Νυβρίτου 25 Ἰουνίου, Παρθένιος καί Εὐμένιος Κουδουμᾶ 10 Ἰουλίου, Ἀρσένιος Ἁγιοφαραγγίτης 14 Ἰουλίου, Κασσιανή 17 Αὐγούστου, Χαράλαμπος Καλυβιανῆς 23 Αὐγούστου, Ἰωάννης Ξένος ἐκ Σίββα Μεσαρᾶς 20 Σεπτεμβρίου, Ὁσιομ. καί Ὅσιοι Καλυβιανῆς 28 Σεπτεμβρίου, Νίκων «Μετανοεῖτε» 26 Νοεμβρίου, Γρηγόριος Σιναΐτης καί ὁ μαθητής αὐτοῦ Γεράσιμος Εὐβοεύς 27 Νοεμβρίου. Α´ Κυριακή Μαΐου, ἡ Σύναξις πάντων τῶν ἐν Γορτύνῃ καί Ἀρκαδίᾳ διαλαμψάντων Ἁγίων.

Διοίκηση

Σεβ. Μητροπολίτης Γορτύνης καί Ἀρκαδίας, κ. Μακάριος. Ἕδρα Μοῖρες, Μητροπόλεως 9, 70400 Μοῖρες, τηλ. 2892022824, φάξ 2892023483, info@imga.gr Πρωτοσύγκελλος: Ἀρχιμ. τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου, Ἰωακείμ Καρανδινός, τηλ. 6937327880 καί 6973981584. Γραφεῖα, τηλ. 2892022208, φάξ 2892024804. Ὑπάλληλοι: κ. κ. Ἰωάν. Σκαρπαθιωτάκης, Κων. Ρουκουνάκης, Βασ. Κυπριωτάκης.

Συμβούλια

1) Μητροπολιτικό Συμβούλιο. Πρόεδρος, ὁ Σεβ. Μητροπ. κ. Μακάριος. Μέλη: π. Γεώρ. Γαργουλάκης, π. Γεώρ. Ραπτάκης, ἡ κ. Ἐλευθ. Παπαδοπούλου, ἐκπρόσ. Α΄ Δ.Ο.Υ., ἡ Δικηγόρος, κ. Ὀρ. Πολιτάκη καί ὁ Ἐκκλ. Σύμβουλος, κ. Κων. Καμπουράκης. Γραμμ., Ἀρχιμ. Ἰωακείμ Καρανδινός. 2) Πολιτιστικό Κέντρο - Ἐπικοινωνιακό καί Μορφω- 65 -

τικό Ἵδρυμα. (Φ.Ε.Κ. 3255/30-12-2011, τ.β) Δ. Σ.: Πρόεδρος, ὁ Σεβ. Μητροπ. κ. Μακάριος. Ἀντιπρόεδρος, κ. Χαράλ. Στρατιδάκης, Γραμμ.-Ταμίας, κ. Κων. Ρουκουνάκης. Μέλη: κ. κ. Ροδ. Χουστουλάκης, Κων. Πετρόπουλος. Διευθυντής, π. Νικόλ. Κοκολάκης, τηλ. 6977177531. 3) Τοπικό Τ.Π.Ο.Ε.Κ.Ε.

Ἐπισκοπικό Δικαστήριο

Πρόεδρος, Ὁ Σεβ. Μητροπ. κ. Μακάριος. Μέλη: π. Νεκτ. Πατεράκης καί π. Ἀνδρ. Μετοχιανάκης. Γραμμ., π. Ἰωακείμ Καρανδινός.

Ἐνορίες Ἱερᾶς Μητροπόλεως Α΄ Ἀρχιερατική Περιφέρεια

Ἀρχιερατικός Ἐπίτροπος: π. Ἰωάννης Χαλκιαδάκης, τηλ. 2892024247 & 6944656445. 1. Μοῖρες - Ἱ. Μητροπολιτικός Ν. Ἁγ. Γεωργίου. Τηλ. Ἱ. Ν. 2892023800. Ἐφηµ: Ἰωάν. Φραγκάκης, τηλ. 2894031707 & 6977694647. Βασ. Κοκαράκης, τηλ. 2892024544 & 6974704636. ∆ιακ: Ἐµµ. Καργάκης, τηλ. 6977451773. 2. Μοῖρες - Ἱ. Καθεδρικός Ν. Ἁγ. Νεκταρίου. Τηλ. Ἱ. Ν. 2892022432. Ἐφηµ: Νικ. Ρουκουνάκης, τηλ. 2892022830 & 6973024107. Μιχ. Ψαρουδάκης, τηλ. 6977781877. ∆ιακ: ∆ηµ. Κρουσταλάκης, τηλ. 6984603098. 3. Μοῖρες - Ἱ. Ν. Ἁγ. Ραφαήλ. Τηλ. Ἱ. Ν. 2892024159. Ἐφηµ: Νεκτ. Χουστουλάκης, τηλ. 2892023340 & 6988119688. 4. Μοῖρες - Ἱ. Ν. Ἁγ. Κωνσταντίνου. Ἐφηµ: Γεώργ. - 66 -

Μαραγκάκης, τηλ. 6980430083. 5. Ἀληθινή - Ἱ. Ν. Κοιµ. Θεοτόκου. Τηλ. Ἱ. Ν. 2892041156. Ἐφηµ: Ἐµµ. Ντελιδάκης, τηλ. 2892041175. 6. Ἀντισκάρι - Ἱ Ν. Μεταµ. Σωτῆρος. Ἐφηµ: ∆ηµ. Τσαβολάκης, τηλ. 6986825360. 7. Βρέλης - Ἱ. Ν. Ἁγ. Ἀντωνίου. Ἐφηµ: Νεκτ. Πατεράκης, τηλ. 2892022162. 8. Γαλιά - Ἱ. Ν. Ἁγ. Γεωργίου. Τηλ. Ἱ. Ν. 2892071648. Ἐφηµ: Ζαχ. Μακρυδάκης, τηλ. 2892024064 & 6937208382, Ζαχ. Κοκαράκης, τηλ. 2892051248 & 6972581793. 9. Καλαµάκι - Ἱ. Ν. Προφ. Ἠλιού. Ἐφηµ:... 10. Καµηλάρι - Ἱ. Ν. Μετ. Σωτῆρος. Ἐφηµ: Μιχ. Ρουσάκης, τηλ. 2892051881 & 6944761827. 11. Καπαριανά - Ἱ. Ν. Ἁγ. Γεωργίου. Τηλ. Ἱ. Ν. 2892024641. Ἐφηµ: Ἰωάν. Χαλκιαδάκης, τηλ. 2892024247 & 6944656445. 12. Καστέλλι Καιν. - Ἱ. Ν. Ἁγ. Μαρίνης. Ἐφηµ: Ἀντ. Χαλκιαδάκης, τηλ. 2892024217 & 6973480855. 13. Κουσέ - Ἱ. Ν. Ἁγ. Ἄννης. Ἐφηµ: Γεώργ. Καδιανάκης, τηλ. 2892042465 & 6947080505. 14. Μάταλα- Ἱ. Ν. Κοιµ. Θεοτόκου. Ἐφηµ: Ἐµµ. Τσατσάκης, τηλ. 6973275773. 15. Πέρι - Ἱ. Ν. Ἁγ. Νικολάου. Ἐφηµ: Ἐµµ. Φραγκιουδάκης, τηλ. 2892025173 & 6974797991. 16. Πετροκεφάλι - Ἱ. Ν. Ἁγ. Πνεύµατος. Ἐφηµ: Ἰωάν. Ρουκουνάκης, τηλ. 2892024851 & 6974166418. 17. Πηγαϊδάκια - Ἱ. Ν. Ἁγ. Γεωργίου. Ἐφηµ. Ἄµισθος: Νικ. Ξυλούρης, τηλ. 6947774040. - 67 -

18. Πιτσίδια - Ἱ. Ν. Ἁγ. Γεωργίου. Ἐφηµ: Γεώργ. Σφακάκης, τηλ. 2892045315 & 6937601770. 19. Πόµπια - Ἱ. Ν. Ἁγ. Γεωργίου. Ἐφηµ: Στυλ. Σµαραγδάκης, τηλ. 2892041281 & 6932725001. 20. Σίβας - Ἱ. Ν. Τιµ. Προδρόµου. Τηλ. Ἱ. Ν. 2892042774. Ἐφηµ: Ἀντ. Χριστουλάκης, τηλ. 6977887246.

Β΄ Ἀρχιερατική Περιφέρεια

Ἀρχιερατικός Ἐπίτροπος: π. Γεώργιος Μαθιουδάκης, τηλ. 2892091318. 1. Ἁγ. Ἰωάννης - Ἱ. Ν. Ἁγ. Ἰωάννου. Ἐφηµ: Θεοφύλ. Πεδιαδιτάκης, τηλ. 2810257356 & 6938226364. 2. Βῶροι - Ἱ. Ν. Εἰσ. Θεοτόκου. Ἐφηµ: Μιχ. Τζαγκαράκης, τηλ. 2892043317 & 6973956786. 3. Γρηγοριά - Ἱ. Ν. Ἁγ. Γεωργίου. Ἐφηµ: Ἐµµ. Κυριακάκης, τηλ. 2892043076 & 6932381080. 4. Καλοχωραφίτης - Ἱ. Ν. Εὐαγγ. Θεοτόκου. Ἐφηµ:... 5. Κισσοί - Ἱ. Ν. Ἁγ. Αἰκατερίνης. Ἐφηµ: Ἐµµ. Μπαριτάκης, τηλ. 2892043121 & 6932425561. 6. Κλῆµα - Ἱ. Ν. Κοιµ. Θεοτόκου. Ἐφηµ: Γεώργ. Ζαχαριουδάκης, τηλ. 6976322035. 7. Λαγολιό - Ἱ. Ν. Εὐαγγ. Θεοτόκου. Ἐφηµ: Κων. Πατενταλάκης, τηλ. 6984396566. 8. Μαγαρικάρι - Ἱ. Ν. Ταξιαρχῶν. Ἐφηµ: Μιχ. Ρουσσάκης, τηλ. 6974541343. 9. Κόκ. Πύργος - Ἱ. Ν. Ἁγ. Ἰωάννου. Ἐφηµ: Μιχ. Ματαλλιωτάκης, τηλ. 6974458192. 10. Σκούρβουλα - Ἱ. Ν. Ὑπ. Σωτῆρος. Ἐφηµ: Γεώργ. Πουλινάκης, τηλ. 2892043382 & 6932478924. - 68 -

11. Τυµπάκι - Ἱ. Ν. Ἁγ. Τίτου. Τηλ. Ἱ. Ν. 2892052295. Ἐφηµ: Γεώργ. Ντισπυράκης, τηλ. 6977435087. Γεώργ. Ἀθανασάκης, Ἄµισθος Ἐφηµέριος, τηλ. 2892052643. 12. Τυµπάκι - Ἱ. Ν. Ἁγ. Αἰκατερίνης. Τηλ. Ἱ. Ν. 2892053133. Ἐφηµ: Εὐάγ. Μηλολιδάκης, τηλ. 2892051151 & 6944867609. Γεώργ. Τσιπέλης, τηλ. 2892024167 & 6976478349. 13. Τυµπάκι - Ἱ. Ν. Ἁγ. Πνεύµατος. Ἐφηµ: Γεώργ. Παπουτσάκης, τηλ. 2892052619 & 6937299318. 14. Φανερωµένη - Ἱ. Ν. Εὐαγγ. Θεοτόκου. Ἐφηµ: Γεώργ. Μαθιουδάκης, τηλ. 2892091318.

Γ΄ Ἀρχιερατική Περιφέρεια

Ἀρχιερατικός Ἐπίτροπος: π. Γεώργιος Ραπτάκης, τηλ. 2892024249 & 6977003061. 1. Ἁγ. ∆έκα - Ἱ. Ν. Ἁγ. ∆έκα. Τηλ. Ἱ. Ν. 2892031808. Ἐφηµ: Γεώργ. Ραπτάκης, τηλ. 2892024249 & 6977003061. 2. Ἁγ. Κύριλλος - Ἱ. Ν. Ἁγ. Κυρίλλου. Ἐφηµ: Μιχ. Τυράκης, τηλ. 2892094137 & 6977594632. 3. Ἀµπελοῦζος - Ἱ. Ν. Εὐαγγ. Θεοτόκου. Τηλ. Ἱ. Ν. 2892031251. Ἐφηµ: Ἐµµ. Κανακαράκης, τηλ. 2892023948 & 6945246848. 4. Ἀπεσωκάρι - Ἱ. Ν. Κοιµ. Θεοτόκου. Ἐφηµ:... 5. Βαγιωνιά - Ἱ. Ν. Εὐαγγ. Θεοτόκου. Ἐφηµ: Ἐµµ. Παπαδάκης, τηλ. 2893034096 & 6934067541. 6. Βαλῆ - Ἱ. Ν. Ἁγ. ∆ηµητρίου. Ἐφηµ: Ἀντ. ∆ουλγεράκης, τηλ. 2892031295 & 6932619437. 7. Βασ. Ἀνώγεια - Ἱ. Ν. Ἁγ. Τριάδος. Ἐφηµ: Ἀνδρ. Μετοχιανάκης, τηλ. 2892071129 & 6979015291. - 69 -

8. Βασιλική - Ἱ. Ν. Εὐαγγ. Θεοτόκου. Ἐφηµ: Γεώργ. Γιαχνάκης, τηλ. 2892071652 & 6972453181. 9. Βουρβουλίτης - Ἱ. Ν. Ἁγ. Ἰωάννου. Ἐφηµ: Ἰωάν. Ζουριδάκης, τηλ. 6998467184. 10. Γκαγκάλες - Ἱ. Ν. Μετ. Σωτῆρος. Τηλ. Ἱ. Ν. 2892031029. Ἐφηµ: Νικ. Νινιράκης, τηλ. 2894023035 & 6972200362. 11. Κανδήλα - Ἱ. Ν. Γεν. Θεοτόκου. Ἐφηµ: Παρθ. Βουλγαράκης, τηλ. 2892042364 & 6977887483. 12. Καπετανιανά - Ἱ. Ν. Κοιµ. Θεοτόκου. Ἐφηµ:... 13. Κρότος - Ἱ. Ν. Ἁγ. ∆ηµητρίου. Ἐφηµ: Ἐλευθ. Λαµπράκης, τηλ. 2892094274 & 6974407783. 14. Λέντας - Ἱ. Ν. Ἁγ. Ἰωάννου Θεολόγου. Ἐφηµ: Μακ. Σπυριδάκης, τηλ. 2893041324 & 6974852023. 15. Λούκια - Ἱ. Ν. Ἁγ. Νικήτα. Ἐφηµ: Ἰωάν. Ρουκουνάκης τηλ. 6981824514. 16. Μητρόπολις - Ἱ. Ν. Ἁγ. Νικολάου. Τηλ. Ἱ. Ν. 2892031030. Ἐφηµ: Γρηγ. Πεδιαδιτάκης, τηλ. 2810257356 & 6936434066. 17. Μιαµοῦ - Ἱ. Ν. Ἁγ. Γεωργίου. Ἐφηµ: Ἐµµ. Μηναδάκης, τηλ. 6988578756. 18. Πλάτανος - Ἱ. Ν. Ἁγ. Γεωργίου. Τηλ. Ι. Ν. 28920 71529. Ἐφηµ: Νεκτ. Γουρλεµάκης, τηλ. 2892024277 & 6932607116. 19. Πλώρα - Ἱ. Ν. Μετ. Σωτῆρος. Ἐφηµ: ∆ηµ. Παπαδοµανωλάκης, τηλ. 6934400067. ∆ιάκ: Γαβρ. Χατζηδάκης, τηλ. 2892097453. 20. Στάβιες - Ἱ. Ν. Κοιµ. Θεοτόκου. Ἐφηµ: Ἰωάν. Φουντουλάκης, τηλ. 2893034054 & 6972694368. 21. Φλαθιάκες - Ἱ. Ν. Ἁγ. Πάντων. Ἐφηµ: Νεκτ. Γκίνος, τηλ. 2892097400 & 6944972064. - 70 -

22. Φουρνοφάραγγο - Ἱ. Ν. Μετ. Σωτῆρος. Ἐφηµ: Γεώργ. ∆ασκαλάκης, τηλ. 6974180814. 23. Χουστουλιανά - Ἱ. Ν. Κοιµ. Θεοτόκου. Ἐφηµ: Νικ. Τζαγκαράκης, τηλ. 6982950933.

∆΄ Ἀρχιερατική Περιφέρεια

Ἀρχιερατικός Ἐπίτροπος: π. Γεώργιος Γαργουλάκης, τηλ. 2893022628, 6977221648. 1. Ἀποῒνι - Ἱ. Ν. Ἁγ. Παρασκευῆς. Ἐφηµ: Ἐµµ. ∆ασκαλάκης, τηλ. 2893041372 & 6972718894. 2. Ἀσήµι - Ἱ. Ν. Ἁγ. Παρασκευῆς. Τηλ. Ἱ. Ν. 2893031381. Ἐφηµ: Παντελ. Παξιµαδᾶς, τηλ. 2893022451 & 6946419447. 3. Ἀτσιπάδες - Ἱ. Ν. Ἁγ. Αἰκατερίνης. Τηλ. Ἱ. Ν. 2893031370. Ἐφηµ: Γεώργ. Σταυρουλάκης, τηλ. 2893031763 & 6947480764. 4. ∆ιονύσι - Ἱ. Ν. Ἁγ. ∆ιονυσίου. Ἐφηµ: Γεώρ. Μπαµπιωνιτάκης, τηλ. 6977988188. 5. ∆ωράκι - Ἱ. Ν. Ταξιαρχῶν. Ἐφηµ: Γεώργ. Μαραβελάκης, τηλ. 2810214341 & 6974758694. 6. Ἐθιά - Ἱ. Ν. Γεν. Θεοτόκου. Ἐφηµ: Θεολ. Μαράκης, τηλ. 2893041324 & 6976372698. 7. Κεφαλάδω - Ἱ. Ν. Ἁγ. Γεωργίου. Ἐφηµ: Εὐτυχ. Σηφάκης, τηλ. 2892042364 & 6938658406. 8. Λιγόρτυνος - Ἱ. Ν. Ἁγ. Χαραλάµπους. Ἐφηµ: Γεώργ. Μωραϊτάκης, τηλ. 6977708358. 9. Λοῦρες - Ἱ. Ν. Τιµ. Σταυροῦ. Ἐφηµ: Μιχ. Τσατσάκης, τηλ. 6982786031. 10. Μεσοχωριό - Ἱ. Ν. Ἁγ. Ἰωάννου. Ἐφηµ: Γεώργ. Γοραντωνάκης, τηλ. 2893022997 & 6978170854. 11. Μοριάς - Ἱ. Ν. Ἁγ. Χριστοφόρου. Ἐφηµ: - 71 -

Γεώργ. Μπαριτάκης. 12. Μουρνιά - Ἱ. Ν. Ἁγ. Μάµαντος. Ἐφηµ: Νεόφ. Καρύδης, τηλ. 6975619261. 13. Παναγιά Μονοφ. - Ἱ. Ν. Γεν. Θεοτόκου. Ἐφηµ: Νικ. Χριστοφοράκης, τηλ. 2893041811 & 6974122912. 14. Παρανύµφοι - Ἱ. Ν. Ἁγ. Ἀνδρέου. Ἐφηµ: Γεώργ. Βακωνάκης, τηλ. 2893023266 & 6976419500. 15. Πλακιώτισσα - Ἱ. Ν. Ἁγ. Ἀναστασίας. Ἐφηµ: Ἐλευθ. Μπικάκης, τηλ. 2893022548 & 6973815407. 16. Πραιτόρια - Ἱ. Ν. Ταξιαρχῶν. Τηλ. Ἱ. Ν. 2893022243. Ἐφηµ: Στυλ. Ἀνδριανάκης, τηλ. 6972694991. 17. Πρινιᾶς Μονοφ. - Ἱ. Ν. Ἁγ. Γεωργίου.Ἐφηµ:... 18. Πύργος Μονοφ. - Ἱ. Ν. Ἁγ. Εἰρήνης. Τηλ. Ἱ. Ν. 2893023418. Ἐφηµ: Χαράλ. Παπαδόπουλος, τηλ. 2893023507 & 6975853535. Ἰωάν. Σαριδάκης, τηλ. 2893022277 & 6986734149. 19. Ροτάσι - Ἱ. Ν. Ἁγ. Γεωργίου. Τηλ. Ἱ. Ν. 2893023195. Ἐφηµ: Μιχ. Βελεγράκης, τηλ. 2893022071 & 6972051021. 20. Στέρνες - Ἱ. Ν. Εἰσ. Θεοτόκου. Ἐφηµ: Ἰωάν. Σκουλᾶς, τηλ. 6972411160. 21. Στόλοι - Ἱ. Ν. Ἁγ. Ἀποστόλων. Ἐφηµ: Νικόλ. Ἀνδρεαδάκης, τηλ. 6977626506. 22. Σωκαρᾶς - Ἱ. Ν. Ἁγ. Γεωργίου. Τηλ. Ἱ. Ν. 2893031337. Ἐφηµ: Χαράλ. Κοπανάκης, τηλ. 2893022005 & 6974106929. 23. Τεφέλι - Ἱ. Ν. Ἁγ. Ἰωάννου. Τηλ. Ι.Ν. 2893051534. Ἐφηµ: ∆ηµ. Φορτετσανάκης, τηλ. 2810871361 & 6936640169. - 72 -

24. Τρεῖς Ἐκκλησίες. - Ἱ. Ν. Εὐαγγ. Θεοτόκου. Ἐφηµ: Γεώργ. Βακωνάκης, τηλ. 6974751719. 25. Χάρακας - Ἱ. Ν. Ἁγ. Παντελεήµονος. Τηλ. Ἱ. Ν. 2893023400. Ἐφηµ: Γεώργ. Γαργουλάκης, τηλ. 2893022628 & 6977221648, Νεκτ. Τριανταφυλλάκης, τηλ. 2893023235 & 6974121686.

Ε΄ Ἀρχιερατική Περιφέρεια

Ἀρχιερατικός Ἐπίτροπος: π. Ἰωάννης Χασουράκης, τηλ. 2894023429 & 6978157184. 1. Ἁγ. Βαρβάρα - Ἱ. Ν. Ἁγ. Βαρβάρας. Ἐφηµ: Ἡρακ. ∆ραµουντάνης, τηλ. 2894022751 & 6946479642. Νικόλ. Κοκολάκης, τηλ. 2894023376 & 6977177531. ∆ιάκ: Ἀρσέν. Προκοπάκης, τηλ. 6972449950. 2. Ἁγ. Θωµᾶς - Ἱ. Ν. Ἁγ. Θωµᾶ. Ἐφηµ: Παν. ∆ούλης, τηλ. 2894022520. 3. ∆ούλι - Ἱ. Ν. Ἁγ. Νικολάου. Ἐφηµ: Φαν. Τσαφαντάκης, τηλ. 2811113415 & 6946404583. 4. Ἴνια - Ἱ. Ν. Ἁγ. Γεωργίου. Ἐφηµ: Γεώργ. Κρητικόπουλος, τηλ. 6978147015. 5. Καστέλλι Μονοφ. - Ἱ. Ν. Ἁγ. ∆ηµητρίου. Ἐφηµ: Γαβρ. Μπιγικάκης, τηλ. 6974390599. 6. Λαράνι - Ἱ. Ν. Κοιµ. Θεοτόκου. Ἐφηµ: Βασ. Ρουµελιώτης, τηλ. 6984394338. 7. Μεγ. Βρύση - Ἱ. Ν. Ἁγ. Κων/νου. Ἐφηµ: Νικ. Τσακαλάκης, τηλ. 2894022023 & 6979681323. 8. Μελιδοχώρι - Ἱ. Ν. Ἁγ. Νικολάου. Ἐφηµ: Ἰγνάτ. Χουστουλάκης, τηλ. 6993853180. 9. Ἄ. Μούλια - Ἱ. Ν. Ἁγ. Ἀποστόλων. Τηλ. Ἱ. Ν. 2894023439. Ἐφηµ: Ἰωάν. Χασουράκης, τηλ. - 73 -

2894023429 & 6978157184. 10. Πρεβελιανά - Ἱ. Ν. Ἁγ. Ἀθανασίου. Ἐφηµ: Γεώργ. Καλλέργης, τηλ. 2894023253 & 6945409440. 11. Πρινιᾶς Μαλεβ. - Ἱ Ν. Ἁγ. Γεωργίου. Ἐφηµ: Μιχ. Τζουανάκης, τηλ. 2894022055 & 6971554922. 12. Χαράκι - Ἱ. Ν. Ἁγ. Γεωργίου. Ἐφηµ: Παρθ. Καντάρας, τηλ. 6942650630.

ΣΤ΄ Ἀρχιερατική Περιφέρεια

Ἀρχιερατικός Ἐπίτροπος: π. Λέανδρος Σταµατάκης, τηλ. 2894031550 & 6937214084. 1. Ἀποµαρµᾶς - Ἱ. Ν. Ἁγ. Νικολάου. Ἐφηµ: Ἰωακ. Καρανδινός, τηλ. 6973981584. 2. Βορίζια - Ἱ. Ν. Εὐαγγ. Θεοτόκου. Ἐφηµ: Ἰωάν. Γιαννουλάκης, τηλ. 6977157725. 3. Γέργερη - Ἱ. Ν. Ἁγ. Γεωργίου. Τηλ. Ἱ. Ν. 2894041456. Ἐφηµ: Σταῦρ. Ξηµεράκης, τηλ. 6974024759, Μιχ. Τσακαλάκης, τηλ. 6972774559. 4. Ἄ. Ζαρός - Ἱ. Ν. Ἁγ. Γεωργίου. Τηλ. Ἱ. Ν. 2894031370. Ἐφηµ: Λέανδ. Σταµατάκης, τηλ. 2894031550 & 6937214084. Μιχ. Ἀλπαντάκης, τηλ. 2894031425 & 6973370631. 5. Κ. Ζαρός - Ἱ. Ν. Κοιµ. Θεοτόκου. Ἐφηµ: Ἰωάν. Χαραλαµπάκης, τηλ. 2892023297 & 6974547885. 6. Καµάρες - Ἱ. Ν. Κοιµ. Θεοτόκου. Ἐφηµ: Νεκτ. Χατζάκης, τηλ. 2892052688 & 6944434526. 7. Καρδαµιανά - Ἱ. Ν. Ἁγ. Ἰωάννου. Ἐφηµ: Μιχ. Τσακαλάκης, τηλ. 2810256570 & 6971897928. 8. Μάκρες - Ἱ. Ν. Ἁγ. Ἰωάννου. Ἐφηµ: ∆ηµ. Χρονάκης, τηλ. 2892024251. 9. Μορόνι - Ἱ. Ν. Ἁγ. Αἰκατερίνης. Ἐφηµ: Μιχ. Πα- 74 -

παηλιάκης, τηλ. 2892024254 & 6981822936. 10. Νύβριτος - Ἱ. Ν. Γεν. Θεοτόκου. Ἐφηµ: Γεώργ. Παπαδοβασιλάκης, τηλ. 2894031091 & 6983686631. 11. Παναγιά Καιν. - Ἱ. Ν. Κοιµ. Θεοτόκου. Ἐφηµ: Μιχ. Παπαδάκης. 12. Πανασός - Ἱ. Ν. Ἁγ. Νικολάου. Ἐφηµ: Νικ. Μαρκουλάκης, τηλ. 2892024003 & 6945957795. 13. Πλουτή - Ἱ. Ν. Ἁγ. Γεωργίου. Ἐφηµ: Νικ. Καλαϊτζάκης, τηλ. 2894031910 & 6948825349. 14. Ρουφᾶς - Ἱ. Ν. Ἁγ. Βασιλείου. Ἐφηµ: Νεκτ. Σαριδάκης, τηλ. 6936679780. Ἐνοριακοί Ἱ. Ναοί 108. Παρεκκλήσια 75. Ἐξωκκλήσια 760. Ἱ. Ν. Κοιµητηρίων 100. Μοναστ. Ἱ. Ναοί 29. Μισθοδοτ. κληρικοί 115, ἄµισθοι 8.

Ἱερές Μονές

Α) Ἀνδρῷες. 1) Ὁδηγητρίας (Πατριαρχική & Σταυροπηγιακή): Ἡγούµ. Ἀρχιµ. Παρθένιος (µ.5, δόκ.1), τηλ. 2892042364. 2) Βροντησίου: Ἐπιτροπή Ἀρχιµ.Ἰωακείµ (µ.4), τηλ. 2894031247. 3) Ἀπεζανῶν: Ἐπιτροπή ∆ιάκ. Γαβριήλ (µ.4), τηλ. 2892097390. 4) Κουδουµᾶ: Ἡγούµ. Ἀρχιµ. Μακάριος (µ.8, δόκ. 2), τηλ. 2893041324 & 6974852023. 5) Ἁγ. Νικολάου Ζαροῦ: Ἡγούµ. Ἀρχιµ. Χαρίτων (µ.5), τηλ. 2894031246. 6) Προφ. Ἠλιού Ζαροῦ. Β) Γυναικεῖες. 1) Παναγίας Καλυβιανῆς: Ἡγουµ. Μον. Τιµοθέη (µ.38, δόκ.8), τηλ. 2892022151. Ἱδρύµατα Ἱ. Μονῆς: στοργῆς, παιδικῆς προστασίας καί οἶκος εὐγηρίας.

Ἱερά Ἀποστολικά Προσκυνήµατα

Ἅγιοι Ἀπόστολοι Παῦλος, Τίτος, Καλῶν Λιµένων καί Γόρτυνας. - 75 -

Ἱερά Προσκυνήµατα

Ἁγ. ∆έκα, Ἁγιοφαράγγου, Μαρτσάλου, Ἁγ. Εὐτυχιανῶν, Ἁγ. Φανουρίου Βαλσαµονέρου, Ἱ. σπηλαίων Κουδουµᾶ, Ἁγ. Κυρίλλου, Καρδιωτίσσης Βώρων καί Ἁγ. Θωµᾶ, Ἁγ. Γεωργίου (Φλάνδρας Φαιστοῦ), Ἀπ. Παύλου Ἁγ. Ἰωάννου Φαιστοῦ, Ἁγ. Μεθοδίου Νυβρίτου, Ἁγ. Παντελεήµονος Ἀπολύχνου, κ.λ.π.

Πνευµατική ∆ιακονία

α) Κήρυγµα, ὁµιλίες: Μητροπολίτης, Ἱεροκήρυκας Ἀρχιµ. Ἀντώνιος Φραγκάκης καί Αἰδεσ. Ἐφηµέριοι. β) Ἱ. Ἐξοµολόγηση: Ἀπό τούς ἐντεταλµένους πνευµατικούς. γ) Ἐνοριακά κέντρα - αἴθουσες: σέ µεγάλες Ἐνορίες. δ) Γραφεῖο Ὀρθοδόξου Μαρτυρίας.

101,9 FM «Ὁ Εὔδιος Λιμήν»

Ραδιοφωνικός Σταθμός Ἱ. Μητροπόλεως Γορτύνης καί Ἀρκαδίας - 76 -

Συσσίτια γιά ἀπόρους καί ἐνδεεῖς

➢ Ἱ. Μ. Ν. Ἁγ. Γεωργίου Μοιρῶν. Ἀπό τό 2009 μέχρι τίς 31/10/16, διένειμε 21.700 μερίδες φαγητοῦ. (Τηλ. 6977694647) ➢ Ἱ. Ν. Ἁγ. Τίτου Τυμπακίου. Ἀπό τό 2011 μέχρι τίς 31/10/16, διένειμε 11.580 μερίδες φαγητοῦ. (Τηλ. 6977435087) ➢ Ἱ. Ν. Ἁγ. Εἰρήνης Πύργου Μονοφ. Ἀπό τό 2006 μέχρι τίς 31/10/16, διένειμε 35.808 μερίδες φαγητοῦ. (Τηλ. 6975853535) Βοηθεῖστε μας.

Τράπεζες τροφίμων γιά ἀπόρους καί ἐνδεεῖς

➢ Στό Πολιτιστικό Κέντρο τῆς Ἱ. Μητροπόλεως καί στίς Ἐνορίες: Ἱ. Μ. Ν. Ἁγ. Γεωργίου Μοιρῶν, Ἁγ. Τίτου Τυμπακίου, Ἁγ. Ραφαήλ Μοιρῶν, Ἁγ. Βαρβάρας, Ἀσημίου. Τρόφιμα διανέμονται καί ἀπό ἄλλες Ἐνορίες. ➢ Συμπαρασταθεῖτε στό ἔργο τους. (Τηλ. 28920 22208)

Τράπεζα ρουχισμοῦ γιά ἀπόρους καί ἐνδεεῖς

➢ Στήν Ἐνορία Ἁγ. Ραφαήλ Μοιρῶν, λειτουργεῖ τράπεζα ρουχισμοῦ, γιά συνανθρώπους μας πού ἔχουν ἀνάγκη. Προσφέρετε εἴδη ρουχισμοῦ, σέ καλή κατάσταση καί καθαρά, πού δέν σᾶς εἶναι ἀπαραίτητα. (Τηλ. 6988119688) - 77 -

εξωφ τελικ.qxp_Layout 1 22/1/18 10:03 μμ Page 1

Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῑον

Ἱερά Μητρόπολις Γορτύνης καί Ἀρκαδίας - 2017

Ἱερά Μητρόπολις Γορτύνης καί Ἀρκαδίας

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ

2017

’