ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΤΙΤΟΣ Τεύχος 23 by iconio

APOSTOLOS_TITOS_exof_TEYX23_AGIOS_TITOS_exof_TEYX7 26/11/2015 12:26 μ.μ. Page 1

AΠOΣTOΛOΣ TITOΣ

EΠIΣHMO ΔEΛTIO THΣ EKKΛHΣIAΣ KPHTHΣ

ΠEPIOΔOΣ Γ , TEYXOΣ 23, ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2015

23 ISSN 1106-6679

2015

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 1

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 2

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 3

ΠEPIOΔOΣ Γ , TEYXOΣ 23, ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2015

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 4

ΕΠΙΣΗΜΟ ΔΕΛΤΙΟ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΚΡΗΤΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΣ Γ', ΤΕΥΧΟΣ 23, ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2015 ΔΙΕΥΘΥΝΣΙΣ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ

καί κ. Δημήτριος Δασκαλάκης Ἡλεκτρονική σελιδοποίηση: Ἐλευθερία Μαυρογιάννη Ἐκτύπωση: Γραφικές Τέχνες: «ΤΥΠΟΚΡΕΤΑ» * Τό παρόν τεῦχος τυπώθηκε καί κυκλοφορήθηκε τόν Σεπτέμβριο τοῦ 2015

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 5

ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ Κατηχητήριος Λόγος ἐπί τῇ ἐνάρξει τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς ..........................................................................................13 Πατριαρχική Ἀπόδειξις ἐπί τῷ Ἁγίῳ Πάσχᾳ ......................................17

ΟΜΙΛΙΕΣ ΤΗΣ Α.Θ.Π. ΚΑΤΑ ΤΟ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ ΕΙΣ ΣΜΥΡΝΗΝ Ὁμιλία τῆς Α.Θ. Παναγιότητος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ. κ. Βαρθολομαίου μετά τό πέρας τῆς Πατριαρχικῆς καί Συνοδικῆς Θείας Λειτουργίας εἰς τόν ἑορτάζοντα Ἱερόν Ναόν Ἁγίου Βουκόλου Σμύρνης ...............................................................................................21 Ὁμιλία τῆς Α.Θ. Παναγιότητος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου κατά τήν τελετήν ἐνάρξεως τοῦ Α' Ἁγιολογικοῦ Συνεδρίου ....................................................................................................27 Ὁμιλία τῆς Α.Θ. Παναγιότητος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου μετά τό πέρας τῆς Πατριαρχικῆς Χοροστασίας εἰς τόν Ἱερόν Ναόν Ἁγίας Φωτεινής Σμύρνης ........................................33 Ὁμιλία τῆς Α.Θ. Παναγιότητος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου εἰς τό Ναΰδριον τοῦ Τιμίου Σταυροῦ Μπουρνόβα .............................................................................................................39 Ὁμιλία τῆς Α.Θ. Παναγιότητος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου μετά τό πέρας τοῦ Ἑσπερινοῦ εἰς τόν Ἱερόν Ναόν Ἁγίου Δημητρίου Κιρκιντζέ ...........................................................43

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 6

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟΝ ΕΠΙΣΗΜΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΙΣ ΤΟΜΟΥ ΕΠΕΤΗΡΙΔΟΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΗΣ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ ΚΡΗΤΗΣ, ΕΠΙ ΤΗ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΕΙ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΝΤΑ ΕΤΩΝ ΑΡΧΙΕΡΩΣΥΝΗΣ ΤΟΥ ΣΕΒ. ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΚΡΗΤΗΣ κ.κ. ΕΙΡΗΝΑΙΟΥ (ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 1975 - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2015)

Χρονικόν. ................................................................................................53 Ἡ πρόσκλησις. ......................................................................................57 Τό Πρόγραμμα. .....................................................................................59 Σεπτόν Πατριαρχικόν Γράμμα, ἀναγνωσθέν ὑπό τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Ἀδριανουπόλεως κ. Ἀμφιλοχίου, Ἐκπροσώπου τῆς Α.Θ.Π. τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου. ................61 Προσφώνησις τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Λάμπης, Συβρίτου καί Σφακίων κ. Εἰρηναίου, ἐκ μέρους τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης. .............................................................................65 Ἐναρκτήριος ὁμιλία καί παρουσίασις τῆς Ἐπετηρίδος ὑπό τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου κ. Ἀνδρέου, Προέδρου τῆς Διοικούσης Ἐπιτροπῆς τῆς Πατριαρχικῆς Ἀνωτάτης Ἐκκλησιαστικῆς Ἀκαδημίας Κρήτης. ....................................69 Σεβ. Μητροπολίτου Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου κ. Δαμασκηνοῦ. «Ποιμαντική Διακονία τοῦ ἀπό Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κ.κ. Εἰρηναίου (1975-2006)». ....................................7 3

-6-

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 7

Πανοσιολ. Ἀρχιμ. τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου Μακαρίου Γρινιεζάκη (νῦν Θεοφ. Ἐπισκόπου Χριστουπόλεως). «Τό τοῖς ἔμπροσθεν ἐπεκτείνεσθαι». Ἡ πορεία καί τό ἔργο τοῦ Σεβασμιωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κ.κ. Εἰρηναίου. .............................................................85 Καταληκτήρια προσλαλιά τοῦ Σεβ. Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κ.κ. Εἰρηναίου. .................................................................................................101

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΝ ΑΝΑΚΟΙΝΩΘΕΝΤΑ ΚΑΙ ΕΠΙΣΗΜΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ Πατριαρχική καί Συνοδική Πρᾶξις Ἀναγραφῆς εἰς τό Ἁγιολόγιον τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τοῦ Ὁσίου Παϊσίου τοῦ Ἁγιορείτου. ......107 Δελτίον Τύπου διά τήν παρουσίασιν τοῦ Τόμου «Χριστιανικά Μνημεῖα τῆς Κρήτης». ...........................................................................111 Συνοδικόν συγχαρητήριον Γράμμα, ἐπί τῇ ἐπετείῳ πεντηκονταετίας ἱερωσύνης τοῦ Θεοφ. Ἐπισκόπου Λεύκης κ. Εὐμενίου. ............115

ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟΝ ΛΟΓΟΙ – ΜΕΛΕΤΕΣ Δρ. Ἐμμανουήλ Δουνδουλάκης, Ἐπίκουρος Καθηγητής τῆς Πατριαρχικῆς Ἀνώτατης Ἐκκλησιαστικῆς Ἀκαδημίας Κρήτης, Ἁγιολογικά Μεγαλομάρτυρος Εἰρήνης ........................................................119 Ἀρχιμ. Νήφων Βασιλάκης, Δρ.Θ., Τρόποι ἐφαρμογῆς τῶν Ἱερῶν Κανόνων στό Μυστήριο τῆς Ἱερᾶς Ἐξομολογήσεως ...........................127 -7-

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 8

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΝ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΙΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥ ΙΕΡΑΣ ΕΠΑΡΧΙΑΚΗΣ ΣΥΝΟΔΟΥ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΩΝ ΙΔΡΥΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΚΡΗΤΗΣ Κανονισμός ὑπ’ ἀριθμ. 3/2015, Περί οργάνωσης, αρμοδιοτήτων, συγκρότησης, λειτουργίας κ.λ.π. του Συμβουλίου Εκκλησιαστικής Αρχιτεκτονικής Κρήτης και Δωδεκανήσου (Σ.Ε.Α.Κ.Δ.) και της Υπηρεσίας Δόμησης (Υ.ΔΟΜ.) Κρήτης, Δωδεκανήσου. ....................149 Σύστασις καί λειτουργία τοῦ Ἐκκλησιαστικοῦ, Πολιτιστικοῦ καί Φιλανθρωπικοῦ Ἱδρύματος τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου, ὑπό τήν ἐπωνυμίαν «Κέντρο Ἀλληλεγγύης καί Κοινωνικῆς Συνοχῆς». .......................................................173

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 9

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 10

Ἡ Αὐτοῦ Θειοτάτη Παναγιότης ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαῖος

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 11

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 12

Πατριαρχικός Ναός Ἁγίου Γεωργίου, Φανάριον.

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 13

Λόγος Κατηχητήριος ἐπί τῇ ἐνάρξει τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς +ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΣ ΕΛΕῼ ΘΕΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ - ΝΕΑΣ ΡΩΜΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΠΑΝΤΙ Τῼ ΠΛΗΡΩΜΑΤΙ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ, ΧΑΡΙΣ ΕΙΗ ΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗ ΠΑΡΑ ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΟΣ ΚΑΙ ΚΥΡΙΟΥ ΗΜΩΝ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ, ΠΑΡ᾿ HΜΩΝ ΔΕ ΕΥΧΗ, ΕΥΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΣΥΓΧΩΡΗΣΙΣ

«Τὸ στάδιον τῶν ἀρετῶν ἠνέῳκται· οἱ βουλόμενοι ἀθλῆσαι εἰσέλθετε» (στιχηρὸν ἰδιόμελον τοῦ Τριῳδίου, Κυριακὴ τῆς Τυρινῆς). Ἀδελφοὶ καὶ Τέκνα ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά, Ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς ἐγκεντρίζει ἡμᾶς εἰς τὸ σῶμα Του καὶ μᾶς καλεῖ νὰ γίνωμεν ἁγιοι «ὁτι ἐγώ», λέγει, «ἁγιός εἰμι» (Α΄ Πέτρ. α΄, 16). Ἐπιθυμεῖ ὁ Πλάστης μας νὰ ἔχωμεν κοινωνίαν μαζί Του καὶ νὰ γευθῶμεν τῆς χάριτός Του, νὰ μετάσχωμεν δηλαδὴ τῆς ἁγιότητός Του. Ἡ κοινωνία μὲ τὸν Θεὸν εἶναι ζωὴ μετανοίας καὶ ἁγιότητος, ἡ δὲ ἀπομάκρυνσις ἐξ Αὐτοῦ, ἡ ἁμαρτία, ταυτίζεται ἀπὸ τοὺς Πατέρας τῆς Ἐκκλησίας μὲ τὴν «κακίαν τῆς καρδίας». Ἡ «ἁμαρτία οὐκ ἔστι τῆς φύσεως, ἀλλὰ τῆς κακῆς προαιρέσεως» (Θεοδωρήτου Κύρου, Διάλογος Α΄- Immutabilis, P.G. 83, 40D) ἢ τοῦ κακοῦ πνεύματος καὶ «οὐδεὶς πίστιν ἐπαγγελλόμενος ἁμαρτάνει», κατὰ τὸν Θεοφόρον Ἰγνάτιον. Ἡ ἁγιότης εἶναι ἰδιότης τοῦ Κυρίου, ὁ Ὁποῖος εἶναι ὁ «προσφέρων καὶ προσφερόμενος καὶ προσδεχόμενος καὶ διαδιδόμενος». Ὁ κατὰ χάριν ἱερουργὸς τοῦ Μυστηρίου τῆς Θείας Εὐχαριστίας προσφέρει εἰς τοὺς πιστοὺς «τὰ ἅγια τοῖς ἁγίοις», Σῶμα καὶ Αἷμα Χριστοῦ, καὶ λαμβάνει ἀμέσως παρὰ τοῦ πληρώματος τῶν Ὀρθοδόξων τὴν ἀπόκρισιν εἰς τὴν προσφορὰν ὅτι: «εἷς ἁγιος, εἷς Κύριος, Ἰησοῦς Χριστός, εἰς δόξαν Θεοῦ Πατρός», ὁ «ἐσθιόμενος καὶ μηδέποτε δαπανώμενος, ἀλλὰ τοὺς μετέχοντας ἁγιάζων». Εἰς τὸν ἀγῶνα τοῦ ἀνθρώπου νὰ ἐπιτύχῃ τὸ «καθ᾿ ὁμοίωσιν» μὲ τὸν Θεόν, διὰ τὸ ὁποῖον ἐδημιουργήθη, τὴν ἁγιότητα δηλαδή, ἡ ἀποβλέπουσα - 13 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 14

ἀποκλειστικῶς καὶ μόνον εἰς τὴν σωτηρίαν τοῦ ἀνθρώπου Μία, Ἁγία, Καθολικὴ καὶ Ἀποστολικὴ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία «θεοπρεπῶς ἐδογμάτισε» μίαν περίοδον τοῦ ἔτους ὡς περίοδον ἰδιαιτέρας προσευχῆς καὶ δεήσεως πρὸς κατευνασμὸν τῶν παθῶν τῆς ψυχῆς καὶ τοῦ σώματος. Ἡ περίοδος αὕτη εἶναι ἡ ἀρχομένη ἀπὸ τῆς αὔριον σωτήριος προετοιμασία διὰ τὸ «Πάσχα τὸ μέγα καὶ ἱερώτατον Χριστοῦ». Εἶναι ἡ Ἁγία καὶ Μεγάλη Τεσσαρακοστή, τὴν ὁποίαν πρέπει νὰ βιώσωμεν «δέησιν προσάγοντες καὶ ἄφεσιν αἰτοῦντες», ὥστε νὰ γευθῶμεν ἀληθῶς τὸ Πάσχα «μετὰ πάντων τῶν Ἁγίων», γινόμενοι «ἅγιοι», διὰ τῆς ὁμολογίας ἐνώπιον Θεοῦ καὶ ἀνθρώπων ὅτι εἴμεθα «σκεύη κεραμέως» συνθλιβόμενα ὑπὸ τοῦ πονηροῦ καθ᾿ ἡμέραν, «πίπτοντες καὶ ἀνιστάμενοι». Νὰ ὁμολογήσωμεν δηλαδὴ τὴν ἀνθρωπίνην ἀτέλειαν καὶ ἀδυναμίαν μας καὶ τὴν ἐνώπιον Θεοῦ μηδαμινότητά μας, μετανοοῦντες καὶ ἐπαναλαμβάνοντες ἐν ἑσπέρᾳ καὶ πρωὶ καὶ μεσημβρίᾳ καὶ ἐν παντὶ καιρῷ καὶ πάσῃ ὥρᾳ, καίτοι «ἅγιοι» διὰ τοῦ βαπτίσματος, ὅτι «εἷς Ἅγιος, εἷς Κύριος, Ἰησοῦς Χριστός, εἰς δόξαν Θεοῦ Πατρός». Καλοῦμεν, λοιπόν, πάντας τοὺς Ὀρθοδόξους πιστούς, κληρικούς, μοναχοὺς καὶ μοναχάς, ἀδελφοὶ καὶ τέκνα, νὰ μεταβάλωμεν τὴν ζωήν μας, πάντοτε μέν, ἰδιαιτέρως δὲ κατὰ τὴν περίοδον αὐτὴν τῆς Ἁγίας καὶ Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, εἰς ἀγαπητικὴν πρὸς τὸν πλησίον προσπάθειαν προπαρασκευῆς διὰ τὴν μετοχὴν ἐκτυπώτερον ἀπὸ τοῦδε εἰς τὴν ἀνέσπερον Βασιλείαν τοῦ Κυρίου, τὸ «καινὸν Πάσχα». Προσκαλοῦμεν τοὺς πάντας εἰς ζωὴν ἁγιότητος καὶ πνευματικοῦ ἀγῶνος διὰ νὰ χαρισθῇ εἰς τὸν κόσμον καὶ εἰς ἡμᾶς ὡς «δόσις ἀγαθὴ» καὶ ὡς «δώρημα τέλειον» ἡ δυνατότης τῆς ὑπερβάσεως τῆς ἁμαρτίας, διότι «πᾶς ὁ γεγεννημένος ἐκ τοῦ Θεοῦ ἁμαρτίαν οὐ ποιεῖ [...] καὶ οὐ δύναται ἁμαρτάνειν, ὁτι ἐκ τοῦ Θεοῦ γεγέννηται» (Α' Ἰωάν. γ΄, 9-10). Ἂς εἰσέλθωμεν, λοιπόν, μὲ ὅλην τὴν ψυχήν μας, μὴ σκυθρωπάζοντες, ἀλλὰ χαίροντες καὶ ἀγαλλόμενοι, εἰς τὸ πνευματικὸν τοῦτο στάδιον τῶν ἀρετῶν καὶ ἂς καθοπλισθῶμεν «ἀγάπης τὴν λαμπρότητα, προσευχῆς τὴν ἀστραπήν, ἁγνείας τὴν καθαρότητα, εὐανδρίας τὴν ἰσχύν», καὶ ἂς συνοδοιπορήσωμεν μὲ τὸν Κύριον, δεόμενοι Αὐτοῦ νὰ μὴ «παρίδῃ ἡμᾶς κινδυνεύοντας τὴν ἀπ᾿ Αὐτοῦ διάστασιν» (Δοξαστικὸν τῆς Σταυροπροσκυνήσεως), ἀλλὰ νὰ μᾶς ἀξιώσῃ «ὅπως λαμπροφόροι προφθάσωμεν εἰς τὴν ἁγίαν καὶ τριήμερον Ἀνάστασιν, τὴν καταλάμπουσαν ἀφθαρσίαν τῷ κόσμῳ» (ποίημα Θεοδώρου, ἀκολουθία Δευτέρας Α΄ Ἑβδομάδος Νηστειῶν). - 14 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 15

Ἀδελφοὶ καὶ τέκνα ἐν Χριστῷ, Ἡ Ἁγία καὶ Μεγάλη Τεσσαρακοστὴ εἶναι ὡς περίοδος προετοιμασίας καὶ μετανοίας φωνὴ τῆς συνειδήσεώς μας, ἡ ὁποία, ἐσωτερικὴ καὶ ἀνέκφραστος, εἶναι προσωπικὴ κρίσις. Ὅταν μᾶς εὑρίσκῃ σφάλλοντας διαμαρτύρεται ἐντονώτατα, καθότι «οὐδὲν αὐτῆς βιαιότερον ἐν κόσμῳ», κατὰ τὸν βιωματικὸν κήρυκα τῆς μετανοίας Ἅγιον Ἀνδρέαν Κρήτης. Ὅθεν, πρέπει νὰ εἰρηνεύῃ μὲ τὴν συνείδησίν του ἕκαστος, διὰ τῆς μετανοίας, ὥστε «ἐν τῷ πυρὶ τῆς συνειδήσεως νὰ προσφέρωμεν μυστικὴν ὁλοκάρπωσιν», θυσιάζοντες τὰ πάθη μας καὶ προσφέροντες αὐτὰ θυσίαν ἀγάπης πρὸς τὸν συνάνθρωπον, ὅπως ὁ Κύριος ἑαυτὸν ὑπὲρ «τῆς τοῦ κόσμου ζωῆς καὶ σωτηρίας». Τότε μόνον θὰ ἀνατείλῃ καὶ δι᾿ ἡμᾶς ἐκ τοῦ τάφου ἡ συγγνώμη καὶ θὰ ζήσωμεν ὡς ἀνθρωπότης ἐν ἀλληλοσεβασμῷ καὶ ἀγάπῃ μακρὰν τῶν ὅσων βλέπομεν κατὰ τὰς ἡμέρας ταύτας φρικτῶν ἐγκλημάτων νὰ πλήττουν τὴν οἰκουμένην ἅπασαν. Εἰς τὸν ἀγῶνα τοῦτον ἔχομεν συμμάχους καὶ πρεσβευτὰς πάντας τούς Ἁγίους καὶ μάλιστα τὴν Παναγίαν Μητέρα τοῦ Κυρίου μας, τὴν διὰ τῶν ἱκεσιῶν της ὡς ἄλλος λουτὴρ «ἐκπλύνουσαν συνείδησιν». Ὅθεν, προτρεπόμεθα καὶ παρακαλοῦμεν, ὡς πνευματικὸς Πατὴρ τῶν ἀνὰ τὴν οἰκουμένην Ὀρθοδόξων πιστῶν μας, ἑαυτοὺς καὶ ἀλλήλους, νὰ δράμωμεν μετὰ σπουδῆς εἰς τὸ ἀπὸ τῆς αὔριον ἀρχόμενον στάδιον τῶν ἀρετῶν, «μὴ ἄτοπα λογιζόμενοι, μὴ παράνομα πράττοντες», ἀλλὰ πορευόμενοι ἐν Χάριτι νὰ ἐκπλύνωμεν τὰς συνειδήσεις «γνώμῃ ἀγαθῇ» διὰ τῆς μετανοίας, ἔχοντες τὴν βεβαιότητα ὅτι οἱ οὐρανοὶ καὶ ἡ γῆ καὶ πάντα «τὰ ὁρατὰ καὶ ἀόρατα» θὰ καταυγασθοῦν ἐν τέλει ὑπὸ τοῦ φωτὸς τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου. Ἡμεῖς δέ, «πρὸ τῶν θυρῶν τοῦ Ναοῦ τοῦ Κυρίου» ἱστάμενοι, ἐὰν ἀξίως πολιτευθῶμεν, θὰ περιβληθῶμεν χιτῶνα φωτεινὸν μιμήσεως τοῦ Χριστοῦ καὶ θὰ ἀξιωθῶμεν τοῦ «καινοῦ πόματος» ἐκ τῆς Πηγῆς τῆς ἀφθαρσίας, γευόμενοι τῆς χαρᾶς τοῦ ὀλβίου τάφου τοῦ Κυρίου καὶ συνωθούμενοι ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ «ἕως τῶν κεράτων τοῦ θυσιαστηρίου», ἐν τόπῳ ὅπου «τὰ φοβερὰ τελεσιουργεῖται». Γένοιτο. Ἁγία καὶ Μεγάλη Τεσσαρακοστὴ, βιε' † Ὁ Κωνσταντινουπόλεως διάπυρος πρὸς Θεὸν εὐχέτης πάντων ὑμῶν Ἀναγνωσθήτω ἐπ᾿ ἐκκλησίας κατὰ τὴν Κυριακὴν τῆς Τυρινῆς, κβ΄ Φεβρουαρίου, ἀμέσως μετὰ τὸ Ἱερὸν Εὐαγγέλιον. - 15 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 16

«Δεῦτε λάβετε φῶς...», ἐκ Φαναρίου. Ἡ Α.Θ.Π., ὁ Πατριάρχης μεταδίδων τό Ἅγιον Φῶς.

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 17

Πατριαρχική Ἀπόδειξις ἐπί τῷ Ἁγίῳ Πάσχα +ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΣ ΕΛΕΩι ΘΕΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ - ΝΕΑΣ ΡΩΜΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΠΑΝΤΙ Τῼ ΠΛΗΡΩΜΑΤΙ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΧΑΡΙΝ, ΕΙΡΗΝΗΝ ΚΑΙ ΕΛΕΟΣ ΠΑΡΑ ΤΟΥ ΕΝΔΟΞΩΣ ΑΝΑΣΤΑΝΤΟΣ ΧΡΙΣΤΟΥ

Ἀδελφοὶ συλλειτουργοὶ καὶ τέκνα ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά, Χριστὸς Ἀνέστη! Ὅλοι οἱ Ὀρθόδοξοι πιστοὶ ἑορτάζομεν καὶ ἐφέτος χαρμοσύνως τὴν Ἀνάστασιν τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ καὶ ψάλλομεν: «Θανάτου ἑορτάζομεν νέκρωσιν, Ἅδου τὴν καθαίρεσιν, ἄλλης βιοτῆς τῆς αἰωνίου ἀπαρχήν˙ καὶ σκιρτῶντες ὑμνοῦμεν τὸν Αἴτιον» (τροπάριον τοῦ Κανόνος τῆς Ἀναστάσεως). Καὶ ἐνῷ ἡμεῖς χαρμοσύνως ἑορτάζομεν τὴν Ἀνάστασιν τοῦ Κυρίου, ὡς πραγματικότητα ζωῆς καὶ ἐλπίδος, πέριξ ἡμῶν, ἐν τῷ κόσμῳ, ἀκούομεν τὰς κραυγὰς καὶ τὰς ἀπειλὰς τοῦ θανάτου, τὰς ὁποίας ἐκτοξεύουν ἐκ πολλῶν σημείων τῆς γῆς ἐκεῖνοι οἱ ὁποῖοι πιστεύουν ὅτι δύνανται νὰ λύσουν τὰς διαφορὰς τῶν ἀνθρώπων διὰ τῆς θανατώσεως τῶν ἀντιπάλων, γεγονὸς τὸ ὁποῖον καὶ ἀποτελεῖ τὴν μεγαλυτέραν ἀπόδειξιν τῆς ἀδυναμίας των. Διότι, διὰ τῆς προκλήσεως τοῦ θανάτου τοῦ συνανθρώπου, διὰ τῆς ἐκδικητικότητος κατὰ τοῦ ἑτέρου, τοῦ διαφορετικοῦ, δὲν βελτιώνεται ὁ κόσμος, οὔτε ἐπιλύονται τὰ προβλήματα τῶν ἀνθρώπων. Εἶναι, ἄλλωστε, ὑπὸ πάντων παραδεκτὸν καὶ ἀναγνωριζό- 17 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 18

μενον, ἰδιαιτέρως δὲ ὑπὸ τῶν σκεπτομένων ἀνθρώπων πάσης ἐποχῆς, ὅτι τὸ κακὸν νικᾶται διὰ τοῦ ἀγαθοῦ καὶ οὐδέποτε διὰ τοῦ κακοῦ. Τὰ προβλήματα ἐπιλύονται ἀληθῶς διὰ τῆς ἀναγνωρίσεως καὶ τῆς τιμῆς τῆς ἀξίας τοῦ προσώπου καὶ διὰ τοῦ σεβασμοῦ τῶν δικαιωμάτων του. Καὶ ἀντιστρόφως, τὰ παντὸς εἴδους προβλήματα δημιουργοῦνται καὶ ὀξύνονται ἐκ τῆς περιφρονήσεως τοῦ ἀνθρωπίνου προσώπου καὶ τῆς καταπατήσεως τῶν δικαίων αὐτοῦ, ἰδιαιτέρως τοῦ ἀδυνάτου, ὁ ὁποῖος πρέπει νὰ δύναται νὰ αἰσθάνεται ἀσφαλὴς καὶ ὁ ἰσχυρὸς νὰ εἶναι δίκαιος διὰ νὰ ὑπάρξῃ εἰρήνη. Ἀλλὰ ὁ Χριστὸς ἀνέστη ἐκ τῶν νεκρῶν καὶ ἀπέδειξε καὶ μὲ αὐτὸν τὸν τρόπον τὴν ἀδυναμίαν τοῦ θανάτου νὰ ἐπικρατήσῃ καὶ νὰ ἐπιφέρῃ σταθερὰν μεταβολὴν εἰς τὸν κόσμον. Αἱ δημιουργούμεναι διὰ τοῦ θανάτου καταστάσεις εἶναι ἀναστρέψιμοι, διότι, παρὰ τὰ φαινόμενα, εἶναι προσωριναί, δὲν ἔχουν ρίζαν καὶ ἰκμάδα, ἐνῷ ἀοράτως παρὼν εἶναι ὁ πάντοτε νικήσας τὸν θάνατον Χριστός. Ἡμεῖς, οἱ ἔχοντες τὴν ἐλπίδα μας εἰς Αὐτόν, πιστεύομεν ὅτι τὸ δικαίωμα τῆς ζωῆς ἀνήκει εἰς ὅλους τοὺς ἀνθρώπους. Ἡ Ζωὴ καὶ ἡ Ἀνάστασις προσφέρονται ὑπὸ τοῦ πατήσαντος τὸν θάνατον καὶ τὴν ἰσχύν αὐτοῦ ἐπὶ τῶν ἀνθρώπων, Ἰησοῦ Χριστοῦ καὶ εἰς Αὐτὸν μόνον καὶ εἰς τὴν διδασκαλίαν Του ὁ ἄνθρωπος πρέπει νὰ ἐλπίζῃ. Ἡ πίστις εἰς τὸν Χριστὸν ὁδηγεῖ εἰς τὴν Ἀνάστασιν, εἰς τὴν Ἀνάστασιν πάντων ἡμῶν, ἡ πίστις καὶ ἡ ἐφαρμογὴ τῆς διδασκαλίας Του εἰς τὴν ζωήν μας ὁδηγοῦν εἰς τὴν σωτηρίαν πάντων ἡμῶν, ἀλλὰ καὶ εἰς τὴν ἀντιμετώπισιν τῶν προβλημάτων μας ἐν τῷ κόσμῳ. Ἀδελφοὶ καὶ τέκνα, Τὸ μήνυμα τῆς Ἀναστάσεως, ἡ ὑπέρβασις αὕτη τῆς ἀνθρωπίνης ἀδυναμίας, εἶναι τὸ κήρυγμα τῆς ζωῆς ἔναντι τῆς φθορᾶς τοῦ κόσμου καὶ τῆς περιπετείας τῶν ἀνθρωπίνων, καὶ εἰς αὐτὸ προσκαλοῦμεν ἀπὸ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, ἡμεῖς ὁ ἐλέῳ Θεοῦ Προκαθήμενος τῆς ἐν ἀληθείᾳ Ὀρθοδόξου ἀγάπης, πάντα ἄνθρωπον εἰς γνῶσιν καὶ βίωσιν, φρονοῦντες ὅτι μόνον δι᾿ αὐτοῦ θὰ ἐπανευρεθῇ ἡ «κλαπεῖσα» ὑπὸ τῆς ἀνθρωπίνης συγχύσεως «ἐλπὶς ἡμῶν» καὶ τοῦ κόσμου παντός. Εἴθε τὸ φῶς τῆς Ἀναστάσεως νὰ φωτίζῃ τὰς καρδίας ὅλων διὰ νὰ χαίρωνται ὁμοῦ μετὰ τῶν συνανθρώπων των ἐν ἀγάπῃ, εἰρήνῃ καὶ ὁμονοίᾳ ἐν τῷ Υἱῷ καὶ Λόγῳ τοῦ Θεοῦ, ὁ Ὁποῖος εἶναι τὸ Φῶς τοῦ κόσμου, ἡ Ἀλήθεια καὶ ἡ Ζωή.

- 18 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 19

Αὐτῷ μόνῳ, τῷ Ἀναστάντι ἐκ νεκρῶν Κυρίῳ τῆς δόξης, τῷ «ζωῆς κυριεύοντι καὶ θανάτου δεσπόζοντι», τῷ ζῶντι εἰς τοὺς αἰῶνας καὶ τοῖς «ἐν τοῖς μνήμασι ζωὴν χαριζομένῳ», ἡ δόξα καὶ ἡ τιμὴ καὶ ἡ εὐχαριστία. Ἀμήν. Φανάριον, Ἅγιον Πάσχα ,βιε΄

† Ὁ Κωνσταντινουπόλεως διάπυρος πρὸς Χριστὸν Ἀναστάντα εὐχέτης πάντων ὑμῶν

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 20

Ἐκ τῆς Πατριαρχικῆς Θείας Λειτουργίας εἰς Σμύρνην.

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 21

Ὁμιλία τῆς Α.Θ.Π. τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου μετά τό πέρας τῆς Πατριαρχικῆς καί Συνοδικῆς Θείας Λειτουργίας εἰς τόν ἑορτάζοντα Ἱερό Ναόν Ἁγίου Βουκόλου Σμύρνης (6 Φεβρουαρίου 2015) Ἱερώτατοι ἅγιοι ἀδελφοὶ Συνοδικοὶ πάρεδροι, συνδιοικηταὶ τοῦ ἱερωτάτου θεσμοῦ τοῦ Οἰκουμενικοῦ μας Πατριαρχείου, Μακάριοι Ὀρθόδοξοι πατέρες, πρόγονοι καὶ ἀδελφοί, οἱ ἀναπαυόμενοι εἰς τοὺς τόπους τούτους, Πατέρες, ἀδελφοὶ καὶ τέκνα, ἐκλεκτοὶ συμπροσκυνηταὶ τῆς χάριτος τοῦ Ἁγίου Βουκόλου καὶ τῶν ἀπειραρίθμων Ἁγίων καὶ μαρτύρων τῆς Ἰωνικῆς γῆς, γνωστῶν καὶ ἀνωνύμων, Ἐξοχώτατοι κ. Πρέσβυ, κ. Γενικέ, κ. Δήμαρχε Θεσσαλονικέων, «Ἔστι δὲ καὶ ἄλλα πολλὰ ὅσα ἐποίησεν ὁ Ἰησοῦς, ἅτινα ἐὰν γράφηται καθ᾿ ἕν, οὐδὲ αὐτὸν οἶμαι τὸν κόσμον χωρῆσαι τὰ γραφόμενα βιβλία. Ἀμήν». Μὲ αὐτοὺς τοὺς λόγους κατακλείει τὸ ἱερὸν εὐαγγέλιόν του τῆς ἀγάπης, τῆς ἐπαγγελίας καὶ τῆς σωτηρίας, ὁ καταστήσας πρῶτον Ἐπίσκοπον Σμύρνης τὸν Ἅγιον Βουκόλον εὐαγγελιστὴς Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Θεολόγος (Ἰωάν. κα΄, 25). Σήμερον, ὅτε «ἡ χάρις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἡμᾶς συνήγαγε» πανταχόθεν εἰς τὸν Ἱερὸν τοῦτον Ναὸν τῆς νύμφης τῆς Ἰωνίας, τῆς ἀρχαιοτάτης καὶ ἱστορικῆς πόλεως Σμύρνης, μιμνησκόμεθα τῶν λόγων τούτων τοῦ Εὐαγγελιστοῦ καὶ ὁμολογοῦμεν ὅτι ἀληθῶς τὰ βιβλία καὶ αἱ συγγραφαὶ τοῦ κόσμου ὅλου, ἀπὸ τῆς δημιουργίας του καὶ μέχρι σήμερον, δὲν θὰ ἠδύναντο ὄχι μόνον νὰ περιγράψουν ἀλλὰ καὶ ἀνθρωπίνως νὰ ἐκφράσουν τὸ θαῦμα τῆς διὰ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ συγκροτηθείσης καὶ ἀπὸ περάτων ἕως περάτων τῆς οἰκουμένης ἐκτεινομένης Μιᾶς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Οὔτε ὅμως θὰ ἠδύναντο νὰ - 21 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 22

περιγράψουν αὐθεντικῶς, ἐξ ἑτέρου, τὸ μεγαλεῖον καὶ τὴν λαμπρότητα, ὡς καὶ τὴν ἔκτασιν τοῦ θριάμβου τοῦ Ὀρθοδόξου ἤθους, τῆς Ὀρθοδόξου μαρτυρίας ἐν Χριστῷ καὶ τοῦ μαρτυρίου ἐν Χριστῷ τῆς τοπικῆς Ἐκκλησίας καὶ τῆς μεγαλοπόλεως Σμύρνης, «τῆς πόλεως τῆς δημιουργίας καὶ τῆς εὐημερίας ἀλλὰ καὶ τοῦ θρύλου καὶ τοῦ πόνου, τοῦ σπαραγμοῦ καὶ τῆς ὀδύνης». Παρὰ τὸ ἀπαισιόδοξον ἀπόφθεγμα τοῦ εἰδότος καλῶς τὰ κατὰ τὴν πόλιν ταύτην Σμυρναίου ποιητοῦ Γιώργου Σεφέρη ὅτι «ἡ Σμύρνη ἔχει χάσει τὸν ἴσκιό της, ὅπως τὰ φαντάσματα», ἡ πολυπολιτισμικὴ Σμύρνη ἀποτελεῖ διαχρονικὸν καστροφύλακα μνήμης καὶ βιώσεως τῆς σωτηριώδους διδασκαλίας καὶ τῆς Ὀρθοδόξου μαρτυρίας τοῦ εὐσεβοῦς ἡμῶν Γένους. Εἶναι ἡ διαχρονικὴ μνήμη καὶ μαρτυρία τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ, διὰ τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννου, τοῦ ἑορταζομένου ἐν τῷ Ναῷ του Ἁγίου Βουκόλου, καὶ τοῦ διδασκάλου καὶ διαδόχου του Ἁγίου Πολυκάρπου καὶ τῆς «μέχρι τῶν ἐσχάτων» σειρᾶς τῶν ἀειμνήστων Ἱεραρχῶν τῆς πόλεως, οἱ ὁποῖοι ἐτήρησαν «τὴν μαρτυρίαν Ἰησοῦ», καὶ εἰσελθόντες «εἰς τὸν χῶρον τῆς κρίσεως τοῦ Θεοῦ», ἀναμένουν τὸν στέφανον τῆς ζωῆς καὶ τοῦ ἀγῶνος, «ὃν ἀποδώσει ἑκάστῳ ὁ Κύριος ἐν τῇ ἐσχάτῃ ἡμέρᾳ». Εὑρισκόμεθα εἰς τὴν περίκλυτον Σμύρνην, τὴν ἐν τόπῳ περικλειομένην καὶ ὁριοθετουμένην καὶ συνάμα ἀχώρητον καὶ ἄπειρον εἰς τὴν μνήμην καὶ εἰς τὴν ἱστορίαν. Φέρομεν εἰς τὸν νοῦν μας ὅτι αἱ ἱστορικαὶ ἐναλλαγαί, αἱ ὁποῖαι ἀλλεπαλλήλως παρατηροῦνται εἰς τὸν ταλαίπωρον πλανήτην μας, δὲν ἐπέτρεψαν ἐπὶ δεκαετηρίδας, «κρίμασιν οἷς οἶδεν» ὁ Κύριος, τὴν τέλεσιν ἐν λειτουργικῇ συνάξει ἐνταῦθα τῆς πανηγύρεως τοῦ πρώτου Ἐπισκόπου τῆς Σμύρνης. Τῆς Σμύρνης ἡ ὁποία ἔχει νὰ παρουσιάσῃ πλῆθος ἁγίων ἱεραρχῶν, μαρτύρων καὶ ὁσίων, κοσμούντων διὰ τοῦ βίου καὶ τῶν ἄθλων των τὸ ἑορτολόγιον τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καὶ τὴν «ἱερὰν βίβλον τοῦ Γένους», κατὰ τὴν τήρησιν τῆς προτροπῆς τοῦ Κυρίου πρὸς τὸν Ἄγγελον-Ἐπίσκοπον τῆς Σμύρνης: «Γίνου πιστὸς ἄχρι θανάτου, καὶ δώσω σοι τὸν στέφανον τῆς ζωῆς» (Ἀποκ. β΄, 10-11). Πρῶτος δὲ γενόμενος πιστὸς ἄχρι θανάτου καὶ ὁμολογήσας τὴν πίστιν πρὸς τὸν Θεάνθρωπον καὶ Σωτῆρα Κύριον Ἰησοῦν Χριστόν, εἶναι ὁ σήμερον ἑορταζόμενος Ἅγιος Βουκόλος, ὁ ὁποῖος «ὡς ἐπίσημος κριὸς ἐτέθη ἐπὶ κεφαλῆς τῆς χορείας τῶν Σμυρναίων ἁγίων», παραδοὺς βιωματικῶς εἰς τοὺς μετέπειτα πιστοὺς τῆς Σμύρνης καὶ τῆς περιοχῆς τὴν παρὰ τοῦ διδασκάλου του Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου παραληφθεῖσαν σωτήριον διδαχὴν τοῦ Εὐαγγελίου. Ἡ πίστις εἰς τὸν Χριστόν, θεωρουμένη κατὰ τοὺς τρεῖς πρώτους - 22 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 23

Χριστιανικοὺς αἰῶνας, ἀλλὰ καὶ ἐν συνεχείᾳ, κατὰ περιόδους εἰς ὡρισμένους τόπους, ὡς «ἔγκλημα καθοσιώσεως» ἐτιμωρεῖτο διὰ φρικτῶν μαρτυρίων καὶ βασανιστηρίων, εἰς τὰ ὁποῖα καθυπεβλήθη καὶ ὁ Ἅγιος Βουκόλος διὰ τῆς ἀποτομῆς ἐν τέλει τῆς κεφαλῆς του. Ἐδῶ θὰ ἠθέλαμε νὰ ἀναφέρωμεν ὅτι καὶ τῆς ἡμετέρας Μετριότητος ἐπιθυμία καὶ πρόθεσις καὶ συνεχὴς προσπάθεια ὑπῆρξεν ἀπ᾿ ἀρχῆς τῆς Πατριαρχίας μας ἡ ἀνακαίνισις τοῦ ἱστορικοῦ τούτου σεβάσματος τῆς Ὀρθοδόξου πίστεως καὶ τοῦ εὐσεβοῦς Γένους μας, ὡς τόπου ἱστορίας, μαρτυρίας, μνήμης καὶ μαρτυρίου. Ἤδη εἴχομεν ἐργασθῆ δι᾿ ἐκκλήσεων καὶ προτροπῶν πρὸς τοῦτο καὶ εἴχομεν ὀργανώσει πρὸ 18 ἐτῶν κατὰ τὸν πανορθόδοξον ἑορτασμὸν ἐπὶ τῇ ἀνακηρύξει τῆς πόλεως τῆς Θεσσαλονίκης ὡς Πολιτιστικῆς Πρωτευούσης τῆς Εὐρώπης, ἐπὶ τούτῳ «συναυλίαν». Δοξάζομεν τὸν ἄναρχον Υἱόν, σὺν τῷ Πατρὶ καὶ τῷ Ἁγίῳ Πνεύματι, ὅτι τὸ ὄραμα καὶ ἡ πρωτοβουλία ἐκείνη ἐστέφθη ὑπὸ ἐπιτυχίας χάρις εἰς τὴν μεγαλόπνοον δραστηριότητα τοῦ Δημάρχου Σμύρνης Ἐντιμοτάτου κυρίου Aziz Kocaoğlu, πρὸς τὸν ὁποῖον καὶ πρὸς τὸ ὑπ᾿ αὐτὸν Δημοτικὸν Συμβούλιον καὶ ἀπὸ τῆς θέσεως ταύτης ἐκφράζομεν τὰς προσηκούσας εὐχαριστίας διὰ τὴν διάσωσιν τοῦ μνημείου τούτου. Ἀδελφοί μου, ἀπευθύνομεν πρὸς ἑαυτοὺς καὶ ἀλλήλους, πρὸς ἐσᾶς τοὺς εὐλαβεῖς προσκυνητὰς καὶ πρὸς ἅπαν τὸ Ὀρθόδοξον πλήρωμα, τὸν λόγον τῆς ἀληθείας τῆς μαρτυρίας καὶ τοῦ μαρτυρίου, τῶν διαχρονικῶς μέχρι τῶν ἐσχάτων ἡμερῶν ἐμπειρικῶς βιουμένων ἰδιαιτέρως εἰς τὴν πόλιν ταύτην καὶ εἰς τὴν Ἰωνικὴν γῆν, εἰς ἔμπρακτον βεβαίωσιν τοῦ Παυλικοῦ λόγου, ὅτι ἡ ἀδυσώπητος ἡμῶν τῶν Ὀρθοδόξων πάλη εἶναι «πρὸς τὰς ἀρχὰς καὶ ἐξουσίας τοῦ σκότους, πρὸς τὰ πνευματικὰ τῆς πονηρίας ἐν τοῖς ἐπουρανίοις» (πρβλ. Ἐφεσ. α΄, 21). Τούτου τοῦ εἰρηνοφόρου πολέμου, τῶν ἐξωτερικῶν διωγμῶν καὶ μαρτυρίων καὶ τῆς ἀενάου ἐσωτερικῆς πάλης καὶ τῆς νίκης καὶ καταξιώσεως τῆς ἀληθείας τοῦ Χριστοῦ, μέτοχοι ἐγένοντο πάντες οἱ χοροὶ τῶν Ἁγίων, ἑκουσίως ἐπιλέξαντες αὐτὸν ἐν ἐπιγνώσει, βιοῦντες τὸ Παυλικὸν «ἐάν τις νομίμως ἀθλήσῃ νομίμως καὶ στεφανοῦται» (πρβλ. Β΄ Τιμ. β΄, 5-6) διὰ τοῦ ἀφθάρτου στεφάνου, «ὃν ἀποδώσει ἐν ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ ὁ δίκαιος Κριτής» (πρβλ. Β΄ Τιμ. δ΄, 8). Ἀδελφοὶ καὶ τέκνα ἐν Κυρίῳ, Εὑρισκόμεθα ἀληθῶς σήμερον εἰς χῶρον καὶ τόπον ἀσύλληπτον. Τόπον καὶ χρόνον ἀένναον, ὡς τὸν λειτουργικόν, κατὰ τὸν ὁποῖον βιοῦμεν τὸ παρελθὸν καὶ τὸ παρόν, ἐν φόβῳ καὶ τρόμῳ, ἐν συγκινήσει καὶ μακαρισμῷ, - 23 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 24

ἐν χαρᾷ καὶ προσδοκίᾳ. Ζῶμεν τὸ μαρτύριον καὶ τὴν μαρτυρίαν τῶν παλαιῶν. Βλέπομεν τοὺς μὴ ὑπάρχοντας σήμερον δεκαὲξ Ναοὺς τῆς Σμύρνης, μὲ προεξάρχοντα τὸν τῆς Ἁγίας Φωτεινῆς, καὶ τὸν διασωθέντα καὶ ἤδη ἀνακαινισθέντα Ναὸν τοῦ Ἁγίου Βουκόλου, ἐν ᾧ ἐστῶτες δόξαν καὶ εὐχαριστίαν ἀναπέμπομεν τῷ Κυρίῳ. Εἶναι ἐμπρὸς εἰς τοὺς ὀφθαλμοὺς μας νοερῶς ἡ περίφημος Εὐαγγελικὴ Σχολή, τὸ Κεντρικὸν Παρθεναγωγεῖον, τὸ Νοσοκομεῖον τοῦ Ἁγίου Χαραλάμπους, τὸ Βρεφοκομεῖον καὶ τὸ Ὀρφανοτροφεῖον, οἱ περὶ τοὺς 150 φιλεκπαιδευτικοὶ Σύλλογοι, αἱ 200 καὶ πλέον Βιβλιοθῆκαι, αἱ 35 ὁμογενειακαὶ ἐφημερίδες καὶ τὰ περιοδικά, ἡ ἀθλητικὴ καὶ πολιτιστικὴ δραστηριότης τοῦ «Πανιωνίου» καὶ τοῦ «Ἀπόλλωνος» καὶ ἄλλων γυμναστικῶν συλλόγων τῆς Σμύρνης. Βλέπομεν ἐδῶ, εἰς τὴν παραλίαν, εἰς τὸ «Καὶ» τῆς Σμύρνης, τὸ «ἀρχοντικὸ» τοῦ Θεοδώρου Καπετανάκη, μὲ τοὺς τοίχους γεμάτους ἀπὸ ἀρχαίας ἑλληνικὰς παραστάσεις καὶ μὲ τὰς εἰκόνας τῶν Ἁγίων τῆς Σμύρνης, μεταξὺ τῶν ὁποίων τοῦ Ἁγίου Βουκόλου καὶ τοῦ Ἁγίου Πολυκάρπου. Αὐτὰ ὅλα καὶ πολλὰ ἄλλα ἦσαν τὸ καύχημα καὶ ἡ ἀλήθεια τῆς Σμύρνης, «ἕνας θαυμάσιος κόσμος μὲ ὁράματα, δράση καὶ προοπτική», τὴν ἀπώλειαν τοῦ ὁποίου ἡ λαϊκὴ μοῦσα τῆς προσφυγιᾶς διὰ τῆς Σμυρναίας Ξανθίππης Ἀναστασιάδου διεκτραγωδεῖ καί, ἀλληγορικῶς καὶ πραγματικῶς, περιγράφει: «πᾶνε κι᾿ ἔρχονται καράβια φορτωμένα προσφυγιά, βάψαν τὰ πανιά τους μαῦρα, τὰ κατάρτιά τους μαβιά. Ποῦ νὰ βρίσκεται ὁ πατέρας ψάχνει ἡ μάννα γιὰ παιδιά, μᾶς ἐσκόρπισε ὁ ἀγέρας σ᾿ ἄλλη γῆ, σ᾿ ἄλλη στεριά». Δόξα τῷ Θεῷ ὅμως πάντων ἕνεκεν. Ἀξιώνει ὁ Κύριος τοῦ ἐλέους καὶ τῶν οἰκτιρμῶν, ἐπιβλέπων ἐπὶ τὴν ἡμετέραν ταπείνωσιν, καὶ φωτίζει καὶ μεταβάλλει ἐπιμονὴν πολλῶν περιόδων καὶ ἐπιτρέπει, κατὰ τὰ «κρίματα» Αὐτοῦ, τὴν τέλεσιν τῆς Θείας Λειτουργίας ἐν ἁπάσῃ τῇ Ὀρθοδόξῳ Ἀνατολῇ, ἀρχῆς γενομένης πρὸ εἰκοσαετίας περίπου ἀπὸ τῆς Ἁγιοτόκου Καππαδοκίας καὶ συνεχιζομένης ἐν Πόντῳ, ἐν Ἰωνίᾳ καὶ ἀλλαχοῦ τῆς Μικρᾶς Ἀσίας μέχρι τῆς σήμερον. Ἐν τῷ πλαισίῳ τούτῳ ἀξιολογητέα καὶ ἡ ἀπὸ ἐτῶν μελετωμένη καὶ ἤδη ὑλοποιηθεῖσα πρωτοβουλία τῆς ἡμετέρας Μετριότητος τῆς ἐπανασυστάσεως τῆς Ὀρθοδόξου Κοινότητος Σμύρνης διὰ τοῦ διορισμοῦ ὡς Ἱερατικῶς Προϊσταμένου τοῦ ἀξίου καὶ δυναμικοῦ Ὁσιολογιωτάτου Ἀρχιμανδρίτου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου πατρὸς Κυρίλλου Συκῆ, ὁ ὁποῖος μετὰ τοῦ διορισθέντος ὑφ᾿ ἡμῶν Ἐκκλησιαστικοῦ Συμβουλίου, ὑπὸ τὴν προεδρίαν τῆς Εὐγενεστάτης κ. Θεοδώρας Χατζούδη, τῆς Ἰμβρίας, ἐπιτελοῦν λειτουργικὸν καὶ εὐρύτερον ἐκκλησιαστικὸν ἔργον - 24 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 25

τόσον διὰ τοὺς ἐναπομείναντας ἐν τῇ πόλει ὁμογενεῖς καὶ τοὺς ἀπογόνους των, καὶ τοὺς διακονοῦντας ἐν τῷ Γενικῷ Προξενείῳ τῆς Ἑλλάδος καὶ ἐν τῇ ἐν Σμύρνῃ ἑδρευούσῃ ἀντιπροσωπείᾳ τῆς Νατοϊκῆς Συμμαχίας ὀρθοδόξους πιστούς, ὅσον καὶ διὰ τοὺς παρεπιδημοῦντας ἐν Σμύρνῃ ὀρθοδόξους ἀνεξαρτήτως ἐθνικῆς καὶ φυλετικῆς καταγωγῆς. Τὴν συμβασιλείαν μὲ τὸν Χριστόν, τῆς ὁποίας διὰ πολλῶν μαρτυρίων καὶ κόπων καὶ ἱδρώτων, ἐξωτερικῶν καὶ ἐσωτερικῶν, μέτοχοι ἐγένοντο καὶ ὁ σήμερον ἑορταζόμενος Ἅγιος Βουκόλος καὶ μεθαύριον ὁ Ἅγιος Ἐπίσκοπος Σμύρνης Πολύκαρπος καὶ κατὰ τὴν ἐνιαύσιον περίοδον πάντες οἱ Ἅγιοι καὶ οἱ Μάρτυρες, Ὅσιοι καὶ Δίκαιοι τῆς Ἰωνικῆς γῆς, εὐχόμεθα καὶ εἰς πάντας ἡμᾶς τοὺς ζῶντας καὶ περιλειπομένους, ἀδελφοὶ καὶ τέκνα. Καὶ κατακλείομεν τὸν λόγον διὰ τῶν στίχων ἑνὸς ποιήματος, ἀφιερωμένου εἰς τὴν Σμύρνην, τοῦ γνωστοῦ Βρεταννοῦ George Horton: «Βασίλισσα τῆς Μεσογείου καὶ δόξα της ἦταν ἡ Σμύρνη ὡραία πόλη, καὶ τὸ πιὸ ὄμορφο μαργαριτάρι τῆς Ἀνατολῆς· Σμύρνη μου ὡραία πόλη! Κληρονόμος ἀμέτρητων αἰώνων ἱστορίας, μητέρα ποιητῶν, ἁγίων καὶ σοφῶν... Μιὰ ἀπ᾿ τὶς πιὸ ἀρχαῖες, δοξασμένες τὶς Ἑφτά, ἦταν ἡ Σμύρνη, ἡ ἁγία πόλη κι᾿ εἶχε ἀναμμένες τὶς λαμπάδες της στὸν οὐρανὸ ψηλά». «Ἄνω σχῶμεν, λοιπόν, ἀδελφοί, εἰς τὸν οὐρανὸν τὰς καρδίας». Καὶ ἐκεῖθεν, ἐκ τῶν οὐρανῶν, καὶ ἐντεῦθεν, ἀπὸ τῆς γῆς, μυριόστομον εὖχος: «Ἔχομεν πρὸς τὸν Κύριον», ὅτι «ἄνευ Αὐτοῦ οὐδὲν δυνάμεθα ποιῆσαι». Αὐτῷ ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος καὶ ἡ δύναμις καὶ ἡ τιμὴ καὶ ἡ προσκύνησις καὶ ἡ εὐχαριστία καὶ ἡ εὐγνωμοσύνη, διὰ πάντα καὶ κατὰ πάντα. Ἀμήν.

Ἡ Α.Θ.Π. ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης, κηρύσσων τήν ἔναρξιν τῶν ἐργασιῶν τοῦ Α' Ἁγιολογικοῦ Συνεδρίου ἐν Σμύρνῃ.

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 26

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 27

Ὁμιλία τῆς Α.Θ.Π. τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου κατά τήν τελετήν ἐνάρξεως τοῦ Α' Ἁγιολογικοῦ Συνεδρίου (Σμύρνη, 6 Φεβρουαρίου 2015) Ἱερώτατοι ἅγιοι ἀδελφοί, Ὁσιολογιώτατε Ἀρχιμανδρῖτα τοῦ καθ᾿ ἡμᾶς Οἰκουμενικοῦ Θρόνου κύριε Κύριλλε, Ἱερατικῶς Προϊστάμενε τῆς Ὀρθοδόξου Κοινότητος Σμύρνης, Ἐντιμότατε κύριε Demirtaş, Πρόεδρε τοῦ Ἐμπορικοῦ Ἐπιμελητηρίου Σμύρνης, Τέκνα ἡμῶν ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά, Ἐνώπιον τοῦ διανοιγομένου ἔμπροσθεν ἡμῶν μυστηρίου τῆς συναντήσεως καὶ συμπροσευχῆς μας εἰς τοὺς ἱεροὺς τούτους τόπους τῆς Ὀρθοδόξου χριστιανικῆς μαρτυρίας καὶ ζωῆς, ἁπλῶς ἐπαναλαμβάνομεν: «Μεγάλα τὰ τῆς πίστεως κατορθώματα...». Εὑρισκόμενοι εἰς τὴν εὐλογημένην Ἰωνικὴν γῆν, ἡ ὁποία πρώτη, μετὰ τὴν Παλαιστίνην, ἐδέχθη τὸ κήρυγμα τοῦ Εὐαγγελίου τοῦ Χριστοῦ, μετὰ πολλῆς συγκινήσεως χαιρετίζομεν τὸ πρῶτον τοῦτο Ἁγιολογικὸν Συνέδριον, πρὸς τιμὴν ἀλλὰ καὶ πρὸς ἔξαρσιν τῆς ὑπὲρ Χριστοῦ καὶ εἰς δόξαν τοῦ παναγίου Ὀνόματος τοῦ ἐν Τριάδι Θεοῦ μαρτυρίας τῶν ἐν τῇ εὐρυτέρᾳ ταύτῃ περιοχῇ ἀπ᾿ ἀρχῆς καὶ μέχρι σήμερον ἀκμασάντων γνωστῶν κατ᾿ ὄνομα καὶ ἀγνώστων Ἁγίων, Ὁσίων καὶ δικαίων, οἱ ὁποῖοι, μετατεθέντες τῶν προσκαίρων εἴτε ἐν μαρτυρίῳ, εἴτε ἐν μαρτυρίᾳ, εἴτε ἐν ὁσιακῇ ζωῇ, λιτανεύουν πέριξ τοῦ Θρόνου τοῦ Κυρίου καὶ πρεσβεύουν ὑπὲρ τοῦ κόσμου καὶ ὑπὲρ πάντων ἡμῶν. Ἡ Μικρὰ Ἀσία ὑπῆρξεν ἀπ᾿ ἀρχῆς τὸ θεμέλιον τοῦ Χριστιανισμοῦ, ἐπὶ τοῦ ὁποίου ἐστηρίχθη ἅπαν τὸ οἰκοδόμημα αὐτοῦ. Ὁ Κύριος ἡμῶν ἐτέχθη, ἐδίδαξεν, ἐθαυματούργησε, ἐσταυρώθη καὶ ἀνέστη εἰς Ἱεροσόλυμα, εἰς Αἴγυπτον καὶ εἰς Παλαιστίνην. Τὸ ἔδαφος ὅμως εἰς τὸ - 27 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 28

ὁποῖον ἐσπάρη καὶ ἐκαλλιεργήθη ἡ πίστις πρὸς Αὐτὸν καὶ τὸ κήρυγμά Του καὶ ἱδρύθησαν καὶ ἤνθησαν αἱ πλέον σημαντικαὶ χριστιανικαὶ Ἐκκλησίαι, ἀπὸ τῶν Ἐκκλησιῶν τῆς Ἀποκαλύψεως, μεταξὺ τῶν ὁποίων καὶ ἡ τῆς Σμύρνης, ὑπῆρξεν ἡ Μικρὰ Ἀσία. Ἡ Ἰωνία δὲ ἦτο πάντοτε, διὰ λόγους γεωγραφικοὺς καὶ ἐπικοινωνιακούς, ὁ πρῶτος σταθμὸς διαδόσεως ὑπὸ τῶν Ἀποστόλων τῆς σωτηριώδους πίστεως. Χάρις εἰς τὴν Μικρὰν Ἀσίαν, τὴν πρότερον μὲν «σκωληκόβρω-τον» καὶ γέμουσαν «εἰδωλικῆς μανίας», προεξαρχούσης τῆς «μεγάλης Ἀρτέμιδος» τῆς γειτονικῆς Ἐφέσου, μετὰ δὲ τὴν «παλιγγενεσίαν» τοῦ χριστιανικοῦ κηρύγματος, Ἁγιοτόκον καὶ Μαρτυροτόκον, ὁ Χριστιανισμὸς ἀπέβη οἰκουμενικός, διότι μεμαρτυρημένως δι᾿ αὐτῆς μετεδόθη εἰς τὸν κόσμον ἅπαντα ἡ Πίστις τοῦ Χριστοῦ καὶ κατελύθη «ἡ πλάνη τῶν εἰδώλων». Ἡ Ἰωνία, διὰ τῶν ἑπτὰ «Χρυσῶν Λυχνιῶν» τῆς Ἀποκαλύψεως, τῆς Ἐφέσου, τῆς Σμύρνης, τῆς Περγάμου, τῶν Θυατείρων, τῶν Σάρδεων, τῆς Φιλαδελφείας καὶ τῆς Λαοδικείας, ἐγένετο τὸ κέντρον τῆς διαδόσεως τοῦ εὐαγγελίου τοῦ «πρώτου καὶ τοῦ ἐσχάτου καὶ τοῦ ζῶντος», ὁ Ὁποῖος «ἐγένετο νεκρὸς καὶ ἰδοὺ ζῶν ἐστιν εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων καὶ ἔχει τὰς κλεῖς τοῦ θανὰτου καὶ τοῦ ᾅδου» (πρβλ. Ἀποκ. Ἰωάν. α΄ 11-19). Ἡ Ἰωνία, λοιπόν, ἀπὸ πρώτης ἀρχῆς, ἀπὸ τοῦ πρώτου αἰῶνος, ἀμέσως μετὰ τὴν Πεντηκοστὴν καὶ τὴν ἀποστολὴν τῶν μαθητῶν τοῦ Χριστοῦ εἰς τὴν ἀδιάκοπον πρὸς τὸν κόσμον πορείαν «μαθητεῦσαι πάντα τὰ ἔθνη» «μέχρι τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος» «ἄχρις οὗ μορφωθῇ Χριστὸς» ἐν τῷ κόσμῳ, «ἀφωρίσθη (ἡ Ἰωνία) εἰς τὸ ἔργον ὅ προσεκαλέσατο αὐτὴν ὁ Ἰησοῦς» (πρβλ. Πράξ. ιγ΄ 2-3). Τὸ οἰκουμενικὸν μήνυμα τῆς σωτηρίας ἐξῆλθε τῶν στενῶν ὁρίων τῆς Παλαιστίνης καὶ τοῦ ἰουδαϊσμοῦ καὶ ἀπέκτησε τὴν οἰκουμενικότητα διὰ τῆς Ἰωνίας. Ἀσφαλῶς δὲν εἶναι τυχαῖον ὅτι ἡ διάδοσις τοῦ χριστιανικοῦ κηρύγματος ἤρξατο ἐκ τῆς πολυεθνικῆς περιοχῆς τῆς Ἰωνίας, εἰς τὸ ἔδαφος τῆς ὁποίας ἁρμονικῶς συνέζων Ἰουδαῖοι καὶ Ἕλληνες, Λυδοί, Φρύγες, Κᾶρες, Γαλάται καὶ ἄλλα ἔθνη, τὰ ὁποῖα τὸ πῦρ τῆς Θεότητος «εἰς ἑνότητα ἐκάλεσεν». Ὁ πολυεθνικὸς οὗτος χαρακτὴρ τῆς Ἰωνίας ἔδωκεν ἐξ ἀρχῆς εἰς τὴν νεοΐδρυτον Μίαν, Ἁγίαν, Καθολικὴν καὶ Ἀποστολικὴν Ἐκκλησίαν τὴν οἰκουμενικὴν διάστασίν της, τὴν ὁποίαν ἀργότερον, ὅταν τὴν «ἐλυμαίνοντο αἱ ποικιλώνυμοι αἱρέσεις», ἐπεσφράγισαν αἱ ἑπτὰ Οἰκουμενικαὶ Σύνοδοι, συγκληθεῖσαι ἐν Νικαίᾳ, Κωνσταντινουπόλει, Ἐφέσῳ καὶ Χαλκηδόνι, καὶ ἡ ὁποία Ὀρθόδοξος Πίστις διαφυλάσσεται διὰ τῶν - 28 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 29

αἰώνων, μετὰ πολλῶν θυσιῶν καὶ ἀγώνων, μαρτυρίων καὶ μαρτυριῶν, ὡς παρελήφθη, δηλαδὴ «ἁγία καὶ ἄμωμος», καὶ ἐκφράζεται διατόρως διὰ τοῦ Ἱεροῦ αὐτῆς Κέντρου, τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου. Ἡ διάδοσις ὅμως τοῦ παγκοσμίου τούτου κηρύγματος δὲν ὑπῆρξεν ἀσφαλῶς εὐχερής. Πέραν τῆς εἰδωλομανίας τῆς κάθε ἐποχῆς, ἀλλὰ καὶ τῶν ἀνθρωπομόρφως ἐκδηλουμένων ἄχρι τῆς σήμερον αἱρέσεων, καὶ ἄλλοι ἀστάθμητοι παράγοντες, ὡς οἱ διωγμοί, τὰ προσκόμματα, οἱ πόλεμοι, αἱ ἀκαταστασίαι, διεδραμάτισαν ἀνθρωπίνως ἀνασταλτικὸν ρόλον εἰς τὴν διάδοσιν καὶ εἰς τὴν ἐπικράτησιν τοῦ εὐαγγελίου τῆς ἀγάπης καὶ τῆς θυσίας. Ἤρκεσε βεβαίως «τὸ σημεῖον τοῦ Σταυροῦ», τὸ ὁποῖον εἶδεν ἐν μέσῃ μεσημβρίᾳ Κωνσταντῖνος ὁ Μέγας, ἀλλὰ καὶ τὸ δι᾿ αὐτοῦ καὶ ἐν αὐτῷ τῷ σημείῳ τοῦ Σταυροῦ μαρτύριον καὶ ἡ μαρτυρία τοῦ συμβολικοῦ ἀριθμοῦ τῶν «εἴκοσι τεσσάρων πρεσβυτέρων» τῆς Ἀποκαλύψεως, οἱ ὁποῖοι ἐν τῷ «κειμένῳ ἐν τῷ πονηρῷ» κόσμῳ καὶ διὰ τοῦ κόσμου «κατηγωνίσαντο βασιλείας, εἰργάσαντο δικαιοσύνην, ἐπέτυχον ἐπαγγελιῶν, ἔφραξαν στόματα λεόντων, ἔσβεσαν δύναμιν πυρός, ἔφυγον στόματα μαχαίρας, ἐνεδυναμώθησαν ἀπὸ ἀσθενείας, ἐγενήθησαν ἰσχυροὶ ἐν πολέμῳ, παρεμβολὰς ἔκλιναν ἀλλοτρίων» (Ἑβρ. ια΄ 33-35), καὶ ἐν τέλει περιεβλήθησαν ἱμάτια λευκὰ καὶ τὸν ἀκάνθινον στέφανον τοῦ μαρτυρίου. Μεταξὺ τῶν ἀναριθμήτων ἐν τῇ πράξει «εἴκοσι τεσσάρων πρεσβυτέρων» -μαρτύρων, ὁσίων καὶ ὁμολογητῶν- ὑπῆρξαν καὶ οἱ ἐν Ἰωνίᾳ κηρύξαντες τὸ εὐαγγέλιον τοῦ Χριστοῦ Ἅγιοι Ἀπόστολοι καὶ Ἰσαπόστολοι, πάντες περιβληθέντες «χιτῶνα φωτεινὸν» ὑπὸ τοῦ «ἀναβαλλομένου τὸ φῶς ὡς ἱμάτιον» Κυρίου. Ἡ ἡμετέρα Μετριότης θὰ ἀναφερθῇ ἐνδεικτικῶς μόνον εἰς δύο χαρακτηριστικὰς μορφάς, παραλείπουσα τὴν διακονίαν τῶν ἐκ τῶν ἑβδομήκοντα ἀποστόλων γνωστῶν Σίλα, Τυχικοῦ, Παρμενίωνος καὶ τῶν λοιπῶν: ἤτοι τὸν Ἀπόστολον τῶν ἐθνῶν Παῦλον, τοῦ ὁποίου εἷς ἐκ τῶν τριῶν ἱεραποστολικῶν στόχων ὑπῆρξεν ἡ Ἰωνία (οἱ ἄλλοι δύο ἦσαν, ὡς γνωστόν, ἡ Ἑλλὰς καὶ ἡ Ρώμη)· καὶ τὸν Ἀπόστολον καὶ Εὐαγγελιστὴν Ἰωάννην, τὸν ἐνταλέντα ἀπ᾿ ἀρχῆς ὑπὸ τοῦ Κυρίου νὰ κηρύξῃ εἰς τὰ μικρασιατικὰ παράλια. Ἤδη ὅμως ἀπὸ τοὺς πρώτους χριστιανικοὺς χρόνους ἡ Ἰωνικὴ αὕτη γῆ ἐβάφη ἐρυθρὰ ὑπὸ τοῦ αἵματος τῶν πρώτων χριστιανῶν μαρτύρων. Τοῦ χοροῦ τούτων προεξάρχουν οἱ πολιοῦχοι τῆς Σμύρνης Ἅγιος Βουκόλος καὶ Ἅγιος ἱερομάρτυς Πολύκαρπος, χειροτονηθεὶς ὑπὸ τοῦ - 29 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 30

Εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννου. Οὗτοι ἐγένοντο πιστοὶ ἄχρι θανάτου καὶ ἔλαβον παρὰ Κυρίου τὸν στέφανον τῆς ζωῆς (Ἀποκ. β΄ 10-11). Εἰς τὴν Ἔφεσον σώζεται εἰσέτι ἡ λεγομένη «πύλη τῶν διωγμῶν», ὡς ἀποκαλεῖται μέχρι τῆς σήμερον. Ἦτο ἡ θύρα ἐκ τῆς ὁποίας διήρχοντο οἱ μελλοθάνατοι χριστιανοὶ μάρτυρες, ὁδηγούμενοι καὶ ἐκτελούμενοι ἐκτὸς πόλεως. Ἐκ τῆς Ἐφέσου κατήγετο καὶ ὁ Ἅγιος Πορφύριος, ὁ μῖμος, ὅστις μὲ παράδοξον τρόπον ὡμολόγησε τὸν Χριστὸν καὶ ἐμαρτύρησεν εἰς τὴν Ἄγκυραν ἐπὶ αὐτοκράτορος Αὐρηλιανοῦ, κληθεὶς εἰς τὴν χριστιανικὴν πίστιν ὑπὸ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καὶ ἐνῷ ὡς «μῖμος» προσεπάθει νὰ διακωμωδήσῃ τὸ Ἅγιον Βάπτισμα ἔλαβε τὸ βάπτισμα «τοῦ μαρτυρίου», μιμηθεὶς τὸν Πρωτομάρτυρα Κύριον τῆς δόξης. Σὺν τούτοις, μνημονευτέοι οἱ Ἅγιοι Ἑπτὰ Παῖδες οἱ ἐν Ἐφέσῳ, τοὺς ὁποίους ἐχρησιμοποίησεν ἡ Πρόνοια τοῦ Θεοῦ διὰ τὴν ἐπιβεβαίωσιν τῆς ἀναστάσεως τῶν νεκρῶν μὲ τὴν ἔγερσίν των δύο περίπου αἰῶνας μετὰ τὴν ἐν Χριστῷ κοίμησίν των. Ἰδιαιτέρα δὲ εἶναι ἡ καύχησις τῆς Μαγνησίας διὰ τὸν Ἱερομάρτυρα ἐπίσκοπον αὐτῆς Χαραλάμπη, τὸν «λάμψαντα ἐν τῷ κόσμῳ διὰ τοῦ μαρτυρίου καὶ σβέσαντα τῶν εἰδώλων τὴν σκοτόμαιναν» καὶ ἀναδειχθέντα «στῦλον ἀκλόνητον τῆς Ἐκκλησίας Χριστοῦ καὶ λύχνον ἀείφωτον τῆς οἰκουμένης». Πλησίον μας εὑρίσκονται τὰ ἐρείπια τοῦ ἀμφιθεάτρου τῆς Περγάμου, εἰς τὸ ὁποῖον ἐμαρτύρησαν διὰ τὸν Χριστὸν οἱ Ἅγιοι Κάρπος, Παπύλος, Ἀγαθονίκη καὶ Ἀγαθόδωρος. Θὰ ἠθέλομεν ὅμως νὰ ἀναφερθῶμεν ἰδιαιτέρως, κηρύττοντες τὴν ἔναρξιν τῶν ἐργασιῶν τοῦ Ἁγιολογικοῦ τούτου Συνεδρίου, εἰς τοὺς Ἁγίους τῆς εὐλογημένης ταύτης περιοχῆς, κληρουχίας πολυτίμου τοῦ Κέντρου τῆς Οἰκουμενικῆς Ὀρθοδοξίας, εἰς τοὺς ἐπωνύμους καὶ κυρίως εἰς τοὺς ἀνωνύμους, γνωστοὺς μόνον εἰς τὸν Θεόν, μάρτυρας τῆς Ἰωνικῆς καὶ ἐν γένει τῆς Μικρασιασικῆς γῆς, μὲ προεξάρχουσαν εἰς τὸ μαρτύριον «τῶν πολλῶν», πόλιν ταύτην τῆς Σμύρνης. Ἀναφερόμεθα εἰς τοὺς θυσιασθέντας ὑπὲρ τῆς Ὀρθοδόξου ἡμῶν πίστεως καὶ ὑπὲρ «βωμῶν (Ἱερῶν Ναῶν καὶ Μονῶν δηλαδή) καὶ ἑστιῶν» ὀρθοδόξους χριστιανοὺς κατὰ τὸ πρῶτον τέταρτον τοῦ παρελθόντος εἰκοστοῦ αἰῶνος. Ἁπλῶς προσευχητικῶς ἐπισημαίνομεν ὅτι ἐξ αὐτῶν «ἄλλοι ἐτυμπανίσθησαν, ἕτεροι δὲ ἐμπαιγμῶν καὶ μαστίγων πεῖραν ἔλαβον, ἔτι δὲ δεσμῶν καὶ φυλακῆς· ἐλιθάσθησαν, ἐπρίσθησαν, ἐπειράσθησαν, ἐν - 30 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 31

φόνῳ μαχαίρας ἀπέθανον, ὑστερούμενοι, θλιβόμενοι, κακουχούμενοι» (πρβλ. Ἑβρ. ια΄ 35-38). Ὁμιλοῦμεν βεβαίως διὰ τοὺς μετὰ τῶν ἁγίων καὶ τῶν δικαίων ἀναπαυομένους καὶ προσκαρτεροῦντας τὴν «κρίσιν» τοῦ Θεοῦ ἀειμνήστους προπάτορας, πατέρας καὶ ἀδελφοὺς ἡμῶν τῆς γῆς τῆς Ἰωνίας, τὰς γενεὰς ἐκείνας τῶν ὀρθοδόξων, οἱ ὁποῖοι ἐγένοντο «συγκληρονόμοι τῆς ἐπαγγελίας (τοῦ Χριστοῦ)», μεταστάντες εἰς τὴν «μακαρίαν εὔκλειαν», ἔνθα δίδουν ἡμέρας καὶ νυκτὸς «δόξαν καὶ τιμὴν καὶ εὐχαριστίαν τῷ καθημένῳ ἐπὶ τοῦ θρόνου, τῷ ζῶντι εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων» (Ἀποκ. Ἰωάν. δ΄ 9-10). Ἀλλὰ περὶ «πάντων τῶν Ἁγίων» τῆς Ἰωνίας θὰ ὁμιλήσουν οἱ ὁρισθέντες ὁμιληταί-εἰσηγηταί, τόσον κατὰ τὸ παρὸν συνέδριον, ὅσον καὶ κατὰ τὰ ἐπακολουθήσοντα ἐν τῷ προσεχεῖ μέλλοντι. Ἡμεῖς, ἁπλῶς ἐπισημαίνομεν ὅτι ὁ θρησκευτικὸς ζῆλος ἦτο ἀείποτε ἀνεπτυγμένος εἰς τὴν Μικρὰν Ἀσίαν. Ἡ Ἐκκλησία καὶ αἱ χριστιανικαὶ ἑορταί, αἱ ἑορταὶ τῶν Ἁγίων, ἀπετέλουν τὸ κέντρον τοῦ κοινωνικοῦ βίου. Οἱ μικρασιάται ἀνεστρέφοντο ἐν ἀτμοσφαίρᾳ εὐλαβείας καὶ προσηλώσεως εἰς τὰ θεῖα, μετερσιοῦντο εἰς τὸ ἐξαϋλωτικὸν περιβάλλον τῶν Ἱερῶν Ναῶν «συντροφιὰ μέ τοὺς Ἁγίους των», τοὺς ἐγγύς, τοὺς ἐντοπίους των καὶ τοὺς ἁπανταχοῦ τῆς οἰκουμένης. Ἡ ἔντονος παρουσία τῶν Ἁγίων καὶ τῆς ἁγιότητος εἰς τὴν Ἰωνίαν κατέλιπεν ἀνεξίτηλον τὴν σφραγῖδα αὐτῆς εἰς τὴν ἔκτοτε πορείαν της. Οἱ Ἅγιοί της, τιμώμενοι διαχρονικῶς, δὲν ἔπαυσαν νὰ ἐμπνέουν εἰς τοὺς συμπατριώτας των, ἀνεξαρτήτως ἐποχῆς καὶ ἱστορικῶν συγκυριῶν, τὴν ἀγάπην διὰ τὸν Χριστόν, τὴν αὐταπάρνησιν καὶ τὴν ἀφιέρωσιν εἰς τὴν «παρακαταθήκην», τὴν ὁποίαν παρέλαβον, διετήρησαν καὶ μετέφερον εἰς τὰς «νέας χώρας» καὶ «πατρίδας» των, εἰς τὰς ὁποίας ἀναγκαστικῶς «μετετέθησαν», καὶ τὴν παρέδωσαν εἰς τὰς μετ᾿ αὐτοὺς γενεάς. Αἱ περιοχαὶ εἰς τὰς ὁποίας εὑρισκόμεθα διεκρίθησαν εἰς ὅλα, ἰδιαιτέρως εἰς τὴν ἀφιέρωσιν εἰς τὴν Ἐκκλησίαν μοναχῶν, κληρικῶν καὶ λαϊκῶν, ὡς μαρτυρεῖ τὸ δίστιχον τῶν καλάνδων τῆς πρωτοχρονιᾶς τῆς γειτονικῆς πόλεως Ἀλάτσατα: «Ἔχεις καὶ γυιὸ στὰ γράμματα καὶ λέει στὸ ψαλτῆρι· νὰ δώκει ὁ Θιὸς κι ἡ Παναγιὰ νὰ βάλει πετραχῆλι». Ἀδελφοὶ καὶ τέκνα ἐν Κυρίῳ, «Οὐκ ἔχομεν ὧδε μένουσαν πόλιν, ἀλλὰ τὴν μέλλουσαν ἐπιζητοῦμεν». Γνωρίζομεν ὅτι «πίστει παροικοῦμεν εἰς τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας ὡς ἀλλοτρίαν» (πρβλ. Ἑβρ. ια΄ 9). Οἱ Ἅγιοι τῆς Ἰωνίας, ὅπως «πάντες οἱ Ἅγιοι» τῆς Ὀρθοδόξου - 31 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 32

Ἐκκλησίας ἡμῶν, οἱ γενόμενοι ἀπὸ τοῦδε «θεοὶ κατὰ χάριν», ὑπέστησαν πολλὰς δοκιμασίας καὶ μαρτύρια καρτερικῶς καὶ μεθ᾿ ὑπομονῆς ἐνώπιον τῶν δυσκολιῶν καὶ τῶν κινδύνων, καὶ ἐνώπιον ἀκόμη τοῦ φοβεροῦ θανάτου. Ἐὰν ἀναλογισθῶμεν τὴν πίστιν καὶ τὴν ὑπομονήν των, ἡμεῖς οἱ σύγχρονοι ἄνθρωποι «τῶν ἀνέσεων καὶ τῶν εὐκόλων λύσεων, τῆς ἀνυπομονησίας καὶ τῆς εὐκόλου ἀπογοητεύσεως», τὸτε μόνον κατανοοῦμεν τὸ θαῦμα καὶ τὸ μυστήριον τῆς ἁγιότητος. Τῷ ὄντι, «μεγάλα τὰ τῆς πίστεως κατορθώματα», τὰ ὁποῖα ἐπέτυχον οἱ «ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ», «ὧν οὐκ ἦν ἄξιος ὁ κόσμος». Ὁλόκληρος ὁ κόσμος δὲν ἀξίζει ὅσον οἱ Ἅγιοι τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μας καὶ οὔτε δύναται νὰ συγκριθῇ μαζί των. Ἐνῷ ἑορτάζομεν κατὰ τὰς ἡμέρας αὐτὰς τὴν Ὑπαπαντὴν τοῦ Κυρίου καὶ τὴν ὑποδοχὴν Αὐτοῦ ὑπὸ τοῦ χρηματισθέντος «μὴ ἰδεῖν θάνατον» πρὶν ἢ ἴδῃ «τὸ σωτήριον τοῦ Θεοῦ» δικαίου πρεσβύτου Συμεών, καὶ τὴν προφητείαν αὐτοῦ πρὸς τὴν Θεοτόκον, τὴν ἰσχύουσαν διὰ τοὺς χριστιανοὺς πάντων τῶν αἰώνων, ὅτι «τὴν καρδίαν αὐτῆς διελεύσεται ρομφαία», δηλαδὴ θλῖψις, πικρίαι, σταυρός, μαρτύριον, θάνατος καὶ τὴν «ἀνθομολογίαν ἱεροπρεπῶς τῷ Κυρίῳ τῆς ὑποφητευούσης Ἄννης, τῆς σώφρονος καὶ ἁγίας», καλοῦμεν ἑαυτοὺς καὶ ἀλλήλους νὰ τιμήσωμεν ἀξίως τοὺς Ἁγίους τῆς μαρτυρικῆς Ἰωνίας καὶ διὰ τοῦ Ἁγιολογικοῦ τούτου Συνεδρίου, ἐπικαλούμενοι ἐπὶ πάντας τὴν πρεσβείαν αὐτῶν πρὸς τὸν Κύριον, ὅτι «μακάριοι οἱ ποιοῦντες τὰς ἐντολάς αὐτοῦ, ἵνα ἔσται ἡ ἐξουσία αὐτῶν ἐπὶ τὸ ξύλον τῆς ζωῆς, καὶ τοῖς πυλῶσιν εἰσέλθωσιν εἰς τὴν πόλιν». «Ἡ χάρις τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ μετὰ πάντων τῶν ἁγίων· ἀμὴν» (Ἀποκ. Ἰωάν. κβ΄ 14-15 καὶ 21).

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 33

Ὁμιλία τῆς Α.Θ.Π. τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου μετά τό πέρας τῆς Πατριαρχικῆς Χοροστασίας εἰς τόν Ἱερόν Ναόν Ἁγίας Φωτεινῆς Σμύρνης (8 Φεβρουαρίου 2015) Ἱερώτατοι ἅγιοι συνοδικοὶ ἀρχιερεῖς καὶ λοιποὶ ἀδελφοὶ Ἱεράρχαι, Ἐξοχώτατοι καὶ ἐντιμότατοι ἐκπρόσωποι τῶν τοπικῶν ἀρχῶν, τῶν διπλωματικῶν ἀποστολῶν καὶ τῆς Βορειοατλαντικῆς Συμμαχίας, Ὁσιολογιώτατε Ἀρχιμανδρῖτα τοῦ καθ᾿ ἡμᾶς Οἰκουμενικοῦ Θρόνου κύριε Κύριλλε Συκῆ, Ἱερατικῶς Προϊστάμενε τῆς Ὀρθοδόξου Κοινότητος Σμύρνης, Ἐλλογιμώτατοι κύριοι Καθηγηταί, σύνεδροι τοῦ Α΄ Ἁγιολογικοῦ μας Συνεδρίου, Ἀδελφοὶ καὶ τέκνα, οἵ τε ἐνδημοῦντες ἐν Σμύρνῃ καὶ οἱ παρεπιδημοῦντες προσκυνηταί, «Βασιλοπούλα, ἀτίμητο ρουμπίνι στὴν Ἀνατολή, καὶ στὸ Αἰγαῖο πρώτη. Ποιό ὄνομα προσφιλέστερο ἀπ᾿ τὸ ὄνομα τῆς Σμύρνης, τόσο καλλίφθογγο καὶ τόσο μοσχομυρισμένο», λέγομεν καὶ ἡμεῖς σήμερον μαζὶ μὲ τὴν ποιητικὴ μοῦσα τοῦ Κωστῆ Παλαμᾶ. Εὑρισκόμεθα εἰς τὴν ἱστορικὴν Σμύρνην, εἰς τὸν Ἱερὸν τοῦτον Ναὸν τῆς Ἁγίας Φωτεινῆς, τὸν ὁποῖον ἀδελφοὶ χριστιανοὶ παρεχώρησαν «ἐπὶ ἐνοικίῳ» διὰ τὴν τέλεσιν κατὰ καιροὺς τῆς Θείας Λειτουργίας διὰ τοὺς ἐναπομείναντας ἐν τῇ εὐλογημένῃ ταύτῃ πόλει Ὀρθοδόξους τὴν πίστιν ρωμηούς, καὶ ὁ ὁποῖος στεγάζει τὴν ἀπὸ διετίας περίπου ἐπανασυσταθεῖσαν Ὀρθόδοξον Κοινότητα τῆς Ἁγίας Φωτεινῆς Σμύρνης. Ὡς γνωστὸν εἰς ὅλους, ἡ Σμύρνη ἐκοσμεῖτο μέχρι τοῦ Σεπτεμβρίου τοῦ ἔτους 1922 ἀπὸ τὸν ἀρχαιότερον καὶ σημαντικώτε-ρον ἐν τῇ Ἰωνίᾳ Ἱερὸν Ναὸν τῆς Ἁγίας Φωτεινῆς, τὸν ὁποῖον ἐπανέκτισε μεγαλοπρε πέστερον ὁ Μητροπολίτης Σμύρνης Γρηγόριος (1785-1797), μετέπειτα - 33 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 34

Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης. Ἦταν -ἐκείνη ἡ Ἁγία Φωτεινὴ- ἐπὶ αἰῶνας τὸ παλλάδιον τῆς Σμύρνης. Τὸ ἱερὸν τῆς Ὀρθοδόξου πίστεως καὶ λατρείας. Ἡ ζωὴ καὶ ἡ δρᾶσις, ἐκκλησιαστική, ποιμαντική, πνευματική, κοινωνική, διοικητικὴ καὶ εὐρυτέρα, τῆς ποτε ἀκμασάσης Ἱερᾶς Μητροπόλεως Σμύρνης. Ὑπῆρξε τὸ ἐργαστήριον τῆς ἀρετῆς καὶ ὁ πολιτισμὸς τῶν Σμυρναίων. Ἐδέσποζε τῶν 16 Ἱερῶν Ναῶν τῆς πόλεως, μεταξὺ τῶν ὁποίων καὶ ὁ διασωθεὶς ἐκ τῆς πυρκαϊᾶς τοῦ Σεπτεμβρίου ἐκείνου ναὸς τοῦ Ἁγίου Βουκόλου, εἰς τὸν ὁποῖον, ἀνακαινι-σθέντα μὲ τὴν φιλότιμον πρωτοβουλίαν τοῦ Δήμου Σμύρνης, ἐτελέσαμεν τὴν Θείαν Λειτουργίαν τὴν ἡμέραν τῆς μνήμης του προχθὲς Παρασκευήν. Σήμερον ἡμεῖς, ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης, ἡ περὶ ἡμᾶς Ἁγία καὶ Ἱερὰ Σύνοδος τῆς Μητρὸς Ἐκκλησίας, καὶ σεῖς, τὰ τέκνα της, οἱ πιστοὶ Ὀρθόδοξοι, οἱ γηγενεῖς τῆς Σμύρνης καὶ οἱ προσελθόντες προσκυνηταὶ ἐξ ἄλλων περιοχῶν τῆς γῆς ἀλλὰ καὶ οἱ παρεπιδημοῦντες λοιποὶ ὀρθόδοξοι ἀδελφοί μας, «ἐγενόμεθα ἐν Σμύρνῃ διὰ τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν μαρτυρίαν Ἰησοῦ Χριστοῦ... ἐγενόμεθα ἐν Κυριακῇ ἡμέρᾳ... καὶ ἀκούομεν (νοερῶς) φωνὴν μεγάλην ὡς σάλπιγγος» (πρβλ. Ἀποκ. Ἰωάν. α΄, 9-10). Εὑρισκόμεθα, παρὰ τὴν μεγάλην κληρονομίαν τοῦ παρελθόντος, εἰς τὸν «ἐπὶ ἐνοικίῳ» μικρὸν τοῦτον Ναόν, ἔχοντες ὅμως μαζί μας τὸν Ἔνοικον, δηλαδὴ τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν, ἵνα κατὰ τὸν Θεολόγον Γρηγόριον εἴπωμεν, καὶ ἀκούομεν τὴν «φωνὴν τὴν μεγάλην», ἀσφαλῶς ἰσχυροτέραν σάλπιγγος. Διὰ τοῦτο καὶ δὲν θὰ ὁμιλήσωμεν ἡμεῖς. Θὰ δώσωμεν τὸν λόγον εἰς τὸν γνωστὸν λογοτέχνην Ἀλέξανδρον Μωραϊτίδην, περιγράφοντα τὴν παλαιὰν Ἁγίαν Φωτεινὴν τῆς «Μασσαλίας τῆς μικρασιατικῆς ἀκτῆς», τῆς «πρωτοπολιτείας τῆς Ἀνατολῆς», τῆς νύμφης καὶ πρωτευούσης τῆς Ἰωνίας Σμύρνης. Γράφει, λοιπόν, μὲ ἔντονον τὴν καὶ σήμερον ἰσχύουσαν προφητικὴν ἀλληγορίαν, τὸ ἔτος 1898: «Διακρίνω τὸ περίφημον κωδωνοστάσιον τῆς Ἁγίας Φωτεινῆς· ἕνα πάλλευκον καὶ πολυσύνθετον κομψὸν οἰκοδόμημα μὲ ὡραῖα λευκὰ μάρμαρα, μὲ κίονας καὶ κιονίσκους καὶ τόξα καὶ τοξίδια, μὲ εὔμορφα γεγλυμμένα στολίσματα, ὅπου ἀλλοῦ πουθενὰ δὲν ἔχω ἰδεῖ. Ἂς εἰσέλθωμεν, λοιπόν, εἰς τὴν Μητρόπολιν τῆς Σμύρνης. Μεγάλη, δενδροφυτευμένη, ἀνθόσπαρτος καὶ δροσόλουστος πλατεῖα, μὲ πλατάνους χλοεροὺς καὶ εὐώδεις βασιλικούς, περικλείει τὸν σεπτὸν Ναὸν τῆς Ἁγίας Φωτεινῆς, ταπεινὸν ἔξωθεν, εὐτελῆ, ἄνευ τρούλλου, πλὴν γέμοντα ἔνδον ἀρχαιότητος, καλλιτεχνημάτων καὶ κατανύξε-ως... . Ὅταν ἐκτίζετο εἶχεν ἀπαγορευθῆ ὑπὸ τοῦ Σουλτάνου ἡ - 34 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 35

ἀνακαίνισις ἢ ἡ ἀνέγερσις Ναῶν ὑπὸ τῶν ρωμηῶν. Ὅμως οἱ Σμυρναῖοι κατώρθωσαν νὰ λάβουν μίαν ἄδειαν, ἰσχύουσαν διὰ τεσσαράκοντα ἡμέρας. Ἑκατὸ κτίσται, λοιπόν, μὲ βοηθοὺς ἄλλους τόσους, θεμελιωθέντος τοῦ Ναοῦ, εἰργάζοντο καὶ τὰς νύκτας ἀκόμη, ἵνα καταστῇ δυνατὸν νὰ τελειωθῇ ὁ Ναὸς ἐντὸς τῆς ὁρισθείσης προθεσμίας. Ὅπερ καὶ κατωρθώθη. Ὅμως παρέμεινε μέρος αὐτοῦ, πρὸς τὸν Νάρθηκα, ἄστεγον. Ἐπειδὴ δὲ ἐξημέρωνε Κυριακή, καὶ εἶχεν ἀποφασισθῆ νὰ γίνουν τὰ ἐγκαίνια τοῦ Ναοῦ κατ᾿ αὐτὴν τὴν ἡμέραν, καὶ νὰ τελεσθῆ ἡ πρώτη Λειτουργία, ἐστέγασαν τὸ μέρος ἐκεῖνο μὲ μουσαμᾶν. Πλῆθος, λοιπόν, κόσμου, ὅλοι οἱ εὐλαβεῖς Σμυρναῖοι, ἄρχοντες καὶ ἐργατικοί, καὶ οἱ τῶν διαφόρων Ἰσναφίων, ἐπλήρωσαν τὸν Ναόν, μὲ χαρὰν ἀπερίγραπτον εἰς τὰ πρόσωπα ὅλων. Αἴφνης ὅμως μία θύελλα, μία λαῖλαψ ἐπισυμβᾶσα, ἀνέτρεψε τὸν μουσαμᾶν, βροχὴ δὲ ραγδαία ἐπακολουθήσασα κατεπλημμύρισε τὸν Ναόν. Ὅμως, τοῦτο εἶναι τὸ θαυμαστόν, κανεὶς δὲν μετεκινήθη ἀπὸ τὴν θέσιν ἕως τέλους τῆς Θείας Λειτουργίας...». Ἡμεῖς σήμερον, καὶ πάλιν ἐν «ἡμέρᾳ Κυριακῇ», κατὰ τὴν ὁποίαν ἀναγινώσκεται ἡ παραβολὴ τοῦ Ἱεροῦ Εὐαγγελίου περὶ τοῦ ἀσώτου υἱοῦ, ἐκκλησιαστικοὶ καὶ πνευματικοὶ λειτουργοὶ καὶ οἱ Ὀρθόδοξοι πιστοί, κεκοπιακότες ἀπὸ τῆς τύρβης τῶν καθ᾿ ἡμέραν μεριμνῶν τοῦ βίου, ἐνίοτε δὲ καὶ ἀπεγνωκότες, ἀπεγνωσμένοι, ὑπὸ τὴν πίεσιν τῶν γεγονότων τῶν ὀδυνηρῶν, τῶν πειρασμῶν καὶ τῶν λογισμῶν τῆς παρούσης, ὡς ἀφρὸς θαλάσσης παρερχομένης καὶ διαλυομένης, βιολογικῆς ὑπάρξεώς μας, προσφέρομεν εἰς τὸν Κύριον τὰ Αὐτοῦ: «Τὰ Σὰ ἐκ τῶν Σῶν, Σοὶ προσφέρομεν κατὰ πάντα καὶ διὰ πάντα», μεμνημένοι «πάντων τῶν ὑπὲρ ἡμῶν γεγενημένων, τοῦ Σταυροῦ, τοῦ Τάφου, τῆς Τριημέρου Ἀναστάσεως, τῆς οὐρανοὺς ἀναβάσεως, τῆς ἐκ δεξιῶν καθέδρας, τῆς δευτέρας καὶ ἐνδόξου πάλιν παρουσίας». Δηλαδή, ζῶμεν τὸ χθές, τὸ σήμερον καὶ τὸ αὔριον τοῦ μυστηρίου τῆς Ἐκκλησίας ἐν ἐμπιστοσύνῃ εἰς τὸν Κύριον. Εἰς τὴν Σμύρνην, εἰς τὸν Ἱερὸν Ναὸν τῆς Ἁγίας Φωτεινῆς, πέριξ τοῦ ὁποίου «ζῇ καὶ κινεῖται» ἡ Ὀρθόδοξος Κοινότης τῆς πόλεως ταύτης, σήμερον ἱερουργοῦμεν τὸ Μυστήριον τῆς ζωῆς καὶ μεταλαμβάνομεν τοῦ Σώματος καὶ τοῦ Αἵματος τοῦ Κυρίου. Πέριξ τοῦ Ἱεροῦ τούτου Ναοῦ λειτουργεῖ, ἡμετέρᾳ Πατριαρχικῇ μερίμνῃ, ἀπὸ διετίας περίπου, Ὀρθόδοξος Κοινότης, εἰς τὴν ὁποίαν διακονεῖ ὡς Ἱερατικῶς Προϊστάμενος αὐτῆς ὁ Ὁσιολογιώτατος Ἀρχιμανδρίτης τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου κ. Κύριλλος Συκῆς, κληρικὸς μὲ πολυετῆ καρ- 35 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 36

ποφόρον δρᾶσιν εἰς τὴν Λέσβον, μὲ ζῆλον καὶ μὲ ἱεραποστολικὸν φρόνημα, μὲ ὑποδειγματικὴν ἀφοσίωσιν εἰς τὸ Οἰκουμενικόν μας Πατριαρχεῖον, τὸν ὁποῖον συγχαίρομεν καὶ εὐχαριστοῦμεν πατρικῶς διὰ τοὺς κόπους του, καὶ τοῦ ἐκφράζομεν ἀμέριστον καὶ ὁλόθυμον τὴν Πατριαρχικήν μας εὐαρέσκειαν. Εὐχαριστοῦμεν τῷ Κυρίῳ καὶ ἑαυτοῖς καὶ ἀλλήλοις, διὰ πάντα καὶ κατὰ πάντα καὶ συγχαίρομεν πάντας τοὺς κοπιῶντας εἰς τὸν ἀγρὸν τοῦτον. Εἰς τὸν ναὸν τοῦτον προσευχόμεθα ὑπὲρ ἀναπαύσεως τῶν ψυχῶν τῶν προαπελθόντων Ὀρθοδόξων πατέρων καὶ ἀδελφῶν μας, καὶ ἀτενίζομεν μετ᾿ ἐλπίδος καὶ ἀγαθῆς προσδοκίας –εὐχόμεθα νὰ μὴ διαψευσθῶμεν- τὸ μέλλον τῆς ὀρθοδόξου παρουσίας καὶ μαρτυρίας ἐν Σμύρνῃ, ἐν Ἰωνίᾳ καὶ γενικώτερον ἐν Μικρᾷ Ἀσίᾳ, ἀμέσῳ κανονικῇ δικαιοδοσίᾳ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, ἑρμηνεύοντες τὰ «σημεῖα τῶν καιρῶν», τὰ ἐπιτρέποντα τὴν ἐγκατάστασιν ἐν Μικρᾷ Ἀσίᾳ πολλῶν ὀρθοδόξων χριστιανῶν, ἀνεξαρτήτως ἐθνικῆς καὶ φυλετικῆς καταγωγῆς, εἰς ἀπόδειξιν τῆς παγκοσμιότητος τοῦ κηρύγματος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Εἰς τοῦτο συντελεῖ καὶ ἡ Εὐρωπαϊκὴ προοπτικὴ τῆς Τουρκίας, τῆς ὁποίας τὴν πλήρη ἔνταξιν εἰς τὴν Εὐρωπαϊκὴν Ἕνωσιν εὐχόμεθα καὶ ὑποστηρίζομεν ἐκθύμως. Πατέρες καὶ ἀδελφοί, Θὰ ἠθέλαμε νὰ κατακλείσωμεν τὸν λόγον διὰ τῆς ἀναφορᾶς εἰς τρία πρόσωπα, συνδεθέντα κατὰ τὴν ἐπίγειον ζωήν των μὲ τὴν Σμύρνην καὶ τὴν εὐρυτέραν περιοχήν της: Πρῶτον τὸν Ἠλίαν Βενέζην τὸν Κυδωνιέα, ἐκ τῶν σημαντικω-τέρων συγγραφέων τῆς περιόδου τοῦ 1930, ὁ ὁποῖος «ἔζησε τὴν αἰχμαλωσία καὶ τὸν ξεριζωμό», καὶ ὁ ὁποῖος εἰς ὅλα σχεδὸν τὰ ἔργα του ἀναφέρεται εἰς ἀναμνήσεις ἐκ τῆς ζωῆς τῶν ὀρθοδόξων ρωμηῶν ἐν Μικρᾷ Ἀσίᾳ, «γιὰ τὸ τί εἶχαν καὶ τί ἔχασαν». Ἀναφέρεται εἰς τὴν εἰρηνικὴν συμβίωσιν τῶν ρωμηῶν μὲ τοὺς τούρκους εἰς τὴν «Αἰολικὴν γῆν» του, περιγράφει εἰς τὴν «Γαλήνην» του τὰ ὄνειρα καὶ τὸν εὐδαιμονικὸν τρόπον ζωῆς, ποὺ διεταράχθη «ἀπὸ τὸν πυροβολισμὸ ποὺ σήμανε τὸν Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο», καὶ εἰς τὸ ἔργο του «Μικρασία, Χαῖρε» σημειώνει: «Στὰ ἐφηβικά μου χρόνια ἡ μοῖρα μου ἦταν νὰ βρεθῶ μὲς στὴν πύρινη ζώνη τῆς καταστροφῆς ἐκείνης. Ἡ ζωή μου συνδέθηκε μὲ αὐτὰ τὰ συμβάντα ποὺ σφράγισαν τὴν μοῖρα μου σὰν συγγραφέα: Τὰ περισσότερα βιβλία μου ἔγιναν χρονικὸ καὶ ἀφιέρωμα στὸ δρᾶμα τῆς Μικρασίας». Μαζὶ μὲ τὸν Βενέζη ἀναφέρομεν καὶ τὸν σμυρναῖο ποιητὴ Γιῶργο - 36 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 37

Σεφέρη (1900-1971), εἰς τὰ ποιήματα τοῦ ὁποίου διακρίνεται «ἡ νοσταλγία διὰ τὴν πατρίδα ποὺ χάθηκε, καθὼς καὶ τὰ ἐπακόλουθα τοῦ πολέμου, ἡ πίκρα καὶ ἡ δυστυχία». Καί, τέλος, καταλήγομεν, μὲ τὴν ἔγκυρον σατιρικὴν ἐφημερίδα τῆς Σμύρνης: «Κόπανος, ὁ Ρωμηὸς τῆς Σμύρνης», τοῦ Γεωργίου Ἀναστασιάδου, ἡ ὁποία ἡρμήνευε τὰ γεγονότα, «σατιρικῶς» καὶ «πραγματικῶς», μὲ ἁπτὰ «καθημερινὰ συμβάντα», ὑπὸ τὸ πρῖσμα τῆς ἐπισήμου κρατικῆς γραμμῆς τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας καὶ τοῦ τοπικοῦ κοινοτικοῦ πνεύματος, τὸ ὁποῖον στηρίζεται ὑπὸ τῶν κατοίκων ἀνεξαρτήτως ἐθνικῶν καταβολῶν... Τάς μνήμας αὐτὰς καὶ τὰς ἀναμνήσεις ἠθελήσαμεν, ἀντὶ παντὸς ἄλλου κηρυγματικοῦ ἢ ἐκκλησιαστικοῦ λόγου, νὰ μοιρασθοῦμε, ἀδελφοί, μαζί σας, διότι ἡ συγκίνησις τῆς μνήμης τῶν γεγονότων ἐκείνων μᾶς συγκλονίζει προσωπικῶς, πεποίθαμεν δὲ καὶ ὅλους σας. Ὅλα δὲ αὐτὰ τὰ ἀναφέρομεν ἐν τῷ φωτὶ τοῦ Χριστοῦ, τοῦ ζωῆς χορηγοῦ καὶ κυριεύοντος τοῦ θανάτου. Ἂς παρηγορηθοῦν, λοιπόν, αἱ ψυχαὶ τῶν χιλιάδων νεκρῶν μας, τοὺς ὁποίους δὲν λησμονοῦμεν. Οἱ Ἱεροὶ τάφοι των «κρατοῦν ἄξια τὰ τιμημένα ἐδάφη τῆς Ἀνατολῆς. Εἶναι οἱ ματωμένοι τίτλοι τῆς θυσίας» (Γεώργιος Σεφέρης). Ἐδῶ, εἰς τὴν Σμύρνην, «ξαγρυπνᾶ ἀπὸ τὴν θεϊκὴ προσταγή, ἀκοίμητος φρουρός, ἡ Ἁγία Φωτεινὴ καὶ ἡ μνήμη. Εἶναι οἱ ἀκρίτες τῆς αἰωνιότητος, ἀθάνατοι στὶς καταπτώσεις καὶ τὶς συμφορές.....», γεγονὸς τὸ ὁποῖον μαρτυροῦν οἱ στίχοι τοῦ ποιήματος «Τὸ στερνὸ καράβι» τοῦ ἀγνώστου ποιητοῦ: «... Ὅλα τὰ χάσαμε..! Καὶ μόνο φόρτωσε τὸ πιὸ στερνὸ καράβι, τὴν ὥρα τοῦ χαμοῦ.... Φόρτωσε τὴν Ἐλπίδα τοῦ ξαναγυρισμοῦ!!!. Ἔλα...χρυσὸ καράβι, ἔλα ξεφόρτω-σε!». Ἐν κατακλεῖδι προσθέτομεν προσευχητικῶς: Ἔλα, ξεφόρτωσε, Χριστέ, εἰς τὴν Σμύρνην καὶ εἰς τὴν Ἰωνίαν καὶ εἰς τὴν Μικρὰν Ἀσίαν, ὅπως σήμερα καὶ εἰς τὸ μέλλον, τὴν πίστιν, τὴν ἐλπίδα, τὴν ὀρθόδοξον ζωὴν καὶ μαρτυρίαν, πρεσβείαις τῆς Ἁγίας Φωτεινῆς καὶ πάντων τῶν Ἁγίων τῶν ἐνταῦθα διαλαμψάντων. Ἀμήν.

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 38

Ἡ Α.Θ.Π. ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης κατά τήν Θείαν Λειτουργίαν, ἐν τῷ Ἱερῷ Ναῷ Ἁγίου Βουκόλου Σμύρνης.

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 39

Ὁμιλία τῆς Α.Θ.Π. τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου εἰς τό Ναΰδριον τοῦ Τιμίου Σταυροῦ Μπουρνόβα (8 Φεβρουαρίου 2015) Ἱερώτατοι ἅγιοι ἀδελφοί, Φίλτατε κ. Γενικὲ Πρόξενε τῆς Ἑλλάδος, Ὁσιολογιώτατε Ἀρχιμανδρῖτα τοῦ καθ᾿ ἡμᾶς Οἰκουμενικοῦ Θρόνου κύριε Κύριλλε, Ἱερατικῶς Προϊστάμενε τῆς Ὀρθοδόξου Κοινότητος Σμύρνης, Εὐγενεστάτη κυρία Θεοδώρα Χατζούδη, Πρόεδρε τῆς Κοινότητος Σμύρνης, Τέκνα ἡμῶν ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά, Ἡ σημερινὴ ἡμέρα ἐπεφύλαξεν εἰς ἡμᾶς μίαν ἀκόμη εὐλογίαν τοῦ Θεοῦ, αὐτὴν τοῦ προσκυνήματος εἰς τὸ προσφάτως ἀνακαινισθὲν Ναΐδριον τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, εἰς τὸ ὡραῖον καὶ φημισμένον προάστειον τῆς Σμύρνης, τὸν Μπουρνόβα. Ἡ ἱστορία του παλαιά, ἀναγομένη εἰς τὸν 13ον αἰῶνα, ὅτε ἀναφέρεται ὡς Πρινόβαρις, ὀνομασία ἐκ τῆς ὁποίας πιθανὸν προέρχεται καὶ ἡ νεωτέρα ἡ ὁποία ἐγένετο γνωστὴ κατὰ τὴν ἐποχὴν τῆς ἀκμῆς του, τοὐτέστιν εἰς τὸν 18ον καὶ κυρίως τὸν 19ον αἰῶνα, ὅτε ἀπετέλει τόπον κατοικίας οὐχὶ μόνον Τούρκων ἀλλὰ καὶ Ἀρμενίων, Ἑβραίων, Ἑλλήνων καὶ λοιπῶν Εὐρωπαίων, κυρίως δὲ Ἄγγλων. Ἡ πολυπολιτισμικότης αὕτη ἀντανεκλᾶτο τόσον εἰς τὰ σχολεῖα, τρία ἐκ τῶν ὁποίων ἀνῆκον εἰς τὴν Ὀρθόδοξον Ἑλληνικὴν κοινότητα, ὅσον καὶ εἰς τοὺς χώρους λατρείας, περὶ τῶν ὁποίων μαρτυρεῖται ἡ ὕπαρξις τριῶν Ὀρθοδόξων (Ἑλληνικῶν) ναῶν, ἐξυπηρετούντων τὰς λειτουργικὰς ἀνάγκας τοῦ Ἑλληνικοῦ πληθυσμοῦ, ἀποτελοῦντος τὸ ἥμισυ περίπου τοῦ συνολικοῦ. Αἱ ἐπισυμβᾶσαι ἀλλαγαὶ εἰς τὴν πολιτισμικὴν σύνθεσιν τῆς Σμύρνης ἠλλοίωσαν, ὡς ἦτο ἀναμενόμενον, καὶ τὴν κατάστασιν ἐνταῦθα καὶ - 39 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 40

ὡδήγησαν εἰς τὴν ἀποχώρησιν τῶν παλαιῶν κατοίκων καὶ τὴν ἐρήμωσιν τῶν ὑπαρχόντων ναῶν. Ἡ βελτίωσις ὅμως τοῦ κλίματος εἰς τὰς ἑλληνοτουρκικὰς σχέσεις κατὰ τὰ τελευταῖα ἔτη καὶ ἡ ἀναπτυχθεῖσα συνεργασία μεταξὺ φορέων ἑκατέρωθεν ἀλλὰ καὶ τῆς τοπικῆς αὐτοδιοικήσεως καὶ εἰς τὰς δύο πλευρὰς τοῦ Αἰγαίου Πελάγους, εἶχεν ὡς ἀποτέλεσμα τὰς ἀγαθὰς ἐξελίξεις τῶν ὁποίων εἴμεθα κατὰ τὰς ἡμέρας αὐτὰς ἅπαντες μάρτυρες· καὶ παρότι εὑρισκόμεθα ἀκόμη εἰς τὸν χειμῶνα, ἡμεῖς ἀπολαμβάνομεν ἤδη τὴν ἄνοιξιν. Εὐχόμεθα δὲ ἀπὸ καρδίας ἡ ἄνοιξις αὐτὴ νὰ εἶναι μακρὰ καὶ διαρκής, ὥστε νὰ μὴ μαράνῃ τὰς προσδοκίας καὶ νὰ μὴ ἀπογοητεύσῃ τὰς ἐλπίδας μας, ἀλλὰ νὰ ἐξελιχθῇ εἰς μίαν ἐποικοδομητικὴν καὶ καρποφόρον συνεργασίαν μεταξὺ τῶν δύο γειτόνων λαῶν, ἐπ᾽ ὠφελείᾳ τῆς εὐρυτέρας περιοχῆς μας. Τὸ ἀνακαινισθὲν τοῦτο Ναΐδριον εἶναι ἀφιερωμένον εἰς τὸν Τίμιον Σταυρόν. Δι᾽ ἡμᾶς τοὺς εἰς Χριστὸν πιστεύοντας ὁ Τίμιος Σταυρὸς ἔχει ἰδιαιτέραν σημασίαν ὡς σύμβολον ἀφ᾽ ἑνὸς τῆς θυσίας τοῦ Θεανθρώπου χάριν τοῦ πεπτωκότος καὶ μακρυνθέντος ἀπὸ τοῦ Θεοῦ ἀνθρώπου, ἀφ᾽ ἑτέρου δὲ τῆς ἀμφιδρόμου ἀγάπης Θεοῦ καὶ ἀνθρώπου καὶ τῆς διὰ τοῦ Τιμίου Σταυροῦ ἐπιτευχθείσης ἑνώσεως αὐτῶν. Ὁ συμβολισμὸς τῆς ἀγάπης δὲν περιορίζεται ὅμως μόνον εἰς τὴν πρὸς τὸν Θεὸν ἀγάπην τοῦ ἀνθρώπου, ἡ ὁποία ἀποβαίνει ἐλλιπὴς καὶ ὑποκριτικὴ ἐὰν δὲν συνοδεύεται ἀπὸ τὴν ἀγάπην πρὸς τὸν συνάνθρωπον. Τοῦτο ὑποδηλώνει καὶ ὁ Σταυρὸς τοῦ Κυρίου, τοῦ ὁποίου ἡ μὲν κάθετος κεραία συμβολίζει, κατὰ τοὺς Πατέρας, τὴν κατερχομένην ἀγάπην τοῦ Θεοῦ πρὸς τὸν ἄνθρωπον, ἅμα δὲ καὶ τὴν ὑψοποιὸν ἀγάπην τοῦ ἀνθρώπου πρὸς τὸν Θεόν, ἡ δὲ ὀριζόντιος δηλώνει τὸ χρέος τοῦ ἀνθρώπου νὰ ἀγωνίζεται διὰ τὴν μετ᾽ ἀγάπης ἕνωσιν αὐτοῦ μετὰ πάντων ἀνθρώπων τοὺς ὁποίους ἥνωσε μετὰ τοῦ Θεοῦ διὰ τῆς θυσίας αὐτοῦ ὁ Χριστός, ὁ ὁποῖος, κατὰ τὸν ἱερὸν ὑμνογράφον, «ἥπλωσε τὰς παλάμας καὶ ἥνωσε τὰ τὸ πρὶν διεστῶτα». Ἡ τοιαύτη ἀγάπη ὀφείλει νὰ ἀπευθύνεται πρὸς πάντα ἄνθρωπον, ἀδιακρίτως ἐθνικότητος, φυλῆς, χρώματος ἢ θρησκείας, καὶ προϋποθέτει τὸν σεβασμὸν πρὸς τὴν ἰδιοπροσωπίαν ἑνὸς ἑκάστου ἀτόμου, συγχρόνως δὲ καὶ τὸν σεβασμὸν πρὸς τὴν πίστιν καὶ τὴν θρησκείαν αὐτοῦ. Ἡ ἀνεκτικότης, ἄλλωστε, ἔναντι τῆς θρησκείας τοῦ ἄλλου, ἀποτελεῖ ὑγιὲς θεμέλιον μιᾶς συγχρόνου κοινωνίας. Πρὸς τὸν σκοπὸν τῆς ἐνισχύσεως καὶ διευρύνσεως τῆς ἀνεκτικότητος καὶ τῆς ἀνεξιθρησκείας πεπείσμεθα ὅτι συμβάλλει καὶ ἡ λειτουργία τοῦ - 40 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 41

προσφάτως ἀνακαινισθέντος Ναϊδρίου τοῦ Τιμίου Σταυροῦ ἐν Μπουρνόβα. Διὰ τοῦτο καὶ ἐκφράζομεν τὴν ἱκανοποίησιν καὶ τὴν χαρὰν τῆς ἡμετέρας Μετριότητος ἐπὶ τῇ ἀνακαινίσει, εὐχαριστοῦμεν δὲ ἀπὸ καρδίας πάντας τοὺς συμβαλόντας καὶ κοπιάσαντας δι᾽ αὐτήν, πρωτίστως δὲ τὰς τοπικὰς Ἀρχάς, τὸν Δήμαρχον Μπουρνόβα κύριον Olgun Atila καὶ τοὺς μεριμνήσαντας διὰ τὰς ἀναγκαίας λεπτομερείας, ὥστε νὰ δυνηθῶμεν σήμερον νὰ ἔλθωμεν προσκυνηταὶ ὅλοι ἐμεῖς ἐκ Τουρκίας καὶ ἐκ τοῦ ἐξωτερικοῦ καὶ οἱονεὶ νὰ ἐγκαινιάσωμεν τὸ ἱερὸν τοῦτον Ναΐδριον διὰ τῆς προσευχῆς μας. Εὐχόμεθα δὲ τὴν σύντομον ἀποκατάστασιν καὶ ἄλλων ἱερῶν ναῶν εἰς τὴν περιφέρειαν ταύτην πρὸς ἐξυπηρέτησιν τῶν ἀναγκῶν τῶν ἐνταῦθα οἰκούντων καὶ παρεπιδημούντων Ὀρθοδόξων καὶ ἄλλων χριστιανῶν καὶ τὴν δι᾽ αὐτῶν ἀνάδειξιν τῆς πολυπολιτισμικῆς ταυτότητος τῆς μεγαλουπόλεως τῆς Σμύρνης.

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 42

Ἐκ τῆς Πατριαρχικῆς Θείας Λειτουργίας εἰς Σμύρνην.

φωτο

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 43

Ὁμιλία τῆς Α.Θ.Π. τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου μετά τό πέρας τοῦ Ἑσπερινοῦ εἰς τόν Ἱερόν Ναόν Ἁγίου Δημητρίου Κιρκιντζέ (9 Φεβρουαρίου 2015) Ἱερώτατοι ἅγιοι ἀδελφοί, Ὁσιολογιώτατε Ἀρχιμανδρῖτα τοῦ καθ᾿ ἡμᾶς Οἰκουμενικοῦ Θρόνου κύριε Κύριλλε Συκῆ, Ἱερατικῶς Προϊστάμενε τῆς Ὀρθοδόξου Κοινότητος Σμύρνης, Εὐλογημένοι προσκυνηταί, τέκνα ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά, «Οἱ δὲ Ἴωνες οὗτοι, τῶν καὶ τὸ Πανιώνιόν ἐστι, τοῦ μὲν οὐρανοῦ καὶ τῶν ὀρέων ἐν τῷ καλλίστῳ ἐτύγχανον ἱδρυσάμενοι πόλιας πάντων ἀνθρώπων τῶν ἡμεῖς ἴδμεν». Διὰ τῶν λόγων τούτων ὁ ἀρχαῖος ἱστορικὸς Ἡρόδοτος ἐκθειάζει τὰ φυσικὰ πλεονεκτήματα τῆς εὐλογημὲνης παρὰ Θεοῦ περιοχῆς τῆς Ἰωνίας, τὴν ὁποίαν ἐπισκεπτόμεθα κατὰ τὰς ἡμέρας αὐτάς. Ἡ σπανία ἀτμόσφαιρά της, ὁ ὑπέροχος οὐρανὸς καὶ τὸ θαυμάσιον κλῖμα ἀποτελοῦν ἐξαιρετικα προνόμια αὐτῆς. Ζῶντες ἐντὸς ἀπλέτου φυσικοῦ φωτὸς οἱ Ἴωνες, ἀμέσως προσέλαβον τὸ ἀληθινὸν φῶς τῆς εἰς τὸν Χριστὸν πίστεως, μετὰ τὴν Ἀνάστασιν Αὐτοῦ, κατὰ τὰς περιοδείας τῶν Ἀποστόλων. Πρὸ δύο χιλιάδων ἐτῶν ἐθεμελιώθη εἰς τὴν ἱστορικὴν αὐτὴν περιοχὴν ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ. Τὰ σήμερον σωζόμενα εἰς τὸν γεωγραφικὸν χῶρον της μνημεῖα μαρτυροῦν τὸ ἦθος μιᾶς κοινωνίας, ἡ ὁποία, πρὸ Χριστοῦ εἰσέτι, ἐγνώριζε νὰ σέβεται τὴν δημιουργίαν, νὰ ἀγαπᾷ τὸ φῶς καὶ νὰ ἐναρμονίζῃ τὰ οἰκοδομήματα τοῦ πολιτισμοῦ της εἰς ἀπόλυτον συμφωνίαν μὲ τὸ φυσικὸν περιβάλλον της. Εὑρισκόμεθα σωματικῶς, ἀδελφοί, εἰς τὸ Κιρκιντζὲ τῶν 3.500 ὀρθοδόξων ρωμηῶν πιστῶν τοῦ ἔτους 1921 καὶ προσευχόμεθα εἰς τοὺς Ναούς του. Ἔχοντες σήμερον τὴν εὐλογίαν νὰ εὑρισκώμεθα εἰς τὸν ἱερὸν καὶ ἀπέραντον τοῦτον χῶρον, ἀπὸ ἱστορικῆς, γεωγραφικῆς καὶ πνευματικῆς σκοπιᾶς, καὶ νὰ τελῶμεν τὸν ἑσπερινὸν εἰς τὸν Ἱερὸν Ναὸν τοῦ Ἁγίου - 43 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 44

Δημητρίου Κιρκιντζέ, αὐθορμήτως ἀναπολοῦμεν τὴν «ἐρώτησιν» τοῦ Δημιουργοῦ Θεοῦ πρὸς τὸν Προφήτην Ἰεζεκιήλ : «Υἱὲ ἀνθρώπου, εἰ ζήσεται τὰ ὀστέα ταῦτα;» (37,2). Ἡ ἀπάντησις εἰς τὸ διαχρονικὸν ἐρώτημα τοῦτο τοῦ ὁδοιπόρου ἐπὶ τῆς γῆς ἀνθρώπου ἀσφαλῶς δὲν εἶναι εὐχερής. Οἱ Ὀρθόδοξοι Χριστιανοὶ οὐδέποτε βεβαίως παύομεν νὰ ἐλπίζωμεν καὶ νὰ πιστεύωμεν ὅτι τὰς ἐξελίξεις τῶν χρόνων καὶ τῶν καιρῶν ρυθμίζει καὶ διευθετεῖ κατὰ τὸ ἴδιον Θέλημα μόνον ὁ Κύριος, ὁ Ὁποῖος, κατὰ τὰς ἀνεξερευνήτους βουλὰς Αὐτοῦ, «ἀνυψοῖ καὶ ταπεινοῖ», ἀνατρέπει βουλὰς καὶ σχέδια τῶν «ἰσχυρῶν ἐξουσιαστῶν» τῆς γῆς, καὶ ἐνεργεῖ τὰ πάντα εἰς δόξαν Αὐτοῦ. Ὑπὸ τὴν θεώρησιν αὐτήν, εἶναι εὐλογημένον τὸ γεγονὸς ὅτι καὶ πάλιν αἱ ἱεραὶ ὑμνωδίαι ἀκούονται εἰς τὰ πρὸ ἑνὸς περίπου αἰῶνος ἐγκαταλειφθέντα καὶ σιγήσαντα πατρογονικὰ ἱερὰ τῆς περιοχῆς τῆς Ἰωνίας. Ἡ ἀποψινὴ ἀκολουθία εἰς τὸν Κιρκιντζὲ ποτίζει τὸ δένδρον τῆς ἐλπίδος καὶ ἐπιτρέπει νὰ ὁραματιζώμεθα διὰ τὸ μέλλον. Ἡ ἀπάντησις εἰς τὸ ἐρώτημα πρὸς τὸν Προφήτην ἔρχεται δι᾿ αὐτῆς ταύτης τῆς πραγματικότητος, τὴν ὁποίαν ἐπιγραμματικῶς ἐκφράζει ὁ γνωστὸς ποιητὴς Γιάννης Ρίτσος: «Αὔριο ἴσως γελάει ὁ δρόμος κάτω ἀπ᾿ τὰ πάμφωτα πέλματα τῆς νέας μέρας. Ἄγρυπνοι σφίγγοντας τὶς παλάμες μας ἀγαποῦμε καὶ πιστεύουμε» (Γιάννης Ρίτσος). Εἰς τὴν σημερινὴν ἡμέραν χαρᾶς διὰ τὸν Κιρκιντζὲ προεξάρχει ὁ πολιοῦχος τῆς πόλεως αὐτῆς Ἅγιος Μεγαλομάρτυς Δημήτριος, δόξαν δὲ καὶ εὐχαριστίαν ἀναπέμπομεν τῷ Ἁγίῳ Θεῷ, ὁ Ὁποῖος μᾶς ἀξιώνει νὰ ἴδωμεν καὶ πάλιν τὸν ἄξιον πάσης τιμῆς καὶ εὐλαβείας Ναόν του πλήρη πιστῶν, ἔστω καὶ ἐν ἀλληγορικῶς «παρερχομένῳ ὁράματι». Αἰσθανόμεθα ἱερὰν συγκίνησιν καὶ βαθεῖαν κατάνυξιν ψυχικήν, μεταιρόμενοι ἀληθῶς ἐκ τῆς γῆς πρὸς τὰ οὐράνια, εἰς τὴν μνήμην τῶν ὅσων ἀδελφῶν μας ἔζησαν ἐδῶ εἰς τὸν Ὀρθόδοξον Κιρκιντζέ, διὰ τὸν ὁποῖον μεριμνῶμεν ὅλαι αἱ ἀπὸ τοῦ 1924 καὶ ἑξῆς γενεαὶ νὰ μὴ περιπέσῃ εἰς τὴν λήθην καὶ σβύσῃ ἡ παράδοσίς του. Αἰσθανόμεθα συγκίνησιν ὁμοιάζουσαν μὲ ἐκείνην τοῦ μυθικοῦ καὶ συγχρόνως θρυλικοῦ Ὀδυσσέως, ὁ ὁποῖος μετὰ πολυετῆ περιπλάνησιν ἐπιστρέφει εἰς τὴν ἠγαπημένην του Ἰθάκην. Ἤλθομεν, λοιπόν, καὶ ἡμεῖς μὲ τοὺς ἁγίους συνοδικοὺς ἀρχιερεῖς καὶ τὸν λαὸν τοῦ Θεοῦ εἰς τὸν Κιρκιντζὲ καὶ εἰς τὰς λοιπὰς πόλεις τῆς Ἰωνίας -διὰ τὴν ὁποίαν καυχᾶται ἡ Μήτηρ Ἐκκλησία τῆς Κωνσταντινουπόλεως-, ὄχι ὡς ἁπλοῖ προσκυνηταὶ ἢ καὶ ἁπλοῖ θεαταὶ ἑνὸς παρελθόντος μυστηρίου. Ἤλθομεν ἐν τῇ πραγματικότητι εἰς τὰ ἴδια, εἰς τὰς πατρογο- 44 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 45

νικὰς ἑστίας τῆς Χάριτος, ἡ ὁποία Χάρις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ὡς ἄλλη αὔρα λεπτὴ μαρτυρεῖ τὴν παρουσίαν καὶ τὴν προσφορὰν τῆς Ὀρθοδοξίας διὰ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καὶ εἰς τοὺς χώρους τούτους. Ἡ ὥρα εἶναι μοναδικὴ καὶ δὲν ἐπιτρέπει λόγους ἀλλὰ μόνον βιωματικὴν ὅλων μας προσέγγισιν τῆς προσευχητικῆς αὐτῆς στιγμῆς, ἡ ὁποία ἑνώνει τὸ παρελθὸν μὲ τὸ παρόν, μὲ ἔκτασιν εἰς τὸ μέλλον. Εὑρισκόμεθα ἀκόμη ἀπόψε ἐδῶ, διὰ νὰ τιμήσωμεν τοὺς μεγάλους Ἁγίους τῆς πλησιοχώρου ἱστορικῆς Ἐφέσου: τὸν κορυφαῖον τῶν Ἐθνῶν Ἀπόστολον Παῦλον, τὸν πολλὰ ὑπομείναντα καὶ παθόντα διὰ τὸν ἐκχριστιανισμὸν αὐτῆς. Τὸν ἠγαπημένον Μαθητὴν τοῦ Κυρίου Ἰωάννην τὸν Ἀπόστολον καὶ Εὐαγγελιστὴν καὶ Θεολόγον, ὁ ὁποῖος διῆλθεν εἰς τὴν περιοχὴν ἕνα διάστημα τοῦ ἐπιγείου βίου του. Τὴν Ἰσαπόστολον καὶ Μυροφόρον Μαρίαν τὴν Μαγδαληνήν, ἡ ὁποία πρώτη ἔλαβε «πεῖραν» τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου, ἥψατο τῶν ποδῶν τοῦ Ἀναστάντος καὶ ἤκουσε τῆς φωνῆς Αὐτοῦ: «Μαρία, μὴ μου ἅπτου· οὔπω γὰρ ἀναβέβηκα πρὸς τὸν Πατέρα μου» καὶ τῆς ὁποίας ὁ τάφος κεῖται ἐκεῖ, εἰς τὴν Ἔφεσον. Ἀκόμη, τοὺς ἑπτὰ Παῖδας, οἱ ὁποῖοι ἐβεβαίωσαν τὴν Ἐκκλησίαν καὶ τὸν κόσμον περὶ τῆς κοινῆς ἀναστάσεως τῶν νεκρῶν διὰ τῆς «κοιμήσεώς» των ἐπὶ πολλοὺς αἰῶνας ἐν σπηλαίῳ τῆς πόλεως καὶ τῆς ἐγέρσεώς των καὶ ἐμφανίσεώς των εἰς τὸν κόσμον, ὡς περιγράφει ὁ συναξαριστὴς τῆς 4ης Αὐγούστου καὶ τῆς 18ης Δεκεμβρίου. Ἡ πόλις τοῦ Κιρκιντζὲ καυχᾶται ὅμως καὶ διότι ἔχει προστάτην τὸν μέγιστον ἐν Ἀθληταῖς ἀθλοφόρον Δημήτριον. Εὐχαριστοῦμεν τὸν Ἅγιον, ὁ ὁποῖος μᾶς ἠξίωσε νὰ ἐνθυμηθῶμεν ἐδῶ τὸ ἡρωϊκὸν μαρτύριον αὐτοῦ, ἀπὸ τὸ σεβασμιώτατον καὶ ἁγιώτατον σῶμα τοῦ ὁποίου ἀνέβλυσε καὶ κατεπλημμύρισε τὴν οἰκουμένην τὸ πανεύοσμον μῦρον του. Εὐχαριστοῦμεν τὸν Κύριον τῆς δόξης, διότι μᾶς ἠξίωσε νὰ ἀνοίξωμεν τὸν Ναὸν τοῦ δεδοξασμένου Ἁγίου Του, ἐντὸς τοῦ ὁποίου ἀντηχοῦσαν ἄλλοτε αἱ ἱεραὶ ὑμνωδίαι τῶν εὐσεβῶν, ὅπου ἐτελεῖτο ἡ ἀναίμακτος θυσία καὶ ἐδοξολογεῖτο ὁ εὐεργέτης τοῦ παντός. Τὸν ναόν, ἐντὸς τοῦ ὁποίου εὐχαριστοῦσαν τὸν Μεγαλομάρτυρα οἱ μακαριστοὶ Ὁμογενεῖς μας διὰ τὰς τόσας εὐεργεσίας καὶ τὰ θαυμάσιά του, τὰ ὁποῖα καθ᾿ ἑκάστην καὶ κατὰ διαφόρους περιστάσεις ἐποίει εἰς αὐτούς. Εὐχαριστοῦμεν τὰς ἀρχὰς τοῦ τόπου διὰ τὴν ἄδειαν τὴν ὁποίαν εὐγενῶς μᾶς προσέφερον διὰ τὴν τέλεσιν τῆς ἱερᾶς ἀκολουθίας ταύτης καὶ εὐχόμεθα ἡ φιλία μεταξὺ τῶν δύο λαῶν ἑκατέρωθεν τοῦ Αἰγαίου νὰ συνεχίζεται καὶ νὰ αὐξάνῃ. Εὐχόμεθα οἱ Ἅγιοι τῆς περιοχῆς νὰ ἀνταπο- 45 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 46

δίδουν μισθὸν εἰς ὅλους σας, ἀδελφοὶ συμπροσκυνηταὶ καὶ συνοδοιπόροι μας εἰς τὸ προσκύνημα αὐτὸ μνήμης, ἀλλὰ καὶ συνεχείας μετὰ συνεπείας εἰς τὸν ἀγῶνα τοῦ δικαίου, τοῦ καλοῦ, τοῦ ὀρθοῦ, τῆς ἀληθινῆς λατρείας. Εὐχαριστοῦμεν, ἀδελφοί, διὰ τὸ προσκύνημά σας αὐτό, διὰ τὸ ὁποῖον ὑπεβλήθητε εἰς πολλοὺς κόπους διὰ νὰ τιμήσετε μαζί μας, μὲ τὴν παρουσίαν σας, τὸ σπουδαῖον γεγονὸς τῆς τελέσεως ἱερουργιῶν εἰς τὴν ἐδῶ περιοχὴν μετὰ πολυετῆ σιγήν. Οἱ Ἅγιοι νὰ σᾶς σκεπάζουν καὶ νὰ σᾶς εὐλογοῦν καὶ νὰ ἀμείβουν τὴν προθυμίαν καὶ τὴν ἀγάπην σας διὰ τὴν «κληροδοσίαν» ταύτην, τοὺς ἱεροὺς τούτους καὶ ἀλησμονήτους τόπους. Ἐπικαλούμεθα ἐφ᾿ ὅλους σας τὴν Χάριν τοῦ μεγαλομάρτυρος Δημητρίου καὶ τοῦ Τιμίου Προδρόμου, εἰς τιμὴν τοῦ ὁποίου ἐκτίσθη ὁ ἕτερος ναὸς τοῦ Κιρκιντζέ, καὶ μετὰ συγκινήσεως καὶ ἱεροῦ ἐνθουσιασμοῦ ἀναφωνοῦμεν: «Τὶς Θεὸς μέγας, ὡς ὁ Θεὸς ἡμῶν, Σὺ εἶ ὁ Θεὸς ἡμῶν ὁ ποιῶν θαμάσια μόνος». Ἀληθῶς, «ὁ Θεὸς ἡμῶν ἐν τῷ οὐρανῷ καὶ ἐν τῇ γῇ πάντα ὅσα ἠθέλησεν ἐποίησεν»! Ἐλπίζομεν δὲ καὶ εὐχόμεθα τὸ σημερινὸν γεγονὸς νὰ μὴ ἀποτελέσῃ μεμονωμένην εὐεργετικὴν ἐνέργειαν ἀλλὰ συνέχειαν τῆς παρουσίας τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου εἰς τὰς ἱστορικὰς ταύτας περιοχάς, διαβεβαιοῦντες ὅτι ἡ παρουσία αὐτὴ μόνον θετικὰς καὶ εὐεργετικὰς ἐπιπτώσεις θὰ ἔχῃ, ὡς καὶ κατὰ τὸ παρελθὸν τῆς εἰρηνικῆς ἐπὶ αἰῶνας πολλοὺς συμβιώσεως τῶν ὀρθοδόξων ρωμηῶν μετὰ τῶν ἐπιτοπίων μουσουλμάνων. Ἀκριβῶς, ὅπως περιγράφει τὴν συμβίωσιν αὐτὴν ἡ ἀείμνηστος γόνος τοῦ Κιρκιντζὲ Διδὼ Σωτηρίου: «Ἂν ὑπάρχει αὐτὸ ποὺ λέμε παράδεισος, τὸ χωριό μας ὁ Κιρκιντζὲς ἤτανε ἕνα δεῖγμα του. Κοντὰ στὸ Θεὸ ζούσαμε, ψηλά, ἀνάμεσα σὲ κατάφυτα βουνὰ καὶ ξαγναντεύαμε ὁλόκληρο τὸν καρπερὸ κάμπο τῆς Ἔφεσος, ποὺ ἤτανε δικός μας ἴσαμε τὴ θάλασσα ὧρες δρόμο, ὅλο συκομπαχτσέδες καὶ λιόδεντρα, καπνά, μπαμπάκια, στάρια, καλαμπόκια καὶ σουσάμια. Τοῦρκοι καὶ ἕλληνες μαζὶ ἀδελφωμένοι, ἑνωμένοι μπρὸς στὴν χαρὰ καὶ μπρὸς στὸ θάνατο... ὅλα ἐκεῖνα τὰ ξυπόλυτα ἐργατόπαιδα, τουρκάκια καὶ ἑλληνόπουλα, παίζαμε φιλιωμένα, ὅπως καὶ μεῖς μὲ τὰ παιδιὰ τῶν μπέηδων... οἱ τοῦρκοι ἀπὸ τὰ γύρω χωριά, τὸ Κιρετσλί, τὸ Χαβουτσλί, τὸ Μπαλατσίκ, μᾶς τιμούσανε καὶ μᾶς θαυμάζανε....». Καὶ καταλήγομεν, πραγματικὰ καὶ ἀλληγορικά, ἡ Διδὼ Σωτηρίου καὶ μαζί της καὶ ὁ Πατριάρχης σας ἐδῶ εἰς τὸ Κικριντζὲ καὶ ὅλοι οἱ πατέρες καὶ ἀδελφοί μας Κιρκιντζιῶτες καὶ ὁ κτίτωρ τοῦ Ναοῦ τούτου τοῦ Ἁγίου Δημητρίου Ἐπίσκοπος Ἄνθιμος: «Νύχτα σκέπασε τὴ γῆ. Δὲν ἤτανε τοῦτος ὁ κόσμος πλασμένος ἀπὸ χέρι Θεοῦ: Ὄχι, δὲν ἤτανε!.... Γι᾿ αὐτὸ καὶ τόσο - 46 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 47

αἶμα, τόσο δάκρυ, τόση φωτιά. Γιατὶ καὶ ἡ ἀγάπη ποὺ χάθηκε ἀνεπιστρεπτί : Τόσα φαρμάκια, τόση συφορὰ κι ἐμένα ὁ νοῦς νὰ γυρίσῃ θέλει πίσω στὰ παλιά! Νά᾿ ταν, λέει, ψέμα ὅλα ὅσα περάσαμε καὶ νὰ γυρίζαμε τώρα δὰ στὴ γῆ μας, στοὺς μπαξέδες μας, στὰ δάση μας μὲ τὶς καρδερίνες, τὶς κάργιες καὶ τὰ πετροκοτσύφια, στὰ περιβολάκια μας μὲ τὶς μαντζουράνες καὶ τὶς ἀνθισμένες κερασιές, στὰ πανηγύρια μας μὲ τὶς ὄμορφες τάβλες... Ἀντάρτη τοῦ Κιορ Μεμέτ, χαιρέτα μου τὴν γῆ ὅπου μᾶς γέννησε, Σελὰμ σοϊλέ. Ἂς μὴ μᾶς κρατάει κακία ποὺ τὴν ποτίσαμε μ᾿ αἷμα». Τῷ δὲ Θεῷ, τῷ Πατρὶ καὶ τῷ Υἱῷ καὶ τῷ Ἁγίῳ Πνεύματι, δόξα καὶ κράτος εἰς τοὺς αἰῶνας. Ἀμήν.

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 48

- 48 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 49

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ

ΕΠΙΣΗΜΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ

- 49 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 50

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 51

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΙΣ ΤΟΜΟΥ ΕΠΕΤΗΡΙΔΟΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΗΣ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ ΚΡΗΤΗΣ, ΕΠΙ ΤΗ  ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΕΙ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΝΤΑ ΕΤΩΝ ΑΡΧΙΕΡΩΣΥΝΗΣ ΤΟΥ ΣΕΒ. ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΚΡΗΤΗΣ κ.κ. ΕΙΡΗΝΑΙΟΥ (ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 1975 - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2015)

- 51 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 52

Ὁ Σεβ. Ἀρχιεπίσκοπος Κρήτης κ. Εἰρηναίος.

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 53

Χρονικόν Μέ ἰδιαίτερη ἐπιτυχία καί πάνδημη συμμετοχή πραγματοποιήθηκε τό ἀπόγευμα τῆς Δευτέρας, 16ης Φεβρουαρίου, στήν αἴθουσα ἐκδηλώσεων τῆς Πατριαρχικῆς Ἀνωτάτης Ἐκκλησιαστικῆς Ἀκαδημίας Κρήτης, ἡ παρουσίαση τοῦ Τόμου τῆς Ἐπετηρίδας, πού ἀφιερώθηκε ἐφέτος στό σεπτό Πρόσωπο τοῦ Σεβασμιωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κ.κ. Εἰρηναίου, Προέδρου τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, μέ τήν εὐκαιρία τῆς συμπλήρωσης σαράντα ἐτῶν ἀπό τήν εἰς ἐπίσκοπο χειροτονία τοῦ (Φεβρουάριος 1975 – Φεβρουάριος 2015). Στήν ἐκδήλωση ἀπηύθηναν χαιρετισμό ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Ἀνδριανουπόλεως κ. Ἀμφιλόχιος, Διευθυντής τοῦ Γραφείου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου στήν Ἀθήνα, ὡς Ἐκπρόσωπος τῆς Α.Θ.Π. τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΥ καί τῆς Ἁγίας του Χριστοῦ Μεγάλης Ἐκκλησίας, ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Λάμπης, Συβρίτου καί Σφακίων κ. Εἰρηναῖος, ἐκ μέρους τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, ὁ Ἐλλογ. κ. Μιλτιάδης Κωνσταντίνου, Κοσμήτορας τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Ἀριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ὁ Δήμαρχος Μαλεβιζίου κ. Κων/νος Μαμουλάκης, ὁ Ἀντιδήμαρχος Ἡρακλείου κ. Πέτρος Ἰνιωτάκης, καθώς καί ἐκπρόσωπος τοῦ Συνδέσμου Φοιτητῶν τῆς Πατριαρχικῆς Ἀκαδημίας. Τήν Ἐκδήλωση τίμησαν μέ τήν παρουσία τους οἱ Σεβ. Μητροπολίτες: Λάμπης, Συβρίτου καί Σφακίων κ. Εἰρηναῖος, Ἱεραπύτνης καί Σητείας κ. Εὐγένιος, Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου κ. Ἀνδρέας, Ρεθύμνης καί Αὐλοποτάμου κ. Εὐγένιος, Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου κ. Δαμασκηνός, ἐνῶ παρέστησαν ὁ Πρωτοσύγκελλος τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Κρήτης, Ἀρχιμ. Μεθόδιος Βερνιδάκης, ὁ Ἀρχιγραμματεύς τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου, Ἀρχιμ. Κύριλλος Διαμαντάκης, οἱ Πανοσιολ. Ἡγούμενοι τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ἀγκαράθου, Ἀρχιμ. Γεράσιμος Μαρματάκης καί τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ἐπανωσήφη, Ἀρχιμ. Βαρθολομαῖος Βογιατζόγλου, Ἡγούμενοι, Ἱεροκήρυκες, Κληρικοί, μοναχοί καί μοναχές ἀπό Ἱ. Μονές τῆς Μεγαλονήσου. - 53 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 54

Ἐπίσης, τίμησαν μέ τήν παρουσία τους τήν Ἐκδήλωση ὁ Βουλευτής κ. Ἐλευθέριος Αὐγενάκης, ὁ Περιφερειάρχης Κρήτης κ. Σταῦρος Ἀρνα ουτάκης, οἱ πρ. Βουλευτές κ. Κώστας Μπαντουβᾶς, κ. Εὐαγγελία Σχοιναράκη καί κ. Μαρία Σκραφνάκη, ὁ Πρόεδρος τοῦ Δικηγορικοῦ Συλλόγου Χανίων, ὁ Γεν. Γραμματέας τοῦ Ἱδρύματος «Ἐλευθέριος Βενιζέλος», ὁ Πρόεδρος τῶν Κρητῶν Ἀττικῆς κ. Γεώργιος Βλατάκης, Ἄρχοντες τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, Καθηγητές Πανεπιστημίου, Πρόεδροι Συλλόγων καί Φορέων καί πολλοί ἄνθρωποι ἀπό ὁλόκληρη τήν Κρήτη. Στήν ἐκδήλωση, τήν ὁποία παρουσίασε ὁ Ἐλλογ. κ. Ἀπόστολος Μπουρνέλλης, Καθηγητής τῆς Ἀκαδημίας, μίλησαν: Α) ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου κ. Ἀνδρέας, Καθηγητής Θεολογικῆς Σχολῆς Θεσσαλονίκης καί Πρόεδρος τῆς Διοικούσης Ἐπιτροπῆς τῆς Πατριαρχικῆς Ἀκαδημίας, ὁ ὁποῖος ὑπογράμμισε τήν προσφορά καί τή μέριμνα τοῦ Σεβ. Ἀρχιεπισκόπου κ. Εἰρηναίου γιά τήν προαγωγή τοῦ ἔργου τῆς Πατριαρχικῆς Ἀκαδημίας, ἐνῶ ἀναφερόμενος στήν προσωπικότητα τοῦ τιμωμένου Ἱεράρχου τόνισε κυρίως τήν ἑνωτική καί εἰρηνική του παρουσία ὡς Προέδρου τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου. Β) ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου κ. Δαμασκηνός, ὁ ὁποῖος μίλησε μέ θέμα: «Οἱ ποιμαντικές ἀγωνίες τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κ. Εἰρηναίου ὡς ΜητροπολίτουΚυδωνίας καί Ἀποκορώνου (1975-2006)» καί ἀνέπτυξε μέσα ἀπό τήν ὁμιλία του καί μέ συγκεκριμένες ἀναφορές τό πώς ὁ Σεβ. Ἀρχιεπίσκοπος ἀντιμετώπισε τίς κατά καιρούς παρουσιαζόμενες ποιμαντικές προκλήσεις καί δυσκολίες καί τέλος, Γ) ὁ Πανοσιολ. Ἀρχιμ. τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου Μακάριος Γρινιεζάκης, Καθηγητής τῆς Πατριαρχικῆς Ἀκαδημίας καί Ἱεροκήρυκας τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Κρήτης, ὁ ὁποῖος παρουσίασε τήν βιογραφία τοῦ τιμωμένου Ἱεράρχου μέσα ἀπό τήν ὁμιλία του μέ θέμα: «Τό τοῖς ἔμπροσθεν ἐπεκτείνεσθαι – Ἡ ζωή καί τό ἔργο τοῦ Σεβ. Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κ. Εἰρηναίου». Καί οἱ τρεῖς ὁμιλητές ἀναφέρθηκαν μέ γλαφυρό τρόπο στή μαρτυρία, τήν προσωπικότητα, τό ἦθος, τό ἐκκλησιαστικό φρόνημα, τίς ποιμα ντικές ἀγωνίες καί ἐν γένει τή θυσιαστική Ἀρχιερατική Διακονία τοῦ τιμωμένου Πρωθιεράρχου. Στή συνέχεια ἡ Χορωδία τῆς Πατριαρχικῆς Ἀκαδημίας, ὑπό τή διεύθυνση τῶν κ.κ. Μιχαήλ Στρουμπάκη καί Ἀνδρέα Γιακουμάκη, ἀπέδωσε ἐκκλησιαστικούς ὕμνους καί παραδοσιακά τραγούδια. - 54 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 55

Στό τέλος τῆς Ἐκδήλωσης ὁ Σεβ. Μητροπολίτης κ. Ἀνδρέας, Πρόεδρος τῆς Διοικούσας Ἐπιτροπῆς, ἐπέδωσε τόν Τόμο τῆς Ἐπετηρίδας στόν Σεβ. Ἀρχιεπίσκοπο Κρήτης κ. Εἰρηναῖο, ὁ ὁποῖος ἔλαβε τό λόγο καταληκτικῶς ἐκφράζοντας τίς βαθύτατες εὐχαριστίες του στόν Θεό, γιά τό δῶρο τῆς Ἀρχιερωσύνης καί τῆς τεσσαρακονταετοῦς διακονίας του, τήν εὐγνωμοσύνη του στήν Πατριαρχική Ἀνωτάτη Ἐκκλησιαστική Ἀκαδημία Κρήτης γιά τήν ἐπετειακή αὐτή ἐκδήλωση καί τήν ἀφιέρωση τοῦ Τόμου τῆς Ἐπετηρίδας καί σέ ὅλους γιά τήν παρουσία, τήν καρδιακή συμμετοχή καί τήν ἀγάπη τους.

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 56

Ἡ Πατριαρχική Ἀνωτάτη Ἐκκλησιαστική Ἀκαδημία Κρήτης.

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 57

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΗ ΑΝΩΤΑΤΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΚΡΗΤΗΣ ΔΙΟΙΚΟΥΣΑ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ Ἡ Πατριαρχική Ἀνωτάτη Ἐκκλησιαστική Ἀκαδημία Κρήτης σᾶς προσκαλεῖ στήν ἐπετειακή ἐκδήλωση, τήν ὁποία ὀργανώνει μέ ἀφορμή τήν συμπλήρωση σαράντα ἐτῶν ἀπό τήν ἐκλογή καί τήν εἰς Ἐπίσκοπο χειροτονία τοῦ Σεβασμιωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κυρίου κυρίου Εἰρηναίου (Φεβρουάριος 1975 - Φεβρουάριος 2015). Ἡ ἐκδήλωση θά πραγματοποιηθεῖ στήν αἴθουσα Τελετῶν τῆς Πατριαρχικῆς Ἀκαδημίας, τήν Δευτέρα 16 Φεβρουαρίου 2015 καί ὥρα 18:00, θά περιλαμβάνει δέ ὁμιλίες μέ ἀναφορά στήν προσωπικότητα καί τό ἔργο τοῦ τιμωμένου Ἀρχιεπισκόπου κυρίου κυρίου Εἰρηναίου, Προέδρου τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, καθώς καί τήν παρουσίαση καί ἐπίδοση τῆς Ἐπετηρίδος τῆς Πατριαρχικῆς Ἀκαδημίας, ἡ ὁποία φέτος εἶναι ἀφιερωμένη στό σεπτό πρόσωπο τοῦ Πρωθιεράρχου τῆς κατά Κρήτην Ἐκκλησίας. Κατά τήν ἐκδήλωση ἡ Χορωδία τῆς Πατριαρχικῆς Ἀκαδημίας θά ἀποδώσει ἐκκλησιαστικούς ὕμνους καί παραδοσιακά τραγούδια.

Ὁ Πρόεδρος τῆς Πατριαρχικῆς Ἀκαδημίας Μητροπολίτης Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου Ἀνδρέας Καθηγητής Θεολογικῆς Σχολῆς Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

- 57 -

Στιγμιότυπον ἐκ τῆς τιμητικῆς ἐκδηλώσεως.

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 58

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 59

Πρόγραμμα Ἐπετειακῆς Ἐκδηλώσεως πρός τιμήν τοῦ Σεβ. Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κ. Εἰρηναίου, ἐπί τῇ συμπληρώσει τεσσαράκοντα ἐτῶν Ἀρχιερωσύνης - Ἀνάγνωση Σεπτοῦ Πατριαρχικοῦ Γράμματος ὑπό τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Ἀδριανουπόλεως κ. Ἀμφιλοχίου, ἐκ Προσώπου τῆς Α.Θ.Π. τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου Κυρίου Κυρίου Βαρθολομαίου Α'. - Χαιρετισμός ἐκ μέρους τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης ὑπό τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Λάμπης, Συβρίτου καί Σφακίων κ. Εἰρηναίου. Χαιρετισμοί Ἐπισήμων. - Προσλαλιά – Παρουσίαση τοῦ Τόμου τῆς Ἐπετηρίδος ὑπό τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου κ. Ἀνδρέου, Καθηγητοῦ τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς Θεσσαλονίκης, Προέδρου τῆς Πατριαρχικῆς Ἀνωτάτης Ἐκκλησιαστικῆς Ἀκαδημίας Κρήτης. - Ὁμιλία ὑπό τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου κ. Δαμασκηνοῦ μέ θέμα: «Οἱ ποιμαντικές ἀγωνίες τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κ. Εἰρηναίου ὡς Μητροπολίτου Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου (1975-2006)». - Ὁμιλία ὑπό τοῦ Πανοσιολ. Ἀρχιμανδρίτου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου κ. Μακαρίου Γρινιεζάκη μέ θέμα: «Τό τοῖς ἔμπροσθεν ἐπεκτείνεσθαι - Ἡ πορεία καί τό ἔργο τοῦ Σεβ. Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κ. Εἰρηναίου». - Παρουσίαση ἐκκλησιαστικῶν ὕμνων καί παραδοσιακῶν τραγουδιῶν ἀπό τή Χορωδία τῆς Πατριαρχικῆς Ἀκαδημίας ὑπό τή διεύθυνση τῶν κ.κ. Ἀνδρέου Γιακουμάκη καί Ἀντωνίου Πλαΐτη. - Ἐπίδοση τοῦ Τόμου τῆς Ἑπετηρίδας στόν τιμώμενο Πρωθιεράρχη Σεβ. Ἀρχιεπίσκοπο Κρήτης κύριο κύριο Εἰρηναῖο ἀπό τόν Πρόεδρο τῆς Πατριαρχικῆς Ἀκαδημίας Σεβ. Μητροπολίτη Ἀρκαλοχωρίου Καστελλίου καί Βιάννου κ. Ἀνδρέα, Καθηγητή τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς Θεσσαλονίκης. - Καταληκτήρια προσλαλιά τοῦ Σεβ. Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κυρίου κυρίου Εἰρηναίου. - Λήξη Τελετής - Μικρή Δεξίωση. - 59 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 60

Ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Ἀνδριανουπόλεως κ. Ἀμφιλόχιος κατά τήν ἀνάγνωσιν τοῦ Σεπτοῦ Πατριαρχικοῦ Γράμματος.

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 61

Σεπτόν Πατριαρχικόν Γράμμα, ἀναγνωσθέν ὑπό τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Ἀδριανουπόλεως κ. Ἀμφιλοχίου, Ἐκπροσώπου τῆς Α.Θ.Π. τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου. Ἀριθμ. Πρωτ. 58 Ἱερώτατε Μητροπολίτα Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου, ὑπέρτιμε καί ἔξαρχε Πεδιάδος, ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι ἀγαπητέ ἀδελφέ καί συλλειτουργέ τῆς ἡμῶν Μετριότητος κύριε Ἀνδρέα, Πρόεδρε τῆς Διοικούσης Ἐπιτροπῆς τῆς Πατριαρχικῆς Ἀνωτάτης Ἐκκλησιαστικῆς Ἀκαδημίας Ἡρακλείου Κρήτης, χάρις εἴη τῇ ὑμετέρᾳ Ἱερότητι καί εἰρήνη παρά Θεοῦ. Ἀσμένως καί ἐν συγκινήσει ἐπληροφορήθημεν ἐν συνεδρίᾳ τῆς περί ἡμᾶς Ἁγίας καί Ἱερᾶς Συνόδου ἐκ γράμματος τῆς ὑμετέρας ἀγαπητῆς Ἱερότητος περί τῆς ὑπό τῆς Ἀκαδημίας ὑμῶν ἤδη ἐκδοθείσης τύποις Ἐπετηρίδος, ἀφιερωθε΄πισης εἰς τήν μακράν ἐκκλησιαστικήν προσφοράν τοῦ Ἱερωτάτου ἀδελφοῦ Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κυρίου Εἰρηναίου, ἐπί τῇ συμπληρώσει τεσσαρακονταετοῦς εὐόρκου ἀρχιερατικῆς διακονίας αὐτοῦ ἐν τῷ ἐν Κρήτῃ γεωργίῳ τοῦ Κυρίου, καί περί τῆς παρουσιάσεως εἰς τό εὐρύ κοινόν τῆς ἐπετηρίδος ταύτης, ἐν ἐπισήμῳ ἐπετειακῇ ἐκδηλώσει, τῇ ις’τρέχοντος μηνός Φεβρουαρίου, ἐφ’ ᾧ καί αἰτεῖσθε τάς εὐχάς καί τήν ἐκπροσώπησιν τῆς Μητρός Ἐκκλησίας κατά τήν ἐκδήλωσιν ταύτην. Ἡ Μήτηρ Ἁγία τοῦ Χριστοῦ Μεγάλη Ἐκκλησία οἶδε καλῶς ἀπονέμειν τήν τιμήν καί τό γέρας τοῖς ἀξίοις καί ἀναλισκομένοις ἐν τῇ διακονίᾳ τῆς ἀγάπης, ἤτοι τοῦ πλησίον, τοῦ ἔχοντος ἀνάγκην τῆς τροφῆς τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ καί τῆς προσοχῆς τῶν συνανθρώπων, οἱονεί τοῦ λιμώττοντος οὐχί τόσον ὑλικῆς τροφῆς ὅσον μετά γνώσεως ἐμπράκτου ἀγάπης πλησίον. Ἡ ἐν Κρήτῃ τοπική Ἐκκλησία, ἐκλεκτή κληρουχία καί ἀφωσιωμένη θυγάτηρ τοῦ καθ’ ἡμᾶς Ἁγιωτάτου Ἀποστολικοῦ καί Πατριαρχικοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου, εὐμοιρήσασα ἵνα κοσμῆται κατά τήν παρελθοῦσαν τεσσαρακονταετίαν ὑπό ἱεραρχικῆς φυσιογνωμίας τῆς σεμνότητος, τῆς ἁπλότητος καί ἐν γένει τῆς περιωπῆς τοῦ Ἱερωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κυρίου Εἰρηναίου, ἀποδίδει αὐτῷ σήμερον καί - 61 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 62

διά τῆς ὑμετέρας Ἀκαδημίας τά εὔσημα, ἤτοι «τό γέρας ὡς ἆθλον ἀρετῆς», ἵνα κατά τόν Μέγαν Βασίλειον (πρβλ. Εἰς τόν Προφήτην Ἠσαΐαν, P.G. 30, 544C) εἴπωμεν, διότι, ὡς ἀληθῶς, «ἀπό γνώμης τά πράγματα κρίνεται» (πρβλ. Εἰς Ρωμαίους Η’, P.G. 60, 448 Ἰωάννης Χρυσόστομος). Ὁ τιμώμενος Ἱερώτατος ἀδελφός, κατασταθείς ποιμήν «κατά πίστην ἐκλεκτῶν Θεοῦ καί ἐπίγνωσιν ἀληθείας τῆς κατ’ εὐσέβειαν ἐπ’ ἐλπίδι ζωῆς αἰωνίου» (Τιτ. α’ 1-2), ἀπό ἀρετῆς ἐκομίσατο γέρας, κατά δέ τήν ἐπωνυμίαν αὐτοῦ καταλείπει ἀγαθήν ἀθανασίας διαδρομήν ἐν τῷ ἐκκλησιαστικῷ ἱεραρχικῷ αὐτοῦ δολίχῳ ὡς τύπος καλῶν ἔργων καί ἐπιδείξας ἐν τῇ διδασκαλίᾳ σεμνότητα, λόγον ὑγιᾶ, ἀγάπην ἀνυπόκριτον πρός πάντας, φιλανθρωπίαν, διάκρισιν, ταπείνωσιν, πίστην ἀκλόνητον, ἐλπίδα ἀκαταίσχυντον. Ὄντως, ὁ ἀδελφός κύριος Εἰρηναῖος ἐμπειρικῶς βιῶν ὅτι «οὐκ ἄρα ἀρκεῖ ἡ ἀνάγνωσις, ἐάν μή προσῇ καί ἡ γνώσις· ὥσπερ γάρ ἐάν τις τρέφηται μέν, μή πέμπτῃ δέ, οὐ ζήσεται ποτε, οὕτως ἐάν τις ἀναγινώσκῃ μέν, οὐ γινώσκῃ δέ μηδέν τῶν ἐγκειμένων, οὐκ ἐπιτεύξεται τῆς ἀληθείας» (Ἱεροῦ Χρυσοστόμου, εἰς τό «οὐδέποτε ποιεῖ ἀφ’ ἑαυτοῦ ὁ Υἱός...», P.G. 56, 249) καί ἀποδεικνύων ἐμπραγμάτως τό εὐαγγελικόν «ἐάν δέ τό ἅλας μωρανθῇ, ἐν τίνι ἁλισθήσεται» (Ματθ. ε’ 13), ἐν σωφροσύνῃ καί ἐν βίῳ ἠθικῶς ἀνεπιλήπτῳ καί ἐν μνήμῃ ἀπαραθραύστῳ τῶν κριμάτων τοῦ Θεοῦ, ἤτοι ἐν φρονήματι πιστότητος καί ἀφοσιώσεως εἰς τήν ἱεράν κλῆσιν, ἔνθα καί πολλή «τῶν ἀρετῶν ἡ σύνοδος, ἐκεῖ καί ἡ τοῦ Πνεύματος Χάρις μετά δαψιλείας ἐφίπταται» (Ἱεροῦ Χρυσοστόμου, εἰς τήν Γένεσιν ΜΔ’ . P.G. 54, 413), ἐπιδιώκει διά βίου διά τοῦ παραδείγματος, κατά τό ἐνόν ἀνθρώποις, καί διά τῆς προσφορᾶς αὐτοῦ τήν ἐκπλήρωσιν τοῦ Θελήματος τοῦ Θεοῦ «ὡς ἐν οὐρανῷ καί ἐπί τῆς γῆς». Οὕτως ἀποτιμῶντες ἀπό τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καί προσωπικῶς τήν μακράν καί εὔορκον διακονίαν τοῦ καί διά τῆς ἀκαδημαϊκῆς ταύτης ἐκδηλώσεως τιμωμένου Ἱεράρχου ἀδελφοῦ ἁγίου Κρήτης κυρίου Εἰρηναίου, συγχαίρομεν τῇ ὑπό τήν ὑμετέραν Ἱερότητα Διοικούσῃ Ἐπιτροπῇ τῆς Πατριαρχικῆς Ἀκαδημίας ἐπί τῇ τοιουτοτρόπῳ ἀναγνωρίσει τῆς τεσσαρακονταετοῦς εὐόρκου διακονίας αὐτοῦ ἀπό τοῦ ἱεροῦ Θυσιαστηρίου καί τοῦ ἱεροῦ ἄμβωνος, διακονίας τελειουμένης διά τῆς προσφορᾶς τῶν τοῦ Κυρίου εἰς τόν Κύριον καί δημιουργόν καί τελειωτήν αὐτῶν, καί γνωρίζοντες ὅτι τά αἰσθήματα ταῦτα τοῦ Ἱεροῦ ἡμῶν Κέντρου καί τῆς καυχωμένης διά τήν προσφοράν τοῦ ἀδελφοῦ - 62 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 63

ἡμετέρας ἀδελφικῆς καί Πατριαρχικῆς καρδίας θέλει διαβιβάσει διά ζώσης ὁ ὁρισθείς ἡμέτερος ἐκπρόσωπος Ἱερώτατος Μητροπολίτης Ἀδριανουπόλεως κύριος Ἀμφιλόχιος, Διευθυντής τοῦ ἐν Ἀθήναις Γραφείου ἐκπροσωπήσεως τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, κατακλείομεν τόν Πατριαρχικόν ἡμῶν τοῦτον χαιρετισμόν πρός τούς ἑορτάζοντας τήν ἐπέτειον ταύτην εὐλογημένους Κρῇτας διά τῆς ἀποστολικῆς εὐχῆς: «καί ἡ εἰρήνη τοῦ Θεοῦ ἡ ὑπερέχουσα πάντα νοῦν φρουρήσει τάς καρδίας ὑμῶν καί τά νοήματα ὑμῶν ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ», καί τῆς ἡμετέρας Πατριαρχικῆς;προτροπῆς «ἅ καί ἐμάθετε [...] καί ἠκούσατε καί εἴδετε» ἐν τῷ ποιμένι ὑμῶν καί ἡμετέρῳ ἀδελφῷ Εἰρηναίῳ «ταῦτα πράσσετε·καί ὁ Θεός τῆς εἰρήνης ἔσται μεθ’ ὑμῶν» (Φιλιπ. δ’ 7 καί 9). Ἀμήν. ιβιε’ Φεβρουαρίου ιδ’ Ὁ Κωνσταντινουπόλεως ἀγαπητός ἐν Χριστῷ ἀδελφός Β.

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 64

Ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Λάμπης, Συβρίτου καί Σφακίων κ. Εἰρηναῖος, κατά τήν ἀνάγνωσιν τοῦ Συνοδικοῦ Γράμματος.

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 65

Προσφώνησις τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Λάμπης, Συβρίτου καί Σφακίων κ. Εἰρηναίου, ἐκ μέρους τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης. Σεβασμιώτατε Μητροπολῖτα Ἀδριανουπόλεως κ. Ἀμφιλόχιε, ἐκπρόσωπε τῆς Α.Θ.Π. τοῦ Οἰκουμενικοῦ ἡμῶν Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου, Σεβασμιώτατε Ἀρχιεπίσκοπε Κρήτης κ.κ. Εἰρηναῖε, Πρόεδρε τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, Σεβασμιώτατοι Ἅγιοι Ἀδελφοί, Ἐντιμώτατοι Ἄρχοντες τῆς Ἁγίας τοῦ Χριστοῦ Μεγάλης Ἐκκλησίας, Ἐλλογιμώτατοι κ.κ. Καθηγηταί, Ἀγαπητοί ἀδελφοί καί ἀδελφαί, Ἐν πρώτοις, δοξάζομεν καί εὐχαριστοῦμεν τῷ Οὐρανίῳ τῆς Ἐκκλησίας Ἀρχιποίμενι, τῷ ἀξιώσαντι τόν Σεβ. Ἀρχιεπίσκοπον Κρήτης κ.κ. Εἰρηναῖον, τοῦ ἐξαιρετικῶς εὐσήμου γεγονότος τῆς ὑπ’ αὐτοῦ αἰσίας καί εὐτυχοῦς συμπληρώσεως, κατά τό διανυόμενον νῦν σωτήριον ἔτος 2015, τεσσαρακονταετίας ἀπό τῆς ἀναρρήσεως αὐτοῦ εἰς τόν Θρόνον τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου κατά τό ἔτος 1975, ἐν συνεχείᾳ δέ κατά τό ἔτος 2006 εἰς τήν Καθέδραν τοῦ πρώτου Ἐπισκόπου Κρήτης, Ἀποστόλου Τίτου. Περιποιεῖ εἰς τόν ὁμιλοῦντα ἰδιαιτέραν τιμήν ἡ ἐκπροσώπησις κατά τήν παροῦσαν ὥραν τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης καί ἡ ἀνάγνωσις καταλλήλου τῇ περιστάσει Συνοδικοῦ μηνύματος, κατά τήν ἀποψινήν ἐκδήλωσιν τῆς παρουσιάσεως τοῦ Τόμου τῆς Ἐπετηρίδος τῆς Πατριαρχικῆς Ἀνωτάτης Ἐκκλησιαστικῆς Ἀκαδημίας Κρήτης, ἀφιερωμένου ὀφειλετικῶς καί εὐγνωμόνως εἰς τόν Σεβασμιώτατον Πρόεδρον ἡμῶν, Ἀρχιεπίσκοπον Κρήτης κ.κ. Εἰρηναῖον, ἐπί τῇ εὐφροσύνῳ συμπληρώσει τεσσαράκοντα ἀγλαῶν ἐτῶν μακρᾶς καί εὐδοκίμου Ἀρχιερατείας αὐτοῦ. Συγχαίρομεν καί ἐπαινοῦμεν τόν τε Πρόεδρον τῆς Διοικούσης Ἐπιτροπῆς τοῦ Ἀνωτάτου Ἐκπαιδευτικοῦ τούτου Καθιδρύματος, Σεβασμιώτατον Μητροπολίτην Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου καί ἀγαπητόν ἀδελφόν κ. Ἀνδρέαν, καί ἅπαντα τά ἐπίλεκτα Μέλη τῆς Διοικούσης Ἐπιτροπῆς αὐτοῦ, διά τήν πρωτοβουλίαν τῆς ἐκδόσεως καί - 65 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 66

ἀφιερώσεως τῆς παρούσης ἐπιστημονικῆς Ἐπετηρίδος, εἰς τό Σεπτόν Πρόσωπον τοῦ Σεβασμιωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κ. Εἰρηναίου, ἐπί τῇ εἰρημένῃ ἐπετείῳ Αὐτοῦ. Ὡσαύτως, ἐπαινοῦμεν πάντας τούς συνεργούς καί κοπιάσαντας παντοιοτρόπως διά τήν ἀποψινήν τιμητικήν ἐκδήλωσιν, ἥτις προσκρούει μέν εἰς τό ἦθος καί τό ταπεινόν φρόνημα τοῦ τιμωμένου, ἐπιτελεῖται δέ εἰς ἔνδειξιν δικαιοτάτης καί ἐπιτακτικῶς ὀφειλομένης τιμῆς καί σεβασμοῦ καί ἀντανακλᾶ εἰς ἅπασαν τήν Ἐκκλησίαν τῆς Ἁγιοτόκου καί ἡρωοτόκου Κρήτης, ἧς οὗτος ἐπαξίως προκαθέζεται. Ἅπαντες οἱ Ἀρχιερεῖς τῆς Μεγαλονήσου, πάνυ προφρόνως ἀπεδεξάμεθα τήν πρόσκλησιν τῆς Πατριαρχικῆς πλέον Ἀνωτάτης Ἀκαδημίας ταύτης, ἥτις πανθομολογουμένως ἐπιτελεῖ σπουδαῖον καί λίαν ἐπωφελές διά τήν ἐπιστημονικήν κατάρτισιν καί πνευματικήν θωράκισιν τῶν στελεχῶν τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης καί οὐχί μόνον ἔργον, καί μετά πολλῆς ἀγάπης προσήλθομεν ἐνταῦθα, ἵνα παραστῶμεν προσωπικῶς ἐν τῇ ἑορταστικῇ ἐκδηλώσει ταύτῃ, ἐπί τῇ τεσσαρακονταετηρίδι τῆς Ἀρχιερατείας τοῦ Πρωθιεράρχου τῆς Ἐκκλησίας ἡμῶν, καί γινώμεθα, οὕτως, κοινωνοί τῆς ἐκ τῆς σπανίας ταύτης δωρεᾶς τοῦ Κυρίου χαρᾶς αὐτοῦ. Ἡμεῖς, οἱ συγκροτοῦντες τήν Ἱεράν Ἐπαρχιακήν Σύνοδον τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, καυχώμεθα ἐν Κυρίῳ διά τόν Σεπτόν Πρόεδρον τοῦ Συνοδικοῦ Βουλευτηρίου τῆς Ἐκκλησίας ἡμῶν, ὅστις ἐν βαθείᾳ εὐσεβείᾳ, ἐν ἀδιαλείπτω αὐταπαρνήσει, ἐν εἰρήνῃ, ἀγάπῃ καί δικαιοσύνῃ προκαθέζεται τοῦ Ἱεροῦ Συνθρόνου τῆς κατά Κρήτην Ἐκκλησίας, οἰακαστροφῶν ἀμφιδεξίως τό νοητόν τῆς ἐνταῦθα Τοπικῆς Ἐκκλησίας σκάφος, διασφαλίζων ἐν ἑνότητι καί φιλαδελφίᾳ τήν ἄνευ κλυδωνισμῶν πορείαν αὐτοῦ καί διαφυλάσσων τοῦτο ἄτρωτον καί ἀρραγές ὑπό τάς φιλοστόργους πτέρυγας τῆς Μητρός Ἁγίας τοῦ Χριστοῦ Μεγάλης Ἐκκλησίας, εἰς δόξαν τοῦ Παναγίου Ὀνόματος τοῦ Θείου τῆς Ἐκκλησίας Δομήτορος καί Κυβερνήτου ἐν Τριάδι Προσκυνουμένου Θεοῦ ἡμῶν. Ἡ ἄχρι τοῦδε πολύκαρπος καί καλλίκαρπος Ἀρχιερατεία καί ἡ ἐν γένει πορεία καί προσφορά τοῦ Σεβασμιωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κ.κ. Εἰρηναίου γνωστή τοῖς πᾶσι τυγχάνει καί ὑπό πάντων ὁμολογεῖται. Ἡ ἀταλάντευτος καί σταθηρά ἀναφορά καί ἀφοσίωσις αὐτοῦ πρός τήν Ἁγίαν τοῦ Χριστοῦ Μεγάλην Ἐκκλησίαν, τήν κοινήν Μητέραν καί Τροφόν ἡμῶν, ἡ πρός πάντας ποικιλοτρόπως ἐκδηλουμένη θυσιαστική διακονία, ἡ εὐσπλαγχνική ἀγάπη, ἡ ἐν γένει καλλίκαρπος προσφορά εἰς πᾶσαν πτυχήν ποιμαντικῆς καί διοικητικῆς διακονίας, ἡ πατρική στοργή καί - 66 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 67

μέριμνα διά τόν εὐσεβῆ Ἱερόν Κλῆρον καί τάς Μοναχικάς Ἀδελφότητας καί ἡ ἀνύστακτος φροντίς καί ἡ ποιμαντική αὐτοῦ ἀγωνία, διά τόν φιλογενῆ καί θεοφιλῆ Λαόν τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Κρήτης, ἀλλά καί ἁπάσης τῆς Μεγαλονήσου, πασιφανῶς μαρτυροῦσι τό χαρισματικόν τῆς προσωπικότητος αὐτοῦ καί τήν ἐγνωσμένην Ἀρχιερατικήν αὐτοῦ παρουσίαν καί μαρτυρίαν. Αἱ χριστιανικαί ἀρεταί, αἱ ὑπ᾽ αὐτοῦ φιλοτίμως καί θεαρέστως καλλιεργούμεναι κατά τήν μακράν καί εὔορκον ἀρχιερατικήν αὐτοῦ πορείαν, ἀρεσταί ὑπῆρξαν, καί εἰσί, τοῖς ὀφθαλμοῖς τοῦ ἐπουρανίου ἡμῶν Πατρός. Διό καί δικαίως καί ἐπαξίως ὁ Δομήτωρ καί Κυβερνήτης τῆς Ἐκκλησίας Χριστός δαψιλῶς ηὐλόγησε τήν μακράν καί ἱερωτάτην Ἀρχιερατικήν αὐτοῦ διακονίαν, εὐοδῶν ἐν παντί τούς καλούς αὐτοῦ ἀγῶνας, ἐπ’ ἀγαθῷ τοῦ Χριστεπωνύμου Πληρώματος τῆς κατ’ αὐτόν Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Κρήτης. Ὅλῃ ψυχῇ τε καί καρδίᾳ, ἅπαντες οἱ Ἀρχιερεῖς τῆς Μεγαλονήσου, οἱ συμπαρεδρεύοντες τῷ Σεβασμιωτάτῳ Ἀρχιεπισκόπῳ Κρήτης κ.κ. Εἰρηναίῳ καί συνεορτάζοντες, συγχαίρομεν αὐτῷ, ἐπί τῷ εὐτυχεῖ τούτῳ γεγονότι τῆς συμπληρώσεως τεσσαρακονταετοῦς εὐδοκίμου ἀρχιερατείας, καί φιλαδέλφως καί ὅλως Χρισταδελφικῶς ἐπί τῇ εὐσήμῳ ταύτῃ ἐπετείῳ, καί εὐχόμεθα αὐτῷ μακράν, ἀπρόσκοπτον καί πολύκαρπον Ἀρχιεπισκοπικήν Διακονίαν, δεόμενοι ἅμα τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ ἵνα περιέπῃ αὐτόν ὑπό τήν σκέπην τῆς πανσθενοῦς Αὐτοῦ χάριτος, χαρίζηται δέ αὐτόν τῇ Ἐκκλησίᾳ ἐπί σειράν ἔτι πολλῶν ἄλλων εὐτυχῶν καί ὀλβίων ἐνιαυτῶν καί δωρῆται αὐτῷ τήν κατ᾽ ἄμφω ὑγίειαν, εἰς δόξαν τοῦ Πανοικτίρμονος καί Δωρεοδότου Θεοῦ, ἔπαινον τῆς Μητρός ἡμῶν Ἁγίας τοῦ Χριστοῦ Μεγάλης Ἐκκλησίας καί εἰρηνοδρόμον πορείαν τῆς κατά Κρήτην νοητῆς ὁλκάδος. Γένοιτο!

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 68

Ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου κ. Ἀνδρέας, ὁμιλῶν κατά τήν ἐκδήλωσιν.

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 69

Ἐναρκτήριος ὁμιλία καί παρουσίασις τῆς Ἐπετηρίδος ὑπό τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου κ. Ἀνδρέου, Προέδρου τῆς Διοικούσης Ἐπιτροπῆς τῆς Πατριαρχικῆς Ἀνωτάτης Ἐκκλησιαστικῆς Ἀκαδημίας Κρήτης «Αὐτός δέ ὁ Κύριος τῆς εἰρήνης δῴη ὑμῖν τήν εἰρήνην διά παντός, ἐν παντί τρόπῳ» (Β’ Θεσ. 3,16) Ὀφειλόμενον χρέος τῆς Πατριαρχικῆς Ἀνωτάτης Ἐκκλησιαστικῆς Ἀκαδημίας Κρήτης, ἀποτελεῖ ἡ σημερινή ἐκδήλωση τῆς ἐπίδοσης τοῦ τόμου τῆς Ἑπετηρίδας της, πού ἀφιερώνεται στόν Σεβασμιώτατο Ἀρχιεπίσκοπο Κρήτης κ. Εἰρηναῖο, τόν ἀπό Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου (1975-2006). Ἡ ἔκδοση καί ἡ ἐπίδοση συμπίπτουν μέ τό ἐπετειακό γεγονός τῆς συμπλήρωσης τεσσαρακονταετίας ἀπό τήν εἰς Ἐπίσκοπον ἐκλογή καί χειροτονία του (23 Φεβρουαρίου 1975). Σαράντα χρόνια θεοφιλοῦς, θεαρέστου, καλλίκαρπης, πολύκαρπης καί δημιουργικῆς ἐκκλησιαστικῆς διακονίας. Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Κρήτης Εἰρηναῖος προσλαμβάνει, βιώνει καί ἐπιτελεῖ τήν ἀρχιερατική του πορεία, ὡς ὀφειλετική διακονία στό λαό τοῦ Θεοῦ, τόν ὁποῖο ὑπηρετεῖ μέ δυσεύρετη ἀφοσίωση, ἀγάπη, ἁπλότητα καί ὑπομονετική διάκριση. Μέ χαρισματική ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι εἰρήνη, πραότητα καί γαλήνη. Δέν τόν ἀκούσαμε ποτέ νά κρίνει, νά ἐπικρίνει ἤ νά κατακρίνει. Εἰρηνικός καί εἰρηνοποιός, συνειδησιακά, βιωματικά, ἀληθινά. Τήν εἰρηνική ἁγιοπνευματική ἀρετή καί χάρη τοῦ Ἀρχιε πισκόπου μας, τήν προσλαμβάνουμε εἰς τήν Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, ὅπου μέ τή λαλοῦσα σιγή του, μέ τήν ἀτελεύτητη ὑπακοή του στά συνοδικά καί ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι ἀπό κοινοῦ ἐκκλησιαστικῶς ἀποφασιζόμενα, μέ τό σεβασμό καί τήν ἀφειδώλευτη ὑπομονή του, ἀγκαλιάζει καί διδάσκει ὅλους ἐμᾶς, τούς νεωτέρους του ἐπισκόπους, ὡς ὁ ἀληθινός Γέροντας. Ἡ ἀφοσίωσή του, ὁ σεβασμός του καί ἡ ἀγάπη του πρός τό Οἰκου μενικό Πατριαρχεῖο, πρός τόν Πατριάρχη μας Κύριο Κύριο Βαρθολομαῖο, εἶναι ὑποδειγματική. Παρακαταθήκη καί παραδειγματισμός. Διαμορφώ- 69 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 70

θηκε, ἀρχῆς γενομένης μέ τήν καρποφόρα παραμονή τοῦ Ἀρχιεπισκόπου μας στά μαθητικά ἕδρανα τῆς τροφοῦ γεραρᾶς Θεολογικῆς Σχολῆς Χάλκης. Ἐκεῖ σμιλεύθηκε ἡ ψυχή του ὀντολογικά, ὑπαρξιακά καί πνευματικά στήν οἰκουμενική ἀγάπη, τήν προσφορά καί τή διακονία του πρός κάθε ἄνθρωπο, ἀνεξάρτητα ἀπό φυλή, χρῶμα ἤ πολιτιστική ταυτότητα, ἀλλά καί πρός σύνολη τή φυσική δημιουργία τοῦ Θεοῦ. Ὁλόθυμα καί καρδιακά συστοιχίζεται πρός τίς προτεραιότητες τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου καί ἰδιαιτέρως στή διαφύλαξη τῆς ἀκεραιότητας καί τῆς ἑνότητας τοῦ φυσικοῦ κόσμου, ἀπό κάθε μορφή φθοροποιοῦ ἐκμετάλλευσης καί κατάχρησης τῶν φυσικῶν πόρων, που ἀποτελοῦν κοινή κληρονομία καί παρακαταθήκη ὑλική καί πνευματική, πρός ὅλες τίς ἐπερχόμενες γενεές. Εἶναι, ἐπίσης, ἀνεπιτήδευτη ἡ ἐναγώνια μέριμνα τοῦ Κρήτης Εἰρηναίου πρός κάθε ἄνθρωπο καί ἰδιαιτέρως πρός τούς ἐνδεεῖς, τούς περιθωριοποιημένους καί δεινῶς δοκιμαζομένους συνανθρώπους μας, τούς ἀπόκληρους τῆς ζωῆς, πού δέν ἔχουν στόν ἥλιο μοίρα. Ἀντλεῖ δύναμη καί κουράγιο, στήν ἐπισκοπική του διακονία, ἀπό τό ἔλεος τῆς Θείας Λειτουργίας. Λειτουργεῖ συχνότατα, σχεδόν καθημερινά, τίς περισσότερες φορές μέ τό φελώνιο καί τό ὠμοφόριο, ὡς ἱερέας. Διακατέχεται ἔντονα στή βιοτή του ἀπό τήν ἐσχατολογική προοπτική τῆς Ἐκκλησίας καί τοῦ κόσμου. Φιλακόλουθος, νηστευτής, φιλομόναχος, πορεύεται νυχθημερόν στό λαό τοῦ Θεοῦ, ὅλων τῶν κοινωνικῶν διαστρωματώσεων. Χωρίς διακρίσεις ἤ κατηγοριοποιήσεις. Ἀκούει, τηλέφωνα καί ἐπικοινωνεῖ μέ ὅλους τούς συνανθρώπους. «Ἐργάζεται ἀπό φυλακῆς πρωΐας μέχρι νυκτός» (Ψαλμ. 129,6). «Μή δῶς ὓπνον σοῖς ὄμμασι μηδέ ἐπινυστάξεις σοῖς βλεφάροις» (Παρ. Σολ. 6,4). Μέ τό ἀσκητικό του φρόνημα, τήν ἀφιλοχρηματία του καί τή λειτουργική του ζωή, δίνει σιωπηλά ἕνα δυναμικό μήνυμα στήν ποικιλόμορφη κρίση που διανύουμε. Κρίση κατ’ οὐσίαν πνευματική, πού ἐπιδρᾶ καταλυτικά στόν πολιτισμό μας. Κρίση πολιτισμική. Πολλάκις, μέ διάκριση, ἀναφέρεται στόν πολιτισμό που οἰκοδομοῦμε, μέ τήν ἰδεολογία τῆς εὐμάρειας, τοῦ καταναλωτισμοῦ, τῆς πολυτέλειας, τῆς φιληδονίας. Στήν ἐπίκριση, ἀποσιώπηση, ἀλλά καί στοχοποίηση τῆς ἀσκητικῆς διάθεσης, τῆς λιτότητας καί τῆς ἁπλότητας. Μεριμνᾶ καί ἀσχολεῖται ἰδιαιτέρως μέ τή νεότητα, μέ τά παιδιά πού ἀποτελοῦν τό μέλλον τῆς Ἐκκλησίας, τῆς κοινωνίας καί τοῦ Γένους μας. - 70 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 71

Ὁ Κρήτης Εἰρηναῖος, μέ τή συνολική πορεία τῆς ζωῆς του, μᾶς νουθετεῖ ὅλους, μᾶς θέτει πρό τῶν εὐθυνῶν μας. Χωρίς λόγια, μέ τή λαλοῦσα σιγή του, μέ τή στάση τῆς ζωῆς του, μέ τή μυστηριακή σιωπή του, ἐγκαλεῖ τήν πολιτιστική ταυτότητα, που υἱοθέτησε καί ἀπεδέχθη ἡ γενιά μας, μέ τίς γνωστές σέ ὅλους μας συνέπειες. Προβάλλει τήν ἀδήριτη ἀνάγκη στόν σύγχρονο ἄνθρωπο νά ἐκκλησιαστικοποιήσει τήν ὕπαρξή του. Νά τήν ἐγκεντρίσει στήν καλλιέλαιο διακονία καί προοπτική τῆς Ἐκκλησίας, προκειμένου νά ἀναζητήσει ἕνα νέο ἀνθρωπολογικό καί κοσμολογικό πρότυπο ζωῆς, πού δέν θά ἔχει σχέση μέ τήν βάρβαρη ἐκμετάλλευση τοῦ κάθε ἀνθρώπου, ὁ ὁποῖος τυγχάνει ἡ ζωντανή εἰκόνα τοῦ Θεοῦ στόν κόσμο. Γι’ αὐτό δικαιοῦται ὁ ἄνθρωπος νά ἔχει καί νά τοῦ παρέχονται ἴσες εὐκαιρίες γιά τήν φυσική, πνευματική, κοινωνική καί πολιτιστική ἀνέλιξη. Μόνο μέ αὐτή τήν ἐκκλησιολογική καί κοσμολογική προσέγγιση ὁδηγούμεθα στήν σταθερή καί ἀταλάντευτη προαγωγή τῆς εἰρήνης καί τῆς δικαιοσύνης τοῦ Θεοῦ στόν κόσμο, ὡς πρόγευση τῆς οὐράνιας δικαιοσύνης, ἀγάπης καί εἰρήνης. Ἡ Πατριαρχική Ἀνωτάτη Ἐκκλησιαστική Ἀκαδημία Κρήτης τοῦ ὀφείλει πολλά. Ἐνδιαφέρεται, μεριμνᾶ, φροντίζει, συμπαραστέκεται, προωθεῖ καί ἐπιλύει τά θέματα πού τοῦ θέτουμε. Ἔρχεται, λειτουργεῖ συχνότατα στό Ναό τῆς Ἁγίας Σκέπης καί ἐπικοινωνεῖ μέ τούς φοιτητές. Τόν αἰσθανόμαστε πατέρα καί συγκυρηναῖο στή δύσκολη πορεία που ξεκίνησε τό 2006, μέ τήν ἔναρξη τῆς τότε Ἀνωτάτης Ἐκκλησιαστικῆς, καί νῦν Πατριαρχικῆς, Ἀκαδημίας Κρήτης, ὡς συνέχεια τῆς Ἀνωτέρας Ἐκκλησιαστικῆς Σχολῆς, που ἱδρύθηκε τό 1992. Δέν εἶναι, ἄλλωστε, τυχαῖο τό γεγονός ὅτι, τό ἀπό μακροῦ αἴτημα ὅλων μας, νά ὀνομασθεῖ ἡ Ἀκαδημία μας Πατριαρχική, ἐνυλώθηκε καί ἐνσαρκώθηκε μέ τήν εὐλογία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου Κυρίου Κυρίου Βαρθολομαίου, ἐπί τῆς ἀρχιερατείας τοῦ τιμωμένου Πρωθιεράρχου κ. Εἰρηναίου, διαδόχου τοῦ πρώτου Ἐπισκόπου Ἀποστό λου Τίτου. Μέ τά νέα δεδομένα τῆς ὀνομασίας τῆς Σχολῆς μας σέ Πατριαρχική Ἀνωτάτη Ἐκκλησιαστική Ἀκαδημία Κρήτης, θά προσπα θήσουμε χάριτι Θεοῦ νά συμβάλλουμε, ὡς Πατριαρχική Ἀκαδημία, κατά τό δυνατόν στήν ἐμπέδωση καί κατά Θεόν αὔξηση τῆς Παύλειας προτροπῆς πρός τόν Τίτο πρῶτο Ἐπίσκοπο Κρήτης: «Τούτου χάριν κατέλιπόν σε ἐν Κρήτῃ ἵνα τά λείποντα ἐπιδιορθώσῃ, καί καταστήσῃς κατά πόλιν πρεσβυτέρους, ὡς ἐγώ σοι διεταξάμην» (Προς Τίτον, 1,5). - 71 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 72

Ἀφιερώνομε στό σεπτό πρόσωπό του τόν τρίτο τόμο τῆς Ἐπετηρίδας μας, ἡ ὁποία διαιρεῖται σέ τρία μέρη: Στό Α΄ μέρος παρουσιάζεται ἡ βιογραφία τοῦ ἀπό Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κ.κ. Εἰρηναίου. Στό Β΄ μέρος παρατίθενται δεκατρεῖς ἐπιστημονικές μελέτες. Στό τρίτο μέρος καταχωρίζονται δέκα ἀνακοινώσεις ἀπό τήν Ἡμερίδα πού πραγματοποιήθηκε στήν Ἀκαδημία, ἀπό 12 ἕως 13 Νοεμβρίου 2012, μέ θέμα: «Ἡ εἰρήνη καί ἡ δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ, ὡς πρότυπο ζωῆς στή σύγχρονη κοινωνία» Σᾶς εὐχόμεθα Σεβασμιώτατε Ἀρχιεπίσκοπε Κρήτης, Πρόεδρε τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου, νά εἶναι τά ἔτη Σας πολλά καί πάμπολλα, γιά νά μᾶς εὐλογεῖτε, νά μᾶς ἁγιάζετε καί νά μᾶς βοηθᾶτε στήν ἐμπέδωση καί ὁλοκλήρωση τῆς λειτουργίας τῆς Πατριαρχικῆς Ἀκαδημίας μας. Τοῦ ἀνώτατου θεολογικοῦ μας Ἱδρύματος. Τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τῆς Κρήτης.

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 73

Ποιμαντική Διακονία τοῦ ἀπό Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κ.κ. Εἰρηναίου (1975-2006) Σεβ. Μητροπολίτου Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου κ. Δαμασκηνοῦ

Κατ’ ἀρχήν θά ἤθελα νά ἐκφράσω θερμές εὐχαριστίες στόν Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Ἀρκαλοχωρίου Καστελλίου καί Βιάννου καί Πρόεδρο τῆς Διοικούσης Ἐπιτροπῆς τῆς Πατριαρχικῆς Ἐκκλησιαστικῆς Ἀκαδημίας Κρήτης τήν περί Αὐτόν Διοικοῦσα Ἐπιτροπή διά τήν ἐπιλογή τῆς ταπεινότητός μου νά ὁμιλήσω στήν σημερινή τιμητική ἐκδήλωση καί τήν παρουσίαση τοῦ τιμητικοῦ τόμου ἐκδόσεως τῆς ἰδίας Σχολῆς πρός τιμήν τοῦ ἀπό Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου Σεβασμιωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κ.κ. Εἰρηναίου, διά τά ἔτη Ἀρχιερατικῆς Διακονίας του. Κατά τήν ἐπιλογή τοῦ θέματος, τό ὁποῖο, σημειωτέον, δέν ἠμπορεῖ νά εἶναι πλῆρες καί ὁλοκληρωμένο, σταχυολόγησα ἐκ τῶν Ἐγκυκλίων αὐτοῦ κατά τό διάστημα 1975-2006, θέματα τά ὁποῖα ἅπτονται τῆς ποιμαντικῆς ἀγωνίας, τοῦ κατά πάντα λευκοῦ Ἱεράρχου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης. Στό πρόσωπό του συγκεντρώνεται τό Ἱερατικό, τό Βασιλικό καί Ποιμαντικό ἔργο τῆς Ἀρχιερωσύνης τῆς ὁποίας ἀξίως τήν διαδοχή κατέχει, ὁ «καί τρόπῳ μέτοχος καί θρόνῳ διάδοχος» τῶν Ἀποστόλων, Σεβασμιώτατος Ἀρχιεπίσκοπος Κρήτης κ.κ. Εἰρηναῖος. Οἱ τομεῖς διακονίας τούς ὁποίους θά ἀναπτύξω στήν συνέχεια σκιαγραφοῦν τήν προσωπικότητά του. Τό πόσο θά ἀναπαύσω τούς ἀκροατές, καθώς ἡ διακονία του εἶναι γνωστή τοῖς πᾶσι, τοῦτο τό ἀφήνω εἰς στήν ἐπιείκειά σας καθώς ὁ χρόνος εἶναι λίγος καί εἶναι ἀδύνατον νά σταχυολογηθῇ ἡ διακονία τριανταενός (31) ἐτῶν. Πολλάκις ἀνέφερε, εἰς ὅλους μας, ὅτι τό ἔργο τοῦ Ποιμένος εἶναι, ἔργῳ καί λόγῳ, διδακτικό. Στό πλαίσιο αὐτό, πού ὁ ἴδιος εἶναι ὁ «ποιήσας καί διδάξας», ἐπέλεξα τούς κάτωθι τομεῖς, ἀπό τούς ὁποίους καί ὁ ἴδιος ἐδιδάχθηκα καί συμπορεύθηκα μαζί του. Εἶμαι βέβαιος ὅτι θά προσκρούσω στήν ταπεινότητά του. Παρ’ ὅλα αὐτά, θά παραμείνουν ἄγνωστα πολλά ἀπ’ ὅσα ὁ ἴδιος προσωπικά ἔλεγε - 73 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 74

καί προέτρεπε τόν καθένα ἀπό μᾶς, πού ἔχουμε εὐργετηθῆ τά μέγιστα καί ἀπό τή ζωή του, μέ τό θαυμάσιο παρά-δειγμά του, καί ἀπό τή διδασκαλία του ἡ ὁποία πάντα ἦταν ἀληθινή, διότι πρῶτος ὁ ἴδιος ἔπραττε στή ζωή του αὐτά πού ἐδίδασκε. Θά ἀναφερθῶ σέ τομεῖς πού ὁ ἴδιος ἔχω βιώσει καθώς καί οἱ πλεῖστοι τῶν κληρικῶν τῆς Μητροπόλεως Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου, οἱ ὁποῖοι εἴμαστε δημιουργήματα καί χειροτονίες δικές του. Ἡ ποιμαντική τῶν Ἱερέων ἀπετέλεσε τήν σημα-ντικότερη διακονία του. Ἡ ἀγάπη πρός τόν Μοναχισμό, ἡ τιμή πρός τούς προκατόχους του, ἡ μέχρι καί σήμερα διακονία του στόν τομέα τῆς νεότητος καί γενικότερα ἡ ποιμαντική τοῦ λαοῦ, ἡ εὐγένειά του δι’ ὅσους τοῦ πρόσφεραν τήν ἐλάχιστη διακονία τους -τήν ὁποίαν θεωροῦσε ὅτι προσφέρεται στην Ἐκκλησία- ἡ ἀγωνία του διά τήν εὐταξία καί τή Διοίκηση, τό ἐνδιαφέρον του γενικότερα γιά τήν φιλανθρωπία πέρα ἀπό τά γεωγραφικά ὅρια τῆς εὐθύνης του, σκιαγραφοῦν ἕνα σοφό, σύγχρονο, διορατικό καί ἀγαθό Ἱεράρχη. Ἀρχικά, τονίζω τό σεβασμό του καί τήν ἀγάπη του στή Μητέρα Ἐκκλησία, τήν ὁποία μέ κάθε τρόπο ἐξέφραζε, ἀποστέλλοντας εἰς τούς Ἱερεῖς Ἐγκυκλίους, Μηνύματα καί Κατηχητήριους Λόγους τοῦ Σεπτοῦ Προκαθημένου τῆς Μητρός Ἐκκλησίας. Ἡ ἐνημέρωση αὐτή ἔδωσε σέ πολλούς κληρικούς καί λαϊκούς τό αἴσθημα τῆς ἀγάπης καί μάλιστα τήν ἀμέριστη συμπαράσταση, σέ χαλεπούς καιρούς, τοῦ Πατριαρχείου, εἰς σημεῖον μάλιστα τό ὁποῖον, σέ Συνάξεις μας νά ὁμιλοῦμε, νά ρωτοῦμε καί νά ἀπαιτοῦμε θά ἔλεγα τήν σχέση τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης μέ τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο. Αὐτό βεβαίως ὀφείλεται στόν ἴδιο, ὁ ὁποῖος διακριτικά καί παραδειγματικά ἐμφύτευσε στήν ψυχή μας αὐτή τήν ἀνάγκη. Γιά λόγους παιδαγωγικούς προτρέπει, χαίρεται, καί ἀνακοινώνει ἐπιτυχίες Ἱερέων τῆς Ἐπαρχίας του, τίς ὁποῖες πρωτοβουλίες ἀποστέλλει δι’ Ἐγκυκλίων. Ἀποδέχεται, ἐπευλογεῖ καί συζητεῖ τίς ἐπιτυχίες μέ τούς Ἱερεῖς ἐν συνόλῳ σέ Συνάξεις, ὥστε νά προβοῦν καί οἱ ἴδιοι σέ παρόμοια ἔργα διακονίας. Ἐν ἀντιθέσει, ὅταν ὑπάρχουν δυσκολίες προσκαλεῖ σέ Συνάξεις γιά νά συζητηθοῦν θέματα διάφορα. Ἡ συζήτηση ἔχει δύο σκοπούς. Ἀπό τήν μία πλευρά τήν καλοπροαίρετη κριτική καί ἀπό τήν ἄλλη τή σωφροσύνη, ὥστε νά κλείσῃ τό θέμα καί νά μήν ἐπαναληφθῇ. Δέν ἀνακοινώνει ὀνόματα ἀλλά στηλιτεύει τό κακό καί προτρέπει, ἄνευ εὐλογίας τοῦ οἰκείου Ἐπισκόπου εἰς οὐδεμίαν ἐνέργειαν παρόμοια νά προβαίνουμε. - 74 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 75

Πάντοτε προτρέπει τή συμμετοχή μας σέ ὁμιλίες Γερόντων καί ὁμιλητῶν μέ πλούσιες ποιμαντικές ἐμπειρίες. Τά ἐτήσια Συνέδρια, οἱ κατά μῆνα Συνάξεις καί ἔκτακτες ὅμοιες, θεωροῦνται ὡς ἀναγκαῖες γιά τήν ποιμαντική ἐνημέρωση καί κατ’ ἐπέκταση τήν ἐνημέρωση τῶν πιστῶν ἀπό τούς Ἱερεῖς. Κατά τήν ἄποψή μου δίδουν τήν ὄντως ἀληθινή ποιμαντική τῆς σύγχρονης Ἐκκλησίας πρός τόν λαό. Παρά ταῦτα, δέν κρύβει τήν πικρία του ὅταν εἰς διαφόρους Συνάξεις καί Σεμινάρια δέν συμμετέχουν Ἱερεῖς. Πάντοτε προτρέπει τήν προαι ρετική συμμετοχή καί προσπαθεῖ νά οἰκοδομήσῃ φιλομάθεια μέ διάκριση. Αἰτία πολλῶν Ἐγκυκλίων εἶναι τρέχοντα ἐπίκαιρα θέματα, ὅπως ἡ ἐκδημία Ἱερέων, ἡ κυκλοφορία Εἰλητῶν καί ἡ ἀπαγόρευση δράσεων ἄνευ εὐλογίας τοῦ Ἐπισκόπου, θέματα πού συμπληρώνουν τήν ἀγωνία του στό πῶς θά ὑπάρξῃ ἑνότητα στήν Τοπική Ἐκκλησία. Ἐπειδή ὅλοι εἴμαστε ἄνθρωποι καί βεβαίως πολλές φορές πέφτουμε σέ σφάλματα, χρησιμοποιεῖ τό δικαίωμα τῆς ἐπιπλήξεως διακριτικά, διδακτικά μέ μεθόδους καθαρά παιδαγωγικούς. Ἀφοῦ δώσει συγχώρεση, ἐργάζεται γιά τήν ἑνότητα τῆς Τοπικῆς Ἐκκλησίας καί τελικῶς βοηθᾶ ἕκαστον νά βρεῖ τόν δρόμο του. Πέραν τῶν γενικοτέρων ποιμαντικῶν μέσων διά τήν καλλίτερη ἐνημέρωση καί ποιμαντική τῶν Ἱερέων προτρέπει, ἐπευλογεῖ καί παρακαλεῖ διά τήν ἀλληλοσυγχώρηση τῶν Ἱερέων, ἀνά Ἀρχιερατικές περιφέρειες, ὡς τά Ἀπόδειπνα τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς. Ἐκ τῶν κυριοτέρων ποιμαντικῶν καθηκόντων του εἶναι ἡ προσωπική συνάντηση τῶν Ἱερέων μετά τοῦ Ἐπισκόπου τους. Τοῦτο καθιστᾶ τόν Ἐπίσκοπο Εἰρηναῖο σέ μία σχέση πατρική πρός υἱούς, γεγονός τό ὁποῖον πολύ εὔστοχα ἐπιδίωξε καί ἔγινε ἀποδεκτό ἀπ’ ὅσους εἶχαν τήν εὐαισθησία νά ἀποκτήσουν αὐτή τή σχέση. Πέραν τῆς πνευματικῆς Ποιμαντικῆς ἐπί τῶν Ἱερέων, ἡ διακονία του ἐπεκτείνεται καί πέραν αὐτῆς. Ἡ πράξη καί χρήση κινητῶν τηλεφώνων τόσον τῶν Ἰερέων ὅσο καί τῶν πιστῶν στίς λατρευτικές Συνάξεις ἀποτελεῖ ἀταξία καί προβληματισμό. Παρά ταῦτα, δέν ἀπορρίπτει τήν τεχνολογία ἀλλά τήν χρησιμοποιεῖ ποιμαντικά. Πολλάκις προσωπικά τόν ἄκουσα νά λέει ὅτι δι’ ἕνα κληρικό καί δή Ἐπίσκοπο κάθε στιγμή, κάθε τόπος καί κάθε μέσο εἶναι ἄμβωνας. Ἐξεκίνησε ἐκπομπές καί καλεῖ τούς Ἱερεῖς νά συμμετέχουν σ’ αὐτές ἐκ περιτροπῆς. - 75 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 76

Τά μεγάφωνα καί οἱ κωδωνοκρουσίες προτρέπει νά χρησιμοποιοῦνται μέ διάκριση. Τοῦτο θά ἔλεγα ὅτι ἔδωσε σέ ὅλους μας νά κατανοήσουμε, ὅτι ὅσα ἔγραψε στήν ὑπ’ ἀριθμ. 14/27-4-1998 Ἐγκύκλιο, ἦταν διορατικά καθώς ἀπό τήν πλούσια ἐμπειρία του διέβλεπε τόν θόρυβο πού ἐπρόκειτο νά δημιουργηθῇ στή συνέχεια. Πάντοτε, ἡ βαθύτερη αἴσθηση πού διαφαίνεται στίς Ἐγκυκλίους εἶναι καθαρά ποιμαντική-διδακτική, γι’ αὐτό καί σέ γενόμενες καθαιρέσεις ἱερέων ἐνημέρωνε καί βεβαίως διαφαίνεται ἡ ἀγωνία του καί ἡ θλίψη του γιά τό γεγονός. Ἡ ἐνασχόληση καί οἱ ἐμπλοκές σέ Ἐθνικές καί Δημοτικές Ἐκλογές ἀποτελεῖ μέγα ἀτόπημα τῶν Ἱερέων. Ἡ προτροπή του ἦταν νά γίνονται οἱ Ἱερεῖς ἑνωτικοί. Εὔκολα διαπιστώνει κανείς τήν προσπάθεια τῆς πρόληψης καθώς τό 80% περίπου τῶν Ἐγκυκλίων του ἀποτελοῦν ὄχι μόνο ἐνημέρωση ἀλλά καί προετοιμασία τῶν Ἱερέων διά νά προσέχουν τά τρέχοντα καί ἐπερχόμενα θέματα. Ἐν κατακλείδι, θά ἀναφέρω τό πνεῦμα τῆς ποιμαντικῆς του, ὅπως ἀναφέρεται στήν ἀποσταλεῖσα Ἐγκύκλιον τῆς εἰσόδου εἰς τήν νέα χιλιετία, ὅτι ἡ Ἐκκλησία δέν χρειάζεται νά ἐκσυγχρονισθῇ. Ἡ αἰώνια ἀλήθεια τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ, ὅπως αὐτή ἔχει ἀποκαλυφθῆ, παραμένει ἡ ἴδια, ἀλλά ὁ τρόπος ποιμαντικῆς προσέγγισης τῶν ἀνθρώπων διαφέρει κατά καιρούς. Ἡ εὐγένειά του διαπιστώνεται κυρίως ἀπό τόν σεβασμό πού δείχνει στούς προκατόχους του, Ἀγαθάγγελο Ξηρουχάκην καί Νικηφόρο Συτζανάκην, καθώς πρωτοστατεῖ καί συμμετέχει σέ ἐκδηλώσεις πρός τιμήν τους. Ὡς μαθητές τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Σχολῆς Κρήτης -ἡ ὁποία μέ πρωτοβουλία τοῦ Παναγιωτάτου, προτάσει τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς ἐν Κρήτῃ Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ὀνομάσθηκε Πατριαρχικήἐνθυμούμαστε ὅτι οὐδέποτε ἐλησμόνησε τήν ἡμέρα τῆς ἑορτῆς τοῦ Ἁγίου Νικηφόρου νά ἔλθῃ καί νά τελέσῃ Τρισάγιον ἐπί τοῦ Τάφου του, ὡς βεβαίως καί εἰς τόν μακαρι-στόν κυρόν Ἀγαθάγγελον, κατά τήν ἡμέραν τῆς ἑορτῆς τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Ἐρημίτου στίς 7 Ὀκτωβρίου. Μέ ἐγκυκλίους του ἐνημερώνει διά τά ἀνωτέρω χωρίς νά λησμονῇ νά ἀπαριθμῇ τά χαρίσματά των, ὡς τοῦ μακαριστοῦ Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κυροῦ Εὐγενίου. Εἰς περιπτώσεις προόδου καί τιμῆς τινῶν κληρικῶν, μέ αἰσθήματα ἀγάπης καί προτροπῆς ἀνέφερε ταῦτα εἰς τούς Ἱερεῖς. - 76 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 77

Ἡ τιμή τῶν ἀνθρώπων, γενικότερα τοῦ τόπου μας, πού ἔχουν διαπρέψει σέ διαφόρους τομεῖς δέν τόν ἀφήνει ἀμέτοχο. Ὁμοῦ μέ τούς ἄλλους φορεῖς τοῦ τόπου μας συμμετέχει, ἔργῳ καί λόγῳ, σέ ἐκδηλώσεις ὡς τοῦ Μίκη Θεοδωράκη, Ἱστορικῶν ὀνομάτων, ἀγωνιστῶν, ὀπλαρχηγῶν καί ἄλλων. Ἐφορμούμενος ἀπό διάφορα ἐπίκαιρα γεγονότα κτίζει τίς συμβουλές του καί προτρέπει παραδειγματικῶς τούς Ἱερεῖς συνεργάτες του. Ζητεῖ νά χρησιμοποιοῦμε νέες μεθόδους ποιμαντικῆς, χωρίς νά παρεκλίνουμε ἀπό τό κύριο ἔργο μας ὡς Ἱερεῖς καί ποιμένες καί ζητεῖ περισσότερη πνευματική καθοδήγηση. Εἰς περιπτώσεις ἑτεροδόξων ζητεῖ νά γνωρίζουμε καλῶς τήν πίστη μας νά μελετοῦμε τις διδασκαλίες τους καί ἀναλόγως νά ὁριοθετοῦμε τήν διδασκαλία μας. Οἱ ἐπισκέψεις κληρικῶν μέ πλούσια πνευματική ἐμπειρία δίδουν σέ μᾶς τή δυνατότητα ὁμοίας πορείας, μέ συζητήσεις καί σεμινάρια εἰδικῶν θεμάτων πού ἀπασχολοῦν τήν Ἐπαρχία μας. Ὅμως, ἡ εὐταξία τῶν Μυστηρίων καί τῶν λειτουργικῶν καθηκόντων, ἀποτελεῖ γιά τόν Σεβασμιώτατο τήν κυριότερη ἀνησυχία. Δι’ αὐτό διδάσκει, πῶς νά δεχόμαστε τίς προσφορές τῶν πιστῶν διά τήν Θεία Λειτουργία, πῶς νά τίς χρησιμοποιοῦμε δίδοντας τήν Ὀρθόδοξη παραδοσιακή εἰκόνα τοῦ «Ἰησοῦς Χριστός Νικᾶ» καί βεβαίως αὐτή πού ἐξέρχεται ἀπό τό κέντρο τοῦ προσφόρου. Καλεῖ ὅλους τούς Ἱερεῖς σέ λειτουργική ζωή, τήν ὁποίαν θεωρεῖ ἀντίδοτο στή διχόνοια, τή διάσπαση καί τή φθορά τῶν ἀνθρώπων ἐξαιτίας ποικίλων διαφορῶν. Προβάλλει τίς φιλάνθρωπες καί ἑορταστικές ἐκδηλώσεις τῶν Ἱερέων καί διακριτικῶς ἐλέγχει ὅσους ἐπαναπαύονται. Ἡ ὑποδοχή τῆς τιμίας Κάρας τοῦ Ἀποστόλου Τίτου κατά τό Ἰωβηλαῖον τῆς ἐνάρξεως τῆς νέας χιλιετίας, ἡ χρήση κεριῶν κατά τόν παραδοσιακό τρόπο σέ Κηδεῖες καί Μνημόσυνα, ἡ εὐλαβῶς, καθαρῶς καί εἰς γυάλινους ἀμφορεῖς διατήρηση τοῦ Ἁγίου Μύρου, ἡ καθαριότης τοῦ Ἁγίου Βήματος, τοῦ Ναοῦ καί δή τῶν λειτουργικῶν σκευῶν τῆς Θείας Λειτουργίας, ἀποδεικνύουν τήν σοβαρότητα καί τήν εὐλάβειά του. Αὐτή ὅμως ἡ εὐλάβεια δέν εἶναι μόνο προσωπική. Ἀγωνιᾶ νά τήν μεταλαμπαδεύσῃ καί τονίζει νά ἔχουμε φρόνηση, καθαριότητα, φύλαξη τῶν παλαιῶν ἀντικειμένων τοῦ Ναοῦ, βιβλίων, σκευῶν καί εἰκόνων, ἀντικατάσταση τῶν φθαρμένων, τήν παράδοσή τους σέ Μοναστήρια ἤ τήν τοποθέτησή τους σέ ἑρμάρια τῆς Ἐνορίας. Εἶναι δεῖγμα εὐλάβειας καί σεβασμοῦ ὡς πολλάκις ἀναφέρει. Ἡ χρήση τῶν Μυστηρίων, κυρίως τῆς ἐξομολογήσεως, γίνεται αἰτία - 77 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 78

νά προτρέπει καί ἐμᾶς νά ἀκολουθοῦμε τό Μυστήριον αὐτό. Ἡ κοσμιότητα καί ἡ παρουσία μας σέ Πανηγύρεις, ἡ εὐλογία τῶν σταφυλιῶν τήν 6η Αὐγούστου, δίδουν τήν εἰκόνα τῆς συνέχειας τῆς παραδόσεως τῆς λατρείας τοῦ τόπου μας. Εἰς ἄλλες Ἐγκυκλίους, ὁμιλεῖ περί ἀκολουθιῶν καί Μυστηρίων τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδος καί πῶς νά τελοῦνται, περί τῆς ὀρθῆς τυπική καί παραδοσιακῆς τελέσεως τῶν μνημοσύνων κατά τό 15ήμερο τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδος καί τῆς Διακαινησίμου, περί τῆς ἐλεύσεως τοῦ Ἁγίου Φωτός, περί τῆς ἑορτῆς τοῦ Ἁγίου Γεωργίου κατά τήν παράδοση τοῦ τόπου μας καί οὐχί κατά τήν Πατριαρχική τοπική διάταξη, ἀφοῦ πρωτίστως λάβει εὐλογία ἐκ τῆς Μητρός Ἐκκλησίας. Τά ἀνωτέρω ἀποτελοῦν θέματα ἀγωνίας, προβληματικῆς καί παιδαγωγίκῆς τοῦ Σεβασμιωτάτου. Ὁμοίως, δι’ ὅσα (ἀνακύψαντα) θέματα δημιουρ-γούνταν, οὐδέποτε ἐλάμβανε ἄμεσον θέσιν εἰ μή μόνον ὅταν τό ἐπέβαλαν οἱ συνθῆκες. Σκοπός του ἡ διόρθωση, ἡ μετάνοια καί ὄχι ἡ ἐξουθένωσις. Ὡς Μοναχός ὁ ἴδιος, πάντοτε ἀγωνιοῦσε διά τά Μοναστήρια καί τήν πρόοδό τους, βοηθοῦσε, συμβούλευε καί ἐξέφραζε τήν χαρά του ὅταν ἔβλεπε τά ἀποτελέσματα τῶν προσπαθειῶν του, τά ὁποῖα ἀποτελέσματα δέν ἐθεωροῦσε ἔργο δικό του ἀλλά τοῦ Θεοῦ. Ἐπιπροσθέτως, ἡ νεότητα εἶναι ἕνα ἀκόμα θέμα προτεραιότητός του. Παρά τά καθήκοντά του καί τήν ἡλικία πού ἔχει, κατορθώνει μέ θαυμάσιο τρόπο νά σπᾶ τό χάσμα τῶν γενεῶν καί νά ἐπικοινωνῇ μαζί τους. Ἐνδιαφέρεται γιά τήν λειτουργική τους ζωή, τήν πρόοδο, τήν σωστή ἔνταξή τους στή ζωή, τήν προετοιμασία γι’ αὐτήν. Τελεῖ τήν ἀκολουθία ἐκ τοῦ εὐχολογίου κατά τήν ἔλευση τῶν παιδιῶν διά νά μάθουν γράμματα, ἐπισκέπτεται Σχολεῖα, προσκαλεῖ σέ διαλόγους καί συνάξεις, δημιουργεῖ σεμινάρια στελεχῶν τῆς Μητροπόλεως. Θεωρεῖ αὐτούς συνεργάτες, γνωρίζει τό σφυγμό τους, τή ζωντάνια τους, τούς ἀναθέτει πρωτοβουλίες, τούς δείχνει ἐμπιστοσύνη. Ζητεῖ ἀπό τούς Ἐφημερίους νά λειτουργοῦν Κατηχητικά Σχολεῖα τά ὁποῖα θά στελεχώνονται ἀπό ὑγιῆ στελέχη, ἱκανά καί ἐνημερωμένα διά τό ἔργο τῆς διακονίας τους, διότι εἶναι δύσκολο μόνος ὁ Ἱερέας νά κατορθώσῃ ὅλα αὐτά. Ὑπενθυμίζει τήν ἔναρξη καί τή λήξη τῶν Κατηχητικῶν Σχολείων καί ποιά βιβλία μποροῦν νά χρησιμοποιοῦν σέ αὐτά. Προτρέπει καί δικαιολογεῖ τήν ὕπαρξη κατηχήσεως, τό ποῦ νά γίνονται, τό πῶς νά γίνονται, τί νά διδάσκεται καί γιατί. Προσκαλεῖ τούς φοιτητές Ἀνωτάτων καί Ἀνωτέρων Ἐκπαιδευτικῶν Ἱδρυμάτων τῆς Μητροπόλεώς του σέ Συνάξεις, ἀνακοινώνει ἐργασίες φοιτητῶν καί - 78 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 79

μαθητῶν καί προτρέπει τούς Ἱερεῖς διά τήν διευκόλυνσή τους. Ἡ ἀγωνία του ὅμως ξεφεύγει καί ἀπό τά ὅρια τῆς Ἐπαρχίας του. Συνοδικῇ ἀποφάσει, ἡγεῖται τῆς Συνοδικῆς Ἐπιτροπῆς Νεότητος τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης καί ἐνδιαφέρεται γιά τίς Συνάξεις αὐτῆς. Ἡ διακονία του δέν περιορίζεται μόνο στήν σύναξη καί ἐπικοινωνία. Δημιουργεῖ κατασκηνώσεις, στίς ὁποῖες ἔχει ἀφήσει κυριολεκτικά τό στίγμα τῆς παρουσίας του μέ πολύ προσωπική ἐργασία καί ἐνδιαφέρον. Ἕνα ἔργο πνοῆς στήν Τοπική μας Ἐκκλησία ἕως σήμερον. Στόχος του ἡ δημιουργία ἱκανῶν στελεχῶν, τά ὁποῖα θά ἐκπαιδεύουν νεώτερα στελέχη. Σήμερα, παλαιοί κατασκηνωτές καί κατασκηνώτριες ἀποτελοῦν στελέχη καί ἀρχηγούς αὐτῆς. Προτρέπει καί παρακαλεῖ τούς Ἱερεῖς διά τήν ἀποστολή παιδιῶν πρός αὐτή. Ἀλληλοπροσφορά ἀποτελεῖ τό Θεοχαρίδειο Κέντρο Κοινωνικῆς Συμπαράστασης Νέων, ὅπου κατά-φεύγουν νέοι καί νέες γιά μια ἀληθινή Χριστιανική συμβουλή ἀπό εἰδικούς ψυχολόγους καί ἀπό ἄλλους πολλούς, οἱ ὁποῖοι καί ἔχουν ἀναλάβει τήν γραμμή ψυχολογικῆς συμπαράστασης μέ λόγια παρηγοριᾶς καί βεβαίως προτροπῆς νά ἐπισκέπτονται καί τούς Ψυχολόγους. Διακριτικῶς ὁρίζει Ἱερεῖς, οἱ ὁποῖοι παρακολουθοῦν τήν πορεία καί τις ἀνάγκες τῶν μαθητῶν τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Σχολῆς Κρήτης τῆς Ἐπαρχίας τους. Μοῦ ἔλεγε προσωπικά: «...ἐγώ δέν μπορῶ νά κάνω διακρίσεις, πρέπει ὅλα τά παιδιά νά νοιώθουν ὅτι τά ἀγαπῶ ἄρα ἐσεῖς εἶστε ἐκεῖνοι πού θά μέ ἀναπληρώνετε γιά τις ἀνάγκες τῶν παιδιῶν τῆς Μητροπόλεώς μας...». Ἡ ποιμαντική του δέν περιορίζεται μόνο στούς Ἱερεῖς καί τούς νέους. Ἀπευθύνεται σέ ὅλους ἀνεξαιρέτως καθώς ἐνδιαφέρεται διά τήν ὑγεία τῶν ἀνθρώπων, τήν ἄμεση συμμετοχή τῶν Ἱερέων τῆς ὑπαίθρου ὅταν ὑπάρξουν πυρκαγιές, τό σβήσιμο τῶν ἠλεκτρικῶν λαμπτήρων κατά τίς Ἀκολουθίες ὅταν ἔχουμε καύσωνα. Προτρέπει τούς Ἱερεῖς νά μεριμνήσουν γιά τήν ἐξομολόγηση καί Θεία Κοινωνία τῶν ἀσθενῶν στίς Ἐνορίες τους, δίνει ἐντολή νά δημιουρ γηθοῦν ράμπες ἀναπήρων στούς Ναούς, ἐνδιαφέρεται καί πονεῖ διά τό φαινόμενο τῶν ναρκομανῶν καί ζητεῖ νά προσέχουμε τί δίδουμε σέ αὐτούς, ἐνδιαφέρεται διά τούς νεφροπαθεῖς. Τό ἐνδιαφέρον του γιά τήν ἑλληνική γῆ καί τήν παραμονή της σέ Ἑλληνικά χέρια ἀποτελεῖ πατριωτικό ἐνδιαφέρον. Δέν περιορίζεται σέ εὐχολόγια. Ἐφιστᾶ τήν προσοχή καί προτρέπει κλῆρο καί λαό νά μήν - 79 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 80

μεταβιβάζουν τη γῆ σέ ἀλλοδαπούς. Δέν εἶναι σωβινιστής, ἄλλωστε ἡ μέχρι σήμερον διακονία του τό ἀποδεικνύει τρανῶς. Ἀγαπᾶ ὅμως τήν Πατρίδα διά τήν ὁποίαν δέν ἐπιθυμεῖ νά περιέλθῃ σέ χέρια ἀλλοδαπῶν. Θά λέγαμε ὅτι εἶναι ἕνας ἐμπειρικός οἰκολόγος καθώς καί δένδρα φυτεύει καί ὁμάδες περιφρούρησης ἀπό τούς ἐμπρηστές δημιουργεῖ σέ συνεργασία μέ τίς Ἀρχές. Ἔχει ἐνδιαφέρον καί ἀγάπη εἰς σεισμοπαθεῖς, πλημμυροπαθεῖς, πυροπαθεῖς καί βρίσκει τρόπους βοηθείας πρός αὐτούς. Ἀποστέλει βοήθεια ἐντός καί ἐκτός τῆς Ἑλλάδος π.χ. Σρι-Λάνκα (τσουνάμι), Σερβία καί ἄλλα μέρη. Μαζεύει εἴδη διαβίωσης εἰς Κοζάνη λόγῳ τῶν σεισμῶν. Τό Πάσχα, ὡς ἡ ἑορτή τῶν ἑορτῶν, γίνεται γεγονός καί αἰτία διδασκαλίας. Ὁμιλεῖ γιά τό «καινό πόμα», τό πόμα τῆς ἀφθαρσίας, τό ὁποῖον ἀντιδιαστέλλει μέ τήν σημερινή καταναλωτική κοινωνία. Θεωρεῖ ὅτι ἡ κατανάλωση εἶναι μία στείρα πνευματική πορεία πού ἀποπροσανατολίζει, ὑποδουλώνει, ἀφανίζει τό πρόσωπο τοῦ ἀνθρώπου καί καλεῖ στό πόμα τῆς αἰώνιας ἀπαρχῆς, στή σχέση καί τήν ἐμπειρία τοῦ Ἀναστάντος Θεοῦ (1988). Ἕκαστον ἔτος ἀναπτύσσει καί ἕνα θέμα: Ὁμιλεῖ γιά τήν νέκρωση τοῦ Ἄδου, γιά τήν δωρεά τῆς ζωῆς στόν κόσμο πού γίνεται διά τοῦ θανάτου καί τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ, περί καθάρσεως τῶν αἰσθήσεων, περί τῆς ἀναστάσεως ἡμῶν τῶν πεσό-ντων στήν ἁμαρτία, περί εἰρηνοποποιοῦ Χριστοῦ καί καταπατήσεως τοῦ θανάτου, περί λυτρώσεως τοῦ ἀνθρώπου. Ὁμοίως, τά Χριστούγεννα ὁμιλεῖ περί συγκαταβάσεως τοῦ Θεοῦ καί φανερώσεως τῆς ὄντως ζωῆς, περί φανερώσεως τοῦ Μυστηρίου τῆς ἐνανθρωπήσεως, ἄγνωστο γιά τούς ἀγγέλους, προσωπικῆς ἀποκαλύψεως, περί ἐξαλείψεως τῆς ἁμαρτίας. Μέ ἄλλα λόγια, πάντοτε καί εὔστοχα συνδέει τό ἱστορικό γεγονός μέ τό σήμερα, δίδει τό μήνυμα πού χρειαζόμαστε καί βεβαίως λαμβάνει νόημα ἀπό τό παγκόσμιο ἤ τοπικό σκηνικό, τό ὁποῖο ἀπασχολεῖ τούς περισσότερους τήν συγκεκριμένη περίοδο. Συχνά γράφει στίς Ἐγκυκλίους του περί τῆς ὀρθῆς διοικήσεως τῶν Ἐνοριῶν, οἱ ὁποῖες ἀποτελοῦν Ν.Π.Δ.Δ., γεγονός πού προσφέρει ὀφέλη ἀλλά καί ὑποχρεώσεις. Οἱ αὐθαίρετοι Ναοί ἀποτελοῦν μέγα πρόβλημα καθώς, παρά τήν εὐλάβεια τῶν ἀνθρώπων πού τούς κτίζουν, λαμβάνουν λανθασμένη πορεία. Ἐκκλησιολογικῶς εἶναι ἀνεπίτρεπτο νά κτίζονται ἄνευ εὐλογίας τοῦ Ἐπισκόπου. Τό ἴδιο ἰσχύει καί στούς Νόμους τῆς - 80 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 81

Πολιτείας. Δέν μένει λοιπόν παρά, ἐνημέρωση καί προτροπή, νά ἀκολουθηθοῦν οἱ διαδικασίες πού χρειάζονται, ὥστε νά ὑπάρξῃ συνεργασία καί νόμιμη διαδικασία. Τό ἴδιο παρακαλεῖ καί προ-τρέπει γιά τήν ὀργάνωση τῶν Γραφείων κάθε Ἐνορίας καί βεβαίως λαμβάνει μέτρα ἀπαγορεύσεως τελέσεως Βαπτίσεων καί Γάμων σέ μή νόμιμους Ναούς. Ἐπιθυμώντας νά προστατεύσῃ τούς Ἱερεῖς ἀπαγορεύει τήν Βάπτιση καί τόν Γάμο στούς ἀλλοδαπούς ἄνευ ἀδείας παραμονῆς. Βέβαια, νομικές συνέπειες ἔχουμε στόν Γάμο, ἀλλά ἐπειδή τελευταίως ὑπῆρξε καταιγισμός Βαπτίσεων μέ σκοπό τό Γάμο, ὥρισε ἀνεξαιρέτως τόν χρόνο κατηχήσεως καί τήν συζήτηση πού ἔκανε ὁ ἴδιος μέ τούς πρός τό φώτισμα καί κατόπιν ἔδιδε τήν ἄδεια τελέσεως τοῦ Μυστηρίου. Διά τά Ἐκκλησιαστικά Συμβούλια τῶν Ἐνοριῶν ἔχει στείλει Ἐγκυ κλίους διά τήν ὀρθή λειτουργία τους καί τήν διόρθωση τινῶν λαθῶν, τά ὁποῖα ἐν ἀγνοίᾳ διέπρατταν. Ἡ Ἐκκλησιαστική περιουσία ἀποτελεῖ παρακαταθήκη στούς Ἐφημερίους καί τά Ἐκκλησιαστικά Συμβούλια. Πλῆθος ἐπιστολῶν καί ἐγκυκλίων ὑπάρχουν διά τήν προστασία της. Μάλιστα, δίνει ἐντολή κατάρτισης Κτηματολογίου κινητῆς καί ἀκινήτου περιουσίας καί ζητᾶ ἐνημέρωση τῆς Μητρόπολης. Ἡ λαϊκή εὐσέβεια πολλάκις ἔχει παγανιστικές δοξασίες, οἱ ὁποῖες τείνουν νά γίνουν τρόπος ζωῆς. Μπροστά στό φαινόμενο αὐτό καί τήν ἔξαρση τῶν αἱρετικῶν ὁμολογιῶν καί παραθρησκευτικῶν ὁμάδων δημιουργεῖ ἀγωνία, ἡ ὁποία ἐκφράζεται σέ Συνάξεις, σέ ὁρισμό ὑπευθύνων στόν τομέα αὐτό, ὁ ἴδιος παρακολουθεῖ Συνδιασκέψεις καί Συνέδρια σχετικά καί προπάντων καλεῖ τούς πάντες σέ Μυστηριακή ζωή, ἰδιαιτέρως τούς Ἱερεῖς, ὥστε νά μήν ὑπάρχῃ πνευματικό κενό γιά νά ἐπηρεαστοῦν ἐκ τῶν πονηρῶν μεθόδων πού χρησιμοποιοῦν οἱ ψευδοδιδάσκαλοι. Ὁμοίως, στηλιτεύει κάθε τι πού γίνεται καθ’ ὑπερβολή, ὅπως ἡ σταύρωσις σέ διάφορα μέρη τοῦ σώματος. Οἱ πεντηκοστιανοί, οἱ ΧΟΕ, οἱ ἀποκρυφιστικές ὁμάδες πού δροῦν στήν Κρήτη, κυρίως στό Ἡράκλειο καί τά Χανιά, οἱ Μάρτυρες τοῦ Ἰεχωβᾶ, χρησιμοποιοῦν μεθόδους πού χρησιμοποιεῖ ἡ Ὁρθόδοξη διδασκαλία δίδοντας ὅμως διαφορετικό περιεχόμενο ἀπό αὐτό πού εἶναι ἀληθινό. Ἡ ἐμφάνιση τῶν νεοεποχίτικων δοξασιῶν τόν ὁδήγησαν νά ζητήσῃ καί νά ἡγηθῇ Συνοδικῆς Ἐπιτροπῆς ἐπί τῶν αἱρέσεων καί τῆς παραθρησκείας, διοργανώνει Συνέδρια, φέρει ὁμιλητές διά νά μᾶς ἐνημερώσουν, ἀποστέλλει φυλλάδια διά νά ἐνημερωθοῦν οἱ πιστοί. - 81 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 82

Εἰδικά γιά τήν Νέα Ἐποχή καί τούς τρόπους ἐπιβολῆς της, ἀφιέρωσε τό μήνυμα τῶν Χριστουγέννων τοῦ 2000. Ὡς καλός Ποιμήν, σοφός καί διορατικός πάντοτε ἐτόνιζε ὅτι ἡ ἀντιπαράθεση δέν ἀπευθύνεται στούς ἀνθρώπους ἀλλά στήν αἵρεση. Γι’ αὐτό ἐάν καί ἤξερε πρόσωπα, οὐδέποτε ἀνέφερε ὅτι ἀνήκουν στήν α’ ἤ στήν β’ αἵρεση ἤ παραθρησκεία. Φιλομαθής καί ἐραστής τῆς διά βίου ἐκπαιδεύσεως ἐκδίδει, προτρέπει, μοιράζει καί ἀποστέλλει βιβλία τά ὁποῖα κατά τήν κρίση του εἶναι πολύ βοηθητικά στό ποιμαντικό ἔργο τῆς διακονίας τῶν Ἱερέων. Πέραν τῆς Ἀρχιερατικῆς του διακονίας εἶναι καί Ἕλληνας μέ ὅλη τήν σημασία τῆς λέξεως καθώς προτρέπει, συμμετέχει καί ἐπιπλήττει τήν ἀπουσία, κυρίως τῶν Ἱερέων, ἀπό ἐκδηλώσεις καί Δοξολογίες πρός ἀνάμνηση καί ἐπιμνημόσυνη δέηση πάντων τῶν ὑπέρ πίστεως καί πατρίδος ἀναιρεθέντων ἀδελφῶν ἡμῶν. Προτρέπει ὁμοίως συνεργασία γιά συγκέντρωση ὀπτικοϊστορικῆς σημασίας ἀντικειμένων καί φωτογραφιῶν πού ὑπάρχουν στίς Ἐνορίες. Πέραν δέ αὐτῶν, γνωρίζοντας ὅτι στήν Μητρόπολή του ὑπάρχουν καί ἀλλοδαποί, κυρίως οἰκονομικοί μετανάστες τῆς Ἀνατολικῆς Εὐρώπης, προσκάλεσε ὅλους αὐτούς σέ προσευχή ὡς ὁμοδόξους διά τήν εἰρήνη τῆς περιοχῆς. Ἡ ἡμέρα προσκλήσεως ἦταν ὁ Ἑσπερινός τῶν Ἁγίων Κυρίλλου καί Μεθοδίου τοῦ ἔτους 1999. Ἕνα χαρακτηριστικό ἀκόμα θά μπορούσαμε νά τοῦ προσδώσουμε. Εἰρηνιστής, μέ τήν καλή ἔννοια του ὅρου. Ἡ φιλανθρωπική του διακονία ἔχει πολλούς παραμέτρους μέ σπουδαιότερους: Τήν προσωπική του συμμετοχή καί ἑπομένως ὅλων μας στόν πόλεμο, στούς ἀσθενεῖς, στίς θεομηνίες, στούς πυροπαθεῖς. Δέν περιορίζεται μόνο στά ὅρια τῆς Μητροπόλεώς του ἀλλά πάντοτε μέ συνεργασία τῶν Ἐπισκόπων κάθε Τοπικῆς Ἐκκλησίας συμμετέχει σέ μεταποιήσεις Ναῶν -ἀπό προτεσταντικό σέ Ὀρθόδοξο στη Φιλανδίαστή Σερβία μέ ἀποστολές βοηθείας, στή Σρί-Λάνκα (τσουνάμι), σέ σεισμοπαθεῖς (Κοζάνη καί Ἀττική), σέ πυροπαθεῖς (Ρέθυμνο καί Σάμο), σέ ἀσθενεῖς ἐντός καί ἐκτός τῆς Ἐπαρχίας του, ἀκόμα καί μέ τό νά συνοδεύῃ κληρικούς σέ δύσκολες ἐπεμβάσεις στό ἐξωτερικό, πρόσωπα ἀσθενῆ μέ ἀνάγκη μεταβάσεως στό ἐξωτερικό, παρακαλεῖ δέ τούς πάντες γιά νά βοηθήσουν. Εὐαισθητοποιούμενος ἀπό τά πολλά ἀτυχήματα πού συμβαίνουν, προτρέπει νά συμπορευόμαστε, νά συμπάσχουμε καί νά εἴμαστε διακριτικοί στόν πόνο τῶν ἀνθρώπων. - 82 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 83

Ἡ βοήθεια στούς οἰκονομικά ἀδυνάτους καί ἀπό τήν Μητρόπολη καί ἀπό τίς Ἐνορίες γίνεται διακριτικά καθώς ἐπιβάλλεται ἡ προστασία καί ὁ σεβασμός τοῦ ἀνθρωπίνου προσώπου. Βλέπετε, ἡ Ἐκκλησία ἀνέκαθεν σεβάστηκε καί σέβεται τό ἀνθρώπινο πρόσωπο τό ὁποῖον σήμερα ἡ πολιτεία ὀνομάζει «προσωπικά δεδομένα». Σέ ἱεραποστολικές περιοχές ἡ Μητρόπολη ἔχει προσφέρει τά μέγιστα, κυρίως στήν Ἀφρική, καί τοῦτο συμβαίνει διότι ὁ ἴδιος εἶχε τήν ἔμπνευση καί τήν πρωτοβουλία. Ἀκόμα καί στήν Ἀρμενία βοήθησε σεισμοπαθεῖς. (22/13-12-1988). Δέν εἶναι δυνατόν νά ἀπαριθμήσω περισσότερα. Ὁ χρόνος δέν τό ἐπιτρέπει. Ἐνδεικτικά θά ἀναφέρω: Λίβανο (ρουχισμό), ἱερά σκεύη καί ἄμφια σέ ἱεραποστολικές κοινότητες. Θά ἤταν παράλειψη ἄν δέν ἀνέφερα καί τό γεγονός τῆς εὐγένειάς του ὅταν ἔστω καί τό παραμικρό προσφέραμε στόν ἴδιο. Πάντα μέ εὐχαριστίες καί ἐπιστολές, εὐχαριστοῦσε. Σεβασμιώτατοι, σεβαστοί πατέρες, κυρίες καί κύριοι. Ἡ ἀναφορά μου στίς ποιμαντικές ἀγωνίες καί προτροπές, τοῦ ἀπό Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κ.κ. Εἰρηναίου, δέν εἶναι αὐτή πού θά ἔπρεπε. Ἡ σοφία καί ἡ ἐμπειρία του γίνεται κατανοητή μόνο ὅταν κάποιος ζήσει πολύ κοντά του καί βεβαίως οὔτε ὁ ἴδιος μπορεῖ νά κατανοήσῃ ὡς θά ἔπρεπε. Ὅλοι ἐμεῖς πού παντοιοτρόπως τοῦ ὀφείλουμε πολλά καί ἔχουμε εὐργετηθῆ ἀπό τόν Σεβασμιώτατο, ἀπευθύνουμε ἕνα μεγάλο εὐχαριστῶ γιά ὅσα μᾶς προσέφερε, γιά ὅσα μᾶς δίδαξε, ἔργῳ καί λόγῳ. Οἱ ἴδιοι μέ σεβασμό διαλαλοῦμε τό τοῦ Ἀποστόλου «Τοιοῦτος ἡμῖν ἔπρεπε Ἀρχιερεύς, ὅσιος, ἄκακος, ἀμίαντος, κεχωρισμένος ἀπό τῶν ἁμαρτιῶν, ὑψηλότερος τῶν οὐρανῶν γενόμενος...» Ὅλοι καί πάλιν ἀναφωνοῦμε, Εἰρηναίου τοῦ Σεβασμιωτάτου καί Θεοπροβλήτου Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης, πολλά τά ἔτη.

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 84

Οἱ εἰσηγητές Σεβ. Μητροπολίτης Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου κ. Δαμασκηνός καί Πανοσιολ. Ἀρχιμ. Μακάριος Γρινιεζάκης.

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 85

«Τό τοῖς ἔμπροσθεν ἐπεκτείνεσθαι» Ἡ πορεία καί τό ἔργο τοῦ Σεβασμιωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κ.κ. Εἰρηναίου Πανοσιολ. Ἀρχιμ. Μακαρίου Γρινιεζάκη (νῦν Θεοφ. Ἐπισκόπου Χριστουπόλεως) Εἰσαγωγή. Ἡ συμπλήρωση μιᾶς ὅλης 40ετίας Ἀρχιερωσύνης τυγχάνει μείζων ἐκκλησιαστικό γεγονός καί ὁρόσημο ἀξιομνημόνευτο καί ὑπογραμμίσιμο, κυρίως ὅταν τό γεγονός τοῦτο συνοδεύεται, ὅπως στήν περίπτωση τοῦ Σεβασμιωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κ. Εἰρηναίου, ἀπό ἔργα ἀγαθά καί καρποφόρα πού ἀποτελοῦν ἀψευδῆ μαρτυρία τῆς κατά Θεόν ἐπιστασίας τῶν ψυχῶν καί τῆς κατ᾽ ἄνθρωπον μαρτυρίας Χριστοῦ «ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ». Σεβασμιώτατε Μητροπολῖτα Ἀδριανουπόλεως κ. Ἀμφιλόχιε, ἐκπρόσωπε τῆς Α.Θ.Π. τοῦ Οἰκουμενικοῦ μας Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου, Σεβασμιώτατε Ἀρχιεπίσκοπε Κρήτης κ. Εἰρηναίε καί Σεπτέ μας Ποιμενάρχα, Σεβασμιώτατε Μητροπολῖτα Λάμπης, Συβρίτου καί Σφακίων κ. Εἰρηναίε, ἐκπρόσωπε τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, Σεβασμιώτατοι καί Τιμιώτατοι Ἅγιοι Ἱεράρχες, Σεβασμιώτατε Μητροπολῖτα Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου κ. Ἀνδρέα, Πρόεδρε τῆς Διοικούσης Ἐπιτροπῆς τῆς Πατριαρχικῆς μας Ἀκαδημίας, Ἐντιμότατοι ἄρχοντες, Πανοσιολογιώτατοι ἅγιοι Πρωτοσύγκελλοι, ἅγιοι Καθηγούμενοι, ἅγιοι Ἱεροκήρυκες, Εὐλαβέστατοι πατέρες, Ὁσιώτατοι μοναχοί και μοναχές, Ἐντιμολογιώτατοι Ἄρχοντες τῆς Ἁγίας τοῦ Χριστοῦ Μεγάλης Ἐκκλησίας, Ἀγαπητοί μου ἀδελφοί καί φίλοι, Ἐφέτος συμπληρώνονται σαράντα συναπτά ἔτη, ἀφ᾽ οὗ ἡ Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, συμπληρουμένη ἀπό τριμελῆ - 85 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 86

ἀντιπροσωπεία Ἱεραρχῶν ἀπό τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο, «θείᾳ συνάρσει καί ψήφοις κανονικαῖς», «ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι συνελθοῦσα», ἐξέλεξε τόν μέχρι τότε Πρωτοσύγκελλο καί Σχολάρχη Ἀρχιμανδρίτη Εἰρηναῖο Ἀθανασιάδη, σέ Μητροπολίτη τῆς Ἁγιωτάτης καί ἱστορικῆς Μητροπόλεως Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου. Ἡ συμπλήρωση τῆς ἐπετείου αὐτῆς, ἔχουσα ἐκκλησιαστική καί ἐκκλησιολογική σημασία, εἶναι ἡ ἀφορμή τῆς ἀποψινῆς συναντήσεως ὅλων ἐμᾶς πού ἦλθαμε ἐπί τό αὐτό, γιά νά εὐχηθοῦμε καί νά προσευχηθοῦμε, γιά νά ὁμιλήσωμε καί νά σιωπήσωμε, γιά νά χαροῦμε καί νά συγκινηθοῦμε, γιά νά ἐκφράσουμε τά αἰσθήματα τῶν καρδιῶν καί τῆς ἀγάπης μας στόν Σεβασμιώτατο καί Θεοπρόβλητο Ποιμενάρχη μας, ὁ ὁποῖος εἶναι «εἰς τόπον καί τύπον Χριστοῦ» γιά τήν τοπική Ἐκκλησία. (ΗΧΗΤΙΚΟ) Ἡ Πατριαρχική Ἀνώτατη Ἐκκλησιαστική Ἀκαδημία Ἡρακλείου Κρήτης ἐξ ἀφορμῆς αὐτῆς τῆς εὐλογητῆς ἐπετείου ἀφιέρωσε μέ εὐγνωμοσύνη καί τιμή τήν Ἐπετηρίδα τοῦ 2013 στό σεπτό πρόσωπο τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Εἰρηναίου. Μέσα σέ αὐτό τό πλαίσιο, καί μέ ἀφορμή τήν ἀποψινή ἐκδήλωση γίνεται μία ἀπόπειρα προσεγγίσεως καί σκιαγραφήσεως τῆς ὑψηλῆς προσωπικότητας τοῦ τιμωμένου Ἱεράρχου, πάρ᾽ ὅλο πού συναισθανόμαστε τήν σοβαρότητα καί τήν δυσχέρεια τοῦ ἐγχειρήματος, τό ὁποῖο ὅμως ἀποτελεῖ προσπάθεια παρουσιάσεως, «οὐκ ἐν ὑπεροχῇ λόγου» ἀλλ’ «ἐν ἀφελότητι καρδίας», ἑνός ἐκκλησιαστικοῦ ἀνθρώπου, τοῦ ὁποίου ἡ διακονία, ὡς Ἐπισκόπου της Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ γιά σαράντα ὁλόκληρα χρόνια, ὑπάρχει καί διαγράφεται «τιμία, ἔνζηλος καί κατά πάντα δόκιμος». Στήν προσπάθειά μας αὐτή ἔχουμε τήν ὑποχρέωση καί τήν εὐθύνη νά ἀποτυπώσομε πιστά καί εὐλαβικά τήν προσωπογραφία τῆς ἀκέραιης μορφῆς τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Εἰρηναίου, ἔτσι ὥστε νά μήν ὑπάρξει μέ κανένα τρόπο πρόσκρουση στήν ἐγνωσμένη ταπεινοφροσύνη καί σύνεση τοῦ τιμωμένου Πρωθιεράρχου ἤ τουλάχιστον νά μήν παραβιασθεῖ μέ κανένα τρόπο τό «ἄβατον» τῆς ψυχῆς του1. Γι’ αὐτό ἐπικαλούμαστε τόν «ἄνωθεν δαψιλή φωτισμόν» καί προχωροῦμε μέ τήν βεβαιότητα ὅτι τό πνεῦμα τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ θά θεραπεύσει τά ἀσθενῆ καί θά ἀναπληρώσει τά ἐλλείποντα. 1

Ἀρχιμανδρίτου Σεραφείμ Κων. Στεργιούλη, νῦν Μητροπολίτου Κυθήρων, «Ὁ Μητροπολίτης Ὕδρας Σπετσῶν καί Αἰγίνης Ἱερόθεος, Βιογραφία». Στόν Τιμητικό Τόμο – Ἀφιέρωμα εἰς τόν Σεβασμιώτατον Μητροπολίτην Ὕδρας Σπετσῶν καί Αἰγίνης Ἱερόθεον, ἐπί τῇ συμπληρώσει τριακονταετοῦς ποιμαντορίας, 1967-1997, Ὕδρα 1997, σελ. 38. - 86 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 87

Γέννηση καί ἀνατροφή. Ὁ Σεβασμιώτατος Ἀρχιεπίσκοπος Κρήτης κ. Εἰρηναῖος γεννήθηκε στίς 9 Αὐγούστου τό 1933 στό Μιξόρρουμα, γραφικό καί ἱστορικό χωριό τῆς ἐπαρχίας Ἁγίου Βασιλείου τοῦ Νομοῦ Ρεθύμνου. Οἱ γονεῖς του Δημήτριος καί Δέσποινα τόν μεγάλωσαν μέ εὐσέβεια καί ἀγάπη προσφέροντάς του ὅ,τι καλύτερο μποροῦσαν, ὑλικό καί πνευματικό, πάρ᾽ ὅλο πού τά χρόνια ἐκεῖνα ἦταν δύσκολα καί οἱ ἐποχές σκληρές καί ἀπαράκλητες. Τή δυσκολία τῶν καιρῶν ἐνέτεινε καί τό γεγονός, ὅτι ἡ οἰκογένεια τοῦ Νικολάου Ἀθανασιάδη, ὅπως ἦταν τό κατά κόσμον ὄνομά του, ἦταν ἀφενός πολύτεκνη - ἕξι ἀδέλφια ἐκ τῶν ὁποίων τό τρίτο εἶναι ὁ σημερινός Ἀρχιεπίσκοπος - καί ἀφετέρου ἦταν ἀγροτική, δίχως δηλαδή νά ἔχει ἰδιαίτερους πόρους γιά νά ζήσει μέ ἀνέσεις. Οἱ γονεῖς του δέν ἦταν μορφωμένοι μέ τήν θύραθεν παιδεία, ἦταν ὅμως τίμιοι βιοπαλαιστές, δίκαιοι μέ τούς συχωριανούς τους, γνήσιοι καί παραδοσιακοί ἄνθρωποι, πού εἶχαν ὑψηλά ἰδανικά καί εἰλικρινῆ πιστεύω γιά τήν Ἐκκλησία καί τό Γένος, τά ὁποῖα μετέδωσαν στόν μικρό Νικόλαο. Εἶναι συγκλονιστικό τό γεγονός ὅτι ὁ πατέρας του γιά ἕνα μεγάλο χρονικό διάστημα ἦταν αἰχμάλωτος στή Σμύρνη. Σώθηκε καί ἐπέστρεψε στήν Κρήτη μέσα ἀπό ἀντίξοες συνθῆκες καί μόνο γιατί ὑπῆρξε ἡ θαυμαστή παρέμβαση τοῦ Θεοῦ. Μέ αὐτά τά δεδομένα καταγωγῆς καί ἀνατροφῆς μποροῦμε νά κατανοήσουμε τά ἔντονα αἰσθήματα τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Εἰρηναίου, γιά τήν πατρίδα καί τό Γένος καθώς καί τή στάση του ἀπέναντι στά ἐθνικά ζητήματα. Συνεχιστής τῶν μεγάλων ἐκκλησιαστικῶν μορφῶν τῆς Ρωμιοσύνης μέ κάθε εὐκαιρία τονίζει τήν προσφορά τῶν ἡρώων, τήν ἀγάπη πού ὀφείλουμε νά ἔχουμε πρός τήν πατρίδα μας καί τήν μνήμη πού χρωστοῦμε νά κρατοῦμε πρός ὅλους ὅσοι ἔχυσαν τό αἷμα τους γιά νά ποτισθεῖ ἡ Κρητική Γῆ. Εἶναι χαρακτηριστικοί οἱ λόγοι πού ἀπηύθυνε στό λαό τῶν ἐπαρχιῶν Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου, κατά τήν τελετή ἐνθρονίσεώς του ὡς Μητροπολίτης, λόγοι πού ἀποδεικνύουν αὐτήν ἀκριβῶς τήν ἐσωτερική του πεποίθηση γιά τήν ἀξία τῆς πατρίδας καί τῆς ἡρωικῆς ἱστορίας της: «Μέ σεβασμό καί τιμή στέκομαι μπροστά στήν μνήμη τῶν μακαριστῶν Ἐπισκόπων, τῶν ἱερέων, διακόνων καί μοναχῶν, πού ὑπηρέτησαν τήν Μητρόπολή μας, πού θυσιάστηκαν γιά τήν ἀλήθεια, τήν ἀξιοπρέπεια καί τήν ἐλευθερία αὐτοῦ τοῦ τόπου καί τοῦ γενναίου λαοῦ του, τήν μνήμη τῶν ἡρώων, τῶν ἀγωνιστῶν, τῶν ὑπέρ τῆς πίστεως καί τῆς Πατρίδος - 87 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 88

πεσόντων… Ὑποκλίνομαι μπροστά στήν Ἱστορία, τήν ἀρετή, τήν λεβεντιά καί τόν ἡρωισμό τῶν εὐγενῶν τέκνων τῆς Μητροπόλεώς μας»2. Παιδεία καί Θεολογικές Σπουδές. Τά ἐγκύκλια γράμματά του τά ἄκουσε στή γενέτειρά του. Τό 1945 ἀναχωρεῖ γιά τό Ρέθυμνο, ὅπου παρακολουθεῖ τά μαθήματα τῶν δύο πρώτων τάξεων στό ἐκεῖ Γυμνάσιο Ἀρρένων καί στή συνέχεια ἐγγράφεται στήν Ἐκκλησιαστική Σχολή Κρήτης, ὅπου ὁλοκληρώνει τήν παρακολούθηση τῶν ὑπολοίπων τάξεων τοῦ τότε ἑξαταξίου Γυμνασίου. Ἡ εἴσοδος τοῦ νεαροῦ Νικολάου στό περιβάλλον τῆς Σχολῆς ἦταν ἡ μεγαλύτερη ἀπόδειξη τῆς κλήσεως τοῦ Θεοῦ πρός τήν ἱερωσύνη. Ἐκεῖ συνάντησε λογίους καί καλλιεργημένους διδασκάλους, γνώρισε μοναχούς καί κληρικούς μέ ἀρετή καί πνευματικότητα πού σημάδεψαν τήν ψυχή του καί τόν ἐνέπνευσαν γιά τήν ἱερωσύνη. Καί τότε ἐκπληρώθηκε τό σχέδιο τοῦ Θεοῦ. «Τῆς φωνῆς Κυρίου λέγοντος, τίνα ἀποστείλω καί τίς πορεύσεται πρός τόν λαόν τοῦτον; Καί εἶπα. Ἰδού ἐγώ εἰμί, ἀποστειλόν μέ»3. Ὅταν ὁ ἴδιος ἐνεγράφη στήν Ἐκκλησιαστική Σχολή Κρήτης, δέν εἶχε ἀποφασίσει ὁλοκληρωτικά, ὅτι θά γίνει κληρικός. Ἡ εἴσοδός του ὅμως καί ἡ συναναστροφή του μέ ἐκκλησιαστικούς ἀνθρώπους τόν βοήθησαν ὥστε νά πάρει τήν τελική ἀπόφαση γιά νά ἀφιερωθεῖ στό Θεό. Ἀξίζει νά ἀναφερθεῖ, ὅτι σ’ αὐτό συνέβαλε ἐν πολλοῖς καί ἡ παρουσία τοῦ τότε ὑποδιευθυντοῦ τῆς Σχολῆς Ἀρχιμανδρίτου Εἰρηναίου Γαλανάκη, τοῦ μετέπειτα Μητροπολίτου Κισάμου καί Σελίνου. Ὁ ἔντονος λόγος, ὁ νεανικός ἐνθουσιασμός, ὁ ἱερός ζῆλος, ἡ ἐν Θεῷ ἀφοσίωση ἐπηρέασαν καθοριστικά τόν ἱεροσπουδαστή Νικόλαο, ὁ ὁποῖος, ἐμπνεόμενος ἀπό τή ζωή τοῦ διδασκάλου καί γέροντά του, πῆρε τήν μεγάλη ἀπόφαση: «τέτοιος ἄνθρωπος θέλω νά γίνω. Θά γίνω κι ἐγώ ἕνας Εἰρηναῖος». Ὅταν ἀργότερα, ἀξιώθηκε νά χειροτονηθεῖ Ἐπίσκοπος, μεταξύ ἄλλων εὐχαρίστησε τόν ἀγαπημένο του διδάσκαλο μέ θερμούς λόγους: «Εὐχαριστῶ ἰδιαιτέρως τό Θεό, γιατί ὠδήγησε ἀπό νωρίς τά βήματά μου κοντά στό δάσκαλο καί ἐπίσκοπό μου, Σεβασμιώτατον Μητροπολίτην Γερμα-

Μητροπολίτου Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου Εἰρηναίου, «Ἐνθρονιστήριος Λόγος», Στό Περιοδικό: Ἀπόστολος Τίτος, Δελτίον Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπής Κρήτης, Ἔτος Κδ΄, Μάρτιος 1975, Τεῦχος 3, σελ. 87. 3 Ἠσ. 6, 8. - 88 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 89

νίας κ. Εἰρηναῖον, τόν ἀπό Κισάμου καί Σελίνου, πού πρῶτος ἄνοιξε σέ μένα τό δρόμο τῆς ἱερωσύνης»4. Μετά τήν ἀποφοίτησή του ἀπό τήν Ἐκκλησιαστική Σχολή Κρήτης, τό ἔτος 1952, ὁ Ἐπίσκοπός του, ὁ Λάμπης καί Σφακίων Εὐμένιος Φανουράκης, τόν ἀποστέλλει στήν Ἱερά Θεολογική Σχολή τῆς Χάλκης γιά εὐρύτερες θεολογικές σπουδές. Οἱ ἐμπειρίες του στήν Θεολογική Σχολή τῆς Χάλκης ἀλλά καί ἡ συναναστροφή του μέ μεγάλες προσωπικότητες τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου σημάδεψαν καθοριστικά τή ζωή του. Μεταξύ αὐτῶν ἀξίζει νά σημειωθεῖ ἡ πληθωρική φυσιογνωμία τοῦ τότε Πατριάρχου Ἀθηναγόρα καί ἡ ἐξέχουσα προσωπικότητα τοῦ τότε Σχολάρχου τῆς Ἱερᾶς Θεολογικῆς Σχολῆς, Μητροπολίτου Ἰκονίου Ἰακώβου. Γιά τό Σχολάρχη του ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Εἰρηναῖος μιλᾶ μέ θαυμασμό καί εὐγνωμοσύνη: «Ἦταν χαλκέντερος, ἀκούραστος, πρόθυμος πάντοτε, πάντοτε στό καθῆκον. Εἶχε ἀπεριόριστη ἀγάπη μέσα του. Ἀγαποῦσε ὅλους τοῦς φοιτητές τῆς Σχολῆς, ἀλλά ποτέ δέν τό ἔδειχνε». Θά μποροῦσαν πολλά νά ἀναφερθοῦν γιά τήν πολλή σοβαρή καί εὐγενική παρουσία τοῦ νῦν Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης ὡς φοιτητοῦ τότε στή Θεολογική Σχολή ὅπως αὐτά μαρτυροῦνται ἀπό τούς συνταξιώτες του: Σεβ. Ἀρχιεπίσκοπο Αὐστραλίας κ. Στυλιανό, Σεβ. Μητροπολίτη Βελγίου κ. Παντελεήμονα καί Σεβ. Μητροπολίτη Πιτσβούργου κ. Μάξιμο. Καί οἱ τρεῖς αὐτοί ἐκλεκτοί Ἱεράρχες τῆς Μητρός Ἐκκλησίας ὁμιλοῦν γιά ἕνα βαθειά πνευματικό καί ἐπιμελῆ φοιτητή πού ἔδειχνε ἤδη ἀπό τά χρόνια ἐκεῖνα τίς δυνατότητές του καί τίς προοπτικές του γιά τήν Ἐκκλησία. Ἦταν φέρελπις νέος. Εἴσοδος στήν Ἱερωσύνη. Μέ τήν εἴσοδό του, λοιπόν, στήν Θεολογική Σχολή ἀρχίζει, μέ ἱερό ἐνθουσιασμό τή μάθηση τῆς Ἐπιστήμης τῆς Θεολογίας, δαπανώντας τήν ἐφηβεία του στή μελέτη τῆς Ἁγίας Γραφῆς καί τῶν Πατερικῶν συγγραμμάτων. Καί ἦταν φυσικό ἡ μυστική αὐτή δύναμη πού ἀπέκτησε, ἡ εὐλογία τῆς ψυχῆς του, ἡ πεφωτισμένη πίστη, ἡ ἀφοσίωση στήν Ἐκκλησία, ὁ ἔρωτας πρός τήν διακονία τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ νά τόν ὁδηγήσουν 4

Ἀρχιμανδρίτου Εἰρηναίου Ἀθανασιάδη, ἐψηφισμένου Μητροπολίτου Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου, «Χειροτονητήριος Λόγος εἰς τήν εἰς Ἐπίσκοπον χειροτονίαν του», Στο Περιοδικό: Ἀπόστολος Τίτος, Δελτίον Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Κρήτης, Ἔτος Κδ΄, Μάρτιος 1975, Τεῦχος 3, σελ. 85.` - 89 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 90

στήν ἐπίτευξη τῶν στόχων καί τῶν ὁρματισμῶν του, νά τόν ὁδηγήσουν «εἰς τήν τέχνην τῶν τεχνῶν καί τήν ἐπιστήμην τῶν ἐπιστημῶν», ὅπως χαρακτηριστικά σημειώνει ὁ Γρηγόριος ὁ Θεολόγος5. Ἔτσι στίς 18 Νοεμβρίου τοῦ 1956 χειροτονεῖται Διάκονος, ἀπό τόν πολυσέβαστο Σχολάρχη του Μητροπολίτη Ἰκονίου Ἰάκωβο, στόν Ἱερό Ναό τῆς Ἁγίας Τριάδος τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς καί λαμβάνει, κατά τήν ἐπιθυμία του, τό ὄνομα Εἰρηναῖος, τό ὄνομα τοῦ διδασκάλου του καί πρώτου ἐμπνευστῆ του γιά τήν Ἱερωσύνη, ἐνῶ ἕνα χρόνο ἀργότερα καί, ἀφοῦ εἶχε ὁλοκληρώσει τίς σπουδές του στή Θεολογική Σχολή, μέ ὑποτροφία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου μεταβαίνει στήν Μεγάλη Βρετανία γιά μεταπτυχιακές σπουδές. Ὁ πολύς Ἀρχιεπίσκοπος Θυατείρων καί Μεγάλης Βρετανίας Ἀθηναγόρας Καββάδας τόν ὑποδέχεται μέ χαρά καί πατρότητα καί ἀναγνωρίζοντας τά ὑψηλά του ποιμαντικά προσόντα τόν χειροτονεῖ πρεσβύτερο στίς 22 Δεκεμβρίου τοῦ 1957 καί τοῦ ἀναθέτει ὅλη τήν περιοχή τῆς Νοτίου Ἀγγλίας. Στό χῶρο αὐτό ὁ πρεσβύτερος, πλέον, Εἰρηναῖος ἐργάστηκε ὑποδειγματικά, ἐνδυναμώνοντας τήν ὁμογένεια καί βοηθώντας μέ κάθε τρόπο τούς ξενιτεμένους Ἕλληνες καί Κυπρίους ἀδελφούς μας. Ἵδρυσε τήν κοινότητα τοῦ Μπρίστολ. Μέ δικές του ἐνέργειες ἐξασφαλίσθηκε ὁ Ναός τῶν Ἀποστόλων Πέτρου καί Παύλου, ἐνῶ παράλληλα ὁλοκλήρωσε τίς μεταπτυχιακές του σπουδές στόν τομέα τῆς Ποιμαντικῆς Θεολογίας στό Κολλέγιο τοῦ Ἁγίου Βονιφατίου. Πρωτοσύγκελλος στήν Ἱερά Μητρόπολη Κισάμου καί Σελίνου. Στή Μεγάλη Βρετανία παρέμεινε μέχρι τό ἔτος 1960 καί ἀμέσως μετά τήν ὁλοκλήρωση τῶν μεταπτυχιακῶν του σπουδῶν ἐπιστρέφει στήν Κρήτη ὅπου ἐντάσσεται στό δυναμικό της Ἱερᾶς Μητροπόλεως Κισάμου καί Σελίνου ἀναλαμβάνοντας τά καθήκοντα τοῦ πρωτοσυγκέλλου. Ἀπό τήν ὑπεύθυνη αὐτή θέση κατάφερε πολύ σύντομα νά ἐπιβληθεῖ σέ ὅλους, κληρικούς καί λαϊκούς, μέ τό ἱερατικό του ἦθος, μέ τό πνευματικό του κύρος καί μέ τήν γενικότερη θεολογική του συγκρότηση, ἀλλά προπάντων μέ τήν ὑποδειγματική του ζωή6. Ἡ διακονία του στήν πρωτοσυγκελλία ἦταν ἕνα ἀκόμα πανεπιστήμιο 5

Γρηγορίου Θεολόγου, «Περί τῆς εἰς τόν Πόντον φυγῆς», PG Migne 35, 425. Πρβλ. Γεωργίου Παπασταύρου, «Ἱερόθεος Τσαντίλης», Στόν Τιμητικό Τόμο – Ἀφιέρωμα εἰς τόν Σεβασμιώτατον Μητροπολίτην Ὕδρας Σπετσῶν καί Αἰγίνης 6

- 90 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 91

γιά τόν Ἀρχιμανδρίτη Εἰρηναῖο. Τά ἕντεκα χρόνια πού ὑπηρέτησε ὡς Πρωτοσύγκελλος ἦταν χρόνια κτιριακοῦ καί πνευματικοῦ ὀργασμοῦ γιά τή Μητρόπολη Κισάμου καί Σελίνου. Προθύμως συμμετεῖχε σέ ὅλες τίς προσπάθειες τοῦ Γέροντός του. Εἶχε τήν εὐθύνη καί τήν διακονία ὅλων τῶν Ἱδρυμάτων καί παράλληλα ἐπισκεπτόταν τά χωριά καί τίς κωμοπόλεις τῆς Μητροπόλεως καί μάλιστα μή ὑπάρχοντος μεταφορικοῦ μέσου τίς περισσότερες φορές πορευόταν πεζός. Κήρυξε σέ κάθε γωνιά τῆς Μητροπόλεως τό λόγο τοῦ Θεοῦ. Στήριξε τόν ἐπίσκοπο καί Γέροντά του, ἀγαπήθηκε ἀπό τόν κλῆρο καί τό λαό. Οἱ δύο Εἰρηναῖοι συνιστοῦσαν τήν ταυτότητα τῆς Μητροπόλεως καί ὁ ἕνας συμπλήρωνε τόν ἄλλο γιά νά δοξάζεται τό ὄνομα τοῦ Θεοῦ. Σχολάρχης καί καθηγητής στήν Ἐκκλησιαστική Σχολή Κρήτης. Στή Μητρόπολη Κισάμου καί Σελίνου παρέμεινε ὡς Πρωτοσύγκελλος γιά ἕντεκα χρόνια, μέχρι, δηλαδή, τό 1972, ὅποτε καί ἀνέλαβε τά καθήκοντα τοῦ Σχολάρχου τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Σχολῆς Κρήτης. Τά ἔτη ἐκεῖνα τήν Ἐκκλησιαστική παιδεία τήν εἶχε ἀναλάβει ἐξολοκλήρου, μετά ἀπό πρότασή τοῦ τότε Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν Ἱερωνύμου, ἡ Ἱερά Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος καί οἱ διορισμοί καθηγητῶν καί σχολαρχῶν γίνονταν μετά ἀπό πρόταση τῆς Ἱερᾶς Συνόδου. Ἔτσι ἡ Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης καί ὁ τότε Ἀρχιεπίσκοπος Εὐγένιος πρότειναν στό Ὑπουργεῖο Παιδείας τόν Ἀρχιμανδρίτη Εἰρηναῖο Ἀθανασιάδη νά ἀναλάβει τήν Σχολαρχία τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Σχολῆς Κρήτης. Ἡ ἐπιλογή ἦταν ἀρίστη, ὅπως ἀποδείχθηκε ἀργότερα. Ὅμως, ἡ διακονία του στή Σχολή δέν κράτησε γιά πολύ, μόλις τρία χρόνια. Ἀνάδειξή του σέ Μητροπολίτη Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου. Τόν Φεβρουάριο τοῦ 1975 ἡ Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης καί ἡ Πατριαρχική Ἐξαρχία, ἀφοῦ ἐκτίμησαν τήν προσφορά καί τά χαρίσματα τοῦ Ἀρχιμανδρίτου Εἰρηναίου τόν ἐκλέγουν παμψηφεί Μητροπολίτη Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου. Ὁ νέος Ἐπίσκοπος τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ χειροτονήθηκε στόν Ἱερό Μητροπολιτικό Ναό τοῦ Ἁγίου Μηνᾶ στίς 23 Φεβρουαρίου τοῦ ἴδιου ἔτους, ἀπό τόν Ἀοίδιμο Ἀρχιεπίσκοπο Κρήτης Εὐγένιο καί ἄλλους ἀρχιερεῖς, μεταξύ τῶν ὁποίων Ἱερόθεον, ἐπί τῇ συμπληρώσει τριακονταετοῦς ποιμαντορίας, 1967-1997, Ὕδρα 1997, σελ. 334. - 91 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 92

ἦταν καί οἱ νέοι συνεκλεγέντες Μητροπολίτες Κισάμου καί Σελίνου Κύριλλος καί Λάμπης καί Σφακίων Θεόδωρος, καθώς καί οἱ Ἀρχιερεῖς τῆς Πατριαρχικῆς Ἐξαρχίας, ὁ Σταυρουπόλεως Μάξιμος, Σχολάρχης τῆς Ἱερᾶς Θεολογικῆς Σχολῆς τῆς Χάλκης, ὁ τότε Εἰρηνουπόλεως καί μετέπειτα ἀπό Πριγκηπονήσων Γέρων Νικομηδείας Συμεών καί ὁ Κολωνίας Γαβριήλ. Ὁ μακαριστός Ἀρχιεπίσκοπος Εὐγένιος κατά τόν νουθετήριο λόγο του ἐξῆρε τήν προσωπικότητα τοῦ ἐψηφισμένου Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου κ. Εἰρηναίου καί μεταξύ ἄλλων σημείωσε: «Ἡ ἄρτια θεολογική καί θύραθεν κατάρτισίς σου, ἡ ἀναμφισβήτητος ὀρθόδοξος πνευματικότης σου καί ἡ μέχρι τοῦδε ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ καί τῇ Ἐκκλησιαστικῇ Ἐκπαιδεύσει πλουσία διακονία καί προσφορά σου, ἐπιμαρτυροῦσιν ὅτι μέλλεις νά διακονήσης θεοφιλῶς τήν Ἐκκλησίαν ἐν τῇ λαχούσῃ σοι Θεοσώστῳ ἐπαρχίᾳ ὡς Καλός Ποιμήν…»7. (ΗΧΗΤΙΚΟ) Τελειώνοντας δέ τίς νουθεσίες του ὁ Μακαριστός Ἀρχιεπίσκοπος συμπλήρωσε «Ἐν τῇ πολυευθύνῳ δέ ταύτῃ διακονίᾳ σου ἔχε πάντοτε κατά νοῦν καί τούς λόγους τοῦ Ἁγίου Ἰγνατίου: οὐδέν μοί ὠφελήσει τά τερπνά τοῦ κόσμου. Καλόν μοί ἀποθανεῖν ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ. Ἐκεῖνον ζητῶ τόν ὑπέρ ἡμῶν θανόντα. Ἐκεῖνον θέλω τόν δι᾽ ἡμᾶς Ἀναστάντα. Ἡ Χάρις Αὐτοῦ μετά σου»8. Ὁ Μητροπολίτης Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου Εἰρηναῖος ἔγινε δεκτός ἀπό τό λαό τοῦ Θεοῦ μέ αἰσθήματα ἱκανοποιήσεως καί ἐνθουσιασμοῦ. Ἀπό τήν πρώτη στιγμή δέ τῆς διακονίας του ἀναλώθηκε γιά τό ποίμνιό του μέ αὐτοθυσία καί ἀνιδιοτελῆ προσφορά. Στόν ἐνθρονιστήριο λόγο του πού δέν ἦταν «προγραμματικές δηλώσεις ἤ ὑποσχέσεις καί ἔκθεσις μελλοντικῶν σχεδίων»9 ὅπως ὁ ἴδιος δήλωσε, ἔκαμε μία ἐκ βαθέων ἐξομολόγηση γιά τό πῶς ὁραματιζόταν νά ποιμάνει τήν ἐπαρχία του. Ἀναφέρθηκε στό θεοΐδρυτο θεσμό τῆς Ἐκκλησίας, στή σχέση μας μέ 7

Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης Εὐγενίου, «Προσφώνησις κατά τήν Χειροτονίαν τοῦ Ἐπισκόπου Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου κ. Εἰρηναίου». Στο Βιβλίο: «Εὐγένιος Ἀρχιεπίσκοπος Κρήτης, Ὑγιαίνουσα Διδασκαλία», Ἐκδίδεται προνοία τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Πέτρας Νεκταρίου καί ἐπιμελεία Ἀρχιμανδρίτου Εὐγενίου Ἀντωνοπούλου, Νεάπολις 1998, σελ. 101-102. 8 Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης Εὐγενίου, «Προσφώνησις κατά τήν Χειροτονίαν τοῦ Ἐπισκόπου Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου κ. Εἰρηναίου», ὅπ.π., σελ. 102. 9 Μητροπολίτου Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου Εἰρηναίου, «Ἐνθρονιστήριος Λόγος», ὅπ. π., σελ. 87. - 92 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 93

τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο καί στήν συνεργασία τοῦ κλήρου μέ τόν ἐπίσκοπο. Μάλιστα εἶναι μνημειώδης ἡ θέση του σχετικά μέ τούς ἀδελφούς πρεσβυτέρους: «Τιμῶ τήν ἡλικία καί τήν πείρα τῶν γεροντοτέρων καί ὑπολογίζω ἰδιαίτερα στήν δύναμη καί τόν ἐνθουσιασμό τῶν νεωτέρων ἀδελφῶν μου…. παράπονο καί στεναχώρια γιά τίποτα δέν θά ὑπάρξη»10. Ἀναφέρθηκε, ἐπίσης, στίς μοναχικές ἀδελφότητες καί στά μοναστήρια ἐξαίροντας τήν προσφορά τους στό γένος καί στήν πίστη μας. Ἀναφέρθηκε στήν Ἱερατική Σχολή Κρήτης, τήν ὁποία χαρακτήρισε «τό μέλλον τοῦ κλήρου τῆς τοπικῆς Ἐκκλησίας μας», ἀναφέρθηκε στή Λατρεία καί στήν Προσευχή, πού ἀποτελοῦν τήν ζωή τῆς Ἐκκλησίας, διότι «ἡ Ἐκκλησία χωρίς λατρεία εἶναι νεκρή»11, καθώς ἐσημείωσε τότε ὁ Σεβασμιώτατος. Ἀναφέρθηκε ἀκόμα στήν ἐκκλησιαστική ἀγωγή τῶν νέων καί τοῦ λαοῦ, στό κοινωνικό ἔργο, στό ὁποῖο πρέπει νά πρωτοστατεῖ ἡ Ἐκκλησία, ἐνῶ ἔκανε γενική πρόσκληση πρός πάντες γιά συνεργασία, καταλλαγή καί ἐνεργοποίηση τῶν δυνάμεών τους ὑπέρ τοῦ Χριστοῦ καί τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ τελετή ἐνθρονίσεως τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου κ. Εἰρηναίου πραγματοποιήθηκε στόν Ἱερό Μητροπολιτικό Ναό τῶν Εἰσοδίων τῆς Θεοτόκου τῆς πόλεως τῶν Χανίων, στίς 5 Μαρτίου τό 1975. Ποιμαντική διακονία καί προσφορά. Ὡς Μητροπολίτης Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου διοργάνωσε ἱερατικά συνέδρια καί ἱερατικές συνάξεις γιά τήν ἐπιμόρφωση τοῦ κλήρου σέ ὅλα τά σύγχρονα κοινωνικά, θεολογικά καί ἐπιστημονικά ζητήματα. Ἤδη ὁ ἄξιος διάδοχός του Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου κ. Δαμασκηνός ἀναφέρθηκε προηγουμένως στό λόγο του στίς ποιμαντικές ἀγωνίες του, ὅπως αὐτές καταγράφονται καί διαφαίνονται στίς κατά καιρούς ἐξαπολυόμενες ποιμαντικές ἐγκυκλίους του. Ἐπιγραμματικά μόνο νά σημειώσουμε κι ἐμεῖς ὅτι ὡς Μητροπολίτης Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου Εἰρηναῖος ἵδρυσε τή Σχολή Βυζαντινῆς Μουσικῆς, γιά τήν διδασκαλία τῆς ἐκκλησιαστικῆς καί παραδοσιακῆς μας μουσικῆς.

Μητροπολίτου Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου Εἰρηναίου, «Ἐνθρονιστήριος Λόγος», ὅπ. π., σελ. 88. 11 Μητροπολίτου Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου Εἰρηναίου, «Ἐνθρονιστήριος Λόγος», ὅπ. π., σελ. 89. - 93 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 94

Θεμελίωσε καί ἀνακαίνισε ἐκ βάθρων δεκάδες Ἱερῶν Ναῶν πού σήμερα κοσμοῦν ὅλη τήν Μητρόπολη Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου. Μεταξύ αὐτῶν τόν Ναό τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων Πέτρου καί Παύλου στά Χανιά, τόν μεγαλύτερο Ναό τῆς Μητροπόλεως, τούς Ναούς: Ἁγίου Νεκταρίου Σούδας, Ἁγίου Στεφάνου Χανίων, Ἁγίου Χριστοφόρου, Ἁγίας Εἰρήνης Χρυσοβαλάντου, Ἁγίου Νεκταρίου Χανίων, Ἁγίου Στυλιανοῦ, Ἁγίας Σοφίας καί πολλῶν ἄλλων. Ἀνακαίνισε τό Ἐπισκοπεῖο, πού στεγάζεται σέ ἱστορικό νεοκλασικό κτίριο τῶν Χανίων. Ἔκτισε ἐκ θεμελίων καί ἵδρυσε τό Πνευματικό Κέντρο τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως, πού παρουσιάζει πολυσχιδῆ δραστηριότητα σέ πολλούς τομεῖς. Ἵδρυσε καί ὀργάνωσε μέ εἰκοσιτετράωρο πρόγραμμα οἰκοδομῆς καί ἐκκλησιαστικῆς παρουσίας τό Ραδιοφωνικό Σταθμό «Μαρτυρία». Μέ γνώμονα τήν ἀγάπη του πρός τόν Μοναχισμό ἐγκαθίδρυσε μοναχικές ἀδελφότητες στά ἐγκαταλελειμμένα μοναστήρια τῆς Μητροπόλεώς του. Εἶναι γνωστή ἡ ἀδελφότητα τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Χρυσοπηγῆς, ἡ ὁποία εἶναι δικός του πνευματικός καρπός. Παράλληλα συνέβαλλε στήν ἀνακαίνιση τῶν ἱστορικῶν Ἱερῶν Μονῶν τῆς Ἁγίας Τριάδας Τσαγκαρόλων, τοῦ Ἁγίου Γεωργίου Καρυδίου καί τοῦ Ἁγίου Γεωργίου Χαροδιᾶς, ἐνῶ ἐγκατέστησε ἀδελφότητα πατέρων στήν ἱστορική Μονή Κυρίας τῶν Ἀγγέλων Γουβερνέτου. Στόν τομέα τῶν αἱρέσεων ἐπίσης ἔδειξε ἔντονη εὐαισθητοποίηση καί ποιμαντική ἀγωνία. Εἰσηγεῖται στήν Ἱερά Σύνοδο τήν ἵδρυση Συνοδικῆς Ἐπιτροπῆς ἐπί τῶν αἱρέσεων μέ ἀντιπροσώπους ἀπό τήν Ἀρχιεπισκοπή καί ἀπό ὅλες τίς Μητροπόλεις τοῦ νησιοῦ μας, ἐνῶ μέ τό ἴδιο πνεῦμα ἀγωνίας γιά τά σύγχρονα προβλήματα καί τίς ἐξελίξεις στόν τομέα τῆς βιοϊατρικῆς, εἰσηγεῖται στήν Σύνοδο τήν ἵδρυση Συνοδικῆς Ἐπιτροπῆς «ἐπί θεμάτων βιοηθικῆς καί συγχρόνου προβληματισμοῦ». Ἵδρυσε καί ὀργάνωσε τίς κατασκηνώσεις τῆς Μητροπόλεως στόν Ἅγιο Παῦλο, στίς ὁποῖες μέχρι σήμερα ἔχουν φιλοξενηθεῖ ἑκατοντάδες παιδιά, τά ὁποῖα ἔχουν γνωρίσει μέσα ἀπό τήν κατασκηνωτική ζωή τό Χριστό καί τήν Ἐκκλησία. Πλούσια καί σημαντική εἶναι ἡ προσφορά του καί στόν τομέα τῆς Ἱεραποστολῆς. Ἔχοντας ὁ ἴδιος τήν πεποίθηση, ὅτι Ἐκκλησία χωρίς Ἱεραποστολή εἶναι Ἐκκλησία χωρίς ἀποστολή, ἱδρύει τό τμῆμα Ἐξωτερικῆς Ἱεραποστολῆς τῆς Μητροπόλεως Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου, καί ἀντίστοιχα ἱδρύει παρόμοιο τμῆμα στήν Ἱερά Ἀρχιεπισκοπή Κρήτης , τά ὁποῖα μέ μεγάλη ἐπιτυχία πολλές φορές συνέβαλαν στό νά ἁπαλύνουν - 94 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 95

τόν πόνο τῶν ἐνδεῶν ἀδελφῶν μας στίς ἱεραποστολικές, ἀνά τήν οἰκουμένη, Μητροπόλεις. Ἐκλογή του σέ Ἀρχιεπίσκοπο Κρήτης. Ὅλα αὐτά τά πολύτιμα πνευματικά χαρακτηριστικά, τά ὁποῖα σπανίως μπορεῖ νά συναντήσει κανείς συγκεντρωμένα σέ ἕνα πρόσωπο, καθώς καί ἡ πολυδιάστατη καί ἐγνωσμένη ἐκκλησιαστική του προσφορά, δέν ἦταν εὔκολο νά ἀγνοηθοῦν ἀπό τήν Ἁγία καί Ἱερά Σύνοδο, ὅταν, τόν Ἰούλιο τοῦ 2006, ἐξεδήμησε πρός Κύριον ὁ Μακαριστός Ἀρχιεπίσκοπος κυρός Τιμόθεος. Θεοκινήτω καί θεοπνεύστω ψήφω, στίς 30 Αὐγούστου τοῦ ἰδίου ἔτους, ἡ Ἁγία καί Ἱερά Σύνοδος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ἐκλέγει διά παμψηφίας τόν Μητροπολίτη Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου Εἰρηναῖο Ἀρχιεπίσκοπο Κρήτης. Ἐκλέγει τόν ἐκλεκτό καί Ἄξιο τῶν περιστάσεων «ὅν εἰσήγαγεν εἰς τήν δόξαν τῆς Ἀρχιεπισκοπικῆς Διακονίας καί εἰς τήν αἴγλην τῆς Ἱστορίας»12. Ὁ Σεβασμιώτατος Ἀρχιεπίσκοπος Κρήτης κ. Εἰρηναῖος ἐνθρονίστηκε στό Ἡράκλειο, στόν Ἱερό Μητροπολιτικό Ναό τοῦ Ἁγίου Μηνᾶ στίς 24 Σεπτεμβρίου 2006. Ἀπό τόν ἐνθρονιστήριο λόγο του, ἀλλά καί ἀπό τήν μετέπειτα μέχρι σήμερα πορεία του καταδείχθηκε ὅτι οἱ ὁραματισμοί του ἦταν καί συνεχίζουν νά εἶναι πνευματικοί. Ἡ οἰκοδομή καί ἡ δόξα τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ ἑνότητα τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου. Ἡ σύσφιξη τῶν σχέσεων τῆς Κρήτης μέ τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο. Ἡ πνευματική καλλιέργεια τοῦ ποιμνίου. Ἡ διδαχή, ὁ εὐαγγελισμός, ἡ σωτηρία τῶν ψυχῶν. Μία σκέψη τόν συνταράσσει καί ἕνας εἶναι ὁ στόχος ὅλων τῶν ἐνεργειῶν του: ἡ ἐνεργός ἐκκλησιαστική ζωή. Ἰδιαιτέρως ἀγωνίζεται γιά τή διατήρηση τῶν ἐκκλησιαστικῶν θεσμῶν καί τῶν Ἐκκλησιαστικῶν Παραδόσεων, γιά τήν τόνωση καί προβολή τῶν ὀρθοδόξων βιωμάτων στίς ψυχές τοῦ λαοῦ του. Γι’ αὐτό σέ κάθε του συναναστροφή γίνεται «τύπος τῶν πιστῶν» πού ὁμιλεῖ, διδάσκει, χειραγωγεῖ, εὐαγγελίζεται, θεραπεύει, συμβουλεύει, ἁγιάζει καί χαριτώνει ὅλους ὅσοι εἶναι γύρω του13. 12

Μητροπολίτου Πριγκιποννήσων Συμεών, «Πνευματικόν Τρίπτυχον», Ἐκδόσεις Δόμος, 1η Ἔκδοση, Ἀθήνα, σελ. 231. 13 Ἀρχιμανδρίτου Ἐφραίμ Στενάκη, νῦν Μητροπολίτου Ὕδρας Σπετσῶν καί Αἰγίνης, «Τό ποιμαντικόν ἔργον τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ὕδρας Σπετσῶν καί Αἰγίνης κ.κ. Ἱεροθέου (1967-1997)», Στον Τιμητικό Τόμο – Ἀφιέρωμα εἰς τόν Σεβασμιώτατον Μητροπολίτην Ὕδρας Σπετσῶν καί Αἰγίνης Ἱερόθεον, ἐπί τῇ συμπληρώσει τριακονταετοῦς ποιμαντορίας, 1967-1997. Ὕδρα 1997, σελ. 63. - 95 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 96

Ἀπό τήν πρώτη στιγμή τῆς ἐνθρονίσεώς του ὁ Σεβασμιώτατος Ἀρχιεπίσκοπος κ. Εἰρηναῖος δέν ἔπαυσε νά ἱερουργεῖ, νά χοροστατεῖ καί νά διδάσκει. Λειτουργεῖ καθημερινά, ἄλλοτε ὡς ἐπίσκοπος καί ἄλλοτε ἁπλά μέ τό ἱερατικό φελώνιον καί τό ἀρχιερατικό ὠμοφόριο. Ἐπισκέπτεται ἐπανειλημμένως ὅλες τίς ἐνορίες τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς καί ὅλα τά χωριά, ἀπό τά πιό μικρά μέχρι καί τά πιό μεγάλα. Ἰδιαιτέρως κατά τίς περιόδους τῶν Νηστειῶν τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς καί τοῦ Δεκαπενταυγούστου ἐπισκέπτεται δύο καί τρεῖς ἐνορίες τήν ἡμέρα οὕτως ὥστε νά ἔχει ἄμεση ἐπικοινωνία μέ τό ποίμνιό του. Ἡ παρουσία του εἶναι εὐεργετική. Ἐπισκέπτεται ἀνελλιπῶς τά νοσοκομεῖα τῆς πόλεως Ἡρακλείου, ἀπευθύνει προσωπικά τό λόγο στόν κάθε ἀσθενῆ χωριστά. Ὅλους τούς δέχεται. Ὅλους προσπαθεῖ νά τούς ἀναπαύσει. Προσπαθεῖ νά δίνει τό παρόν σέ ὅλους ὅσοι τό ἐπιθυμοῦν, σέ ὅλες τίς ἐκδηλώσεις, σέ ὅλα τά γεγονότα, τά μικρά καί τά μεγάλα. Ἡ παρουσία του εἶναι παντοῦ στίς χαρές τῶν ἀνθρώπων μά κυρίως στίς λύπες. Μέ τούς νέους τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς ἔχει σχέση ἰδιαίτερη καί μοναδική. Ἀφιερώνει ὧρες γιά τά παιδιά στό Ρ.Σ. καί στίς κατασκηνώνεις, τίς ὁποῖες ὁ ἴδιος ἵδρυσε, ἀναβιώνοντας τήν παλιά ποιμαντική δραστηρίοτητα τοῦ μακαριστοῦ Ἀρχιεπισκόπου Εὐγενίου. Καλλιεργεῖ τό χῶμα τῆς κατασκήνωσης ἀλλά οὐσιαστικά καλλιεργεῖ τίς καρδιές τῶν παιδιῶν μας πού, ὅπως ὁ ἴδιος ὑπογραμμίζει, εἶναι τό μέλλον. Ρίχνει τό σπόρο τῆς εὐσεβείας, τῆς ὑπομονῆς, τῆς ἀνοχῆς, τῆς ἀγάπης καί ἀφήνει ἀθόρυβα νά ποτιστεῖ μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ καί νά καρποφορήσει γιά τίς ἑπόμενες γενεές. Προσωπικά, ἐπίσης, ἐπιλαμβάνεται τῶν πτωχῶν. Ἐπιτρέψατέ μου νά ὁμολογήσω ὅτι πολλές φορές πῆρα τό μισθό του, τόν ὁποῖο μετέτρεψα σέ μικρά χαρτονομίσματα γιά νά δώσει σέ ὅλους. Τούς ἐπαίτες τούς ξέρει ὅλους προσωπικά καί μέ τά ὀνόματά τους. Γνωρίζει τήν προσωπική περιπέτεια τοῦ κάθε ἀνθρώπου καί τήν σέβεται. Δέν παραβιάζει ψυχές. Σέβεται τόν κάθε ἄνθρωπο ὡς εἰκόνα Θεοῦ. Πέραν ὅμως ὅλων αὐτῶν, τό ἀδιαμφισβήτητο γεγονός γιά τόν Ἀρχιεπίσκοπο Εἰρηναῖο εἶναι ὅτι ἐργάζεται μέ ἐξαιρετική φιλοπονία ξεπερνώντας τίς ἀνθρώπινες δυνάμεις καί ἀκόμα ὑπερβαίνοντας τήν ἔννοια τοῦ χρόνου. Ἁρμόζει ἀπόλυτα γιά τόν Ἀρχιεπίσκοπο Εἰρηναῖο αὐτό τό ὁποῖο γράφτηκε κάποτε γιά κάποιον ἄλλο σεμνό Ἱεράρχη, τόν μακαριστό Ὕδρας, Σπετσῶν καί Αἰγίνης Ἱερόθεο: «Γιά τόν Σεβασμιώτατον χρόνος δέν ὑπάρχει. Ὅλας τάς ὥρας τῆς ἡμέρας, ἀλλά καί τάς περισσοτέρας τῆς - 96 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 97

νυκτός ἐργάζεται. Συνήθης ὥρα ἐπικοινωνίας μετά τῶν συνεργατῶν του ἡ 12η τοῦ μεσονυκτίου ἤ ἡ 1η πρωινή. Ἤθλησε ὑπέρ ἄνθρωπον. Ἀγωνιστής, σθεναρός καί ἀκατάβλητος»14. Τό τοῖς ἔμπροσθεν ἐπεκτείνεσθαι. Ὅλα ὅσα ἀναφέρθηκαν προηγουμένως συνιστοῦν μία, κατά τό δυνατόν, προσέγγιση καί σκιαγράφηση τῆς εὐλογημένης προσωπικότητας τοῦ Σεβασμιωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κ. Εἰρηναίου. Ὡστόσο, εἶναι γνωστό ὅτι οἱ καταξιωμένες προσωπικότητες δέν καθιερώνονται μόνο μέ τήν ἀναφορά «εἰς τά ἔργα καί τάς ἡμέρας αὐτῶν» ἀλλά καί μέ ὅλη τους «τήν ἀγαθήν ἐν Κυρίῳ ἀναστροφήν» τό πῶς δηλαδή «ἀκριβῶς περιπατοῦν» κατά τόν Ἀπόστολο, «μή ὡς ἄσοφοι, ἀλλ’ ὡς σοφοί, ἐξαγοραζόμενοι τόν καιρόν, ὅ,τι αἱ ἡμέραι πονηραί εἰσίν»15. Ἄν θά θέλαμε νά ἀναφερθοῦμε στήν πνευματική ὑπόσταση τοῦ τιμωμένου Ἱεράρχου, μέ ἕνα μόνο λόγο τῶν πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας, ταπεινά καί εὐλαβικά φρονῶ ὅτι θά μπορούσαμε νά ἐπιλέξουμε αὐτόν, τόν μεστό νοήματος καί θάθους πνευματικοῦ, λόγο, τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου: «τό τοῖς ἔμπροσθεν ἐπεκτείνεσθαι»16. Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Εἰρηναῖος ὑπάρχει ὡς μή ὑπάρχων πού φροντίζει τά πάντα καί ἀγαπᾶ τά πάντα, σιωπηλά, καρδιακά καί ἀθόρυβα. Ἀγαπᾶ χωρίς νά τό δείχνει, ὅπως τόν μακαριστό Σχολάρχη του Ἰκονίου Ἰάκωβο. Καί εἶναι κοντά σου ὅταν νομίζεις ὅτι λείπει καί σοῦ συμπαραστέκεται ὅταν θεωρεῖς ὅτι φαινομενικά σέ ἔχει ἐγκαταλείψει. Καί σοῦ χαρίζει τή βεβαιότητα ὅτι ὑπάρχει μέλλον καί ζωή καί ὅτι μπορεῖς νά συνεχίσεις καί νά ζήσεις. Αὐτό συμβαίνει, διότι ὁ ἴδιος ἀντιπαρέρχεται τά ἀνθρώπινα καί τή φθορά, τίς μιζέριες, τούς ἐγωισμούς, τίς ἐμπάθειες, τίς κρίσεις, τίς ἐπικρίσεις, τό φθόνο καί τά μίση τῶν ἀνθρώπων, ὅλα τά ἀντιπαρέρχεται καί κοιτάζει μόνο μπροστά. Αὐτό ἀκριβῶς ὑπονοεῖ καί ἡ φράση τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου: «τό τοῖς ἔμπροσθεν ἐπεκτείνεσθαι». Ἡ ἐπέκτασή μας καί ὁ προορισμός μας νά ἔχει κατεύθυνση πρός τά ἐμπρός. Πολλές φορές ἄλλωστε ὁ ἴδιος ὁ Σεβασμιώτατος μέ ἔμφαση συμβουλεύει: «ἡ ζωή τοῦ χριστιανοῦ εἶναι πορεία καί πάμε μόνο μπροστά». 14

Ἀρχιμανδρίτου Ἐφραίμ Στενάκη, νῦν Μητροπολίτου Ὕδρας Σπετσῶν καί Αἰγίνης, «Τό ποιμαντικόν ἔργον τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ὕδρας Σπετσῶν καί Αἰγίνης κ.κ. Ἱεροθέου (1967-1997)», ὅπ. π., σελ. 77. 15 Ἐφεσ. 5, 16. 16 Γρηγορίου Ναζιανζηνοῦ, «Εἰς τόν ἐξισωτήν Ἰουλιανόν, Ιθ'», PG Migne 35. - 97 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 98

Ὡς ἄνθρωπος εἶναι ἁπλός. Διαπιστώνει εὔκολα κανείς ὅτι περιβάλλεται ἀπό τή χάρη τοῦ Θεοῦ κι ἔτσι ὅλα γίνονται γι᾽ αὐτόν εὔκολα, ἄνετα καί ἐλεύθερα. Ἀναπαύεται καί στή μοναξιά καί στήν κοινωνία. Χαίρεται τήν ἡσυχία, δέν ἐνοχλεῖται ὅμως κι ἀπό τό θόρυβο. Μιλᾶ μέ χαρά σέ ὅλους, ἀλλά δέν νιώθει ἀμήχανα ὅταν βρίσκεται καί σέ περιβάλλον μονόσεως. Ἀπολαμβάνει τή ζωή ἀλλά πιό πολύ ἀναπαύεται στήν ἰδέα τοῦ θανάτου, πού ὁδηγεῖ στή Ζωή. Σέ μιά τελευταία μας συζήτηση σχετικά μέ τό θάνατο καί τό πέρασμα τοῦ χρόνου ὁ Σεβασμιώτατος εἶπε: «πέρασαν σαράντα χρόνια ἀπό τήν εἰς ἐπίσκοπον χειροτονία μου καί οὔτε κατάλαβα πώς πέρασαν. Σάν νά ἦταν χθές. Θυμᾶμαι τόν μακαριστό Εὐγένιο, τόν Σχολάρχη ἀπό τό Πατριαρχεῖο, τόν κόσμο πού ἦρθε ἀπό τά Χανιά, τήν ἑτοιμασία τῆς χειροτονίας. Θυμᾶμαι τήν ἡμέρα τῆς ἐκλογῆς, ὅταν μοῦ εἶπαν ὅτι ἐξελέγην ἐπίσκοπος ἤμουν μέσα στήν Ἐκκλησία. Μπροστά στήν Ἁγία Πρόθεση. Πέρασαν σαράντα χρόνια πολύ γρήγορα. Ἀλλά δοξάζω τόν Θεόν διότι πλησιάζω στό Πάσχα». «Τί ἐννοεῖτε Σεβασμιώτατε», τόν ρωτῶ. Καί ἀπαντᾶ: «Τό Πάσχα σημαίνει ἔξοδος, σημαίνει πέρασμα. Σέ ὅλη μου τή ζωή καί κυρίως τά τελευταῖα χρόνια περιμένω αὐτό τό μεγάλο πέρασμα, τήν μεγάλη ἔξοδο, πού εἶναι ὁ Θάνατος. Δέν στεναχωριέμαι, δέν φοβᾶ μαι. Περιμένω ἤρεμα, εἰρηνικά καί ὑπομονετικά». Ὁπότε ἀντιλαμβάνεται κανείς ὅτι ὅλη ἡ ἄσκηση καί ὅλος ὁ ἀγώνας αὐτοῦ τοῦ ἀνθρώπου δέν ἀποβλέπουν στό νά πετύχει κάτι τό σχετικό καί ἀνθρώπινο. Ὁ σκοπός μας, κατά τόν Ἀρχιεπίσκοπο Εἰρηναῖο, δέν εἶναι νά κάνουμε καλούς ἤ κακούς ἀνθρώπους, ἀλλά νά τούς μάθουμε καί τούς διδάξομε μέ τή ζωή μας καί τό παράδειγμά μας ὅτι πρέπει νά ἀφήνουμε ἐλεύθερα νά γίνεται τό θέλημα τοῦ Θεοῦ στή ζωή μας. «Τό τοῖς ἔμπροσθεν ἐπεκτείνεσθαι», ἀφορᾶ κυρίως τόν ἑνωτικό ἄνθρωπο, αὐτόν πού προσπερνᾶ τά ἐμπόδια τοῦ παρόντος γιά νά πορευθεῖ στόν μέλλοντα αἰῶνα. Καί ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Εἰρηναῖος ἐπειδή εἶναι πνευματικός εἶναι καί ἑνωτικός. Προσπαθεῖ νά τούς ἑνώνει ὅλους. Δέν θέλει νά ξεχωρίζει, δέν τοῦ ἀρέσει νά διαφωνεῖ, δέν θέλει νά μένει ἡ γνώμη του στήν ἱστορία καί νά καταγράφεται. Ἐπιθυμεῖ νά ἀναπαύει τούς ἄλλους. Ἡ δική του ἀνάπαυση καί χαρά εἶναι νά ἀναπαύονται καί νά χαίρονται οἱ ἄλλοι. Στή σχέση του μέ τούς ἀνθρώπους φανερώνει μία συμπεριφορά γεμάτη λεπτότητα, διαφάνεια, εὐγένεια καί καθαρότητα. Δέν μπορεῖ νά δεῖ ἀσχήμιες, γιατί αὐτός πού ἐπεκτείνεται μπροστά δέν βλέπει τή φθορά - 98 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 99

καί κυρίως δέν μπορεῖ νά σταθεῖ στό κακό. Ἔχει σεβασμό γιά τόν καθένα καί τό καθετί. Φανερώνει μια συμπάθεια πρός ὅλους καί δείχνει ἐξαιρετική εὐαισθησία ξένη πρός κάθε σκληρότητα, ἀδιαφορία καί ὠμότητα. Δέν γνωρίζει τί σημαίνει χρήση τῆς διοικητικῆς ἐξουσίας. Στή συμπεριφορά του δέν ὑπάρχει οὔτε εὐτέλεια, οὔτε κακία, οὔτε μικρότητα. Στό πρόσωπό του ἡ εὐαισθησία καί ἡ διαφάνεια βρίσκουν τήν πληρέστερή τους ἔκφραση καί ἐναρμονίζονται μέ τήν καθαρότητα, τήν προσήνεια καί τή γενναιόδωρη φροντίδα γιά ὅλους τούς ἄλλους, πρᾶγμα πού τόν καθιστᾶ ἱκανό νά συμμετέχει μέ ὅλη του τήν ὕπαρξη στά προβλήματα καί στίς δοκιμασίες τῶν ἀνθρώπων17. (ΗΧΗΤΙΚΟ) Ἐπίλογος. Ὁλοκληρώνοντας τή σύνθεση τῆς παρούσης προσωπογραφίας μπορῶ νά καταθέσω ὅτι ὁ Σεβασμιώτατος Ἀρχιεπίσκοπος Κρήτης κ. Εἰρηναῖος, καθώς μαρτυρεῖ ἡ μέχρι τώρα βιωτή του, προσφέρει στήν Ἐκκλησία ὄχι μονάχα τίς γνώσεις του, τή διοικητική μέριμνα, τόν πολύτιμο χρόνο του, τήν ἀναγκαία ἀνάπαυσή του, τό πενιχρό βαλάντιό του μαζί μέ τά πολλά πνευματικά θεοδώρητα τάλαντα τῆς ψυχῆς του, ἀλλά πρωτίστως, προσφέρει τόν ἑαυτό του ὁλόκληρο, προκειμένου νά δώσει τήν καλή μαρτυρία τοῦ Χριστοῦ καί τῆς Ἐκκλησίας. Ἀναλώνει τόν ἑαυτό του μέ τρόπο θεάρεστο καί θεοφιλῆ. Ὡστόσο, αὐτό τό ὁποῖο ἀξίζει περισσότερο στόν τιμώμενο Ἱεράρχη δέν εἶναι τόσο αὐτό πού κάνει, ὅσο αὐτό πού ὁ ἴδιος εἶναι: Ἐπίσκοπος πού πορεύεται σέ μία ἄλλη διάσταση καί προοπτική. «Τό τοῖς ἔμπροσθεν ἐπεκτείνεσθαι». Ἔρχεται στή σκέψη μας τούτη τήν ὥρα ὁ λόγος τοῦ Ἱεροῦ Χρυσοστόμου, Ἀρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως, τόν ὁποῖο ἀπηύθυνε πρός τήν μακαρία μορφή τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἀντιοχείας Μελετίου καί μέ τόν ὁποῖο, προσαρμοζόμενο στήν περίσταση, κατακλείεται ἡ παροῦσα ταπεινή βιογραφία τοῦ ἀπό Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης Εἰρηναίου18.

Π. Δημητρίου Στανιλοάε, «Προσευχή καί Ἐλευθερία - Ὑπερβαίνοντας τή φύση καί τό θάνατο», Ἐκδόσεις Ἐν Πλῷ, 1η Ἔκδοση, Ἀθήνα 2009, σελ.17. 18 Πρβλ. Ἀρχιμανδρίτου Σεραφείμ Κων. Στεργιούλη, νῦν Μητροπολίτου Κυθήρων, «Ὁ Μητροπολίτης Ὕδρας Σπετσῶν καί Αἰγίνης Ἱερόθεος, Βιογραφία», ὅπ. π., σελ. 53. - 99 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 100

«Οὐ γάρ διδάσκων μόνον, οὐδέ φθεγγόμενος, ἀλλά καί ὀρώμενος ἁπλῶς, ἱκανός ἐστι ἅπασαν ἀρετῆς διδασκαλίαν εἰς τήν τῶν ὀρώντων ψυχήν εἰσαγαγεῖν»19. Σεβασμιώτατε, Ἀρχιεπίσκοπε Κρήτης, Σεπτέ Ποιμενάρχα μας καί σεβαστέ Γέροντά μας, πολλά τά ἔτη Σας! Σεβασμιώτατοι, ἀδελφοί καί πατέρες, Σᾶς εὐχαριστῶ πολύ.

Ἀναμνηστική φωτογραφία ἐκ τῆς τιμητικῆς ἐκδηλώσεως.

Ἰωάννου Χρυσοστόμου, Ὁμιλία ἐγκωμιαστική εἰς τόν Ἅγιον Μελέτιον Ἀντιοχείας, Ε.Π.Ε. Τόμος 37, σελ. 28.

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 101

Καταληκτήρια προσλαλιά τοῦ Σεβασμιωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κ.κ. Εἰρηναίου Σεβασμιώτατοι, Κύριοι Βουλευτές, Κύριε Περιφερειάρχα, Κύριε Δήμαρχε, Ἀδελφοί καί συλλειτουργοί, ἀγαπητοί ἀδελφοί, Εἰς τό Γεροντικό τῆς Ἐκκλησίας μας, ὑπάρχει μιά πολύ χαριτωμένη ἱστορία. Ἕνας μοναχός πορεύεται καί ἀκολουθεῖ τόν δρόμο του. Ἡ ζωή του εἶναι μιά συνεχής πορεία. Γνωρίζει ὅτι ἔχει συγκεκριμένη πορεία, συγκεκριμένο στόχο καί πορεύεται γιά νά φθάσει τόν στόχο του, νά πορευθεῖ σωστά καί εὐλογημένα τήν μοναχική πορεία τῆς ζωῆς του. Πίσω του ὅμως ἀκολουθεῖ συνεχῶς καί ἀδιαλείπτως ὁ διάβολος, ὁ ὁποῖος συνεχῶς τοῦ βάζει ἰδέες στό μυαλό του καί δέν σταματᾶ καθόλου οὔτε στιγμή νά τοῦ λέγει : «Σταμάτα, ἔστω καί λίγο. Ξεκουράσου. Ἔχεις κάνει πολύ δρόμο. Δέν θά σταματήσεις ἔστω καί λίγο νά ξεκουρασθεῖς, νά χαρεῖς; Σταμάτα, μή συνεχίζεις πάντοτε». Ὁ μοναχός ἀνεπηρέαστος συνεχίζει τό δρόμο του. Κάποιες στιγμές λέγει : «Δέν σταματῶ ποτέ. Ἡ ζωή μου εἶναι συνεχιζόμενη πορεία μέχρι τό τέλος της». Ὁ διάβολος παρά ταῦτα δέν παύει νά προσπαθεῖ νά σταματήσει τόν μοναχόν, νά τοῦ ἀλλάξει τήν πορεία καί τήν ζωή καί νά τόν κατευθύνει ὅπου καί ὅπως αὐτός θέλει. Ὁ μοναχός ἀντιστέκεται μονίμως καί ὅταν ἐτελείωσε τήν πορεία τῆς ζωῆς του καί ἔφθασε στό τέλος της, ἀνοίγει τήν πόρτα τῆς νέας ζωῆς καί λέγει στόν διάβολο: «τώρα πού ἔφθασα στό τέλος τῆς ζωῆς μου, τώρα σταματῶ». Τότε ὁ διάβολος φεύγει καί ὁ μοναχός ἐτελείωσε μέ πλήρη ἐπιτυχία τήν ζωή του. - 101 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 102

Αὐτό τόν δρόμο, αὐτή τήν πορεία ἐπιθυμῶ, προσπαθῶ καί ἐπιδιώκω νά ἀκολουθήσω στή δική μου ζωή. Ἀγωνίζομαι, κάνω ὅ,τι μπορῶ γιά νά ἀκολουθῶ ἀυτό τό δρόμο. Αὐτό θέλω. Αὐτός εἶναι ὁ στόχος καί τό ὅραμά μου. Μόνον γι’ αὐτό τόν λόγο δέν ἔχω ἀσχοληθεῖ μέ τή συμπλήρωση τοῦτο τό χρόνο 2015 καί τοῦτο τόν μῆνα, τό Φεβρουάριο, νά σταματήσω καί νά γιορτάσω τήν ἐπέτειον αὐτήν τῆς ζωῆς μου, τό δῶρο τῶν 40 χρόνων τῆς Ἀρχιερατείας μου, γιά νά συνεχίζω τόν δρόμο μου ἀσταμάτητα, ἀδιάκοπα. Ἀγωνίζομαι, προσπαθῶ, δέν ἔχω πετύχει ἀκόμη. Θέλω νά πετύχω. Γι’ αὐτό δέν μένω σ’ αὐτό τό γεγονός τῆς ἐπετείου τῆς εἰς Ἐπίσκοπον χειροτονίας μου, πρίν ἀπό 40 χρόνια. Θέλω νά συνεχίσω μέχρι τέλους τῆς πνοῆς καί τῆς ζωῆς μου. Παρ’ ὅλη τήν πορεία μου αὐτήν, τούτη τήν ὥρα καί ἐνώ πορεύομαι, εὐχαριστῶ μέσα ἀπό τήν ψυχή μου τόν Δωρεοδότη Τριαδικόν Θεόν μας, ὁ ὁποῖος ἔδωκε εἰς ἐμένα τό μεγάλο καί εὐλογημένο Δῶρον τῆς Ἀρχιερωσύνης καί μάλιστα γιά 40 χρόνια, τά ὁποῖα ἐφέτος συμπληρώνονται. Θεέ μου, Σέ εὐχαριστῶ. Δέν θά παύσω νά Σέ εὐχαριστῶ καί νά Σέ εὐγνωμονῶ, γιά τό ὕψιστον τοῦτο δῶρον τῶν 40 ἐτῶν Ἀρχιερατικῆς Διακονίας μου. Δέν ἐκατάλαβα καθόλου πῶς πέρασαν ὅλα αὐτά τά χρόνια. Αἰσθάνομαι σάν νά ἔγινεν σήμερα ἡ εἰς Ἐπίσκοπον Χειροτονία μου. Θεέ μου, ἄπειρες εὐχαριστίες ἀναπέμπω εἰς Ἐσένα, τόν Πατέρα Δημιουργό, τόν Σωτῆρα, Λυτρωτῆ καί Εὐεργέτη. Εὐχαριστῶ, ἐπίσης, τήν Αὐτοῦ Θειοτάτη Παναγιότητα, τόν Σεπτόν Οἰκουμενικόν Πατριάρχη μας, γιά τήν ἐκπροσώπηση τῆς Μητρός Ἐκκλησίας μας, τοῦ Οἰκουμενικοῦ μας Πατριαρχείου καί τοῦ Προκαθημένου Του, εἰς τήν σημερινή ἐκδήλωση διά τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ἀνδριανουπόλεως κ. Ἀμφιλοχίου. Ἐκτιμῶ πολύ ὅσα ἡ Πατριαρχική Ἀνωτάτη Ἐκκλησιαστική Ἀκαδημία Κρήτης ἔχει ἐνεργήσει τόν τελευταῖον καιρό καί ἰδιαιτέρως σήμερα σ’ αὐτή τήν Ἐκδήλωση, γιά τήν συμπλήρωση τῶν 40 χρόνων τῆς Ἐπισκο πικῆς μου πορείας καί ἀναφέρομαι συγκεκριμένα: - Στήν ἀφιέρωση τῆς Ἐπετηρίδος τῆς Ἀκαδημίας εἰς τό πρόσωπό μου καί ὅλα ὅσα περιλαμβάνονται εἰς τήν Ἑπετηρίδα αὐτήν, γιά τήν ὁποίαν εἶμαι εὐγνώμων. - 102 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 103

Εἰς τούς κόπους καί τούς μόχθους, οἱ ὁποῖοι ἔγιναν ἀπό τόν Σεβασμιώτατον Μητροπολίτην Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου κ. Ἀνδρέα, Πρόεδρον τῆς Διοικούσης Ἐπιτροπῆς τῆς Ἀκαδημίας μας καί ὅλων τῶν συνεργατῶν του, τῶν Καθηγητῶν καί τῶν φοιτητῶν. - Ἰδιαιτέρως τήν σημερινήν, ἀποψινήν Ἐκδήλωση καί γιά τή βιβλιοπαρουσίαση τῆς ὡραιοτάτης Ἑπετηρίδος, ἀφιερωμένην εἰς τήν συμπλήρωση τῶν 40 ἐτῶν τῆς ἁπλῆς καί ταπεινῆς Ἀρχιερατείας μου, εἰς τά Χανιά καί εἰς τό Ἡράκλειο. Ἐκτιμῶ, εὐχαριστῶ καί εὐγνωμονῶ τόν Σεβασμιώτατον Μητροπολίτην Ἀνδριανουπόλεως κ. Ἀμφιλόχιον, Ἐκπρόσωπον τῆς Α.Θ. Παναγιότητος εἰς τήν παροῦσαν Ἐκδήλωση, τόν Σεβασμιώτατον Ἅγιον Ἀρκαλοχωρίου, τούς καθηγητές, φοιτητές καί ὅλους ἐσᾶς, ἰδιαιτέρως ὅσους ἤλθατε ἀπό μακριά. Σέ ὅλους σας εἶμαι εὐγνώμων πολύ καί σᾶς εὐχαριστῶ πάρα πολύ. Μαζύ μέ τίς ἄπειρες αὐτές εὐχαριστίες μου εἰς τόν Τριαδικόν Θεόν καί σέ ὅλα τά πρόσωπα, τά ὁποῖα ἀνέφερα, ἰδιαιτέρως τούς ἀδελφούς Ἀρχιερεῖς, παρακαλῶ ὅλους σας, νά εὐχηθῆτε καί νά εὔχεσθε νά μέ ἀξιώσει ὁ Τριαδικός Θεός νά πορεύωμαι μέχρι τελευταίας στιγμῆς τῆς ζωῆς καί τῆς ἱερωσύνης, τόν δρόμο μου, χωρίς ὁποιαδήποτε διακοπή μέχρι τό τέλος τῆς πορείας αὐτῆς τῆς ζωῆς μου. Πάλιν εὐχαριστῶ γιά ὅλα ὅλους καί εὐχομαι νά μέ ἀξιώσει ὁ Κύριος μου νά ἀκολουθῶ μόνον τήν πορεία τῶν Ἁγίων τῆς Ἐκκλησίας μας.

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 104

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 105

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΝ

ΑΝΑΚΟΙΝΩΘΕΝΤΑ ΚΑΙ ΕΠΙΣΗΜΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ

- 105 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 106

Ὁ Ὅσιος Πατήρ ἡμῶν Παΐσιος ὁ Ἁγιορείτης, ἔργον Χρήστου Θωμᾶ (2014).

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 107

Πατριαρχική καί Συνοδική Πρᾶξις Ἀναγραφῆς εἰς τό Ἁγιολόγιον τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τοῦ Ὁσίου Παϊσίου τοῦ Ἁγιορείτου. «Καί ἔσται ὁ ἀνήρ, ὅν ἄν ἐκλέξηται Κύριος, οὗτος ἅγιος» (Ἀριθμ. ις΄ 7) Ὄρος τοῦ Θεοῦ, ὡς ἀληθῶς· Ὄρος Ἅγιον καί κλῆρος τῆς Ὑπεραγίας Δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου καί ἀειπαρθένου ὁ οὐρανογείτων Ἄθως· στάδιον πνευματικῶν ἀγώνων, τόπος ἀσκήσεως, μετανοίας καί προσευχῆς καί ἐργαστήριον ἁγιότητος τῶν ἐν αὐτῷ ἐνασκουμένων ἀνά τούς αἰῶνας ἀναριθμήτων ἀσκητῶν, μιγάδων καί μοναστῶν, ἀνωνύμων καί ἐπωνύμων· καύχημα καί στέφανος τῆς Μητρός Ἁγίας τοῦ Χριστοῦ Μεγάλης Ἐκκλησίας τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ὑπό τήν κανονικήν καί πνευματικήν δικαιοδοσίαν καί διαρκῆ ἐκκλησιαστικήν μέριμναν καί φροντίδα αὐτῆς· ἀλλά καί ἀέναος προσευχητική δέησις ὑπέρ τῆς Οἰκουμένης μυστικῶς ἀρδευομένης ὑπό τῶν ἀδιαλείπτως νυχθημερόν ἀναπεμπομένων ὑπό μοναστῶν εὐχῶν καί δεήσεων «ὑπέρ τῆς ἄνωθεν εἰρήνης καί τῆς σωτηρίας τῶν ψυχῶν» τῶν ὅπου γῆς Ὀρθοδόξων Χριστιανῶν ἀλλά καί «ὑπέρ τῆς εἰρήνης τοῦ σύμπαντος κόσμου καί εὐσταθείας τῶν Ἁγίων τοῦ Θεοῦ Ἐκκλησιῶν». Πλεῖστοι ὅσοι οἱ θεοφιλῶς ἀσκήσαντες καί τελειωθέντες, μετά τόν πρῶτον γνωστόν Ἅγιον Πέτρον τόν Ἀθωνίτην, ἐν αὐτῷ, οἵτινες ἀνεδείχθησαν σκεύη ἐκλεκτά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, διά τῶν ἀσκητικῶν ἱδρώτων καί θεοφιλῶν καμάτων, κοσμηθέντες δέ διά ποικίλων ἐκτάκτων θείων χαρισμάτων ὡς τό τῆς προοράσεως, τῆς θαυματουργίας, τῆς διακρίσεως τῶν πνευμάτων, τῆς ἀπλανοῦς πνευματικῆς καθοδηγίας, τοῦ παρακλητικοῦ λόγου καί πλείστων ἄλλων, κοσμοῦντες νῦν τόν πολυάστερον οὐρανόν τοῦ καθ᾿ ἡμᾶς Ὀρθοδόξου ἑορτολογίου καί γενόμενοι αἰώνιοι ὁδηγοί πρός τήν Βασιλείαν τῶν οὐρανῶν. Αὐτοῦ τούτου τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ ἡμῶν διαβεβαιώσαντος διά τοῦ ἀνθρώπου Αὐτοῦ τόν ἱερέα Ἠλεί καί διαχρονικῶς πάντα πιστεύοντα τῷ Νόμῳ Αὐτοῦ «τούς δοξάζοντάς με δοξάσω», ὡς ἐν τῇ βίβλῳ Α' τῶν Βασιλειῶν, κεφαλαίῳ β', στίχῳ λ' γέγραπται, ἡ καθ᾿ ἡμᾶς Μήτηρ Ἁγία τοῦ Χριστοῦ Μεγάλη Ἐκκλησία ἀρχῆθεν τῆς ἐν τῷ κόσμῳ σωτηριώδους στρατείας αὐτῆς οὐκ ἐπαύσατο ἀναγνωρίζειν τοιαῦτα θεῖα καί ἅγια σκεύη τοῦ Πνεύματος, ἀγγέλους μᾶλλον εἰπεῖν ἤ ἀνθρώπους, δοξάσαν- 107 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 108

τας τρόποις, λόγοις καί ἔργοις ποικίλοις τόν ἐπουράνιον Πατέρα, ὅθεν καί ἐδόξασε καί δοξάζει καί ἄχρι τέλους αἰώνων θέλει δοξάζειν αὐτούς ὡς ἐμπρέπει Ἁγίοις. Παύλου δέ τοῦ Ἀποστόλου διακηρύττοντος ἐν τῇ πρός Ρωμαίους Ἐπιστολῇ αὐτοῦ, κεφαλαίῳ ε΄, στίχῳ κ΄καί κα΄, «οὗ ἐπλεόνασεν ἡ ἁμαρτία, ὑπερεπερίσσευσεν ἡ Χάρις» καί τῆς πραγματικότητος ταύτης ἀκαταπαύστως καί κατά τήν σύγχρονον ἐποχήν βιουμένης ὑπό τῆς Ἐκκλησίας διά τῆς ἀπειραρίθμου στρατιᾶς τῶν ἀναδεικνυομένων καθ᾿ ἑκάστην, γνωστῶν καί ἐν πολλοῖς ἀφανῶν, ὁσίων καί ἁγίων μορφῶν, διά τῆς ἄρσεως τοῦ προσωπικοῦ αὐτῶν σταυροῦ ἑπομένων τῷ Κυρίῳ ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστῷ, τῷ διά τοῦ σταυρικοῦ Αὐτοῦ θανάτου καταργήσαντι τόν τό κράτος ἔχοντα τοῦ θανάτου καί διά τῆς ἐνδόξου Αὐτοῦ Ἀναστάσεως δωρησαμένῳ τήν αἰώνιον ζωήν παντί τῷ βουλομένῳ, ἡμεῖς, διαπιστοῦντες τήν τοιαύτην ἀδιάκοπον θείαν εὐεργεσίαν τοῦ Ἀρχηγοῦ τῆς Πίστεως ἡμῶν σύν τῷ Ἱερῷ Ψαλμωδῷ ἐκπληττόμενοι ἀναφωνοῦμεν «Τίς Θεός μέγας ὡς ὁ Θεός ἡμῶν; Σύ εἶ ὁ Θεός ὁ ποιῶν θαυμάσια» (Ψαλμός οδ΄, στ. ιδ΄-ιε΄) καί «Μέγας εἶ, Κύριε, καί θαυμαστά τά ἔργα Σου καί οὐδείς λόγος ἐξαρκέσει πρός ὕμνον τῶν θαυμασίων Σου». Τοιοῦτος γάρ συνεχιστής τῆς παραδόσεως ἁγιότητος καί κενωτικῆς προσφορᾶς τῆς Ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας τῆς Κωνσταντινουπόλεως, τοῦ ἤθους καί τοῦ φρονήματος αὐτῆς, ἀνεδείχθη, μεταξύ πολλῶν ἄλλων ἀνωνύμων ἐν ὄρεσι καί ἀποκρήμνοις σπηλαίοις καί ὀπαῖς τῆς γῆς ἐνασκησαμένων καί τελειωθέντων ἁγιορειτῶν ἀκητῶν, ἐπ᾿ ἐσχάτων τῶν καθ᾿ ἡμᾶς χρόνων θεοφόρος ἀσκητής καί πολυχαρισματικόν ὄργανον τῆς Παναγίας Τριάδος ὁ ἐκ τῆς Ἁγιοτόκου Καππαδοκίας μέν ἕλκων τήν κατά σάρκα καταγωγήν, ἐν δέ τῷ Περιβολίῳ τῆς Κυρίας ἡμῶν Θεοτόκου τόν μονήρη βίον ἀσκήσας ἐν ἀγῶσι καί ἐν δάκρυσι πολλοῖς ὁσιώτατος Μοναχός Παΐσιος, κατά κόσμον Ἀρσένιος Ἐζνεπίδης, δι᾿ ἐκτάκτων χαρισμάτων κοσμηθείς παρά Κυρίου, στῦλος ἀληθής καί παρακλήτωρ πιστῶν ἀναδειχθείς καί δοξάσας διά τοῦ θαυμαστοῦ βίου αὐτοῦ τόν Πατέρα ἡμῶν τόν ἐν οὐρανοῖς. Τοιαύτης εὐαγγελικῆς τελειότητος, σπουδῇ καί ἀρετῶν συντονίᾳ, ἠξιώθη μεμαρτυρημένως ὑπό τῆς ἀλανθάστου συνειδήσεως τῶν πιστῶν ὁ ἐκ χώρας Καππαδοκῶν μοναχός Παΐσιος, τοὐπίκλην Ἐζνεπίδης, διανύσας ἐπί ἥμισυ καί πλέον αἰῶνος τήν ἀσκητικήν καί ἐν πτωχείᾳ καί στερήσεσι τρίβον, τό μοναχικόν τριβώνιον περιβληθείς ἐν Ὄρει τῷ Ἁγίῳ. ἀντιταχθείς διά βίου παντός τῷ κοσμοκράτορι τοῦ αἰῶνος τούτου. μαρτυρήσας τήν καλήν ὁμολογίαν - 108 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 109

καί τήν ἀμώμητον Ὀρθόδοξον πίστιν κρατύνας˙ τήν Ἐκκλησίαν καί τήν δόξαν αὐτῆς λαμπρύνας ὅτι «πῦλαι Ἅδου οὐ κατισχύσουσιν αὐτῆς»∙ ἀναλωθείς ἔργῳ ἐμπράκτῳ καί πράξει ἐλλόγῳ ἐν τῇ ὑπακοῇ τοῦ Χριστοῦ καί τῇ ἀγάπῃ πρός τόν Θεόν καί πρός τόν πλησίον. Οὗτος, ὁσιότητι καί ἁγιότητι βίου πολιτευθείς, τύπος τοῦ κατά Χριστόν πολιτεύματος καί ἀρετῆς ζῶσα εἰκών ἀποβάς, διδαχῇ πλήθους ὀρθοδόξων διδάσκαλος καί πνευματικός καθοδηγητής καταστάς, ἑαυτόν παρέστησε καί ἀνέδειξεν, εἰς ὑψηλά πνευματικά μέτρα ἀνελθών, σκεῦος τοῦ Παναγίου Πνεύματος, τιμηθείς δέ παρά Θεοῦ διά τοῦ χαρίσματος ἰάσεως ἀσθενῶν καί πασχόντων. Νῦν δέ ὁσημέραι πληθυνομένης τῆς ἐκ τοῦ τάφου τοῦ μακαριστοῦ ἀσκητοῦ ἐκχεομένης εὐλογίας καί ἐπιτελουμένων συνεχῶς θαυμαστῶν σημείων καί θεραπειῶν σωματικῶν καί ψυχικῶν νόσων, ἡ περιρρέουσα πίστις πάντων τῶν ἀπειραρίθμων Ὀρθοδόξων πιστῶν παρεκίνησε τήν ἡμετέραν Μετριότητα, ἀξιωθεῖσαν ὅπως ἰδίοις ὄμμασι καί αἰσθήσεσι γνωρίσῃ καί πνευματικῶς συνδεθῇ μετά τοῦ Μοναχοῦ Παϊσίου καί αὐτοψί διαπιστώσῃ τήν γενικήν ἐκκλησιαστικήν συνείδησιν περί τῆς ἁγιότητος τοῦ ἐκλεκτοῦ τούτου τοῦ Θεοῦ, μετ᾿ ἐπισταμένην μελέτην καί σχετικήν εἰσήγησιν τῆς Συνοδικῆς Κανονικῆς Ἐπιτροπῆς, ἵνα μετά τῶν περί ἡμᾶς Ἱερωτάτων Μητροπολιτῶν καί ὑπερτίμων, τῶν ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι ἀγαπητῶν ἡμῖν ἀδελφῶν καί συλλειτουργῶν, Συνοδικῶς θεσπίσωμεν καί ὁρίσωμεν καί ἐν Ἁγίῳ διακελευσώμεθα Πνεύματι, ὅπως ἀπό τοῦ νῦν καί εἰς τό ἑξῆς εἰς αἰῶνα τόν ἅπαντα ὁ εἰρημένος ἐν τῷ Ἁγιωνύμῳ Ὄρει τοῦ Ἄθω ἀσκητικῶς τήν πορείαν τοῦ βίου βαδίσας Μοναχός Παΐσιος συναριθμῆται τοῖς Ὁσίοις Πατρᾶσι καί Ἁγίοις τῆς Μιᾶς, Ἁγίας, Καθολικῆς καί Ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας, ἐτησίαις ἱεροτελεστίαις τιμώμενος καί ὕμνοις ἐγκωμίων γεραιρόμενος τῇ ιβ’ τοῦ μηνός Ἰουλίου, καθ᾿ ἥν ἡμέραν τό πνεῦμα Αὐτοῦ τῷ Δικαιοκρίτῃ Κυρίῳ τῆς Ζωῆς εἰρηνικῶς παρέθετο. Εἰς ἔνδειξιν δέ τούτου καί βεβαίωσιν ἐγένετο καί ἡ παροῦσα Πατριαρχική ἡμῶν καί Συνοδική Πρᾶξις, καταστρωθεῖσα μέν καί ὑπογραφεῖσα ἐν τῷδε τῷ Ἱερῷ Κώδικι τῆς καθ᾿ ἡμᾶς Ἁγίας τοῦ Χριστοῦ Μεγάλης Ἐκκλησίας, ἐν ἴσῳ δέ ἀπαραλλάκτῳ σταλεῖσα τῇ Ἱερᾷ Κοινότητι τοῦ Ἁγίου Ὄρους, πρός ἐπ᾿ ἐκκλησίας ἀνάγνωσιν καί κατάθεσιν εἶτα ἐν τοῖς Ἀρχείοις αὐτῆς. Ἐν ἔτει σωτηρίῳ ,βιε’, κατά μῆνα Ἰανουάριον ιβ’ ΕΠΙΝΕΜΗΣΕΩΣ Η’

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 110

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 111

Δελτίον Τύπου διά τήν παρουσίασιν τοῦ Τόμου «Χριστιανικά Μνημεῖα τῆς Κρήτης» Τήν Τετάρτη, 11 Μαρτίου 2015 καί ὥρα 11.00 πραγματοποιήθηκε στήν Περιφέρεια Κρήτης συνέντευξη τύπου γιά τήν ἐπίσημη παρουσίαση τοῦ βιβλίου «Χριστιανικά Μνημεῖα τῆς Κρήτης» στά Ἀγγλικά καί τά Ρωσικά, καθώς καί τή δημιουργία νέας δικτυακῆς Πύλης «Ὀρθόδοξη Κρήτη», orthodoxcrete.com. Μέ τήν ἔντυπη ἔκδοση ἀλλά καί τή νέα δικτυακή Πύλη, τά ὁποῖα χρηματοδοτήθηκαν ἀπό τήν Περιφέρεια Κρήτης καί τό Πρόγραμμα «Πράσινη-Ἀνάπτυξη», μέσω τῆς Μ.Κ.Ο. «ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ» τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, προβάλλεται ὁ πλοῦτος τῶν χριστιανικῶν καί ἐκκλησιαστικῶν μνημείων ὅλων τῶν Ἐκκλησιαστικῶν Ἐπαρχιῶν τῆς Μεγαλονήσου καί μαρτυρεῖται ἡ ἐκκλησιαστική ταυτότητα τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης. Στή συνέντευξη τύπου, στήν ὁποία παρέστησαν ἐκπρόσωποι τῶν Τοπικῶν Μέσων Γενικῆς Ἐνημερώσεως, ἔλαβαν μέρος ὁ Σεβ. Ἀρχιεπίσκοπος Κρήτης κ. Εἰρηναῖος, Πρόεδρος τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, ὁ ἐντιμ. κ. Σταῦρος Ἀρναουτάκης, Περιφερειάρχης Κρήτης, οἱ Πανοσιολ. Ἀρχιμ. Κύριλλος Διαμαντάκης, Ἀρχιγραμματέας καί Πρόδρομος Ξενάκης, Ὑπογραμματέας τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης καί ὁ κ. Γεώργιος Τζατζάνης, δημουργός τῆς δικτυακῆς Πύλης. Ὁ Σεβασμιώτατος Ἀρχιεπίσκοπος Κρήτης κ. Εἰρηναῖος, ἀνέφερε χαρακτηριστικά γιά τήν ἔκδοση: «Μέ ἰδιαίτερη χαρά παρουσιάζομε σήμερα ἀπό κοινοῦ μέ τήν Περιφέρεια Κρήτης τό βιβλίο «Χριστιανικά Μνημεῖα τῆς Κρήτης» στήν ἀγγλική καί τή ρωσική γλώσσα, μετά ἀπό τήν πρώτη ἔκδοσή του στήν ἑλληνική γλώσσα, τό ἔτος 2012. Τό βιβλίο αὐτό στίς δύο ξένες γλῶσσες, πού ἀναφέρθηκαν, ἀποτελεῖ ἕνα ἀκόμα «καρπό» τῆς καλῆς συνεργασίας τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης μέ τήν - 111 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 112

Περιφέρεια Κρήτης καί προσφέρεται πρός ὅλους τους ἀνθρώπους, ἡμεδαπούς καί ἀλλοδαπούς, κυρίως στούς ἀνθρώπους τοῦ Τουρισμοῦ παρουσιάζοντας τόν ἀνεξάντλητο πλοῦτο τῶν πιό σημαντικῶν χριστιανικῶν μνημείων τῆς Μεγαλονήσου μας. Ὁ «καρπός» αὐτός προῆλθε ἀπό τό εἰδικό Πρόγραμμα «Κρήτη Πράσινη Ἀνάπτυξη», τῆς Περιφέρειας Κρήτης, τό ὁποῖο, κατόπιν πρωτοβουλίας – πρότασης καί ὑποστήριξης τοῦ κ. Σταύρου Ἀρναουτάκη, Περιφερειάρχη Κρήτης, χρηματοδότησε τήν Μ.Κ.Ο. «ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ» τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, γιά τήν ἔκδοση τοῦ βιβλίου, τό ὁποῖο προβάλλει ἔντυπα τό θρησκευτικό πολιτισμό καί τόν πολιτισμικό πλοῦτο τῆς Μεγαλονήσου. Τό καλαίσθητο αὐτό βιβλίο κυκλοφόρησε στά ἑλληνικά, τό 2012, σέ 6.000 ἀντίτυπα. Τώρα μεταφράστηκε καί κυκλοφόρησε στά ἀγγλικά σέ 4.000 ἀντίτυπα καί στά ρωσικά σέ 4.000 ἀντίτυπα. Οἱ ξένοι ἐπισκέπτες τῆς Κρήτης μποροῦν, μέσα ἀπό τίς 421 σελίδες τοῦ βιβλίου, νά γνωρίσουν τόν μακρόχρονο θρησκευτικό πολιτισμό της, σημαντικά χριστιανικά λατρευτικά μνημεῖα, τόσο τῆς κρητικῆς ὑπαίθρου ὅσο καί τῶν ἀστικῶν κέντρων καί νά ἀκολουθήσουν θρησκευτικές διαδρομές τοῦ Νησιοῦ, ἀνά Ἱερά Μητρόπολη τῆς Κρήτης. Ἡ Ἐκκλησία Κρήτης, εὐχαριστεῖ θερμά τόν κ. Σταῦρο Ἀρναουτάκη, Περιφερειάρχη Κρήτης γιά αὐτή τήν ἐνέργεια, ἡ ὁποία προβλέπεται νά βοηθήσει στήν ἀνάπτυξη τοῦ θεματικοῦ τουρισμοῦ, καί ἰδιαιτέρως τοῦ προσκυνηματικοῦ καί θρησκευτικοῦ τουρισμοῦ. Ἐπίσης, γιά τήν ἔκδοση αὐτή ἀξίζουν ὁλόθυμες εὐχαριστίες στή Μ.Κ.Ο. τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης «ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ», ὑπό τήν Προεδρία τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακαρίου, καθώς καί στή Συνοδική Ἐπιτροπή ἐπί τοῦ Θρησκευτικοῦ Τουρισμοῦ, ὑπό τήν Προεδρία τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Πέτρας καί Χερρονήσου κ. Νεκταρίου. Εὐχαριστίες, ἐπίσης, ὀφείλονται στά στελέχη τῆς Μή Κυβερνητικῆς αὐτῆς Ὀργάνωσης «ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ» γιά τήν ὑλοποίηση τοῦ Προγράμματος αὐτοῦ. Τά βιβλία αὐτά θά διατεθοῦν δωρεάν στίς Πρεσβείες ξένων ἀντιπροσωπειῶν στή Χώρα μας, στούς ταξιδιωτικούς πράκτορες, στούς τουριστικούς κόμβους καί στούς φορεῖς τοῦ Τουρισμοῦ τῆς Κρήτης. Εἶναι ἐλπιδοφόρο ὅτι ἤδη ἡ Ἑλληνική ἔκδοση ἔχει προκαλέσει τό ζωηρό ἐνδιαφέρον πολλῶν ἀνθρώπων τῶν γραμμάτων, τοῦ τουρισμοῦ καί τοῦ πολιτισμοῦ. Ἡ δέ πρόσφατη ἔκδοση στά ἀγγλικά καί τά ρωσικά θά ἀποτελέσει πολύτιμο ἐργαλεῖο γιά τούς πολυπληθεῖς ἀλλοδαπούς ἐπισκέπτες τῆς Μεγαλονήσου. Ἡ Ἐκκλησία ἀπευθύνθηκε σέ Ἀρχαιολόγους Ἐπιστήμονες τῆς Κρήτης, - 112 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 113

οἱ ὁποῖοι κατέγραψαν ὑπεύθυνα καί ἐπιστημονικά τεμκηριωμένα, τά σπουδαιότερα χριστιανικά μνημεῖα τοῦ τόπου μας, συνδέοντας τήν ἐκκλησιαστική ἱστορία μέ τά μονοπάτια καί τίς διαδρομές τῆς πίστης μας. Προσεχῶς καί σέ συνέχεια τῶν παραπάνω ἀναμένεται ἡ ὑλοποίηση καί ἄλλων δράσεων τῆς Μ.Κ.Ο. «ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ», ἐπ’ ἀγαθῶ τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης». Ἐπίσης, ὁ Σεβασμιώτατος Ἀρχιεπίσκοπος γιά τή νέα δικτυακή Πύλη «Ὀρθόδοξη Κρήτη» δήλωσε: «Μέ ἰδιαίτερη χαρά παρουσιάζεται σήμερα στό κοινό μία νέα διαδικτυακή πύλη, ἡ ὁποία θά ἀποτελέσει τήν «εἴσοδο» στόν ἐκκλησιαστικό καί πολιτισμικό πλοῦτο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Μεγαλονήσου πρός ὅλους τούς διαδικτυακούς ἐπισκέπτες ἀπό ὅλον τόν κόσμο. Τό εἰδικό Πρόγραμμα «Κρήτη Πράσινη Ἀνάπτυξη», τῆς Περιφέρειας Κρήτης, κατόπιν πρωτοβουλίας-πρότασης καί ὑποστήριξης τοῦ κ. Σταύρου Ἀρναουτάκη, Περιφερειάρχη Κρήτης, χρηματοδότησε τήν Μ.Κ.Ο. «ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ» τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, γιά τή δημιουργία μίας Δικτυακῆς Πύλης, ἡ ὁποία θά προβάλλει τό θρησκευτικό πολιτισμό τῆς Μεγαλονήσου. Ἡ διαδικτυακή πύλη αὐτή εἶναι πλέον στή διάθεση κάθε ἀνθρώπου πού ἐπιθυμεῖ νά ἐνημερωθεῖ γιά τά ἐκκλησιαστικά μνημεῖα τῆς Μεγαλονήσου, μέσα ἀπό συγκεκριμένες θρησκευτικές διαδρομές. Οἱ ἐπισκέπτες τῆς ἠλεκτρονικῆς διεύθυνσης http://orthodoxcrete.com μποροῦν νά γνωρίσουν τήν ἐκκλησιαστική παράδοση τῆς Κρήτης, μέσα ἀπό τά μοναστήρια, τούς κατάγραφους ἱστορικούς ναούς μέ τοιχογραφίες ἀπαράμιλλου κάλλους καί τέχνης, τά μουσεῖα, τά σκευοφυλάκια, τά κειμήλια, καί νά πληροφορηθοῦν γιά τίς ἐκκλησιαστικές ἑορτές, τά ἤθη καί ἔθιμα πού σχετίζονται μέ τήν πλούσια θρησκευτική ἱστορία καί κληρονομιά τῆς Κρήτης. Στήν ἐν λόγω δικτυακή πύλη, σέ πέντε γλῶσσες, προβάλλονται θρησκευτικές διαδρομές τῆς Κρήτης, οἱ ὁποῖες ἀποτελοῦν καινοτόμο τουριστικό καί πολιτιστικό βῆμα, πού ἀπευθύνεται σέ ὅλους τούς ἐπισκέπτες τῆς Κρήτης, στούς ἀναζητητές καί λάτρεις τῆς χριστιανικῆς καί Βυζαντινῆς Τέχνης καί σέ ὅσους ἀναζητοῦν στοιχεῖα καί πληροφορίες γιά χώρους καί γεγονότα πού συνδέονται μέ τήν ὀρθόδοξη χριστιανική Κρήτη. Εὐχαριστίες ἀξίζουν στή Μ.Κ.Ο. τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης «ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ», τόν Πρόεδρο τῆς Γενικῆς Συνέλευσης τῶν Ἑταίρων, Σεβ. Μητροπολίτη Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακάριο, καί τά στελέχη τῆς Μ.Κ.Ο. πού ἀσχολήθηκαν μέ τήν ὑλοποίηση τῆς δράσης αὐτῆς. Εὐχόμαστε στό μέλλον, στά πλαίσια τοῦ ἀναφερθέντος Προγράμματος - 113 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 114

ἀλλά καί μέ ἄλλα Προγράμματα ἀκόμη, νά ὑλοποιηθοῦν ἀνάλογες δράσεις καί πρωτοβουλίες, πού θά ἀναδείξουν τήν ἐκκλησιαστική ταυτότητα τοῦ Νησιοῦ μας καί θά τήν παρουσιάζουν μέ τρόπο σύγχρονο πρός κάθε ἐνδιαφερόμενο ἀπό ὅλον τόν κόσμο». Ὁ ἐντιμ. κ. Σταῦρος Ἀρναουτάκης, Περιφερειάρχης Κρήτης ἐξέφρασε τήν χαρά του γιά τίς ἐκδόσεις αὐτές καί τή δημιουργία τῆς δικτυακῆς Πύλης, καί σημείωσε ὅτι ἡ Περιφέρεια Κρήτης συνεργάζεται κατά τρόπον ἄψογο μέ τήν Ἐκκλησία τῆς Κρήτης καί τή Μή Κυβερνητική Ὀργάνωση «Φιλοξενία» τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης. Ἐπίσης, τόνισε ὅτι ἡ συνεργασία αὐτή συνεχίζεται καί καρποφορεῖ καί στόν Φιλανθρωπικό Τομέα, μέ τήν κοινή ὑλοποίηση δράσεων καί πρωτοβουλιῶν γιά τήν ἐπιστήριξη τῶν ἐμπερίστατων συνανθρώπων μας σέ ὁλόκληρη τή Μεγαλόνησο. Ὁ Πανοσιολ. Ἀρχιγραμματέας, Ἀρχιμ. Κύριλλος Διαμαντάκης, ἔδωσε περισσότερα στοιχεῖα γιά τήν ὑλοποίηση τοῦ ἔργου τῶν ἐντύπων ἐκδόσεων καί τῆς δικτυακῆς Πύλης, στό πλαίσιο τῶν δράσεων τῆς Μ.Κ.Ο. «ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ» γιά τήν προβολή τοῦ Προσκυνηματικοῦ καί Θρησκευτικοῦ Τουρισμοῦ, καί ἀναφέρθηκε στήν καθοριστική συμβολή τῶν στελεχῶν τῆς παραπάνω Μή Κυβερνητικῆς Ὀργανώσεως τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης καί τή συνδρομή τῆς Συνοδικῆς Ἐπιτροπῆς ἐπί τοῦ Θρησκευτικοῦ Τουρισμοῦ γιά τό ἐν λόγω ἔργο. Τέλος, ὁ κ. Γ. Τζατζάνης, παρουσίασε τή δικτυακή Πύλη (πόρταλ) καί ἔδωσε πληροφορίες γιά τίς δυνατότητες τοῦ ἔργου αὐτοῦ καί τίς νέες προοπτικές πού προσφέρονται μέ τή χρήση τῶν νέων τεχνολογιῶν γιά τήν προώθηση τοῦ Θρησκευτικοῦ Τουρισμοῦ. Ἀπό τήν Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης

Στιγμιότυπον ἐκ τῆς συνεντεύξεως τύπου.

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 115

ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΝ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟΝ

ΙΕΡΑ ΕΠΑΡΧΙΑΚΗ ΣΥΝΟΔΟΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΚΡΗΤΗΣ Ἀριθμ. Πρωτ. 1

Ἐν Ἡρακλείῳ, τῇ 1ῃ Ἰανουαρίου 2015

Πρός Τόν Θεοφιλέστατον Ἐπίσκοπον Λεύκης κύριον Εὐμένιον Εἰς Γερμανίαν. Θεοφιλέστατε, Ἡ Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης πληροφορηθεῖσα περί τοῦ ἐπικειμένου ἑορτασμοῦ, μετ’ οὐ πολλῶν ἡμερῶν, τῆς ἐπετείου τῆς συμπληρώσεως τεσσαράκοντα ἀγλαῶν ἐτῶν πολυτίμου Διακονίας τῆς Ὑμετέρας Θεοφιλίας, ἀπό τῆς εἰσόδου Αὐτῆς εἰς τάς τάξεις τοῦ Ἱεροῦ Κλήρου, ὁμοφώνως ἀπεφάσισεν, κατά τήν Συνεδρίαν Αὐτῆς τῆς 18ης Δεκεμβρίου π.ἔ., ὅπως, διά χειρῶν τοῦ Σεβασμιωτάτου ἀδελφοῦ Μητροπολίτου Πέτρας καί Χερρονήσου κ. Νεκταρίου, κομίσῃ εἰς τήν Ὑμετέραν Θεοφιλίαν τό παρόν Συνοδικόν Γράμμα, ἐν ῷ διατυποῦνται τά ἐγκάρδια συγχαρητήρια καί αἱ φιλάδελφοι εὐχαί καί προσρήσεις πάντων τῶν Ἀρχιερέων τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης πρός τήν Ὑμετέραν Φίλην Θεοφιλίαν, ἐπί τῇ ἐπετείῳ Αὐτῆς ταύτῃ. Ἅπαντες οἱ ἐν Κρήτῃ Ἀρχιερεῖς, γνωρίζομεν τήν πολύτιμον καί πολυσχιδῆ προσφοράν Ὑμῶν πρός τήν Ἐκκλησίαν, τήν Διασποράν, τήν Ἱεράν Μητρόπολιν Γερμανίας καί τό Γένος ἡμῶν, οὐδέποτε λησμονοῦμεν τήν ἐκ τῆς Ἁγιοτόκου καί Ἡρωοτόκου Κρήτης Ὑμετέραν καταγωγήν, μηδέ τήν πρός πάντας φιλοξενίαν, δοχήν καί πανθομολογουμένην ἀγάπην, δι’ ὧν κοσμεῖτε, καλλύνετε καί λαμπρύνετε ἐπί μακράν σειρά ἐτῶν τήν Ὑμετέραν Ἐκκλησιαστικήν Διακονίαν, κινοῦντες τήν γλῶτταν ἡμῶν εἰς δοξολογίαν τοῦ Παναγίου Ὀνόματος τοῦ ἐν Τριάδι Προσκυ νουμένου Θεοῦ ἡμῶν, διά τήν δαψίλειαν τῶν χαρισμάτων, οἷς ἐκόσμισε τήν Ὑμετέραν Θεοφιλίαν, εἰς διακονίαν τῆς Ἁγίας Αὐτοῦ Ἐκκλησίας. Ἡ πρός πάντας ποικιλοτρόπως ἐκδηλουμένη θυσιαστική ἀγάπη καί πατρική στοργή καί ἡ ἐν γένει καλλίκαρπος προσφορά Ὑμῶν πρός τήν - 115 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 116

Ἁγίαν τοῦ Χριστοῦ Μεγάλην Ἐκκλησίαν, τήν κοινήν Μητέραν καί Τροφόν ἡμῶν, τόν εὐσεβῆ Ἱερόν Κλήρον καί τόν πιστόν καί θεοφιλῆ Λαόν τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Γερμανίας, πλησίον τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Γερμανίας κ. Αὐγουστίνου, ἐκλεκτοῦ ὁμοῦ γόνου τῆς Μεγαλονήσου Κρήτης, ἀποτελεῖ κατάδηλον ἀπόδειξιν τῆς σπανίας προσωπικότητος Ὑμῶν καί τῆς διακεκριμένης Ἀρχιερατικῆς Ὑμῶν παρουσίας καί μαρτυρίας. Ἐπί τούτοις, εὐχόμενοι φιλαδέλφως καί ὅλως Χρισταδελφικῶς μακράν, ἀπρόσκοπτον καί πολύκαρπον Ἀρχιερατικήν Διακονίαν, ἐπί ἔτη ὡς πλεῖστα, εἰς δόξαν τοῦ Πανοικτίρμονος καί Δωρεοδότου Θεοῦ καί ἔπαινον τῆς Μητρός ἡμῶν Ἁγίας τοῦ Χριστοῦ Μεγάλης Ἐκκλησίας, διατελοῦμεν Μετ’ ἀδελφικῶν ἀσπασμῶν, συγχαρητηρίων προσρήσεων καί πολλῆς ἐν Κυρίῳ ἀγάπης Διά τήν Ἱεράν Ἐπαρχιακήν Σύνοδον Ὁ Πρόεδρος † Ὁ Κρήτης Εἰρηναῖος

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 117

ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟΝ

ΛΟΓΟΙ - ΜΕΛΕΤΕΣ

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 118

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 119

Ἁγιολογικά Μεγαλομάρτυρος Εἰρήνης1 Δρ. Ἐμμανουήλ Κ. Δουνδουλάκης, Ἐπίκουρος Καθηγητής Πατριαρχικῆς Ἀνωτάτης Ἐκκλησιαστικῆς Ἀκαδημίας Κρήτης Σεβασμιώτατε Ἀρχιεπίσκοπε Κρήτης κ. Εἰρηναῖε, πρόεδρε τῆς παρούσας συνεδρίας, Σεβασμία τῶν ἱεραρχῶν χορεία, Σεβαστοί πατέρες, Ἐντιμολογιότατε Ἄρχοντα τῆς Μεγάλης του Χριστοῦ Ἐκκλησίας, Ἐκλεκτοί συνάδελφοι, Κυρίες καί κύριοι. Μέ αἰσθήματα δέους, συγκίνησης, συστολῆς καί εὐγνωμοσύνης βρίσκομαι σήμερα μαζί σας, στόν ἱστορικό αὐτό τόπο τῆς Σμύρνης, καί ἀνακαλῶ μέ τή σκέψη μου τόν διαχρονικό ἔμμετρο λόγο τοῦ Μητροπολίτου Πέργης κ. Εὐαγγέλου, γιά τίς μέρες πού τρέπονται σέ μνῆμες, ὑπό “τίς ἀσυμπάθητες ροές”2 τῶν χρόνων. Εὐχαριστῶ, ἀπό καρδιᾶς, τήν Ὀργανωτική Ἐπιτροπή τῆς παρούσας Ἡμερίδας, γιά τήν τιμητική πρός τό πρόσωπό μου πρόσκληση, νά συμμετάσχω στήν παροῦσα σύναξη. Ἡ Μεγαλομάρτυς Εἰρήνη, τῆς ὁποίας τά Ἁγιολογικά μοῦ ζητήθηκε νά παρουσιάσω, συνδέεται μέ τήν πόλη τῆς Ἐφέσου, στήν ὁποία δραστηριοποιήθηκε ἱεραποστολικά ἡ Ἁγία, κατά τά τέλη τῆς ζωῆς της, ἐπιτελώντας πολλά θαύματα. Κάτω ἀπό αὐτό τό πρίσμα γίνεται κατανοητή ἡ ἔνταξη τοῦ θέματος, στό πλαίσιο τῆς παρούσας Ἁγιολογικῆς Ἡμερίδας. Ἀξίζει ἐπίσης νά σημειωθεῖ ὅτι οἱ χριστιανοί τῆς πόλεως ἀπέδιδαν σέ αὐτήν τιμές, “ἴσα τῶν ἀποστόλων ἑνός”, δηλαδή ὡς ἰσαποστόλου. Ἡ προσέγγιση τῶν πηγῶν καταδεικνύει ὅτι ὁ βίος τῆς μεγαλο1

Συντετμημένη καί ἐλαφρά παραλλαγμένη μορφή τῆς εἰσήγησης, ἡ ὁποία πραγματοποιήθηκε στίς 7/ 2/ 2015, στό ἀμφιθέατρο τοῦ Ἐμπορικοῦ Ἐπιμελητηρίου τῆς Σμύρνης (Μικρά Ἀσία), στό πλαίσιο τοῦ Α’ Ἁγιολογικοῦ Συνεδρίου Σμύρνης (6-7 /2/ 2015), ὑπό τήν Αἰγίδα τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΥ. Ἡ ἐκεῖ εἰσήγηση φέρει τόν τίτλο: “Ἡ Ἁγία Εἰρήνη ἡ Μεγαλομάρτυς”. 2 Ε. Γαλάνη (Μητρ.), “Ἐκ Φαναρίου...”. Τά Ποιητικά, ἐκδ. Μίλητος, Ἀθήνα 2004, σ. 135. Ποίημα: “Ἀναστροφή”. - 119 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 120

μάρτυρος Εἰρήνης δέν καταχωρίζεται σέ ὅλα τά Ἁγιολογικά Κείμενα,3 οὔτε διαπιστώνεται ταυτότητα ὡς πρός τήν ἔκταση καί ὁμοιομορφία ὡς πρός τό περιεχόμενό του. Οἱ διαφοροποιήσεις αὐτές δέν ἀποτελοῦν μονάχα συνάρτηση τοῦ γραμματολογικοῦ εἴδους στό ὁποῖο ἐντάσσονται, ἀλλά καί ἐξαρτῶνται ἀπό τή χρονική περίοδο πού συντάχτηκαν τά κείμενα αὐτά, καθώς ἐπίσης καί ἀπό τήν πρόθεση τοῦ γράφοντος, τό σκοπό πού ἐξυπηρετοῦν. Πρῶτος βιογράφος τῆς ἁγίας Εἰρήνης, σύμφωνα μέ τίς μαρτυρίες τῶν πηγῶν,4 ὑπῆρξε ὁ δάσκαλός της Ἀμπελλιανός ἤ Ἀπελλιανός. Παραλλαγές τοῦ βίου αὐτῆς, φέρονται ὅτι σώζονται σέ χειρόγραφους κώδικες τῆς Ἀθωνικῆς Πολιτείας, ὅπως στή Μονή τῆς Μεγίστης Λαύρας, τῶν Ἰβήρων καί ἀλλοῦ5. Ὁ βίος τῆς ἁγίας Εἰρήνης καταχωρίζεται στά σημαντικότερα Μηνο λόγια6 καί Συναξάρια,7 ἀπό τόν 10ο αἰώνα καί ἑξῆς, ἐνῶ συγχρόνως δέν ἀπουσιάζει ἀπό χειρόγραφά της αὐτῆς περιόδου8. Ἀξίζει ὡστόσο νά σημειωθεῖ ὅτι, ἐνῶ μνημονεύεται στό Συναξάριο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κωνσταντινουπόλεως, στό αὐτοκρατορικό Μηνολόγιο, τό ἐπονομαζόμενο «Βασιλειανό» ἐντούτοις ἀπουσιάζει ἀπό τό Μηνολόγιο τοῦ Συμεών τοῦ Μεταφραστῆ, καθώς καί ἀπό ἐκεῖνο τοῦ “Ἀνωνύμου Βυζαντινοῦ”. Οἱ παραλλαγές τοῦ βίου τῆς ἁγίας Εἰρήνης στή χειρόγραφη παρά3

Περί τῶν Ἁγιολογικῶν Κειμένων, βλ. Δ. Τσάμη, Ἁγιολογία τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας, ἐκδ. Πουρναρά, Θεσσαλονίκη 1999, σ. 19 εξ. 4 H. Delehaye, Propylaeum ad Acta Sanctorum, Novembris. Synaxarium Ecclesiae Constantinopolitanae (Στό ἑξῆς: Συναξάριον Ἐκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως), Bruxelles 1902, σ. 657. 5 Νικοδήμου Ἁγιορείτου (μον.), Συναξαριστής τῶν δώδεκα μηνῶν τοῦ ἐνιαυτοῦ, τ. Ε’, εκδ. «Ὀρθόδοξος Κυψέλη», Θεσσαλονίκη 1998, σ. 40· Μ. Λαγγή (επισκ.), Ὁ Μέγας Συναξαριστής τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, Ἀθῆναι 51980, σ. 123, ὑποσ. 1. 6 Περί τῶν Μηνολογίων, βλ. Δ. Τσάμη, ό.π., σσ. 32-33· F. Halkin, Hagiologie byzantine, Bruxelles 1986, σσ. 31-46. 7 Σ. Κοντογιάννη, «Ἁγιολογικά κείμενα: Μαρτύρια και Βίοι (Ἐμφάνιση καί μορφή)», Ὁ Ἅγιος καί ὁ Μάρτυρας στή ζωή τῆς Ἐκκλησίας, ἐκδ. Α.Δ.Ε.Ε., Ἀθήνα 1994, σ. 97-100· Θ. Δετοράκη, Εἰσαγωγή στή Σπουδή τῶν Ἁγιολογικῶν κειμένων (Πανεπιστημιακές παραδόσεις), Ρέθυμνο 1992, σσ. 13-14· J. Noret, “Ménologes, Synaxaires, Menées”, AB 86 (1968) 21-24. 8 Ἀναλυτικά γιά τίς χειρόγραφες ἐκδοχές τοῦ μαρτυρίου τῆς ἁγίας, καθώς καί τίς ἔντυπες ἐκδόσεις τους, βλ. F. Halkin, “Bibliothèca Hagiographica Graeca”, τ. 2, SH 8a (1957) 42-43. - 120 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 121

δοση, σέ πεζά καί ἔμμετρα Μηνολόγια, κατά τούς μεταγενέστερους αἰῶνες, κρίνονται ἐνδιαφέρουσες. Ἡ βαθμιαία μεταγραφή τῶν Συναξαρίων στήν «κοινήν διάλεκτον», τήν περίοδο τῆς Τουρκοκρατίας, ἡ ὁποία συντελοῦσε στήν πνευματική -καί ὄχι μόνο- οἰκοδομή τοῦ λαοῦ, ὁδήγησε βαθμιαία στόν ἐμπλουτισμό τοῦ περιεχομένου τους. Ἀνάλογα ἐμπλουτίζεται καί ὁ βίος τῆς μεγαλομάρτυρος Εἰρήνης. Ἐκτεταμένος διαπιστώνεται στίς ἐκδόσεις τοῦ Μαξίμου Μαργουνίου (1549-1602), ἐπισκόπου Κυθήρων, γιά νά φτάσει στήν ἐκτενέστατη, ἴσως, μορφή του, σέ Ἁγιορείτικο κώδικα τοῦ 18ου αἰώνα, ὅπου ὁ βίος τῆς Ἁγίας καταλαμβάνει συνολική ἔκταση 1050 καί πλέον σειρῶν. Ὁ ἐκτεταμένος, ἀδημοσίευτος, μέχρι σήμερα, βίος τῆς ἁγίας στόν ἐν λόγω χειρόγραφο κώδικα, δέν εἶναι ἀνεξάρτητος ἀπό τήν πρόθεση καί τό σκοπό τοῦ συντάκτη του. Ὁ ἐδῶ βιογράφος τῆς ἁγίας, Γεννάδιος ὁ Κρής, Προηγούμενος, δέν περιορίζεται σέ μία ἁπλή καταγραφή τῶν κυρίων σημείων τοῦ βίου τῆς Ἁγίας, ἀλλά συγχρόνως στοχεύει νά δημιουργήσει ἕνα κείμενο πού θά καλύπτει τίς ποιμαντικές καί λατρευτικές ἀνάγκες τοῦ τόπου καταγωγῆς του -στήν «ἐπαρχίαν Ρεθύμνης» - ὅπως σημειώνει ὁ ἴδιος, στό προλογικό σημείωμα. Συνεπῶς, ἔχει κάθε λόγο νά μήν εἶναι φειδωλός στήν παρουσίαση τοῦ βίου τῆς Μεγαλομάρτυρος, ἀλλά καί νά προβαίνει σέ ἐκτενεῖς προσθῆκες στό κείμενό του, στή δημιουργία διαλόγων ἀντιρρητικοῦ χαρακτήρα, μέ δογματικό-ἠθοπλαστικό περιεχόμενο, στή συμπερίληψη ἐπιστολογραφίας ἡγεμόνων, κ.ἄ. Γιά τό ἀδημοσίευτο κείμενο τοῦ Βίου τῆς Ἁγίας στόν ἐν λόγω Ἁγιορείτικο κώδικα, ἐπιτρέψτε μου νά παρατηρήσω τά ἀκόλουθα: Διέπεται ἀπό μοναστικοκεντρικότητα, ὡς πρός τό περιεχόμενο, ὅπου ὑπογραμμίζονται, μεταξύ τῶν ἄλλων, ἡ ἀνωτερότητα τοῦ μοναχισμοῦ ἔναντι τοῦ ἐγγάμου βίου, οἱ διατροφικές καί λατρευτικές συνήθειες τῶν μοναχῶν, κ.α. Τονίζεται ἡ «θεοδικία». Ὁ Θεός ἀποδοκιμάζει, ἐπιπλήττει καί τιμωρεῖ τούς ἀλλοθρήσκους, γιά τήν ἀπαξιωτική καί βίαιη στάση τους ἔναντι τῶν χριστιανῶν. Ἡ τελευταία αὐτή παράμετρος λειτουργεῖ ἐνισχυτικά γιά τούς χριστιανούς τῆς ἐποχῆς του καί ἱκανοποιεῖ τό κοινό “περί δικαί ου αἴσθημα”. Παρενθετικά κρίνεται σκόπιμο νά ὑπογραμμιστεῖ ὅτι, παράλληλα μέ τόν ὡς ἄνω Βίο τῆς Ἁγίας, καταχωρίζονται στόν ἐν λόγω κώδικα, ἀδημοσίευτα ὑμνογραφικά πρός τιμήν της, τῶν ὁποίων τή μεταγραφή, ὅπως - 121 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 122

καί τό βίο, ἔχω ὁλοκληρώσει, προκειμένου νά δημοσιευτοῦν στό ἄμεσο μέλλον. Ὁ πολυγραφότατος Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης συνέθεσε ἐπίσης ἐκτενῆ9 βίο τῆς ἁγίας, ὁ ὁποῖος καταχωρίζεται στό Συναξαριστή του. Τό 1892 ἐκδόθηκε ἀπό τόν A. Wirth10 ἐκτενής ἑλληνικός βίος τῆς ἁγίας, ἐνῶ ὑπάρχουν μαρτυρίες καί περί παραλλαγῆς στή Συριακή γλώσσα, μέ ταυτόχρονη ἀπόδοση τοῦ ἐν λόγω κειμένου στήν Ἀγγλική. Ἡ ἁγία μεγαλομάρτυς Εἰρήνη δέν μνημονεύεται μονάχα στά λεγόμενα «πεζά» Μηνολόγια, ἀλλά καί στά χαρακτηριζόμενα ὡς «ἔμμετρα», τά ὁποία ἐμφανίζονται τόν 11ο αἰώνα καί ἀνταποκρίνονται στήν τάση τῶν συντακτῶν τους γιά ἐπιτήδευση καί ἐπίδειξη.11 Ἐνδεικτικά, ὡς πρός τήν κατεύθυνση αὐτή, μνημονεύουμε τό σχετικό ἐγχείρημα τοῦ Βυζαντινοῦ ποιητῆ Χριστόφορου Μυτιληναίου. Στό ἀδημοσίευτο ἔμμετρο ἰαμβικό Μηνολόγιο τοῦ 1828, (σσ. 215-216), ποίημα τοῦ Ἰωάννου τοῦ ἐκ Χάνδακος, τῆς Κρήτης, μνημονεύεται ἡ Ἁγία μαζί μέ τούς συνεορτάζοντες ἁγίους, μάρτυρες Νεόφυτο, Γάιο καί Γαϊανό (4ος αἰ.). Ὁ βίος τῆς ἁγίας μεγαλομάρτυρος Εἰρήνης καταγράφεται σέ μεταγενέστερους Συναξαριστές12 τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, καθώς καί στά ἐν χρήσει Μηναῖα της. Ἡ ἁγία βιογραφεῖται ἐπίσης σέ ἀρκετές φυλλάδες13, ὅπου καταχω ρίζεται ἡ Ἀσματική Ἀκολουθία της, σέ ἰδιαίτερο τμῆμα, εἴτε μέ τή μορφή τοῦ ἁγιολογικοῦ γραμματολογικοῦ εἴδους τοῦ Βίου, εἴτε μέ τή μορφή ὁμιλίας καί ἐγκωμιαστικοῦ λόγου. Ἐνδεικτικά σημειώνουμε ἐκείνη τήν ὁποία ἐπιμελήθηκε ὁ τότε Πρωτοσύγκελλος τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Κρήτης, νῦν Μητροπολίτης Ρόδου, Κύριλλος Κογεράκης.14 Προσεκτική προσέγγιση τοῦ Βίου τῆς Ἁγίας Εἰρήνης καταδεικνύει ὅτι πτυχές τοῦ περιεχομένου του, ὅπως, π.χ., ἡ παραμονή της στόν 9

Νικοδήμου Ἁγιορείτου (μον.), Συναξαριστής τῶν δώδεκα μηνῶν τοῦ ἐνιαυτοῦ, τ. Ε΄, εκδ. «Ὀρθόδοξος Κυψέλη», Θεσσαλονίκη4 1998, σσ. 36-40. 10 Α. Wirth, Danae in Christlichen Legenden, Wien 1892, σ. 116-148. 11 Περισσότερα γιά τά «Ἔμμετρα Μηνολόγια», βλ. Θ. Δετοράκη, ό.π., σ. 30. 12 Μ. Λαγγῆ (ἐπισκ.), Ὁ Μέγας Συναξαριστής τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, τ. Ε΄, Ἀθήναι 51980, σσ. 123-128. Πρβλ. Macaire (moin), Le Synaxaire. Vie des Saints de l’Église orthodoxe, τ. 3, ἐκδ. To Perivoli tis Panaghias, Thessalonique 1993, σσ. 175-177. 13 Ἀκολουθία τῆς ἁγίας μεγαλομάρτυρος καί ἰσαποστόλου Εἰρήνης. Ψαλλομένη τή 5 Μαΐου. Συντεθεῖσα παρά τοῦ κυρίου Καλλινίκου Λυκαονίου τοῦ ἐν τῷ ὄρει τοῦ Ἄθωνος ἀσκήσαντος. Ἐκδίδεται ἐπηυξημένη ἐπιμελεία καί ἀναλώμασι τοῦ κυρίου Ἀναστασίου Ἰωάν. Τογία, ἱερέως. Ἐν Ἐρμουπόλει Σύρου, ἐκ τοῦ τυπογραφείου Γρη- 122 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 123

πύργο, παρουσιάζουν ὁμοιότητες, «κοινά μοτίβα», μέ βίους ἄλλων ἁγίων γυναικών, πού ἕλκουν τήν καταγωγή τους ἀπό βασιλικό περιβάλλον, ὅπως π.χ. τῆς Μεγαλομάρτυρος Βαρβάρας, κ.α. Γιά νά καταδείξουμε τοῦ λόγου τό ἀληθές, θά ἑστιάσουμε τήν προσοχή μας στά ἀκόλουθα σημεῖα: Ἡ Ἁγία διῆλθε τήν παιδική καί ἐφηβική της ἡλικία, ἔγκλειστη σέ πύργο -κατ’ ἐντολήν τοῦ πατέρα της- προκειμένου νά διαφυλαχθεῖ ἡ ἁγνότητά της. Προσεκτική καί συγκριτική μελέτη μεταξύ τῶν Ἁγιολογικῶν κειμένων καταδεικνύει ὅτι ἡ πρακτική αὐτή ἀποτελεῖ κοινό μοτίβο στήν πλειοψηφία τῶν περιπτώσεων πού ἀφοροῦν Ἁγίες, θυγατέρες ἡγεμόνων. Ἐνδεικτικά σημειώνουμε τήν περίπτωση τῆς ἁγίας, ἐπίσης μεγαλομάρτυρος, Βαρβάρας. Συγκριτική μελέτη μεταξύ του Βίου τῆς Ἁγίας Εἰρήνης καί τοῦ Βίου τῆς Ἁγίας Βαρβάρας στό Βασιλειανό καί ὄχι μόνο- Μηνολόγιο καταδεικνύει ὅτι ὑπάρχει μεταξύ τους ὄχι μόνο νοηματική σχέση, ἀλλά καί λεκτική ἐξάρτηση15: Ἡ στροφή καί τῶν δύο Ἁγίων γυναικών στό Χριστιανισμό, μέσω (διαφορετικῶν) θεοσημιῶν, ἡ ἐμφάνιση τοῦ Χριστοῦ, κατά τήν περίοδο τῆς δοκιμασίας τους, γιά νά τίς ἐνισχύσει, ἀποτελοῦν ἐπίσης «κοινό τόπο».16 Σέ ἡλικία δώδεκα μέ δεκατριῶν ἐτῶν, παρουσιάζονται σέ αὐτήν τά ἀκόλουθα σημεῖα, μολονότι δέν ὑπάρχει ὁμοφωνία στίς πηγές, ἐάν ὅσα συνέβησαν, ἔλαβαν χώρα κατά τή διάρκεια ὀνείρου, ἤ ὁράματος, ἤ συνέβησαν στήν πραγματικότητα: α. Ἐμφάνιση περιστεριοῦ πού ἔφερε στό ράμφος τοῦ κλαδί ἐλιᾶς. β. Ἐμφάνιση ἀετοῦ πού ἔφερε στεφάνι πλεγμένο μέ ἄνθη. γ. Ἐμφάνιση κόρακα πού κρατοῦσε ἕνα φίδι. Μικρές διαφοροποιήσεις ὡς πρός τήν ἀποκωδικοποίηση καί τήν γορίου Κανέλλου. 1877, σσ. 23-34. Ἀκολουθία τῆς ἁγίας μεγαλομάρτυρος καί ἰσαποστόλου Εἰρήνης. Ψαλλομένη τή 5 Μαΐου. Ἐκδίδεται ἐπηυξημένη ἐπιμελεία καί ἀναλώμασι τοῦ αἴδ. Γεωργίου Α. Βουτέρη, ἱερέως καί πνευματικοῦ, ἐφημέριο. τοῦ ἱεροῦ ναοῦ Ὁσ. Μελετίου. Ἐν ἐκκλησίαις εὐλογεῖτε τόν Θεόν. Θαυμαστός ὁ Θεός ἐν τοῖς ἁγίοις αὐτοῦ, Ἀθῆναι 1928, σσ. 32-35. Ἀνωνύμου, Ἀκολουθία καί Βίος τῆς ἁγίας Ἐνδόξου Μεγαλομάρτυρος Εἰρήνης, μετά Παρακλητικοῦ Κανόνος, ἑορταζομένης τή ἐ’, ἔκδ. «Ἁγιορείτικης Βιβλιοθήκης», Βόλος 1984, σσ. 14-17. 14 Κ. Κογεράκη (ἀρχιμ., νῦν μητρ.), Ἀκολουθίαι ἁγίας μεγαλομάρτυρος Εἰρήνης, ἐκδ. Ι.Μ. ἁγίας Εἰρήνης Κρουσῶνος, Ἡράκλειον 2003, σσ. 37-40, 90-98. 15 Ἐμμ. Δουνδουλάκη, Ἁγιολογικά καί Ὑμνολογικά Μελετήματα Β΄, ἐκδ. Πουρναρά, Θεσσαλονίκη 2012, σ. 172. 16 Ἐμμ. Δουνδουλάκη, «Βαρβάρα Ἁγία», Μ.Ο.Χ.Ε. 3 (2011) 519. - 123 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 124

ἑρμηνεία τῶν σημείων αὐτῶν, διαπιστώνει κάποιος στά Συναξαριακά κείμενα. Ἡ παράδοση σημειώνει ὅτι ἡ Μεγαλομάρτυς κινδύνευσε νά γίνει θύμα φόνου, ἀπό τόν ἴδιο τόν πατέρα της καί ὅτι ὁ τελευταῖος ὑπῆρξε ἀποδέκτης “θεοδικίας”, μέ κατάληξη τό θάνατο, γιά τήν ἀπόπειρά του αὐτή. Ὡς πρός τό γεγονός αὐτό, θά θέλαμε νά σημειώσουμε τά ἀκόλουθα: Διαπιστώνουμε ὁμοιότητες μεταξύ του βίου τῆς Ἁγίας Εἰρήνης κι ἐκείνου τῆς Ἁγίας Βαρβάρας καί ὡς πρός τό ζήτημα τῆς «θεοδικίας», ἐφόσον ὁ πατέρας καθεμίας, ὑπόκειται σέ θανατική τιμωρία ἀπό τό Θεό, ἐξαιτίας τοῦ ἀπονενοημένου ἐγχειρήματός του νά ἀφαιρέσει τή ζωή τῆς κόρης του. Ὁ πατέρας τῆς Ἁγίας Εἰρήνης θανατώνεται μέ ἀποκοπή τῆς χείρας, ἐνῶ τῆς Ἁγίας Βαρβάρας κατακαίεται ἀπό κεραυνό. Οἱ πηγές δέν συμφωνοῦν ὡς πρός τόν τρόπο πού ἐπῆλθε ὁ θάνατος στόν πατέρα τῆς ἁγίας Εἰρήνης, Λικίνιο καί κινοῦνται μεταξύ λογικότητας καί ὑπερβολῆς. Οἱ παραδόσεις πού ἀφοροῦν τήν τελείωση τῆς Ἁγίας μεγαλομάρτυρος Εἰρήνης εἶναι ἀποκλίνουσες, μέ στοιχεῖα παραδοξότητας. Ἐπίσης, σέ κάποιες ἀπό αὐτές, κυρίως στά Δυτικά Συναξαριακά κείμενα, γίνεται λόγος γιά μαρτυρική τελείωση (ἀποκεφαλισμό, λογχισμό), σέ ἀντίθεση μέ τήν ἐπικρατοῦσα παράδοση πού φέρνει τήν Ἁγία νά τελειώνεται ἐν εἰρήνη. Στό σημεῖο αὐτό ἀξίζει νά σημειωθεῖ ὅτι ὁ Χριστόφορος Μυτιληναῖος, ἀλλά καί νεότεροι Συναξαριστές, μολονότι δέν ἀρνοῦνται τή μαρτυρική τελείωση τῆς ἁγίας Εἰρήνης, τόν ἀποκεφαλισμό της, ὡστόσο δέχονται, ἐν τέλει, τήν κοίμησή της, «ἐν εἰρήνη». Σεβασμιώτατοι, ἐκλεκτή ὁμήγυρις, Ὅσα σημειώθηκαν παραπάνω ἀποτελοῦν τά κύρια σημεῖα τοῦ βίου τῆς ἁγίας μεγαλομάρτυρος Εἰρήνης, ὅπως αὐτά καταγράφονται στά Ἁγιολογικά Κείμενα. Ἐάν ἐπιχειρήσει κάποιος νά προβεῖ σέ «ποιοτική» ἀποτίμηση τοῦ περιεχομένου τους, θά κατέληγε στά ἀκόλουθα: 1. Τό περιεχόμενο τοῦ βίου τῆς ἁγίας δείχνει νά διαφοροποιεῖται σέ ἀρκετά σημεῖα, μεταξύ τῶν πηγῶν. Οἱ διαφοροποιήσεις αὐτές ὀφείλονται 17

H. Delehaye, ό.π., SH 18a (1955) 8· Σ. Εὐστρατιάδη, Ἁγιολόγιον τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ό.π., σ. 124: «Τά κατά τήν ἁγίαν Εἰρήνην οἱ Συναξαρισταί ἐκθέτουσι μετά περισσῆς φαντασίας, ὡς πάντοτε συμβαίνει εἰς πρόσωπα ὑψηλήν ἔχοντα τήν καταγωγήν….» . 18 Γ. Μαντζαρίδη, Χριστιανική Ἠθική, ἔκδ. Πουρναρά, Θεσσαλονίκη 41995, σ. 273. 19 Πρβλ. Α΄ Κορ. 15, 10. - 124 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 125

στό γραμματολογικό εἶδος τό ὁποῖο ὑπηρετοῦν, στή χρονική περίοδο πού συντάχτηκαν, ἀλλά καί στόν ἴδιο τό συντάκτη. 2. Σέ ἀρκετά σημεῖα τοῦ περιεχομένου τοῦ βίου τῆς ἁγίας Εἰρήνης εἶναι δυνατόν νά ἐντοπίσουμε ἀνάλογα περιστατικά (κοινά μοτίβα) μέ βίους ἄλλων ἁγίων (π.χ. Ἁγίας μεγαλομάρτυρος Βαρβάρας). Ἐπιπροσθέτως, δέν ἀπουσιάζει ἀπό αὐτόν τό «θρυλικό»,17 στοιχεῖο, ἀλλά καί ἡ ὑπερβολή, στοιχεῖα πού συνδέονται μέ τά Ἁγιολογικά κείμενα, ἐν γένει, καί συνάδουν μέ τό γραμματολογικό εἶδος τους. Ἄς μή λησμονοῦμε ὅτι τά Συναξάρια «δέν ἀποσκοποῦν νά περιγράψουν τήν ἱστορική συμβατικότητα, ἀλλά νά προσεγγίσουν τήν ἀλήθεια πού κρύβεται πίσω ἀπό αὐτήν».18 3. Μέσα ἀπό τό στοιχεῖο τοῦ παραδόξου καί τήν ἐμμονή τοῦ βιογράφου τῆς Ἁγίας νά παρουσιάσει ἀριθμητικά μεγέθη (π.χ. ὡς πρός τόν ἐκχριστιανισμό τῶν ἀνθρώπων) πού κινοῦνται στό πεδίο τῆς ὑπερβολῆς, ἐπιχειρεῖται νά ὑπογραμμιστεῖ ἡ ἀποτελεσματικότητα τοῦ ἱεραποστολικοῦ ἔργου τῆς ἁγίας Εἰρήνης. 4. Ὁ βίος τῆς Ἁγίας μεγαλομάρτυρος Εἰρήνης καί ὅσα σημειώνονται σέ αὐτόν, ἀποτελοῦν ἀφορμή γιά δοξολογία τοῦ Θεοῦ, γιά ἐξύμνηση τῆς Ἁγίας καί συνειδητοποίηση ὅτι ἡ ἁγιότητα, ὡς δωρεά τοῦ Δημιουργοῦ, μένει ἀνενεργή χωρίς τή δική μας συγκατάθεση19, καθώς στόν ἐξαγνισμό τοῦ ἀνθρώπου βρίσκει κατ’ ἐξοχήν ἐφαρμογή ἡ ἀρχή τῆς συνεργείας Θεοῦ καί ἀνθρώπου. Χωρίς τή βίωση τοῦ Χριστοῦ μέσα μας, χωρίς τά Μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας, δέν νοεῖται καί δέν κηρύσσεται Ἁγιότητα.

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 126

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 127

Τρόποι Ἐφαρμογῆς τῶν Ἱερῶν Κανόνων στό Μυστήριο τῆς Ἱερᾶς Ἐξομολογήσεως1 Ἀρχιμ. Νήφων Βασιλάκης, Δρ. Κανονικοῦ Δικαίου Διδάσκων τῆς Πατριαρχικῆς Ἀνωτάτης Ἐκκλησιαστικῆς Ἀκαδημίας Κρήτης Professore (inv.) Pontificio Istituto Orientale Roma – Vatican e di Facoltà Teologica Pugliese Εὐχαριστῶ ἀμέσως ἐκείνους, οἱ ὁποῖοι ἀποφάσισαν καί διοργάνωσαν τήν παροῦσα συνάντησή μας στόν ἱστορικό καί οἰκουμενικῶς γνώριμο τοῦτο χῶρο τῆς Ὀρθόδοξης Ἀκαδημίας Κρήτης, εὐχαριστῶ ἀμετρήτως καί διά τήν ἐξιδιασμένη γιά ἐμένα προσωπικά τιμή, μέ πολύ χαρά νά εἶμαι εἷς μεταξύ τῶν ἐπιφανῶν εἰσηγητῶν αὐτῆς. Θά ἐπιχειρήσω εὐθύς νά περιγράψω καί νά θέσω πρός ἐπεξεργασία τῆς σκέψης μας, εὔχομαι δέ ταπεινῶς καί πρός ἐγρήγορση τῆς καρδίας μας συγχρόνως, τρόπους ἐφαρμογῆς τῶν ἱερῶν Κανόνων στό Μυστήριο τῆς Ἐξομολογήσεως. Σοβαρό ζήτημα ἐξαρχῆς εἶναι ἡ γνώση μας περί τῶν ἱερῶν Κανόνων, γνωρίζουμε τί εἶναι οἱ ἱεροί Κανόνες, τί ἡλικία ἔχουν, πόσοι εἶναι, γιατί θεσπίστηκαν, πότε, ἀπό ποιόν, γιά ποιούς λόγους, τί σκοπό ἔχουν, ποιό εἶναι τό γράμμα τους, ποιό τό πνεῦμα τους, τί σχέση, ὁμοιότητες καί διαφορές ἔχουν μέ τούς νόμους τοῦ κράτους, πῶς ἐφαρμόζονται, πῶς ἑρμηνεύονται, μερικά μόνο ἀπό πολύ περισσότερα ἐρωτήματα τά ὁποῖα τούς ἀφοροῦν εἶναι. Σπούδασα τούς ἱερούς κανόνες κι ἀσχολοῦμαι ἐπιστημονικά μαζί τους γιά 14 περίπου χρόνια, τούς διδάσκω σέ προπτυχιακά καί μεταπτυχιακά προγράμματα, ἀλλά παραδόξως καθώς περνοῦν τά χρόνια ἀντί νά ἐξοικειώνομαι μαζί τους καί νά διευκολύνομαι ὅταν μιλῶ γί’ αὐτούς, τά πράγματα μαρτυροῦν τήν μεγαλύτερη δυσκολία ἐμένα κι ὁποιουδήποτε ἄλλου ἐπιχειρεῖ νά μιλήσει γιά τούς Κανόνες μέ εὐκολία, προχειρότητα, ἀλλά καί μέ προετοιμασία καί περίσκεψη ἀκόμη. 1

Εἰσήγηση ἡ ὁποία ἔγινε εἰς τό Πρῶτο Πιστοποιημένο Ἐπιστημονικό Σεμινάριο, Προγράμματος Διά Βίου Μαθήσεως, τό ὁποῖο διοργανώθηκε εἰς τήν Ὀρθόδοξον Ἀκαδημίαν Κρήτης, ὑπό τήν Αἰγίδα καί τήν Εὐλογία τῆς Α.Θ. Παναγιότητος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου, 9 ἕως 12-9-2014. - 127 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 128

Οἱ ἱεροί Κανόνες τῆς Ἐκκλησίας μας θεσπίζονται καί καθιερώνονται2 ἀπό Οἰκουμενικές, Τοπικές Συνόδους καί Ἁγίους Πατέρες, ἐπικυρώνονται οἱ περισσότεροι ἐξ αὐτῶν ξανά καί πάλιν καί πολλάκις, ἐφαρμόζονται διά πυρός καί σιδήρου στήν ἐκκλησιαστική ζωή, τηροῦνται καί παραβιάζονται ἀνά τούς αἰῶνες, καθοδηγοῦν, διασφαλίζουν, ὁδηγοῦν, φωτίζουν, ρυθμίζουν, κανονίζουν τή ζωή τοῦ πληρώματος τῆς Ἐκκλησίας μας ἀενάως, παρά τήν μεταβολή τῶν ὅποιων πολιτικοκοινωνικῶν συνθηκῶν, ἐναλλαγῶν καί διαφορῶν. Τρόποι ἐφαρμογῆς τῶν ἱερῶν Κανόνων διαχρονικά, χθές, σήμερα, αὔριο, ἰδιαίτερα ὅμως σήμερον. Στόν Κώδικα3 τῶν Κανόνων γιά τίς Ἀνατολικές Ἐκκλησίες τοῦ ὁποίου τήν σύνταξη ἀνέθεσε σέ εἰδικές Ἐπιτροπές ὁ Πάπας Ἰωάννης Παῦλος ὁ Β’ τό 1992 μεταξύ τῶν ἄλλων Κανόνων συμπεριέλαβε κι ἐκείνους πού ἀφοροῦν τό Μυστήριο τῆς Μετανοίας ἤ Ἐξομολογήσεως. Πρόκειται γιά μία συστηματική προσπάθεια κωδικοποιήσεως τῶν σχετικῶν πρός τό ἐν λόγω Μυστήριο τῆς Ἐξομολογήσεως κανόνων, ἀπό εἰδικούς, μάλιστα πολυχρόνια, Κληρικούς καί λαϊκούς, ἐπιστήμονες μέ γνώσεις ἐξειδικευμένες, ἔγκυρες, ἀναγνωρισμένης καί διεθνῶς καταξιωμένης πανεπιστημιακῆς πείρας ἀλλά καί ἐξομολογητικῆς κι ἐκκλησιαστικῆς ἐμπειρίας, βαθειᾶς, θεωρητικῆς καί πρακτικῆς φύσεως. Εἶχα τήν ἰδιαίτερη τιμή κι εὐλογία νά ἀκούσω ὡς φοιτητής του ἕναν κορυφαῖο ἐξ αὐτῶν τόν π. Ἰωάννη Žužek4 (μάλιστα πρόκειται γιά τόν καθηγητή μέ τόν ὁποῖο ὁ τότε φοιτητής Δημήτριος Ἀρχοντώνης, σήμερα δέ ἡ Α. Θειοτάτη Παναγιότητα ὁ Οἰκουμενικός μας Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαῖος ὁ A’ , ἐκπόνησε τήν μνημειώδη Διδακτορική του Διατριβή «Περί τήν Κωδικοποίηση τῶν ἱερῶν Κανόνων καί τῶν Κανονικῶν Διατάξεων ἐν τῇ Ὀρθοδόξῳ Ἐκκλησίᾳ»). Ἡ προσπάθεια συνολικά τῆς ὡς ἄνω Ἐπιτροπῆς ὑπῆρξε πρωτοποριακή τότε γιά τήν Ρωμαιοκαθολική Ἐκκλησία καί τίς ἀνά τόν Κόσμο Ἐκκλησίες της, δίδοντας ὑπό τό φῶς τῶν Ἀποφάσεων τῆς Β΄ Βατικανείου Συνόδου προτεραιότητα στή δυναμική τῆς ἐκκλησιαστικῆς παραδόσεως, ὥστε ἐπιτυχῶς νά διακονήσει τόν ἄνθρωπο σήμερα. Συγκεκριμένα γιά τό Μυστήριο τῆς Μετανοίας ἐπέδωσε 19 νέους 2

Βλ. ΡΟΔΟΠΟΥΛΟΥ Π., Ἐπιτομή Κανονικοῦ Δικαίου, Θεσσαλονίκη 2005. CCEO Enchiridion Vaticanum 12, Documentii Ufficiali della Santa Sede 1990 Codice dei canoni delle Chiese orientali c. 718-736 p. 471-499, Bologna 1992. 4 Σχετ. VASIL C., Ivan Žužek (1924-2004) ed il suo contributo scientifico alla canonistica orientale, Pontificio Istituto Orientale, Roma 2011. 3

- 128 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 129

κανόνες, συνθέτοντας ἤ καταργώντας ἤ παραβλέποντας παλαιότερους, οἱ ὁποῖοι δέν μποροῦσαν νά ἔχουν ἐφαρμογή σήμερα. Πολύ συνοπτικά γιά νά λάβουμε μικρά γεύση τοῦ κανονικοῦ κι ἐκκλησιαστικοῦ ἔργου, τό ὁποῖο ἔγινε μέ τήν δημοσίευση τοῦ Κώδικα ἐκείνου εἶναι ὅσα ἀκολουθοῦν. Οἱ πιστοί χριστιανοί οἱ ὁποῖοι μετά τό βάπτισμα διέπραξαν ἁμαρτήματα, καθοδηγούμενοι ἀπό τό ἅγιο Πνεῦμα μετανοοῦν ἀπό καρδιᾶς, κάνουν τήν ἀρχή μίας νέας ζωῆς, μέ πόνο ψυχῆς ἀπό τά ἁμαρτήματα πλησιάζουν τό Θεό, διά τοῦ ἱερέως καί ἐξομολογούμενοι τίς πράξεις τους, ἀποδεχόμενοι δέ σχετικό ἐπιτίμιο ἐνδεχομένως, λαμβάνουν τήν ἄφεση ἀπό τόν Θεό καί τήν κοινωνία μέ τήν Ἐκκλησία, τήν ὁποία πλήγωσαν μέ τίς ἁμαρτίες τους. Ἔτσι τό μυστήριο αὐτό ἐπέχει σπουδαία θέση στήν ἐκκλησιαστική ζωή κι ἐπιτρέπει τήν μετοχή στή θεία Εὐχαριστία5. Ὅποιος πέσει σέ σοβαρό ἁμάρτημα, κατά τό συντομότερο δυνατόν, προστρέχει στό Μυστήριο τῆς Ἐξομολογήσεως, ἀλλά προτείνεται αὐτό σέ ὅλους τους χριστιανούς καί μάλιστα συχνά, ἰδιαίτερα δέ τίς περιόδους τῆς νηστείας6. Ἡ ἐξομολόγηση γίνεται μέ τρόπο προσωπικό, λεκτικό, φυσικό, ἐξαίρεση μόνο ἀποτελοῦν ἡ φυσική ἀδυναμία ὁμιλίας7 καί κατ’ οἰκονομία μέ εἰδική ἄδεια μποροῦν μαζί νά ἐξομολογηθοῦν πολλά πρόσωπα π.χ. κίνδυνος θανάτου κι ἀπουσία χρόνου. Γιά λεπτομέρειες στήν περίπτωση κινδύνου θανάτου, ἐφόσον περάσει μετά ἀναμένεται κανονική ἐξομολόγηση (σχετ. καν. 721 CCEO). Τό μυστήριο τελεῖται μόνο ἀπό τόν ἱερέα. Ὅλοι οἱ Ἐπίσκοποι, μποροῦν νά τελέσουν σύμφωνα μέ τό Δίκαιο τό μυστήριο ὁπουδήποτε στόν κόσμο, τουλάχιστον ἐφόσον δέν τούς ἔχει ἀποστερηθεῖ ἡ σχετική ἄδεια τοῦ ἐπιχωρίου Ἐπισκόπου. Οἱ πρεσβύτεροι γιά νά τελέσουν κανονικά τό μυστήριο, πρέπει νά ἔχουν τήν εὐλογία - εὐχή8 σχετική καί κανονική τοῦ ἁρμοδίου ἐπισκόπου9. Ὁ ἐπιχώριος Ἐπίσκοπος παραχωρεῖ τό δικαίωμα στούς ἐφημερίους 5

Βλ. σχετ. καν. 718 CCEO. Βλ. καν. 719 CCEO. 7 Βλ. καν. 720 CCEO. 8 Βλ. σχετ. στίς λειτουργικές καί κανονικές φυλλάδες. 9 Βλ. σχετ. καν. 722 και 723 CCEO. 6

- 129 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 130

τῆς ἐξομολογήσεως καί σέ εἰδική περίπτωση κινδύνου θανάτου κάθε ἱερέας μπορεῖ κανονικά νά τελέσει τό μυστήριο10. Σέ περίπτωση σοβαροῦ λόγου ὁ ἱερέας παύεται νά τελεῖ τό μυστήριο ἐνῶ γιά τό καλό τῆς σωτηρίας τῶν ψυχῶν ἀποφάσεις σχετικῶς μπορεῖ νά πάρει ἡ Σύνοδος τῶν Ἐπισκόπων ἤ ἡ Ἀποστολική Ἕδρα11. Ἡ Ἀποστολική Ἕδρα, σέ ἐμᾶς θά λέγαμε τό Οἰκουμενικό μας Πατριαρχεῖο κατά τρόπον ἐνδεχομένως ἀνάλογο ἤ δυσανάλογο, ἡ Ἁγία καί Ἱερά Σύνοδος, ἔχει τό δικαίωμα νά ἐξετάζει - κανονίζει τά ἑξῆς ἁμαρτήματα, καταπάτηση τοῦ μυστικοῦ της Ἐξομολογήσεως, τῆς παρθενίας ἤ ἐγκρατείας, ἐνῶ ὁ ἐπαρχιοῦχος ἐπίσκοπος τήν περίπτωση τῆς μοιχείας (σχέτ. καν. 728 CCEO). Περιπτώσεις ἀσθενῶν πού δέν μποροῦν νά βγοῦν ἀπό τό σπίτι, περιπτώσεις κινδύνου νά παραβιασθεῖ τό μυστικό της ἐξομολογήσεως καί περιπτώσεις παρενορίας πράξεως κανονίζονται σχετικῶς (σχέτ. καν. 729 CCEO). Ὑπέροχος κανόνας ὁ ἀκόλουθος ὅποιος ψευδομαρτύρησε, μποροῦμε νά ποῦμε εὐρύτερα συκοφάντησε ψευδῶς κι ἀδίκως κάποιον κληρικό, δέν μπορεῖ νά λάβει τήν ἄφεση κανονικῶς προτοῦ ἀποκαταστήσει τή βλάβη κι ἀποζημιώσει τίς συνέπειες, ἐφόσον εἶναι πλέον δυνατόν12. Στό σημεῖο αὐτό θά ἤθελα πολύ προσωπικῶς νά σχολιάσω ὑπογραμμίζοντας ὅτι ἐάν κάποιος πέρασε τήν ζωή του ὅλη σέ δυσμένεια, φυλακή κι ἐξορία, ἕνεκεν ψεύδους, ὅταν ἀποκαλυφθεῖ ἡ ἀλήθεια λίγο πρίν τόν θάνατο ἤ ἀκόμη καί στόν οὐρανό ὁπόταν «Βίβλοι ἀνοιγήσονται, φανερωθήσονται πράξεις» κατά τόν ὑμνωδό13, τότε ἴσως εἶναι λιγάκι ἀργά ὥστε νά ἀποκατασταθεῖ ἡ πιθανή βλάβη ... Ἀνάλογα μέ τήν ποιότητα, σοβαρότητα, μέγεθος καί νούμερο τῶν ἁμαρτιῶν, λαβών ὑπόψιν καί τήν κατάσταση τοῦ ἐξομολογούμενου ὁ ἐξομολόγος συνταγογραφεῖ τήν θεραπεία γιά τήν ἀσθένεια του (βλ. καν. 732). Τό μυστικό14 της ἐξομολογήσεως κι ἡ σφραγίδα τῆς ἀφέσεως εἶναι ἀπαραβίαστα (σχέτ. καν. 733). Ἀπαγορεύεται ἀπόλυτα στόν Ἐξομολόγο 10

Καν. 723-725 CCEO. Σχετ. καν. 726-727 CCEO. 12 Καν. 731 CCEO. 13 Βλ. Τριώδιον, Κυριακή τῆς Ἀπόκρεω. 14 Πολύ προσοχή χρειάζεται νά καταβάλουμε ὥστε παντελῶς νά ἐξαλειφθεῖ ἡ 11

- 130 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 131

νά γνωρίσει ὁτιδήποτε τῆς ἐξομολογήσεως καί νά χρησιμοποιήσει τή σχετική γνώση προδίδοντας παντοιοτρόπως τό ἀπόρρητον, μέ λόγια, νοήματα, πράξεις, συμπεριφορές κτλ οὔτε διοικητικά νά λάβει ὑπόψη του τά λεγόμενα. Οἱ προϊστάμενοι15 ἤ διευθυντές τῶν ἐκκλησιαστικῶν Σχολῶν δέν ἐξομολογοῦν τούς φοιτητές τους (βλ. καν. 734). Διαχωρίζεται καί διασφαλίζεται ἔτσι ἡ διοικητική ἀπό τήν ἐπιστημονική κι ἐκκλησιαστική ἐξουσία ἤ κατάσταση. Ὀφείλουν οἱ ἁρμόδιοι νά παρέχουν τήν δυνατότητα τοῦ μυστηρίου στούς πιστούς κανονικά καί σέ περίπτωση κινδύνου θανάτου νά παρέχεται κανονικά ἀπό ὁποιονδήποτε ἱερέα16. Κανονικός τόπος τέλεσης τοῦ μυστηρίου εἶναι ἡ Ἐκκλησία, ἀλλά σέ περίπτωση ἀσθενείας ἤ γιά ἄλλους δίκαιους λόγους τελεῖται καί σέ ἄλλους χώρους17. Ἀφοῦ εἴδαμε ὅτι παρά τήν κωδικοποίηση στήν Ρωμαιοκαθολική Ἐκκλησία, ζητήματα καί πάλιν ἐφαρμογῆς τῶν ἱερῶν ἤ τῶν ἄλλων κανό νων δέν ἔπαψε νά ὑπάρχει, καταλαβαίνουμε πολλῶ δέ μᾶλλον πόσο στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ἡ ὁποία ἔχει σχετικό κενό18, τό ὁποῖο βέβαια σοφῶς κατακαλύπτεται καί θαυμαστῶς ἀπό τό σωτήριο μέσο τῆς κατ’ οἰκονομίαν ἐφαρμογῆς τῶν θείων καί ἱερῶν κανόνων. Ἔτσι ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκκλησία μας χαρακτηρίζεται ὡς Ἐκκλησία τῆς Οἰκονομίας19, ὄχι τῶν χρημάτων καί τῶν κριμάτων, ἀλλά τῆς κατά μίμησιν τῆς θείας Οἰκονο ἐλλοχεύουσα παθολογία παραβιάσεως τῆς μυστικότητος, διότι πολλά διηγοῦνται οἱ ἐξομολογούμενοι πιστοί κληρικοί καί λαϊκοί τῆς ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, μέρος τῶν ὁποίων πιθανότατα ἀληθεύει. Πρακτικά ὑπάρχει κενό κανονικό σχετικά μέ τήν ἀναγκαία ἀποκατάσταση τῆς κανονικιάς καθ’ ὅλα ἀδικίας. 15 Αὐτό ἰσχύει μάλλον γιά νά ἀποφεύγεται ἡ ὑποκειμενική κρίση λόγω συγγενείας πνευματικῆς, ὀπότε καί μεροληψίας καί πολλῆς ἀδικίας. Διερωτοῦμαι ἐάν κάποια ἀπό τά καλά παιδιά μας τά ὁποία ἐξομολογοῦνται σέ Μητροπολίτας περιορίζονται μόνο στά δικά τους ἁμαρτήματα ἤ μεταφέρουν καί μέρος τῶν ἁμαρτιῶν ἄλλων, ἀσφαλῶς χωρίς νά γίνονται συγκυρηναίοι τους. 16 Καν. 735 CCEO. 17 Σχετ. καν. 736 CCEO. 18 Βλ. AΡΧΟΝΤΩΝΗ Β., Περί τῆν κωδικοποίησιν τῶν ἱερών κανόνων καὶ τῶν κανονικών διατάξεων ἐν τῇ Ὀρθοδόξω Ἐκκλησία, Θεσσαλονίκη 1970. 19 AΛΙΒΙΖΑΤΟΥ Α., Ἡ οἰκονομία κατά τὸ Δίκαιον τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, Ἀθήνα 1949. - 131 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 132

μίας, Οἰκονομίας τῶν θείων Του Μυστηρίων καί τῶν ἱερῶν κανόνων20. Κατά τά χρόνια τά ὁποῖα μελετοῦσα συστηματικά τούς ἱερούς Κανόνες, τά σχετικά Κανονικά Ἐγχειρίδια, παλαιά καί νεότατα, ὅταν ἐρευνητικά ἐργαζόμουν πρός ἐκπόνηση τῆς Διδακτορικῆς μου Διατριβῆς μέ θέμα «Τό Συνταγμάτιο Τοῦ Γαβριήλ Σεβήρου περί τῶν 7 Μυστηρίων. Πηγές, περιεχόμενο καί σημασία του στήν ζωή τῆς Ἐκκλησίας σήμερα», μέ πολύ ἔκπληξη καί ἀμείωτο ἐνδιαφέρον βρέθηκα ἐπιστημονικά πλέον ἐνώπιον καί τοῦ Μυστηρίου τῆς Ἱερᾶς Ἐξομολογήσεως. Συνάντησα πλῆθος δυσεξαρίθμητο συγγραμμάτων, τά ὁποῖα περιεῖχαν τήν κανονική θεωρία περί τοῦ Μυστηρίου τῆς Ἐξομολογήσεως, τήν θεολογική του βάση καί τεκμηρίωση, τήν ἱστορική του πορεία στό διάβα τῶν αἰώνων, τήν κοινωνικοπολιτική του προσφορά, τήν τάξη καί πράξη τελέσεώς του, τήν ὅλη προβληματική θεωρητικά καί πρακτικά ἐφαρμοσμένη περί τοῦ ἐν λόγω Μυστηρίου. Εἶχα ἑπομένως τήν δυνατότητα ἐνδελεχῶς νά ἐντρυφήσω στό εἰρημένο Μυστήριο, διά λόγους ἐπιστημονικούς ἀλλά καί προσωπικοῦ ἐνδιαφέροντος ἕνεκα, μάλιστα θά τό πῶ ἀμέσως παιδιόθεν ὁρμώμενο. Δημοτικό Σχολεῖο θά πήγαινα ὅταν τό ἑσπέρας ὅλου του Δεκαπε νταυγούστου ἔβλεπα δύο ἤ καί περισσότερες μαζί τίς μεσήλικες καί ἡλικιωμένες γυναῖκες τοῦ χωριοῦ μου νά κατηφορίζουν πρός τό ξωκκλήσι τῆς Παναγίας, γιά νά ἐξομολογηθοῦν κατά τό ἔθος καθώς ἔλεγαν προκειμένου κατόπιν νά κοινωνήσουν. Πηγαίνοντας μάλιστα «κουτσομπόλευαν» σχετικῶς, ἐξιστορώντας συζητήσεις, συνομιλίες, διαλόγους καί στιχομυθίες, παρελθόντων ἐτῶν μεταξύ ἐκείνων καί τοῦ ἐξομολόγου τους, ἐνῶ δέν ἔλειπαν καί τά σχόλια γιά ὅσες «ἁμαρτωλές» ἀπέφευγαν νά προσδράμουν πρός τό ἐπιτραχήλιο καί τό ἐξομολογητήριο, λόγω καθώς ἔλεγαν διακεκριμένης ἀνηθικότητας καί σκανδαλώδους ραθυμίας. Ἀπό τότε μέ πολύ περιέργεια ἐγώ ἀλλά καί συνομίληκα ἄλλα παιδιά παρατηρούσαμε συμπεριφορές καί τά γενόμενα, μάλιστα γνωστές σέ ὅλους μας, λίγο ἤ πολύ, κοινές καταστάσεις, μέ χαρακτηριστικό σχετικό παράδειγμα νά φέρω μόνο τό «ἄν μου πεῖ ὁ παπάς νά τῆς πάρω συγχώρεση θά τῆς μιλήσω γιά νά μεταλάβω κι ὕστερα θά δεῖ αὐτή, δέν τῆς ξαναμιλῶ». 20

Ἐπειδή ἀκολουθεῖ εἰσήγηση γιά τήν ἀκρίβεια καί τή οἰκονομία δέ θά ἐξαντλήσω, καν δέν θά ἀναλύσω τούς ὅρους, ὡστόσο θά περιγράψω θεολογικῶς ἐπακριβῶς τά γεγονότα καί τήν θεωρία σχετικῶς. - 132 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 133

Ὅταν πάλι πῆγα ὡς μαθητής στήν Ἀνωτέρα Ἐκκλησιαστική Σχολή Κρήτης ἄκουγα τούς συμμαθητές μου νά μιλοῦν γιά τόν Γέροντά τους, ὁ ὁποῖος ἔβαζε ἤ δέν ἔβαζε κανόνες, ἦταν ἤ δέν ἦταν αὐστηρός καί τά σχετικά σχόλια, ὁ τάδε παπάς ἄν τοῦ πεῖς συγκεκριμένο ἁμάρτημα πράττει οὕτως, ἐνῶ ὁ δείνα ἄλλως, ἐνῶ κατονομάζονταν ἀπό νέους πού εἶχαν πνευματικό ἔλεγαν πατέρα κι ἐξομολογοῦνταν σειρά λίστα ἁμαρτημάτων κληρικῶν καί λαϊκῶν, πού εἶχαν ἁμαρτήσει, ζώντων καί κεκοιμημένων, μάλιστα μέ σχετικές προσθαφαιρέσεις, μεγάλου ἐνίοτε δέ καί μυθικοῦ μεγέθους, στόν ὅποιο ἱστορικό πυρήνα ἀληθείας ἤ ψεύδους. Στήν Θεολογική Σχολή Θεσσαλονίκης ἀργότερα ὡς φοιτητής παρατηροῦσα ὅτι οἱ περισσότεροι φοιτητές εἶχαν ἐντελῶς διαφορετική θεώρηση κι ἐμπειρία περί τοῦ Μυστηρίου, ἀκαδημαϊκή γνώση μόνο κι ἐπιστημονική ἄλλοι, ἐνῶ ἄλλοι ἐπισκέπτονταν τό Ἅγιο Ὄρος, ὀνομα στούς Γεροντάδες μέ προορατικά ἤ ἄλλα χαρίσματα καί ἄλλοι πάλι ἀνωνύμους, ἐνῶ δέν ἀπουσίαζαν κι ἐκεῖνοι πού δέν εἶχαν ἄν καί θεολόγοι σχέση μέ αὐτά, ὅπως ἔλεγαν. Κατά τήν διάρκεια τῆς ἑνετικῆς κυριαρχίας στόν ἑλληνικό χῶρο, πολλοί ἱεραπόστολοι Ἰησουίτες τελοῦσαν τό μυστήριο τῆς μετάνοιας ἤ ἐξομολόγησης21. Ἡ ἐπί μακρά σειρά ἐτῶν ἐξομολόγηση παπικῶν μισιοναρίων ἦταν συνηθισμένη, πολλά ἀπομεινάρια δικανικῆς θεωρήσεως τοῦ μυστηρίου, θεσμός, ἐπιτίμια, ἐξαγορά ἁμαρτημάτων, ἱκανοποίηση δικαιοσύνης, πηδάλιον, νομική κωδικοποίηση κανόνων, νοοτροπία δυτικῶν, ἐκτόνωση ψυχολογικῶν αἰσθημάτων ἐνοχῆς22. Σύμφωνα μέ τίς ἀποφάσεις τῆς Συνόδου τοῦ Τρέντο23 τό μυστήριο τῆς μετανοίας ἔχει ἕνα νομικό χαρακτήρα, (ἐξαιτίας τῆς προτεσταντικῆς μεταρρύθμισης) καί μόνο ὁ ἱερέας μπορεῖ νά δώσει τήν ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν, ἀφοῦ δέν φτάνει ἡ ἐσωτερική συντριβή, οὔτε ἁπλά ἡ μεταστροφή τῆς ζωής24. 21

Ἡ δράση τους τότε μπορεί νά κριθεῖ ἐκ τοῦ ἀποτελέσματος πολύ εὐεργετική γιά τήν ἐποχή, ἀλλά ὡς θεωρία καί τακτική πολλά ἔχουν σήμερα ἀλλάξει, μέ συνέπεια ἐάν πολλοί ἤ λίγοι ὀρθόδοξοι ἐξομολογοῦν ὑπό τίς δικανικές ἀντιλήψεις ἐκείνες, νά λένε ἐτεροχρονισμένα πράγματα στούς μετανοοῦντας πιστούς, ἄλλωστε οἱ ἵδιοι οἱ δυτικοί ἀδελφοί μας μέ τήν ἐπιμέλεια καί τήν φιλομάθεια που τούς διακρί νει ἔχουν ξεκαθαρίσει πολλάκις (καί συνεχῶς) τά «ληγμένα», παρωχημένα τοῦ παρελθόντος ἀπό τά διαχρονικά, ἔγκυρα καί ὀρθά τοῦ παρόντος καί τοῦ μέλλοντος. 22 ΓΙΑΝΝΑΡΑ Χ., Ὀρθοδοξία καί Δύση στή νεώτερη Ἑλλάδα, Ἀθήνα 1999, 97. 23 P. ΗÜNERMANN, Enchiridion Symbolorum, Bologna 2003, 689-1694. 24 N. ΜΑΤΣΟΥΚΑ, Οἰκουμενική Κίνηση, 117. - 133 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 134

Οἱ ἱερεῖς δέν ἔχουν τό δικαίωμα νά δίδουν μεγάλα ἐπιτίμια, ὅπως τόν ἀφορισμό, οὔτε καί νά τόν λύνουν, διότι αὐτά εἶναι ἀρχιερατικά προνόμια καί μόνο μέ εἰδική ἄδεια κι εὐλογία τους μποροῦν νά τά πράξουν. Οἱ ἱερεῖς ἀφορίζουν μόνο μέ ἄδεια τοῦ ἐπισκόπου, γιατί τό μυστήριο τοῦ ἀφορισμοῦ εἶναι μεγάλο κι ὁ ἐπίσκοπος ὀφείλει μέ πολύ περίσκεψη νά τό χρησιμοποιεῖ ἄν χρειαστεῖ25. Ἡ ἱστορία μαρτυρεῖ ὅτι οἱ νόμοι τοῦ κράτους δέν ἦταν πάντοτε δίκαιοι, οὔτε κανονικοί, ἄν μᾶς ἐπιτρέπεται ὁ ὅρος. Τό πέρασμα τῶν χρόνων καί τῶν αἰώνων δείχνει ξεκάθαρα, χωρίς μάλιστα νά ἐπιτρέπει λογικά περιθώ ρια ἀμφιβολιῶν, πώς οἱ ὅροι, νόμιμο καί κανονικό, δέν ἦταν πάντοτε μαζί. Ἄλλο πράγμα οἱ πολιτικοί νόμοι26, ἄλλο πράγμα οἱ ἱεροί κανόνες. Μέ ἁπλά λόγια, τό κανονικό της Ἐκκλησίας δέν ἦταν πάντοτε καί νόμιμο γιά τό κράτος κι ἀντιστρόφως τό νόμιμο τοῦ κράτους δέν ἦταν πάντοτε καί κανονικό γιά τήν Ἐκκλησία. Τό ἰδεῶδες θά εἶναι πάντοτε νά συμβα δίζουν ἁρμονικά τό νόμιμο καί τό κανονικό. Στό Ἐκκλησιαστικό Δίκαιο καταγράφεται συνολικά ἡ σχετική προβληματική θεωρητικά, ἀλλά καί ὅπως πρακτικά ἐκφράστηκε κι ἐξακολουθεῖ νά ἐφαρμόζεται27. Ὁ καν. 141 τῆς Συνόδου τῆς Καρθαγένης, προβλέπει ὅταν ἐξο μολογοῦνται πολλά ἁμαρτήματα νά τιμωρεῖται μόνο τό μεγαλύτερο, δηλαδή ὁρίζει ἐπιβολή ἐπιτιμίου μόνο γιά τήν βαρύτερη ἁμαρτία28. Τά ἐπιτίμια29 εἶναι ἑξάπαντος μέσα θεραπευτικά, φιλάνθρωπα φαρμακευτικά εἴδη, χωρίς δικανικό περιεχόμενο, μέ μοναδικό στόχο τό καλό, τήν πνευματική ὑγεία τοῦ ἁμαρτωλοῦ καί σκοπό τήν παροχή βοήθειας ὥστε νά ἐπιστρέψει στό σῶμα τῆς Ἐκκλησίας, σάν μέλος καί μέρος ὑγιές, μοναδικό κι ἀνεπανάληπτο. 25

ΙΑΚΩΒΟΥ Ι., Βακτηρία Ἀρχιερέων, 373-374. Σημειωτέον ὅτι ἡ αὐστηρή «τακτική τῶν ἀναθεματισμῶν καί ἀφορισμῶν – πολύ φιλάνθρωπη μπροστά στήν ἀγριότητα τῶν πολιτικῶν νόμων – εἴχε παιδαγωγική καί θεραπευτική ἀξία», ΜΑΤΣΟΥΚΑ Ν., Δογματική καί Συμβολική Θεολογία Β’, 409. 27 Γιά παράδειγμα, πολλά ἱστορικά παραδείγματα σχέσεων Ἐκκλησίας – Πολιτείας, μέ καίριες συνέπειες, γιά τήν ἀντίληψη καί καθιέρωση νόμιμων καί κανονικών ζητημάτων, ἀναφέρονται ἀπό τόν μακαριστό Καθηγητή μου ἀναλυτικά βλ. ΠΑΠΑΣΤΑΘΗ Χ., Στοιχεῖα Ἐκκλησιαστικοῦ Δικαίου, Θεσσαλονίκη 1994. 28 Ἐδῶ φαίνεται καθαρά ἡ διαφορά στο πνεῦμα τῶν ἱερῶν κανόνων καί τῶν νόμων τοῦ κράτους στήν ἐφαρμογή, τήν ἐρμηνεία, τήν πράξη καί στό σκοπό τῆς ἀπόδοσης δικαιοσύνης ἤ τῆς τιμωρίας. 29 ΠΡΟΔΡΟΜΙΤΟΥ Χ., Κανονικόν, 285. 26

- 134 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 135

Γιά περισσότερες πληροφορίες σχετικά μέ τήν μετάνοια, μᾶς παραπέμπει στίς Ἱερές Συνόδους καί στούς θεοφόρους Πατέρες, ὅπως Μ. Ἀθανάσιο, Πέτρο καί Διονύσιο Ἀλεξανδρείας, Γρηγόριο Θαυματουργό, Μ. Βασίλειο, Ἱ. Χρυσόστομο. Σύμφωνα μέ τόν καν. 84 τοῦ Μ. Βασιλείου, ἡ μετάνοια ἐξαρτᾶται περισσότερο ἀπό τόν τρόπο παρά ἀπό τόν χρόνο30. Ἔτσι οἱ πνευματικοί ἔχουν μεγάλη εὐχέρεια νά ἐπιλέξουν κατάλληλο ἐπιτίμιο, ὡς φάρμακο τῆς θεραπείας, χωρίς νά δεσμεύονται κατόπιν ἀπό αὐτό, ἀνάλογα πάντα μέ τήν περίπτωση, τά πρόσωπα καί τίς συνθῆκες. Ἕνα ἐνδιαφέρον κανονικό θέμα θά ἦταν ἡ μυστική ἤ δημόσια ἐξομολόγηση. Ἤδη ἀπό τόν Ὠριγένη ἔχουμε πληροφορίες γιά μυστική ἐξομολόγηση ὁρισμένων μόνο ἁμαρτιῶν, ἀλλά ἀπό τόν Δ΄ αἰώνα κι ὅλας, γιά ὅλες τίς ἁμαρτίες ἡ ἐξομολόγηση ἐπικράτησε μυστική, κι ἐπειδή πολλά ἁμαρτήματα τιμωροῦνταν ἀπό τούς νόμους τοῦ κράτους μέ αὐστηρές ποινές, ὅπως ὁ θάνατος. Ἀναμφίβολα πάντοτε παραμένει ἐνδιαφέρον ὁ τῶν κανόνων λόγος, διαχρονικά καί σήμερα, πάντοτε εἶναι σωτήριος, ἡ ρωμαϊκιά «salus animarum»31, «ἡ σωτηρία τῆς ψυχῆς μας εἶναι μεγάλο πρᾶγμα», συνδέεται μέ τήν μετάνοια, ἀπό τήν ἁπλή καί στιγμιαία ὡς ἐκείνη πού διαρκεῖ χρόνια. Περί κανόνων μετανοίας ὁ λόγος ὄχι μέ τήν στενή ἔννοια, οὔτε ἐπιστημονικῶς μόνο, δηλαδή ἀμιγῶς γνωσιολογικός, ἀλλά μέ εὐρύτερη σημασία. Στό Πηδάλιο32 καί τίς ἄλλες Κανονικές συλλογές συναντᾶμε πλῆθος Κανόνων, ἀριθμημένων, οἱ ὁποῖοι προτείνουν33 ἐνίοτε τό καθαιρείσθω (τότε) ἤ καθαρίσθω (σήμερα) καί τό ἀφοριζέσθω ἀνάλογα, σάν ἐπιτίμιο μετανοίας, ὡς τρόπων σωφρονισμοῦ, ἀποτρεπτικές ποινές, μέσα καί ἀφορμές μετανοίας. Οἱ Κανόνες ἄλλωστε προτείνουν τά ὅποια ἐπιτίμια ὡς μέσα μετανοίας, ὄχι κολαστικές τιμωρίες ὅ μή γένοιτο ἤ 30

ΡΑΛΛΗ Γ.-ΠΟΤΛΗ Κ., Σύνταγμα, IV, 253. «Πάντα δὲ ταῦτα γράφομεν, ὥστε τοὺς καρποὺς δοκιμάζεσθαι τῆς μετανοίας· οὐ γὰρ πάντως τῷ χρόνῳ κρίνομεν τὰ τοιαῦτα, ἀλλὰ τῷ τρόπῳ τῆς μετανοίας προσέχομεν». 31 Βλ. λεπτομερῶς HERRANZ J., Presidente del Pontificio Consiglio per i Testi Legislativi, Salus Animarum, principio dell’ ordinamento Canonico, Convegno alla Pontificia Università della Santa Croce, Roma 2000. 32 NΙΚΟΔΗΜΟΥ Α., Πηδάλιον, Ἀθήνα 1908. 33 Χάριν παραδείγματος ἀναφέρουμε τόν ε’ Ἀποστολικό Κανόνα «Ἐπίσκοπος, ἢ πρεσβύτερος, ἢ διάκονος, τὴν ἑαυτοῦ γυναῖκα μὴ ἐκβαλλέτω προφάσει εὐλαβείας· ἐὰν δὲ ἐκβάλῃ, ἀφοριζέσθω· ἐπιμένων δέ, καθαιρείσθω». - 135 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 136

βοηθητικά παιδαγωγικῶς, εἴτε ἀκόμη καί σάν φιλάνθρωπα34 φάρμακα ἰατρείας κατά τόν Μέγα Βασίλειον. Ἀλλά τό στάδιο τῆς ἀπειλῆς τιμωρίας, τοῦ ἐκφοβισμοῦ τῆς ἄσκησης βίας, τῆς ἐπιβολῆς ἐξαναγκαστικῆς τιμωρίας, τῆς ὅποιας κανονικῆς καί νομίμου ἐκδικήσεως, βρίσκεται χαμηλά στήν κλίμακα τῶν ἀρετῶν. Πολλοί λένε «κᾶνε ἐσύ αὐτό καί μετά πού θά σέ πιάσω θά σέ κανονίσω ἐγώ». Πολλοί, ἐσφαλμένα βέβαια, ἐξέλαβαν ἤ ἀκόμη παρερμηνεύουν τούς κανόνες ὡς ἐξαναγκαστικά μέσα ἐκφοβισμοῦ, ἐπιβολῆς τρόπων μετάνοιας. Οἱ Κανόνες δηλαδή πού ὁδηγοῦν στήν μετάνοια, διά τόν φόβον τῆς κολάσεως ἤ μαστιγώσεων τῶν ἐν ζωῆ κολάσεως. Ἄλλοι πάλι κατανοοῦν τούς Κανόνες μετανοίας ὅτι τάχα ἀφοροῦν μόνο ὅσους βρίσκονται ἐν μετανοία, ξεχνώντας ὅτι ὅλοι οἱ χριστιανοί βρισκόμαστε καθ’ ὅλη τήν διάρκεια τῆς ζωῆς μας ἐν μετανοία, καί ὅταν μετά ἀπό πολλά ἔτη πεθάνουμε εὐχόμαστε τήν συγχώρηση καί ἀκόλαστη ἀνάπαυση διότι «οὐκ ἔστιν ἄνθρωπος, ὅς ζήσεται καί οὐχ ἁμαρτήσει»35. Κανόνες μετανοίας ἄλλοτε πάλι θεωροῦνται κανόνες πού κατευθύνουν στήν μετάνοια μέ κίνητρο ἤ ἀφορμή τήν προσμονή ἀνταμοιβῆς. Χάριν παραδείγματος μετανοεῖστε γιά νά λάβετε τόν δίκαιο μισθό σας. Μολονότι πρόκειται γιά ὑψηλότερη βαθμίδα ἐκείνης τῶν μισθωτῶν, ὅσων δηλαδή ἐλπίζουν στήν ἀξιομισθία τῶν ἔργων τους, «μηδέν ἀπελπίζοντες»36, πάλι δέν εἶναι τέλεια πράξη. Τέλεια καί κορυφαία ἡ τάξη τῶν ἀληθινά ἀγαπόντων, τῶν ἐξ υἱοθεσίας παιδιῶν τοῦ ἑνός καί μεγάλου Θεοῦ, ἐκείνων οἱ ὁποῖοι δέν πράττουν ἀπό φόβο, οὔτε γιά νά λάβουν ἀνταπόδοση, μά ἀπό ἀγάπη, ἐλεύθερα, οὐδέποτε ἀπελπίζοντες ἑαυτούς ἤ ἀλλήλους. Στήν Παλαιά Διαθήκη ὁ Θεός ὀργίζεται καί τιμωρεῖ παιδαγωγικῶς καί βγάζει ἀπό τόν Παράδεισο τά πλάσματα τῶν χειρῶν Του, στήν Καινή Διαθήκη ποτέ δέν συμβαίνει αὐτό, ἀντιθέτως χωρεῖ καί συγχωρεῖ ὅλα τά παιδιά Του ἀνεκδικήτως ὁ Πατήρ ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς. 34

Ἐνδεικτική γιά τήν πολλή καί μεγάλη φιλανθρωπία τοῦ Θεοῦ ὅπως αὐτή καταγράφεται καί ἀπό τόν Ἅγιο Ἰωάννη τόν Χρυσόστομο εἶναι ἡ μελέτη τοῦ ἀοιδίμου π. Μαξιμιλιανοῦ Žitnik, μέ συμπεράσματα πολύ ἐποικοδομητικά καί δυνατότητες περαιτέρω ἐφαρμογῆς. ŽITNIK M., Θεὸς Φιλάνθρωπος bei Johannes Chrysostomus, Orientalia Cristiana Periodica 41 (1975), 76-118 . 35 Συγχωρητική εὐχή Ἐξοδίου Ἀκολουθίας. 36 Λουκ. 6, 35. - 136 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 137

Τό εὐαγγέλιο ἑπομένως δέν θέλει τόν θάνατο, τήν τιμωρία, τήν κόλαση τοῦ ἁμαρτωλοῦ, οὔτε καί καμιά καρικατούρα ἐπιπόνου καί ὀδυνηρᾶς καθάρσεως «μετάνοια», οὐδεμία ἐξαθλίωση ἤ ἐκδίκηση ἤ ταλαιπωρία τοῦ ἀνθρωπίνου προσώπου, τῆς ψυχῆς μας, τῆς ζωῆς μας ἤ τοῦ σώματός μας. Ἄλλωστε ὁ Χριστός βεβαιώνει τόν συσταυρούμενο ληστή ὅτι θά εἶναι πολίτης τοῦ Παραδείσου καί πολύ πρίν λέγει ξανά γιά τήν «ἐπ’ αὐτοφώρω μοιχευομένη»37, «ὁ ἀναμάρτητος ὑμῶν πρῶτος βαλέτω λίθον ἐπ’ αὐτήν»38. Τί περιθώριο μετανοίας ὑπῆρχε γιά τίς ἀντιλήψεις τῆς ἐποχῆς δί’ ἐκείνη τήν ἁμαρτωλή γυναίκα εἶναι πράγματι ἄξιο παρατηρήσεως. Μόνο τιμωρία, μάλιστα «νόμιμη», «ἠθική», κοινωνικά ἀποδεκτή, τιμωρία φρικτοῦ διά λιθοβολισμοῦ θανάτου. Καί στήν περίπτωση τῆς ὁσίας Μαρίας τῆς Αἰγυπτίας, ἀλλά καί ἄλλων Ἁγίων καί «φίλων» του Χριστοῦ ὅπως ὁ δικαιωθεῖς Τελώνης, ὁ θεοφιλοξενηθείς Ζακχαῖος, ὁ μεταμεληθεῖς καί ἐπιστρέψας ἄσωτος υἱός. Ἑπομένως οἱ κανόνες μετανοίας δέν εἶναι κείμενα νομικά, δικανικά, τυπικά ἤ ξηρές κι ἀναχρονιστικές, ἀδιάφορες ἐντελῶς στούς νέους, στά παιδιά μας ἤ καί στούς ὥριμους καιομένους ἤ καί πολλῶ λογιῶ καμμένους ἀνθρώπους μας. Δέν εἶναι ἡ γλῶσσα τό πρόβλημα τῶν κανόνων ἐξ ἐπόψεως φιλολογικῆς ἤ φιλοσοφικῆς, ἐάν δέν ὁδηγοῦν ταχέως εἰς μετάνοια, ἀλλά ἡ ποσότητα καί τό εἶδος τῆς ἀγάπης μας μέ τήν ὁποία νοστιμίζουμε τήν ζωή μας, τά ἀγαπόμενα πρόσωπα πού ὀμορφαίνουν τόν βίο μας, ἡ τοῦ Θεοῦ ἀγάπη πού μᾶς ὁδηγεῖ νά σώσουμε τήν ψυχή μας. Κατά τόν Νίκο Ματσούκα ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία δέν ἔχει κανένα Κανονικό Δίκαιο39, κανένας κανόνας νομικοῦ χαρακτήρα δέν ὑπάρχει, «μόνο ζωντανοί, μέ κατ’ οἰκονομία πάντοτε ἐφαρμογή» Κανόνες ὑπάρχουν πρός θεραπεία ψυχῶν καί ἰατρεῖα σωμάτων. Παντοῦ δεσπόζει ἡ φωτοφόρος χάρις τοῦ Θεοῦ τό ἀναστάσιμο φῶς, ἡ χαρά τῶν καθο ρώντων τοῦ προσώπου Του τό κάλλος τό ἄρρητον40. 37

Ἰωα. 8, 4. Ἰωα. 8, 7. 39 ΜΑΤΣΟΥΚΑ Ν., Δογματική καί Συμβολική Θεολογία Β’, Θεσσαλονίκη 1999, 410. 40 «ἔνθα ὁ τῶν ἑορταζόντων ἦχος ὁ ἀκατάπαυστος καὶ ἡ ἀπέραντος ἡδονὴ τῶν καθορώντων τοῦ σοῦ προσώπου τὸ κάλλος τὸ ἄῤῥητον», Εὐχαριστία μετά τήν θεία Μετάληψη. 38

- 137 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 138

Κανόνες μετανοίας, κανόνες ἐσωτερικῆς ἀνάπαυσης, ἀπό ἀνατολῆς καί μέχρι δύσεως τοῦ βίου μας, ἐκφράζουν ἀψευδῶς εὐγνωμοσύνη κι εὐχαριστία, ὅσων ζοῦν μέσα στήν Ἐκκλησία τόν ἀκατάλυτο δεσμό ἀληθινῆς ἀγάπης πού κατακυριεύει τήν καρδιά. Μετανοοῦντες ἀνοίγουμε τήν καρδιά, μέ θεία οἰκειότητα, μέ παιδικά χαριτωμένη ἁπλότητα, μέ ἀμείωτη ἐλπίδα, ἀποκαλύπτεται τό μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας, φανερώνεται ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ. Ὁ νοῦς χάνεται μέσα στήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, ἡ σκέψη λές καί παραβγαίνει τούς κτύπους τῆς φλεγομένης καί μή καιομένης καρδίας. Κάποιος ἄνθρωπος κάποτε ἔλεγε «Οὐδείς ἀνάγκης μεῖζον ἰσχύει νόμος»41 καί ἀπό ἐκεῖνον λαμβάνοντας ἀφορμήν ἐπιχειροῦμε σήμερα, νά γράψουμε μετά ἀπό πολλά χρόνια χριστιανικά ὅτι «οὐδείς σωτηρίας μεῖζον ἰσχύει νόμος». Ἡ περί κανόνων μετανοίας ἀφορμή λόγου μπορεῖ νά ἔχει σχέση καί σύνδεση μέ τήν συνολικῶς ἐφήμερη ὅσο καί αἰώνια ζωή μας. Σήμερα μποροῦμε νά θυμηθοῦμε ξανά, δέν κοστίζει τίποτα, πώς κάθε ἄνθρωπος ἀποτελεῖ πρότυπο ἤ ἀφορμή μετανοίας. Ὁ ὁμιλῶν ἐπί παραδείγματι μπορεῖ νά κάνει τούς ἀκροατές νά μετανιώσουν πού τόση ὥρα τόν ἀκοῦν, χάνοντας χρόνο καί χρῆμα κατά τό ὁ χρόνος εἶναι χρῆμα. Ὄχι, ὄχι, ἀπίθανο νά συμβεῖ αὐτό ἤ ἔστω ἐλάχιστες οἱ πιθανότητες ἤ ἐκεῖνοι ἔστω πού δέν θά τό ὁμολογήσουν. Χαρακτηριστικά θυμᾶμαι τόν φοιτητή πού στίς ἐξετάσεις ρώτησε ἐάν πέρασε κι ἔλαβε ἀπάντηση ὄχι, τρεῖς μόνο φορές ἦρθες στά μαθήματα καί τότε αὐθόρμητα εἶπε καί αὐτές τίς μετάνιωσα!! Ἄλλος μετάνοιωσε πού πῆγε ἐκεῖ, ἄλλος πού ἀγόρασε κακόψητες φασόλες, ἄλλος γιατί παντρεύτηκε νωρίς, ἄλλος ἐπειδή ἀργά τό σκεύτηκε, ἄλλος μετάνοιωσε μόνος, ἄλλον τόν ἔκαναν οἱ ἄλλοι νά μετανοιώσει... Μιλώντας γιά κανόνες ἡ σκέψη πηγαίνει εὐλαβικά, μέ θαυμασμό καί εὐγνωμοσύνη, στό ἀέναο σεπτό κέντρο τῆς ὑπό τόν οὐρανόν ὀρθοδοξίας, στό Οἰκουμενικό μας Πατριαρχεῖο, στά ὅσα πρόσφερε42 καί 41

Ὁ Μένανδρος,περίφημος Ἀρχαῖος Ἕλληνας ποιητής, τόν 4ο αἰῶνα. Καί προσέφερε καί προσφέρει πολλά καί ἀδιαλείπτως τό σεπτόν Κέντρον τῶν ἀπανταχοῦ Ὀρθοδόξων διαχρονικά, μάλιστα μέσω τῶν Ἐπισκόπων, Ἀρχιεπισκόπων, Μητροπολιτῶν καί Πατριαρχῶν Αὐτοῦ, γιά τούς ὁποίους σύντομα βλ. ΣΤΑΥΡΙΔΗ Β., Ἐπισκοπική Ἱστορία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, Θεσσαλονίκη 1996. 42

- 138 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 139

προσφέρει γιά τήν κωδικοποίηση τῶν κανόνων στήν Ὀρθοδοξία ἁπανταχοῦ της οἰκουμένης, μεταφέροντας φῶς Χριστοῦ ἐπιστηρίζοντας τούς θλιβομένους, μεταφέροντας εἰς πάντας τό μήνυμα τοῦ Εὐαγγελίου γιά ἀγάπη, μετάνοια καί συγχώρηση, ἑνότητα, εἰρήνη. Ὅσα ἡ Α.Θ.Π. ὁ Οἰκουμενικός μας Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαῖος ὁ Α’καί ἡ περί Αὐτήν Ἁγία καί Ἱερά Σύνοδος ἀποφασίζουν περί τῆς ἐφαρμογῆς τῶν ἱερῶν κανόνων ἀναπηγάζουν συνεχῶς τήν αἴσθηση τοῦ κανονικοῦ κάλλους, τά ἐμφωλεύοντα εἰς τό Δίκαιον τῆς Ἐκκλησίας μας κατά πλειάδα ὑψηλά μηνύματα δικαιοσύνης καί φιλανθρωπίας καί ἐκκρούωσι στήν καρδιά καί τήν σκέψη συγχρόνως, μελίρρυτος συντρο φιά οἱ ἱεροί κανόνες στήν καρδιά μας, βιώνονται μένοντας ὡς γλυκυτάτη κανονική γεύση στήν ψυχή μας. Ἐπιλογικά, συνοψίζοντας ἤ μᾶλλον κλείνοντας προσθέτω ὅτι ἀκολουθοῦμε καί διαφυλάττομε ἀληθῶς τούς περί μετανοίας κανόνες ἤ μᾶλλον τόν σκοπό τους πετυχαίνομε ὅταν καί ἐφόσον μέσα στήν Ἐκκλησία ἀκολουθοῦμε τό Φῶς τοῦ Χριστοῦ, τό ὁποῖο φωτίζει καί ἁγιάζει κάθε ἄνθρωπο ἐρχόμενον εἰς τόν κόσμο. Παραμένουμε πιστοί καί ἀφοσιωμένοι στήν Ἐκκλησία μας, στό Οἰκουμενικό μας Πατριαρ χεῖο43, στήν πίστη μας, στήν ὀρθοδοξία μας, στήν «κατασκευή» μας καί φύση μας, ἀκολουθοῦντες τό παράδειγμα τῶν Ἁγίων Πατέρων μας ὑπό τό οἰκουμενικό φῶς τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας κι ἔτσι μποροῦμε μέ βεβαιότητα πλέον νά βαδίζουμε κάθε στιγμή τῆς ζωῆς μας. Ἄς προσέξουμε μήπως ἀκολουθήσωμε μόνο τό γράμμα κι ὄχι τό πνεῦμα τῶν κανόνων καί χτίσουμε κατά τόν ποιητή κι ἐμεῖς «Χωρίς περίσκεψιν, χωρίς λύπην, χωρίς αἰδώ μεγάλα κ’ ὑψηλά»44 τείχη τριγύρω μας ἤ γύρω ἀπό τούς ἀδελφούς μας, μήπως ἀπελπιστοῦμε ἀπό τήν τυπική καί ξηρή τήρηση νομικῶν τύπων καί ἀπελπιστοῦμε κατόπιν, καί καταφάγει τό νοῦ καί τή σκέψη μας «αὐτή ἡ τύχη» πώς κλειστήκαμε τε λικῶς «ἀπό τόν κόσμον ἔξω», διότι ἔχουμε ἀκόμη εὐκαιρία καί δυνατό τητα «πράγματα πολλά ἔξω» νά κάμουμε.

Τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο καί ἡ προσφορά Του ὡς Ἐκκλησίας στά διοικητικά καί χριστιανικά δρώμενα συναντᾶται, μέ πολύ ἐνδιαφέρον ἐξ ἐπόψεως δικαίου, στό ΤΖΩΡΤΖΑΤΟΥ Β., Οἱ βασικοί θεσμοί διοίκησης τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιών, Ἀθήνα 1977 . 44 ΚΑΒΑΦΗΣ Κ., Ποιήματα, Τείχη, Ἀθήνα 1984. - 139 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 140

Ἄς προσέξουμε στό μικρό διάστημα τῆς ζωῆς μας, προσωπικῆς ἤ χιλιόχρονης45 χριστιανικῆς, νά κερδίσουμε τήν ψυχή μας, νά σώσουμε τήν ψυχή μας, μήν μείνουμε στήν φαρισαϊκή καί τυπική τήρηση κανόνων μόνον καί χάσουμε τήν οὐσία, τήν ζωή, μή μᾶς γελάσει ἡ Φρόνηση ἡ ψεύτρα πού ἔλεγε στόν Καβάφη «Αὔριο. Ἔχεις πολύν καιρό» καί τώρα γέρος πλέον συλλογᾶται «τήν ἄμυαλή του γνῶσι καθ’ εὐκαιρία χαμένη τώρα τήν ἐμπαίζει»46. Ἄς ἀκολουθήσουμε τόν κανόνα ἤ τούς κανόνες μετανοίας σήμερα, ὄχι κάποτε ἀπροσδιόριστα στό μέλλον, ἀλλά σήμερα καί μάλιστα ἀναπαυμένοι ἤ ἐάν θέλετε κατά τόν ποιητή εὐτυχισμένοι σάν νά πρόκειται γιά τό ταξείδι τοῦ Ὀδυσσέα, νοιώθοντας στό ξεκίνημα «γερή τήν ἁρμα τωσιά μίας ἀγάπης, ἁπλωμένη στό κορμί του, σάν τί φλέβες ὅπου βουίζει τό αἷμα»47. Περί κανόνων μετανοίας ὁ λόγος, ἀλλά μήν ξεχνᾶμε ὅτι ἡ μετάνοια δέν εἶναι σκοπός τῆς ζωῆς μας, ὅπως καί ἡ τήρηση τῶν κανόνων μετανοίας ἤ τῶν λοιπῶν ἄλλων, ἀλλά μέσο- μέσα τά ὁποῖα καθοδηγοῦν ὑποβοηθοῦν συμβάλλουν στήν ἐπίτευξη τοῦ σκοποῦ τῆς ζωῆς μας, πού εἶναι ἡ σωτηρία μας σύμφωνα μέ τό θεῖο Δίκαιο48. Θυμόμαστε ἐμπράκτως ὅτι «οἱ ἄχρηστοι κανόνες ἀπορρίπτονται, ποτέ ὅμως δέν ἀπορρίπτεται ὁ πραγματικά Ἅγιος καί θεραπευτικός σκοπός τῶν κανόνων»49. Ντεμοντέ50 σήμερα ἡ σωτηρία τῆς ψυχῆς μας, τῆς ζωῆς μας συνολικά κι ὅμως τί θά καταλάβουμε τί θά καταντήσουμε στόν γιαλαντζί ψεύτικο γυάλινο κόσμο ἐάν δέν βγοῦμε ἀπό τό ἄτομό μας ἐάν δέν κοιτάξουμε κατάματα τήν ζωή καί τά πρόσωπα τῶν ἀδελφῶν μας ὡς εἰκόνων τοῦ Θεοῦ, ἐάν δέν ἀγαπήσωμε καί δέν ἀγαπηθοῦμε ὅπως καί ὁ Χριστός καί ἡ Ἐκκλησία μᾶς προτρέπει, ὅπως καί οἱ ἄνθρωποι εὐρύτερα κάνουν ἀνεξαρτήτως ρατσιστικῶν διακρίσεων, φυλετικῶν, ἐθνικῶν, θρησκευ τικῶν, πολιτιτιστικῶν καί λοιπῶν ἄλλων. 45

Περί δικαίου κατά τήν πρώτη χριστιανική χιλιετία βλ. SALACHAS D., Il Diritto canonico delle Chiese Orientali nel primo millennio, Roma 1997 . 46 Ο.π. 47 ΣΕΦΕΡΗΣ Γ., Ποιήματα, Πάνω σ’ ἕναν ξένο στίχο, Στήν Ἕλλη, Χριστούγεννα 1931, Ἀθήνα 2000. 48 Τό δίκαιο ἔχει θεία βάση ius divinum, ὑπηρετεῖ τήν σωτηριώδη πράξη τῆς Ἐκκλησίας, συνέχεια τῆς ἀποστολῆς Του, περισσότερα βλ. Lumen gentium, 8. 49 ΜΑΤΣΟΥΚΑ Ν., Δογματική καί Συμβολική Θεολογία Β΄, 409. - 140 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 141

Ὁ ἐξομολόγος στήν ἐφαρμογή τῶν ἱερῶν κανόνων δέν εἶναι τύραννος, δέν χρησιμοποποιεῖ αὐθερέτως καί κατά τό δοκοῦν τήν πνευματική ἐξουσία51. Ἀλλά ἰατρός καλός ἤ ἔστω Πατέρας σπλαχνικός πού ὁδηγεῖ στό Ἰατρεῖο τήν Ἐκκλησία καί τόν Ἰατρό Πανάγαθο Θεό. Ἡ σωτηρία δέν ἀγοράζεται καί δέν πουλιέται γιατί εἶναι δῶρο ἐξολοκλήρου χαρισμένο52. Μά γιά νά τήν ἀποκτήσουμε μᾶς ζητᾶ ὁ Θεός νά ἔχουμε καρδιά ταπεινή, γλυκειά, μεγάλη. Κανόνες μετανοίας μπορεῖ νά ἔχει ὁ δρόμος πρός τήν ἀνανέωσή μας, νά ἀνανοιώσουμε ξανά, ὄχι ἁπλά νέοι, ἀλλά ἄνθρωποι, ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ, τοῦ θαύματος τῆς ζωῆς, φίλοι τοῦ κάλλους τῆς Δημιουργίας Του. Κι ὁ Θεός πάντοτε εἶναι μαζί μας, ἐμεῖς ἐνδεχομένως ἀπομακρυνόμαστε ἀπό Ἐκεῖνο, τόν βγάζουμε ἀπό τήν ζωή μας, ὅπως καί τά παιδιά Του, τούς φίλους καί ἀδελφούς μας. Στήν Καινή Διαθήκη ὅμως καί κατόπιν εἰς τούς θείους καί ἱερούς Κανόνες λαμβάνεται ἡ κάθε ἁμαρτία ὡς ἀσθένεια, ἀδυναμία, ἀγνωσία, ἀνωριμότητα, πτῶσις «φυσιολογική» (κατά τό «οὐκ ἔστιν ἄνθρωπος ὅς ζήσεται καί οὐχ ἁμαρτήσει»). Ἑπομένως ἡ Ἐκκλησία ὡς πραγματικό «Πανδοχεῖον» - ἰατρεῖον ψυχῶν καί σωμάτων, ἀκόμη καί τά γνωστά καλῶς ἤ παρεξηγημένως παρερμηνευόμενα ἐπιτίμια τά παρέχει πάντοτε φιλοστόργως καί ἔτσι χαρίζονται ὑπευθύνως μέν, δωρίζονται δέ σοβαρῶς ὡς φάρμακα, φάρμακα ἀθανασίας, εἰς ἴασιν ψυχῆς καί σώματος, εἰς ἀρραβώνα τῆς μελλούσης ζωῆς καί βασιλείας, ἐνίοτε μέν πικρά τῇ γεύσει καί ἀντι μετωπιζόμενα ὡς δύσκολα ἐνδεχομένως κατά περίσταση, ἀλλά πάντοτε ἀποδεδειγμένα εὐεργετικά καί ἐξάπαντος διεγνωσμένα ὡς σωτήρια. Σχετικῶς ὁ Μέγας Βασίλειος ὁρίζει τά εἰς τούς ἱερούς Κανόνες προ βλεπόμενα ἐπιτίμια νά παρέχονται ὄχι μέ βάση τόν ἀναφερόμενο τυπικά 50

Σχετικῶς καί εὐρύτερα γιά τήν «τυραννίαν τοῦ συρμοῦ (τῆς μοδός)», βλ. Μητροπολίτου Γέροντος Χαλκηδόνος ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ, Νεοτυραννίαι, Λόγος ἐπί Ὀνομαστηρίοις τῆς Α.Θ. Παναγιότητος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου, Φανάριον 2010. 51 «Ἡ λέξις τύραννος, ὡς γνωστόν, σημαίνει τὸν ἄρχοντα, ὁ ὁποῖος κυβερνᾶ αὐθαιρέτως καὶ ἀπολυταρχικῶς, καὶ μεταφορικῶς τὸν καταπιεστήν, τὸν βασανιστήν, τὸν δικτάτορα», ΝΕΟΤΥΡΑΝΝΙΑΙ, Λόγος ἐκφωνηθεὶς τὴν 11 Ἰουνίου 2010 ἐπὶ τοῖς Ὀνομαστηρίοις τῆς Α.Θ.Παναγιότητος, τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου, ἐν τῷ Οἰκουμενικῷ Πατριαρχείῳ) ὑπὸ Σεβ. Μητροπολίτου Γέροντος Χαλκηδόνος κ. ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ. 52 La salvezza «non si compra e non si vende» perché «è un regalo totalmente gratuito», Papa Francesco, Messa a Santa Marta La salvezza è un regalo, 2014-0325, L’Osservatore Romano. - 141 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 142

καί ἐνδεικτικά χρόνο τῆς μετανοίας, ἀλλά νά «συνταγογραφοῦμε» αὐτά ἁρμοδίως, κριτήριο ἀληθές καί ἄσφαλτον ἔχοντες τό βαθμό καί τήν ποιότητα τῆς μετανοίας. Οἱ ἱεροί Κανόνες ἁπλῶς τελικόν σκοπόν τους ἔχουν τήν σωτηρία ὅλων τῶν ἀνθρώπων, τήν βεβαίαν ἄφιξη εἰ δυνατόν πάντων τῶν χρι στιανῶν εἰς τόν Παράδεισον, τήν Ἀνάστασή μας. «Τέλος νόμου ἡ ἀγάπη» κατά τόν Ἀπόστολο Παῦλο. Οἱ ἱεροί Κανόνες θεσπίστηκαν ὄχι γιά νά μᾶς προστατέψουν, χωρίζοντάς μας ἀπό τόν πλησίον, ἀλλά γιά νά διευκολύνουν τήν ἀγα πητική κοινωνία μας μέ αὐτόν, διά τήν ἑνότητά μας ἐν Ἐκκλησία, μεταξύ μας, μεταξύ τῶν πάντων, ἀκόμη καί μέ τήν λογική καί ἄλογη κτίση καί πρωτίστως μέ τόν Θεό καί Πατέρα καί Δημιουργό μας. Οἱ ἱεροί Κανόνες καθιερώνονται ἀπό τήν Ἐκκλησία, οἰκουμενικῶς καί τοπικῶς, μέσα στά ὅποια χωροχρονικά ρευστά καί μεταβαλλόμενα κοινωνικοπολιτικά καί οἰκονομοτεχνικά δεδομένα, διά νά μεταδώσουν τό ἀμετάβλητο μήνυμα τοῦ Εὐαγγελίου, διά νά μαθητεύσουν πάντα τά ἔθνη, διά νά βοηθήσουν τούς χριστιανούς στήν ἐπίτευξη καί βίωσιν τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς. Γιά νά διευκολύνουν τήν πρόσβαση εἰς τόν πάλαι ποτέ ἀπωλεσθέντα Παράδεισο καί ὄχι γιά νά δυσκολέψουν τήν εἴσοδο εἰς αὐτόν, «νόμον εἰς βοήθειαν» ἔδωκε καί ξανά οἱ ἱεροί Κανόνες, ὡς ὁδοδεῖκτες καί ἀσφαλής δρόμος μας καί βιοτή μας, σέ καμμία περίπτωση δέν γίνονται ποτέ τό «Σάββατο», διά τό ὁποῖο ἔγινε τάχα ὁ ἄνθρωπος, γενικά καί ἀπρόσωπα, ἀλλά ἔγιναν «νόμος χάριτος», «νόμος ἀγάπης», χάρισμα, δῶρον, εὐεργεσία. Ἡ ἐντολή ἔχει ἔννοια ὀντολογική, ὄχι δικανική, ὅπως καί οἱ ἱεροί Κανόνες53 τῆς Ἐκκλησίας μας, δηλαδή κάθε ἀπομάκρυνση ἀπό τό Θεό, τήν Χάρη Του, τό θέλημά Του, σημαίνει καί συνεπάγεται πρόβλημα, προβλήματα. Καί δέν εἶναι ὁ Θεός ἤ οἱ ἐντολές Του τό πρόβλημα, ὡς παράβαση κώδικα δικαίου, πρωτοκόλλου ἤ ἠθικῆς, ἀλλά οἱ ὀντολογικές συνέπειες τῶν πράξεών μας γιά τίς ὁποῖες οἱ πνευματικοί νόμοι προειδοποιοῦν. Τελικά μπορεῖ κάποιος νά τηρήσει τυπικῶς καί φαρασαϊκῶς καί στίς μέρες μας τό γράμμα τοῦ Νόμου τοῦ Θεοῦ καί τῶν ἀνθρώπων καί νά χάσει τόν Παράδεισο, μένοντας ἐκτός του Νυμφῶνος Χριστοῦ, ἐνῶ ἡ ἐκκλησιαστική ἁγιοπνευματική ἐμπειρία βεβαιώνει πλῆθος δυσεξα 53

Σημειωτέον οἱ ἱεροί Κανόνες οἱασδήποτε Συλλογῆς, ἐνδεικτικά βλ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Χ., Ἑλληνικαὶ συλλογαὶ τῶν ἱερῶν κανόνων κατὰ τοὺς μετὰ τὴν ἅλωσιν χρόνους, Θεολογία 13 (1935), 5-8 . - 142 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 143

ρίθμητο μαρτύρων, ἁγίων καί δικαίων, οἱ ὁποῖοι παρέβησαν καί κανόνες καί ἐντολή, ὡς ἄνθρωποι ἁμαρτωλοί, ἀλλά μετανόησαν καί κέρδισαν τόν οὐρανό καί τή γῆ, τήν ἁγιότητα καί τήν αἰωνιότητα, ὅπως τά συναξάρια κι ἁγιολόγια τῆς Ἐκκλησίας μας καταδεικνύουν ἀδιαψεύστως εἰς τούς αἰῶνας. Ὁδηγός στήν ἐξεύρεση τρόπων ἐφαρμογῆς τῶν ἱερῶν κανόνων στό Μυστήριο τῆς Ἐξομολογήσεως μπορεῖ νά εἶναι ἡ τῆς Α.Θ. Παναγιότητος τοῦ Οἰκουμενικοῦ μας Πατριάρχου ἐπί Διδακτορία μερικές δεκαετίες πρίν μελέτη «Περί τήν Κωδικοποίησιν τῶν ἱερῶν Κανόνων καί Κανο νικῶν Διατάξεων ἐν τῇ Ὀρθοδόξῳ Ἐκκλησίᾳ», ὅσα ἐκεῖ περιέχονται ὡς διαπιστώσεις, προτάσεις καί πιθανές ἐφαρμογές καί σήμερα σέ ἐπίσημο καί ὑψηλό ἐπίπεδο ἔγκειται στήν κρίση καί ἐν Ἁγίω Πνεύματι ἐπιφοιτήσει τῆς Ἁγίας καί Ἱερᾶς Συνόδου τοῦ Πατριαρχείου ἤ ἐνδεχομένως καί τῆς ἀπό ἐτῶν προετοιμαζομένης Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου πρός περαι τέρω ἀξιολόγηση καί διά τάς σχετικάς Ἀποφάσεις. Σέ ἐπιστημονικό δέ καί ἀκαδημαϊκό ἐπίπεδο μποροῦμε κι ἐμεῖς καί σήμερα καί μέ ἄλλες ἀφορμές νά κάνουμε τίς ὅποιες ἐπισημάνσεις καί διαπιστώσεις, ἀλλά καί πάλιν κίνδυνος ὑπάρχει ὅσα θά ποῦμε νά μήν ἔχουν τήν ἐπίσημη ἔγκριση τῆς Ἐκκλησίας ἀμέσως, ἴσως ἀργότερα, ἴσως ποτέ, καί γιά τόν λόγο αὐτό ὀφείλουμε νά εἴμαστε πολύ προσεκτικοί, νά μιλᾶμε μέ πολύ σύνεση, μέ ἱερό δέος καί πολύ φειδώ γιά τούς ἱερούς κανόνες καί νά ἀφήνουμε χῶρο, πολύ χῶρο καί γιά τό Μυστήριο, ὅπου ἡ Χάρις καί τό Ἔλεος τοῦ Θεοῦ εἶναι ἀσφαλῶς καί εὐτυχῶς πιό μεγάλο ἀπό τή δική μας στοχαστική ὅποια δικαιοκρισία, τήν ὁποία ἀλλάζει κι ὁ χρόνος κι’ ὅποιες προσωπικές μας καί κοινωνικοοικονομικές μας μεταβολές. Σκοπός τῶν ἱερῶν κανόνων εἶναι φιλανθρώπως54 νά βοηθήσουν τό Μυστήριο τῆς σωτηρίας, ὄχι νά τιμωρήσουν ἤ νά δυσκολέψουν τούς χριστιανούς. Σκοπός τους ἡ διασφάλιση ὅτι ὅσο τό δυνατόν περισσό τεροι ἄνθρωποι θά μποῦν στόν Παράδεισο κι ὄχι πῶς θά βγοῦν τάχα ὅσοι εἶναι ἁμαρτωλοί. Ἡ Μετάνοια τῶν ἁμαρτωλῶν εἶναι τό ἀναμενόμενο κι ὄχι ἡ ἐξουθενωτική κι ἐκδικητική τους τιμωρία ἀπό τούς δῆθεν δικαίους. Ἡ ἑρμηνευτική προσέγγιση τῶν ἱερῶν κανόνων, μέχρι νά ἀποφασίσει ἡ Ἐκκλησία ἐπισήμως ἐνδεχομένως τήν Κωδικοποίησή τους εἶναι πολύ 54

«Οἱ κανόνες τῶν Πατέρων ἦταν πράγματι φιλάνθρωποι σέ σχέση μέ τήν τότε ἀπανθρωπιά», ΜΑΤΣΟΥΚΑ Ν., Δογματική καί Συμβολική Θεολογία Β’, 408. - 143 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 144

πιό σημαντική ἀπό ὅσο εἶναι ἡ κατά γράμμα ἀνάγνωσή τους. Ἀνάγκη ἑρμηνείας ἐπιμαρτυρεῖ αἰῶνες πρίν ἡ καταγραφή καί προσπάθεια τῶν μεγάλων κλασικῶν βυζαντινῶν ἑρμηνευτῶν τῶν ἱερῶν κανόνων, καί ἀναφέρομεν τούς Ἀριστῆνο, Βαλσαμώνα, Ζωναρά, πολλῷ δε μᾶλλον αἰῶνες μετά ἀπό αὐτούς ἐμεῖς σήμερα τί ἀναλόγως ἀναγκη ἔχουμε. Καί ἡ ἁπλή γλώσσα τους γιά πολλούς σήμερα εἶναι δυσεξήγητος, π.χ. ρωτάω φοιτητάς μας στήν Ἀνωτάτη Ἐκκλησιαστική Ἀκαδημία περί ἁπλῆς μεταφράσεως τῶν κανόνων καί λαμβάνω μεστές λαθῶν ἀπαντήσεις, ὅταν δέ ἐπιχειρῶ καί ἑρμηνευτική καί πρακτική προσέγγιση αὐτῶν ὑπ΄ αὐτῶν, τά πράγματα περιπλέκονται εἰσέτι περισσότερο. Κάποτε ρώτησα μεγάλο καθολικό καθηγητή καί παπά γιά ἕνα ἁμάρτημα κάποιου κληρικοῦ, τοῦ εἶπα τί πρέπει κανονικά νά γίνει, ἀπή ντησε, νά τόν συγχωρέσουμε, νά τό ξεχάσουμε, νά πᾶμε παρακάτω, ὅπως ἔλεγε ὁ μακαριστός κι ἀείμνηστος μοναχός Παρθένιος τοῦ Κουδουμᾶ. Μποροῦσε νά πεῖ ἔστω νά τιμωρηθεῖ, ἄλλωστε τό καθαρτήριο πῦρ εἶναι δόγμα τῆς Ἐκκλησίας του. Γιά τό ἴδιο ἁμάρτημα ρώτησα ὀρθόδοξο «διάσημο» πνευματικό καί μεγάλο παπά, μοῦ ἀπήντησε νά τόν «διαλύσουμε», νά τόν «βασανίσουμε», νά τόν «κάψουμε», γιά νά μάθει, γιά νά ἐξαγνιστεῖ, γιά νά διορθωθεῖ, γιά τό καλό του .... Δέν κάνω κανένα σχόλιο, ἁπλά διερωτοῦμαι εἰλικρινῶς ἐάν ὁ συγκερκιμένος πού φοβᾶμαι δέν εἶναι ὁ μόνος, εἶχε τήν ἐξουσία που εἶχαν οἱ ἱεροεξεταστές τοῦ μεσαίωνα πόσους ἀνθρώπους θά ἔκαιγε κυριολεκτικά κι ἄμεσα, διότι σήμερα τό πράττει στούς ὑφισταμένους του ἐνδεχομένως ἀφανῶς, ἔμμεσα καί σταδιακά. Ἡ Νομική ἐπιστήμη ὁρίζει: Ὁ εἰδικός νόμος ὑπερισχύει τοῦ γενικοῦ (lex specialis derogat legi generali)55. Ὁ νεώτερος νόμος ὑπερισχύει τοῦ παλαιότερου (lex posterior derogat legi priori). Ὁ νεώτερος γενικός νόμος δέν καταργεῖ παλαιότερο εἰδικό (lex posterior generalis non derogat legi priori speciali). Σύγκρουση νόμων καί Συντάγματος. Στήν Ἐκκλησία δέν ξεχνᾶμε ὅτι «αὐτονομημένος ὁ Νόμος γίνεται μιά κατε στημένη φυσική, ἱστορικιή καί κοινωνική πραγματικότητα»56 καί γιά τό λόγο αὐτό ἐπιπλέον «δέν αὐτονομεῖται σέ τυραννικό κώδικα ἐντολῶν, ἀλλά ὁριοθετεῖ καί δείχνει τήν πορεία αὐτῆς τῆς σχέσης μεταξύ Θεοῦ 55

Βλ. ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΥ Α., Πρακτικά θέματα Συνταγματικοῦ Δικαίου Α΄, Ἀθήνα 2004. 56 ΜΑΤΣΟΥΚΑ Ν., Δογματική καί Συμβολική Θεολογία Β’, 233. - 144 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 145

καί κόσμου»57. Ἡ σχέση αὐτή εἶναι σχέση ἀγαπητική ἀνεξάληπτης συγγένειας. Τό Σύνταγμα εἶναι πάνω ἀπό τούς νόμους καί οἱ νόμοι πού συγκρούονται μέ αὐτό εἶναι ἄκυροι. Κατά τρόπο ἀνάλογο τό Εὐαγγέλιο εἶναι πάνω ἀπό ὅποια κανονική διάταξη, «πλήρωμα οὖν νόμου ἡ ἀγάπη»58. Τί θά μπορούσαμε νά ἀπαντήσουμε στόν ἴδιο τόν K. Καβάφη ἐάν ὁ ποιητής μᾶς ἐξομολογοῦνταν ὅσα μέ τήν ἐγνωσμένης ἀξίας κι ἀναγνω ρισμένη ποιητική του μαστοριά καί τέχνη ὅσα γράφει συμβουλεύοντας κι ἴδιος καθώς πῆγε στίς κάμερες τίς κρυφές κι ἤπιε ἀπό τά δυνατά κρασιά κι ἀφέθηκε σέ μισοπραγματικές ἀπολαύσεις59. Σᾶς εὐχαριστῶ.

Ὅ.π. Ρωμ. 13, 10. 59 Κ. Καβάφης, «Δεν εδεσμεύθηκα. Τελείως αφέθηκα κ’ επήγα. Στες απολαύσεις, που μισό πραγματικές, μισό γυρνάμενες μες στο μυαλό μου ήσαν, επήγα μες στην φωτισμένη νύχτα». 58

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 146

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 147

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΝ

ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΙΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥ ΙΕΡΑΣ ΕΠΑΡΧΙΑΚΗΣ ΣΥΝΟΔΟΥ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΩΝ ΙΔΡΥΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΚΡΗΤΗΣ

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 148

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 149

ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΥΠ’ ΑΡΙΘΜ. 3/2015 «Περί οργάνωσης, αρμοδιοτήτων, συγκρότησης, λειτουργίας κ.λ.π. του Συμβουλίου Εκκλησιαστικής Αρχιτεκτονικής Κρήτης και Δωδεκανήσου (Σ.Ε.Α.Κ.Δ.) και της Υπηρεσίας Δόμησης (Υ.ΔΟΜ.) Κρήτης, Δωδεκανήσου». Η ΙΕΡΑ ΕΠΑΡΧΙΑΚΗ ΣΥΝΟΔΟΣ ΤΗΣ ΕΝ ΚΡΗΤΗ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ Έχουσα υπ’ όψη: 1. Τους Θείους και Ιερούς Κανόνες. 2. Τις Διατάξεις του Ν. 4149/1961 «Περί καταστατικού Νόμου της εν Κρήτη Ορθοδόξου Εκκλησίας και άλλων τινών διατάξεων» (Φ.Ε.Κ. 41/Α΄/16.3.1961). 3. Τον υπ’ αριθμ. 1/2013 Κανονισμό «Περί Εφημερίων και Διακόνων» της Ιεράς Επαρχιακής Συνόδου της εν Κρήτη Ορθοδόξου Εκκλησίας (Φ.Ε.Κ. 65/Α΄/12.3.2013). 4. Τον υπ’ αριθμ. 2/2013 Κανονισμό «Περί συγκρότησης, σύγκλησης, λειτουργίας και αρμοδιοτήτων των Μητροπολιτικών Συμβουλίων της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κρήτης και των Ιερών Μητροπόλεων της Εκκλησίας της Κρήτης» της Ιεράς Επαρχιακής Συνόδου της εν Κρήτη Ορθοδόξου Εκκλησίας (Φ.Ε.Κ. 66/Α΄/12.3.2014). 5. Τις διατάξεις του Ν. 4301/2014 «Οργάνωση της νομικής μορφής των θρησκευτικών κοινοτήτων και των ενώσεων τους στην Ελλάδα και άλλες διατάξεις αρμοδιότητας Γενικής Γραμματείας Θρησκευμάτων και λοιπές διατάξεις» (Φ.Ε.Κ. 223/Α΄/7.10.2014). 6. Τις διατάξεις του έκτου άρθρου «Ρυθμίσεις θεμάτων αρμοδιότητας του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων», παράγραφος 1 «Θέματα Γενικής Γραμματείας Θρησκευμάτων» του Ν. 4218/2013 (Φ.Ε.Κ. 268/Α΄/10.12.2013). 7. Το Νόμο 4258/2014 (Φ.Ε.Κ. 94/Α΄/14.4.2014) και ειδικότερα το άρθρο 12 με τον τίτλο «Άδειες Δόμησης Εκκλησιαστικών Ακινήτων της Εκκλησίας Κρήτης». - 149 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 150

8. Τις διατάξεις του άρθρου 2 παρ. 2 του Ν. 4030/2011 «Νέος τρόπος έκδοσης αδειών δόμησης, ελέγχου κατασκευών και λοιπές διατάξεις» (Φ.Ε.Κ. 249/Α΄/25.11.2011). 9. Την παρ. 6 του άρθρου 43 του Ν. 3848/2010, (Φ.Ε.Κ. 71/Α΄/19.5.2010). 10. Τις διατάξεις των άρθρων 7 του Ν. 3800/1957 (Φ.Ε.Κ. Α΄ /256/19.12.1957) και 88 του Α.Ν. 2200/1940 (Φ.Ε.Κ. Α΄/42/1-2-1940). 11. Την υπ’ αριθμ. 28/27-1-2015 απόφαση της Αγίας και Ιεράς Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου. 12. Τις υπ’ αριθμ. 2/12-11-2014 και 1/28-1-2015 αποφάσεις της Ιεράς Επαρχιακής Συνόδου της Εκκλησίας Κρήτης. 13. Το γεγονός ότι εκ του παρόντος Κανονισμού δεν προκαλείται δαπάνη, η οποία να βαρύνει τον Κρατικό Προϋπολογισμό, ψηφίζει: Τον υπ’ αριθμ. 3/2015 Κανονισμό ο οποίος έχει ως εξής: ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΥΠ’ ΑΡΙΘΜ. 3/2015 Περί οργάνωσης, αρμοδιοτήτων, συγκρότησης, λειτουργίας κ.λ.π. του Συμβουλίου Εκκλησιαστικής Αρχιτεκτονικής Κρήτης και Δωδεκανήσου (Σ.Ε.Α.Κ.Δ.) και της Υπηρεσίας Δόμησης (Υ.ΔΟΜ.) Κρήτης, Δωδεκανήσου. Άρθρο 1 Γενικές έννοιες 1. Το Συμβούλιο Εκκλησιαστικής Αρχιτεκτονικής Κρήτης και Δωδεκανήσου, το οποίο του λοιπού για λόγους συντομίας θα αναφέρεται στον παρόντα Κανονισμό με τη σύντμηση (Σ.Ε.Α.Κ.Δ.) συστάθηκε σύμφωνα με το άρθρο 12 παρ. 4 του Ν. 4258/2014 (Φ.Ε.Κ. 94/Α΄ /14.4.2014) και συγκροτείται ειδικότερα με τον παρόντα Κανονισμό. 2. Η Υπηρεσία Δόμησης της Εκκλησίας της Κρήτης και των Ιερών Μητροπόλεων Δωδεκανήσου, η οποία του λοιπού για λόγους συντομίας θα αναφέρεται στον παρόντα Κανονισμό με τη σύντμηση (Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ.), συστάθηκε σύμφωνα με το άρθρο 12 παρ. 6 του Ν. 4258/2014 (Φ.Ε.Κ. 94/Α΄/14.4.2014) και στελεχώνεται με τον παρόντα Κανονισμό. 3. Το Συμβούλιο Εκκλησιαστικής Αρχιτεκτονικής Κρήτης και Δωδεκανήσου και η Υπηρεσία Δόμησης της Εκκλησίας της Κρήτης και των Ιερών Μητροπόλεων Δωδεκανήσου, εδρεύουν στο Ηράκλειο Κρήτης και στεγάζονται σε γραφεία που παραχώρησε κατά χρήση η Ιερά - 150 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 151

Αρχιεπισκοπή Κρήτης και ευρίσκονται παραπλεύρως του Γραφείου της Αρχιγραμματείας της Ιεράς Επαρχιακής Συνόδου της Εκκλησίας της Κρήτης. Άρθρο 2 Συγκρότηση Σ.Ε.Α.Κ.Δ. 1. Το Σ.Ε.Α.Κ.Δ. συγκροτείται σύμφωνα με το άρθρο 12 του Ν. 4258/2014 (Φ.Ε.Κ. 94/Α΄/14.4.2014). 2. Κατά τις συνεδρίες του μετέχουν υποχρεωτικά οι: α. Ο Πρόεδρος, ο οποίος είναι κληρικός και δεν λαμβάνει καμία αντιμισθία, ή καθηγητής Αρχιτεκτονικής σε Πολυτεχνική Σχολή, κατά προτίμηση από το Πολυτεχνείο Κρήτης. β. Ένας Αρχιτέκτονας, υπάλληλος του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, ο οποίος ορίζεται από τον Υπουργό με τον αναπληρωτή του. γ. Ένας Αρχιτέκτονας, εκπρόσωπος του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος, ο οποίος προτείνεται μαζί με τον αναπληρωτή του, από τον Πρόεδρο του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος. Ο αναπληρωτής, κατά περίπτωση, μπορεί να είναι μέλος του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος, (Τμήμα Ανατολικής Κρήτης ή Δυτικής Κρήτης ή Δωδεκανήσου). δ. Ένας Αρχιτέκτονας Μηχανικός, μέλος Δ.Ε.Π. Α.Ε.Ι. κατά προτίμηση από τη Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πολυτεχνείου Κρήτης. ε. Ένας Αρχιτέκτονας, υπάλληλος του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού που ορίζεται από τον Υπουργό με τον αναπληρωτή του. 3. Στο Σ.Ε.Α.Κ.Δ. επίσης συμμετέχει: α. Ένας Πολιτικός Μηχανικός ή ένας Μηχανολόγος Μηχανικός ή ένας Ηλεκτρολόγος Μηχανικός, Μέλη Δ.Ε.Π. Α.Ε.Ι. κατά προτίμηση από το Πολυτεχνείο Κρήτης, ανάλογα με το θέμα της συνεδρίας. Δηλαδή, ορίζονται, ένας μηχανικός ανά κατηγορία μελέτης και καλούνται στη συνεδρίαση του Σ.Ε.Α.Κ.Δ. ανάλογα με τα θέματα της ημερήσιας διάταξης. β. Επιπρόσθετα ανάλογα με τα θέματα της ημερήσιας διάταξης του Σ.Ε.Α.Κ.Δ. μετέχει ένας αγιογράφος ή ένας ξυλογλύπτης ή ένας μαρμαρογλύπτης. 4.α. Ο Πρόεδρος, τα Μέλη, μαζί με τους αναπληρωτές τους (εκτός των περιπτώσεων β΄ και ε΄ που ορίζονται παραπάνω) και ο Γραμματέας του Συμβουλίου διορίζονται με απόφαση της Ιεράς Επαρχιακής Συνόδου της Εκκλησίας της Κρήτης, εγκεκριμένης από την Αγία και Ιερά Σύνοδο - 151 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 152

του Οικουμενικού Πατριαρχείου, με διετή θητεία, η οποία μπορεί αιτιολογημένα να ανανεώνεται, κατά την ίδια διαδικασία. β. Μετά την έγκριση της παραπάνω απόφασης από την Αγία και Ιερά Σύνοδο του Οικουμενικού Πατριαρχείου, η Ιερά Επαρχιακή Σύνοδος της Εκκλησίας της Κρήτης εκδίδει Πράξη συγκρότησης του Σ.Ε.Α.Κ.Δ., η οποία περιλαμβάνει υποχρεωτικά και τους εκπροσώπους του Υπουργείου Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, του Τ.Ε.Ε. που έχουν ορισθεί και αποστέλλεται προς δημοσίευση στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Κατόπιν, η Πράξη συγκρότησης του Σ.Ε.Α.Κ.Δ. δημοσιεύεται και στο επίσημο Δελτίο της Εκκλησίας της Κρήτης «Απόστολος Τίτος». Άρθρο 3 Σύσταση και υπηρεσιακή οργάνωση Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. 1. Στην Εκκλησία της Κρήτης και στις Ιερές Μητροπόλεις Δωδεκανήσου συστήνεται Υπηρεσία Δόμησης (Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ.) η οποία ασκεί τις αρμοδιότητες των Υπηρεσιών Δόμησης του Ν. 4030/2011 (Φ.Ε.Κ. 249/Α΄/25.11.2011) όπως εκάστοτε ισχύουν και υπάγεται στην εποπτεία και τον έλεγχο του Υπουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, όπως ο Νόμος ορίζει. Η τοπική και υλική αρμοδιότητά της επεκτείνεται στην Ιερά Αρχιεπισκοπή και στις Ιερές Μητροπόλεις της Εκκλησίας της Κρήτης, στις Ιερές Μητροπόλεις Δωδεκανήσου και στην Πατριαρχική Εξαρχία της Πάτμου. 2. Η Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. αποτελείται από: Τμήμα Έκδοσης Αδειών Δόμησης και Τμήμα Αυθαιρέτων, τα οποία στελεχώνονται από: α. Ένα Κληρικό ως Προϊστάμενο, οριζόμενο με απόφαση της Ιεράς Επαρχιακής Συνόδου της Εκκλησίας της Κρήτης. β. Έναν υπάλληλο Αρχιτέκτονα Μηχανικό, πτυχιούχο Α.Ε.Ι., με δυνατότητα πρόσληψης και δευτέρου υπαλλήλου ειδικότητας Πολιτικού Μηχανικού, πτυχιούχου Α.Ε.Ι. Οι προσλήψεις τους γίνονται μετά από απόφαση της Ιεράς Επαρχιακής Συνόδου της Εκκλησίας της Κρήτης, στην οποία θα καθορίζονται και οι ειδικώτεροι όροι και η διαδικασία πρόσληψης, ως και τα καθήκοντα και οι υποχρεώσεις τους. γ. Ένα Γραμματέα, κληρικό ή λαϊκό, οριζόμενο με απόφαση της Ιεράς Επαρχιακής Συνόδου της Εκκλησίας της Κρήτης. Η συγκρότηση της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της - 152 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 153

Κυβερνήσεως και κατόπιν στο επίσημο Δελτίο της Εκκλησίας της Κρήτης «Απόστολος Τίτος». 3. Για την επιστημονική και την τεχνική υποστήριξη της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. και για την κάλυψη των θέσεών της, είναι δυνατόν με απόφαση της Ιεράς Επαρχιακής Συνόδου της Εκκλησίας της Κρήτης, μετά από εισήγηση του Προϊσταμένου, να διατίθενται ή να βοηθούν παράλληλα με τα καθήκοντα τους, εκκλησιαστικοί υπάλληλοι ή εθελοντές και μετά από απόφαση των Προϊσταμένων τους. 4. Για την παραπάνω επιστημονική και την τεχνική υποστήριξη της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. είναι δυνατόν με απόφαση της Ιεράς Επαρχιακής Συνόδου της Εκκλησίας της Κρήτης, μετά από εισήγηση του Προϊσταμένου, να αναθέτει έργο σε ελεύθερους επαγγελματίες με οποιοδήποτε νόμιμο τρόπο που προβλέπει η σχετική νομοθεσία. Άρθρο 4 Αρμοδιότητες του Σ.Ε.Α.Κ.Δ. α. Το Σ.Ε.Α.Κ.Δ. με απόφασή του διατυπώνει τη σύμφωνη γνώμη επί των αρχιτεκτονικών μελετών πριν από την υποβολή σχετικής αίτησης για την έκδοση της έγκρισης δόμησης από την Δ.Ο.Κ.Κ. του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής. Χωρίς τη σύμφωνη γνώμη του Σ.Ε.Α.Δ.Κ. δεν μπορεί να υποβληθεί η σχετική αίτηση προς έγκριση δόμησης. β. Διατυπώνει με απόφασή του τη σύμφωνη γνώμη για τις μελέτες του αγιογραφικού, ξυλογλυπτικού, μαρμαρογλυπτικού και γενικά του διάκοσμου όλων των Ιερών Ναών και Ιερών Μονών της αρμοδιότητάς του, πριν από την έκδοση της «καλλιτεχνικής άδειας» από την Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ.. γ. Το Σ.Ε.Α.Κ.Δ. μπορεί να αναπέμπει για επανέλεγχο την ελεγχόμενη μελέτη προς βελτίωση ή ανασύνταξη ή να ζητά διευκρινίσεις από τον ενδιαφερόμενο ή τον κατά νόμο εξουσιοδοτημένο Μηχανικό του, εγγράφως, σύμφωνα με τη κείμενη νομοθεσία. δ. Σε περίπτωση οριστικής έκδοσης αρνητικής γνώμης του Σ.Ε.Α.Κ.Δ., σύμφωνα με τις παραπάνω περιπτώσεις, εμποδίζεται η πρόοδος της διαδικασίας αδειοδότησης για τα όργανα που αποφασίζουν. ε. Σε περιπτώσεις κατασκευών που έχουν τεχνικές ιδιαιτερότητες, το Σ.Ε.Α.Κ.Δ. μπορεί να ζητά και τον έλεγχο άλλων μελετών, που θα υποβληθούν στον φάκελο της άδειας, οι οποίες έχουν σύμφωνα με την κρίση του Σ.Ε.Α.Κ.Δ. τεχνική συνάφεια προς την ελεγχόμενη - 153 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 154

αρχιτεκτονική μελέτη, εφ’ όσον είναι αναγκαία η εκτίμησή τους για την πληρέστερη αξιολόγηση της αρχιτεκτονικής μελέτης. στ. Εισηγείται προς τον αρμόδιο Υπουργό για την έκδοση απόφασης χορήγησης κατά παρέκκλιση όρων δόμησης σύμφωνα με το άρθρο 12 παρ. 11 του Ν. 4258/2014 (Φ.Ε.Κ. 94/Α΄/14.4.2014). Άρθρο 5 Αρμοδιότητες Προέδρου − Συνεδριάσεις Σ.Ε.Α.Κ.Δ. 1. Ο Πρόεδρος του Σ.Ε.Α.Κ.Δ. ορίζει τον εισηγητή κάθε θέματος. Ο καθορισμός της συχνότητας τακτικών συνεδριάσεων καθορίζεται με αποφάσεις του Σ.Ε.Α.Κ.Δ.. Ο Πρόεδρος σε συνεργασία με την Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ., ορίζει τους εισηγητές επί των μελετών, κανονίζει την σειρά εξέτασης των μελετών από το Σ.Ε.Α.Κ.Δ. τηρουμένης της αρχής της χρονικής προτεραιότητας, εκτός εάν σύμφωνα με την εκτίμηση του Προέδρου υφίσταται λόγος του κατ’ επείγοντος (π.χ. απώλεια χρηματοδότησης έργου, κίνδυνος ατυχήματος λόγω φθορών, δημιουργία νέας Ενορίας και άλλα τα οποία καθορίζει ο ίδιος). 2. Κατά τις συνεδριάσεις του Σ.Ε.Α.Κ.Δ. επιτρέπεται η κλήση και εμφάνιση των αιτούντων ή και των νομίμως, εξουσιοδοτημένων Μηχανικών τους, προς παροχή διευκρινίσεων, οι οποίοι αποχωρούν πριν από τη συζήτηση και την έκδοση απόφασης του Σ.Ε.Α.Κ.Δ.. Στις συνεδριάσεις του Σ.Ε.Α.Κ.Δ. μπορούν να κληθούν και να καταθέσουν την γνώμη τους ειδικοί επιστήμονες, σύμβουλοι, όπως επίσης και τα αναπληρωματικά μέλη του Σ.Ε.Α.Κ.Δ. οι οποίοι μετά την κατάθεσης της γνώμης τους αποχωρούν κατόπιν εντολής του Προέδρου. Επιτρέπεται η συμμετοχή των μελών του Σ.Ε.Α.Κ.Δ. στην συνεδρίαση μέσω τηλεδιάσκεψης ή διαδικτυακών μέσων, όπως οι κατά καιρούς νόμοι ορίζουν. 3. Το Σ.Ε.Α.Κ.Δ. συνεδριάζει σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 14−15 του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας του Ν. 2690/1999 (Φ.Ε.Κ.45/Α΄/9.3.1999), όπως κάθε φορά ισχύει. Ως προς τη σύγκληση, συνεδρίαση και λήψη των αποφάσεων, ισχύουν οι γενικές περί λειτουργίας των συλλογικών οργάνων διατάξεις του διοικητικού δικαίου. Άρθρο 6 Αρμοδιότητες Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. - Τμήμα έκδοσης αδειών δόμησης. 1. Το τμήμα έκδοσης αδειών δόμησης της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. εκδίδει τις - 154 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 155

διοικητικές πράξεις που αναφέρονται σ’ αυτό το άρθρο για τις εξής οικοδομικές εργασίες ή χρήσεις που αφορούν: α. Τα Μητροπολιτικά Οικήματα, ένα για κάθε Εκκλησιαστική Επαρχία. β. Τους Ιερούς Ναούς των Ενοριών και των προσκτισμάτων τους, που ανήκουν αποκλειστικά και μόνο σε Εκκλησιαστικά Νομικά Πρόσωπα του Ν. 4149/1961 (Φ.Ε.Κ. 41/Α΄/16.3.1961), όπως αυτός τροποποιήθηκε και συμπληρώθηκε εκτενέστερα, τις Ιερές Μητροπόλεις Δωδεκανήσου και την Πατριαρχική Εξαρχία της Πάτμου. γ. Τις Ιερές Μονές και τα Ιερά Μετόχιά τους, της κανονικής δικαιοδοσίας της Εκκλησίας της Κρήτης, των Ιερών Μητροπόλεων Δωδεκανήσου και της Πατριαρχικής Εξαρχίας της Πάτμου, ειδικά δε σε ό,τι αφορά τον περίβολό τους και σε ό,τι περικλείεται εντός αυτού και εξυπηρετεί την κοινοβιακή και μοναστηριακή ζωή. δ. Τις Ιερές Πατριαρχικές και Σταυροπηγιακές Μονές και τα Μετόχιά τους, των οποίων η αίτηση περί έκδοσης άδειας δομήσεως πρέπει να συνοδεύεται εκτός των άλλων και από την έγκριση της Αγίας και Ιεράς Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου. 2. Το τμήμα έκδοσης αδειών δόμησης της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. εκδίδει την «άδεια δόμησης» για κάθε οικοδομική εργασία, η οποία αφορά: α. Τα Μητροπολιτικά Οικήματα ένα (1) για κάθε Εκκλησιαστική Επαρχία της Εκκλησίας της Κρήτης και των Ιερών Μητροπόλεων Δωδεκανήσου, τα οποία καλύπτουν τις ανάγκες για Επισκοπικό Παρεκκλήσιο, χώρο διαμονής του Αρχιερέως χώρους φιλοξενίας, γραφεία διοίκησης και επί πλέον στο ίδιο οίκημα χώρους εκδηλώσεων, κοινωνικών, ποιμαντικών, πολιτιστικών, εκπαιδευτικών, φιλανθρωπικών δραστηριοτήτων, χώρους κατηχήσεως, βιβλιοθήκης, μαγειρείων, Η/Μ εγκαταστάσεων, στεγασμένων χώρων στάθμευσης καθώς και βοηθητικούς χώρους (αποθήκες, αρχεία κ.λπ.). β. Τους Ιερούς Ναούς των Ενοριών και τα προσκτίσματά τους, όπως αναφέρονται στην παρ. 1.β., του παρόντος άρθρου. Ως πρόσκτισμα νοείται κάθε οικοδόμημα, το οποίο αποτελεί ενιαίο με τον Ιερό Ναό αρχιτεκτονικό σύνολο και η χρήση του οποίου εξυπηρετεί τον Ιερό Ναό (ως λ.χ. κωδωνοστάσιο, πρεσβυτέριο, πνευματικό ή πολιτιστικό κέντρο, βιβλιοθήκη, γραφεία, χώροι κατήχησης, φιλανθρωπικών και προνοιακών δομών, μαγειρείων, εστίασης, άθλησης, εκπαιδευτικών, επιμορφωτικών δραστηριοτήτων, αποθηκών, υγιεινής, Η/Μ εγκαταστάσεων και στεγασμένων χώρων στάθμευσης). - 155 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 156

γ. Στις Ιερές Μονές και στα ανήκοντα σε αυτές Μετόχια, τον περίβολο και ό.τι περικλείεται μέσα σε αυτόν και εξυπηρετεί την κοινοβιακή και μοναστηριακή ζωή. δ. Στα Ησυχαστήρια, τα οποία υπάγονται και εποπτεύονται από τα οικεία Εκκλησιαστικά νομικά πρόσωπα, τον περίβολο αυτών και ό,τι περικλείεται μέσα σε αυτόν που εξυπηρετεί την ησυχαστική ζωή. Για την υποβολή αίτησης άδειας δόμησης απαιτούνται, εκτός των υπό του νόμου 4258/2014 (Φ.Ε.Κ. 94/Α΄/14.4.2014) δικαιολογητικών και οι σχετικές εγκριτικές πράξεις και αποφάσεις του νομικού προσώπου στο οποίο υπάγονται, όπως αυτό προβλέπεται από το νόμο 4169/1961(Φ.Ε.Κ. 65/Α΄/12.3.2013). Ως προς την άδεια δόμησης ισχύουν όλα όσα (δικαιολογητικά στοιχεία και μελέτες για την έκδοσή της, χρονική διάρκεια, προϋποθέσεις έκδοσης, αναθεώρησης και ανάκλησης, κανόνες δημοσιότητας κ.λ.π.) ισχύουν σύμφωνα με την εκάστοτε κείμενη νομοθεσία περί των αδειών δόμησης. 3.α. Το τμήμα έκδοσης αδειών δόμησης της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. εκδίδει την άδεια χρήσης των λατρευτικών χώρων καθώς επίσης και την άδεια χρήσης μη λατρευτικών εκκλησιαστικών χώρων, οι οποίες περιέχονται στο ίδιο στέλεχος της άδειας δόμησης. β. Οι άδειες της παραγράφου αυτής υπογράφονται από τον Κληρικό Προϊστάμενο της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. μετά την άδεια δόμησης και αποτελούν προϋπόθεση της νόμιμης έναρξης εργασιών ή χρήσης, σύμφωνα με το άρθρο 12 παρ. 6 του Ν. 4258/2014 (Φ.Ε.Κ. 94/Α΄/14.4.2014). γ. Η άδεια χρήσης λατρευτικών χώρων ή η άδεια χρήσης μη λατρευτικών εκκλησιαστικών χώρων σφραγίζεται και υπογράφεται «με την εντολή της Ιεράς Επαρχιακής Συνόδου της Εκκλησίας της Κρήτης» από τον Προϊστάμενο της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ.. δ. Προϋπόθεση για την υπογραφή των παραπάνω αδειών χρήσης είναι η υπογραφή της άδειας δόμησης από τον αρμόδιο υπάλληλο της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ.. ε. Τα εκκλησιαστικώς προβλεπόμενα για τον καθαγιασμό των λατρευτικών χώρων και την έναρξη λειτουργίας των μη λατρευτικών εκκλησιαστικών χώρων αφορούν τους κατά τόπους Αρχιερείς της κανονικής δικαιοδοσίας της Εκκλησίας της Κρήτης, των Ιερών Μητροπόλεων Δωδεκανήσου και τον Πατριαρχικό Έξαρχο της Πάτμου. - 156 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 157

στ. Οποιαδήποτε νέα χρήση παραβιάζει το περιεχόμενο των αδειών δόμησης και χρήσης, και δεν τελεί υπό τήν κανονική εκκλησιαστική δικαιοδοσία του επιχωρίου Αρχιερέως αποτελεί πολεοδομική παράβαση με την έννοια της μη νόμιμης χρήσης, που επισύρει τις νόμιμες συνέπειες της πολεοδομικής νομοθεσίας, πέρα των συνεπειών, από άλλες διατάξεις του Εκκλησιαστικού, Ποινικού κ.λ.π. Δικαίου. 4. Εκδίδει την καλλιτεχνική άδεια για κάθε Ιερό Ναό που ανήκει σε Ιερά Μονή ή Ενορία καθώς και για τους επιπλέον χώρους που εξυπηρετούν τις ανάγκες τους, προκειμένου να γίνουν καλλιτεχνικές εργασίες, αγιογράφηση, τοποθέτηση ξυλόγλυπτου ή μαρμαρόγλυπτου διάκοσμου ή υαλοστασίων βιτρώ κ.λ.π. Η καλλιτεχνική άδεια εκδίδεται από την Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. μετά από γνώμη του Σ.Ε.Α.Κ.Δ.. 5. Το τμήμα έκδοσης αδειών δόμησης της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. διακόπτει οποιαδήποτε εργασία που την αφορά μετά από ενυπόγραφη καταγγελία από φυσικό ή νομικό πρόσωπο, τηρούμενων των διαδικασιών που προβλέπει η εκάστοτε ισχύουσα νομοθεσία. Η Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ., περαιτέρω, έχει όσες αρμοδιότητες προβλέπει η εκάστοτε ισχύουσα νομοθεσία σχετικά με τις Υ.ΔΟΜ., όπως την αναθεώρηση ή ενημέρωση ή ανάκληση της άδειας δόμησης, την έκδοση σήματος διακοπής οικοδομικών εργασιών κ.λπ. Άρθρο 7 Αρμοδιότητες Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. – Τμήμα αυθαιρέτων. Το τμήμα αυθαιρέτων της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. έχει τις αρμοδιότητες, οι οποίες σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία ασκούνται από τις Υ.ΔΟΜ. επί των αυθαιρέτων κατασκευών ή χρήσεων. Ειδικότερα: 1. Σε περίπτωση άσκησης ελέγχου σε εκκλησιαστικές κατασκευές της αρμοδιότητας της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ., παραλαμβάνει το πόρισμα του ελεγκτή δόμησης. 2. Εάν δεν διαπιστωθούν παραβάσεις, το πόρισμα του ελεγκτή δόμησης κοινοποιείται από το τμήμα αυθαιρέτων προς τον κύριο του έργου και τον επιβλέποντα μηχανικό για την συνέχιση των εργασιών. 3. Εάν διαπιστωθούν παραβάσεις το τμήμα: α. Εκδίδει σήμα διακοπής εργασιών, το οποίο κοινοποιεί αρμοδίως. β. Επιβάλλει τις προβλεπόμενες κυρώσεις και τα πρόστιμα κατά το πόρισμα του ελεγκτή δόμησης. γ. Αντίγραφο της πράξης του, σχετικά με την επιβολή κυρώσεων, - 157 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 158

στην οποία επισυνάπτεται το πόρισμα του ελεγκτή δόμησης, αποστέλλει προς τον κύριο του έργου, τον επιβλέποντα Μηχανικό και την αρμόδια Αστυνομική Αρχή, η οποία διακόπτει χωρίς άλλη ειδοποίηση τις οικοδομικές εργασίες και παρακολουθεί την τήρηση της διακοπής. δ. Υποχρεούται να αποστείλει την ίδια ημέρα το πόρισμα διακοπής των εργασιών στην Εκκλησιαστική Επαρχία που αφορά και με ευθύνη του Μητροπολιτικού γραφείου να αναρτηθεί και διατηρηθεί για 20 ημέρες. Η μη τοιχοκόλληση της έκθεσης δεν εμποδίζει την πρόοδο της περαιτέρω διαδικασίας. Κατά τα λοιπά εφαρμόζονται οι διατάξεις του Π.Δ. 267/1998 (Φ.Ε.Κ. 195/Α΄/21.8.1998), όπως κάθε φορά ισχύει. ε. Προσφυγές κατά των πράξεων ή παραλείψεων των οργάνων της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ., οι οποίες εκδίδονται σύμφωνα με την εφαρμογή της νομοθεσίας για τα αυθαίρετα και για τα πορίσματα των Ελεγκτών Δόμησης ασκούνται ενώπιον του αρμόδιου Συμβουλίου Πολεοδομικών Θεμάτων και Αμφισβητήσεων (ΣΥ.ΠΟ.Θ.Α.) της οικείας Περιφερειακής Ενότητας, μόνον για λόγους νομιμότητας, εντός τριάντα ημερών, με κατάθεση της προσφυγής στο πρωτόκολλο της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ.. Για να γίνει παραδεκτή η προσφυγή απαιτείται η καταβολή παράβολου ύψους πενήντα (50) ευρώ. Αν η προσφυγή γίνει δεκτή, το παράβολο επιστρέφεται. Τα ποσά των παραβόλων αποτελούν έσοδο του Κρατικού Προϋπολογισμού. Άρθρο 8 Ανασύσταση φακέλων - Ηλεκτρονικό πρωτόκολλο Η Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. μέσω της γραμματείας της, τηρεί το αρχείο των αδειών της Εκκλησίας της Κρήτης, των Ιερών Μητροπόλεων Δωδεκανήσου και της Πατριαρχικής Εξαρχίας της Πάτμου, των πράξεων και στοιχείων της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. και του Σ.Ε.Α.Κ.Δ. και προβαίνει με εντολή του Προϊστάμενου, σε ανασύσταση φακέλων όταν παραστεί ανάγκη, τηρεί το ηλεκτρονικό πρωτόκολλο και την ιστοσελίδα της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ., διεξάγει την αλληλογραφία της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. και του Σ.Ε.Α.Κ.Δ., παρέχει διοικητική και κάθε άλλη υποστήριξη στο Σ.Ε.Α.Κ.Δ. και γενικά επιμελείται στο πλαίσιο των εντολών του Προϊσταμένου την καθημερινή διοικητική υποστήριξη του έργου της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. και του Σ.Ε.Α.Κ.Δ.. Η Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. μπορεί να απασχολεί στο πλαίσιο πρακτικής άσκησης και φοιτητές ή αποφοίτους Α.Ε.Ι. και Τ.Ε.Ι. αναλόγων ειδικοτήτων.

- 158 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 159

Άρθρο 9 Αρμοδιότητες προσωπικού Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. 1. Ο Προϊστάμενος: α. Εκτελεί τις εντολές και αποφάσεις της Ιεράς Επαρχιακής Συνόδου της Εκκλησίας της Κρήτης. β. Εκπροσωπεί την Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. και το Σ.Ε.Α.Κ.Δ. μετά από σχετική απόφαση του Σ.Ε.Α..Κ.Δ., ενώπιον του εποπτεύοντος Υπουργού. γ. Εκδίδει, υπογράφει και σφραγίζει την άδεια χρήσης λειτουργικών ή μη λειτουργικών εκκλησιαστικών χώρων με την εντολή της Ιεράς Επαρχιακής Συνόδου της Εκκλησίας της Κρήτης, μετά από την έκδοση της άδειας δόμησης και επί του στελέχους της αδείας. δ. Είναι ο υπηρεσιακός και πειθαρχικός Προϊστάμενος του προσωπικού της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ.. ε. Εκπροσωπεί δικαστικά και εξώδικα την Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. και το Σ.Ε.Α.Κ.Δ. μετά από απόφαση του Σ.Ε.Α.Κ.Δ., ενώπιον των διοικητικών και δικαστικών αρχών και δίνει εντολή για εξώδικη ή δικαστική υπεράσπιση των Νομικών Προσώπων τα οποία υπάγονται στην Εκκλησία της Κρήτης, τις Ιερές Μητροπόλεις Δωδεκανήσου και την Πατριαρχική Εξαρχία της Πάτμου, όταν προσβάλλονται πράξεις της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. ή του Σ.Ε.Α.Κ.Δ.. Προ πάσης ενεργείας του, οφείλει να έρχεται σε συνεργασία με τους κατά τόπους κανονικούς Αρχιερείς. στ. Εισηγείται με έγγραφη έκθεση προς την Ιερά Επαρχιακή Σύνοδο της Εκκλησίας της Κρήτης κάθε ζήτημα που αφορά στη λειτουργία, οργάνωση, οικονομική διαχείριση, επιστημονική, διοικητική και οικονομική υποστήριξη της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ., την υπηρεσιακή, βαθμολογική και μισθολογική κατάσταση, τοποθέτηση, μετακινήσεις, αποσπάσεις, μεταθέσεις, αναθέσεις παράλληλων καθηκόντων των υπαλλήλων της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. ή άλλων εκκλησιαστικών υπαλλήλων για εξυπηρέτηση της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. και του Σ.Ε.Α.Κ.Δ.. ζ. Εισηγείται προς την Ιερά Επαρχιακή Σύνοδο της Εκκλησίας της Κρήτης τον ετήσιο οικονομικό Προϋπολογισμό και Απολογισμό της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. και του Σ.Ε.Α.Κ.Δ. όπως και προτάσεις για την οργάνωση και καλύτερη διεκπεραίωση του έργου τους. Επίσης, υποβάλλει στην Ιερά Επαρχιακή Σύνοδο της Εκκλησίας Κρήτης ετήσιο Απολογισμό έργου της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. και του Σ.Ε.Α.Κ.Δ.. Εν συνεχεία η Ιερά Επαρχιακή Σύνοδος υποβάλλει αυτόν στο Οικουμνενικό Πατριαρχείο. η. Συνεργάζεται με τους υπαλλήλους και τους συνεργάτες της - 159 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 160

Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. για κάθε θέμα το οποίο χρήζει προώθησης ή το οποίο θα συμβάλει στην με τον καλύτερο τρόπο εύρυθμη λειτουργία της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. ή του Σ.Ε.Α.Κ.Δ.. θ. Εισηγείται προς την Ιερά Επαρχιακή Σύνοδο της Εκκλησίας της Κρήτης την συγκρότηση επιτροπών για την αντιμετώπιση ειδικών ζητημάτων των οποίων η θεραπεία ανήκει στην αρμοδιότητα της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. και του Σ.Ε.Α.Κ.Δ. που αφορούν τα Νομικά Πρόσωπα του Ν. 4149/1961 (Φ.Ε.Κ. 41/Α΄/16.3.1961). Το ίδιο ισχύει και για θέματα τα οποία έχει αναθέσει η Ιερά Επαρχιακή Σύνοδος της Εκκλησίας της Κρήτης προς την Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. ή τα οποία κρίνονται αναγκαία για την προώθηση του έργου της. Σε ό,τι αφορά τα Νομικά Πρόσωπα τα οποία υπάγονται στις Ιερές Μητροπόλεις Δωδεκανήσου και την Πατριαρχική Εξαρχία της Πάτμου εισηγείται σχετικώς προς τους Μητροπολίτες της Δωδεκανήσου και τον Πατριαρχικό Έξαρχο της Πάτμου. ι. Διαβιβάζει μέσω εγγράφου του την αλληλογραφία της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. και του Σ.Ε.Α.Κ.Δ., όταν αυτή απευθύνεται προς τις Εκκλησιαστικές Αρχές της αρμοδιότητάς της. ια. Εισηγείται τα διάφορα θέματα κατά τις συνεδριάσεις του Σ.Ε.Α.Κ.Δ., αναπληρούμενος από υπάλληλο που ορίζει ο ίδιος. ιβ. Είναι ο σύνδεσμος μεταξύ της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. και της Δ.Ο.Κ.Κ. του Υ.Π.Ε.Κ.Α.. ιγ. Συνεργάζεται με τον Πρόεδρο του Σ.Ε.Α.Κ.Δ. για την σύνταξη της ημερήσιας διάταξης των συνεδριάσεων του. ιδ. Συντάσσει τις εκθέσεις, αξιολογήσεις του υπάρχοντος προσωπικού. ιε. Ασκεί την εποπτεία και έχει την καθημερινή διοικητική ευθύνη λειτουργίας των τμημάτων και των υποθέσεων της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. και δίνει εντολές για τη διοικητική υποστήριξη του έργου του Σ.Ε.Α.Κ.Δ.. ιστ. Υπογράφει όλα τα έγγραφα της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. προς τρίτους, εκκλησιαστικές ή παντός είδους διοικητικές αρχές, νομικά ή φυσικά πρόσωπα ή ενώσεις προσώπων, όπως και τις διοικητικές πράξεις αρμοδιότητας της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ., ενώ μπορεί να εξουσιοδοτεί άλλους υπαλλήλους της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. για έκδοση ή υπογραφή των πράξεων της αρμοδιότητάς του. Ειδικότερα μπορεί με απόφασή του, κατά το άρθρο 9 του Ν. 2690/1999 (Φ.Ε.Κ. 45/Α΄/5.3.1999), να εκχωρεί μέρος των αρμοδιοτήτων του σε υπαλλήλους της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. για συγκεκριμένο χρόνο ή κατά τον ίδιο τρόπο να παρέχει εξουσιοδότηση υπογραφής. - 160 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 161

ιζ. Εισηγείται προς την Ιερά Επαρχιακή Σύνοδο της Εκκλησίας της Κρήτης την αξιοποίηση των υπέρ της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. και του Σ.Ε.Α.Κ.Δ. εισπραττόμενων πόρων. ιη. Εισηγείται προς την Ιερά Επαρχιακή Σύνοδο της Εκκλησίας της Κρήτης, την ανάληψη υποχρεώσεων σε βάρος του προϋπολογισμού της Υ.ΔΟΜ. και του Σ.Ε.Α.Κ.Δ.. ιθ. Μονογράφει όλα τα εισερχόμενα και υπογράφει όλα τα εξερχόμενα έγγραφα της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του. κ. Διαβιβάζει και κοινοποιεί τις γνωμοδοτήσεις και λοιπά έγγραφα του Σ.Ε.Α.Κ.Δ. προς τους ενδιαφερόμενους. κα. Συνεργάζεται με τις νομικές υπηρεσίες των Νομικών Προσώπων τα οποία υπάγονται στην Εκκλησία της Κρήτης, τις Ιερές Μητροπόλεις της Δωδεκανήσου και την Πατριαρχική Εξαρχία της Πάτμου για τις περιπτώσεις διοικητικής ή δικαστικής προσβολής των διοικητικών πράξεων της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. ή του Σ.Ε.Α.Κ.Δ. ενώπιον των αρμόδιων αρχών ή δικαστηρίων και μεριμνά για την παροχή εντολής προς διασφάλιση του κύρους και της εκτελεστότητας των διοικητικών πράξεων της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. και του Σ.Ε.Α.Κ.Δ.. κβ. Εκδίδει ημερήσιες διαταγές περί της εσωτερικής οργάνωσης και ανάθεσης καθηκόντων στους υπαλλήλους της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ.. Άρθρο 10 Διοικητική διαδικασία αδειοδότησης Α. Διαδικασία αδειοδότησης των κατασκευών και χρήσεων των Νομικών Προσώπων τα οποία υπάγονται στην Εκκλησία της Κρήτης, των Ιερών Μητροπόλεων της Δωδεκανήσου και της Πατριαρχικής Εξαρχίας της Πάτμου. Για την νόμιμη έναρξη των εργασιών κάθε κατασκευής ή της αλλαγής χρήσης της γενικής αρμοδιότητας της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. προϋποτίθεται κατά σειρά: 1. Η υποβολή αίτησης προς τον οικείο Αρχιερέα για την έκδοση εγγράφου συμφώνου γνώμης, σχετικά με την εκκλησιαστική κατασκευή ή χρήση, συμπεριλαμβανομένου νόμιμου μεταγεγραμμένου τίτλου. 2. Η κατάθεση της αρχιτεκτονικής μελέτης στον οικείο Αρχιερέα, για την προώθησή της προς το Σ.Ε.Α.Κ.Δ. και την έκδοση θετικής γνώμης του Σ.Ε.Α.Κ.Δ. επί της αρχιτεκτονικής μελέτης. 3. Η έγγραφη σύμφωνη γνώμη−άδεια του οικείου Αρχιερέα, εγκε- 161 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 162

κριμένη από το οικείο Μητροπολιτικό Συμβούλιο, για την εκκλησιαστική κατασκευή ή χρήση, χωρίς την οποία, ο φάκελος για την γνωμοδότηση του Σ.Ε.Α.Κ.Δ. και την έγκριση δόμησης δεν προωθούνται στο Σ.Ε.Α.Κ.Δ. και την Δ.Ο.Κ.Κ., αλλά επιστρέφονται στον ενδιαφερόμενο και η πρόοδος της διαδικασίας εμποδίζεται. Σε ό,τι αφορά τα Νομικά Πρόσωπα τα οποία υπάγονται στις Ιερές Μητροπόλεις Δωδεκανήσου και την Πατριαρχική Εξαρχία της Πάτμου, απαιτείται η έγγραφη σύμφωνη γνώμη των Μητροπολιτών των Ιερών Μητροπόλεων Δωδεκανήσου και για την Πατριαρχική Εξαρχία της Πάτμου, του Πατριαρχικού Εξάρχου Πάτμου. 4. Η επιστροφή από το Σ.Ε.Α.Κ.Δ. της αρχιτεκτονικής μελέτης με σύμφωνη γνώμη του προς την Ιερά Μητρόπολη, η οποία διαβιβάζει την αίτηση για την έγκριση δόμησης με τα λοιπά δικαιολογητικά της προς την Δ.Ο.Κ.Κ.. 5. Η ενημέρωση των αιτούντων και η κατάθεση ακόμα τριών αντιγράφων της πλήρους μελέτης για την θεώρησή τους και η παράδοσή τους, δηλαδή ένα (1) στην Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ., ένα (1) στην οικεία Μητρόπολη, ένα (1) στον αιτούντα την άδεια για αυτά που στην παρούσα αναγράφονται και ένα (1) στο Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής. 6. Σε περιπτώσεις εργασιών ή χρήσεων, σχετικά με τις οποίες δεν απαιτείται η έγκριση αρχιτεκτονικής μελέτης ή μελέτης συντήρησης, ο οικείος Αρχιερέας εφ’ όσον εκδώσει σύμφωνη γνώμη για αυτές, προωθεί την αίτηση με τα δικαιολογητικά της και τη σύμφωνη γνώμη του στην Δ.Ο.Κ.Κ. για την έκδοση έγκρισης δόμησης. 7. Η κατάθεση - αίτηση και των δικαιολογητικών του ενδιαφερομένου, μαζί με την έγγραφη σύμφωνη γνώμη του οικείου Αρχιερέα, προς την Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. για την έκδοση άδειας δόμησης, η οποία υποβάλλεται μετά από την έκδοση της έγκρισης δόμησης. 8. Η έκδοση άδειας δόμησης από την Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. αφού εξετάσει τις μελέτες και τα σύμφωνα με τον νόμο δικαιολογητικά. 9. Η άδεια χρήσης η οποία περιλαμβάνεται στο στέλεχος της άδειας δόμησης, σφραγίζεται δε και υπογράφεται με την εντολή της Ιεράς Επαρχιακής Συνόδου της Εκκλησίας της Κρήτης από τον Προϊστάμενο, εφ’ όσον η Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. εκδώσει την άδεια δόμησης και αποτελεί πρόσθετη νόμιμη προϋπόθεση για την έναρξη των εργασιών. 10. Αυθημερόν αποστέλλεται στέλεχος της άδειας δόμησης από την Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. προς την Δ.Ο.Κ.Κ., οπότε αποτελεί αρχείο της Δ.Ο.Κ.Κ. - 162 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 163

για την εκκίνηση της διαδικασίας ελέγχου των κατασκευών σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις. Β. Διαδικασία αδειοδότησης ιδιωτικών Ιερών Ναών Για την αδειοδότηση των ιδιωτικών Ιερών Ναών, απαιτείται: 1) Η υποβολή αίτησης του ιδιώτη (φυσικού ή νομικού προσώπου δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου) προς το οικείο Μητροπολιτικό Συμβούλιο σε ό,τι αφορά στην Ιερά Αρχιεπισκοπή και τις Ιερές Μητροπόλεις της Εκκλησίας Κρήτης, στον οικείο Αρχιερέα, σε ό,τι αφορά τις Ιερές Μητροπόλεις Δωδεκανήσου και τον Πατριαρχικό Έξαρχο σε ό,τι αφορά την Πατριαρχική Εξαρχία Πάτμου για την παροχή έγγραφης σύμφωνης γνώμης σχετικά με την εκκλησιαστική κατασκευή ή χρήση. Στην περίπτωση που το οικείο Μητροπολιτικό Συμβούλιο για την Εκκλησία Κρήτης, ή ο οικείος Αρχιερέας για τις Μητροπόλεις της Δωδεκανήσου ή Πατριαρχικός Έξαρχος Πάτμου απορρίψει την αίτηση, η απορριπτική απόφαση πρέπει να είναι ειδικώς αιτιολογημένη και να στηρίζεται στην κείμενη εκκλησιαστική και πολεοδομική νομοθεσία. 2) Η έγγραφη σύμφωνη γνώμη − άδεια του οικείου Μητροπολιτικού Συμβουλίου για την Εκκλησία Κρήτης, ή του οικείου Αρχιερέα για τις Μητροπόλεις Δωδεκανήσου ή του Πατριαρχικού Εξάρχου για την Πατριαρχική Εξαρχία Πάτμου για την εκκλησιαστική κατασκευή ή χρήση. Χωρίς σύμφωνη γνώμη ο φάκελος για την γνωμοδότηση του τοπικού Σ. Α. του Ν. 4030/2011(ΦΕΚ Α/ 249/25.11.2011) και η αίτηση για την έγκριση δόμησης δεν προωθούνται στο Σ.Α. και την αρμοδία Υ.ΔΟΜ. και η έκδοση έγκρισης δόμησης από την εν λόγω Υ.ΔΟΜ. εμποδίζεται (άρθρο 2 παρ. 2 περ. Θ. εδαφ. 1 του ν. 4030/2011 (ΦΕΚ Α/ 249/ 25.11.2011). 3) Η προώθηση της αίτησης και των δικαιολογητικών για την έγκριση δόμησης και την άδεια δόμησης από το Μητροπολιτικό Συμβούλιο για την Εκκλησία Κρήτης, ή τον οικείο Αρχιερέα για τις Μητροπόλεις Δωδεκανήσου ή τον Πατριαρχικό Έξαρχο για την Πατριαρχική Εξαρχία Πάτμου προς την κατά τόπο αρμοδία Υ.ΔΟΜ. του οικείου Δήμου, η οποία έχει την αρμοδιότητα έκδοσής τους. 4) Ως προς τη λειτουργία των ιδιωτικών Ιερών Ναών, εφαρμόζονται αυστηρώς οι ισχύουσες εκκλησιαστικές διατάξεις. Γ. Η παραπάνω διαδικασία (Α και Β) τηρείται για κάθε Ιερά Μονή ή Ιερό Ναό, ή εκκλησιαστικό ίδρυμα ή εκκλησιαστική Σχολή η οποία ακο- 163 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 164

λουθεί το δόγμα της Ανατολικής Ορθοδόξου Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας είτε ανήκει σε εκκλησιαστικό νομικό πρόσωπο ή σε φυσικό πρόσωπο ή νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου (άρθρο 2 παρ. 2 περ. 2θ του ν. 4030/2011 (ΦΕΚ Α/ 249/25.11.2011), δηλ. για τα Εκκλησιαστικά Νομικά Πρόσωπα τα οποία υπάγονται στην κανονική δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου και ανήκουν στην Εκκλησία Κρήτης, τις Ιερές Μητροπόλεις Δωδεκανήσου και την Πατριαρχική Εξαρχία Πάτμου. Άρθρο 11 Βιβλία και Αρχείο Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. – Σ.Ε.Α.Κ.Δ. 1. Η Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. τηρεί: Α) Βιβλίο αδειών δόμησης της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. και γνωμοδοτήσεων του Σ.Ε.Α.Κ.Δ.. Β) Αρχείο: α) Εγκρίσεων δόμησης της Δ.Ο.Κ.Κ.. β) Αδειών δόμησης της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ.. γ) Γνωμοδοτήσεων και πρακτικών συνεδριάσεων του Σ.Ε.Α.Κ.Δ., φακέλων και σχεδίων που υποβλήθηκαν στο Σ.Ε.Α.Κ.Δ., όπως και δ) των υφιστάμενων απαραίτητων εγκρίσεων. 2. Στο βιβλίο αδειών και γνωμοδοτήσεων απαραίτητα συσχετίζονται οι εγκρίσεις δόμησης της Δ.Ο.Κ.Κ. με τις άδειες δόμησης της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. και τις γνωμοδοτήσεις του Σ.Ε.Α.Κ.Δ.. Το βιβλίο μπορεί να τηρείται ηλεκτρονικά μετά από εντολή του Προϊσταμένου. 3. Το αρχείο της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. τηρείται απαραίτητα και ηλεκτρονικά. Για τον σκοπό αυτό η Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. εισηγείται προς την Ιερά Επαρχιακή Σύνοδο της Εκκλησίας της Κρήτης την ανάθεση των υπηρεσιών ψηφιοποίησης του αρχείου. 4. Μετά την έκδοση της Υπουργικής Αποφάσεως του άρθρου 12 παρ. 7 του Ν.4258/2014 (Φ.Ε.Κ. 94/Α΄/14.4.2014) το αρχείο της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. διασυνδέεται ηλεκτρονικά με τις δημόσιες αρχές, οι οποίες είναι υπεύθυνες για την τήρηση του ηλεκτρονικού μητρώου της ταυτότητας κτιρίου σύμφωνα με τον Ν. 3843/2010 (Φ.Ε.Κ. 62/Α΄/28.4.2010) και τα εκτελεστικά του διατάγματα. Άρθρο 12 Σύστημα ηλεκτρονικής Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. Το σύστημα της Ηλεκτρονικής Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. καλύπτει τέσσερεις βασικές λειτουργικές περιοχές: 1.Πρωτόκολλο και Διαχείριση Εγγράφων. - 164 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 165

2. Διαχείριση και Έκδοση Αδειών Δόμησης. 3. Διαχείριση Αυθαιρέτων – Επικίνδυνων Κατασκευών – Υγρασιών. 4. Λοιπές Υποθέσεις. 1. Πρωτόκολλο και Διαχείριση Εγγράφων. Το σύστημα καλύπτει τις διαδικασίες του πρωτοκόλλου από την πρωτοκόλληση των αιτήσεων οποιασδήποτε μορφής έως την εσωτερική διακίνηση – παρακολούθηση των εγγράφων, τα οποία αφορούν σε υποθέσεις της υπηρεσίας. Αναλυτικότερα: 1.α. Εισερχόμενα − Εξερχόμενα Έγγραφα – Διεκπεραίωση Εγγράφων. Τα εισερχόμενα παραλαμβάνονται και πρωτοκολλούνται αρχικά στο πρωτόκολλο της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ.. Μετά την παραλαβή τους από την Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. αποδίδεται ένας μοναδικός αριθμός σε κάθε εισερχόμενο έγγραφο. Ο αριθμός είναι μοναδικός ανά έτος. Αντίστοιχη πρωτοκόλληση, με απόδοση μοναδικού αριθμού, υφίστανται και όλα τα εξερχόμενα έγγραφα, τα οποία αποστέλλει η Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. ή το Σ.Ε.Α.Κ.Δ. προς τρίτους είτε διαβιβάζονται απ’ ευθείας σε αυτούς είτε μέσω του Προϊσταμένου. 1.β. Τήρηση Πρωτοκόλλου: Τηρείται ηλεκτρονικό βιβλίο (γενικού) πρωτοκόλλου. Η επικοινωνία με τρίτους γίνεται με τον αριθμό του πρωτοκόλλου. 1.γ. Προώθηση − Χρέωση εγγράφων: Η γραμματεία της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. όταν παραλαμβάνει έγγραφο ή αίτηση, την καταχωρεί και της αποδίδει τον αριθμό πρωτοκόλλου. Στη συνέχεια, προωθείται ηλεκτρονικά κάθε υπόθεση στον υπάλληλο, ο οποίος θα την διεκπεραιώσει. 2. Διαχείριση και έκδοση αδειών δόμησης και αδειών χρήσης. Το σύστημα καλύπτει τη διαχείριση και την έκδοση αδειών δόμησης και αδειών χρήσης, από την κατάθεση του φακέλου και την επεξεργασία του, μέχρι την έκδοση άδειας δόμησης και της άδειας χρήσης. Αφού ολοκληρωθεί και αποσταλεί η άδεια, τίθεται ο φάκελος στο Αρχείο. Αναλυτικότερα: 2.α. Έλεγχος Πληρότητας. Ο έλεγχος πληρότητας των δικαιολογητικών, τα οποία καταθέτονται, διενεργείται με βάση τα κριτήρια της κείμενης νομοθεσίας ανάλογα με την κατηγορία της προς χορήγηση άδειας. Ο έλεγχος των απαιτούμενων δικαιολογητικών γίνεται, με βάση διαμορφωμένους πίνακες, της ανά - 165 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 166

κατηγορία άδειας, όπως είναι καταχωρημένοι στο σύστημα. Εφ’ όσον από τον έλεγχο πληρότητας προκύψει ότι ο φάκελος δεν είναι πλήρης, επιστρέφεται στον μηχανικό ή τον αιτούντα και κρατείται ως ιστορικό στοιχείο στο σύστημα ή ζητείται η συμπλήρωση του φακέλου. Εάν από τον έλεγχο πληρότητας προκύψει ότι ο φάκελος είναι πλήρης, αποδίδεται από το σύστημα αριθμός φακέλου και υποβάλλεται ο φάκελος στο πρωτόκολλο για πρωτοκόλληση. 2.β. Έλεγχος φακέλου άδειας δόμησης. Για να εκδοθεί η άδεια δόμησης, ο φάκελος υποβάλλεται σε σειρά ελέγχων (σταδίων), η οποία ορίζεται ανάλογα με την αιτούμενη κατηγορία της άδειας και είναι προκαθορισμένοι στο σύστημα με βάση την διαδικασία ελέγχου. Κάθε στάδιο διεκπεραιώνεται από τον αρμόδιο μηχανικό σύμφωνα προς τις χρεώσεις, οι οποίες καταχωρίζονται στο σύστημα και η πορεία του φακέλου καταγράφεται λεπτομερώς και παρακολουθούνται όλα τα στάδια και οι διαδικασίες ελέγχου. Εάν υπάρχουν ενδιάμεσες παρατηρήσεις, το σύστημα δίνει την δυνατότητα αποστολής τους στον αιτούντα ή τον μηχανικό μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, τηλεομοιοτύπου ή άλλου μέσου. 2.γ. Έλεγχος προτελικός – έκδοση άδειας δόμησης. Αποτελεί τον τελευταίο έλεγχο για τον εντοπισμό πιθανών εκκρεμοτήτων. Όταν ο έλεγχος διενεργηθεί από τον αρμόδιο υπάλληλο και, αν δεν υπάρχει ανάγκη συμπληρωματικού ελέγχου, ενημερώνεται το σύστημα και εκδίδεται η άδεια δόμησης η οποία αποκτά έναν μοναδικό αριθμό από το σύστημα (ανά έτος). 2.δ. Μετά από την έκδοση της άδειας δόμησης εκδίδεται η άδεια χρήσης, η οποία αποκτά έναν μοναδικό αριθμό από το σύστημα (ανά έτος). 3. Διαχείριση αυθαιρέτων – επικίνδυνων – υγρασιών. Το σύστημα καλύπτει τις διαδικασίες για την διαχείριση των αυθαιρέτων – επικίνδυνων κτισμάτων και των υγρασιών, από την κατάθεση των καταγγελιών ή άλλων δηλώσεων και φακέλων για αυθαίρετα και επικίνδυνα κτίσματα έως την έκδοση πράξης κατεδάφισης ή επιβολής προστίμων και την έκδοση χρηματικών καταλόγων καθώς και την έκδοση γενικά κάθε πράξης αρμοδιότητας των Υ.ΔΟΜ. Αναλυτικότερα: - 166 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 167

3.α. Έλεγχος Αυθαιρέτων. Στο σύστημα καταχωρούνται καταγγελίες για αυθαίρετα και κάθε υπόθεση αποκτά από το σύστημα μοναδικό αριθμό, ώστε να μπορεί να παρακολουθηθεί. Καταχωρούνται στο σύστημα οι αποστελλόμενες καταγγελίες προς τους Ελεγκτές Δόμησης, τα πορίσματα των αυτοψιών (εκθέσεις) των Ελεγκτών Δόμησης, τα σήματα διακοπής εργασιών, οι αποφάσεις επιβολής κατεδαφίσεων και προστίμων. Κάθε πόρισμα Ελεγκτή Δόμησης λαμβάνει μοναδικό αριθμό. 3.β. Υπολογισμός Προστίμων. Σε περίπτωση βεβαίωσης παράβασης, υπολογίζονται τα πρόστιμα. Ο υπολογισμός γίνεται αυτόματα από το σύστημα με βάση τα κριτήρια της ισχύουσας νομοθεσίας. Καλύπτονται το πρόστιμο ανέγερσης και τα πρόστιμα διατήρησης, καθώς και οι πιθανές προβλεπόμενες εκπτώσεις. Συντάσσεται χρηματικός κατάλογος αυτόματα από το σύστημα που λαμβάνει μοναδικό αριθμό κατ’ έτος με δυνατότητα υπολογισμού των ετήσιων προσαυξήσεων και τριπλότυπο περιληπτικής κατάστασης ταμειακής βεβαίωσης, το οποίο αποστέλλεται στην αρμόδια Δ.Ο.Υ., ενώ το σύστημα τηρεί στοιχεία και για τις ταμειακές βεβαιώσεις (τριπλότυπα Δ.Ο.Υ., βεβαιώσεις κ.λ.π.), τα οποία η αρμόδια Δ.Ο.Υ. αποδίδει στην Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ.. Επίσης, οι διαδικασίες ενστάσεων, αποδοχής των προστίμων κ.λ.π. καλύπτονται από το σύστημα. Αντίστοιχες διαδικασίες (εκτός από την επιβολή προστίμου) τηρούνται και για τις υποθέσεις επικίνδυνων κτισμάτων και υγρασιών. 4. Λοιπές υποθέσεις. Το σύστημα καλύπτει υποθέσεις, στοιχεία, έγγραφα και διοικητικές πράξεις, που δεν αφορούν τις παραπάνω τρεις (3) κατηγορίες διαδικασιών (π.χ. αποφάσεις Προϊσταμένου σε διοικητικά και υπηρεσιακά θέματα) και ανήκουν στην αρμοδιότητα της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. σύμφωνα με τις ισχύουσες κάθε φορά νομοθετικές διατάξεις και κανονιστικές πράξεις. Οι διαδικασίες καλύπτονται από την ίδια λογική της υπόθεσης με μοναδικό αριθμό και της διεκπεραίωσής της με βάση στάδια και διαδικασίες ελέγχου, εάν προβλέπονται και χρεώσεων – εισηγήσεων ανά υπάλληλο.

- 167 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 168

Άρθρο 13 Ανασύσταση φακέλων 1. Τυχόν διαπίστωση της ολικής ή μερικής απώλειας φακέλου από το αρχείο της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. (π.χ. άδειας δόμησης ή συνοδευτικού στοιχείου) που διαπιστωθεί κατά την διαδικασία εξέτασης οποιουδήποτε αιτήματος, καθιστά υποχρεωτική την διοικητική διαδικασία ανασύστασης φακέλου, με τη συνδρομή, όπου πρέπει, του ενδιαφερόμενου δικαιούχου σύμφωνα με τους ορισμούς του Π.Δ. 114/2005 (Φ.Ε.Κ. 165/Α΄/30.6.2005), όπως κάθε φορά ισχύει. 2. Για τον σκοπό αυτό, η Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. υποχρεώνεται να αναζητήσει, υπηρεσιακά, σύμφωνα με τον τρόπο που περιγράφεται στο παραπάνω Προεδρικό Διάταγμα, τα έγγραφα που λείπουν είτε πληροφορίες για την ύπαρξη και τα στοιχεία του περιεχομένου τους. Σε περίπτωση μη ανεύρεσης του φακέλου μέσω της υπηρεσιακής οδού, εκδίδεται αρχικά, απόφαση του Προϊστάμενου ή του εξουσιοδοτημένου υπαλλήλου της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ., με την οποία διαπιστώνεται η μερική ή η ολική απώλεια του συγκεκριμένου φακέλου και οφείλει η Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. κατ’ εφαρμογή του Π.Δ. 114/2005 (Φ.Ε.Κ. 165/Α΄/30.6.2005) να προχωρήσει σε επανέκδοση της χαμένης ενδιαμέσου (σε σχέση με το αίτημα) διοικητικής πράξης, ζητώντας, όπου πρέπει, την σύμπραξη του αιτούντος (π.χ. την επανυποβολή των σχεδίων που λείπουν, τα οποία υπήρχαν μέσα στον φάκελο). 3. Σε περίπτωση καθυστέρησης της ανασύστασης και επομένως της ικανοποίησης του αιτήματος, η κρίση πάνω στο οποίο συνδέεται με το περιεχομένου του φακέλου, η Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. υποχρεώνεται να εκδώσει προσωρινά την αιτούμενη διοικητική πράξη (π.χ. αναθεώρηση) από την, υποσημειούμενη μέσα στην πράξη, επιφύλαξη ανάκλησης ή τροποποίησής της, ανάλογα με το αποτέλεσμα της διαδικασίας ανασύστασης του χαμένου ή ελλείποντος φακέλου. Ακολούθως, αφού προσκομισθούν ξανά όλα τα αναγκαία στοιχεία από τον δικαιούχο, εκδίδεται ξανά η ελλείπουσα διοικητική πράξη (π.χ. οικοδομική άδεια) και ανασυγκροτείται πλήρως ο φάκελός της. Άρθρο 14 Επικοινωνία Υ.ΔΟΜ. − Σ.Ε.Α.Κ.Δ. με τρίτους 1. Η Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. και το Σ.Ε.Α.Κ.Δ. μπορούν να επικοινωνούν με τους αιτούντες, των νομικών προσώπων της Εκκλησίας, των διοικητικών - 168 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 169

αρχών, του Δημοσίου, Ν.Π.Δ.Δ. ή Ο.Τ.Α. με κάθε μέσο έντυπης και ηλεκτρονικής ή ψηφιακής επικοινωνίας. 2. Η Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. και το Σ.Ε.Α.Κ.Δ. διατηρούν διαδικτυακό ιστότοπο. Ο ιστότοπος αποτελεί διαδραστική πύλη: α) ενημέρωσης των αιτούντων σχετικά με την πορεία του φακέλου τους, ενώπιον της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. και του Σ.Ε.Α.Κ.Δ., β) πληροφόρησης σχετικά με την πολεοδομική νομοθεσία, γ) συνεργασίας μεταξύ των δημοσίων υπηρεσιών και άλλων φορέων, οι οποίοι χορηγούν εγκρίσεις και αυτεπάγγελτης αναζήτησης δικαιολογητικών από τις Δημόσιες Αρχές, δ) υποβολής των στοιχείων και δικαιολογητικών από ηλεκτρονική μορφή PDF που εκδόθηκε για αυτό με την Υπουργική Απόφαση του άρθρου 3 παρ. 4 του Ν. 4030/2011 (Φ.Ε.Κ. 249/Α΄/25.11.2011). 3. Από την έναρξη λειτουργίας της διαδραστικής πύλης η Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. χορηγεί μοναδικό (ανά φάκελο και αίτηση) κωδικό πρόσβασης, σε κάθε αιτούντα ή τον εξουσιοδοτημένο εκπρόσωπό του για παρακολούθηση της πορείας της αίτησης ή φακέλου τους μέσω της πύλης και λήψη ενημερώσεων-ειδοποιήσεων εκ μέρους της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. και του Σ.Ε.Α.Κ.Δ.. 4. Κατά τη διαδικασία πρωτοκόλλησης ενός εισερχόμενου εγγράφου σε οποιαδήποτε Υ.ΔΟΜ., εάν ο ενδιαφερόμενος το επιθυμεί και κατά τη στιγμή που ο υπάλληλος καταχωρεί τα στοιχεία, του δίνει τον επιθυμητό κωδικό χρήστη και την διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Κατόπιν αποστέλλεται στον συναλλασσόμενο απαντητικό μήνυμα με τον προσωπικό του κωδικό (username και password), δηλ. όνομα χρήστη και κωδικός πρόσβασης, για την είσοδό του στο portal, δηλ στην ιστοσελίδα, χωρίς να μεσολαβήσει κάποια άλλη διαδικασία. Η απόδοση του συνθηματικού γίνεται αυτόματα από το σύστημα. Αρκεί μόνο μία συναλλαγή με μία Υ.ΔΟΜ. για την παραλαβή κωδικού, ο οποίος μπορεί να χρησιμοποιηθεί για οποιαδήποτε υπόθεση σε οποιαδήποτε υπηρεσία ενταγμένη στο σύστημα. 5. Όπου απαιτούνται ιδιόχειρες επιδόσεις εγγράφων ή διοικητικών πράξεων της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. ή του Σ.Ε.Α.Κ.Δ., οι επιδόσεις γίνονται με ανάλογη εφαρμογή των σχετικών διατάξεων του Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας (Ν. 2717/1999 Φ.Ε.Κ.97/Α/17.5.1999), όπως ισχύουν και διενεργούνται από εκκλησιαστικούς, δημοτικούς ή αστυνομικούς υπαλλήλους, μετά από εντολή του Προϊσταμένου της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ..

- 169 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 170

Άρθρο 15 Τέλη – Αποζημιώσεις 1. Για την έκδοση κάθε άδειας δόμησης από την Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. προκαταβάλλεται από τον αιτούντα αναλογικό τέλος ποσού 4,00 ευρώ ανά τ.μ. της αδειοδοτούμενης κατασκευής. 2. Για την έκδοση κάθε γνωμοδότησης του Σ.Ε.Α.Κ.Δ. από τον αιτούντα προκαταβάλλεται πάγιο τέλος ποσού 200,00 ευρώ για κάθε αδειοδοτούμενη κατασκευή. 3. Για την αναθεώρηση της άδειας δόμησης από την Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. προκαταβάλλεται από τον αιτούντα πάγιο τέλος ποσού 150,00 ευρώ για κάθε αδειοδοτούμενη κατασκευή. Σε περίπτωση ανάγκης διενέργειας αυτοψίας, πριν την αναθεώρηση, ο αιτών προκαταβάλλει τα έξοδα μετάβασης και διαμονής του αρμόδιου υπαλλήλου. 4. Για την ενημέρωση του φακέλου της άδειας δόμησης από την Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. προκαταβάλλεται από τον αιτούντα πάγιο τέλος ποσού 100,00 ευρώ (εκτός εάν πρόκειται περί μεταβολής του ονόματος του ιδιοκτήτη, οπότε δεν οφείλεται τέλος). 5. Τα τέλη προκαταβάλλονται στο γραφείο της Αρχιγραμματείας της Ιεράς Επαρχιακής Συνόδου της Εκκλησίας της Κρήτης και εισπράττονται από την Εκκλησία της Κρήτης και έχουν ως αποκλειστικό προορισμό την κάλυψη των λειτουργικών δαπανών και γενικά την υποστήριξη λειτουργίας της Υ.ΔΟΜ. και του Σ.Ε.Α.Κ.Δ. 6. Στον προϋπολογισμό του Ν.Π.Δ..Δ. της Εκκλησίας της Κρήτης εγγράφεται κωδικός αριθμός εσόδου με τίτλο: «Τέλη Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ.− Σ.Ε.Α.Κ.Δ.», στον οποίο πιστούνται τα εισπραττόμενα τέλη και χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για τις ανάγκες της Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. και του Σ.Ε.Α.Κ.Δ. 7. Για τις συνεδριάσεις του Σ.Ε.Α.Κ.Δ. καταβάλλεται αποζημίωση στα μέλη του Σ.Ε.Α.Κ.Δ. ανά συνεδρίαση, το ύψος της οποίας καθορίζεται με απόφαση της Ιεράς Επαρχιακής Συνόδου της Εκκλησίας της Κρήτης. Άρθρο 16 Σφραγίδες Το Σ.Ε.Α.Κ.Δ. έχει κυκλική σφραγίδα που αναγράφει περιμετρικά και σε επάλληλους κύκλους τα εξής: «ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΝ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙ ΟΝ», «ΙΕΡΑ ΕΠΑΡΧΙΑΚΗ ΣΥΝΟΔΟΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΚΡΗΤΗΣ», - 170 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 171

«ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΚΡΗΤΗ - ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΥ», ενώ η Υ.ΔΟΜ.Κ.Δ. έχει κυκλική σφραγίδα που αναγράφει περιμετρικά και σε επάλληλους κύκλους τα εξής: «ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΝ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟΝ», «ΙΕΡΑ ΕΠΑΡΧΙΑΚΗ ΣΥΝΟΔΟΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΚΡΗΤΗΣ», «ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΔΟΜΗΣΗΣ ΚΡΗΤΗΣ - ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΥ». Οι δύο παραπάνω σφραγίδες έχουν στο κέντρο τους παράσταση πρωτοχριστιανικού σταυρού. Άρθρο 17 Μεταβατικές ρυθμίσεις 1. Από την έναρξη της ισχύος του παρόντος Κανονισμού, καταργείται κάθε άλλη προϋπάρχουσα διάταξη που αφορά και εξετάζει θέματα που συμπεριλαμβάνονται σ’ αυτόν και έχουν σχέση με τα Νομικά Πρόσωπα τα οποία υπάγονται στην κανονική δικαιοδοσία της Εκκλησίας της Κρήτης, των Ιερών Μητροπόλεων της Δωδεκανήσου και της Πατριαρχικής Εξαρχίας της Πάτμου. 2. Οι άδειες που εκδόθηκαν με όλους τους προγενέστερους Νόμους που αφορούν τα Νομικά Πρόσωπα τα οποία υπάγονται στην δικαιοδοσία της Εκκλησίας της Κρήτης, των Ιερών Μητροπόλεων Δωδεκανήσου και της Πατριαρχικής Εξαρχίας Πάτμου και μέχρι τη δημοσίευση του άρθρου 12 του Ν. 4258/2014 (Φ.Ε.Κ. 94/Α΄/14.4.2014), θεωρούνται νόμιμες και τα ανεγερθέντα με αυτές κτίρια νομίμως υφιστάμενα. 3. Οι φάκελοι που έχουν υποβληθεί στις Ιερές Μητροπόλεις της Εκκλησίας της Κρήτης, τις Ιερές Μητροπόλεις Δωδεκανήσου και την Πατριαρχική Εξαρχία της Πάτμου μέχρι τη δημοσίευση του άρθρου 12 του Ν. 4258/2014 (Φ.Ε.Κ. 94/Α΄/14.4.2014), επιστρέφονται για να υποβληθούν ξανά με τις διατάξεις του παρόντος. 4. Τα εκκλησιαστικά ακίνητα, επί των οποίων έχουν εκδοθεί τίτλοι κυριότητας, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 7 του Ν. 3800/1957 (Φ.Ε.Κ. Α΄ /256/19.12.1957) και 88 του Α.Ν. 2200/1940 (Φ.Ε.Κ. Α΄/42/12-1940), θεωρούνται και αναγνωρίζονται ως ανέκαθεν ανήκοντα στα οικεία εκκλησιαστικά πρόσωπα. Άρθρο 18 Ισχύς του Κανονισμού Η ισχύς του παρόντος Κανονισμού ξεκινά από την δημοσίευσή του στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Μετά τη δημοσίευση στην Εφημερίδα - 171 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 172

της Κυβερνήσεως δημοσιεύεται και στο επίσημο Δελτίο «ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΤΙΤΟΣ» της Εκκλησίας της Κρήτης. Άρθρο 19 Κάλυψη δαπάνης Από τις διατάξεις του παρόντος Κανονισμού δεν προκαλείται δαπάνη σε βάρος του προϋπολογισμού εξόδων του Ελληνικού Δημοσίου. Ο Κανονισμός αυτός να δημοσιευθεί στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Ηράκλειο, 28 Ιανουαρίου 2015 Ο Πρόεδρος Ο Κρήτης Ειρηναίος

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 173

Σύστασις καί λειτουργία τοῦ Ἐκκλησιαστικοῦ, Πολιτιστικοῦ καί Φιλανθρωπικοῦ Ἱδρύματος τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου, ὑπό τήν ἐπωνυμίαν «Κέντρο Ἀλληλεγγύης καί Κοινωνικῆς Συνοχῆς». Ἡ Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, λαβοῦσα ὑπ’ ὄψιν: α) Τάς διατάξεις τῶν ἄρθρων 10 καί 131 τοῦ Ν. 4149/1961 «Περί Καταστατικοῦ Νόμου τῆς ἐν Κρήτῃ Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καί ἄλλων τινῶν διατάξεων» (Φ.Ε.Κ. Α' 41). β) Τάς διατάξεις τοῦ ἄρθρου 19, παρ. 1 καί 2 τοῦ Ν. 4301/2014 «Ἔρευνα, Τεχνολογική Ἀνάπτυξη καί Καινοτομία καί ἄλλες διατάξεις» (Φ.Ε.Κ. Α' 258). γ) Τάς ὑποχρεώσεις τῆς ποιμαινούσης Ἐκκλησίας πρός τό Χριστεπώνυμον πλήρωμα, τάς ἀπορρεούσας ἐκ τῶν Εὐαγγελικῶν ἐπιταγῶν, τῶν Ἱερῶν Κανόνων καί τῶν Νόμων τοῦ Κράτους. δ) Τάς ὑφισταμένας κοινωνικάς, πνευματικάς καί ποιμαντικάς ἀνάγκας τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου. ε) Τήν ὑπ’ ἀριθμ. πρωτ. 241/Φ.502/9-3-2015 πρότασιν τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου κ. Ἀνδρέου, ἀποφασίζει ὁμοφώνως: συνιστᾷ εἰς τήν Ἱεράν Μητρόπολιν Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου, Ἐκκλησιαστικόν, Πολιτιστικόν καί Φιλανθρωπικόν Ἵδρυμα, ὑπό τήν ἐπωνυμίαν «Κέντρο Ἀλληλεγγύης καί Κοινωνικῆς Συνοχῆς», τό ὁποῖον θά λειτουργῇ καί θά ἑδρεύῃ εἰς τό Ἀρκαλοχώριον τοῦ Δήμου Μινώα Πεδιάδος Νομοῦ Ἡρακλείου. Ἡ ὀργάνωσις, διοίκησις, διαχείρησις καί λειτουργία τοῦ Ἱδρύματος τούτου θά διέπεται ἀπό τίς διατάξεις τοῦ ἑπομένου Κανονισμοῦ:

- 173 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 174

«ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟ ΣΥΣΤΑΣΕΩΣ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΚΕΝΤΡΟΥ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΣΥΝΟΧΗΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΑΡΚΑΛΟΧΩΡΙΟΥ, ΚΑΣΤΕΛΛΙΟΥ ΚΑΙ ΒΙΑΝΝΟΥ Ἄρθρο 1ο: Μορφή - Ἐπωνυμία - Ἕδρα - Σφραγίδα 1. Στήν Ἱερά Μητρόπολη Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου συνιστᾶται ἐκκλησιαστικό, πολιτιστικό καί φιλανθρωπικό ἵδρυμα μέ τήν ἐπωνυμία «Κέντρο Ἀλληλεγγύης καί Κοινωνικῆς Συνοχῆς» μέ τόν ὑπότιτλο «ἐφ’ ὅσον ἐποιήσατε ἐνί τούτων τῶν ἐλαχίστων…» (Ματθ. 25,40), τό ὁποῖο ἀποτελεῖ Νομικό Πρόσωπο Ἰδιωτικοῦ Δικαίου καί διέπεται ἀπό τίς διατάξεις τοῦ ΑΝ. 2039/39, ὅπως κάθε φορά ἰσχύει ὁ Νόμος αὐτός καί τῶν Διαταγμάτων πού ἐκδόθηκαν ἤ θά ἐκδοθοῦν σέ ἐκτέλεση τοῦ Νόμου αὐτοῦ. 2. Ἕδρα τοῦ Ἱδρύματος εἶναι τό Ἀρκαλοχώρι τοῦ Δήμου Μινώα Πεδιάδος τῆς Δημοτικῆς Ἑνότητας Ἀρκαλοχωρίου τοῦ Νομοῦ Ἡρακλείου. 3. Ἡ σφραγίδα τοῦ Ἱδρύματος εἶναι στρογγυλή καί ἀναγράφει περιμετρικά, μέσα σέ πλαίσιο, τήν ἐπωνυμία τοῦ Ἱδρύματος «Κέντρο Ἀλληλεγγύης καί Κοινωνικῆς Συνοχῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου» μέ ἕνα Σταυρό στό μέσο καί μέ τή φράση «ἐφ’ ὅσον ἐποιήσατε ἑνί…» (Ματθ. 25,40). Ἄρθρο 2ο: Σκοποί-Δράσεις Ἱδρύματος. Α. Σκοποί τοῦ παραπάνω ἐκκλησιαστικοῦ, πολιτιστικοῦ καί φιλανθρωπικοῦ Ἱδρύματος εἶναι ἡ παροχή ὑλικῆς καί πνευματικῆς συμπαράστασης πρός ἐμπερίστατους καί ἐνδεεῖς συνανθρώπους μας, οἱ ὁποῖοι ἀνεξαρτήτου φυλῆς, ἐθνικότητας, πολιτιστικῆς ταυτότητας ἤ θρησκείας χρειάζονται ὑλική, ἀλλά καί γενικότερα κοινωνική, οἰκονομική, ψυχική καί πνευματική ὑποστήριξη. Β. Ἐνδεικτικά οἱ σκοποί τοῦ μποροῦν νά ἀπαριθμηθοῦν ὡς ἑξῆς: 1. α) Ἡ περίθαλψη ἐνδεῶν καί ἀπόρων οἰκογενειῶν καί ἀτόμων. β) Ἡ βοήθεια γιά τήν ἀποκατάσταση νέων ζευγαριῶν. γ) Ἡ ἐνίσχυση οἰκογενειῶν καί μέ τήν παροχή οἰκιακοῦ ἐξοπλισμοῦ. δ) Ἡ ἐνίσχυση πολύτεκνων οἰκογενειῶν. ε) Ἡ προώθηση τῆς μαθησιακῆς ἐκπαίδευσης, ἡ βοήθεια σέ ἄπορους μαθητές καί ἡ παροχή κατάλληλου σχολικοῦ ἐξοπλισμοῦ. 2. Ἡ μέριμνα καί ἡ καταβολή ἐξόδων γιά τήν ἀποφυλάκιση ἀτόμων πού βρίσκονται στίς φυλακές γιά διάφορες αἰτίες. - 174 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 175

3. Ἡ ὀργάνωση καί διανομή συσσιτίων, γευμάτων καί δεκατιανῶν σέ μαθητές, σέ ἐνδεεῖς καί ἐμπερίστατους. 4. Ἡ ἰατροφαρμακευτική περίθαλψη καί ἡ παροχή οἰκονομικῆς βοήθειας ἀσθενῶν, ἡμεδαπῶν καί ἀλλοδαπῶν, πού νοσηλεύονται σέ νοσοκομεῖα ἤ ἄλλα ἄσυλα. 5. Ἡ πάσης φύσεως στήριξη καί συμπαράσταση ἀτόμων μέ χρόνιες παθήσεις (π.χ. ἀλτσχάιμερ, νοητική ἄνοια, κινητικές δυσκολίες, ὁδικά καί ἄλλα ἀτυχήματα, κ.ἄ.) 6. Ἡ ἐνίσχυση τῶν φιλανθρωπικῶν ἱδρυμάτων, τοῦ Πολιτιστικοῦ Πολυκέντρου τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως καί τῶν ἐνοριακῶν Πολιτιστικῶν Πνευματικῶν Κέντρων νεότητας, τῶν κατηχητικῶν σχολείων καί τῶν νεανικῶν συνάξεων . 7. Ἡ παροχή ἐπιχορηγήσεων σέ ἀναγνωρισμένα φιλανθρωπικά ἱδρύματα ἤ σωματεῖα, σέ μονάδες φροντίδας ἡλικιωμένων ἀτόμων ἤ πασχόντων ἀπό χρόνιες νόσους (π.χ. ἀλτσχάιμερ, νοητική ἄνοια, δυσκολίες κινητικές ἤ ὁμιλητικές ἤ δυσλεκτικές, σέ τροχαία ἤ ἄλλα ἀτυχήματα, κ.α.). 8. Ἡ οἰκονομική ἤ ἄλλη ἐνίσχυση τοῦ Γενικοῦ Φιλόπτωχου Ταμείου καί τῶν Ἐνοριακῶν Φιλόπτωχων Ταμείων, ἐφόσον παρίσταται ἀνάγκη. 9. Ἡ ἔκδοση ἐντύπων καί περιοδικοῦ σχετικοῦ μέ τίς δραστηριότητες τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως. 10. Ἡ διοργάνωση ἐκδρομῶν γιά τούς μαθητές δημοτικοῦ, γυμνασίου, λυκείου, κατηχητικῶν σχολείων, τεχνικῶν σχολῶν, φοιτητές, ἐργαζόμενους νέους, γέροντες, ἱερεῖς, καθώς καί ἡ διοργάνωση ἑορτῶν, ἐκδηλώσεων, ἐκθέσεων, ἄλλων πολιτιστικῶν ἐκδηλώσεων καί σεμιναρίων γιά τόν καταρτισμό τῶν πιστῶν. 11. Ἡ λειτουργία κατασκηνώσεων. 12. Ἡ ὑποστήριξη τῶν πολιτιστικῶν καί πνευματικῶν ἔργων, ἐκδηλώσεων καί σχολῶν διδασκαλίας τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως, ὅπως κιθάρας ἤ ἄλλων εὐρωπαϊκῶν μουσικῶν ὀργάνων, παραδοσιακῶν ὀργάνων τῆς Ἀνατολῆς, παραδοσιακῆς μουσικῆς, ψηφιδωτοῦ, χοροῦ, βυζαντινῆς ἁγιογραφίας, ζωγραφικῆς, ὑφαντουργίας, ζαχαροπλαστικῆς, κεντήματος, κοπτικῆς ραπτικῆς, σχολῶν παραδοσιακῶν ἐπαγγελμάτων (π.χ. κτισίματος πέτρας, παρασκευῆς ζυμωτοῦ ψωμιοῦ - γλυκισμάτων κουταλιοῦ), θεατρικῆς ἔκφρασης, εἰκαστικῶν τεχνῶν, ἠλεκτρονικῶν ὑπολογιστῶν, φροντιστηριακῶν μαθημάτων στοιχειώδους καί μέσης ἐκπαίδευσης, καθώς ἐπίσης καί τῆς Σχολῆς Βυζαντινῆς Μουσικῆς (Φ.Ε.Κ. ἱδρύσεως 353/τ. Β΄/26-03-2003 καί Φ.Ε.Κ. ἐγκρίσεως Καταστατικοῦ 821/τ. Β΄/12- 175 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 176

05-2011) πού λειτουργεῖ στήν Ἱερά Μητρόπολη. 13. Ἡ διανομή ἐντύπων, εἰκόνων, βιβλίων, δώρων, ρουχισμοῦ, καθώς ἡ παρασκευή καί διανομή γευμάτων καί δεκατιανῶν σέ μαθητές ὅλων των βαθμίδων, σέ οἰκογένειες, σχολεῖα, φυλακές, στρατιωτικές μονάδες, ἱδρύματα ἀτόμων μέ εἰδικές ἀνάγκες, νοσοκομεῖα, καταυλισμούς ἀθιγγάνων, προσφύγων, οἰκονομικῶν μεταναστῶν, σεισμοπλήκτων καί πλημμυροπαθῶν. 14. Ἡ οἰκονομική ἐνίσχυση καί πνευματική συμπαράσταση προσφύγων, οἰκονομικῶν μεταναστῶν καί ἀτόμων πού χρειάζονται ἀπεξάρτηση ἀπό ἐθισμό σέ ναρκωτικές καί ἄλλες οὐσίες. 15. Ἡ ἔνδυση, ὑπόδυση καί ἡ παροχή κλινοσκεπασμάτων σέ ἄπορους συνανθρώπους μας. 16. Ἡ ἐνίσχυση ἀντιστοίχων κοινωφελῶν προσπαθειῶν, μή κερδοσκοπικῶν, καθώς καί ἐκπαιδευτικῶν ἱδρυμάτων καί σωματείων. 17. Ἡ δαπάνη συστάσεως καί λειτουργίας ὑπηρεσιῶν – γραφείων, πρός ὑλοποίηση τῶν σκοπῶν τοῦ ἱδρύματος «Κέντρο Ἀλληλεγγύης καί Κοινωνικῆς Συνοχῆς». 18. Ἡ ἀνάπτυξη τοῦ ἐθελοντισμοῦ μέσα ἀπό σεμινάρια, εἰδικά μαθήματα ἤ σχολές κατάρτισης ἐθελοντῶν. Γ. Πρός ὑλοποίηση τῶν σκοπῶν τοῦ ἱδρύματος, τά Νομικά Πρόσωπα Ἰδιωτικοῦ Δικαίου μέ τήν ἐπωνυμία: α) «Νηστικάκειος Μονάδα Φροντίδας Ἡλικιωμένων» (Φ.Ε.Κ. 498/ 14-4-2005, τ. Β΄) καί β) «Κοινωνικό Ἰατρεῖο – Φαρμακεῖο Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου καί Δήμου Μινώα Πεδιάδος» (Φ.Ε.Κ. 930/14-04-2014, τ. Β΄) δύνανται νά δροῦν αὐτοτελῶς καί παράλληλα μέ τό ἵδρυμα, προκειμένου νά ἐνυλώνονται οἱ σκοποί καί νά θεραπεύονται οἱ ἀναφυόμενες ἀνάγκες, πού ἀφοροῦν τή «Νηστικάκειο Μονάδα Φροντίδας Ἡλικιωμένων» καί τό «Κοινωνικό Ἰατρεῖο – Φαρμακεῖο», μέ τήν παροχή ὑπηρεσιῶν ὑγείας. Ἐνδεικτικά ἀναφέρουμε: α) Τή διευκόλυνση καί στήριξη ἀτόμων μέ ἀναπηρία, ἀλτσχάιμερ καί χρόνιες παθήσεις, ἤ τραυματισμός σέ τροχαία ἤ ἄλλα ἀτυχήματα. β) Τή διευκόλυνση τῶν ἀσθενῶν σέ διοικητικές διαδικασίες πού ἀφοροῦν τήν ὑγεία, γ) Τή διοργάνωση ἐνημερωτικῶν ἐκδηλώσεων πρόληψης ἀσθενειῶν καί ὑποστήριξης τῶν μονάδων ὑγείας καί πρόνοιας καί δ) Τή συμμετοχή σέ δράσεις ἔκτακτης ἀνάγκης. Δ. Τό ἵδρυμα στηρίζει τούς σκοπούς: α) τοῦ Γενικοῦ Φιλόπτωχου Τα- 176 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 177

μείου τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου (Φ.Ε.Κ. ἱδρύσεως 1472/τ. Β΄/22-11-2002 καί Φ.Ε.Κ. ἐγκρίσεως Καταστατικοῦ 821/τ. Β΄/12-05-2011), ὅπως αὐτοί ὁρίζονται στό Φ.Ε.Κ. 821/τ. Β΄/12-05-2011, μή ἰσχυόντων τῶν ἄρθρων 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11 καί β) τῆς Παγκοινιᾶς Παιδικοῦ Γεύματος τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου (Φ.Ε.Κ. ἱδρύσεως 1843/τ. Β΄/24-112010 καί Φ.Ε.Κ. διορθώσεως σφάλματος 2154/τ. Β΄/31-12-2010), ὅπως αὐτοί ὁρίζονται στό Φ.Ε.Κ. 1843/τ. Β΄/24-11-2010, μή ἰσχυόντων τῶν ἄρθρων 3, 4 καί 5. Τό Γενικό Φιλόπτωχο Ταμεῖο καί ἡ Παγκοινιά Παιδικοῦ Γεύματος θά ἀποτελοῦν Τομεῖς τοῦ Πολιτιστικοῦ καί Φιλανθρωπικοῦ Ἱδρύματος «Κέντρο Ἀλληλεγγύης καί Κοινωνικῆς Συνοχῆς», ἡ εὐθύνη τῶν ὁποίων ἀνατίθεται σέ ἐπιτροπές μέ ἕως πέντε μέλη, διοριζόμενα ἀπό τό Δ.Σ. τοῦ Ἱδρύματος, μέ εἰσήγηση τοῦ Μητροπολίτη. Οἱ ὑπεύθυνοι τῶν παραπάνω τομέων καί ὅσων ἄλλων τομέων χρειαστεῖ μελλοντικά νά δημιουργηθοῦν, ὅπως γιά παράδειγμα: γιά τό Ἐργαστήριο Παρασκευῆς Γευμάτων καί Δεκατιανῶν, γιά τίς Σχολές παραδοσιακῶν ὀργάνων, ἁγιογραφίας, χοροῦ, κιθάρας καί ἄλλων εὐρωπαϊκῶν ὀργάνων κ.ἄ., ὅπως διατυπώνονται στό ἄρθρο 2 τοῦ παρόντος Κανονισμοῦ, θά ἔχουν τήν ὀργανωτική, διοικητική καί οἰκονομική τους ἀναφορά στό Δ.Σ. τοῦ Πολιτιστικοῦ καί Φιλανθρωπικοῦ Ἱδρύματος «Κέντρο Ἀλληλεγγύης καί Κοινωνικῆς Συνοχῆς». Οἱ τομεῖς δύνανται νά συντάσσουν Κανονισμό Λειτουργίας τους, τόν ὁποῖο θά ἐφαρμόζουν, ἐφόσον τόν ὑποβάλλουν καί τόν ἐγκρίνει τό Δ.Σ. τοῦ Ἱδρύματος. Ἄρθρο 3ο: Δικαιοῦχοι Δικαιοῦχοι τῶν παροχῶν τοῦ Ἱδρύματος θά εἶναι ἀνεξαρτήτως φύλου, ἐθνικότητας, ἰθαγένειας, πολιτιστικῆς ταυτότητας, θρησκείας καί κάθε ἄλλης διακρίσεως: 1. Μετανάστες καί πρόσφυγες, ἐφόσον διαθέτουν θεώρηση εἰσόδου, ἄδεια διαμονῆς, αἴτηση παροχῆς ἀσύλου ἤ δελτίο πρόσφυγα σέ ἰσχύ καί πληροῦν τά λοιπά κριτήρια τοῦ παρόντος Κανονισμοῦ. 2. Ἄτομα μέ εἰδικές ἀνάγκες, χωρίς γονική ἤ ἄλλη μέριμνα. 3. Ἀνασφάλιστοι ἀνήλικοι. 4. Ἀνασφάλιστες ἔγκυες γυναῖκες καί μητέρες μονογονεϊκῶν οἰκογενειῶν. 5. Ἄστεγοι. - 177 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 178

6. Ὁμάδες ἀτόμων πού δέν καλύπτουν τίς οἰκονομικές εἰσφορές στά ταμεῖα τους, μέ ἔγγραφο ἀπό τό ΚΕΠ καί τόν ἀσφαλιστικό φορέα τους. 7. Κάθε πρόσωπο τό ὁποῖο βρίσκεται σέ κατάσταση βεβαιωμένης οἰκονομικῆς ἀδυναμίας. Άρθρο 4ο: Περιουσία Τήν περιουσία τοῦ ἱδρύματος ἀποτελεῖ τό κτήριο τοῦ Ἐργαστηρίου Παρασκευῆς Γευμάτων καί Δεκατιανῶν, στό προαύλιο τοῦ Μητροπολιτικοῦ Ναοῦ Ἁγίου Ἀνδρέα Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης, τοῦ Ἱεροσολυμίτη, τοῦ ὁποίου ἡ χρήση θά παραχωρηθεῖ δωρεάν μέ τή σύμφωνη γνώμη τοῦ Ἐκκλησιαστικοῦ Συμβουλίου τοῦ Μητροπολιτικοῦ Ναοῦ καί μέ ἀνάλογη ἀπόφαση τοῦ Μητροπολιτικοῦ Συμβουλίου τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου. Στήν ἀνωτέρω ἀπόφαση θά ὁρίζεται ὅτι τή χρήση τοῦ Παρασκευαστηρίου Γευμάτων καί Δεκατιανῶν καί τῆς αἴθουσάς του θά τήν ἔχουν καί οἱ ἱερεῖς μέ τό Ἐκκλησιαστικό Συμβούλιο τοῦ Μητροπολιτικοῦ Ναοῦ. Ὁποιοσδήποτε μπορεῖ νά προσφέρει ἀκίνητα περιουσιακά στοιχεῖα ἤ οἰκονομική βοήθεια πρός τό Ἵδρυμα, μέ καταβολή τακτικῆς συνδρομῆς ἤ ἀναλαμβάνοντας τήν οἰκονομική κάλυψη συγκεκριμένων κοινωφελῶν δραστηριοτήτων, πού ἐμπίπτουν στούς σκοπούς τοῦ Ἱδρύματος, ἤ συμπαραστέκοντας κατά ὁποιοδήποτε τρόπο στίς προσπάθειες πού ἀποβλέπουν στήν ἐξυπηρέτηση τῶν σκοπῶν του. Ἄρθρο 5ο: Πόροι Πόροι τοῦ ἱδρύματος εἶναι: 1. Τά ἀναγραφόμενα στούς προϋπολογισμούς τῶν Ἱερῶν Μονῶν, τῶν Ἱερῶν Ναῶν καί τῶν Ἱερῶν Προσκυνημάτων τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως σχετικά κονδύλια, ὅπως καί οἱ δωρεές καί οἱ ἐπιχορηγήσεις τους πρός τό Ἵδρυμα. 2. Ἐπιχορηγήσεις ἀπό τήν Ἱερά Μητρόπολη, κληρονομιές, κληροδοσίες, δωρεές καί ἀφιερώματα ἐκ μέρους κάθε τρίτου πρός τό Ἵδρυμα, καθώς ἐπίσης καί τά ἔσοδα πού θά προέρχονται ἀπό τά παραπάνω. 3. Κάθε ἐπιχορήγηση πρός τό Ἵδρυμα ἀπό τά ἁρμόδια Ὑπουργεῖα, καθώς καί εἰσφορές ἀπό τήν περιφέρειά τους, ἀπό δήμους ἤ ἄλλους ὀργανισμούς, Ο.Δ.Μ.Π., Ο.Τ.Α., Ν.Π.Δ.Δ. κ.λπ. 4. Πρόσοδοι ἀπό περιφορές δίσκων στούς Ἱερούς Ναούς τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως, οἱ ὁποῖες ἔγιναν μετά ἀπό ἔγκριση τοῦ Μητροπολίτη. - 178 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 179

5. Τό προϊόν τακτικῶν ἤ ἐκτάκτων ἐράνων. 6. Ποσοστό 50% ἀπό τίς προσόδους τοῦ γενικοῦ ἐράνου τῆς «Ἡμέρας τῆς Ἀγάπης» τῶν ἐνοριακῶν ναῶν. 7. Ποσό τό ὁποῖο θά εἰσπράττεται ἀπό τίς ἐκδιδόμενες ἄδειες γάμου, τά διαζύγια καί τά πιστοποιητικά ἀγαμίας. 8. Τόκοι ἀπό καταθέσεις σέ πιστωτικούς ὀργανισμούς. 9. Κάθε ἄλλο ἔσοδο προερχόμενο ἀπό νόμιμη πηγή. Ἄρθρο 6ο Οἱ πόροι τοῦ Ἱδρύματος διατίθενται ἀποκλειστικῶς γιά τήν ἐπίτευξη τῶν σκοπῶν πού ἀναφέρονται στό ἄρθρο 2 τοῦ παρόντος καταστατικοῦ. Ἡ διάθεση τῶν πόρων σέ σκοπούς διαφορετικούς ἀπό τούς ἀναφερόμενους στό παρόν καταστατικό δέν ἐπιτρέπεται. Ἄρθρο 7ο: Ὀργάνωση-Διοίκηση καί Ἐκπροσώπηση 1. Τό Ἵδρυμα διοικεῖται ἀπό πενταμελές (5) Διοικητικό Συμβούλιο (Δ.Σ.), τό ὁποῖο ἀποτελεῖται ἀπό: α) Τόν Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου ὡς Πρόεδρο, μέ ἀναπληρωτή τόν ἑκάστοτε Πρωτοσύγκελλο ἤ τό Γενικό Ἀρχιερατικό Ἐπίτροπο ἤ ἄλλο μέλος ὁριζόμενο ἀπό αὐτόν καί β) Τέσσερα (4) μέλη, ἀπό τά ὁποῖα μποροῦν νά εἶναι: ἕνας (1) κληρικός καί τρεῖς (3) λαϊκοί, προερχόμενοι καί ἀπό τά δύο φύλα, μέ τούς ἀντίστοιχους ἀναπληρωτές τους. Τά μέλη αὐτά ἐπιλέγονται ἀπό τό Μητροπολίτη καί διορίζονται μέ σχετική ἀπόφασή του. 2. Ἡ θητεία τοῦ Διοικητικοῦ Συμβουλίου εἶναι τριετής (3). 3. Τό Διοικητικό Συμβούλιο βρίσκεται σέ ἀπαρτία καί ἀποφασίζει ἐγκύρως, ἐφόσον εἶναι παρόντα τέσσερα (4) τουλάχιστον ἀπό τά πέντε συνολικῶς (5) μέλη του. 4. Τό Διοικητικό Συμβούλιο συνέρχεται, μέ πρόσκληση τοῦ Προέδρου ἤ τοῦ Ἀναπληρωτή του, σέ τακτική συνεδρίαση ὑποχρεωτικῶς μία φορά τό δίμηνο καί ἐκτάκτως, ἐφόσον παρίσταται ἀνάγκη, μέ πρόσκληση τοῦ Προέδρου ἤ τοῦ Ἀναπληρωτῆ του, μέ αἴτηση δύο (2) τουλάχιστον μελῶν. 5. Οἱ ἀποφάσεις λαμβάνονται κατά πλειοψηφία. Σέ περίπτωση ἰσοψηφίας ὑπερισχύει ἡ ψῆφος τοῦ Προέδρου. 6. Κάθε τακτικό μέλος, τό ὁποῖο παραιτεῖται ἤ γιά ὁποιοδήποτε λόγο ἀδυνατεῖ νά ἀσκήσει τά καθήκοντά του ὡς μέλος, ἀντικαθίσταται μέ ἀπόφαση τοῦ Μητροπολίτη ἀπό τόν ἀναπληρωτή του. 7. Κάθε μέλος, τό ὁποῖο ἀπέχει ἀδικαιολόγητα σέ τρεῖς (3) τουλάχι- 179 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 180

στον συνεδριάσεις τοῦ Διοικητικοῦ Συμβουλίου ἤ ἐπιδεικνύει ἀδιαφορία γιά τά θέματα καί τίς δραστηριότητες τοῦ Ἱδρύματος, μπορεῖ νά ἀντικατασταθεῖ μέ ἀπόφαση τοῦ Μητροπολίτη ἀπό τόν ἀναπληρωτή του. 8. Τά μέλη τοῦ Διοικητικοῦ Συμβουλίου πού συμπληρώνουν τήν τριετῆ θητεία ἤ γιά ὁποιονδήποτε λόγο δέν περατώνουν τήν θητεία τούς μποροῦν νά ἐπιλεγοῦν καί πάλι καί νά διορισθοῦν ὡς μέλη τοῦ Διοικητικοῦ Συμβουλίου μέ νέα ἀπόφαση τοῦ Μητροπολίτη. Ἄρθρο 8ο: Καθήκοντα Διοικητικοῦ Συμβουλίου 1. Τό Διοικητικό Συμβούλιο, στήν πρώτη συνεδρίασή του, συγκροτεῖται σέ σῶμα καί μέ φανερή ψηφοφορία ἐκλέγει τόν Ἀντιπρόεδρο, τόν Γραμματέα καί τόν Ταμία. 2. Ὁ Πρόεδρος ὁρίζει δύο ἐλεγκτές, ἐκτός των τακτικῶν καί ἀναπληρωματικῶν μελῶν τοῦ Διοικητικοῦ Συμβουλίου, ἀπό ἄτομα κατάλληλα γιά τό σκοπό αὐτό. 3. Τό Διοικητικό Συμβούλιο: α) Ἀποφασίζει γιά κάθε θέμα πού ἔχει σχέση μέ τούς σκοπούς καί τίς ἐν γένει δράσεις τοῦ Ἱδρύματος. β) Μελετᾶ καί ἀποφασίζει γιά τήν ἵδρυση καί λειτουργία Ἱδρυμάτων, ὅπως εἶναι ἡ Φροντίδα Γερόντων, Κέντρο Μεταναστῶν, Φροντίδα Ἀλτσχάιμερ, Κέντρο Ἀποκατάστασης Ἀτόμων ἀπό ἀτυχήματα ἤ ἀσθένειες, κ.λπ. ἤ ἄλλων Ἱδρυμάτων, πού ἐμπίπτουν στούς εἰς τό ἄρθρο 2 ἀναφερόμενους σκοπούς τοῦ Ἱδρύματος. Παρέχει ὑπηρεσίες, ὅπως εἶναι τά συσσίτια καί τά δεκατιανά πρός τούς ἄπορους καί ἀναξιοπαθοῦντες μαθητές καί τροποποιεῖ ἤ ἐγκρίνει τούς Κανονισμούς λειτουργίας, πού δύνανται νά ὑποβάλλουν οἱ τομεῖς κατά τό ἄρθρο 2Δ. γ) Καταρτίζει τόν ἐτήσιο προϋπολογισμό ἐσόδων καί ἐξόδων τοῦ Ἱδρύματος. δ) Μελετᾶ τρόπους γιά τήν ἐξεύρεση πόρων γιά τήν καλύτερη ἐπίτευξη τῶν σκοπῶν του. ε) Τό Διοικητικό Συμβούλιο ἀποφασίζει γιά τήν ἀποζημίωση τῶν ἀπαραιτήτων κοινωνικῶν λειτουργῶν καί τῶν ὑπολοίπων συνεργατῶν τοῦ ἱδρύματος. στ) Γιά τήν προώθηση τῶν σκοπῶν τοῦ Ἱδρύματος δύναται νά ἱδρύει Τομεῖς, ὑπό τήν εὐθύνη ἐπιτροπῶν ἕως πέντε μέλη, τά ὁποῖα διορίζονται μέ πρόταση τοῦ Προέδρου ἀπό τό Δ.Σ. τοῦ Ἱδρύματος, κατά τά ἄρθρα 2Δ καί 83β. - 180 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 181

4. Ὁ Πρόεδρος ἤ ὁ νόμιμος ἀναπληρωτής: α) Ἐκπροσωπεῖ τό Ἵδρυμα σέ ὅλες τίς ἔννομες σχέσεις του καί ἔναντι κάθε ἀρχῆς. β) Συγκαλεῖ τό Διοικητικό Συμβούλιο τακτικῶς ἀνά δίμηνο ἤ ἐκτάκτως, ἐφόσον παρίσταται ἀνάγκη καί καταρτίζει τόν κατάλογό των πρός συζήτηση θεμάτων σέ συνεργασία μέ τόν Γραμματέα. γ) Κατευθύνει τίς ἐργασίες τοῦ Συμβουλίου καί ὑπογράφει τή σχετική ἀλληλογραφία. Ἄρθρο 9ο: Περί Ἀντιπροέδρου Ὁ Ἀντιπρόεδρος ἀντικαθιστᾶ τόν Πρόεδρο ὅταν ἀπουσιάζει ἤ ἔχει κάποιο κώλυμα καί ἐφόσον δέν παρίσταται ὁ ὁρισθεῖς ἀναπληρωτής του. Ὁ Ἀντιπρόεδρος ἀσκεῖ τά καθήκοντα τοῦ Προέδρου πλήρως καί σέ ὅλη τους τήν ἔκταση. Ἄρθρο 10ο: Βιβλία καί στοιχεῖα 1. Τό Ἵδρυμα τηρεῖ ὑποχρεωτικά τα ἀκόλουθα βιβλία καί στοιχεῖα μέ τή συμβατική τους μορφή ἤ μέ τή μορφή ἠλεκτρονικοῦ ἀρχείου: α) Βιβλίο πρακτικῶν Διοικητικοῦ Συμβουλίου. β) Βιβλίο ταμείου. γ) Βιβλίο δωρητῶν. δ) Βιβλίο ἀπόρων καί γενικότερα βοηθουμένων ἀτόμων ἀπό τό Γ.Φ.Τ. ε) Πρωτόκολλο ἀλληλογραφίας. στ) Στελέχη διπλοτύπων γραμματίων εἰσπράξεων. ζ) Στελέχη διπλοτύπων ἐνταλμάτων πληρωμῶν. η) Βιβλία τῶν οἰκονομικῶν των Τομέων. 2. Ὅλα τα βιβλία τηροῦνται ἀπό τόν Γραμματέα, ἐκτός ἀπό τό βιβλίο Ταμείου, τό ὁποῖο τηρεῖ ὁ Ταμίας. Ἄρθρο 11ο Οἱ ἐλεγκτές, στό τέλος κάθε ἑξαμήνου, ἐνεργοῦν τακτικό ἔλεγχο στά τηρούμενα βιβλία καί στοιχεῖα καί ὑποβάλλουν ἔκθεση στό Δ.Σ. μέ τίς παρατηρήσεις τους γιά τήν κανονική τήρηση τῶν ἀποφάσεων τοῦ Δ.Σ., τή σωστή διάθεση τῶν χρημάτων, τήν κανονική τήρηση τοῦ βιβλίου Ταμείου καί τήν κάλυψη τῶν ἐσόδων καί ἐξόδων μέ κανονικά παραστατικά, ἐπίσης εἰσηγοῦνται μέτρα στό Δ.Σ. γιά βελτίωση τοῦ συστήματος διαχείρισης. - 181 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 182

2. Οἱ ἐλεγκτές εἶναι δυνατόν νά ἐνεργοῦν ἐκτάκτους ἔλεγχους ὁποτεδήποτε, μετά ὅμως ἀπό ἔγγραφη ἐντολή τοῦ Προέδρου. Καλόν εἶναι, ἀνά πενταετία, νά διενεργεῖται ἔλεγχος στά οἰκονομικά του Ἱδρύματος ἀπό ὁρκωτό λογιστή καί νά ὑποβάλλεται ἡ ἀνάλογη ἔκθεση. Ἄρθρο 12ο: Τροποποίηση Καταστατικοῦ Τό καταστατικό του Ἱδρύματος μπορεῖ νά τροποποιηθεῖ ἤ νά συμπληρωθεῖ μέ Προεδρικό Διάταγμα, σύμφωνα μέ τίς διατάξεις τῶν ἄρθρων 98 τοῦ ΑΝ 2039/39 καί 110 καί 119 τοῦ Ἀστικοῦ Κώδικα, ὕστερα ἀπό πρόταση τοῦ Διοικητικοῦ Συμβουλίου αὐτοῦ. Ἄρθρο 13ο: Ἰσχύς 1. Ἡ ἰσχύς τοῦ παρόντος ἀρχίζει ἀπό τή δημοσίευσή του στήν Ἐφημερίδα τῆς Κυβερνήσεως καί στό ἐπίσημο Δελτίο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης «ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΤΙΤΟΣ». 2. Τό Καταστατικό αὐτό μπορεῖ νά τροποποιηθεῖ μετά ἀπό ἀπόφαση τοῦ Διοικητικοῦ Συμβουλίου τοῦ Ἱδρύματος. Οἱ τροποποιήσεις αὐτές ἔχουν ἰσχύ μετά τή δημοσίευσή τους στήν Ἐφημερίδα τῆς Κυβερνήσεως καί στό περιοδικό «ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΤΙΤΟΣ». Ἄρθρο 14ο: Κατάργηση Ἱδρύματος - Τύχη περιουσίας Τό ἵδρυμα καταργεῖται κατόπιν αἰτιολογημένης καί δημοσιευμένης στήν Ἐφημερίδα τῆς Κυβερνήσεως καί στό περιοδικό «ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΤΙΤΟΣ» ἀποφάσεως τοῦ Μητροπολιτικοῦ Συμβουλίου τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου. Μετά τήν κατάργηση, ἡ περιουσία τοῦ περιέρχεται, μέ ἀπόφαση τοῦ Μητροπολιτικοῦ Συμβουλίου, σέ ἕνα ἀπό τά φιλανθρωπικά Ἱδρύματα τῆς Μητρόπολης ἤ στήν ἴδια τήν Ἱερά Μητρόπολη. Ἄρθρο 15ο 1. Κάθε θέμα πού δέν προβλέπεται ἀπό τίς διατάξεις τοῦ παρόντος καταστατικοῦ ρυθμίζεται μέ ἀπόφαση τοῦ Δ.Σ. καί πάντοτε σύμφωνα μέ τούς Ἱερούς Κανόνες τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας, τόν Καταστατικό Χάρτη τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης (Ν. 4149/1961), τίς διατάξεις καί τούς νόμους πού διέπουν τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία στήν Ἑλληνική Ἐπικράτεια, καθώς ἐπίσης μέ τό Σύνταγμα τῆς Ἑλληνικῆς Δημοκρατίας, τόν Ἀστικό Κώδικα καί γενικότερα τους νόμους τοῦ Κράτους. - 182 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 183

2. Τό καταστατικό αὐτό ἀφοῦ τέθηκε ὑπ’ ὄψιν τοῦ Μητροπολιτικοῦ Συμβουλίου τῆς Ι. Μητροπόλεως Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου στή συνεδρίαση τῆς 06ης Μαρτίου 2015, ἐπικυρώνεται ἀπό τό Σεβασμιότατο Μητροπολίτη Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου Ἀνδρέα καί ἀποστέλλεται στήν Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης πρός ἔγκριση. Ἡ ἀπόφαση αὐτή νά δημοσιευθεῖ στήν Ἐφημερίδα τῆς Κυβερνήσεως. Ἐν Ἡρακλείῳ, τῇ 10ῃ Μαρτίου 2015 Ὁ Πρόεδρος † Ὁ Κρήτης Εἰρηναῖος

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 184

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 185

Τροποποίησις τοῦ ἄρθρου 1 τοῦ Καταστατικοῦ λειτουργίας τοῦ Ἐκκλησιαστικοῦ Φιλανθρωπικοῦ Ἱδρύματος τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου, ὑπό τήν ἐπωνυμίαν «Κοινωνικό Ἰατρεῖο-Φαρμακεῖο Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου καί Δήμου Μινώα Πεδιάδος». Ἡ Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, λαβοῦσα ὑπ’ ὄψιν: α) Τάς διατάξεις τῶν ἄρθρων 10 καί 131 τοῦ Ν. 4149/1961 «Περί Καταστατικοῦ Νόμου τῆς ἐν Κρήτῃ Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καί ἄλλων τινῶν διατάξεων» (Φ.Ε.Κ. Α' 41). β) Τάς διατάξεις τοῦ ἄρθρου 19, παρ. 1 καί 2 τοῦ Ν. 4301/2014 «Ἔρευνα, Τεχνολογική Ἀνάπτυξη καί Καινοτομία καί ἄλλες διατάξεις» (Φ.Ε.Κ. Α' 258). γ) Τάς ὑποχρεώσεις τῆς ποιμαινούσης Ἐκκλησίας πρός τό Χριστεπώνυμον πλήρωμα, τάς ἀπορρεούσας ἐκ τῶν Εὐαγγελικῶν ἐπιταγῶν, τῶν Ἱερῶν Κανόνων καί τῶν Νόμων τοῦ Κράτους. δ) Τάς ὑφισταμένας κοινωνικάς, πνευματικάς καί ποιμαντικάς ἀνάγκας τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου. ε) Τήν ὑπ’ ἀριθμ. πρωτ. 242/Φ.502/9-3-2015 πρότασιν τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου κ. Ἀνδρέου, ἀποφασίζει ὁμοφώνως: τροποποιεῖ τόν Κανονισμόν λειτουργίας τοῦ Ἐκκλησιαστικοῦ Φιλανθρωπικοῦ Ἱδρύματος τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου, ὑπό τήν ἐπωνυμίαν «Κοινωνικό Ἰατρεῖο-Φαρμακεῖο Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου καί Δήμου Μινώα Πεδιάδος», ὡς ἑξῆς: «Ἄρθρο 1 Ὁρισμός-Συνεργαζόμενοι Φορεῖς-Ἕδρα Ἡ Ἱερά Μητρόπολη Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου, ὡς Ν.Π.Δ.Δ., συστήνει στήν περιοχή τῆς κανονικῆς δικαιοδοσίας της, Φιλανθρωπικό Ἵδρυμα μέ ἕδρα τό Ἀρκαλοχώρι καί μέ τήν ἐπωνυμία «Κοινωνικό Ἰατρεῖο - Φαρμακεῖο Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἀρκαλοχωρίου, - 185 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 186

Καστελλίου καί Βιάννου - Δήμου Μινώα Πεδιάδος» συνεργαζόμενη μέ τό Δῆμο Μινώα Πεδιάδος (Γραφεῖο Κοινωνικῆς Πολιτικῆς καί Ἰσότητας τῶν Φύλων) Τό Κοινωνικό Ἰατρεῖο – Φαρμακεῖο, ὡς Νομικό Πρόσωπο Ἰδιωτικοῦ Δικαίου, θά λειτουργεῖ στό Ἀρκαλοχώρι, σέ κτήριο τό ὁποῖο ἔχει παραχωρηθεῖ δωρεάν ἀπό τήν Ἱερά Μητρόπολη. Ἡ Ἱερά Μητρόπολη, σέ συνεργασία μέ τούς Δήμους τῶν κανονικῶν της δικαιοδοσιῶν καί ἄλλους φορεῖς, δύναται νά ἱδρύσει καί ἄλλα Κοινωνικά Ἰατρεῖα – Φαρμακεῖα στήν ἐκκλησιαστική της περιφέρεια». Ἐν Ἡρακλείῳ, τῇ 10ῃ Μαρτίου 2015 Ὁ Πρόεδρος † Ὁ Κρήτης Εἰρηναῖος

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 187

Τροποποίησις τοῦ ἄρθρου 9 τοῦ Καταστατικοῦ λειτουργίας τοῦ Ἐκκλησιαστικοῦ Ἱδρύματος τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου, ὑπό τήν ἐπωνυμίαν «Νηστικάκειος Μονάδα Φροντίδος Ἡλικιωμένων» (Φ.Ε.Κ. Β΄ 498/14-4-2005) Ἡ Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, λαβοῦσα ὑπ’ ὄψιν: α) Τάς διατάξεις τῶν ἄρθρων 10 καί 131 τοῦ Ν. 4149/1961 «Περί Καταστατικοῦ Νόμου τῆς ἐν Κρήτῃ Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καί ἄλλων τινῶν διατάξεων» (Φ.Ε.Κ. Α' 41). β) Τάς διατάξεις τοῦ ἄρθρου 19, παρ. 1 καί 2 τοῦ Ν. 4301/2014 «Ἔρευνα, Τεχνολογική Ἀνάπτυξη καί Καινοτομία καί ἄλλες διατάξεις» (Φ.Ε.Κ. Α' 258). γ) Τάς ὑποχρεώσεις τῆς ποιμαινούσης Ἐκκλησίας πρός τό Χριστεπώνυμον πλήρωμα, τάς ἀπορρεούσας ἐκ τῶν Εὐαγγελικῶν ἐπιταγῶν, τῶν Ἱερῶν Κανόνων καί τῶν Νόμων τοῦ Κράτους. δ) Τάς ὑφισταμένας κοινωνικάς, πνευματικάς καί ποιμαντικάς ἀνάγκας τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου. ε) Τήν ὑπ’ ἀριθμ. πρωτ. 243/Φ.502/9-3-2015 πρότασιν τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου κ. Ἀνδρέου, ἀποφασίζει ὁμοφώνως: τροποποιεῖ τόν Κανονισμόν λειτουργίας τοῦ Ἐκκλησιαστικοῦ Ἱδρύματος τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου, ὑπό τήν ἐπωνυμίαν «Νηστικάκειος Μονάδα Φροντίδος Ἡλικιωμένων» (Φ.Ε.Κ. Β΄ 498/14-4-2005), ὡς ἑξῆς: «Ἄρθρο 9 «Προσωπικό τοῦ Ἱδρύματος - Διευθυντές» α. Τό προσωπικό τοῦ Ἱδρύματος διακρίνεται σέ ἐθελοντικό (ἄνευ ἀμοιβῆς) καί ἔμμισθο. Τό ἔμμισθο προσωπικό προσλαμβάνεται καί ἀπολύεται ἀπό τό Δ.Σ., σύμφωνα μέ τίς διατάξεις τῆς κειμένης νομοθεσίας καί μετά ἀπό συνέντευξη ἐνώπιον τῆς ὁλομέλειας τοῦ Δ.Σ.. Οἱ προσλή- 187 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 188

ψεις προσωπικοῦ γίνονται σύμφωνα μέ τίς ἀνάγκες γιά εὔρυθμη λειτουργία τοῦ Ἱδρύματος. Προϊστάμενοι τοῦ προσωπικοῦ εἶναι οἱ δύο (2) Διευθυντές τοῦ Ἱδρύματος, κληρικοί ἤ λαϊκοί, μέ πτυχίο Ἀνωτέρας ἤ Ἀνωτάτης Σχολῆς καί Ἐκκλησιαστικῶν Σχολῶν, οἱ ὁποῖοι διορίζονται μέ τριετῆ θητεία. Ἡ θητεία τῶν Διευθυντῶν ἀνανεώνεται κατά τήν κρίση τοῦ Δ.Σ. τοῦ Ἱδρύματος. Οἱ Διευθυντές, μεταξύ ἄλλων, ἔχουν τήν κύρια εὐθύνη καί μέριμνα, συνεργαζόμενοι μέ τόν Πρόεδρο τοῦ Ἱδρύματος γιά τήν ὀρθή καί ἀπρόσκοπτη ὀργάνωση καί λειτουργία του καί γιά ὅλα τά σχετικά θέματα. Οἱ δύο διευθυντές γιά τήν ἐπιτέλεση τῶν καθηκόντων τους, ὅπως αὐτά ὁρίζονται στό παρόν ἄρθρο, εὑρίσκονται σέ συνεργασία καί δύνανται, γιά τήν εὔρυθμη λειτουργία τοῦ Ἱδρύματος, ὁ ἕνας νά βοηθάει ἤ νά ἀναπληρώνει τόν ἄλλο στήν ἐπιτέλεση τῶν ἀνωτέρω καθηκόντων, πάντοτε ὅμως μέ συνεννόηση καί συνεργασία. Εἶναι δυνατόν το Δ.Σ. τοῦ Ἱδρύματος, μέ ἀπόφασή του, νά ἀναθέσει στό ἴδιο πρόσωπο τίς ἁρμοδιότητες καί τῶν δύο Διευθυντῶν. β. Ὁ Διευθυντής ἐσωτερικῆς λειτουργίας ἔχει τήν μέριμνα γιά τήν ἐκτέλεση τῶν ἀποφάσεων τοῦ Δ.Σ., ποῦ ἀφοροῦν στήν εὔρυθμη λειτουργία τοῦ Ἱδρύματος, τή διοίκηση τοῦ προσωπικοῦ καί τήν τήρηση τῶν διατάξεων τοῦ παρόντος Καταστατικοῦ, καθώς καί τοῦ κανονισμοῦ δεοντολογίας, πού θά ψηφισθεῖ ἀπό τό Δ.Σ. Ἐποπτεύει καί ἐλέγχει τό προσωπικό, σέ ὅ,τι ἀφορᾶ στήν ἐκτέλεση τῶν καθηκόντων του καί εἰσηγεῖται στό Δ.Σ. γιά τήν ἀποδοχή ἤ ἀπόρριψη αἰτήσεων εἰσαγωγῆς στό Ἵδρυμα. Τηρεῖ τό βιβλίο πρωτοκόλλου εἰσερχομένων καί ἐξερχομένων ἐγγράφων τοῦ Ἱδρύματος, συντάσσει τά ἔγγραφα καί γενικῶς διεκπεραιώνει τήν ἀλληλογραφία τοῦ Ἱδρύματος, γιά τήν ὁποία ἐνημερώνει τόν Πρόεδρο καί προωθεῖ σ’ αὐτόν γιά ὑπογραφή. Ἐπίσης, ἔχει τή μέριμνα τῶν Ἱερῶν Ἀκολουθιῶν στόν Ἱερό Ναό τοῦ Ἱδρύματος καί τήν πνευματική στήριξη τῶν διαβιούντων. γ. Ὁ διευθυντής οἰκονομικῶν – προμηθειῶν: α) φροντίζει γιά τήν ἐκτέλεση τῶν ἀποφάσεων τοῦ Δ.Σ., ποῦ ἀφοροῦν στή διαχείριση τῶν περιουσιακῶν στοιχείων καί στή διάθεση τῶν πόρων τοῦ Ἱδρύματος, β) τηρεῖ καί φυλάσσει τό Βιβλίο Ταμείου, καθώς καί τά διπλότυπα Γραμμάτια Εἰσπράξεων καί Ἐντάλματα Πληρωμῶν, εἰσπράττει μέ διπλότυπα Γραμμάτια Εἰσπράξεων, ὑπογράφει κάθε ἔσοδο τοῦ Ἱδρύματος καί διενεργεῖ τίς πληρωμές πού ἀποφασίζει τό Δ.Σ., διά διπλοτύπων Ἐνταλμάτων πληρωμῶν, τά ὁποῖα ἐπίσης ὑπογράφει, ὅπως ἄλλωστε καί ὅλα τα οἰκονομικῆς φύσης ἔγγραφα, - 188 -

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 189

γ) εὐθύνεται γιά τή φύλαξη τοῦ περιεχομένου τοῦ Ταμείου τοῦ Ἱδρύματος, τῶν χρηματογράφων καί κάθε φύσεως ἀποδεικτικῶν ἐγγράφων, καταθέτει τό χρηματικό πλεόνασμα ἀπό τήν οἰκονομική διαχείριση τοῦ Ἱδρύματος, διενεργεῖ καταθέσεις καί ἀναλήψεις χρημάτων, τίς τελευταῖες μόνο μέ ἐξουσιοδότηση τοῦ Προέδρου, δ) φροντίζει γιά τήν ἔγκαιρη σύνταξη καί ὑποβολή στό Δ.Σ. τοῦ ἐτήσιου Προϋπολογισμοῦ καί Ἀπολογισμοῦ τοῦ Ἱδρύματος, ε) τηρεῖ καί φυλάσσει ὅλα τα Διαχειριστικά Βιβλία καί στοιχεῖα τοῦ Ἱδρύματος, στ) μεριμνᾶ γιά τήν προμήθεια ἐξοπλισμοῦ, τροφίμων, συντήρηση κ.α. τοῦ Ἱδρύματος». Ἐν Ἡρακλείῳ, τῇ 10ῃ Μαρτίου 2015 Ὁ Πρόεδρος † Ὁ Κρήτης Εἰρηναῖος

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 190

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 191

APOSTOLOS TITOS teux 23 esot_Layout 1 02/10/2015 11:12 π.μ. Page 192

APOSTOLOS_TITOS_exof_TEYX23_AGIOS_TITOS_exof_TEYX7 26/11/2015 12:26 μ.μ. Page 1

AΠOΣTOΛOΣ TITOΣ

EΠIΣHMO ΔEΛTIO THΣ EKKΛHΣIAΣ KPHTHΣ

ΠEPIOΔOΣ Γ , TEYXOΣ 23, ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2015

23 ISSN 1106-6679

2015