Apostolos titos teux 26 gerasimos by iconio

APOSTOLOS_TITOS_exof_TEYX26_AGIOS_TITOS_exof_TEYX7 29/11/2017 10:00 π.μ. Page 1

AΠOΣTOΛOΣ TITOΣ

EΠIΣHMO ΔEΛTIO THΣ EKKΛHΣIAΣ KPHTHΣ

ΠEPIOΔOΣ Γ , TEYXOΣ 26, ΜΑΡΤΙΟΣ 2016

26 ISSN 1106-6679

2016

ΠEPIOΔOΣ Γ , TEYXOΣ 26, ΜΑΡΤΙΟΣ 2016

ΕΠΙΣΗΜΟ ΔΕΛΤΙΟ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΚΡΗΤΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΣ Γ', ΤΕΥΧΟΣ 26, ΜΑΡΤΙΟΣ 2016 ΔΙΕΥΘΥΝΣΙΣ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ

Ἀρχιμ. Πρόδρομος Ξενάκης, Ἀρχιγραμματεύς τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου

Ἐκτύπωση - Σελιδοποίηση: Γραφικές Τέχνες: «ΤΥΠΟΚΡΕΤΑ» * Τό παρόν τεῦχος τυπώθηκε καί κυκλοφορήθηκε τόν Ἰούνιο τοῦ ἔτους 2017

ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ Λόγος Κατηχητήριος ἐπί τῇ ἐνάρξει τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς. ........................................................................................ 11 Πατριαρχική Ἀπόδειξις ἐπί τῷ Ἁγίῳ Πάσχα. ..................................... 15

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟΝ ΕΠΙΣΗΜΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ Η ΣΥΝΑΞΙΣ ΤΩΝ ΠΡΟΚΑΘΗΜΕΝΩΝ ΤΩΝ ΑΓΙΩΤΑΤΩΝ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ Εἰσήγησις τῆς Α.Θ. Παναγιότητος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου πρός τήν Σύναξιν τῶν Προκαθημένων τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν (Γενεύη, 22 Ἰανουαρίου 2016) .........................21 Ὁμιλία τῆς Α.Θ. Παναγιότητος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου κατά τήν Θείαν Λειτουργίαν εἰς τόν Ἱερόν Ναόν Ἁγίου Ἀποστόλου Παύλου (Σαμπεζύ, 24 Ἰανουαρίου 2016) ...............31 Ἀνακοινωθέν τῆς Ἱερᾶς Συνάξεως ......................................................37

ΕΚΛΟΓΗ, ΧΕΙΡΟΤΟΝΙΑ ΚΑΙ ΕΝΘΡΟΝΙΣΙΣ ΤΟΥ ΣΕΒ. ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΠΕΤΡΑΣ ΚΑΙ ΧΕΡΡΟΝΗΣΟΥ κ. ΓΕΡΑΣΙΜΟΥ Βιογραφία τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Πέτρας καί Χερρονήσου κ. Γερασίμου. ....................................................................................................41

Ἀνακοινωθέν Ἐκλογῆς καί Χειροτονίας. ............................................43 Χειροτονητήριος Λόγος τοῦ Σεβ. Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κ.κ. Εἰρηναίου, Προέδρου τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, κατά τήν εἰς Ἐπίσκοπον χειροτονίαν τοῦ Θεοφ. Ἐψηφισμένου Μητροπολίτου Πέτρας καί Χερρονήσου κ. Γερασίμου. ........45 Χειροτονητήριος λόγος τοῦ Θεοφ. Ἐψηφισμένου Μητροπολίτου Πέτρας καί Χερρονήσου κ. Γερασίμου. .............................................47 Ἡ Τελετή Διαβεβαιώσεως ἐνώπιον τοῦ Προέδρου τῆς Ἑλληνικῆς Δημοκρατίας......................................................................................55 Συνοδική Ἐγκύκλιος Ἐνθρονίσεως Σεβ. Μητροπολίτου Πέτρας καί Χερρονήσου κ. Γερασίμου. ..................................................................57 Σύντομον Χρονικόν ἐνθρονίσεως τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Πέτρας καί Χερρονήσου κ. Γερασίμου. .........................................................61 Προσφώνησις τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Ρεθύμνης καί Αὐλοποτάμου κ. Εὐγενίου, ἐκπροσώπου τῆς Α.Θ.Μ. τοῦ Πάπα καί Πατριάρχου Ἀλεξανδρείας καί πάσης Ἀφρικῆς κ.κ. ΘΕΟΔΩΡΟΥ. ...........63 Προσφώνησις τοῦ Σεβ. Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κ.κ. Εἰρηναίου, Προέδρου τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης καί Τοποτηρητοῦ τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Πέτρας καί Χερρονήσου.................................................................................................................67 Προσφώνησις τοῦ ἐντιμολ. κ. Σταύρου Ἀρναουτάκη, Περιφερειάρχου Κρήτης ........................................................................................73 Προσφώνησις τοῦ ἐντιμ. κ. Ἀντωνίου Ζερβοῦ, Δημάρχου Ἁγίου Νικολάου......................................................................................................75 Χαιρετισμός τοῦ ἐντιμ. κ. Ἰωάννου Στεφανάκη, Δημάρχου Ὁροπεδίου Λασιθίου. ........................................................................................77

-6-

Προσφώνησις τοῦ Πανοσιολ. Ἀρχιμ. Τίτου Ταμπακάκη, Πρωτοσυγκέλλου τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Πέτρας καί Χερρονήσου. ......79 Ἐνθρονιστήριος λόγος τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Πέτρας καί Χερρονήσου κ. Γερασίμου. ...............................................................................85

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΝ ΑΝΑΚΟΙΝΩΘΕΝΤΑ ΚΑΙ ΕΓΚΥΚΛΙΟΙ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΣΥΝΟΔΟΥ Ἀνακοινωθέν τῆς 3ης Φεβρουαρίου 2016. .........................................96 Ἀνακοινωθέν τῆς 3ης Μαρτίου 2016...................................................97 Συνοδική Ἐγκύκλιος περί τῆς καύσεως τῶν νεκρῶν. ........................99

ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟΝ ΜΕΛΕΤΕΣ Ἀρχιμ. Νήφων Βασιλάκης, Μελέτιος Μεταξάκης καί Κανονικές ἐπιλογές. .....................................................................................................105 Ροδάνθη Ἀνδρουλιδάκη-Πετράκη, Εὐάγγελος Πετράκης, Ἡ ἀπάνδρωση ἑνός μοναστηριοῦ καί "τό δῶρο τοῦ ραβίνου" ........127

-7-

Πατριαρχικός Ναός Ἁγίου Γεωργίου, Φανάριον.

Λόγος Κατηχητήριος ἐπί τῇ ἐνάρξει τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς +ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΣ ΕΛΕῼ ΘΕΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ - ΝΕΑΣ ΡΩΜΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΠΑΝΤΙ Τῼ ΠΛΗΡΩΜΑΤΙ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ, ΧΑΡΙΣ ΕΙΗ ΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗ ΠΑΡΑ ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΟΣ ΚΑΙ ΚΥΡΙΟΥ ΗΜΩΝ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ, ΠΑΡ᾿ HΜΩΝ ΔΕ ΕΥΧΗ, ΕΥΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΣΥΓΧΩΡΗΣΙΣ Ἀδελφοὶ καὶ τέκνα ἐν Κυρίῳ προσφιλῆ καὶ εὐλογημένα, Διὰ τῆς θεοπνεύστου ρήσεως τῆς ἐλεημοσύνης τοῦ Κυρίου καὶ τῶν κριμάτων αὐτῆς, εἰσάγει καὶ ἐφέτος πάντας τοὺς Ὀρθοδόξους πιστοὺς εἰς τὸ «μυστήριον» τῆς Ἁγίας καὶ Μεγάλης Τεσσαρκοστῆς ὁ ἱερὸς Ψαλμῳδὸς ἀναφωνῶν: «Ποιῶν ἐλεημοσύνας ὁ Κύριος καὶ κρῖμα πᾶσι τοῖς ἀδικουμένοις» (Ψαλμ. 102, 6). Διότι ὁ Κύριος «ἐμπιπλᾷ ἐν ἀγαθοῖς τὴν ἐπιθυμίαν μας καὶ ἀνακαινίζει ὡς ἀετοῦ τὴν νεότητά μας» (πρβλ. ὅ. π. 5). Ὡς γνωστόν, ἀδελφοὶ καὶ τέκνα ἐν Κυρίῳ, ἕκαστος ἄνθρωπος, πλασθεὶς κατ᾿ εἰκόνα καὶ καθ᾿ ὁμοίωσιν Θεοῦ, ἀποτελεῖ ναὸν Κυρίου. Πολὺ δὲ περισσότερον ὅσοι εἰς Χριστὸν ἐβαπτίσθημεν καὶ ἐχρίσθημεν διὰ τοῦ Ἁγίου Μύρου καὶ ἐνεκεντρίσθημεν εἰς τὴν καλλιέλαιον τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, εἴμεθα ναοὶ τοῦ ἐν ἡμῖν οἰκοῦντος Ἁγίου Πνεύματος, ἀκόμη καὶ ἐὰν διὰ ποικίλων ἁμαρτιῶν, ἑκουσίων ἢ ἀκουσίων, ἀπομακρυνώμεθα ἀπὸ τοῦ Κυρίου: «εἰ ἀπιστοῦμεν, ἐκεῖνος πιστὸς μένει» (Β΄ Τιμ. β΄, 13). Διὰ τοῦ ρύπου ὅμως τῆς ἁμαρτίας κωλύεται ἡ Χάρις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος νὰ ἐνεργῇ ἐν ἡμῖν, ἐφ᾿ ᾧ καὶ ἡ Ἁγία ἡμῶν Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία ὥρισε τὴν ἀρχομένην περίοδον τῶν νηστειῶν τῆς Ἁγίας καὶ Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, ἵνα κατ᾿ αὐτὴν καθάρωμεν ἑαυτοὺς διὰ τῆς μετανοίας καὶ γενώμεθα ἄξιοι νὰ ὑποδεχθῶμεν τὰ ζωοποιὰ Πάθη καὶ τὴν ἐκ νεκρῶν λαμπροφόρον Ἔγερσιν τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. «Δεῦρο τάλαινα ψυχή, σὺν τῇ σαρκί σου τῷ πάντων Κτίστῃ, ἐξομολογοῦ∙ καὶ ἀπόσχου λοιπόν, τῆς πρὶν ἀλογίας, καὶ προσάγαγε Θεῷ, ἐν μετανοίᾳ δάκρυα», καλεῖ πάντας τοὺς πιστοὺς ὁ ποιητὴς τοῦ Μεγάλου Κανόνος Ἅγιος Ἀνδρέας Κρήτης (τροπάριον α΄ᾠδῆς). - 11 -

Ἡ Ἐκκλησία, μεριμνῶσα διὰ τὴν σωτηρίαν καὶ πνευματικὴν τελείωσίν μας, ἀνοίγει εἰς πάντα τὰ μέλη αὐτῆς τὸν παρόντα καιρὸν τῆς μετανοίας, προτρέπουσα συγχρόνως αὐτὰ νὰ πολεμήσουν τὸν φιλόϋλον καὶ φιλοκτήμονα βίον, ὁ ὁποῖος ὡς «βαρὺς κλοιός» κρατεῖ τὴν ψυχὴν χοϊκὴν καὶ συρομένην ἐπὶ γῆς, μὴ δυναμένην νὰ ἀνοίξῃ τὰς πτέρυγας αὐτῆς πρὸς τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ. Τοιουτοτρόπως, διὰ τῆς μετανοίας καὶ τῶν καθαρτικῶν δακρύων, ἐνδυόμεθα καὶ πάλιν τὸ πρωτόκτιστον κάλλος καὶ τὴν θεοΰφαντον στολήν, τὴν ὁποίαν ἀπωλέσαμεν μετὰ τὴν πτῶσιν, περιβληθέντες «τὸν στολισμὸν τῆς αἰσχύνης, καθάπερ φύλλα συκῆς». Ἀποτελεῖ, ταυτοχρόνως, ἡ νηστεία καὶ ἡ ἀποχὴ ἀπὸ βρωμάτων καὶ ἀπὸ «διαλογισμῶν ματαίων καὶ ἐνθυμήσεων πονηρῶν» ἀφετηρίαν διὰ τὴν ὀρθήν, μεμετρημένην καὶ σώφρονα διαχείρισιν τῶν ὑλικῶν ἀγαθῶν, μὲ προοπτικὴν τὴν κοινὴν ὠφέλειαν, οὕτως ὥστε νὰ ἐκμηδενίζωνται αἱ ἀρνητικαὶ καὶ διὰ τὸ κοινωνικὸν καὶ φυσικὸν περιβάλλον ἐπιπτώσεις ἐκ τῆς ἀλόγου χρήσεώς των καὶ νὰ παραμένῃ μόνον ἡ «νηστεία τῆς ἐλεημοσύνης», ἡ ὁποία νὰ μὴ «γίνηται κρῖμα πᾶσι τοῖς ἀδικουμένοις», ἀλλὰ ἔλεος καὶ χάρις καὶ ἀνακούφισις εἰς αὐτοὺς καὶ διὰ τὴν πορείαν μας πρὸς τό «καθ᾿ ὁμοίωσιν Θεοῦ» (Μέγας Βασίλειος). Τοιουτοτρόπως, διὰ τῆς ἐγκρατοῦς χρήσεως, ἁγιάζεται καὶ ἡ ὕλη καὶ ἡ ζωὴ μας, καθότι ἡ φθαρτὴ ὕλη ἀποτελεῖ οὐχὶ τὸν αὐτοσκοπόν, ἀλλὰ τὸ μέσον τοῦ ἁγιασμοῦ. Συνεπῶς, καὶ διὰ τοὺς ἔχοντας καὶ κατέχοντας πλουσίους τῆς εὐαγγελικῆς περικοπῆς, ἡ νηστεία πρέπει νὰ ἀποτελῇ ἀφορμὴν ἐγκρατείας, μὲ τελικὸν σκοπόν «περισσεύειν αὐτοὺς ἐν τῇ ἐλπίδι ἐν δυνάμει Πνεύματος Ἁγίου», κατὰ τὴν ρῆσιν τοῦ μεγαλορρήμονος Ἀποστόλου τῶν Ἐθνῶν Παύλου (πρβλ. Ρωμ. ιε΄, 13) καὶ ἀποβλέπειν καὶ εἰς τοὺς σημερινοὺς πτωχούς «Λαζάρους» τῆς ἀνθρωπότητος καὶ τῆς προσφυγιᾶς. Πέραν ὅμως τούτων, δὲν πρέπει νὰ λησμονῆται, ἀδελφοὶ καὶ τέκνα, τὸ ἀληθὲς πνεῦμα τῆς νηστείας καὶ τῆς ἐγκρατείας, τὸ ὁποῖον καθιστᾷ ταύτας εὐαρέστους τῷ Κυρίῳ, καθὼς διδάσκει ὁ ἀδελφόθεος Ἀπόστολος Ἰάκωβος, λέγων: «θρησκεία καθαρὰ καὶ ἀμίαντος παρὰ τῷ Θεῷ καὶ πατρὶ αὕτη ἐστίν, ἐπισκέπτεσθαι ὀρφανοὺς καὶ χήρας ἐν τῇ θλίψει αὐτῶν, ἄσπιλον ἑαυτὸν τηρεῖν ἀπὸ τοῦ κόσμου» (Ἰακ. α΄, 27). Διότι δὲν θὰ ἐπιτύχωμεν τὴν χάριν, τὴν ὁποίαν ἀφθόνως παρέχει ἡ νηστεία καὶ ἡ ἐγκράτεια, ἁπλῶς καὶ μόνον διὰ τῆς ἀσιτίας καὶ τῆς ἀποχῆς ἀπὸ τῶν ὑλικῶν τροφῶν: «Εἰ εἰς κρίσεις καὶ μάχας νηστεύετε καὶ τύπτετε πυγμαῖς ταπει- 12 -

νόν, ἱνατί μοι νηστεύετε;», ἀναρωτᾶται ὁ Προφήτης Ἡσαΐας (58, 4). «Οὐ ταύτην τὴν νηστείαν ἐξελεξάμην [...], ἀλλὰ [...] διάθρυπτε πεινῶντι τὸν ἄρτον σου καὶ πτωχοὺς ἀστέγους εἴσαγε εἰς τὸν οἶκόν σου· ἐὰν ἴδῃς γυμνόν, περίβαλε...», λέγει καὶ παραγγέλλει ὁ Κύριός μας διὰ τῆς φωνῆς τοῦ Προφήτου Αὐτοῦ (Ἡσ. 58, 5-7). Ἰδιαιτέρως σήμερον ἡ οἰκονομικὴ κρίσις, ἡ προσφυγιὰ καὶ αἱ ποικιλότροποι δυσχέρειαι, αἱ ὁποῖαι παγκοσμίως ἐμφανίζονται, μάλιστα δὲ εἰς ὡρισμένους λαοὺς καὶ χώρας, παρέχουν εἰς ἡμᾶς τοὺς Ὀρθοδόξους τὴν δυνατότητα νὰ καλλιεργήσωμεν τὸ γνήσιον τοῦτο πνεῦμα τῆς νηστείας, συνδυάζοντες τὴν ἀποχὴν τῶν βρωμάτων μὲ ἔργα φιλανθρωπίας καὶ ἀλληλεγγύης πρὸς τοὺς ἔχοντας ἄμεσον ἀνάγκην ἀδελφούς μας, τοὺς πάσχοντας, τοὺς ἐνδεεῖς καὶ πένητας, τοὺς ἀστέγους καὶ πρόσφυγας, τοὺς μὴ ἔχοντας «ποῦ τὴν κεφαλὴν κλίνῃ» (Ματθ. η΄, 20), αὐτοὺς τούς ὁποίους αἱ σκληραί περιστάσεις τοῦ πολέμου καὶ τῶν πειρασμῶν καὶ τῶν θλίψεων ἀναγκάζουν νὰ ἐγκαταλείπουν τὰς πατρογονικὰς ἑστίας των καὶ νὰ ταξιδεύουν ἐν μέσῳ πολλῶν κινδύνων καὶ θλίψεων καὶ κόπων. Ὅταν ἡ νηστεία μας συνοδεύηται ἀπὸ τοιαύτην αὔξησιν τῆς φιλανθρωπίας καὶ ἀγάπης μας πρὸς τὸν ἐλάχιστον ἀδελφὸν τοῦ Κυρίου, ἀνεξαρτήτως φυλῆς, θρησκείας, γλώσσης καὶ καταγωγῆς, τότε αὕτη θὰ ἀναβαίνῃ ἀπ᾿ εὐθείας εἰς τὸν θρόνον τοῦ Θεοῦ ὡς θυμίαμα εὔοσμον καὶ ἄγγελοι θὰ συμπαρίστανται εἰς ἡμᾶς νηστεύοντας, ὅπως διηκόνουν τὸν Κύριον εἰς τὴν ἔρημον. Ἀπὸ καρδίας εὐχόμεθα ἀδελφικῶς καὶ πατρικῶς εἰς ἅπαντας τὸ ἀρχόμενον στάδιον τῶν Ἁγίων Νηστειῶν νὰ εἶναι καρποφόρον καὶ ἁγιαστικόν, πλῆρες χάριτος καὶ ἁγιασμοῦ, καὶ ὅπως ἀξιώσῃ ἡμᾶς ὁ Θεὸς νὰ προσέλθωμεν ἀπροσκόπτως εἰς τὸν αἰώνιον ζωοποιὸν Κρατῆρα, τὴν ζωηφόρον Πλευρὰν τοῦ Κυρίου, «ἐξ ἧς ὁ διπλοῦς ἡμῖν ἐξέβλυσε, κρουνὸς τῆς ἀφέσεως καὶ γνώσεως» (Μέγας Κανών, τροπάριον τῆς δ΄ ᾠδῆς). Αὐτοῦ ἡ Θεία Χάρις καὶ τὸ ἄπειρον Ἔλεος εἴησαν μετὰ πάντων ὑμῶν, ἀδελφοὶ καὶ τέκνα, ὥστε ἐν τοιούτῳ εὐαγγελικῷ φρονήματι χαρισθῇ ἡμῖν ἡ ἑορτὴ τῶν ἑορτῶν καὶ ἡ πανήγυρις τῶν πανηγύρεων, ἡ Ἀνάστασις τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ᾯ ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος καὶ ἡ τιμὴ καὶ ἡ εὐχαριστία νῦν καὶ εἰς τοὺς ἀπεράντους αἰῶνας. Ἀμήν. Ἁγία καὶ Μεγάλη Τεσσαρακοστὴ ,βις’ † Ὁ Κωνσταντινουπόλεως διάπυρος πρὸς Θεὸν εὐχέτης πάντων ὑμῶν - 13 -

Ἡ Αὐτοῦ Θειοτάτη Παναγιότης ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαῖος

Πατριαρχική Ἀπόδειξις ἐπί τῷ Ἁγίῳ Πάσχᾳ +ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΣ ΕΛΕΩι ΘΕΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ - ΝΕΑΣ ΡΩΜΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΠΑΝΤΙ Τῼ ΠΛΗΡΩΜΑΤΙ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΧΑΡΙΝ, ΕΙΡΗΝΗΝ ΚΑΙ EΛΕΟΣ ΠΑΡΑ ΤΟΥ ΕΝΔΟΞΩΣ ΑΝΑΣΤΑΝΤΟΣ ΧΡΙΣΤΟΥ Ἀδελφοὶ καὶ τέκνα ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά, Ὁλοκαρδίως σᾶς ἀπευθύνομεν ἀπὸ τῆς ἕδρας τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου τὸν χαρμόσυνον χαιρετισμὸν «Χριστὸς Ἀνέστη!». Ἡ Ἀνάστασις τοῦ Χριστοῦ εἶναι τὸ κέντρον τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεώς μας. Χωρὶς τὴν Ἀνάστασιν ἡ πίστις ἡμῶν εἶναι «κενή» (Α’ Κορ. ιε΄, 14). Ὁ Θεὸς Λόγος μὲ τὴν Ἀνάστασίν Του ἀφθαρτοποίησε καὶ ἐθέωσε τὸν τετραυματισμένον καὶ ἀμαυρωμένον ἀπὸ τὴν ἁμαρτίαν κατ᾿ εἰκόνα Θεοῦ πλασθέντα ἄνθρωπον, καὶ ἔδωκεν εἰς αὐτὸν καὶ πάλιν τὴν δυνατότητα τοῦ καθ᾿ ὁμοίωσιν, τοῦ ὁποίου ἀπεστερήθη διὰ τῆς παρακοῆς. Τί σημαίνει, ὅμως, ἡ ἑορτὴ τοῦ Πάσχα, ἡ νίκη τῆς ζωῆς κατὰ τοῦ θανάτου, μέσα εἰς ἕνα κόσμον βίας καὶ πολέμων, ἐν ὀνόματι μάλιστα τῆς θρησκείας καὶ τοῦ Θεοῦ; Πολλοὶ σοφοὶ προσεπάθησαν νὰ ἐξεύρουν λύσιν εἰς τὸ πρόβλημα τοῦ θανάτου καὶ νὰ τὸ ὑπερβοῦν διὰ διαφόρων θεωριῶν. Ἡμεῖς οἱ Ὀρθόδοξοι Χριστιανοὶ ἑορτάζομεν τὴν ἀνάστασιν τοῦ Χριστοῦ ἐκ τῶν νεκρῶν καὶ κηρύσσομεν εὐθαρσῶς τὴν κατάργησιν τοῦ θανάτου. Γνωρίζομεν ὅτι χορηγὸς τῆς ζωῆς εἶναι ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ, ἐν τῷ Ὁποίῳ «ζωὴ ἦν» (Ἰωάν. α’, 4). Ἔχομεν τὴν χαροποιὸν ἐμπειρίαν τῆς Ἐκκλησίας, ὅτι ἐνικήθη ὁ θάνατος διὰ τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ. «Χαρᾶς τὰ πάντα πεπλήρωται, τῆς ἀναστάσεως τὴν πεῖραν εἰληφότα». Αὐτὴ ἡ - 15 -

πίστις καταυγάζει ὅλας τὰς ἐκφάνσεις τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς, συμπυκνοῦται δὲ ἐν τῇ Θείᾳ Εὐχαριστίᾳ. Τὸ γεγονὸς ὅτι εἰς τὸν χριστιανικὸν κόσμον κυρίως ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία διέσωσε τὴν Θείαν Εὐχαριστίαν ὡς κέντρον τῆς ζωῆς καὶ τῆς πνευματικότητός της εἶναι ἀρρήκτως συνδεδεμένον μὲ τὸ ὅτι ἡ Ἀνάστασις εἶναι ὁ πυρὴν τῆς πίστεως, τῆς λατρείας καὶ τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ἤθους. Διὰ τὸν λόγον τοῦτον ἡ εὐχαριστιακὴ λειτουργία εἶναι πάντοτε πανηγυρικὴ καὶ χαρμόσυνος καὶ συνδέεται πρωτίστως μὲ τὴν Κυριακήν, τὴν ἡμέραν τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου. Ἡ πλέον συγκλονιστικὴ ἔκφρασις καὶ ἑρμηνεία τῆς Ἀναστάσεως καὶ τῆς καινοποιητικῆς δυνάμεώς της εἶναι ἡ εἰκὼν τῆς καθόδου τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ εἰς τὸν Ἅδην ὅπως τὴν θαυμάζομεν εἰς τὴν ἐνταῦθα Μονὴν τῆς Χώρας. Ὁ Κύριος τῆς δόξης κατελθὼν μέχρις Ἅδου ταμείων καὶ συντρίψας τὰς Πύλας αὐτοῦ, ἀναδύεται νικηφόρος συνανιστῶν ἑαυτῷ τὸν Ἀδὰμ καὶ τὴν Εὔαν, ὁλόκληρον δηλαδὴ τὸ ἀνθρώπινον γένος ἀπ᾿ ἀρχῆς καὶ μέχρι τῶν Ἐσχάτων. «Νῦν πάντα πεπλήρωται φωτός, οὐρανός τε καὶ γῆ καὶ τὰ καταχθόνια». Ἡ κτίσις διαβαίνει ἀπὸ τὸ ζοφερὸν βασίλειον τοῦ θανάτου εἰς τὸ ἀνέσπερον φῶς τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ. Ὁ πιστός, Ἀναστάσεως κοινωνός, καλεῖται νὰ κηρύξη τὸ Εὐαγγέλιον τῆς ἐν Χριστῷ ἐλευθερίας «ἕως ἐσχάτου τῆς γῆς» (Πράξ. α΄, 8). Ἡ Μήτηρ Ἐκκλησία, βιοῦσα τὸ μυστήριον τοῦ σταυροῦ καὶ τῆς ἀναστάσεως συγχρόνως, μᾶς καλεῖ σήμερον νὰ «προσέλθωμεν λαμπαδηφόροι» καὶ νὰ «συνεορτάσωμεν Πάσχα Θεοῦ τὸ σωτήριον». Διότι, διὰ τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Σωτῆρος ἐγίναμεν ἕνας λαὸς ἡ ἀνθρωπότης˙ ἡνώθημεν εἰς ἓν σῶμα. Μὲ τὸν Σταυρὸν καὶ τὴν Ἀνάστασίν Του ὁ Χριστὸς ἐθανάτωσεν ὁριστικῶς τὴν ὑπάρχουσαν ἔχθραν. Τοιουτοτρόπως, ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία μας, ἡ Μία, Ἁγία, Καθολικὴ καὶ Ἀποστολικὴ Ἐκκλησία, εἶναι ἡ Ἐκκλησία τῆς συμφιλιώσεως τῶν πάντων, ἡ Ἐκκλησία τῆς ἀγάπης πρὸς πάντας, φίλους καὶ ἐχθρούς. Ὅλοι συμφιλιωμένοι, πλήρεις νέας ζωῆς, ζωῆς ἀληθινῆς, γινόμεθα συμπολῖται τῶν ἁγίων καὶ οἰκεῖοι τοῦ Θεοῦ (πρβλ. Ἐφ. β΄, 15-20). Ἀτυχῶς, σήμερον ἡ τρομοκρατία, οἱ πόλεμοι καὶ γενικώτερον ἡ ἀφαίρεσις τῆς ζωῆς ἀνθρώπων συνεχίζονται. Ὁ θρῆνος καὶ ἡ ἀγωνία τῶν θυμάτων, διαδιδόμενοι μάλιστα ταχύτατα διὰ τῶν συγχρόνων τεχνολογικῶν μέσων, διασχίζουν τὴν ἀτμόσφαιραν καὶ σπαράσσουν τὴν καρδίαν μας. Διὰ τοῦτο οἱ ἡγέται τῆς ἀνθρωπότητος, πολιτικοὶ καὶ πνευματικοὶ καὶ ἐκκλησιαστικοί, ἔχομεν καθῆκον καὶ χρέος ἀγάπης νὰ ἐνεργῶμεν πᾶν ὅ,τι ἐνδείκνυται διὰ τὴν ἀποφυγὴν αὐτῶν τῶν ἐκρύθμων καταστάσεων. - 16 -

Ἐν μέσῳ αὐτοῦ τοῦ σημερινοῦ «κόσμου τοῦ παραλόγου», ἡμεῖς οἱ Ὀρθόδοξοι χριστιανοὶ καλούμεθα νὰ δώσωμεν τὴν καλὴν μαρτυρίαν τῆς ἀγάπης καὶ τῆς προσφορᾶς πρὸς τὸν συνάνθρωπον, ἀγάπης καὶ μόνον. Τὸ Πάσχα δὲν εἶναι διὰ τοὺς Ὀρθοδόξους πιστοὺς μία στιγμιαία ἀπόδρασις ἀπὸ τὴν στυγνὴν πραγματικότητα τοῦ κακοῦ ἐν τῷ κόσμῳ, εἶναι ἡ ἀκλόνητος βεβαιότης ὅτι ὁ θανάτῳ θάνατον πατήσας καὶ ἀναστὰς ἐκ νεκρῶν Χριστὸς εἶναι μεθ᾿ ἡμῶν «πάσας τὰς ἡμέρας ἕως τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος» (Ματ. κη΄, 20). Αὐτό, τέκνα καὶ ἀδελφοί, εἶναι καὶ ἐφέτος τὸ ἀναστάσιμον μήνυμα τοῦ Ἁγιωτάτου Ἀποστολικοῦ καὶ Πατριαρχικοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου, τοῦ Ἱεροῦ τῆς Ὀρθοδοξίας Κέντρου, πρὸς ὅλους τοὺς συνανθρώπους μας: ὅτι ἀνέστη Χριστὸς καὶ κατήργηται τὸ κράτος τοῦ θανάτου˙ τὸ κράτος τῆς ἐξουσίας τοῦ ἰσχυροῦ ἐπὶ τοῦ ἀδυνάτου˙ καὶ ὅτι μόνον «ζωὴ πολιτεύεται» καὶ ἀγάπης θαλπωρὴ καὶ ἐλέους ἄβυσσος καὶ Χάριτος ἀκενώτου τοῦ Ἀναστάντος Χριστοῦ, ἡ ὁποία καλύπτει πᾶσαν τὴν οἰκουμένην, ἀπ᾿ ἄκρου εἰς ἄκρον˙ ἀρκεῖ οἱ ἄνθρωποι νὰ κατανοήσωμεν ὅτι ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς εἶναι τὸ φῶς τὸ ἀληθινὸν καὶ ὅτι ἐν αὐτῷ ζωὴ ἦν, καὶ ἡ ζωὴ ἦν τὸ φῶς τῶν ἀνθρώπων (πρβλ. Ἰωάν, α΄, 3-4). Αὐτὸ εἶναι τὸ μήνυμα ἡμῶν πρὸς πάντας τοὺς πολιτικοὺς καὶ πνευματικοὺς ἡγέτας τοῦ κόσμου τούτου. Δεῦτε, λοιπόν, λάβετε, φῶς ἐκ τοῦ ἀνεσπέρου φωτὸς τοῦ Φαναρίου, τὸ ὁποῖον, ὡς φῶς Χριστοῦ, ὡς φῶς ἀγάπης, φαίνει πᾶσι˙ καὶ ἐν Αὐτῷ «σκοτία οὐκ ἔστιν οὐδεμία» (πρβλ. Α΄ Ἰωάν. α΄, 5). Ἂς ἐνωτισθῶμεν, ἀδελφοὶ καὶ τέκνα, τὸ Εὐαγγέλιον τοῦτο τῆς χαρᾶς καὶ τῆς ἀγάπης καὶ ἂς ἁπαλύνωμεν οἱ Ὀρθόδοξοι τὸν πόνον τῆς συγχρόνου ἀνθρωπότητος, μὲ τὴν ἰδικήν μας ἀγάπην καὶ θυσίαν. Δόξα τῷ χορηγῶ τῆς ζωῆς, τῷ δείξαντι τὸ φῶς καὶ τὴν ἀγάπην καὶ τὴν εἰρήνην εἰς τὸν κόσμον καὶ εἰς ἕνα ἕκαστον τῶν ἀνθρώπων προσωπικῶς, δόξα τῷ Βασιλεῖ τῆς δόξης Ἰησοῦ Χριστῷ, τῷ Νικητῇ τοῦ θανάτου καὶ ἀρχηγῷ τῆς ζωῆς. Φανάριον, Ἅγιον Πάσχα, βις’ † Ὁ Κωνσταντινουπόλεως διάπυρος πρὸς Χριστὸν Ἀναστάντα εὐχέτης πάντων ὑμῶν. Ἀναγνωσθήτω ἐπ᾿ ἐκκλησίας κατὰ τὴν Θείαν Λειτουργίαν τῆς ἑορτῆς τοῦ Ἁγίου Πάσχα, μετὰ τὸ Ἱερὸν Εὐαγγέλιον. - 17 -

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟΝ

ΕΠΙΣΗΜΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ Η ΣΥΝΑΞΙΣ ΤΩΝ ΠΡΟΚΑΘΗΜΕΝΩΝ ΤΩΝ ΑΓΙΩΤΑΤΩΝ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ

- 19 -

Ἡ Α.Θ.Π. ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαῖος ὁμιλῶν κατά τήν Σύναξιν τῶν Προκαθημένων ἐν Γενεύῃ

Εἰσήγησις τῆς Α.Θ. Παναγιότητος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου πρός τήν Σύναξιν τῶν Προκαθημένων τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν (Γενεύη, 22 Ἰανουαρίου 2016) Μακαριώτατοι καὶ πεφιλημένοι ἐν Κυρίῳ Ἀδελφοί, Προκαθήμενοι τῶν κατὰ τόπους Ἁγιωτάτων Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν καὶ σεβάσμιοι ἐκπρόσωποι τῶν κωλυθέντων μετασχεῖν εἰς τὴν παροῦσαν Σύναξιν ἀδελφῶν Προκαθημένων, μετὰ τῶν τιμίων συνοδειῶν Ὑμῶν. Ὡς εὖ παρέστητε ἐν τῷ ἱερῷ τούτῳ χώρῳ τῆς καθ’ ἡμᾶς Ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως, τῷ Κέντρῳ τούτῳ τῷ ἀφιερωμένῳ εἰς τὴν διακονίαν τῆς πανορθοδόξου ἑνότητος, τὸ ὁποῖον ἐφιλοξένησε καὶ φιλοξενεῖ ἤδη ἐπὶ δεκαετίας πληθὺν διορθοδόξων καὶ πανορθοδόξων συναντήσεων, δι’ ὧν σφυρηλατεῖται καὶ προάγεται ἡ ἑνότης τῆς Ἁγιωτάτης Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Ἀπὸ καρδίας εὐχόμεθα ὅπως ἡ διαμονὴ Ὑμῶν ἐνταῦθα εἶναι δι’ ἕκαστον ἐξ Ὑμῶν κατὰ πάντα ἱκανοποιητικὴ καὶ εὐχάριστος, τὸ δὲ ἔργον ἡμῶν καθοδηγούμενον ἀπὸ τὴν πνοὴν τοῦ Παρακλήτου ἀποφέρῃ καρποὺς πλουσίους εἰς ἀγάπην καὶ οἰκοδομὴν τοῦ σώματος τῆς Ἐκκλησίας εἰς δόξαν Θεοῦ. Ὡς γνωστόν, ἡ παροῦσα Σύναξις ἡμῶν ἐπρόκειτο νὰ πραγματοποιηθῇ ἐν τῇ ἕδρᾳ ἡμῶν, ἀλλ’ ἔκτακτοι ἀντικειμενικαὶ περιστάσεις, ἐμποδίζουσαί τινας ἐκ τῶν ἀδελφῶν ὅπως μεταβῶσιν ἐκεῖ, ἐπέβαλον τὴν μετάθεσιν τοῦ τόπου τῆς συναντήσεως ἡμῶν ἐνταῦθα. Εὐχαριστοῦμεν πάντας Ὑμᾶς διὰ τὴν κατανόησιν τῆς ἀνάγκης τῆς ἀλλαγῆς ταύτης, καὶ διὰ τὴν πρόθυμον ἔλευσιν Ὑμῶν ἐνταῦθα πρὸς πραγμάτωσιν τοῦ ἱεροῦ σκοποῦ τῆς παρούσης Συνάξεως. Ὄντως, πᾶσα Σύναξις ἐπὶ τὸ αὐτὸ ἡμῶν τῶν ἐμπεπιστευμένων ὑπὸ τῆς χάριτος καὶ τοῦ ἐλέους τοῦ Θεοῦ τὴν ἡγεσίαν τῆς Ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας Αὐτοῦ εἶναι ἱερά. Ἡ παροῦσα ὅμως Σύναξις κέκτηται ὅλως ἰδιαζόντως τὸν χαρακτῆρα τοῦτον, διότι συνδέεται πρὸς τὴν θεμελιώδη ἐκκλησιολογικὴν ἀρχὴν τῆς συνοδικότητος τῆς Ἐκκλησίας, ἔχουσα ὡς κύριον ἀντικείμενον αὐτῆς τὴν προετοιμασίαν τῆς μελλούσης ἵνα συνέλθῃ, σύν Θεῷ, Ἁγίας καὶ Μεγάλης Συνόδου τῆς Ἁγιωτάτης Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας - 21 -

ἡμῶν. Συνήχθημεν, ὅθεν, ἐδῶ, διὰ νὰ ἐπιτελέσωμεν καθῆκον ὄντως ἱερόν, καὶ διὰ τοῦτο ἔχομεν ὅλως ἰδιαιτέρως ἀνάγκην τῆς ἐνισχύσεως καὶ τοῦ φωτισμοῦ τοῦ Παρακλήτου, ἀλλὰ καὶ τῆς ἐκ μέρους ἑνὸς ἑκάστου ἐξ ἡμῶν ἀγαθῆς προαιρέσεως, μακρὰν οἱωνδήποτε ἄλλων σκοπιμοτήτων, ὅπως συντελέσωμεν διὰ τῶν ἀποφάσεων ἡμῶν εἰς τὴν πραγμάτωσιν τῆς ἤδη ἐξαγγελθείσης ὑφ’ ἡμῶν Ἁγίας καὶ Μεγάλης Συνόδου. Διότι εἰς ἡμᾶς ἀνέθηκεν ἡ Θεία Πρόνοια τὸ μέγα χρέος καὶ προνόμιον ὅπως δώσωμεν σάρκα καὶ ὀστᾶ εἰς τὸ ὅραμα τῶν μακαριστῶν προκατόχων ἡμῶν, οἱ ὁποῖοι πρὸ πεντήκοντα καὶ πλέον ἐτῶν συνέλαβον τὴν ἰδέαν τῆς συγκλήσεως τῆς Συνόδου ταύτης. Εἰς ἡμᾶς ἀνήκει πλέον ἡ μεγάλη εὐθύνη ὅπως συντάμωμεν τὸν χρόνον, τὸν ἤδη κατὰ πολὺ συνεσταλμένον, καὶ ἄνευ περαιτέρω χρονοτριβῆς μετατρέψωμεν τὸ ὅραμα εἰς πραγματικότητα. Τοῦτο ἤδη, ἐκτὸς τῶν ἀοιδίμων προκατόχων ἡμῶν, ἀναμένει καὶ ὁ πιστὸς λαὸς τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ καὶ αὐτοὶ οὗτοι οἱ ἔξω τῶν κανονικῶν τειχῶν τῆς ἡμετέρας Ἐκκλησίας χριστιανοί, διὸ καὶ πᾶσα περαιτέρω τυχὸν ἀναβολὴ τῆς πραγματώσεως τῆς Συνόδου μόνον τοὺς ἐχθροὺς τῆς Ἐκκλησίας ἡμῶν καὶ τὸν χαιρέκακον Ἀντικείμενον θέλει ἱκανοποιήσει. Ἡ Σύναξις ἡμῶν αὕτη κέκτηται ὅλως ἰδιαιτέραν σπουδαιότητα διὰ τὸν λόγον ὅτι καλεῖται νὰ διευθετήσῃ ζητήματα καὶ πτυχὰς τῆς τε ὑπολειπομένης προετοιμασίας καὶ τῆς ὅλης λειτουργίας τῆς Ἁγίας καὶ Μεγάλης Συνόδου. Πρὸς τοῦτο ἐπιθυμοῦμεν νὰ ὑπομνήσωμεν εἰς τὴν Ὑμετέραν ἀγάπην ὡρισμένας ἐκ τῶν βασικῶν ἀρχῶν, τὰς ὁποίας ἡμεῖς αὐτοὶ δι’ ἐπισήμων ἀποφάσεων ἡμῶν ἀπεδέχθημεν καὶ ἐθεσπίσαμεν, καὶ τὰς ὁποίας, ὡς εἶναι φυσικόν, ὑποχρεούμεθα νὰ σεβασθῶμεν καὶ τηρήσωμεν μέχρι τέλους. 1. Ἐπὶ τῆς θεματολογίας Ὡς γνωστόν, ἡ θεματολογία τῆς Συνόδου καθωρίσθη διὰ πανορθοδόξου ἀποφάσεως τῆς Α’ Προσυνοδικῆς Πανορθοδόξου Διασκέψεως (1976), περιλαμβάνει δὲ τὰ ἑξῆς δέκα θέματα κατὰ τὴν εἰς τὰ Πρακτικὰ τῆς Διασκέψεως σειράν: α)Ὀρθόδοξος Διασπορά. β)Τὸ Αὐτοκέφαλον καὶ ὁ τρόπος ἀνακηρύξεως αὐτοῦ. γ)Τὸ Αὐτόνομον καὶ ὁ τρόπος ἀνακηρύξεως αὐτοῦ. δ)Τὰ Δίπτυχα. ε) Τὸ ζήτημα κοινοῦ ἡμερολογίου. ς) Κωλύματα γάμου. ζ) Ἀναπροσαρμογή τῶν περὶ νηστείας ἐκκλησιαστικῶν διατάξεων. η)Σχέσεις Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν πρὸς τὸν λοιπὸν χριστιανικὸν κόσμον. θ)Ὀρθοδοξία καὶ Οἰκουμενικὴ Κίνησις. - 22 -

ι) Συμβολὴ τῶν κατὰ τόπους Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν εἰς τὴν ἐπικράτησιν τῶν χριστιανικῶν ἰδεωδῶν τῆς εἰρήνης, τῆς ἐλευθερίας, τῆς ἀδελφοσύνης καὶ τῆς ἀγάπης μεταξὺ τῶν λαῶν καὶ ἄρσιν τῶν φυλετικῶν καὶ λοιπῶν διακρίσεων. Κατὰ τὸν ἰσχύοντα Κανονισμόν, ἕκαστον τῶν ὡς ἄνω θεμάτων, θὰ ἔδει νὰ διέλθῃ τὸ στάδιον τῆς προπαρασκευῆς διὰ τῆς ἐξετάσεως αὐτοῦ ὑπὸ Διορθοδόξου Προπαρασκευαστικῆς Ἐπιτροπῆς, ἥτις θὰ συνέλθῃ κατ’ ἐπανάληψιν ἕως ὅτου ἐπιτύχει τὴν ὁμόφωνον διατύπωσιν τοῦ σχετικοῦ κειμένου, τὸ ὁποῖον ἐν συνεχείᾳ θὰ ἔδει νὰ τύχῃ τῆς ἐγκρίσεως Προσυνοδικῆς Πανορθοδόξου Διασκέψεως διὰ νὰ παραπεμφθῇ τελικῶς ἄνευ ἑτέρου εἰς τὴν Ἁγίαν καὶ Μεγάλην Σύνοδον. Ἐκ τῶν ὡς ἄνω θεμάτων τὰ ὀκτὼ διῆλθον ἤδη τὸ στάδιον τῆς προπαρασκευῆς καὶ ἐγκρίσεως αὐτῶν ὑπὸ Προσυνοδικῶν Πανορθοδόξων Διασκέψεων, ἐνῷ τὰ δύο ἐξ αὐτῶν, τὰ ἀφορῶντα εἰς τὸ Αὐτοκέφαλον καὶ τὰ Δίπτυχα δὲν ἔτυχον ὁμοφώνου ἀποδοχῆς κατὰ τὰς ἐπανειλημμένας συναντήσεις τῆς Προπαρασκευαστικῆς Ἐπιτροπῆς ὥστε νὰ τύχουν τελικῶς ἐγκρίσεως ὑπό τινος Προσυνοδικῆς Διασκέψεως καὶ ἀποτελέσουν οὕτω θέματα τῆς Ἁγίας καὶ Μεγάλης Συνόδου. Ἐν ὄψει τῆς οὑτωσὶ διαμορφωθείσης καταστάσεως εὑρέθημεν πρὸ τοῦ διλήμματος ἢ νὰ ἀναβάλωμεν τὴν πραγματοποίησιν τῆς Ἁγίας καὶ Μεγάλης Συνόδου ἕως οὗ ἐπέλθῃ συμφωνία καὶ ἐπὶ τῶν δύο τούτων θεμάτων ἢ νὰ χωρήσωμεν εἰς τὴν σύγκλησιν αὐτῆς ἀρκούμενοι εἰς τὰ ὀκτὼ θέματα. Ἐπὶ τοῦ ἐρωτήματος τούτου ὑπῆρξε πανορθόδοξος ἀπόφασις ὅπως χωρήσωμεν εἰς τὴν σύγκλησιν τῆς Συνόδου ἀρκούμενοι εἰς τὰ ὀκτὼ θέματα ἅτινα ἔτυχον ὁμοφώνου ἐγκρίσεως ὑπὸ Προσυνοδικῶν Διασκέψεων. Κατόπιν τούτου, ἡ Σύναξις ἡμῶν κατὰ Μάρτιον τοῦ ἔτους 2014 ὁμοφώνως ἀπεφάσισεν ὅπως συγκληθῇ ἡ Ἁγία καὶ Μεγάλη Σύνοδος ἐντὸς τοῦ ἔτους 2016 ἀφοῦ προηγουμένως Εἰδικὴ Διορθόδοξος Ἐπιτροπὴ προβῆ μέχρι τοῦ Πάσχα τοῦ ἔτους 2015 εἰς τὰς ἀκολούθους ἐνεργείας: α) ἀναθεωρήσῃ (revise) τὰ ὑπὸ τῆς Γ’ Προσυνοδικῆς Διασκέψεως συμφωνηθέντα Κείμενα περὶ τῶν θεμάτων: Ὀρθοδοξία καὶ Οἰκουμενικὴ Κίνησις. Σχέσεις Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν πρὸς τὸν λοιπὸν χριστιανικὸν κόσμον˙ καί, Συμβολὴ τῶν κατὰ τόπους Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν εἰς ἐπικράτησιν τῆς εἰρήνης κ.λπ. β) ἐπιμεληθῇ (edit) τῶν κειμένων τῆς Β’ Προσυνοδικῆς Διασκέψεως περί: Προσαρμογῆς τῶν περὶ νηστείας ἐκκλησιαστικῶν Διατάξεων˙ Κωλυμάτων γάμου. - 23 -

γ) Εἰ δυνατόν («τυγχάνει εὐκταῖον») συζητηθοῦν καὶ τὰ θέματα τοῦ Αὐτοκεφάλου καὶ τῶν Διπτύχων ὑπὸ τῆς Προπαρασκευαστικῆς Ἐπιτροπῆς πρὸς ἐπίτευξιν ἐπ’ αὐτῶν ὁμοφωνίας. Ἡ ἐν λόγῳ Εἰδικὴ Ἐπιτροπὴ ἐπετέλεσε τὸ ἔργον αὐτῆς ἐντὸς τῆς δοθείσης εἰς αὐτὴν προθεσμίας ὡς πρὸς τὰ σημεῖα (α) καί (β), ἐργασθεῖσα μέχρι τῆς προτεραίας τῆς Ἁγίας καὶ Μεγάλης Ἑβδομάδος τοῦ 2015, μὴ δυνηθεῖσα λόγῳ ἐλλείψεως χρόνου νὰ ἐκπληρώσῃ τὴν ἐκφρασθεῖσαν εὐχὴν τῆς Συνάξεως περὶ τοῦ σημείου (γ). Κατόπιν τούτου, παρέμειναν ὡς θέματα τῆς Ἁγίας καὶ Μεγάλης Συνόδου τὰ ἀρχικῶς συμφωνηθέντα ὀκτὼ τοιαῦτα, τὰ ὁποῖα ἔτυχον τῆς ὑπὸ τοῦ Κανονισμοῦ προβλεπομένης ἐγκρίσεως ὑπὸ Προσυνοδικῆς Πανορθοδόξου Διασκέψεως. Ἐν τῷ μεταξὺ χρόνῳ καὶ παρὰ τὰ ὁμοφώνως ἀποφασισθέντα Ἐκκλησίαι τινές ἐξέφρασαν τὴν ἐπιθυμίαν ἢ καὶ ἀξίωσιν ὅπως ἡ Ἁγία καὶ Μεγάλη Σύνοδος ἀναβληθῇ μέχρις ὅτου συζητηθοῦν καὶ τύχουν ὁμοφώνου ἀποδοχῆς τόσον τὰ θέματα τοῦ Αὐτοκεφάλου καὶ τῶν Διπτύχων, ὅσον καὶ τὰ μὴ τυχόντα ὁμοφώνου τροποποιήσεως ὑπὸ τῆς ἀνωτέρω μνημονευθείσης Εἰδικῆς Ἐπιτροπῆς Κείμενα τῆς Β’ Προσυνοδικῆς Πανορθοδόξου Διασκέψεως (1982) περὶ Κωλυμάτων γάμου καὶ Κοινοῦ ἡμερολογίου. Ὡς πρὸς τὰ τελευταῖα δύο θέματα δὲν δυνάμεθα εἰμὴ νὰ ἐκφράσωμεν τὴν ἔκπληξιν ἡμῶν ἐκ τῆς ὡς ἄνω ἀξιώσεως, δοθέντος ὅτι ἡ ἀπόφασις τῆς Συνάξεως ἡμῶν τοῦ ἔτους 2014 οὐδόλως προέβλεπε ριζικὴν ἀναθεώρησιν (revision) τῶν κειμένων τούτων, ἀλλ’ ἁπλῆν «ἐπιμέλειαν» (editing) αὐτῶν ὑπὸ τῆς Εἰδικῆς Ἐπιτροπῆς, διὸ καὶ ὀρθῶς ὁ προεδρεύων αὐτῆς δὲν ἐπέτρεψε ριζικήν τινα ἀναθεώρησιν αὐτῶν, διότι τοῦτο θὰ ἀπετέλει παράβασιν ἢ ὑπέρβασιν τῆς δοθείσης τῇ Ἐπιτροπῇ ὑπὸ τῆς Συνάξεως ἡμῶν ἐντολῆς. Ἡ περὶ ἀναθεωρήσεως τῶν ἐν λόγῳ κειμένων ἀξίωσις ὡρισμένων Ἐκκλησιῶν θὰ ἀπῄτει σαφῶς νέαν ὁμόφωνον ἀπόφασιν τῆς Συνάξεως τῶν Προκαθημένων, διάφορον τῆς ληφθείσης ἐν ἔτει 2014 τοιαύτης περὶ ἁπλῆς ἐπιμελείας τῶν ἐν λόγῳ κειμένων, ἥτις ἐπιμέλεια, ὡς ἐκ τῆς φύσεως αὐτῆς, δὲν θὰ ἠδύνατο νὰ θίξῃ τὸν πυρῆνα τοῦ περιεχομένου τῶν κειμένων τούτων. Εὑρισκόμεθα, λοιπόν, ἀδελφοί, πρὸ τοῦ διλήμματος, τὸ ὁποῖον θέτουν ἐνώπιον ἡμῶν Ἐκκλησίαι τινές, ἢ νὰ ἐμμείνωμεν εἰς τὴν ληφθεῖσαν ἐν ἔτει 2014 κοινὴν ἀπόφασιν ἡμῶν περὶ συγκλήσεως τῆς Ἁγίας καὶ Μεγάλης Συνόδου μετὰ τῶν ὀκτὼ θεμάτων, τὰ ὁποῖα ἔτυχον ἤδη ὁμοφώνου πανορθοδόξου ἐγκρίσεως, ἢ νὰ ἀναβάλωμεν τὴν σύγκλησιν τῆς Συνόδου μέχρις ὅτου ἐπέλθῃ πανορθόδοξος συμφωνία καὶ ἐπὶ τῶν θεμάτων τοῦ - 24 -

Αὐτοκεφάλου, τῶν Διπτύχων καὶ τῶν περὶ Γάμου καὶ Ἡμερολογίου κειμένων. Ἐὰν ἐπιλέξωμεν τὸ τελευταῖον, θὰ χρειασθῶμεν σειρὰν ὅλην συναντήσεων τῆς Προπαρασκευαστικῆς Ἐπιτροπῆς, ἡ ὁποία κατὰ τὸν ἰσχύοντα Κανονισμὸν προετοιμασίας τῆς Συνόδου δέον νὰ καταλήξῃ εἰς τὴν ὁμόφωνον ἔγκρισιν τῶν σχετικῶν κειμένων, τὰ ὁποῖα θὰ ὑποβληθοῦν εἰς νέαν Προσυνοδικὴν Διάσκεψιν πρὸς τελικὴν ἔγκρισιν. Τούτων δοθέντων θὰ παραμένῃ ἄγνωστον ἐὰν καὶ πότε θὰ συγκληθῇ ἡ Ἁγία καὶ Μεγάλη Σύνοδος, μὴ ἀποκλειομένης ἐν τέλει τῆς ματαιώσεως αὐτῆς. Ἡ εὐθύνη ἡμῶν εἶναι ὄντως μεγίστη δι’ ὅ,τι ἤθελε συμβῆ καὶ ὀφείλομεν νὰ τὴν ἀναλογισθῶμεν πρὶν ἢ προτιμήσωμεν τὸ καλλίτερον ἔναντι τοῦ καλοῦ καὶ τὸ μεῖζον ἔναντι τοῦ ἀναγκαίου, ὑπαναχωροῦντες ἐκ τῆς ἀρχικῆς κοινῆς ἡμῶν ἀποφάσεως. Ἡ καθ’ ἡμᾶς Ἁγιωτάτη Ἐκκλησία δηλοῖ ὅτι ἀδυνατεῖ νὰ ἀναλάβῃ τὴν ἱστορικὴν εὐθύνην τῆς ἀναβολῆς τῆς συγκλήσεως τῆς Ἁγίας καὶ Μεγάλης Συνόδου καὶ τὸν ὡς ἐκ ταύτης κίνδυνον ματαιώσεως αὐτῆς. 2. Ἐπὶ τῶν ὑπολοίπων θεμάτων α) Τὸ Σχέδιον τοῦ Κανονισμοῦ λειτουργίας τῆς Ἁγίας καὶ Μεγάλης Συνόδου Ὡς γνωστόν, ἡ συνελθοῦσα προσφάτως ἐν Ἀθήναις Εἰδικὴ Ἐπιτροπὴ πρὸς σύνταξιν σχεδίου Κανονισμοῦ λειτουργίας τῆς Ἁγίας καὶ Μεγάλης Συνόδου δὲν κατώρθωσε νὰ ὁλοκληρώσῃ τὸ ἔργον αὐτῆς ἐγκρίνασα τελικῶς μόλις τέσσαρα ἐκ τῶν δεκαὲξ προταθέντων ἄρθρων, ὅπερ σημαίνει ὅτι δέον νὰ ἐξευρεθῇ τρόπος ὁλοκληρώσεως τοῦ ἔργου τούτου, εἰ δυνατὸν κατὰ τὴν διάρκειαν τῆς παρούσης Συνάξεως, δι’ εἰδικῆς ἐπιτροπῆς, ἐκ τῶν σπλάγχνων ἡμῶν, μετὰ τῆς σαφοῦς ἐντολῆς πρὸς αὐτὴν ὅπως ὁλοκληρώσῃ τὸ ἔργον της ἐντὸς τῶν ἡμερῶν καὶ ὑποβάλῃ αὐτὸ εἰς τὴν ὁλομέλειάν μας ἐνταῦθα πρὸς ἔγκρισιν, ὥστε νὰ μὴ χρειασθῇ νέα Σύναξις Προκαθημένων πρὸς ἔγκρισιν τοῦ Κανονισμοῦ. β) Τὸ θέμα τῆς προσκλήσεως παρατηρητῶν εἰς τὴν Ἁγίαν καὶ Μεγάλην Σύνοδον Τὸ θέμα τοῦτο πρόκειται ἡμῖν πρὸς ἀπόφασιν κατὰ τὴν παροῦσαν Σύναξιν ἡμῶν ὑπὸ τὴν διττὴν αὐτοῦ μορφήν, ἤτοι τῆς προσκλήσεως παρατηρητῶν τόσον ἐκ τῶν ἐντὸς τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας κληρικῶν, μοναχῶν καὶ λαϊκῶν, ὅσον καὶ ἐξ ἄλλων χριστιανικῶν Ἐκκλησιῶν καὶ Ὁμολογιῶν, ἰδίᾳ ἐξ ἐκείνων ἐξ αὐτῶν, μετὰ τῶν ὁποίων εὑρισκόμεθα ἐν θεολογικῷ διαλόγῳ. Κατὰ τὴν γνώμην ἡμῶν, ἀμφότεραι αἱ κατηγορίαι αὗται δέον νὰ κληθοῦν ὅπως παραστοῦν εἰς τὰς ἐργασίας τῆς Συνόδου, - 25 -

βεβαίως ἄνευ δικαιώματος λόγου ἢ ψήφου, δοθέντος ὅτι ἡ Ἁγία καὶ Μεγάλη Σύνοδος ἐνδιαφέρει κατὰ τρόπον ἄμεσον καὶ ζωτικὸν τόσον τοὺς Ὀρθοδόξους λαϊκούς, κληρικοὺς καὶ μοναχούς, ὅσον καὶ τὸν λοιπὸν χριστιανικὸν κόσμον. Σημειωτέον, ὅτι καὶ κατὰ τὰς ἐργασίας τῆς Β’ Συνόδου τοῦ Βατικανοῦ ἡ ἡμετέρα Ἐκκλησία ἐκλήθη νὰ ἀποστείλῃ καὶ ἀπέστειλε παρατηρητάς. Ἐφ’ ὅσον ὑπάρξει συμφωνία ἐπὶ τῆς ἀρχῆς τῆς προσκλήσεως τοιούτων παρατηρητῶν, δέον ὅπως προβῶμεν εἰς τὸν καθορισμὸν τοῦ τρόπου ἐκπροσωπήσεως αὐτῶν, τοῦ ἀριθμοῦ καὶ τῆς τοποθετήσεως αὐτῶν ἐν τῷ χώρῳ τῆς Συνόδου, ὡς καὶ ἐπὶ παντὸς ἄλλου σχετικοῦ πρὸς τὸ θέμα αὐτὸ ζητήματος. γ) Τὸ θέμα τῆς αὐθεντίας τῆς Συνόδου δέον ἐπίσης νὰ ἀπασχολήσῃ τὴν παροῦσαν Σύναξιν. Ἡ Ἁγία καὶ Μεγάλη Σύνοδος θέλει πραγματοποιηθῆ εἰς μίαν ἐποχήν, κατὰ τὴν ὁποίαν οἱ θεσμοὶ γενικῶς διέρχονται κρίσιν αὐθεντίας, ἀμφισβητούμενοι ὑπὸ τοῦ συγχρόνου ἀνθρώπου, τοῦτο δὲ τείνει νὰ ἐπηρεάσῃ, δυστυχῶς, καὶ τὸν χῶρον τῆς Ἐκκλησίας. Συνοδικαὶ ἀποφάσεις, αἱ ὁποῖαι ἄλλοτε ἐγένοντο σεβασταὶ ὑπὸ τοῦ κλήρου καὶ τοῦ λαοῦ ὡς φωνὴ Θεοῦ («ἔδοξε γὰρ τῷ Ἁγίῳ Πνεύματι καὶ ἡμῖν» {Πράξ. ιε’, 28}), σήμερον ἀμφισβητοῦνται ὑπὸ μερίδος πιστῶν, ἐνίοτε πρὶν ἢ ληφθοῦν καὶ ἀνακοινωθοῦν. Εἶναι γνωστὸν ὅτι καὶ ἡ ἀποφασισθεῖσα ἵνα συνέλθῃ Ἁγία καὶ Μεγάλη Σύνοδος ἀμφισβητεῖται ὑπό τινων «ἀγωνιστῶν τῆς Ὀρθοδοξίας», ἀποκαλουμένη ὑπ’ αὐτῶν «ληστρική» πρὶν ἢ ἀκόμη συνέλθῃ. Ποῖον κανονικὸν κῦρος θὰ ἔχουν αἱ ἀποφάσεις τῆς Ἁγίας καὶ Μεγάλης Συνόδου καὶ ποίας κανονικὰς συνεπείας θὰ ἔχῃ ἡ τυχὸν ἀνυπακοὴ πρὸς αὐτάς; Φρονοῦμεν ὅτι τοῦτο δέον νὰ διευκρινηθῇ ὑφ’ ἡμῶν πρὸς ἀποφυγὴν συγχύσεως παρὰ τῷ λαῷ τοῦ Θεοῦ καὶ ἄλλων δυσαρέστων συνεπειῶν ἐν τῷ σώματι τῆς Ἐκκλησίας. δ) Τέλος, καθίσταται ἀναγκαῖον ὅπως διευκρινηθῇ ἓν ζήτημα, τὸ ὁποῖον προέκυψε, καθ’ ἡμᾶς ἀπροσδοκήτως, ἤτοι τὸ ἐρώτημα περὶ τοῦ ἀκριβοῦς νοήματος τοῦ ὅρου ὁμοφωνία (consensus), τὴν ὁποίαν ἀπεδέχθημεν ὡς τρόπον λήψεως ἀποφάσεων τόσον κατὰ τὴν προετοιμασίαν ὅσον καὶ κατὰ τὰς ἐργασίας τῆς Ἁγίας καὶ Μεγάλης Συνόδου. Ἐπὶ τοῦ θέματος τούτου δέον νὰ διευκρινηθῶσι τὰ ἀκόλουθα ζητήματα: Πρῶτον, ἡ ἔννοια τῆς ὁμοφωνίας ὡς consensus, καὶ ὄχι ὡς unanimity, ἔχει διεθνῶς τὴν ἔννοιαν ὅτι ἐὰν μία ἢ περισσότεραι ἀντιπροσωπίαι διαφωνήσουν πρὸς μίαν συγκεκριμένην πρότασιν καὶ διατυπώσουν ἰδίαν τοιαύτην, δέον νὰ καταβληθῇ προσπάθεια ἀποδοχῆς τῆς ὑπὸ τῶν ἀντι- 26 -

προσωπιῶν τούτων γνώμης ἢ προτάσεως, εἰς περίπτωσιν ὅμως κατὰ τὴν ὁποίαν δὲν ἐπιτευχθῇ συναίνεσις (consensus) ἐπὶ τῆς ἀντιπροτάσεως, τότε ἡ διαφωνία αὕτη, ἐφ’ ὅσον οἱ διαφωνοῦντες ἐπιμένουν, καταγράφεται ἀλλὰ δὲν ἀκυρώνει τὴν πρὸς ἣν ὑπῆρξεν ἡ διαφωνία ἀρχικὴν θέσιν, καὶ οἱ διαφωνοῦντες ὑπογράφουν τὸ ἀρχικὸν κείμενον, καταγράφοντες, ἐὰν θέλουν, τὴν διαφωνίαν των. Ἐὰν ὑπάρξῃ ἄρνησις ὑπογραφῆς τοῦ κειμένου, τοῦτο θὰ ἐσήμαινεν ἀρνησικυρίαν (veto), πρᾶγμα τὸ ὁποῖον θὰ ὡδήγει εἰς ἀδιέξοδον. Δεύτερον ζήτημα, τὸ ὁποῖον δέον νὰ διευκρινηθῇ, εἶναι ἐὰν ἡ ὁμοφωνία ἀναφέρεται εἰς τοὺς παρόντας κατὰ τὰς ἐργασίας «ἑνὸς σώματος ἢ ἀπαιτῇ τὴν φυσικὴν παρουσίαν ὅλων τῶν μελῶν τοῦ σώματος». Ἐὰν ἀποδεχθῶμεν τὸ δεύτερον, τότε ἡ τυχὸν ἀπουσία ἢ ἠθελημένη καὶ σκόπιμος ἀπουσία τινῶν ἐκ τῶν μελῶν θὰ ὡδήγει εἰς διάλυσιν τὰς ἐργασίας τοῦ σώματος ἐπὶ ἐπικλήσει τῆς ἐλλείψεως ὁμοφωνίας. Τὸ πρῶτον ἐκ τῶν ὡς ἄνω ζητημάτων προέκυψε κατὰ τὰς ἐργασίας τῆς Ε’ Προσυνοδικῆς Διασκέψεως, καθ’ ἣν δύο ἀντιπροσωπίαι ἠρνήθησαν νὰ ὑπογράψουν κοινὸν κείμενον, ἐπὶ τῷ λόγῳ ὅτι αἱ θέσεις τῶν Ἐκκλησιῶν των δὲν ἔγιναν δεκταὶ ὑπὸ πάντων τῶν μελῶν τῆς Διασκέψεως, καὶ οὕτως εὑρισκόμεθα πρὸ ἀδιεξόδου ὡς πρὸς τὴν προετοιμασίαν τῆς Συνόδου, ἐφ’ ὅσον ἓν ἐκ τῶν βασικῶν κειμένων αὐτῆς παραμένει ἀνυπόγραφον ὑπό τινων ἐκ τῶν ἀντιπροσώπων. Τὸ δεύτερον ζήτημα ἠγέρθη κατὰ τὴν πρόσφατον συνάντησιν ἐν Ἀθήναις τῆς Εἰδικῆς Ἐπιτροπῆς πρὸς σύνταξιν σχεδίου Κανονισμοῦ λειτουργίας τῆς Συνόδου. Κατὰ τὴν συνάντησιν ταύτην ἐζητήθη ἐπιμόνως ὑπό τινων ἀντιπροσώπων ὅπως περιληφθῇ εἰς τὸν Κανονισμὸν πρόβλεψις, καθ’ ἥν, ἐὰν μία Ἐκκλησία δι’ οἱονδήποτε λόγον ἀποχωρήσῃ ἐκ τῶν ἐργασιῶν τῆς Συνόδου, τότε ὁ Πρόεδρος αὐτῆς ὀφείλει νὰ ἐξασφαλίσῃ τὴν παρουσίαν αὐτῆς, διότι ἄλλως ἡ Σύνοδος ἀδυνατεῖ νὰ συνεχίσῃ τὰς ἐργασίας αὐτῆς (δηλαδὴ διαλύεται) λόγῳ μὴ ὑπάρξεως ὁμοφωνίας. Ἐκεῖ ὁδηγούμεθα ὄντως ἐὰν θεωρήσωμεν τὴν ὁμοφωνίαν ὡς ἐφαρμοζομένην ὄχι μόνον ἐπὶ τῶν παρόντων ἀλλὰ καὶ ἐπὶ τῶν ἀπόντων. Ἐπιθυμοῦμεν νὰ δηλώσωμεν εὐθέως ὅτι ἡ καθ’ ἡμᾶς Ἁγιωτάτη Ἐκκλησία καὶ ἡμεῖς προσωπικῶς ἀδυνατοῦμεν νὰ ἐννοήσωμεν καὶ ἀποδεχθῶμεν τὴν πραγματοποίησιν μιᾶς Συνόδου, ἡ ὁποία θὰ τελῇ ὑπὸ τὴν δαμόκλειον σπάθην τῆς διαλύσεως αὐτῆς, ἐὰν μία ἢ περισσότεραι Ἐκκλησίαι ἀπεφάσιζον νὰ ἀποχωρήσουν ἐξ αὐτῆς. Μία τοιαύτη Σύνοδος, τελοῦσα ὑπὸ τὴν ἀπειλὴν τῆς διαλύσεως, εἶναι προτιμότερον νὰ μὴ γίνῃ ποτέ. - 27 -

Ἡ παράδοσις τῆς Ἐκκλησίας γνωρίζει ἐν τῇ ἐφαρμογῇ τῆς συνοδικότητος πλεῖστα ὅσα παραδείγματα Συνόδων, καὶ μάλιστα Οἰκουμενικῶν, κατὰ τὰς ὁποίας Ἐκκλησίαι τινὲς ἀπουσίαζον, ἄλλοτε ἀκουσίως καὶ ἄλλοτε ἠθελημένως, ἐκ τῶν ἐργασιῶν τῆς Συνόδου, χωρὶς τοῦτο νὰ ἐμποδίσῃ τὸ παράπαν τὴν λειτουργίαν αὐτῶν. Πολλῶν Συνόδων αἱ ἀποφάσεις ἀνεγνωρίσθησαν ἐκ τῶν ὑστέρων ὑπὸ τῶν μὴ μετασχόντων εἰς αὐτάς. Ἡ ἐξάρτησις τῆς ὁμοφωνίας ἐκ τῆς φυσικῆς παρουσίας δὲν ἔχει, καθ’ ὅσον γνωρίζομεν, ἱστορικὸν προηγούμενον. Καὶ ἐπὶ τοῦ θέματος τούτου καλούμεθα ἀδελφικῶς καὶ ἐν ἀγάπῃ νὰ διασκεφθῶμεν. Ταῦτα τὰ θέματα εἰσηγούμεθα εἰς τὴν ἀγάπην Σας, ἀδελφοί, ὡς ἀναμένοντα τὴν διαβούλευσιν καὶ ἀπόφασιν ἡμῶν, ὥστε νὰ φθάσωμεν εἰς τὴν Ἁγίαν καὶ Μεγάλην Σύνοδον ἐν ὁμογνωμίᾳ. Ἐκτὸς τούτων ὑπάρχουν καί τινα πρακτικῆς φύσεως ζητήματα, τὰ ὁποῖα καλούμεθα νὰ διευθετήσωμεν ἐν ὄψει τῆς Συνόδου. Ἀναφέρομεν ἐνδεικτικῶς τινα ἐξ αὐτῶν. α) Ἡ διάρκεια τῆς Συνόδου. Δὲν γνωρίζομεν τί φρονεῖτε περὶ αὐτοῦ, ἀλλὰ κατὰ τὴν γνώμην ἡμῶν, ὁ ἀριθμός, ἡ ἔκτασις καὶ ἡ σπουδαιότης τῶν θεμάτων θὰ καταστήσουν ἀναγκαίαν τὴν διάρκειαν τῆς Συνόδου ἐπὶ δύο, τοὐλάχιστον, ἑβδομάδας, λαμβανομένων ὑπ’ ὄψιν καὶ τῶν λατρευτικῶν καὶ ἄλλων ἐκδηλώσεων, αἱ ὁποῖαι θὰ προστεθοῦν εἰς τὰς ἐργασίας αὐτῆς. β) Ἡ ἀποφασισθεῖσα κατὰ τὴν προηγουμένην Σύναξιν ἡμῶν διάταξις καὶ ταξιθέτησις τοῦ Προέδρου καὶ τῶν Προκαθημένων θέλει δημιουργήσει τοπικὴν ἀπόστασιν μεταξὺ αὐτῶν καὶ τῶν μελῶν τῶν ἀντιπροσωπιῶν αὐτῶν, ὅπερ θὰ δυσχεραίνῃ τὴν ἐπικοινωνίαν μεταξὺ τῶν Προκαθημένων καὶ τῶν ὑπ’ αὐτοὺς ἀντιπροσωπιῶν. Τὸ πρακτικὸν τοῦτο πρόβλημα χρῄζει διευθετήσεως. γ) Εἶναι ἀνάγκη συντόμως νὰ δημιουργηθῇ ἡ κοινὴ διορθόδοξος Γραμματεία τῆς Συνόδου, ἡ ὁποία, πλαισιώνουσα τὴν ἤδη ὑπάρχουσαν Γραμματείαν ἐπὶ τῆς Προπαρασκευῆς τῆς Συνόδου, θὰ ἀναλάβῃ τὸ δυσχερές, ἀλλὰ σημαντικώτατον ἔργον τῆς προβολῆς τῆς Συνόδου πρός τε τὸ πλήρωμα τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καὶ πρὸς τὸν ἐκτὸς αὐτῆς κόσμον, δημοσιεύουσα καὶ κυκλοφοροῦσα τὰ συμφωνηθέντα κείμενα, ὥστε νὰ ἐνωτισθῇ ἡ Σύνοδος τὰς ἀντιδράσεις τῶν πιστῶν καὶ τοῦ κόσμου, καὶ νὰ λάβῃ αὐτάς, κατὰ τὸ δυνατόν, ὑπ’ ὄψιν εἰς τὸ ἔργον αὐτῆς. Tέλος, δ) θὰ καταστῇ συντόμως ἀναγκαῖον νὰ ἀντιμετωπίσωμεν τὸ πρακτικὸν θέμα τῆς οἰκονομικῆς δαπάνης τῆς Συνόδου, ἡ ὁποία ὡς ἐκ τοῦ - 28 -

μεγέθους αὐτῆς θὰ ὑπερβῇ τὰς δυνατότητας τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου. Ὡς γνωρίζετε ἤδη, καθ’ ὅλην τὴν ἐπὶ δεκαετίας προετοιμασίαν τῆς Ἁγίας καὶ Μεγάλης Συνόδου τὸ Οἰκουμενικὸν Πατριαρχεῖον ἐπωμίζετο τὸ βάρος τῆς οἰκονομικῆς δαπάνης τῶν πολλῶν καὶ ἐπανειλημμένων συνεδριῶν τῶν Προπαρασκευαστικῶν Ἐπιτροπῶν καὶ τῶν Προσυνοδικῶν Διασκέψεων, ὡς καὶ τῶν Συνάξεων τῶν Προκαθημένων. Τὸ ἔπραξε καὶ πράττει τοῦτο ἐκ τοῦ ὑστερήματος αὐτοῦ λίαν εὐχαρίστως. Ἤδη ὅμως θὰ χρειασθῇ ἡ κατὰ τὴν δύναμιν ἑκάστης Ἐκκλησίας συνεισφορὰ εἰς κοινὸν Ταμεῖον ὑπὸ διορθόδοξον ἔλεγχον πρὸς ἀντιμετώπισιν τῶν μεγάλων δαπανῶν, αἱ ὁποῖαι θὰ ἀπαιτηθοῦν δι’ ἓν τόσον μέγα ἐγχείρημα, ὡς ἡ, σὺν Θεῷ, συγκληθησομένη Ἁγία καὶ Μεγάλη Σύνοδος. Εἴμεθα βέβαιοι ὅτι κατανοοῦν τοῦτο πᾶσαι αἱ ἀδελφαὶ Ἐκκλησίαι, καὶ θὰ συντρέξουν ἅπασαι κατὰ τὴν ἑκάστης δύναμιν. Προσφιλέστατοι καὶ τιμιώτατοι ἐν Χριστῷ ἀδελφοί, Διεγράψαμεν ἐν συντομίᾳ τὰ κατὰ τὴν ἡμετέραν γνώμην ἐκκρεμῆ ζητήματα, τὰ ὁποῖα ἀναμένουν τὴν λύσιν αὐτῶν ὑφ’ ἡμῶν τῶν Προκαθημένων τῶν ἀδελφῶν Ἐκκλησιῶν. Ὑμεῖς θὰ κρίνητε, ἐὰν καὶ ποῖα ἐξ αὐτῶν τυγχάνουν ἀμέσου προτεραιότητος ἢ ἐὰν ὑπάρχουν καὶ ἄλλα θέματα, τὰ ὁποῖα θὰ ἔδει νὰ ἀπασχολήσουν τὴν παροῦσαν Σύναξιν ἡμῶν. Ἀναμένομεν πρὸς τοῦτο τὰς Ὑμετέρας παρατηρήσεις. Ὄπισθεν τῶν προτάσεων ἡμῶν ὑπάρχει ἡ βεβαιότης ὅτι ἅπαντες μετὰ τοῦ αὐτοῦ ζήλου ἐπιποθοῦμεν τὴν σύγκλησιν τῆς Ἁγίας καὶ Μεγάλης Συνόδου τῆς Ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας ἡμῶν ἄνευ, ἐπαναλαμβάνομεν, περαιτέρω χρονοτριβῆς, δοθέντος ὅτι «ὁ καιρὸς συνεσταλμένος ἐστί» (Α’ Κορ. ζ’, 29), καθότι πεντήκοντα καὶ πλέον ἔτη καθυστερήσεως καὶ ἀναβολῆς ἔχουν ἐκθέσει σοβαρῶς τὴν Ἐκκλησίαν ἡμῶν εἰς τὰ ὄμματα ἐχθρῶν καὶ φίλων, ἵνα μὴ εἴπωμεν καὶ ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ καὶ τῆς Ἱστορίας. Χωρήσωμεν, λοιπόν, ταχὺ ἐπὶ τὸ προκείμενον ἡμῖν ἔργον «ἀφορῶντες εἰς τὸν τῆς πίστεως ἀρχηγὸν καὶ τελειωτὴν Ἰησοῦν» (Ἑβρ. ιβ’, 2), Ὅστις, πρεσβείαις τῆς Παναχράντου Αὐτοῦ Μητρὸς καὶ πάντων τῶν Ἁγίων, «οὐκ ἀφήσει ἡμᾶς ὀρφανούς» (πρβλ. Ἰωάν. ιδ’, 18), ἀλλὰ διὰ τοῦ Παρακλήτου θὰ ἑνώσῃ ἡμᾶς ἐπὶ τὸ αὐτὸ ἐν Συνόδῳ, ὡς ἑνώνει ἤδη ἡμᾶς ἐν τῷ Σώματι καὶ τῷ Αἵματι Αὐτοῦ. «Τὰ ἀδύνατα παρὰ ἀνθρώποις δυνατά παρὰ τῷ Θεῷ ἐστιν» (Λουκ. ιη’, 27). «Χαίρετε, λοιπόν, ἀδελφοί, ἐν Κυρίῳ καὶ ὁ Θεὸς τῆς ἀγάπης καὶ τῆς εἰρήνης ἔσται μεθ’ ἡμῶν» (πρβλ. Β’ Κορ. ιγ’, 11). Ἀμήν!

- 29 -

Συλλείτουργον Προκαθημένων ἐν Σαμπεζύ Γενεύης ( Ἰανουάριος 2016)

Ὁμιλία τῆς Α.Θ. Παναγιότητος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου κατά τήν Θείαν Λειτουργίαν εἰς τόν Ἱερόν Ναόν Ἁγ. Ἀποστόλου Παύλου (Chambésy- Genève, 24 Ἰανουαρίου 2016) Μακαριώτατοι καί τιμιώτατοι ἐν Χριστῷ Ἀδελφοί Προκαθήμενοι καί Σεβαστοί Ἐκπρόσωποι τῶν Ἁγιωτάτων Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, Σεβασμιώτατοι καί Θεοφιλέστατοι ἀδελφοί Ἱεράρχαι, Αἰδεσιμολογιώτατε κ. Γενικέ Γραμματεῦ τοῦ Παγκοσμίου Συμβουλίου Ἐκκλησιῶν, Ἐξοχώτατοι κύριοι Πρέσβεις, Τέκνα ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά καί προσφιλέστατα, εὐλογημένε λαέ τοῦ Θεοῦ, Συνηγμένοι ἐνταῦθα, ἐν τῷ Ἱερῷ τούτῳ Κέντρῳ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, ἐν Σαμπεζύ, κατά τάς ἡμέρας ταύτας, διά τάς ἐργασίας τῆς Συνάξεως τῶν Προκαθημένων τῶν Ἁγιωτάτων Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, καί εὑρισκόμενοι ἤδη ἐν τῇ πορείᾳ τῶν ἐργασιῶν ἡμῶν, τῇ ἐπινεύσει τοῦ Παρακλήτου, ἔχομεν τήν χαράν καί τήν εὐλογίαν τῆς συλλειτουργίας ἐν τῇ ὥρᾳ ταύτῃ, δοξολογοῦντες τό Πανάγιον Ὄνομα τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ, τοῦ χαρίζοντος εἰς πάντας ἡμᾶς δαψίλειαν δωρεῶν καί εὐλογιῶν. Ὅθεν, ἐν βαθείᾳ χαρᾷ, κυκλοῦντες τό Ἅγιον Θυσιαστήριον, σύσσωμοι καί σύναιμοι τοῦ Κυρίου ἡμῶν, κοινωνοῦμεν ἀλλήλοις «ἐν τῷ συνδέσμῳ τῆς ἀγάπης» καί «ἐν τῇ κλάσει τοῦ ἄρτου», εὐχαριστοῦντες πρωτίστως τόν Τρισάγιον Θεόν ἡμῶν καί ἀκολούθως ἅπαντας Ὑμᾶς, τούς Τιμιωτάτους καί Ἁγιωτάτους Προκαθημένους, καί τούς Τιμίους Ἐκπροσώπους τῶν κωλυομένων νά παραστοῦν αὐτοπροσώπως Ἀδελφῶν, τῶν κατά τόπους Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, διά τήν πρόθυμον καί εὐγενῆ ἀνταπόκρισίν Σας εἰς τήν ἡμετέραν πρόσκλησιν. Ἡ παρουσία καί συμμετοχή Ὑμῶν, ἀδελφοί, καταδεικνύει τήν σημασίαν τῆς ἡμετέρας Συνάξεως, ἧς τά ἀποτελέσματα καί πορίσματα θά συμβάλουν καθοριστικῶς εἰς τήν κοινήν ἡμῶν πορείαν, εἰς τήν ἀξιόπιστον μαρτυρίαν καί εἰς τήν ὁλοκλήρωσιν τῆς προετοιμασίας τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Χαιρόμεθα ἰδιαιτέρως, διότι διά τοῦ κοινοῦ Ποτηρίου τῆς Ζωῆς ἐπισφραγίζομεν τήν ἑνότητα - 31 -

καί τήν ἀγάπην πάντων ἡμῶν, ἐνδυναμούμενοι διά τῆς Θείας Εὐχαριστίας εἰς ἐπιτέλεσιν τοῦ ἐμπεδομόχθου ἔργου τῆς Συνάξεως ταύτης καί τῆς ἐν γένει Ἐκκλησιαστικῆς ἡμῶν Διακονίας. Ἡ παροῦσα Σύναξις τῶν Προκαθημένων τῶν Ἁγιωτάτων Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, ὡς ἕν Σῶμα, ἀποτελεῖ μίαν εἰσέτι διακήρυξιν τῆς ἑνότητος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Ὁμοίως, ἡ ἡμετέρα παρουσία ἐκφράζει τήν προσήλωσιν ὅλων εἰς τήν Συνοδικότητα ὡς οὐσιαστικήν διάστασιν τῆς ζωῆς τῆς Ἐκκλησίας, ὡς κεντρικήν λειτουργίαν τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ σώματος καί ὡς ἀρχήν τῆς ἑνότητος τῆς Ἐκκλησίας. Προβάλλομεν, τοιουτοτρόπως, αὐτήν τήν θεμελιώδη ἀρχήν, ἡ ὁποία ζωοποιεῖ τήν κοινωνίαν τῶν ἡμετέρων Ἐκκλησιῶν ἐν τῷ σεβασμῷ τῆς ταυτότητός των. Αὐτός ὁ δεσμός τῆς κοινωνίας, ὁ ὁποῖος ἀναζωογονεῖ τήν Ἐκκλησίαν ἐν χρόνῳ καί ἐν τόπῳ, εἶναι ἡ ἔκφρασις τῆς καθολικότητός της. Καθολικότης καί συνοδικότης τῆς Ἐκκλησίας ἀλληλοπεριχωροῦνται. Ἐξ ἀρχῆς, αἱ Σύνοδοι ἐλειτούργουν ὡς ἐκφρασταί καί ὡς ἐγγυηταί τῆς καθολικότητος τῆς ᾽Εκκλησίας τοῦ Χριστοῦ. Ὅλοι ἔχομεν ἐπίγνωσιν τοῦ βάρους καί τῆς εὐθύνης τῆς πηδαλιουχίας τῶν κατά τόπους Ἁγιωτάτων Ἐκκλησιῶν, εἰς καιρούς ἰδίως μεταβαλλομένους καί χαλεπούς, κατά τούς ὁποίους ἡ μαρτυρία τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ὡς μιᾶς φωνῆς ἑνότητος, καθίσταται ἀναγκαία καί ἐπιτακτική, ὄχι μόνον διά τόν Ὀρθόδοξον ἤ γενικώτερον τόν Χριστιανικόν, ἀλλά διά τόν σύμπαντα κόσμον. Εἰς τό πέρας τῆς ἡμετέρας Συνάξεως θά εἴμεθα εἰς θέσιν νά γνωρίζωμεν περί τῶν εἰδικωτέρων λεπτομερειῶν τῆς μελλούσης νά συνέλθῃ Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου. Προσευχόμεθα ἐνθέρμως ὅπως οὐδέν ἐμπόδιον κωλύσῃ τήν ὑψηλήν αὐτήν ἀποστολήν τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ. Ἀκούομεν μυστικῶς καί μυστηριακῶς τήν διαχρονικήν φωνήν τοῦ ἀποστόλου Παύλου, ὡς ἠκούσαμεν εἰς τό σημερινόν Ἀποστολικόν ἀνάγνωσμα, «Πιστός ὁ λόγος καί πάσης ἀποδοχῆς ἄξιος» (Α’ Τιμ. 1, 15), κατανοοῦντες τήν ὑψίστην σημασίαν τῆς διαπιστώσεως ταύτης διά τήν πορείαν τῆς Ἁγίας ἡμῶν Ἐκκλησίας. Ὄντως, πιστός ὁ λόγος, ἀδελφοί καί τέκνα ἐν Κυρίῳ, καί ἐν τῇ πιστότητι ταύτῃ τοῦ λόγου, τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ καί τῆς Ἐκκλησίας, κινούμεθα καί ἐσμέν, ἐπ’ ἐλπίδι τῆς διατηρήσεως ταύτης τῆς πιστότητος καί βεβαιότητος, ὡς βιώματος, ἐν τῇ κοινῇ ἡμῶν πορείᾳ εἰς τήν ἱστορίαν. Καί ἐν ταὐτῷ εἶναι καί πάσης ἀποδοχῆς ἄξιος, καθώς ὁ λόγος οὖτος δέν ἀποτελεῖ ἁπλῶς μίαν θεωρίαν ἤ διδασκαλίαν, ἀλλά τόν τρόπον τῆς πορείας τοῦ ἀνθρώπου ἐκ τῆς πλά- 32 -

σεως αὐτοῦ «κατ’ εἰκόνα Θεοῦ» εἰς τήν «καθ’ ὁμοίωσιν» ἀτελεύτητον ζωήν του, «μετά πάντων τῶν ἁγίων». Ἀκούομεν καθαράν τήν Παύλειον φωνήν, μαρτυροῦσαν τήν βάσιν τῆς ὑπακοῆς εἰς τήν Ἐκκλησίαν καί τούς κανονικούς ποιμένας αὐτῆς, διά τῆς διαχρονικῆς καί διαρκῶς ἐπικαίρου προτροπῆς εἰς ἕκαστον ἐκκλησιαστικόν ποίμνιον: «πείθεσθε τοῖς ἡγουμένοις ὑμῶν καί ὑπείκετε× αὐτοί γάρ ἀγρυπνοῦσιν ὑπέρ τῶν ψυχῶν ὑμῶν ὡς λόγον ἀποδώσοντες» (Ἑβρ. 13, 17). Τήν ἀποστολικήν αὐτήν συνείδησιν εὐθύνης, διεκήρυσσε τονίζων: «Οὕτως ἡμᾶς λογιζέσθω ἄνθρωπος, ὡς ὑπηρέτας Χριστοῦ καί οἰκονόμους μυστηρίων Θεοῦ. Ὅ δέ λοιπόν ζητεῖται ἐν τοῖς οἰκονόμοις, ἵνα πιστός τις εὑρεθῇ» (Α᾽ Κορ. 4, 1-2). Ὁ λόγος οὗτος τοῦ Ἀποστόλου τῶν Ἐθνῶν, διττῶς προβάλλει τό χρέος καί τήν εὐθύνην τόσον τοῦ ποιμνίου, ὀφείλοντος ὑπακοήν εἰς τούς ἀγρυπνοῦντας διά τόν ἐν Χριστῷ καταρτισμόν του, ὅσον καί ἡμῶν τῶν ποιμένων, οἱ ὁποῖοι θά ἀποδώσωμεν λόγον εἰς τόν Δικαιοκρίτην Θεόν. Ἐν τούτῳ τῷ πνεύματι σήμερον, ποιμένες καί ποιμαινόμενοι, ἐν τῇ ὥρᾳ ταύτῃ, κύκλῳ τῆς Ἁγίας Τραπέζης, ἀπό τήν ὁποίαν πηγάζει ἡ ἀληθής ζωή καί ἡ αἰωνιότης, λαμβάνομεν χάριν καί δύναμιν ἅπαντες καί πορευόμεθα εἰς τόν ἀγῶνα τῆς παρούσης ζωῆς, «ἀφορῶντες εἰς τόν τῆς πίστεως ἀρχηγόν καί τελειωτήν Ἰησοῦν» (Ἑβρ. 12, 2). Ἡ Σύναξις τῶν Προκαθημένων τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν πρωτίστως ἀποτελεῖ πρᾶξιν εὐχαριστιακήν καί ἔχει δοξολογικόν χαρακτῆρα. Ἄνευ τῶν Ἱερῶν Μυστηρίων, ἐν οἷς ἡ Ἐκκλησία σημαίνεται, οὐδεμία ἀληθής κοινωνία προσώπων δύναται νά ὑπάρξῃ καί οὐδείς διάλογος καρποφορεῖ καί οἰκοδομεῖ. Διά τοῦτο ἡ εὐχαριστιακή Σύναξίς μας ἀποτελεῖ τήν βάσιν καί τόν κύριον κορμόν κάθε ἄλλης πράξεως, διοικητικῆς, ποιμαντικῆς, φιλανθρωπικῆς ἤ ἄλλης, αἱ ὁποῖαι κατ’ οὐσίαν ἀποτελοῦν προέκτασιν τῆς Θείας Λειτουργίας, λειτουργίαν μετά τήν λειτουργίαν ἤ λειτουργικήν διακονίαν, ἐκτεινομένην εἰς πᾶσαν πτυχήν καί ἔποψιν τοῦ ἀνθρωπίνου βίου. Ἡ Σύναξίς μας καθώς καί ἡ ἐπικειμένη Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος, ἀποτελοῦν κατ ἐξοχήν ἐκκλησιαστικάς πράξεις, καθ’ ὅτι ἡ διοίκησις ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ ἀποτελεῖ χάρισμα ἰσάξιον ὅλων τῶν ἄλλων χαρισμάτων, διό καί δέν κατατάσσεται εἰς ὑποδεεστέραν θέσιν, ὡς ἔνιοι ἐπιθυμοῦν σκοπίμως νά τό ὑποβιβάζουν, πρός προώθησιν καί προβολήν ἄλλων δῆθεν πλέον «πνευματικῶν» χαρισμάτων. Ἡ Θεολογία τῆς Ἐκκλησίας μας γνωρίζει καλῶς καί μαρτυρεῖ ἀδιαλείπτως, ὅτι ἡ εὐχαριστιακή κοινωνία ἀποτελεῖ τήν πηγήν οἱασδήποτε ἐκκλησιαστικῆς διακονίας, ἀλλά - 33 -

καί τό ἐχέγγυον καί τήν βάσιν τῆς ἀληθοῦς ἐν Χριστῷ ζωῆς τοῦ πιστοῦ. Τοιουτοτρόπως, καί ἡ Σύναξις ἡμῶν τῶν Προκαθημένων, δύναται, πρωτίστως ἐν τῷ Μυστηρίῳ τῆς Θείας Εὐχαριστίας νά δηλώση «τήν ἑνότητα τῆς πίστεως καί τήν κοινωνίαν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος», ὥστε πᾶσαι αἱ πρωτοβουλίαι, ἐνέργειαι καί ἀποφάσεις τοῦ σημαντικοῦ τούτου Διορθοδόξου Ἐκκλησιαστικοῦ Σώματος, νά ἀποτελοῦν προέκτασιν καί ἀντανάκλασιν τῆς εὐχαριστιακῆς καί λειτουργικῆς ἑνότητος καί κοινωνίας, καρπόν τοῦ Παναγίου καί Τελεταρχικοῦ Πνεύματος, τοῦ συγκροτοῦντος «ὅλον τόν θεσμόν τῆς Ἐκκλησίας». Ἐν τῷ φρονήματι τούτῳ, τοῦ προσδιορισμοῦ καί τῆς ἀποδοχῆς ὡς χαρισματικῆς διακονίας καί αὐτῆς τῆς διοικήσεως τῆς Ἐκκλησίας, πάντες ἡμεῖς, οἱ φέροντες τόν Σταυρόν τῆς ἱερᾶς ταύτης εὐθύνης, ἐπικαλούμεθα διαρκῶς τήν χάριν καί τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ, πρός ἀσφαλῆ διακυβέρνησιν τῆς Ἐκκλησίας. Ἐν τῇ κοινῇ ἡμῶν ἀγωνίᾳ καί ἀγάπῃ διά τήν Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν, καί ἡμεῖς οἱ συναχθέντες ἐνταῦθα, πιστεύομεν καί προσβλέπομεν εἰς τά πλέον ὠφέλιμα πορίσματα καί τάς δεούσας ἀποφάσεις μας, εἰς τάς ἐργασίας μας τάς ἡμέρας αὐτάς, ὡς καρπόν καί ἀποτέλεσμα κυρίως καί πρωτίστως τῆς προσευχῆς καί τῆς ἐπικλήσεως τοῦ Παναγίου Πνεύματος ἐν ταῖς καρδίαις καί διανοίαις πάντων ἡμῶν, εἰς δόξαν Θεοῦ καί οἰκοδομήν τῶν ἀνά τήν Οἰκουμένην ἐμπεπιστευμένων ἡμῖν ψυχῶν. Chers frères dans le Christ, Pendant des décennies, le Centre orthodoxe de Chambésy, sous la direction de feu le Métropolite Damaskinos Papandreou de bienheureuse mémoire et aujourd’hui de son Éminence le Métropolite Jérémie de Suisse, secrétaire de la préparation du Saint et Grand Concile a œuvré, aﬁn que, d’une manière plus précise nous établissions la place et la vocation de l’orthodoxie dans le monde, reconnaissant l’évolution de notre paysage ecclésial et des transformations sociales. Ce temps de préparation était long. Il était néanmoins nécessaire pour permettre le déploiement d’une conscience synodale et catholique dans le cadre des fermentations Panorthodoxes. Ces travaux servent déjà de lumière pour la vie de notre Église et constituent une source d’enrichissement spirituel. Nous sommes aujourd’hui au carrefour de l’Histoire. Car les immenses diﬃcultés que rencontrent nos contemporains, exigent une responsabilité qui dépasse nos institutions ecclésiales. Le Christ est au centre de l’Histoire. Le Christ est au coeur de la vie. Il chemine dans le temps. Il passe - 34 -

à côté de nous, comme à Jéricho à côté de l’aveugle. Selon la lecture évangélique de ce jour, l’entendons-nous, lui et sa foule? Le voyons-nous, absorbés que nous sommes dans notre pauvreté et dans notre mendicité? Selon le commentaire de saint Éphrem le Syrien, «Quand Notre Seigneur vit que les yeux de son cœur étaient bien ouverts, et les yeux de son corps aveugles, il éclaira les yeux du corps, comme ceux du cœur, afin que, lorsque l’aveugle voudrait encore accourir à lui, il vît clairement son Sauveur». L’avènement du Saint et Grand Concile servira à porter le témoignage de l’unité de l’Église orthodoxe. Sa convocation, marquera une étape décisive dans la vie de notre Église. Le Concile ne se limite pas à l’événement en tant que tel, mais il doit être compris comme un processus englobant, qui se déploie aussi bien dans le passé que dans le futur. Nous sommes donc déterminés à proclamer le message de l’orthodoxie. Nous reconnaissons que l’unique manière de sortir des tentations confessionnelles isolationnistes passe par le dialogue dans un échange constant avec « l’autre », qu’il soit notre prochain, la société, les autres religions, ou encore la création tout entière. Car l’orthodoxie est une culture du dialogue à travers laquelle Dieu parle au monde. Dieu est identique à la Parole, comme nous le dit saint Jean le éologien : « Au commencement était le Verbe, le Verbe était avec Dieu et le Verbe était Dieu» (Jn 1, 1). Ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ Λόγος καί ὁ Λόγος ἦν πρός τόν Θεόν, καί Θεός ἦν ὁ Λόγος. Il est aussi de notre devoir, à la fois d’entendre et de dire cette Parole de Dieu : en faveur des chrétiens persécutés, et des minorités qui à travers le monde sont en danger ; en faveur de ces centaines de milliers de réfugiés qui fuient la guerre et souffrent le déracinement ; en faveur de ces personnes les plus vulnérables, laissées pour compte ; en faveur des victimes du terrorisme et des fondamentalismes, qui utilisent et abusent de la religion pour des raisons politiques. Notre espoir est que ce Concile serve de catalyseur pour l’humanité tout entière, grâce à la force d’unité dont il sera porteur entre les Églises orthodoxes. Aujourd’hui, nous posons un jalon historique. Et nous confions à la prière d’un plus grand nombre l’avènement du Saint et Grand Concile. Nous sommes attachés à la continuité théologique de notre foi en JésusChrist qui s’exprime à la fois par l’enseignement de l’Église apostolique et par celui des Pères de l’Église. Si notre Tradition est riche et bien vivante, elle doit trouver les mots qui parlent aux défis de notre époque. - 35 -

Ce fut, en eﬀet, l’intuition prophétique de notre prédécesseur le Patriarche Oecuménique Athénagoras lorsqu’il conﬁait à Olivier Clément : « Le grand concile que nous préparons permettra au peuple de notre Église de mieux vivre sa foi. Il s’efforcera non seulement d’adapter à l’homme d’aujourd’hui notre Tradition, mais de rendre à celle-ci sa force d’inspiration et de renouveau. Par là, il fera œuvre œcuménique. Le renouveau est inséparable du partage et de l’unité». Ἐν τούτῳ τῷ πνεύματι τῆς κοινῆς πεποιθήσεως καί προσδοκίας, ἐν διαλόγῳ ἀγάπης καί εἰλικρινείας, αἰσθανόμεθα ἤδη ἐντόνως, ὅτι ἡ πανσθενουργός χάρις τοῦ Παναγίου Πνεύματος πληροῖ τάς καρδίας πάντων ἡμῶν, καί ἐνισχύει τό ἐπιτελούμενον ἔργον ἐπ ἀγαθῷ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καί εἰς δόξαν τοῦ Παναγίου Ὀνόματος τοῦ ἐν Τριάδι Προσκυνουμένου Θεοῦ ἡμῶν. Ἀμήν!

ΙΕΡΑ ΣΥΝΑΞΙΣ ΤΩΝ ΠΡΟΚΑΘΗΜΕΝΩΝ TΩΝ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ Σαμπεζύ, 21-28 Ἰανουαρίου 2016

ΑΝΑΚΟΙΝΩΘΕΝ Προσκλήσει τοῦ Παναγιωτάτου Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ. Βαρθολομαίου, ἐπραγματοποιήθη ἡ Σύναξις τῶν Προκαθημένων τῶν Ὀρθοδόξων Αὐτοκεφάλων Ἐκκλησιῶν εἰς τό Ὀρθόδοξον Κέντρον τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου εἰς Σαμπεζύ-Γενεύης ἀπό 21ης-28ης Ἰανουαρίου 2016. Παρέστησαν οἱ Προκαθήμενοι: Κωνσταντινουπόλεως Βαρθολομαῖος, Ἀλεξανδρείας Θεόδωρος, Ἱεροσολύμων Θεόφιλος, Μόσχας Κύριλλος, Σερβίας Εἰρηναῖος, Ρουμανίας Δανιήλ, Βουλγαρίας Νεόφυτος, Γεωργίας Ἠλίας, Κύπρου Χρυσόστομος, Ἀλβανίας Ἀναστάσιος καί Τσεχίας καί Σλοβακίας Ραστισλάβος, ἐνῷ ἐκωλύθησαν νά παραστοῦν οἱ Μακαριώτατοι, Πατριάρχης Ἀντιοχείας Ἰωάννης καί Μητροπολίτης Βαρσοβίας καί πάσης Πολωνίας Σάββας, ἐκ λόγων ὑγιείας, καί ὁ Ἀρχιεπισκόπος Ἀθηνῶν καί πάσης Ἑλλάδος Ἱερώνυμος, διά προσωπικούς λόγους, ἐκπροσωπηθέντες ὅμως δι’ ἐπισήμων ἀντιπροσωπειῶν τῶν Ἐκκλησιῶν αὐτῶν. Οἱ Προκαθήμενοι τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν συνῆλθον διά νά ὁλοκληρώσουν τά θέματα τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου. Εἰς τό πλαίσιον τῆς Συνάξεως, τήν Κυριακήν, 24ην Ἰανουαρίου, ἐτελέσθη Συλλείτουργον εἰς τόν Σταυροπηγιακόν Ναόν τοῦ Ἀπ. Παύλου, προεξάρχοντος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου καί συλλειτουργούντων τῶν Μακαριωτάτων Προ- 37 -

καθημένων καί ἀρχηγῶν τῶν ἀντιπροσωπειῶν τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν πλήν τοῦ ἐπί κεφαλῆς τῆς ἀντιπροσωπείας τῆς Ἐκκλησίας Ἀντιοχείας. Κατά τήν Σύναξιν, τά μέλη αὐτῆς, «ἀληθεύοντες ἐν ἀγάπῃ» κατά το ἀποστολικόν (Ἐφεσ. 4, 15), διεξήγαγον τάς ἐργασίας των ἐν πνεύματι ὁμονοίας καί κατανοήσεως. Οἱ Προκαθήμενοι ἐπεβεβαίωσαν τήν ἀπόφασιν αὐτῶν νά συγκληθῇ ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος. Αὕτη θά πραγματοποιηθῇ εἰς τήν Ὀρθόδοξον Ἀκαδημίαν τῆς Κρήτης ἀπό 16ης ἕως 27ης Ἰουνίου 2016. Ἐπί τῷ σκοπῷ τούτῳ οἱ Προκαθήμενοι ταπεινῶς ἐπικαλοῦνται τήν χάριν καί εὐλογίαν τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ καί ἐκζητοῦν τάς θερμάς προσευχάς τοῦ πληρώματος τῆς Ἐκκλησίας, κληρικῶν καί λαϊκῶν, κατά τήν περίοδον τήν ὁδηγοῦσαν πρός τήν Ἁγίαν καί Μεγάλην Σύνοδον καί κατά τήν διάρκειαν τῶν ἐργασιῶν αὐτῆς. Τά ἐπισήμως ἐγκριθέντα θέματα πρός ὑποβολήν εἰς τήν Ἁγίαν καί Μεγάλην Σύνοδον καί υἱοθέτησιν ὑπ’ αὐτῆς, εἶναι: ἡ ἀποστολή τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας εἰς τόν σύγχρονον κόσμον, ἡ Ὀρθόδοξος Διασπορά, τό Αὐτόνομον καί ὁ τρόπος ἀνακηρύξεως αὐτοῦ, τό μυστήριον τοῦ γάμου καί τά κωλύματα αὐτοῦ, ἡ σπουδαιότης τῆς νηστείας καί ἡ τήρησις αὐτῆς σήμερον, σχέσεις τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας πρός τόν λοιπόν χριστιανικόν κόσμον. Ἀποφάσει τῶν Προκαθημένων ὅλα τά ἐγκριθέντα κείμενα θά δημοσιευθοῦν. Οἱ Προκαθήμενοι ἀπεφάσισαν ἐπίσης τήν σύστασιν Πανορθοδόξου Γραμματείας, τόν κανονισμόν λειτουργίας τῆς Συνόδου, τήν συμμετοχήν ἑτεροδόξων Παρατηρητῶν κατά τήν ἔναρξιν καί λῆξιν τῶν ἐργασιῶν, καί τήν κάλυψιν τῶν δαπανῶν τῆς Συνόδου. Προσέτι, οἱ Προκαθήμενοι ἐξέφρασαν τήν στήριξιν αὐτῶν πρός τούς διωκομένους Χριστιανούς τῆς Μέσης Ἀνατολῆς καί τήν συνεχιζομένην ἀγωνίαν των διά τήν ἀπαγωγήν τῶν δύο Μητροπολιτῶν, Παύλου Yazigi τοῦ Πατριαρχείου Ἀντιοχείας καί Γρηγορίου Yohanna Ibrahim τῆς Συροϊακωβιτικῆς Ἐκκλησίας. Αἱ ἐργασίαι τῆς Συνάξεως ἔληξαν τό ἑσπέρας τῆς Τετάρτης, 27ης Ἰανουαρίου 2016, μέ τόν καταληκτήριον χαιρετισμόν τοῦ Προέδρου αὐτῆς Παναγιωτάτου Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου Βαρθολομαίου. Ἐν τῷ Ὀρθοδόξῳ Κέντρῳ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ἐν Σαμπεζύ Γενεύης, τῇ 27ῃ Ἰανουαρίου 2016. Ἐκ τῆς Γραμματείας τῆς Ἱερᾶς Συνάξεως

- 38 -

ΕΚΛΟΓΗ, ΧΕΙΡΟΤΟΝΙΑ ΚΑΙ ΕΝΘΡΟΝΙΣΙΣ ΤΟΥ ΣΕΒΑΣΜΙΩΤΑΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΠΕΤΡΑΣ ΚΑΙ ΧΕΡΡΟΝΗΣΟΥ κ. ΓΕΡΑΣΙΜΟΥ

Ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Πέτρας καί Χερρονήσου κ. Γεράσιμος κατά τήν ἡμέραν τῆς εἰς Ἐπίσκοπον Χειροτονίας αὐτοῦ

Βιογραφία Σεβ. Μητροπολίτου Πέτρας καί Χερρονήσου κ. Γερασίμου Ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Πέτρας και Χερρονήσου κ. Γεράσιμος, (κατά κόσμον Γεώργιος) Μαρματάκης, ἐγεννήθη τό ἔτος 1969. Οἱ γονεῖς του ὀνομάζονται Εὐτύχιος καί Μαρῖνα. Τίς ἐγκύκλιες σπουδές του ἐπεράτωσε εἰς τό Ἡράκλειο. Ἐφοίτησε εἰς τήν Ἀνωτέραν Ἐκκλησιαστική Σχολήν Ἀθηνῶν καί εἰς τό Τμῆμα Θεολογίας τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Ἀριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Παρηκολούθησε μαθήματα εἰς τό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακῶν Σπουδῶν τοῦ Τμήματος Θεολογίας τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς Ἀθηνῶν εἰς τόν Τομέα Ἱστορίας-Λατρείας. Τό ἔτος 1994 ἐκάρη μοναχός εἰς τήν Ἱεράν Μονήν Ἀγκαράθου. Τό ἔτος 1995 ἐχειροτονήθη Διάκονος. Τό ἔτος 1998 διωρίσθη οἰκονόμος τοῦ ἐρειπωμένου Μετοχίου τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ἀγκαράθου «Κυρία Ἐλεοῦσα», τό ὁποῖον ἀνεκαίνισεν ἐκ βάθρων. Πρεσβύτερος ἐχειροτονήθη τό ἔτος 2001. Ἐξεπροσώπησε τήν Ἱεράν Ἀρχιεπισκοπήν Κρήτης εἰς διαφόρους ἀποστολές καί ἐκδηλώσεις. Τό ἔτος 2004 ἐξελέγη ὑπό τῆς Ἀδελφότητος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τῆς μετανοίας του Ἡγούμενος αὐτῆς καί ἐκ τῆς θέσεως ταύτης διηκόνησε τήν Ἐκκλησίαν ἕως τῆς ἐκλογῆς του. Κατά τά ἔτη τῆς Ἡγουμενίας του ἀνεκαινίσθη τό Καθολικόν τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ἀγκαράθου, τό Ἡγουμενεῖον καί ἄλλα τμήματα αὐτῆς. Μητροπολίτης Πέτρας καί Χερρονήσου ἐξελέγη τήν 8ην Δεκεμβρίου 2015. Ἡ εἰς Ἐπίσκοπον Χειροτονία αὐτοῦ ἐτελέσθη τό Σάββατον, 19ην Δεκεμβρίου 2015, ἐν τῷ Ἱερῷ Μητροπολιτικῷ Ναῷ Ἀγίου Μηνᾶ Ἡρακλείου.

- 41 -

Ὁ Θεοφ. Ἐψηφισμένος Μητροπολίτης Πέτρας καί Χερρονήσου κ. Γεράσιμος, κατά τήν ἡμέραν τῆς ἐκλογῆς αὐτοῦ

ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΝ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟΝ ΙΕΡΑ ΕΠΑΡΧΙΑΚΗ ΣΥΝΟΔΟΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΚΡΗΤΗΣ

ΑΝΑΚΟΙΝΩΘΕΝ Ἡ Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, συνελθοῦσα εἰς Συνοδικήν Συνεδρίαν σήμερον 8ην Δεκεμβρίου 2015 ἐν Ἡρακλείῳ, παρόντων ἁπάντων τῶν Μελῶν Αὐτῆς, ἠσχολήθη μέ τά θέματα τῆς Ἡμερησίας Διατάξεως. Ἡ Ἱερά Σύνοδος, ψήφων κανονικῶν γενομένων, ἐν τῷ Ἱερῷ Μητροπολιτικῷ Ναῷ τοῦ Ἁγίου Μηνᾶ Ἡρακλείου, προέβη εἰς τήν ἐκλογήν Μητροπολίτου τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Πέτρας καί Χερρονήσου. Μητροπολίτης Πέτρας καί Χερρονήσου ἐξελέγη ὁ Πανοσιολ. Ἀρχιμανδρίτης Γεράσιμος Μαρματάκης, Ἡγούμενος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου Ἀγκαράθου, ὅστις ἀκολούθως ἔδωκε τό νενομισμένον Μικρόν Μήνυμα ἐνώπιον τῆς Ἱερᾶς Συνόδου. Τό Μέγα Μήνυμα τοῦ Θεοφιλεστάτου Ἐψηφισμένου Μητροπολίτου Πέτρας καί Χερρονήσου κ. Γερασίμου, θά δοθῇ ὑπ’ αὐτοῦ τήν Παρασκευήν, 18ην Δεκεμβρίου καί ὥραν 6.00 μ.μ., ἡ δέ εἰς Ἐπίσκοπον χειροτονία αὐτοῦ θά τελεσθῇ τό Σάββατον, 19ην Δεκεμβρίου ἐ.ἔ., ἐν τῷ Ἱερῷ Μητροπολιτικῷ Ναῷ Ἁγίου Μηνᾶ Ἡρακλείου. Ἐκ τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης

- 43 -

Ἀναγγελία τοῦ ἀποτελέσματος τῆς ἐκλογῆς ὑπό τοῦ Σεβ. Προέδρου τῆς Ἱερᾶς Συνόδου

Τό Μικρόν Μήνυμα τοῦ Θεοφ. Ἐψηφισμένου κ. Γερασίμου

Χειροτονητήριος Λόγος τοῦ Σεβ. Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κ.κ. Εἰρηναίου, Προέδρου τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, κατά τήν εἰς Ἐπίσκοπον χειροτονίαν τοῦ Θεοφ. Ἐψηφισμένου Μητροπολίτου Πέτρας καί Χερρονήσου κ. Γερασίμου (Σάββατον, 19 Δεκεμβρίου 2015) Σεβασμιώτατοι Ἀδελφοί συλλειτουργοί Ἀρχιερείς, ἀγαπητοί ἀδελφοί, Ἅγιε ἐψηφισμένε, Προσέρχεσθε αὐτή τήν στιγμήν εἰς τόν τρίτον βαθμόν τῆς Ἱερωσύνης, εἰς τήν Ἀρχιερωσύνη, γιά νά διακονήσετε τήν θεόσωστην Ἱεράν Μητρόπολιν Πέτρας καί Χερρονήσου, ὡς Ἐπίσκοπός της, εἶναι μεγάλη ἡ στιγμή αὐτή τῆς πορείας Σας. Προσέρχεσθε εἰς τόν Ἀρχιποίμενα Χριστόν, ἔχετε τήν εὐλογία τοῦ Θεοῦ καί Πατρός καί λαμβάνετε τό πνεῦμα τό Ἅγιον. Ἡ Ἁγία Τριάδα Σᾶς ὑποδέχεται, Σᾶς παραλαμβάνει, Σᾶς εὐλογεῖ καί Σᾶς ἀναδεικνύει εἰς Ἐπίσκοπον τῆς Ἐκκλησίας, τήν ὁποίαν θά διακονήσετε, εἰς τήν Ἱεράν Μητρόπολιν, τήν ὁποίαν ἀναλαμβάνετε. Εὐλογημένη ἡ στιγμή αὐτή. Κατάγεσθε ἀπό τό Σέλινο, τόν τόπο καταγωγῆς τοῦ Πατέρα Σας καί ἀπό τό λασίθι, τόν τόπον καταγωγῆς τῆς Μητέρας Σας. Ἀπό παιδί εἶσθε εἰς τήν Ἐκκλησίαν. Ἔχετετίς εὐλογημένες σπουδές Σας. Ἔχετε διακονήσει ἐπάξια καί εὐλογημένα τήν Ἱερά Μονή τῆς Ἀγκαράθου, τήν εὐλογημένη καί ἔνδοξη αὐτή Μονή τῆς Μετανοίας Σας. Εὐλογημένη ἡ μέχρι τούτη τήν ὥρα πορεία Σας. Ἡ Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης ἐξέλεξε τό εὐλογημένο Πρόσωπό Σας, νά ποιμάνετε τήν Ἱερά Μητρόπολη Πέτρας καί Χερρονήσου, καθοδηγουμένη καί φωτιζομένη ἀπό «τό Πανάγιον Πνεῦμα». Ἡ ἐκλογή Σας ἐλεύθερη, συνειδητή, ὑπεύθυνη. Ἔχει ἀποδεχθεῖ τό εὐλογημένο Πρόσωπό Σας καί τό ἔχει συνδέσει μέ τόν Τόπο τῆς εὐθύνης καί τοῦ Ἀρχιερατικοῦ ἔργου Σας, μέ τρόπον ἐλεύθερον, εὐλογημένον. Εἰσάγεσθε ἤδη εἰς τά ἅγια τῶν Ἁγίων. Θά ἀναλάβετε τό ὕψιστον δῶρον τοῦ Θεοῦ, τό ἅγιον Πνεῦμα. Θά καταστῆτε πνευματοφόρος. Θά - 45 -

διακονήσετε, σέ ὅλη τήν ὑπόλοιπη ζωή Σας, τόν Τριαδικόν Θεό, τήν Ἐκκλησία Του, τόν λαό Του. Θά Σᾶς δώσει εὐλογία, δύναμη, δυνατότητες, νά πορευθεῖτε μέ τρόπον δημιουργικόν, ἀληθινόν καί εὐλογημένον. Δόξα στόν Τριαδικό Θεό, γιά τό μέγα δῶρο Του, εἰς τό Πρόσωπόν Σας. Εἰς τήν συνέχεια θά πορευθῆτε πρός τόν εὐλογημένο λαόν τοῦ Θεοῦ. Τό Ἀρχιερατικό Ποίμνιό Σας, τό πλήρωμα τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεώς Σας, ἡ ὁποία ἔχει ἤδη παραδοθεῖ, εἰς τό εὐλογημένο Πρόσωπόν Σας. Σᾶς ἀναμένει μέ ἀνοικτή ἀγκαλιά, τό Ποίμνιό Σας. Θά ἐνεποθέσει εἰς Ἐσᾶς, τίς ἐλπίδες του καί ἐσείς δέν θά τό διαψεύσετε. Ὁ ἀοίδιμος Προκάτοχός Σας, ὁ ἀγαπημένος, πολύκλαυστος, κυρός Νεκτάριος, ἔχει ἐπιτελέσει μέγα ἔργο, παντοῦ καί πάντοτε, ἔχει ἀνακαινίσει τά Μοναστήρια, τίς Ἐκκλησίες, ἔχει ἱδρύσει Ἱδρύματα, ἔχει ἀγκαλιάσει πνευματικῶς, τούς κληρικούς, διακόνους καί ἱερεῖς καί ἔχει δώσει ὅλον τόν ἑαυτόν του σέ ὅλους, ὅλο τόν λαό καί ἱδιαιτέρως εἰς τούς νέους. Εἶναι σύγουρον ὅτι ἐσεῖς θά συνεχίσετε, μέ τρόπο Πατρικό, καρδιακό, τό λαμπρό αὐτό ἔργο, τοῦ μεγάλου, θαυμαστοῦ Προκατόχου Σας. Δόξα τῷ Θεῷ! Ἅγιε Ἐψηφισμένε, προσέλθετε, παραλάβετε τήν εὐλογία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τήν δύναμη, τήν διάκριση, τήν εὐλογία, τόν Ἁγιασμό, τόν δρόμο τοῦ Θεοῦ, νά πορεύεσθε, σύμφωνα μέ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ, εὐλογημένος, δυνατός, ἀποτελεσματικός, καρποφόρος, δημιουργικός. Ὅλοι μας, παρόντες καί ἁπόντες, κλῆρος καί λαός, καί προσωπικῶς ἡ ἐλαχιστότητά μου, εὐχόμασθε ὑγεία, δυνάμεις, φωτισμό, τοῦ Παναγίου Πνεύματος, νά φωτισθῆτε, νά πορευθῆτε καί νά πορεύεσθε κατά τό θέλημα τῆς Ἁγίας Τριάδος.

- 46 -

Χειροτονητήριος Λόγος τοῦ Θεοφ. Ἐψηφισμένου Μητροπολίτου Πέτρας καί Χερρονήσου κ. Γερασίμου Σεβασμιώτατε Πάτερ και Δέσποτα, Ἀρχιεπίσκοπε Κρήτης κ. Εἰρηναῖε καί Τοποτηρητά τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Πέτρας καί Χερρονήσου, Θεοφιλέστατε Ἐπίσκοπε Ναυκράτιδος κ. Μελέτιε, Ἐκπρόσωπε τῆς Αὐτοῦ Θειοτάτης Μακαριότητος τοῦ Πάπα καί Πατριάρχου Ἀλεξανδρείας καί πάσης Ἀφρικῆς κ.κ. Θεοδώρου, Σεβασμιώτατοι Ἅγιοι Συνοδικοί Ἱεράρχες τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, Σεβασμιώτατοι, Θεοφιλέστατε, Προσφιλέστατοι συμπρεσβύτεροι καί διάκονοι, Ὁσιώτατοι Μοναχοί καί Μοναχές, Ἐντιμώτατοι Ἄρχοντες, Ἀγαπητοί εν Χριστῷ ἀδελφοί, Λαὲ τοῦ Θεοῦ εὐλογημένε! Ὅταν τὸ μεσημέρι τῆς 8ης Δεκεμβρίου ἤχησαν χαρμόσυνα οἱ καμπάνες τοῦ ἱεροῦ τούτου Μητροπολιτικοῦ Ναοῦ τοῦ Ἁγίου Μεγαλομάρτυρος Μηνᾶ καὶ ἄνοιξε ἡ Πύλη του καὶ ἐξῆλθε ὁ ἱερὸς χορὸς τῶν ἁγίων Ἀρχιερέων καὶ ὁ σεπτὸς Πρόεδρος τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου μὲ τὰ λόγια: «Ἔδοξε τῷ Ἁγίῳ Πνεύματι καὶ ἡμῖν» ἀνεκοίνωσε τὴν ἐκλογή μου ὡς Μητροπολίτου Πέτρας καὶ Χερρονήσου, «συνετρίβη ἡ καρδία μου ἐν ἐμοί, ἐσαλεύθη πάντα τὰ ὀστᾶ μου, ἐγεννήθην ὡς ἀνὴρ συντετριμμένος καὶ ὡς ἄνθρωπος συνεχόμενος ἀπὸ οἴνου ἀπὸ προσώπου Κυρίου καὶ ἀπὸ προσώπου εὐπρεπείας δόξης Αὐτοῦ» (Ἱερ. 23, 9). Διερωτήθηκα ἄν ὅλα αὐτὰ ἀφοροῦσαν σὲ μένα καὶ ὄχι σὲ κάποιον ἄλλον. Καὶ τοῦτο, διότι, ὅταν πρὶν ἀπὸ 22 χρόνια προσῆλθα στὴν εὐλογημένη Μονὴ τῆς Μετανοίας μου, τὴν Ἱερὰ καὶ ἱστορικὴ Μονὴ τῆς Ἀγκαράθου, καὶ παρέδωσα τὸν ἑαυτό μου στὸν Χριστὸ καὶ στὴν Παναγία Μητέρα Του, δὲν ἔτρεφα καμμιὰ φιλοδοξία γιὰ ἀνύψωση στὸ μέγα καὶ πολυεύθυνο Ἐπισκοπικὸ ἀξίωμα. Ἡ μοναχικὴ ἰδιότης καὶ ἡ ἁγία Ἱερωσύνη, ὁ κανόνας μου, ἡ ἀκολουθία, ἡ Θεία λειτουργία, ἡ Ἐξομολόγησις καὶ ἡ πνευματικὴ μελέτη, ἡ ἀνακαίνησις καί ὁ ἐξωραϊσμός τῶν ἱστορικῶν κτισμάτων τῆς ἱερᾶς μετανοίας μου καί τῶν μετοχίων αὐτῆς, ἦσαν ἀρκετὰ γιὰ νὰ γεμίζουν τὴν ψυχή μου μὲ χαρά, εἰρήνη, ἀγαλλίασι καὶ αἴσθημα ὑπαρξιακῆς πληρότητος. Ἡ ἡγουμενία ἦλθε ἀργότερα ὡς σταυρὸς διακονίας τῆς σεβασμίας καὶ προ- 47 -

σφιλοῦς Ἀδελφότητος καὶ ὡς ἀγάπης ἀντέκτισις πρὸς τοὺς Πατέρες καὶ τὴν τροφό Μονή μας. Ὅλα αὐτὰ ἦσαν ἀρκετὰ γιὰ νὰ μὴν τρέφω περαιτέρω φιλοδοξίες. Ἤμουν ὁ Ἀγκαραθίτης Ἱερομόναχος καὶ Ἡγούμενος, ποὺ παρακαλοῦσα τὸν Θεὸ καθημερινῶς νὰ μὲ ἀξιώσῃ νὰ ἐπαρκέσω στὶς μοναχικὲς καὶ ἱερατικὲς ὑποχρεώσεις μου καὶ στὰ πρὸς τὴν Μονὴ καὶ τὴν Ἀδελφότητα καθήκοντά μου καὶ νὰ μὴν ἀποδειχθῶ ἀδόκιμος, διαψεύδων τὶς προσδοκίες των. Ἀλλὰ αἰφνιδίως και ἀνελπίστως εὑρέθηκα, ἐπιλεγόμενος, προτεινόμενος καὶ ἐκλεγόμενος διὰ τῆς τιμίας ψήφου τῶν Σεβασμιωτάτων Ἀρχιερέων εἰς Μητροπολίτη μιᾶς μεγάλης, ἱστορικῆς καὶ εὐλογημένης Ἐπαρχίας, ἀπὸ τὴν ὁποία καὶ συμβαίνει νὰ κατάγωμαι ἀπὸ πλευρᾶς τῆς σεβαστῆς μου μητέρας. Ἀναμφιβόλως, ἡ «δεξιὰ Κυρίου ὕψωσέ με, η δεξιὰ Κυρίου ἐποίησε δύναμιν» (Ψαλμ. 117, 6). Δόξα τῶ Θεῷ καὶ τούτου, καὶ πάντων ἕνεκεν! Θάμβος, δειλία καὶ φόβος μὲ κατέλαβε καὶ αἰσθάνθηκα τελείως συντετριμμένος ἐνώπιον τοῦ θελήματος τοῦ Θεοῦ καὶ τῆς περὶ ἐμὲ οἰκονομίας Του, ὅπως ἀκριβῶς λέγει ὁ Προφήτης Ἱερεμίας στοὺς λόγους μὲ τοὺς ὁποίους ξεκίνησα νὰ ὁμιλῶ. Νοιώθω μικρὸς στὸ πνευματικὸ ἀνάστημα καὶ ὀλίγος στὴν ἀρετὴ καὶ πτωχὸς σὲ χαρίσματα καὶ ἀνέτοιμος γιὰ τέτοιες εὐθύνες. Ὅμως γνωρίζω παιδιόθεν ὅτι τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ «συμφέρει ὑπὲρ πᾶσαν φρόνησιν ἀνθρωπίνην». Γι’ αὐτὸ καὶ εἶπα: Ποιός εἶμαι γιὰ νὰ ἀρνηθῶ τὸν νέο σταυρὸ ποὺ ὁ Θεὸς θέλει νὰ ἐπιθέσῃ στοὺς ὤμους μου; Ποιός εἶμαι γιὰ νὰ ἀγνοήσω τὴν προστάζουσα φωνὴ τῆς Ἐκκλησίας; Ὅταν παρέδωσα τὸν ἑαυτό μου νεώτατος στὸν Κύριο, ναὶ μὲν δὲν εἶχα φιλοδοξίες, ἀλλὰ καὶ δὲν ἔθεσα ποτὲ ὅρους στὸν Θεό. «Λάλει, Κύριε, ὅτι ἀκούει ὁ δοῦλος Σου» (Α΄Βασ. 3, 9), μὲ εἶχαν διδάξει οἱ πνευματικοί μου νὰ λέω πάντοτε. Πειθόμενος, λοιπὸν, ἔκυψα τὸν αὐχένα καὶ εἶπα: Γεννηθήτω τὸ θέλημα τοῦ Κυρίου! Θεέ μου, «ἰδοὺ ἐγώ εἰμι. Ἀπόστειλόν με» (Ἠσ. 6, 8). Οὕτω πως, εὑρίσκομαι σήμερον κάτω ἀπό τούς θόλους τοῦ Ἱεροῦ Μητροπολιτικοῦ Ναοῦ τοῦ Ἁγίου Μεγαλομάρτυρος Μηνᾶ, τῆς ἱερᾶς Καθέδρας τῆς κατά Κρήτην Ἐκκλησίας, ἐν μέσῳ Ὑμῶν, χειραγωγούμενος ἀπὸ τὴν ἀγάπη τῶν Ἀδελφῶν μου, ἐπιτασσόμενος ὑπὸ τῆς Ἐκκλησίας, ὑποτασσόμενος ἐν φόβῳ καὶ τρόμῳ στὴν ψῆφο τοῦ Παρακλήτου καὶ τῆς Συνόδου, ἀνετοίμως ἕτοιμος νὰ ὑπαγάγω τὸν αὐχένα στὸν ἅγιο εὐαγγελικὸ ζυγὸ καὶ νὰ δεχθῶ στὴν ἀσθενοῦσα μου ψυχὴ καὶ στὸ εὐτελές μου σῶμα τὴν γλωσσοπυρσόμορφο Χάριν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, νὰ - 48 -

φωτίσῃ τὸ σκότος μου, νὰ τρανώσῃ τὴν γλῶσσα μου, νὰ πλατύνῃ τὴν καρδιά μου γιὰ νὰ χωρέσῃ ὅλα τὰ τέκνα μου, τὸν εὐαγῆ ἱερὸ Κλῆρο, τοὺς Μοναχούς, τὶς Μοναχὲς καὶ ἁπαξάπαντα τὸν ἀξιονόμαστο Λαὸ τῆς Θεοσώστου Μητροπόλεώς μου, νὰ μὲ διδάξῃ τὰ δικαιώματα τοῦ Θεοῦ, νὰ θεραπεύσῃ τὴν ἀσθένειά μου, νὰ ἀναπληρώσῃ τὶς ἐλλείψεις μου, νὰ μὲ ἐνισχύσῃ, καὶ θωρακίσῃ, καὶ σοφίσῃ, καὶ συνετίσῃ, καὶ ἁγιάσῃ, καὶ ἀναδείξῃ ἄξιον Ἐπίσκοπο καὶ καλὸν Ποιμένα ψυχῶν, κατὰ τὸ ὑπόδειγμα, ὅσον μοι ἔνεστι, τοῦ Χριστοῦ. Ἐπίσκοπο καὶ Ποιμένα ἄξιο τῆς κληρονομίας καὶ παρακαταθήκης τῶν προκατόχων μου, καὶ μάλιστα Μελετίου τοῦ ὄντως ἁγιωτάτου ἐκείνου Ἐπισκόπου Πέτρας, καὶ Τίτου τοῦ Ζωγραφίδου, τοῦ μετέπειτα Μητροπολίτου Κρήτης, καὶ Διονυσίου τοῦ ἐναρέτου καὶ σοφοῦ, καὶ Δημητρίου, τοῦ πολυπείρου καὶ δεξιοῦ ἐκκλησιαστικοῦ οἰακοστρόφου, καὶ Νεκταρίου, τέλος, τοῦ πολυκλαύστου, τοῦ καὶ πρώτου μου πνευματικοῦ πατρός, τοῦ ἀνθρώπου ποὺ καθοδήγησε τὰ παιδικὰ καὶ νεανικά μου βήματα στὸν Χριστὸ καὶ μὲ προσήγαγε ἀκουσίως στὴ μητρικὴ προστασία τῆς Παναγίας τῆς Ἀγκαράθου. Ἄς μὲ συνοδεύουν οἱ ἅγιες εὐχὲς καὶ πρεσβεῖες των καὶ τούτη τὴν ὥρα καὶ καθ’ ὅλη τὴν ποιμαντορία μου! Τὸ χρειάζομαι! Ὁμοίως χρειάζομαι τὶς εὐχὲς καὶ τὴν συμπαράσταση ὅλων: Πρωτίστως τὶς τιμαλφεῖς εὐχὲς καὶ σοφὲς πατρικὲς κατευθύνσεις καὶ συμβουλὲς τῆς Αὐτοῦ Θειοτάτης Παναγιότητος, τοῦ Οἰκουμενικοῦ μας Πατριάρχου, τοῦ προσκυνητοῦ Αὐθέντου καὶ Δεσπότου ὅλων μας, Κυρίου Κυρίου Βαρθολομαίου, ἐνώπιον τῆς Σεπτῆς μορφῆς καὶ τοῦ ἱεροῦ ὀνόματος τοῦ ὁποίου καὶ τούτη τὴν ὥρα εὐλαβῶς ὑποκλίνομαι καὶ νοερῶς τὴν ἁγία Του δεξιὰ υἱϊκῶς κατασπάζομαι. Τὶς ἅγιες προσευχὲς καὶ τὴ συμπαράσταση τῶν σεπτῶν Σεβασμιωτάτων Συνεπισκόπων μου, εἰς τῶν ὁποίων τὴν ἀγάπη καὶ τὴν καλὴ συμβουλὴ, ἐκ τῆς πείρας καὶ τῆς σοφίας των, πολλὲς ἐλπίδες στηρίζω. Τὶς προσευχὲς καὶ τὸ κομποσχοῖνι τῶν πολυφιλήτων Ἀδελφῶν μου τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ἀγκαράθου καὶ τοῦ νέου Ἡγουμένου της καὶ διαδόχου μου, Ἀρχιμ. Σωφρονίου. Τὶς τίμιες εὐχὲς καὶ εὐλογίες τοῦ Μακαριωτάτου Πάπα καὶ Πατριάρχου Ἀλεξανδρείας κ.κ. Θεοδώρου, τοῦ Ἱεραποστόλου τῆς Ἀφρικῆς, τὴν ἀγάπη τοῦ ὁποίου καὶ ἐγὼ καὶ ἡ Ἀδελφότης τῆς Μονῆς πλουσίως μέχρι σήμερα ἐδεχθήκαμε, ὁ ὁποῖος εὑρίσκεται νοερῶς σήμερα ἀνάμεσά μας, χαίρων καί εὐφραινόμενος, ἐκπροσωπούμενος ὑπό τοῦ πεφιλημένου μου ἀδελφοῦ, Θεοφιλεστάτου Ἐπισκόπου Ναυκράτιδος κ. Μελετίου. Τὶς προσευχὲς καὶ τὴν πρόθυμη συνεργασία τοῦ εὐαγοῦς ἱεροῦ Κλήρου, τῶν εὐσεβῶν ἀρχόντων, τῶν ὁσιωτάτων Μοναχῶν, ἀνδρῶν καὶ γυ- 49 -

ναικῶν, καὶ τοῦ χριστωνύμου λαοῦ τῆς Ἐπαρχίας μου, τοὺς ὁποίους πρὶν ἀκόμη γνωρίσω ἀπὸ κοντὰ ἤδη ἠγάπησα καὶ ὡς τέκνα μου πολυφίλητα λογίζομαι καὶ ὑπὲρ αὐτῶν προθύμως καὶ τὴ ζωή μου εἶμαι ἕτοιμος, Θεοῦ συναιρομένου, νὰ θυσιάσω ἐὰν καὶ ὀψέποτε ἤθελε χρειασθῇ. Ὁ μακαριστὸς, ἐκ μητρὸς παπποῦς μου, π. Γεώργιος Ἀγγελάκης, ἐφημέριος τοῦ Ἁγίου Κωνσταντίνου Ἡρακλείου, ὁδηγός τό πρῶτον καί διάκονος μετέπειτα τοῦ διαπρεποῦς Μητροπολίτου Κρήτης κυροῦ Τιμοθέου Βενέρη, στόν ὁποῖον ἡ Ἐκκλησία Κρήτης ὀφείλει πολλά, κατείγετο ἐκ Βουλισμένης Μεραμβέλου, καὶ κατὰ τοῦτο συντοπίτης τοῦ μεγάλου Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης καὶ κοινοῦ ὅλων μας Πατρός, κυροῦ Εὐγενίου, τοῦ γλυκυτάτου, τοῦ φιλανθρώπου καὶ ἐλεήμονος, τοῦ ἱεροπρεποῦς, ὑπῆρξεν ὁ πρῶτος μου διδάσκαλος τῆς εὐσεβείας, τοῦ φόβου τοῦ Θεοῦ καὶ τῆς ἀγάπης γιὰ τὴν Ἐκκλησία. Ἐκεῖνος ἔθεσε τὰ πρῶτα θεμέλια. Ἐκεῖνος ὑπῆρξεν ὁ πρῶτος μου ἐμπνευστής. Καὶ πιστεύω ὅτι τούτη τὴν ὥρα, μαζὶ μὲ τον Γέροντά του, Μητροπολίτη Τιμόθεο, τὸν μακαριστὸ Ἀρχιεπίσκοπο Εὐγένιο καὶ τὸν ἐκείνου διάδοχο μακαριστὸ Ἀρχιεπίσκοπο Τιμόθεο Γ΄, τὸν ὀρφανοτρόφο καὶ προστάτη των πενήτων, ἐκεῖνον ὁ ὁποῖος διὰ τῶν τιμίων χειρῶν καὶ τῶν εὐχῶν του μὲ εἰσήγαγε στὴν διακονία τοῦ ἱεροῦ θυσιαστηρίου, θὰ συναγωνίζωνται στὴν προσευχὴ ὑπὲρ ἐμοῦ καὶ ὑπὲρ τοῦ πληρώματος τῆς λαχούσης μοι Μητροπόλεως, ὥστε ὅλα νὰ προχωρήσουν θεοφιλῶς, θεαρέστως, πρὸς οἰκοδομὴν τῆς Ἐκκλησίας καὶ πρὸς σωτηρίαν ψυχῶν. Καὶ τῆς δικῆς μου καὶ τῶν ὑπὸ τὴν πνευματική μου εὐθύνη καὶ προστασία. Στὰ θεμέλια τοῦ σεβαστοῦ παπποῦ μου οἰκοδόμησαν οἱ εὐσεβεῖς γονεῖς μου Εὐτύχιος καὶ Μαρίνα, δίδοντάς μου, καθὼς καὶ στὸν μακαριστὸ πολύκλαυστο και ἠγαπημένο ἀδελφό μου Ἰωάννη, μαζὶ μὲ τὸ ζῆν καὶ τὸ εὖ καὶ τό κατὰ Θεὸν ζῆν. Τὴν περαιτέρω ἀρχιτεκτονία τῆς παιδικῆς καὶ ἐφηβικῆς ψυχῆς μου ἀνέλαβε, ὅπως ἤδη εἶπα, ὁ ἀοίδιμος προκάτοχός μου κυρὸς Νεκτάριος, γιὰ νὰ δώσῃ ἐν συνεχείᾳ, τὴν σκυτάλη στὸν πολυσέβαστο Καθηγούμενο τῆς Ἱερᾶς Ἁγιορειτικῆς Μονῆς τοῦ Ἁγίου Παύλου, Πανοσιολογιώτατο Ἀρχιμανδρίτη κ. Παρθένιο, τὸν καὶ τώρα Γέροντα μου Πατέρα καὶ Ὁδηγό. Ἡ εὐγνωμοσύνη μου πρὸς ὅλους εἶναι ἀΐδιος καὶ ἐπικαλοῦμαι τὶς εὐχές των γιὰ νὰ μὴ κατακρημνίσῃ κάποιος, ἔστω καὶ ἐλάχιστος, τύφος ὑπεροχῆς καὶ ἐξουσίας ἤ συναρπαγὴ ὑπεροψίας καὶ ἐπάρσεως ἤ θάμβος δυνάμεως καὶ ὕψους ὅσα ἐπὶ ἔτη μετὰ κόπου καὶ δακρύων προσευχητικῆς ἀγάπης ἔκτισαν μέσα μου. - 50 -

Μνημονεύω μετ’ ευχαριστίας και ευγνωμοσύνης τῶν κόπων τῶν διδασκάλων μου ἐν Κρήτη, Ἀθήνᾳ και Θεσσαλονίκῃ καί ἐκ βάθους καρδίας εὐχαριστῶ τον σεβαστόν Μητροπολίτην Γλυφάδος κ. Παῦλον, ὄχι μόνον διά τήν σημερινήν παρουσία του, ἀλλά κυρίως διά τήν πατρικήν θαλπωρήν, μέ τήν ὁποία μᾶς περιέβαλε, ὡς Διευθυντής Οἰκοτροφείου τῆς Ἀνωτέρας Ἐκκλησιαστικῆς Σχολῆς Ἀθηνών. Στὸ Σεμνεῖον τῆς Ἀγκαράθου ἐπὶ 22 ἔτη ἔζησα τὴν θερμὴ μητρικὴ στοργὴ καὶ προστασία τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου τῆς Ὀρφανῆς. Τὴν ἴδια ποὺ ἔζησαν στὸν ἴδιο ἀκριβῶς χῶρο μεγάλα στοιχεῖα τῆς Ἐκκλησίας ὅπως ὁ Ἅγιος Μελέτιος Πηγᾶς, Πατριάρχης Ἀλεξανδρείας καί ἐπιτηρητής τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου καὶ ὁ Ἱερομάρτυς Ἅγιος Κύριλλος ὁ Λούκαρης, Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης, καθὼς καὶ οἱ Πατριάρχες Ἀλεξανδρείας Σίλβεστρος καὶ Θεόδωρος Β΄, οἱ σεπτοὶ προκάτοχοί μου Τίτος καὶ Δημήτριος καὶ πλειάδα ἁγίων Ἀρχιερέων, ὅπως οἱ Σεβασμιώτατοι Μητροπολίτες Γορτύνης & Ἀρκαδίας κ. Μακάριος, Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου & Βιάννου κ. Ἀνδρέας, Ρόδου κ. Κύριλλος, Πηλουσίου κ. Νήφων, ὁ μακαριστὸς Ρεθύμνης & Αὐλοποτάμου κυρὸς Ἄνθιμος καὶ ἄλλοι. Ἐκεῖ, στὴ συναλληλία μὲ τοὺς ἀδελφούς, στὴν ἀλληλοϋπακοή, στὸν πλοῦτο τῆς πείρας τῶν παλαιοτέρων ἡγουμένων καὶ πατέρων, στὴν ἤρεμη λειτουργικὴ ζωή, στὰ καθημερινὰ μοναστηριακὰ διακονήματα καὶ στὴ μελέτη, χαλκεύθηκε ἐν προσευχῇ καὶ δάκρυσι ὁ ἔσω μου ἄνθρωπος, ὁ ὁποῖος εὑρίσκεται ἐνώπιόν σας καὶ ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, μὲ ὅλα τὰ ἀρνητικά του καὶ τὰ τυχὸν θετικά του. Δοξάζω ὁλοψύχως τὸν Κύριο γιὰ τὴ μεγάλη Του εὐλογία, χάριν καὶ δωρεά. Προσκυνῶ εὐγνωμόνως τὴν Παναγία Μητέρα Του καὶ Μητέρα ὅλων μας, ποὺ καταδέχθηκε νὰ μὲ κρατήσῃ καὶ νὰ μὲ θάλψῃ μέσα στοὺς κόλπους τῆς Μονῆς Της καί τοῦ ἱεροῦ Μετοχίου της Κεραελεούσας, ὅπου διηκόνησα, συνεπικουρούμενος ἀπό τούς εὐλαβεῖς ἀνθρώπους τῆς περιοχῆς καί τούς πνευματικούς ἀδελφούς μου, νά στηρίξῃ τὰ βήματά μου, νὰ μὲ παρηγορήσῃ, νὰ μὲ διαφυλάξῃ ἀπὸ πολλοὺς κινδύνους, νὰ μὲ προστατεύσῃ ἀπὸ τὰ πεπυρωμένα βέλη τοῦ πονηροῦ καὶ ἤδη νὰ μὲ περάσῃ ἀπὸ τὸ ἕνα Της ἀρχοντικὸ στὸ ἄλλο. Ἀπὸ τὴν Ἐλεοῦσα καί τήν Ἀγκάραθο τοῦ Ἡρακλείου, στὴ Μεγάλη Παναγία τῆς Νεαπόλεως. Μετὰ Θεὸν, «τὴν πᾶσαν ἐλπίδα μου εἰς Σὲ ἀνατίθημι, Μῆτερ τοῦ Θεοῦ, φύλαξόν με ὑπὸ τὴν σκέπην Σου» καὶ στὰ προσεχῆ μου βήματα, τὰ Ἐπισκοπικά, καὶ σὲ ὅλη μου τὴν ὑπόλοιπη ἐπὶ γῆς πορεία, καὶ μέχρι τῶν κρασπέδων τοῦ Θρόνου τοῦ Υἱοῦ Σου! - 51 -

Εὐγνωμονῶ ἕναν ἕκαστο τῶν Πατέρων γιὰ τὴν ἀγάπη τους, γιὰ τὴν ἀδελφικὴ στήριξή τους, γιὰ τὴν ὑπομονή τους καὶ τὴν ἀνοχή τους στὶς ἐλλείψεις καὶ ἀδυναμίες μου, γιὰ τὴν καλὴ καὶ ἔντιμη συνεργασία τους, ἐν μέσῳ κοινῶν θλίψεων καί πειρασμῶν μέ γνώμονα πάντοτε την δόξαν τοῦ Θεοῦ καί τό συμφέρον τῆς Ἐκκλησίας, ἰδίως τόν κείραντά με μοναχόν σεβαστόν Προηγούμενον Ἀρχιμ. Εὐμένιο Ρουσάκη, τοὺς κατά καιρόν Ἡγουμενοσυμβούλους, τον ἄδολο καί ἀδελφικό μου φίλο Ἀρχιμ. κ. Μεθόδιο Βερνιδάκη, Πρωτοσύγκελλο τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Κρήτης, τὸν ὁμόψυχο ἀδελφὸ καὶ συγκυρηναῖο μου, τὸν πολυτάλαντο π. Μύρωνα Κτιστάκη, τόν ὑπάκουο βοηθό μου π. Πρόδρομο Χρονόπουλο καί ὅλους ἀνεξαιρέτως, κληρικούς καί λαϊκούς καί τά πνευματικά μου τέκνα, οἱ ὁποῖοι στάθηκαν ὡς γνήσιοι ἀδελφοί, καὶ τοὺς βεβαιῶ ὅτι πάντοτε θὰ τοὺς νοιώθω δίπλα μου, ἀδελφούς μου, συναγωνιστές μου, συναντιλήπτορες καὶ συνοδοιπόρους στὴν ἄρση τοῦ καθημερινοῦ σταυροῦ τῆς ἀρχιερατείας μου! Ἡ θερμὴ προσευχή μου θὰ τοὺς συνοδεύῃ ὅλους καθημερινῶς. Ἀπευθύνω χαιρετισμόν πρός τό πλήρωμα τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Κρήτης, τό ὁποῖον σφόδρα ἠγάπησα καί ἐκ τοῦ ὁποίου ἠγαπήθην, τούς ἀδελφούς κληρικούς, οἱ ὁποῖοι μέ τίμησαν μέ τήν ψῆφον τους ἐπί δύο τριετίες νά τούς ἐκπροσωπῶ εἰς τόν Ἱερό Σύνδεσμο Ἐφημερίων. Tούς Ὑπαλλήλους τῶν Γραφείων τῆς Ι.Α.Κ. καί τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου, μέ ἐνορχηστρωτῆ τόν ἀγαπητό ἀδελφό, Ἀρχιμ. Πρόδρομο Ξενάκη, γιά τήν ἀμέριστη βοήθεια καί ἀγάπη τους καί τώρα καί πάντοτε, τίς Μοναστικές Ἀδελφότητες εἰς τήν πνευματικήν ἀναστροφήν τῶν ὁποίων εὗρον πάντοτε τήν πνευματικήν καί ψυχικήν ἀνακούφισιν καί ἤντλησα τήν ἀπαραίτητον δύναμιν, διά τήν ἐπιτέλεσιν τῶν καθηκόντων μου. Τούς δίδω τήν ἀγάπη μου καί ζητῶ τάς προσευχάς τους. Εὐχαριστῶ ἐκ βάθους καρδίας τούς μέχρι τοῦδε συνεργάτας μου, τούς συγγενείς, τούς φίλους καί συμφοιτητάς, τούς ἀδελφούς Πατέρας Ἰάκωβον, Νικόδημον καί Στέφανον, ἀλλά καί ὅλους τούς κληρικούς καί λαϊκούς, τούς πολυειδῶς καί πολυτρόπως ἐκδηλώσαντας τήν ἀγάπην καί ἔσπευσαν νά μέ τιμήσουν διά τῆς προσωπικῆς ἤ νοερᾶς συμμετοχῆς αὐτῶν εἰς τήν σημερινήν χαράν μου ἀπό τά Χανιά, τό ἡρωϊκό Σέλινο, τά Μαράλια, τόν τόπο καταγωγῆς μου, ἀπό τήν Κρήτη ὁλόκληρη τήν ὑπόλοιπη Ἑλλάδα καί τό ἐξωτερικό. Εὐχαριστῶ τούς Σεβασμιωτάτους Ἀρχιερεῖς, τόν Θεοφιλέστατο Ἐπίσκοπο Χριστουπόλεως κ. Μακάριο, τόν Δευτερεύοντα Διάκονο των Πατριαρχείων καί συμμοναστῆ μου κ. Θεόδωρο, πού διήνυσαν ὁδούς μακράς - 52 -

γιά νά εἶναι παρόντες καί νά εὐλογοῦν μέ τήν παρουσία τους τήν ἀπαρχή τοῦ νέου μου διακονήματος καί ἀπευθύνω θερμόν χαιρετισμόν πρός τούς Σεβασμιωτάτους Ἁγίους Ἀρχιερεῖς πού κατάγονται ἀπό τήν θεόσωστο Ἐπαρχία μου, Γαλλίας κ. Ἐμμανουήλ, Αὐστρίας κ. Ἀρσένιον καί Λεύκης κ. Εὐμένιον, μέ τήν παράκλησιν νά συνεχίσουν νά αἰσθάνονται τήν Ἱερά Μητρόπολη Πέτρας καί Χερρονήσου ὡς τήν πατρικήν τους ἑστία. Θέλω νὰ σᾶς εὐχαριστήσω, Σεβασμιώτατε ἅγιε Κρήτης, καὶ πολυσέβαστε Ποιμενάρχα μου, μέχρι τοῦδε, κ. Εἰρηναῖε, γιὰ ὅσα ἀγαθὰ ὑπὲρ ἐμοῦ καὶ τῆς Μονῆς τῆς μετανοίας μου ἐπράξατε, καὶ γιὰ ὅσα μὲ τὸν λόγο καὶ τὸ παράδειγμά σας μᾶς ἐδιδάξατε. Μαζί σας ἐπιθυμῶ νὰ εὐχαριστήσω καὶ ὅλους τοὺς ἁγίους Ἀρχιερεῖς τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς μας Συνόδου γιὰ τὴν ἀγάπη τους, χωρὶς καμμία διάκρισι . Ὅλοι ἀνεξαιρέτως μοῦ εἶσθε ἐξ ἰσου ἀγαπητοί, σεβαστοὶ καὶ πολύτιμοι. Ὅλοι εὑρίσκεσθε στὸ κέντρο τῆς καρδίας μου, μὲ ὅλους προτίθεμαι νὰ συνεργασθῶ ἐν Συνόδῳ μὲ ἐντιμότητα, ἀγαθὴ διάθεσι καὶ εἰλικρίνεια ὡς κατενώπιον Θεοῦ. Δι’ ὅλους θὰ εἶμαι πρόθυμος σὲ βοήθεια καὶ συμπαράσταση ὡς νεώτερος, ἀπὸ ὅλους ἀναμένω τὴ συμβουλὴ τῆς πείρας καὶ τῆς σοφίας των. Ἐπιθυμῶ πρὸς τούτοις, πρὶν ἀκόμη διαβῶ τήν ὁδόν τῆς ἐπισκοπικῆς εὐθύνης, νὰ ἐκφράσω πανευλαβῶς τὴν πλήρη ἀφοσίωσι, εὐπείθεια, ὑπακοή, ἀγάπη καὶ υἱϊκὴ συμπαράστασί μου πρὸς τὴν ποτνία Μητέρα μας, τὴν Ἐσταυρωμένη Ἐκκλησία τῆς Κωνσταντινουπόλεως καὶ τὸν Παναγιώτατο Οἰκουμενικὸ Πατριάρχη μας κ.κ. Βαρθολομαῖο, τὸν μεγάλο μας Ἡγούμενο, τὸν Πρῶτο τῆς Ὀρθοδοξίας καὶ Ὕπατο τοῦ Γένους, ποὺ ἀπὸ τὸ μαρτυρικὸ ἀλλὰ καὶ ἀειλαμπὲς Φανάρι ἐπισυνιστᾶ καθημερινῶς τὴν μέριμναν πασῶν τῶν Ἐκκλησιῶν καὶ ἀγκαλιάζει προστατευτικῶς καὶ ἀγαπητικῶς ὅλους μας καὶ τὴν Ἐκκλησία τῆς Κρήτης στὸ σύνολό της. Πάντοτε ἡ καρδία τοῦ ταπεινοῦ Μητροπολίτου Πέτρας καὶ Χερρονήσου θὰ ἀγρυπνῇ στὶς ἅγιες καὶ αἱματοπότιστες αὐλὲς τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καὶ θὰ ἔχω μετὰ τοῦ Πατριάρχου μας καὶ τῶν περὶ Αὐτὸν συνδιοικητῶν τῆς Ἐκκλησίας ἁγίων Συνοδικῶν Ἀρχιερέων μία τὴν ψυχὴ καὶ ἕνα τὸ φρόνημα. Τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο εἶναι ἡ δόξα μας, τὸ καύχημά μας, ὁ στέφανος τῆς κεφαλῆς μας! Ὁ Πατριάρχης εἶναι «εἰκὼν ζῶσα Χριστοῦ καὶ ἔμψυχος» καὶ ἔτσι Τὸν σεβόμεθα, Τὸν ἀγαποῦμε καὶ Τὸν ἐμπιστευόμεθα. Καὶ ὁ σημερινὸς Πατριάρχης μας Βαρθολομαῖος ὁ ἀπὸ Χαλκηδόνος, κοντὰ σὲ ὅλα τὰ ἄλλα ἀγαθὰ καὶ ἅγια τοῦ σεπτοῦ προσώπου καὶ - 53 -

τοῦ τρόπου Του, ἔχει ἐμπράκτως ἀποδείξει ἑαυτὸν μεγάλον φίλον τῆς Κρήτης καὶ κατ’ ἐπανάληψιν τὴν εὐλόγησε μὲ τὴν προσωπική Του παρουσία. Γι’ αὐτὸ καὶ Τοῦ ὀφείλομε διπλή τὴν τιμὴ καὶ τὸν σεβασμό, ὅλοι οἱ Κρῆτες. Στὸ Πρωτοσύγκελλο τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Πέτρας καί Χερρονήσου, Ἀρχιμ. Τῖτο Ταμπακάκη καί τόν κατά πάντα σεβαστό σέ ὅλους Γενικό Ἀρχιερατικό Ἐπίτροπο, Πρωτοπρ. Γεώργιο Ἀτσαλάκη καί ἐν τῷ προσώπῳ αὐτῶν, τό ἀξιονόμαστο Πρεσβυτέριο, τοὺς εὐλαβεῖς Διακόνους, τοὺς ὁσίους Καθηγουμένους, Μοναχοὺς καὶ Ἱερομονάχους, τὶς ὅσιες Μοναχές, τοὺς ἐντιμώτατους Ἄρχοντες καὶ τὸν ἀγαπημένο μου πιστὸ Λαὸ τοῦ Μεραμβέλλου, τοῦ Λασιθίου καὶ τῆς Πεδιάδος, τὸ Λαὸ τῆς Νεαπόλεως, τοῦ Ἁγίου Νικολάου, τοῦ Τζερμιάδου, τῆς Χερσονήσου, τῶν Μαλλίων, ὅλων τῶν κωμῶν καὶ τῶν κωμοπόλεων, τῶν χωριῶν καὶ τῶν συνοικισμῶν τῆς Ἐπαρχίας μου. Στὰ παιδιὰ καὶ τοὺς νέους, στοὺς ἄνδρες καὶ τὶς γυναῖκες, στὰ σεβάσμια πρόσωπα τῶν γερόντων καὶ τῶν γεροντισσῶν, στοὺς ἀνθρώπους τῶν γραμμάτων, στοὺς λογάδες καὶ στοὺς ἀνθρώπους τοῦ καθημερινοῦ μόχθου, στοὺς μοναχικοὺς καὶ λησμονημένους, στοὺς πονεμένους, στοὺς ἀρρώστους, στοὺς ἐμπερίστατους, στοὺς πένητες τοῦ Χριστοῦ, στέλλω ἐκ προοιμίου τὴν ἐκτενῆ ἀγάπη μου καὶ τὴ διάπυρη εὐχή μου καὶ δέομαι τοῦ Κυρίου νὰ τοὺς χαρίζῃ ὑγεία, φῶς, χαρά, εἰρήνη, δύναμη, ὑπομονή, ἐγκαρτέρησι, μακροημέρευσι, σταθερότητα στὴν Πίστη καὶ στὰ Ἑλληνορθόδοξα ἰδανικὰ καὶ τὶς ἅγιες Παραδόσεις τῆς Ρωμιοσύνης. Ἤδη αἰσθάνομαι πατέρας τους, ἀδελφός τους, διδάσκαλος, συμπαραστάτης καὶ Κυρηναῖος τους. Αὐτοὶ εἶναι πλέον ἡ οἰκογένειά μου, ὁ κόσμος μου, ἡ καθημερινὴ ἔννοια μου, ἡ χαρά μου, ἀλλὰ καὶ ἡ ἀγωνία μου! Ἀφοῦ, τέλος, ἐπικαλεσθῶ τὴν βοήθεια καὶ τὶς πολλὲς πρεσβεῖες τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων Παύλου καὶ Τίτου φωτιστῶν τῆς Κρήτης, τοῦ Προστάτου μου Ἁγίου Γερασίμου τοῦ Νέου Ἀσκητοῦ, ὅλων τῶν Κρητῶν καὶ τῶν ἐν Κρήτῃ διαλαμψάντων Ἁγίων, τῶν Ἁγίων Μαρτύρων Βονιφατίου, Ἠλιού, Πρόβου, Ἄρεως, Τιμοθέου, Πολυεύκτου, Τρύφωνος, Εὐτυχίου Θεσσαλονίκης καὶ τῶν σὺν αὐτοῖς διακοσίων ἑβδομήκοντα Μαρτύρων, τοῦ Ἁγίου Γρηγεντίου Ἀρχιεπισκόπου Αἰθιοπίας καὶ τῶν Ὁσίων Ἀγλαΐδος τῆς Συγκλητικῆς καὶ Ἠλιού, τῶν ὁποίων τὴν μνήμην ἐπιτελοῦμε, καὶ ὅλων τῶν Ἁγίων, παραδίδομαι ταπεινὰ καὶ ἐπ’ ἐλπίδι σωτηρίας εἰς τὸ ἔλεος καὶ τὴν Χάριν τοῦ Τρισαγίου Θεοῦ. «Ὦ Κύριε, σῶσον δή· ὦ Κύριε, εὐόδωσον δή»! (Ψαλμ. 117, 25). - 54 -

Ἡ Τελετή Διαβεβαιώσεως ἐνώπιον τοῦ Προέδρου τῆς Ἑλληνικῆς Δημοκρατίας

Τήν καθιερωμένη Διαβεβαίωση ἐνώπιον τοῦ Ἐξοχωτάτου Προέδρου τῆς Ἑλληνικῆς Δημοκρατίας κυρίου Προκοπίου Παυλοπούλου, παρουσίᾳ τοῦ Ὑπουργοῦ Παιδείας, Ἔρευνας καί Θρησκευμάτων, κ. Νικολάου Φίλη, ἔδωσε, τήν Πέμπτη, 21 Ἰανουαρίου 2016, στό Προεδρικό Μέγαρο, ὁ νέος Σεβ. Μητροπολίτης Πέτρας καί Χερρονήσου κ. Γεράσιμος. Τῆς τελετῆς προεξῆρχε κατά τήν τάξη, ὁ Σεβ. Ἀρχιεπίσκοπος Κρήτης κ.κ. Εἰρηναῖος, Πρόεδρος τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, παρουσίᾳ τῶν Σεβ. Μητροπολιτῶν Ἱεραπύτνης καί Σητείας κ. Εὐγενίου, Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακαρίου, Ρεθύμνης καί Αὐλοποτάμου κ. Εὐγενίου καί Κισάμου καί Σελίνου κ. Ἀμφιλοχίου, καθώς καί τῶν Πανοσιολ. Ἀρχιμ. Κυρίλλου Διαμαντάκη καί Προδρόμου Ξενάκη, Ἀρχιγραμματέως καί Ὑπογραμματέως ἀντιστοίχως τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης. Ὁ Πρόεδρος τῆς Δημοκρατίας καί ὁ ἁρμόδιος Ὑπουργός ἐξέφρασαν τά συγχαρητήριά τους πρός τό νέο Μητροπολίτη κ. Γεράσιμο καί ἐτόνισαν τήν ἀξία τῆς ἑνότητας καί τοῦ σεβασμοῦ στούς θεσμούς γιά τό καλό ὁλόκληρης τῆς Χώρας καί τήν ὑπέρβαση τῶν δυσκολιῶν τῶν τελευταίων ἐτῶν. - 55 -

Ἡ Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης μετά τοῦ Συνοδικοῦ Γραφείου (2016)

Συνοδική Ἐγκύκλιος Ἐνθρονίσεως Σεβ. Μητροπολίτου Πέτρας καί Χερρονήσου κ. Γερασίμου Πρός Τόν Ἱερόν Κλῆρον, τάς Μοναχικάς Ἀδελφότητας καί τό Χριστεπώνυμον πλήρωμα τῆς Ἁγιωτάτης Μητροπόλεως Πέτρας καί Χερρονήσου Εὐλαβέστατοι Ἱερεῖς καί Διάκονοι, ὁσιώτατοι Μοναχοί καί Μοναχαί καί λοιποί ἁπαξάπαντες εὐλογημένοι Χριστιανοί τῆς Ἁγιωτάτης Μητροπόλεως Πέτρας καί Χερρονήσου, τέκνα ἐν Κυρίῳ περιπόθητα, χάρις εἴη ὑμῖν καί εἰρήνη ἀπό Θεοῦ, παρ’ Ἡμῶν δ’ εὐχή καί εὐλογία. Ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός διά τήν ἄπειρον Αὐτοῦ φιλανθρωπίαν ἐνανθρωπήσας πρός σωτηρίαν ἡμῶν, καθίδρυσε τήν Ἁγίαν Ἐκκλησίαν, ὑπέρ ἧς ἐξέχεε τό αἷμα Αὐτοῦ, πρός τόν σκοπόν τῆς ἑνί ἑκάστῳ τῶν πιστῶν μεταδόσεως τῆς σωτηρίας διά τῆς διδασκαλίας, τοῦ ἁγιασμοῦ καί τῆς καθοδηγήσεως αὐτῶν ὑπό τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων καί τῶν διαδόχων αὐτῶν Ποιμένων αὐτῆς. Τούτους δέ καί συνεχιστάς ὥρισε τοῦ ἀπολυτρωτικοῦ Αὐτοῦ ἔργου εἰπών πρός αὐτούς: «Καθώς ἀπέσταλκέ με ὁ Πατήρ κἀγώ πέμπω ὑμᾶς», «Ὁ ἀκούων ὑμῶν ἐμοῦ ἀκούει καί ὁ ἀθετῶν ὑμᾶς ἐμέ ἀθετεῖ», «Ὁ δεχόμενος ὑμᾶς ἐμέ δέχεται καί ὁ ἐμέ δεχόμενος δέχεται τόν ἀποστείλαντά με» ( Ἰωάν. κ’ 21, Λουκ. ι’ 16, Ματθ. ι’ 40). Ὡς ἡ Ἐκκλησία ἱδρύθη αἰώνιος, οὕτω καί τό ἔργον, ὅπερ οἱ Ἀπόστολοι ἀνέλαβον, ὑπάρχει αἰώνιον, μεταδιδόμενον διά τοῦ Παναγίου Πνεύματος ἐν τῷ Μυστηρίῳ τῆς Ἱερωσύνης εἰς τούς διαδόχους αὐτῶν. Ἄνευ αὐτῶν Ἐκκλησία δέν νοεῖται, «χωρίς τούτων Ἐκκλησία οὐ καλεῖται» κατά τόν Ἀποστολικόν Πατέρα Ἰγνάτιον τόν Θεοφόρον. Οὔτε σώζεται ὁ πιστός ἐκτός τῆς Ἐκκλησίας μένων, ἀλλ’ οὔτε καί ὠφελεῖται μένων ἐν αὐτῇ, ἄνευ τῶν οἰκονόμων τῶν θείων Μυστηρίων Ποιμένων αὐτῆς καί Διδασκάλων. Τούτων δέ προεξάρχει ὁ Ἐπίσκοπος, ὁ ἐγκεχειρισμένος τό ἀνώτατον ἀξίωμα. Πρόδηλος ἄρα καθίσταται ἡ ὑπερτάτη σημασία καί ἀναγκαιότης τοῦ Ἐπισκοπικοῦ ἀξιώματος ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ. Ἔστω τοίνυν γνωστόν πᾶσιν ὑμῖν, ὅτι ἡ Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδος τῆς - 57 -

ἐν Κρήτῃ Ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας κατ’ ὀφειλήν ἀξιόχρεον μεριμνῶσα τό προσῆκον ὑπέρ τῆς Ἱερᾶς ὑμῶν Μητροπόλεως, προήχθη νῦν εἰς ἐκλογήν καταλλήλου προστάτου τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Πέτρας καί Χερρονήσου, ἐν χηρείᾳ διατελούσης, ἅτε τοῦ ἐν αὐτῇ ἀρχιερατεύοντος Νεκταρίου Ἀρχιερέως, εἰς Κύριον ἐκδημήσαντος. Ψήφων κανονικῶν γενομένων ἐν τῷ Ἱερῷ Μητροπολιτικῷ Ναῷ τοῦ Ἁγίου Μεγαλομάρτυρος Μηνᾶ Ἡρακλείου, τῇ ἐπικλήσει τοῦ Παναγίου καί Τελεταρχικοῦ Πνεύματος ἐξελέγη, τήν 8ην Δεκεμβρίου 2015, ὁ Πανοσιολογιώτατος Ἀρχιμανδρίτης κ. Γεράσιμος Μαρματάκης, ἀνήρ λίαν εὐφήμως γνωστός ἐκ τῆς εὐδοκίμου καί καρποφόρου ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ διακονίας αὐτοῦ, κόσμιος τοῖς ἤθεσι καί ἱεροπρεπής, θεοσεβείᾳ τεθραμμένος, σεμνότητι καί πραότητι διαπρέπων, τά θεῖα καλῶς ἐξησκημένος, παιδείᾳ ἐκκλησιαστικῇ κεκοσμημένος, δυνάμενος πατρικαῖς νουθεσίαις καί τῷ κατ’ αὐτόν ὑποδείγματι ποιμαίνειν ποίμνιον πνευματικόν καί εἰς νομάς σωτηρίους καθοδηγεῖν καί παρέχων ἐν γένει ἅπαντα τά ἐχέγγυα καρποφόρου καί ζηλωτῆς ποιμαντορικῆς δράσεως, ὅς καί ἀνεδείχθη γνήσιος καί κανονικός Μητροπολίτης τῃς Ἁγιωτάτης Μητροπόλεως Πέτρας καί Χερρονήσου, ἔχων τό δικαίωμα τοῦ εὐλογεῖν καί ἁγιάζειν πάντας τούς Χριστιανούς καί πάντα τά Ἀρχιερατικά ἐπιτελεῖν μετά καί τῆς τοῦ Ἱεροῦ Συνθρόνου ἐγκαθιδρύσεως, κρίνειν τε καί ἀνακρίνειν πᾶσαν ἐκκλησιαστικήν ὑπόθεσιν κατά τούς Ἱερούς Κανόνας καί τούς Νόμους. Ὅθεν ἀσμένως κοινοποιοῦντες τοῦτο πᾶσιν ὑμῖν, τοῖς εὐλαβεστάτοις Ἱερεῦσι καί Διακόνοις, τοῖς ὁσιωτάτοις Μοναχοῖς καί Μοναχαῖς καί λοιποῖς ἁπαξάπασιν εὐλογημένοις καί ἀγαπητοῖς αὐτόθι Χριστιανοῖς, διά τοῦ παρόντος Συνοδικοῦ Γράμματος, εὐχόμεθα καί εὐλογοῦμεν πατρικῶς καί ἐντελλόμεθα καί παραγγέλομεν ἐκκλησιαστικῶς, ὅπως τόν διαληφθέντα Σεβασμιώτατον Μητροπολίτην Πέτρας καί Χερρονήσου, ἀγαπητόν ἡμῶν ἀδελφόν καί συλλειτουργόν κ. Γεράσιμον γινώσκητε ἀπό τοῦδε νόμιμον καί κανονικόν Μητροπολίτην καί εὐαγγελικόν Ποιμένα τοῦ ἐν τῇ ἐπαρχίᾳ ταύτῃ λογικοῦ τοῦ Χριστοῦ Ποιμνίου καί Πατέρα πνευματικόν ἁπάντων ὑμῶν. Ἀφικνούμενον δέ αὐτόσε ὑποδέξησθε μετά τῆς ἀνηκούσης τῷ Ἀρχιερατικῷ αὐτοῦ ἀξιώματι τιμῆς, ἀγάπης, εὐλαβείας καί ἀφοσιώσεως καί οἱ τοῦ ἱεροῦ Καταλόγου μνημονεύητε τοῦ κανονικοῦ ὀνόματος αὐτοῦ, ὡς νενόμισται, ἐν πάσαις ταῖς ἱεραῖς Ἀκολουθίαις καί Τελεταῖς. Προτρεπόμεθα, ὅπως οἱ πάντες πείθησθε καί ὑποτάσσησθε ταῖς Ἀρχιε- 58 -

ρατικαῖς αὐτοῦ ὑποθήκαις καί συμβουλαῖς, ὡς ἀφορώσαις εἰς τήν ψυχικήν ὑμῶν ὠφέλειαν καί σωτηρίαν, εἰς τήν φυλακήν τῶν πατρῴων δογμάτων καί τῶν χριστιανικῶν παραδόσεων, καί ἐν γένει συμπεριφέρησθε ὡς προσήκει εὐλογημένοις τέκνοις, ἀφοσιωμένοις εἰς τόν πνευματικόν ὑμῶν Πατέρα καί ποδηγέτην. Ἐπί δέ τούτοις, ἀπονέμοντες πᾶσιν ὑμῖν ὁλόθυμον τήν πατρικήν Ἡμῶν εὐλογίαν, ἐξαιτούμεθα ὁλοψύχως ὑμῖν καί τοῖς χριστιανικοῖς οἴκοις ὑμῶν πλούσια πάντοτε τά ἀγαθά τοῦ δοτῆρος παντός ἀγαθοῦ Κυρίου καί Σωτῆρος ἡμῶν, Οὗ ἡ χάρις καί τό ἄπειρον ἔλεος εἴησαν μετά πάντων ὑμῶν. Ἐν ἔτει σωτηρίῳ 2016, κατά μῆνα Ἰανουάριον, (23ῃ). † Ὁ Κρήτης ΕΙΡΗΝΑΙΟΣ, Πρόεδρος † Ὁ Γορτύνης καί Ἀρκαδίας ΜΑΚΑΡΙΟΣ † Ὁ Ρεθύμνης καί Αὐλοποτάμου ΕΥΓΕΝΙΟΣ † Ὁ Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΣ † Ὁ Λάμπης, Συβρίτου καί Σφακίων ΕΙΡΗΝΑΙΟΣ † Ὁ Ἱεραπύτνης καί Σητείας ΕΥΓΕΝΙΟΣ † Ὁ Κισάμου καί Σελίνου ΑΜΦΙΛΟΧΙΟΣ † Ὁ Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου ΑΝΔΡΕΑΣ

Σύντομον Χρονικόν Ἐνθρονίσεως Ἐπραγματοποιήθη τό Σάββατον, 23ην Ἰανουαρίου 2016, ἡ ἐνθρόνισις τοῦ νέου Μητροπολίτου Πέτρας καί Χερρονήσου κ. Γερασίμου. Τόν νέον Ποιμενάρχην τῆς ἐν Πέτρᾳ καί Χερρονήσῳ παροικούσης Ἐκκλησίας, ὑπεδέχθησαν εἰς τήν Ἱεράν Μονήν Ἁγίου Γεωργίου Σελινάρι, ὁ Καθηγούμενος καί ἡ Ἀδελφότης τῆς Ἱερᾶς Μονῆς, ὁ ἐντιμολ. κ. Σταῦρος Ἀρναουτάκης, Περιφερειάρχης Κρήτης, ὁ ἐντιμ. κ. Ἰωάννης Στεφανάκης, Δήμαρχος Λασιθίου. Τόν Σεβασμιώτατο Μητροπολίτην Πέτρας καί Χερρονήσου κ. Γεράσιμον συνώδευον ὁ ἐκπρόσωπος τοῦ Παναγιωτάτου Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου, Σεβ. Μητροπολίτης Ἀδριανουπόλεως κ. Ἀμφιλόχιος, ὁ Σεβ. Ἀρχιεπίσκοπος Κρήτης κ. Εἰρηναῖος καί οἱ Σεβ. Μητροπολῖται Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακάριος, Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου κ. Ἀνδρέας καί Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου κ. Δαμασκηνός. Περί ὥραν 12ην μεσημβρινήν ἔγινεν ἡ ἐπίσημος ὑποδοχή εἰς τόν προαύλειον χῶρον τοῦ Ἱεροῦ Μητροπολιτικοῦ Ναοῦ Μεγάλης Παναγίας καί ὄχι εἰς τήν κεντρικήν πλατείαν Νεαπόλεως, λόγῳ δυσμενῶν καιρικῶν συνθηκῶν καί ἐκτάκτων καιρικῶν φαινομένων. Κατά τήν ἐνθρόνισιν παρέστησαν ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Ἀδριανουπόλεως κ. Ἀμφιλόχιος, ὡς ἐκ Προσώπου τοῦ Παναγιωτάτου Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου, ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Ρεθύμνης καί Αὐλοποτάμου κ. Εὐγένιος, ὡς ἐκ Προσώπου τοῦ Μακαριωτάτου Πάπα καί Πατριάρχου Ἀλεξανδρείας καί πάσης Ἀφρικῆς κ. Θεοδώρου, ἅπαντες οἱ Σεβ. Ἀρχιερεῖς τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, πλήν τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Λάμπης, Συβρίτου καί Σφακίων κ. Εἰρηναίου, οἱ Σεβ. Μητροπολῖται Προικοννήσου κ. Ἰωσήφ καί Κασσανδρείας κ. Νικόδημος, ἐκπρόσωποι τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ἁγίου Παύλου Ἁγίου Ὄρους. Τήν Συνοδικήν Ἐγκύκλιον καί τό Προεδρικόν Διάταγμα, ἀνέγνωσε, κατά τήν τάξιν ἀπ’ ἄμβωνος, ὁ Πανοσιολ. Ἀρχιμανδρίτης Κύριλλος Διαμαντάκης, Ἀρχιγραμματεύς τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου. Ἀμέσως μετά τήν τελετήν τῆς Ἐνθρονίσεως ἐγένοντο προσφωνήσεις ἀπό τόν Ἐκπρόσωπον τῆς Α.Θ.Π. τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου, Σεβ. Μητροπολίτης Ἀδριανουπόλεως κ. Ἀμφιλόχιος, τόν Ἐκπρόσωπον τῆς Α.Θ.Μ. τοῦ Πάπα καί Πατριάρχου Ἀλεξανδρείας καί πάσης Ἀφρικῆς κ.κ. Θεοδώρου, Σεβ. Μητροπολίτην Ρεθύμνης καί Αὐλοποτάμου κ. Εὐγένιον, τόν Σεβ. Ἀρχιεπίσκοπον Κρήτης κ. Εἰρηναῖον, - 61 -

Πρόεδρον τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης καί Τοποτηρητήν τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Πέτρας καί Χερρονήσου, τόν ἐντιμολ. κ. Σταῦρον Ἀρναουτάκην, Περιφερειάρχην Κρήτης, τόν Δήμαρχον Λασιθίου κ. Ἰωάννην Στεφανάκην, τόν Δήμαρχον Ἁγίου Νικολάου κ. Ἀντώνιον Ζερβόν καί τόν Πρωτοσύγκελλον τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως, Πανοσιολ. Ἀρχιμ. Τίτον Ταμπακάκην, ἐκ μέρους τοῦ Ἱεροῦ Κλήρου, τῶν Μοναστικῶν Ἀδελφοτήτων καί τοῦ εὐσεβοῦς Λαοῦ τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Πέτρας καί Χερρονήσου. Μετά τό πέρας τῆς τελετῆς τῆς ἐνθρονίσεως ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης κ. Γεράσιμος, ἐτέλεσε Τρισάγιον εἰς τόν, ὅπισθεν τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ τῆς Μεγάλης Παναγίας Νεαπόλεως εὑρισκόμενον, τάφον τοῦ μακαριστοῦ Προκατόχου αὐτοῦ, Νεκταρίου Ἀρχιερέως.

Προσφώνησις τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Ρεθύμνης καί Αὐλοποτάμου κ. Εὐγενίου, ἐκ Προσώπου τῆς Αὐτοῦ Θειοτάτης Μακαριότητος, τοῦ Πάπα καί Πατριάρχου Ἀλεξανδρείας καί πάσης Ἀφρικῆς κ.κ. Θεόδωρου τοῦ Β΄, κατά τήν Ἐνθρόνισιν τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Πέτρας καί Χερρονήσου κ. Γερασίμου (Νεάπολις, Σάββατον 23 Ἰανουαρίου 2016) Σεβασμιώτατε Μητροπολῖτα Πέτρας καί Χερρονήσου, πολυφίλητε ἐν Χριστῷ ἀδελφέ, κ.κ. Γεράσιμε, Ἡ Ἁγία τοῦ Χριστοῦ Μεγάλη Ἐκκλησία, τό Πάνσεπτον Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον, καί ἡ Ἁγιωτάτη θυγάτηρ Αὐτῆς, ἡ Ἀποστολική Ἐκκλησία τῆς Κρήτης, χαίρουσι σήμερον ἐπί τῇ θέσει τοῦ λύχνου ἐπί τήν λυχνίαν τῆς ἱστορικῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Πέτρας καί Χερρονήσου, Ἁγίας ἐκλογάδος τοῦ Χριστοῦ, διακρατούσης ἐντόνως τά τῆς εὐσεβείας καί τοῦ ὀρθοδόξου πολιτισμοῦ ζώπυρα, «ὅσα ἐστὶν ἀληθῆ, ὅσα σεμνά, ὅσα δίκαια, ὅσα ἁγνά, ὅσα προσφιλῆ, ὅσα εὔφημα», τά ἱερά καί τά ὅσια τῆς ἀμωμήτου ἡμῶν Πίστεως καί τοῦ εὐσεβοῦς Γένους τῶν Ὀρθοδόξων. Χαίρουσι ἐπί τῇ καταστάσει τῆς Σεβασμιότητός σου εἰς μέριμναν τοῦ Ἱεροῦ Κλήρου, τῶν Μοναστικῶν Ἀδελφοτήτων καί τοῦ φιλοθέου πληρώματος τῆς Ἱερᾶς ταύτης Μητροπόλεως, εἰς διαδοχήν τοῦ ἀοιδίμου Μεγάλου Προκατόχου σου, Μητροπολίτου αὐτῆς κυροῦ Νεκταρίου, τοῦ κατά πάντα ἁγίου, διδακτικοῦ καί μεγαλοπρεποῦς, οὗ ὁ ἔπαινος πολύς ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ. Ἀλλά καί εἰς διαδοχήν πλειάδος ὅλης ἁγίων Ἱεραρχῶν, οἵτινες εὐλογοῦσιν ἀπό τῶν ἱερῶν οὐρανίων θεωρείων τήν ἐνταῦθα ἔλευσίν σου. Ἐν ταύτῃ τῇ ἁγίᾳ καί μοναδικῇ ὥρᾳ, διά τε τήν Τοπικήν Ἐκκλησίαν καί διά σέ προσωπικῶς, συγχαίρει μετ’ αὐτῶν καί ἀγάλλεται τό Παλαίφατον Πατριαρχεῖον Ἀλεξανδρείας καί πάσης Ἀφρικῆς καί ὁ Σεπτός Προκαθήμενος αὐτοῦ, ὁ Πάπας καί Πατριάρχης ΘΕΟΔΩΡΟΣ ὁ Β΄, ὁ ἐκ τῆς εὐάνδρου Κρήτης, ὁ προερχόμενος, ὡς καί ἡ Σεβασμιότης σου, ἐκ τοῦ εὐώδους Περιβολίου τῆς Ἱερᾶς Μάνδρας τῆς Παναγίας τῆς Ἀγκαράθου. Ἐν αἰσθήμασι βαθείας τιμῆς καί εὐφροσύνης, παρίσταμαι ἐν τῇ ὥρᾳ ταύτῃ καί ἐν τῇ εὐσήμῳ ταύτῃ Ἐκκλησιαστικῇ Ἀκολουθίᾳ τῆς Ἐνθρονί- 63 -

σεώς σου, ἐκ Προσώπου τῆς Αὐτοῦ Θειοτάτης Μακαριότητος, κομίζων εἰς σέ, τόν ὑπ’ Αὐτῆς πεφιλημένον νέον Ἄγγελον τῆς ἐν Πέτρᾳ καί Χερρονήσῳ Ἐκκλησίας, τάς συγχαρητηρίους προσρήσεις καί τάς ἐνθέρμους Πατριαρχικάς εὐχάς καί Πατρικάς εὐλογίας Αὐτῆς. Ὁ Πάπας καί Πατριάρχης Ἀλεξανδρείας ΘΕΟΔΩΡΟΣ χαίρει καί συμπανηγυρίζει σήμερον καί ἀναφωνεῖ ἐκ κέντρου τῆς ἀγαπώσης σε καρδίας αὐτοῦ τό «Ἄξιος», δοξάζων, μεθ’ ἡμῶν τῶν παρισταμένων εἰς τήν Ἐνθρόνισίν σου, τό Πανάγιον Ὄνομα τοῦ Τρισαγίου Θεοῦ καί μεγαλύνων τό Παντευλόγητον Ὄνομα τῆς Παναγίας τῆς Ὀρφανῆς, ἡ ὁποία ὡς ἀληθής καί φιλότεκνος Μήτηρ περισκέπει τά τέκνα Αὐτῆς καί κατευθύνει τούς βηματισμούς των, ὡς καί δι’ Αὐτόν ἔπραξε ὁδηγοῦσα πρός τήν τραχείαν μέν ἀλλά γλυκυτάτην ὁδόν τῆς Ἱεραποστολῆς ἐν τῇ ἡπείρῳ τοῦ μέλλοντος, ὡς εὐκαίρως ἀκαίρως κατονομάζει τήν Ἀφρικήν. Χαίρει ὁ Μακαριώτατος καί συγχαίρει μετά τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης, καλῶς ἐπιστάμενος τά περικοσμοῦντα τήν Σεβασμιότητά σου χαρίσματα, τήν σεμνότητα, τό ἦθος, τήν ἱεροπρέπειαν, τήν σοβαρότητα, τήν ἁγίαν ἁπλότητά σου καί τάς δαψιλεῖς εὐλογίας τοῦ Θεοῦ κατά τήν ἄχρι τοῦδε πορείαν σου, τά ὁποῖα θά ἀξιοποιηθῶσι κατά τόν καλύτερον δυνατόν τρόπον εἰς τήν ποιμαντορίαν λαοῦ εὐγενοῦς καί τετιμημένου, παραδοσιακοῦ, φιλογενοῦς καί φιλοπάτορος, ὡς κατεδείχθη κατά τήν πρόσφατον εἰς Κύριον ἐκδημίαν τοῦ πολυκλαύστου Προκατόχου σου. Ταῦτα πάντα ἀναφωνῶ ἐκ Προσώπου τῆς Αὐτοῦ Θειοτάτης Μακαριότητος, ὁμοῦ μετά τῶν ἐγκαρδίων, διά μακράν, ἄλυπον, λαμπράν καί ἀγλαόκαρπον Ἀρχιερατείαν εἰς δόξαν τοῦ Παναγίου Ὀνόματος τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ ἡμῶν, Σεπτῶν Πατριαρχικῶν εὐχῶν Αὐτῆς τε καί συνόλου τῆς Ἐκκλησίας τῶν Ἀλεξανδρέων. Τῆς συναγαλλομένης ἀξίως καί δικαίως, ὡς ἐχούσης ἰδίαν πείραν ἐκ τῆς πολυτίμου συμπαραστάσεως καί συναντιλήψεώς σου εἰς τό ἔργον Αὐτῆς καί τοῦ Μακαριωτάτου Προκαθημένου Της. Θεόλεκτε, Θεοτίμητε καί Προσφιλέστατε Ἀδελφέ μου, κ. Γεράσιμε, Θά ἦτο ἀδύνατον δι’ ἐμέ ἐν τῇ εὐσήμῳ ἡμέρᾳ καί ὥρᾳ ταύτῃ, νά μήν ἐκφράσω καί τήν προσωπικήν μου χαράν καί ἀγαλλίασιν, ὡς καί τάς φιλαδέλφους εὐχάς καί προσευχάς μου εἰς τήν Ἐνθρόνισίν σου, καθορῶν τήν Σεβασμιότητά σου εἰς τόν Θρόνον, ὅν ἐκλέϊσεν ὁ Πατήρ μου, ὁ πρό μικροῦ κατελθών τούς ἀναβαθμούς Του μέ προορισμόν τά κράσπεδα τοῦ Θρόνου τοῦ Οὐρανίου Πατρός. Αἰσθάνομαι τήν βεβαιότητα ὅτι καί Ἐκεῖνος ἐξ Οὐρανοῦ χαίρει μέ τήν χαράν τῆς Τοπικῆς Ἐκκλησίας, τήν ὁ- 64 -

ποίαν ἐν ἀφοσιώσει ἐποίμανε καί ἄχρι τέλους διηκόνησε θυσιαστικῶς, καί ἐπευλογεῖ τήν ἁγίαν εἴσοδόν σου εἰς τόν ποιμαντικόν δόλιχον, ὅν τετέλεκεν «τήν πίστιν τηρήσας», κατά τόν παύλειον λόγον. Ἐγένου «θρόνου διάδοχος», γίνου καί Ἐκείνου τῶν «τρόπων μέτοχος». Θά μοῦ ἦτο ἀκόμη ἀδύνατον, Ἅγιε Ἀδελφέ, ἐνώπιον τῆς Παναγίας Τραπέζης τούτου τοῦ Ἱεροῦ τῆς Θεομήτορος καί Ἀνάσσης τῶν πάντων Παλατίου, εἰς τήν ὁποίαν πρό εἰκοσιπενταετίας ἀκριβῶς ἐδέχθην τό μέγα τῆς Ἱερωσύνης χάρισμα ἐκ τῶν τιμίων Αὐτοῦ χειρῶν, καί εἰς τήν ὁποίαν αὔριον μέ προεστῶσαν τῆς Εὐχαριστιακῆς Συνάξεως τήν Σεβασμιότητά σου θά συλλειτουργήσομεν, νά μήν εἴπω ἐξ ὅλης μου τῆς καρδίας καί τοῦτον τόν λόγον. Πρόσδεξαι, ἅπαξ ἔτι, καλέ μοι καί ἐκ τῶν χρόνων τῆς πρώτης νεότητος συνέκδημε Γεράσιμε, τόν ἐγκάρδιον ἀσπασμόν μου καί ταύτην τήν ἀδελφικήν μου προτροπήν καί παράκλησιν. Δώρησαι τήν καρδίαν σου εἰς αὐτήν τήν Ἐπαρχίαν καί τοῦτον τόν εὐγενῆ λαόν, τόν ὁποῖον ἐκεῖνος πού σοῦ ὁμιλεῖ ἐπί δεκαπενταετίαν ὅλην διηκόνησε, ἠγάπησε πολύ καί ἠγαπήθη ὑπ’ αὐτοῦ. Ἐξ ἰδίας πείρας καί μετά βαθείας συγκινήσεως σοῦ λέγω ὅτι εἶναι λαός φιλότιμος, ὁ ὁποῖος γνωρίζει νά ἀνταποδίδει ἑκατονταπλασίως εἰς ὅσους μετ’ εἰλικρινοῦς διαθέσεως τόν ἀγαποῦν καί ἔρχεται ἀρωγός εἰς ὅσους δι’ αὐτόν ἐργάζονται ἀνυστάκτως. Δώρησαι τήν καρδίαν σου μετά ταπεινώσεως, μακροθυμίας καί συνέσεως πνευματικῆς, καί γνώριζε ὅτι καθημερινῶς θά λαμβάνεις ἀντιδώρημα τάς καρδίας ὅλων ἐκείνων, οἵτινες ἀναγνωρίζουν ποία ἡ θέσις τοῦ Ἐπισκόπου ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ καί τίς ὁ πατρικός ρόλος αὐτοῦ ἐν τῇ Οἰκογενείᾳ Αὐτῆς. «Ἔντεινε, τό λοιπόν, Ἅγιε Ἀδελφέ, καί κατευοδοῦ καί Ἀρχιεράτευε» ἐν εἰρήνῃ καί ὁδήγει ἀπροσκόπτως τό σκάφος τῆς Τοπικῆς Ταύτης καί Ἱστορικῆς Ἐκκλησίας, ἀναμιμνησκόμενος καί κηρύσσων διαρκῶς τά μεγαλεῖα καί τήν εὐεργεσίαν τοῦ Θεοῦ, δι’ ὅσα Ἐκεῖνος ἐνήργησεν εἰς τό πρόσωπόν σου. Ζῆθι ἔτη ὡς πλεῖστα, Κατακόσμησον τόν Θρόνον Σου πρός δόξαν Θεοῦ, σωτηρίαν τοῦ λαοῦ Αὐτοῦ καί ἔπαινον τῆς Ἁγίας ἡμῶν Ἐκκλησίας. Στῆθι, δυνατός καί ἀκμαῖος, εἰς χαράν καί εὐλογίαν τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ, τοῦ στηρίζοντος εἰς τήν Ἐκκλησίαν τάς χρηστοτέρας τῶν ἐλπίδων του εἰς τούς δυσχειμέρους τούτους καιρούς. Μή φοβοῦ, διότι ἔχεις τήν βαθείαν τιμήν καί τήν ἀγάπην πάντων ἡμῶν τῶν κυκλούντων σε ἐν τῇ ἱερᾷ ταύτη ὥρᾳ. Διότι ἔχεις, ὡς καλῶς γνωρίζω, πίστιν, ζῆλον, ἀφοσίωσιν, ἐργατικότητα, θεολογικήν ἐπάρκειαν, προπάντων δέ ταπεινόν φρόνημα, ἐχέγγυα διά τήν ἀνάδειξίν σου ὡς ἀληθοῦς - 65 -

Ποιμένος, ὁδηγοῦ καί διδασκάλου τοῦ ὑπό τῆς Ἐκκλησίας ἐμπεπιστευμένου εἰς σέ ποιμνίου. Διότι, τέλος, ἔχεις εἰς τήν καλήν ἀπαρχήν, καί εὔχομαι καί εἰς σύνολον τήν πορείαν τῆς Ποιμαντορίας σου, τεῖχος ἀπροσμάχητον, σκέπην κραταιάν, βακτηρίαν καί ἐπιστηριγμόν, πρωτίστως τήν Μεγάλην Παναγίαν, τούς Ἁγίους τούς ἐκ τῆς Τοπικῆς σου Ἐκκλησίας μεταφυτευθέντας εἰς τό Περιβόλαιον τοῦ Οὐρανοῦ, ἀλλά καί ἰδιαιτέρως τόν ἐξ ὅλης ψυχῆς ἀγαπήσαντα Αὐτήν καί Αὐτούς, Ἐκεῖνον, ὅστις κεῖται πλέον ὅπισθεν τοῦ περικαλλοῦς Ναοῦ τούτου. Ἀλλά καί Ἐκείνου τοῦ Μεγάλου Πρωθιεράρχου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Εὐγενίου, τοῦ ἐκ τῆς Βουλισμένης Μεραμβέλλου, ἐξ ἧς καί ἡ δική σου εὐγενής κατά Θεόν καταγωγή, ἐκ τοῦ Ἱεροῦ Σήματος τοῦ ὁποίου ἀμφότεροι πρό τριακονταπενταετίας προσελαμβάνομεν τά μηνύματα τοῦ Οὐρανοῦ διά τήν μελλοντικήν ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ ἀγαπητικήν διακονίαν μας. Πολλά τά ἔτη σου, τό λοιπόν, Θεοφρούρητα καί Μεγαλοπαναγιοσκέπαστα. Ἄξιος, Ἀδελφέ μου ἠγαπημένε, «Ἄξιος νά ἀναδειχθεῖς» εἶναι ἡ εὐχή τοῦ Μακαριωτάτου Πατριάρχου Ἀλεξανδρείας καί πάσης Ἀφρικῆς κ.κ. ΘΕΟΔΩΡΟΥ τοῦ Β΄, τόν Ὁποῖον ἔχω τήν τιμήν νά ἐκπροσωπῶ, ἀλλά καί ἡ δική μου. Ἄξιος τῆς Ἐκκλησίας, Ἄξιος τοῦ Τόπου, Ἄξιος διάδοχος τῶν παναξίων Προκατόχων σου. Καί εἴθε αὐτό τό «Ἄξιος», τό ὁποῖον εὐχετικῶς ἀκούγεται σήμερον ἐκ στομάτων χοϊκῶν νά τό ἀκούσεις καί ἐπιβεβαιωτικῶς ἐκ στόματος Θεοῦ. Ἡ Χάρις τοῦ διασχίζοντος τήν ἱστορίαν Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ καί ἡ Ἀγάπη τοῦ Θεοῦ καί Πατρός καί ἡ Κοινωνία τοῦ ὅλον συγκροτοῦντος τόν θεσμόν τῆς Ἐκκλησίας Παναγίου Πνεύματος εἴησαν μετά σοῦ πάσας τάς ἡμέρας τῆς ζωῆς σου.

- 66 -

Προσφώνησις τοῦ Σεβ. Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κ. κ. Εἰρηναίου, Προέδρου τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης καί Τοποτηρητοῦ τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Πέτρας καί Χερρονήσου. (Σάββατον, 23 Ἰανουαρίου 2016) Σεβασμιώτατε Μητροπολῖτα Ἀδριανουπόλεως κ. Ἀμφιλόχιε, Ἐκπρόσωπε τῆς Αὐτοῦ Θειοτάτης Παναγιότητος, τοῦ Οἰκουμενικοῦ ἡμῶν Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου, Σεβασμιώτατε Μητροπολῖτα Ρεθύμνης καί Αὐλοποτάμου κ. Εὐγένιε, Ἐκπρόσωπε τῆς Αὐτοῦ Θειοτάτης Μακαριότητος τοῦ Πάπα καί Πατριάρχου Ἀλεξανδρείας καί πάσης Ἀφρικῆς κ.κ. Θεοδώρου, Σεβασμιώτατοι Ἅγιοι Ἀρχιερεῖς, Ἐντιμότατοι Ἄρχοντες, εὐλογημένε καί περιούσιε λαέ τοῦ Θεοῦ, Σεβασμιώτατε Μητροπολῖτα Πέτρας καί Χερρονήσου κ. Γεράσιμε, νέε Ποιμενάρχα τῆς Θεοσώστου ταύτης Ἱερᾶς Μητροπόλεως Πέτρας καί Χερρονήσου, Μέ αἰσθήματα ἀληθινῆς χαρᾶς, εἰς τήν εὐλογημένην αὐτήν ἡμέραν καί ὥραν, κατά τήν ὁποίαν ἀναλαμβάνετε τό πηδάλιον τῆς Τοπικῆς Ἐκκλησίας, τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Πέτρας καί Χερρονήσου, Σᾶς χαιρετίζομεν ὑπό τήν ἰδιότητα τοῦ Προέδρου τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, τῆς Ἐκκλησίας μας, καί ἐκφράζομε ἐκ μέρους ὅλων τῶν Ἁγίων Συνοδικῶν, ὅπως καί τῶν λοιπῶν Ἀδελφῶν Ἀρχιερέων, ὁλόθερμες καί φιλάδελφες εὐχές! Προσβλέπομε εἰς τό Πρόσωπό Σας μέ ὅλη μας τήν ἀδελφική μας ἀγάπη καί τήν φιλαδελφία. Εἰς τήν συνέχεια, ἀπό τή θέση καί τήν εὐθύνη τοῦ μέχρι σήμερον Τοποτηρητοῦ τῆς Ἐκκλησιαστικῆς αὐτῆς Ἐπαρχίας, Σᾶς καλωσορίζομε, Σεβασμιώτατε Ἅγιε Ἀδελφέ, Μητροπολῖτα Πέτρας καί Χερρονήσου κ. Γεράσιμε, καί σᾶς ὑποδεχόμαστε προσωπικῶς, ὁ Ἱερός Κλῆρος, οἱ Μοναστικές Ἀδελφότητες, ὅλος ὁ εὐλογημένος λαός, μέ τίς πιό θερμές καί ἐγκάρδιες εὐχές μας γιά μιά μακρά, ἄλυπη, χαρούμενη, εὐλογημένη καί καλλίκαρπη Ἀρχιερατεία, Ἐπισκοπική Διακονία, εἰς τήν Ἐκκλησιαστικήν αὐτήν Ἐπαρχία Σας. - 67 -

Ὁ Σεβ. Ἀρχιεπίσκοπος Κρήτης κ.κ. Εἰρηναῖος, ὁμιλῶν κατά τήν τελετήν ἐνθρονίσεως

Ἔρχεσθε εἰς τήν δική Σας Μητρόπολη. Διαδέχεσθε τόν μεγάλο καί πολύκλαυστο Μητροπολίτη κυρό Νεκτάριο. Προστίθεσθε εἰς τήν χρυσή ἀλυσίδα τῆς Ἀποστολικῆς Διαδοχῆς καί Ἐπισκοπικῆς Διακονίας εἰς τήν Ἱερά Μητρόπολη Πέτρας καί Χερρονήσου. Μιά Ἐπαρχία ἱστορική καί εὐλογημένη μέ τήν χάρη τοῦ Θεοῦ. Ἀναλαμβάνετε ἀπό σήμερα, τήν ὥραν αὐτή, τή διαποίμανση μιᾶς Ἱστορικῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως, τῆς ὁποίας τόν θρόνο ἐκλέϊσαν μεγάλοι Ἱεράρχες. Ἔρχεσθε εἰς ἀνθρώπους εὐλαβεῖς καί εἴμαστε βέβαιοι ὅτι θά τούς διαποιμάνετε μέ ἀγάπη καί στοργή. Θά διαφυλάξετε ἀναμμένη τή φλόγα τῆς πίστεως εἰς τήν καρδιά τους. Θά τούς παιδαγωγήσετε εἰς Χριστόν. Θά τούς διαφυλάξετε ἀπό τούς ποικίλους «βαρεῖς λύκους». Θά τούς «μορφώσετε» τόν Χριστό στήν καρδιά καί τήν ὕπαρξή τους. Θά τούς εἰρηνεύετε πάντοτε στούς ταραγμένους καιρούς μας. Ὁ Ἱερός Κλῆρος, οἱ Μοναστικές Ἀδελφότητες, οἱ Ἄρχοντες καί οἱ Πρόκριτοι τοῦ Τόπου, ὁ εὐσεβής καί φιλογενής λαός, Σᾶς ὑποδέχονται σήμερα μέ ἀληθινή χαρά καί μέ πάρα πολλές ἐλπίδες. Εἰς τό πρόσωπό Σας, βλέπουν τόν νέον Πνευματικό τους Πατέρα καί Ποιμενάρχη. Εἶναι - 68 -

ἕτοιμοι ὅλοι νά Σᾶς ἀγαπήσουν, ὅπως ἀγάπησαν καί ὅλους τούς ἀοιδίμους Προκατόχους Σας, ἰδίως δέ τόν μακαριστό Μητροπολίτη τους, τόν κυρό Νεκτάριο. Ἔρχεσθε σήμερα, κατά τό θέλημα τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ καί τό ἐπίταγμα τῆς Ἐκκλησίας καί ἀναλαμβάνετε τήν πηδαλιουχία τῆς Ἱστορικῆς αὐτῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως. Τίθεσθε «ἐπί τήν λυχνίαν», διά νά λάμπετε «πᾶσι τοῖς ἐν τῇ οἰκίᾳ». Ἔρχεσθε καί γίνεσθε φῶς, εἰς τά ποικίλα σκοτάδια τῶν καιρῶν καί τῶν ἐποχῶν μας. Ἔχετε προδρομική φωνή. Κηρύσσετε τήν ἀλήθεια, χωρίς ἀναστολές καί συμβιβασμούς. Μαρτυρεῖτε τόν Χριστό μέ τά ἔργα καί τά λόγια Σας. Γίνεσθε διαρκῶς αἰτία δοξολογίας τοῦ Παναγίου Ὀνόματός Του. Σεβασμιώτατε, Ἔχετε ὅλες τίς προϋποθέσεις νά ὑπηρετήσετε μέ ἀφοσίωση καί ἐπιτυχία ἀπό τή νέαν αὐτή ἐκκλησιαστική ἔπαλξη τό Πλήρωμα τῆς Μητροπόλεως αὐτῆς. Σᾶς ἔδωκεν ὁ Θεός χαρίσματα, τά ὁποῖα ἀποτελοῦν ἐγγύηση τῆς καλῆς Ἀρχιερατικῆς Σας Διακονίας. Τά δείγματα τῆς διακονίας Σας, ἀπό τήν μέχρι τῶρα πορεία Σας εἰς τήν Ἐκκλησία μας, φανερώνουν τά στίγματα τοῦ Χριστοῦ εἰς τό Πρόσωπό Σας. Ἀποτελοῦν καλή βάση τῆς ἀρχῆς τῆς Ἀρχιερατείας Σας. Ὁ πνευματικός αὐτός ἀμπελῶνας ἀποτελεῖ «καλήν γῆν», εὔκαρπη, ἕτοιμη νά δεχθεῖ τόν λόγο τοῦ Θεοῦ. Νά καρποφορήσει πολύ περισσότερο, σέ μιά εὐλογημένη εὐχαριστιακή, μυστηριακή καί συνάμα μυστική συμπόρευση ποιμένος καί ποιμνίου «εἰς τήν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν». Ἡ Ἁγία μας Ἐκκλησία, ἡ Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας μας, Σᾶς ἐξέλεξε γιά νά συνεχίσετε τή διαποίμανση τούτου τοῦ εὐλογημένου λαοῦ, αὐτῆς τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Πέτρας καί Χερρονήσου. Νά συνεχίσετε τό ἔργο τῶν Προκατόχων Σας. Νά τό ἐπαυξήσετε, μόνον γιά τή δόξα τοῦ Θεοῦ! Νά δώσετε ὁλόκληρο τόν ἐαυτό Σας γιά τή διακονία τούτου τοῦ εὐγενικοῦ καί εὐλογημένου λαοῦ. Σᾶς ἀναμένουν μέ ἀγάπη ὅλοι οἱ ἄνθρωποι τοῦ Τόπου. Οἱ Ἄρχοντες, οἱ Πρόκριτοι, οἱ γέροντες, οἱ οἰκογενειάρχες, οἱ νέοι, τά μικρά παιδιά. Σᾶς ἀναμένει ὅλος ὁ κόσμος μέ ἀγάπη καί προσμονή. Εἰς τό πρόσωπό Σας, ἀτενίζει ἤδη τόν Πατέρα καί Προστάτη του. Τόν φύλακα καί καθοδηγητή του. Ὁλοψύχως εὐχόμαστε νά δώσετε χαρά καί ἀγαλλίαση στόν εὐλογημένο αὐτόν λαόν. Νά τόν στηρίζετε καί νά τόν κατευθύνετε «εἰς νομάς σωτηρίους». Εἴμεθα βέβαιοι ὅτι δέν θά φοβηθεῖτε τίς ὁποιεσδήποτε δυσκολίες καί - 69 -

δυσχέρειες. Θά παλαίψετε καί θά νικήσετε. Εἶσθε ἄλλωστε Κρητικός στήν καταγωγή καί στό φρόνημα. Ἡ Ἐκκλησία πορεύεται πάντοτε μέ διωγμούς καί γνωρίζει καλά ὅτι ἡ δόξα Της εἶναι ὁ Σταυρός Της! Ἡ δική Σας δόξα θά γίνει ὁ δικός Σας Ἀρχιερατικός Σταυρός, ὁ ὁποῖος θά ἀντανακλᾶται καθημερινῶς εἰς τόν Σταυρό τοῦ Χριστοῦ μας! Οἱ καιροί τούς ὁποίους διερχόμεθα, εἶναι χαλεποί, δύσκολοι. Τά αὐτονόητα πράγματα ἔχουν γίνει πλέον ζητούμενα καί ἀναζητούμενα. Ὁ πολύς κόσμος συνήθισε νά ζεῖ μιά ζωή «ἄχαρη», χωρίς τήν χάρη τοῦ Θεοῦ, χωρίς εὐλογία. Ὡς Ἐπίσκοπος καί Ποιμένας, εἶμαι σίγουρος ὅτι θά γίνετε φορέας καί ἀγωγός αὐτῆς τῆς θείας Χάριτος εἰς τό λογικό ποίμνιο, τό ὁποῖον σήμερα ἀναλαμβάνετε εἰς τήν ποιμαντική Σας εὐθύνη! Ἀναλαμβάνετε ἔργο κοπιώδες καί εὐλογημένο. Ἔχετε ὅλες τίς προϋποθέσεις καί τά χαρίσματα. Ἔχετε ὅλη τή δύναμη, τό σθένος καί τήν προθυμία, νά διακονήσετε αὐτόν τόν λαό. Ὡς ὁ νέος Ποιμενάρχης τοῦ Τόπου αὐτοῦ, ἔχετε πρωτίστως τό κάλεσμα τοῦ Θεοῦ, ὅπως αὐτό διατυπώθηκε καί ἐνεργήθηκε ἀπό τήν Ἐκκλησία, τήν Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδό μας. Ἔχετε τή μητρική Προστασία καί τήν Σκέπη τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, τῆς Μεγάλης Παναγίας, εἰς τῆς ὁποίας τό περιβόλι μεταφυτεύεσθε σήμερα, ἀπό ἕνα ἄλλο θεομητορικό ἀνθοκήπιο, τήν αὐλή τῆς Παναγίας τῆς Ἀγκαράθου. Ὅλη ἡ ζωή Σας, εἶναι σκεπασμένη ἀπό τή θεομητορική προστασία καί χάρη. Εἶναι Θεοτοκοσκέπαστη! Ἀπό τήν Παναγία τήν Ὀρφανή τῆς Ἀγκαράθου, τήν Κυρία Ἐλεοῦσα, τοῦ ὁμωνύμου Μετοχίου, τό ὁποῖο ἀνακαινίσατε, τήν Μεγάλη Παναγία τῆς Νεαπόλεως, ἡ ὁποία πλέον ἀναλαμβάνει νά συνοδεύσει τό βηματισμό καί τήν πορεία Σας. Σεβασμιώτατε, Ἔχετε τήν ἀγάπη καί τή στοργή τοῦ Παναγιωτάτου Οἰκουμενικοῦ μας Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου, ὅπως ἐκφράσθηκε ἀπό τόν Ἴδιο κατά τήν ἐπίσκεψή μας στό Φανάρι, πρίν ἀπό λίγες ἡμέρες, καί ὅπως διατυπώθηκε, ἀπό τόν Σεβασμιώτατο Ἐκπρόσωπον Αὐτοῦ, Μητροπολίτη Ἀδριανουπόλεως κ. Ἀμφιλόχιο. Ἡ Ἡμιαυτόνομος Ἐκκλησία τῆς Κρήτης εἶναι σταθερά προσανατολισμένη καί ἔχει τήν Κανονική της ἀναφορά εἰς τό Οἰκουμενικό μας Πατριαρχεῖο. Αὐτή εἶναι ἡ ταυτότητα καί ἡ καύχησή μας ἐν Χριστῷ. Εἴμαστε σίγουροι ὅτι αὐτό εἶναι καί τό δικό Σας φρόνημα καί τό πνεῦμα. Ἔχετε καί Ἐσεῖς, ὅπως καί ἐμεῖς ὅλοι, στό κέντρο τῆς καρδιᾶς σας, τό Οἰκουμενικό μας Πατριαρχεῖο καί τό Σεπτό Προκαθήμενό Του. Ἔχετε τήν εὐχή καί τή στοργή τοῦ Μακαριωτάτου Πάπα καί Πατριάρ- 70 -

χου Ἀλεξανδρείας καί πάσης Ἀφρικῆς κ.κ. Θεοδώρου, ὅπως γλαφυρά ἐκφράσθηκε ἀπό τόν Ἐκπρόσωπό Του, Ἀδελφόν Ἅγιον Ρεθύμνης καί Αὐλοποτάμου κ. Εὐγένιο. Ἔχετε ὅλη τήν ἀγάπη καί τή στήριξη τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας μας, τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης, εἰς τήν ὁποίαν προστίθεσθε ὡς τίμιον καί ἰσάξιον μέλος. Ὅλοι οἱ Ἀρχιερεῖς Σᾶς περιβάλλομε μέ ὅλη μας τήν τιμή καί τήν ἀγάπη. Προσβλέπομε εἰς τήν πολύτιμη σύμπραξη καί προσφορά Σας εἰς τήν καρποφόρα λειτουργία τοῦ Συνοδικοῦ Βουλευτηρίου τῆς Ἐκκλησίας μας, ἐπ’ ἀγαθῷ τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης. Ἔχετε, ἐπίσης, τήν εὐχή τοῦ μακαριστοῦ Προκατόχου Σας, Μητροπολίτου κυροῦ Νεκταρίου, ὁ ὁποῖος κατά τά ἔτη τῆς νεότητάς Σας, ὑπῆρξε πνευματικός Σας Πατέρας. Σίγουρα συναγάλλεται ἀπό τόν οὐρανό καί συνευφραίνεται μαζύ μας, αὐτή τήν ἱστορική ἡμέρα γιά τήν Ἐκκλησιαστική αὐτήν Ἐπαρχία, τήν ὁποία μέ ὅλη του την καρδιά ἀγάπησεν, ὑπηρέτησεν, ἔδωκεν ὅλην του τήν ψυχήν. Μέ τίς σκέψεις αὐτές, Σᾶς καλωσορίζομε εἰς τήν Ἐπαρχία Σας. Σᾶς τήν παραδίδομε, ὡς ὁ Τοποτηρητής αὐτῆς , κατά τόν τελευταῖο καιρό. Σεβασμιώτατε Ἅγιε Πέτρας καί Χερρονήσου κύριε Γεράσιμε, Ἀγαπητέ Ἀδελφέ, ὁλοψύχως εὐχόμαστε: Νά ἔχετε ὅλην τήν δύναμη τοῦ Θεοῦ, τήν χάρη καί τήν εὐλογία Του. Νά ἀρχιερατεύετε. Νά ἀγαπᾶτε καί νά ἀγαπᾶσθε. Νά δώσετε ὅλον τόν ἐαυτό Σας εἰς τό Πλήρωμα τῆς Τοπικῆς Ἐκκλησίας καί ἐκεῖνο νά δώσει ὅλον τόν ἐαυτό του εἰς Ἐσᾶς. Ἴσχυε καί πορεύου ἀρχιερατικῶς! Εἰς πολλά ἔτη, ὑγιεινά καί καρποφόρα εἰς δόξαν τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ μας καί ἔπαινον τῆς Ἁγίας μας Ἐκκλησίας! Ἄξιος, Πολύχρονος καί Στερεωμένος!

- 71 -

Ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Πέτρας καί Χερρονήσου κ. Γεράσιμος ἐπί τοῦ θρόνου αὐτοῦ

Προσφώνησις τοῦ ἐντιμολ. κ. Σταύρου Ἀρναουτάκη, Περιφερειάρχου Κρήτης Σεβασμιώτατε Ἀρχιεπίσκοπε Kρήτης κ. Εἰρηναῖε, Σεβασμιώτατοι Ἀρχιερεῖς, Σεβαστοί Πατέρες, Κύριοι Βουλευτές, Συνάδελφοι τῆς Αὐτοδιοίκησης, Φίλες καί φίλοι ἀπό τήν Ἱερά Μητρόπολη Πέτρας και Χερρονήσου, Σήμερα ἡ Μεγάλη Παναγία τῆς Νεάπολης ἀνοίγει τίς πύλες της, γιά νά ὑποδεχθεῖ μαζί μέ ὅλους ἐσᾶς, τούς κατοίκους τῆς Νεάπολης, καί τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Πέτρας καί Χερρονήσου, τόν Σεβασμιώτατο νέο Μητροπολίτη κ. Γεράσιμο. Αὐτός ὁ φιλόξενος χῶρος, πανηγυρίζει σήμερα τό μεγάλο γεγονός. Ἡ κοινωνία τῆς Νεάπολης φιλόξενα ἀνοίγει τίς ἀγκαλιές της, ὑποδεχόμενη τό νέο Ἱεράρχη, πού ἀπό τήν Ἱερά Μονή Ἀγκαράθου, ἀπό σήμερα, θά προσφέρει ἄριστες ὑπηρεσίες στό Ποίμνιό του, ἐπιτελώντας ἔργο ἱερό καί θεάρεστο. Ἡ παρουσία τῶν Ἱεραρχῶν, τοῦ κλήρου καί τοῦ λαοῦ στή σημερινή πανηγυρική τελετή, ἀποδεικνύει, μέ τόν καλύτερο τρόπο, ὅτι, ὅλοι μαζί ὀφείλουμε νά πορευθοῦμε, ἀντιμετωπίζοντας δυσκολίες ὑλικές, ἀντιξοότητες ἠθικές καί πρωτίστως σημαντικά κοινωνικά ζητήματα. Ὁ νέος Ποιμενάρχης φέρει βαρύ φορτίο καθώς διαδέχεται τόν μακαριστό κυρό Νεκτάριο, τόν Ἱεράρχη πού διακόνησε καί ὑπηρέτησε τήν Ἐκκλησία καί τήν κοινωνία μέ ὑψηλό αἴσθημα εὐθύνης καί παραδειγματική συνέπεια. Μετά ἀπό μιά μακρά ἀρχιερατική παρουσία στή Μητρόπολη Πέτρας κατάφερε νά παραδώσει στούς ἑπόμενους πλούσιο φιλανθρωπικό καί κοινωνικό ἔργο. Κατάφερε νά ἐφαρμόσει πιστά αὐτά πού ἡ διδασκαλία τῶν Πατέρων τῆς Ὀρθοδοξίας μας διδάσκουν. Σεβασμιώτατε Μητροπολῖτα κ. Γεράσιμε, Ἀναλαμβάνετε τό πηδάλιο τῆς Μητροπόλεως Πέτρας καί Χερρονήσου, ἡ ὁποία σέ μιά μακρά πορεία, διακονήθηκε ἀπό ἐξέχουσες μορφές Ἱεραρχῶν καί κληρικῶν μεγάλου πνευματικοῦ καί ἠθικοῦ διαμετρήματος. - 73 -

Ὁ λαός μας εἶναι ἐκ παραδόσεως ἀφοσιωμένος στήν πίστη, πού τοῦ δίδαξαν οἱ γονεῖς καί οἱ πνευματικοί του διδάσκαλοι καί ἀπέναντι στόν Ἐπίσκοπό του τρέφει αὐθόρμητο καί ἀνυπόκριτο σεβασμό. Γι’ αὐτό τόν λόγο καί τόν χρειάζεται κοντά του, γιά νά δέχεται τήν εὐλογία του, νά ἀκούει τή διδαχή του, νά παραδειγματίζεται ἀπό τό ἦθος του καί νά τόν ἀκολουθεῖ στίς ποιμαντικές πρωτοβουλίες. Σεβασμιώτατε, Σήμερα σᾶς ὑποδέχεται ἡ Νεάπολη, ὁ Ἅγιος Νικόλαος, τό Μιραμπέλο, τό Ὀροπέδιο, τά χωριά τοῦ Δήμου Χερσονήσου, σᾶς ὑποδέχονται καί σᾶς εὔχονται κάθε ἐπιτυχία στό δύσκολο ἔργο πού ἀναλαμβάνετε. Ἀπό τήν πλευρά μας, ὡς Περιφέρεια Κρήτης, σᾶς βεβαιώνουμε ὅτι θά συνεχίσουμε τή συνεργασία πού εἴχαμε ἀναπτύξει μέ τόν Προκάτοχό Σας, ὑπολοιῶντας ἀπό κοινοῦ ἔργα καί πρωτοβουλίες, πρός ὄφελος ὁλόκληρης τῆς κοινωνίας. Ἄξιος καί εἰς πολλά ἔτη!

Προσφώνησις τοῦ ἐντιμ. κ. Ἀντωνίου Ζερβοῦ, Δημάρχου Ἁγίου Νικολάου Σεβασμιώτατε Μητροπολῖτα Πέτρας καί Χερρονήσου κ. Γεράσιμε, Μέ ἰδιαίτερη συγκίνηση, ἀγάπη καί σεβασμό, σᾶς ὑποδεχόμαστε σήμερα −κλῆρος, ἀρχές καί λαός− στήν ἱστορική ἕδρα τοῦ Δήμου Ἁγίου Νικολάου καί ἕδρα τῆς Μητροπόλεως πού θά διακονεῖτε ἀπό τοῦδε καί στό ἑξῆς, στή Νεάπολη. Μετά τό συγκλονιστικό γεγονός πού ζεῖ κάθε ἐπίσκοπος κατά τήν ἡμέρα τῆς Χειροτονίας του, μετά τό ὕψιστο αὐτό γεγονός τῆς προσωπικῆς του Πεντηκοστῆς, τό γεγονός τῆς ἐνθρονίσεώς του εἰς τήν καθέδρα τῆς Μητροπόλεώς του, ἀποτελεῖ σταθμό μοναδικό γιά τή ζωή του, τή ζωή τοῦ ποιμνίου του, τήν Ἱστορία τῆς Μητροπόλεώς του, ἀλλά καί τήν ἐν γένει ζωή καί ἱστορία τῆς Τοπικῆς μας Ἐκκλησίας. Στίς 15 Ὀκτωβρίου 2015, ἡ κοινωνία τῆς Μητρόπολης, ἀποχαιρέτησε μέ βαθύ πόνο ψυχῆς, ἕνα λαμπρό ἐκκλησιαστικό καί πνευματικό ταγό, πού ἄφησε ἀνεξίτηλη τή σφραγίδα τῆς πνευματικῆς καί κοινωνικῆς του ποιμαντορίας, τόν μακαριστό Μητροπολίτη Νεκτάριο, ὁ ὁποῖος ἐπί 25 συναπτά ἔτη, ποίμανε, δίδαξε, καθοδήγησε, ὡς καλός ποιμήν, τό ποίμνιό του. Σήμερα, αὐτός ὁ ἴδιος λαός, ἑνωμένος, ὑποδέχεται μέ αἰσθήματα χαρᾶς, συγκίνησης, ἐνθουσιασμοῦ καί ἐλπίδας, τό νέο Ποιμενάρχη του, ἐκφράζοντας τήν ἄδολη ἀγάπη του, ἀναφωνώντας ὅλοι μαζί, «ΑΞΙΟΣ». Σᾶς διαβεβαιώνουμε, σεβαστέ μας Μητροπολίτη, ὅτι οἱ ἄνθρωποι τῆς περιοχῆς πού θά διακονήσετε εἶναι ἄνθρωποι φιλήσυχοι μέ πίστη στό Θεό, σεβασμό στό συνάνθρωπο καί τούς θεσμούς. Μοχθῶντας ἔτη πολλά, σέ ἀντίξοες συνθῆκες, μετέτρεψαν ἀκόμα καί τό πιό ἄγονο κομμάτι τῆς πατρογονικῆς τους γῆς σέ τόπο εὔφορο, μέ πολιτιστική ταυτότητα, σεβασμό στήν Παράδοη καί τήν προγονική του κληρονομιά. Μέ τίς δικές τους ἄοκνες προσπάθειες ἡ περιοχή αὐτή, σήμερα, ἀποτελεῖ τήν καρδιά τοῦ τουρισμοῦ στήν Κρήτη, ἀλλά καί τῆς Πατρίδας μας γενικώτερα. Ἐξ αἰτίας αὐτοῦ τοῦ γεγονότος καί λόγῳ τῶν ἔντονων ἐπιρροῶν πού ἐκ τῶν πραγμάτων ὑπάρχουν ἀπό τήν ἐπαφή μέ ἄλλους πολιτισμούς καί δόγματα, χρειάζεται ἰδιαίτερη διαχείριση. Χρειάζεται οὐσιαστική, στιβαρή, παρουσία καί ἀνοικτούς ὁρίζοντες, ὥστε νά κρατηθεῖ ψηλά τό θρησκευτικό μας φρόνημα. - 75 -

Σέ μιά δύσκολη ἐποχή, σέ μιά ἐποχή μεγάλων ἀμφισβητήσεων καί προσδοκιῶν, χρειαζόμαστε τόν παρηγορητικό λόγο τῆς ἀγάπης καί τήν ἐνεργῆ στήριξη τῆς Ἐκκλησίας μας, πού μετριάζει τίς ἀδυναμίες μας καί καθιστᾶ τήν πορεία τοῦ ἀνρθώπου, ὅσο τό δυνατόν πιό ἀνώδυνη. Ὁ κόσμος ἔχει ἀνάγκη ἀπό ἄξιους ποιμενάρχες, πού ἀναδεικνύουν καί προβάλλουν τήν οὐσία καί τό κοσμοσωτήριο πνεῦμα τοῦ χριστιανισμοῦ. Σεβασμιώτατε, Ἡ ἐκλογή σας σηματοδοτεῖ μιά νέα ἐποχή ἑνότητας, συνεργασίας, πνευματικότητας καί κοινωνικῆς προσφορᾶς γιά τήν Μητρόπολή μας. Εἴμαστε βέβαιοι, ὅτι ὁ πνευματικός πλοῦτος, ἡ ψυχική εὐγένεια, ἡ ἄοκνη δράση καί ἡ ἐκκλησιαστική σας ἐμπειρία θά καταδείξουν τήν ἐπιτυχημένη Ἀρχιερατική σας Διακονία. Εὐχόμεθα νά συμπορευθεῖτε μέ αὐτόν τόν εὐλογημένο λαό, ἐπί πολλά ἔτη, μέ ἀγάπη, σύνεση καί εὐθυκρισία. Νά τόν ἀγαπήσετε γιατί καί αὐτός σᾶς ἀγαπᾶ εἰλικρινά! Ἀφουγκρασθεῖτε τήν ἀγωνία καί τόν ἀγῶνα τῶν ἁπλῶν ἀνθρώπων καί σᾶς διαβεβαιῶ ὅτι οἱ πολίτες θά εἶναι κοντά σας, ὄχι μόνο στά μεγάλα καί δύσκολα, ἀλλά καί στά καθημερινά. Ὅλοι κλητοί, γιά νά βιώσουμε μιά Ἐκκλησία «ἐλεύθερη καί ἐλευθερώτρια, ταπεινή καί μαθητεύουσα, ἐργαζόμενη καί θαρραλέα, πού κοιτᾶ καί ἀντιμετωπίζει τά προβλήματα κατά πρόσωπο, οὐσιαστική, ἀληθινή, ἀξιοκρατική, διαφανῆ, γεμάτη στοργή καί ἀγάπη. Θά ἤθελα νά σᾶς διαβεβαιώσω, ὅτι οἱ δημοτικές Ἀρχές τῆς Μητροπόλεως, καί εἰδικά ὁ Δῆμος Ἁγίου Νικολάου, πού ἐκπροσωπεῖται ἀπό ἐμένα ὡς Δήμαρχο ἀλλά καί Δ. Σ., σύσσωμο, θά εἶναι στό πλευρό σας, ἀρωγοί τοῦ θεαρέστου ἔργου πού καλεῖστε νά πραγματώσετε, γιά τήν κοινωνική συνοχή, ἄρα καί τήν ἀνάπτυξη αὐτῆς τῆς εὐλογημένης ἀπό τόν Θεό περιοχῆς. Καλῶς ὁρίσατε στό σπίτι σας!

- 76 -

Χαιρετισμός τοῦ ἐντιμ. κ. Ἰωάννου Στεφανάκη, Δημάρχου Ὁροπεδίου Λασιθίου Σεβασμιώτατε Ἀρχιεπίσκοπε Κρήτης κ. Εἰρηναῖε, Σεβασμιώτατοι Ἅγιοι Ἀρχιερεῖς, Μέλη τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης, Πανιερώτατοι καί Θεοφιλέστατοι, Σεβασμιώτατοι ἐκπρόσωποι τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καί τοῦ Πατριαρχείου Ἀλεξανδρείας Σεβαστοί Ἱερεῖς, Κύριοι Ὑπουργοί, Κύριοι Βουλευτές, Κύριε Περιφερειάρχη, Κύριοι Ἀντιπεριφερειάρχες, Κύριοι Δήμαρχοι, Στρατιωτικές καί Ἀστυνομικές Ἀρχές, ἐκλεκτοί προσκεκλημένοι, φίλες καί φίλοι, ἀδελφοί τῆς τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας. Σεβασμιώτατε Μητροπολίτη Πέτρας καί Χερρονήσου κ. Γεράσιμε, Μέ ἰδιαίτερη συγκίνηση καί μέ βαθύ σεβασμό, Σᾶς ὑποδεχόμαστε σήμερα στό νέο Τόπο τῆς Διακονίας Σας, τήν Ἱερά Μητρόπολη Πέτρας καί Χερρονήσου. Στίς 17 Ὀκτωβρίου 2015, ὁ λαός μας ἀποχαιρέτησε ἕνα λαμπρό πνευματικό καί ἐκκλησιαστικό Ἡγέτη, πού ἄφησε ἀνεξίτηλη τή σφραγίδα τοῦ πνευματικοῦ καί τοῦ κοινωνικοῦ του ἔργου στό Δημόσιο βίο, τόν μακαριστό Μητροπολίτη Νεκτάριο. Σήμερα, ὅ ἴδιος λαός, ἑνωμένος, ὑποδέχεται μέ αἰσθήματα χαρᾶς καί συγκίνησης, ἐνθουσιασμοῦ καί ἐλπίδας, τό νέο Ποιμενάρχη του. Σεβασμιώτατε, σᾶς καλωσορίζουμε καί ὡς ἐκπρόσωπος τῆς Λασιθιώτικης κοινωνίας σᾶς διαβεβαιώνω ὅτι θά σταθοῦμε ἀρωγοί στό δύσκολο πνευματικό καί ἐκκλησιαστικό σας ἔργο. Εὔχομαι ἀπό καρδιᾶς τήν ἀπό Θεοῦ ἐνίσχυση, στό τόσο σημαντικό πνευματικό, κοινωνικό, καί ποιμαντορικό ἔργο, πού ἀπό σήμερα ἀναλαμβάνετε. Ἐπίσης, θά ἤθελα νά ἐκφράσω τίς θερμές εὐχαριστίες μου στόν Σεβασμιώτατο Ἀρχιεπίσκοπο Κρήτης κ. Εἰρηναῖο καί τήν Ἱεραρχία τῆς Ἐκκλησίας μας, γιά τήν ἄψογη διαδικασία τῆς ἐκλογῆς. Τό σύνολο τῆς Τοπικῆς Κοινωνίας, προσδοκᾶ ἀπό τήν Ἐκκλησία μας, νά συνεχίσει καί νά ἐνισχύει τήν αὐτοπεποίθηση καί τήν αἰσιοδοξία τοῦ λαοῦ μας, ὑπό τήν ἄξια Ἡγεσία Σας. Σέ μιά δύσκολη ἐποχή, σέ μιά ἐποχή μεγάλων ἀμφισβητήσεων καί προσδοκιῶν, χρειαζόμαστε τόν παρηγορητικό λόγο τῆς ἀγάπης καί τήν - 77 -

ἐνεργῆ στήριξη τῆς Ἐκκλησίας μας, πού μετριάζει τίς ἀδυναμίες μας καί καθιστᾶ τήν πορεία τοῦ ἀνθρώπου, ὅσο τό δυνατώτερο ἀνώδυνη. Ὁ κόσμος ἔχει ἀνάγκη ἀπό ἄξιους Ποιμενάρχες, πού ἀναδεικνύουν καί προβάλλουν τήν οὐσία κάι τό κοσμοσωτήριο μήνυμα τοῦ Χριστιανισμοῦ. Ἡ ἐκλογή σας σηματοδοτεῖ μιά νέα ἐποχή ἑνότητας, ποιότητας, συνεργασίας, πνευματικότητας καί κοινωνικῆς προσφορᾶς γιά τήν Μητρόπολή μας. Εἴμαστε βέβαιοι ὅτι ὁ πνευματικός πλοῦτος, ἡ ψυχική εὐγένεια, ἡ ἄοκνη δράση καί ἡ ἐκκλησιαστική σας ἐμπειρία, ἐγγυῶνται μιά ἐπιτυχημένη ἀρχιερατική θητεία. Οἱ σκέψεις Σας καί οἱ εὐχές Σας, θά μᾶς καθοδηγοῦν στό δύσκολο ἔργο πού ἐπιτελοῦμε - Τοπική Αὐτοδιοίκηση, Τοπική Ἐκκλησία καί Δημότες - γιά νά ξεπεράσουμε τήν ἕρπουσα οἰκονομική κρίση, μέ ἐλπίδα καί αἰσιοδοξία γιά τό αὔριο. Διακονεῖτε τό ποίμνιό σας ἐδῶ στήν Ἱερά Μητρόπολή Πέτρας καί Χερρονήσου καί ἐμεῖς ὑπηρετοῦμε τόν θεσμό τῆς Τοπικῆς Αὐτοδιοίκησης καί τῆς Δημοκρατίας. Κοινός σκοπός μας εἶναι ἡ προστασία τῶν ἀδυνάτων καί ἡ προκοπή τῶν δημοτῶν. Ἄν συνεργασθοῦμε, καί εἶμαι βέβαιος γι’ αὐτό, Σεβασμιώτατε, ἄν βροῦμε τρόπο συνεργασίας Τοπικῆς Ἐκκλησίας καί Τοπικῆς Αὐτοδιοίκησης, ὑπάρχει ἐλπίδα, ὑπάρχει αἰσιοδοξία στά προβλήματα πού ἀντιμετωπίζει καθημερινά ἡ κοινωνία μας. Ὡς Δήμαρχος Ὀροπεδίου Λασιθίου, ἐκφράζοντας τίς σκέψεις τοῦ Δημοτικοῦ Συμβουλίου καί τοῦ συνόλου τῶν δημοτῶν μας, χαιρετίζω τήν ἐκλογή καί ἐνθρόνιση σας ὡς νέου Μητροπολίτου Πέτρας καί Χερρονήσου καί σᾶς ὑποδεχόμαστε ἐδῶ, στόν Μητροπολιτικό Ναό, στήν Μεγάλη Παναγία τῆς Νεάπολης τοῦ Δήμου Ἁγίου Νικολάου, μέ ἰδιαίτερη χαρά καί σεβασμό. Μοῦ δίδεται παράλληλα ἡ εὐκαιρία, νά ἐκφράσω τήν ἐπιθυμία μας, νά σᾶς προσκαλέσουμε νά μᾶς ἐπισκεφθεῖτε σύντομα, γιά νά τιμήσετε καί νά λαμπρύνετε μέ τήν σεπτή παρουσία Σας τόν Τόπο μας, τό ἱστορικό Ὀροπέδιο Λασιθίου. Τό πνεῦμα μας, ἡ ψυχή μας, ὁ λόγος μας, πού εἶναι ἔκφραση ἑνός ὁλάκερου λαοῦ, κληρικῶν καί λαϊκῶν Λασιθιωτῶν, ἐκφράζει τήν ἁγνή παντοτινή συμπαράστασή μας στό πρόσωπο τοῦ λαμπροῦ μας Ποιμενάρχου, ἀναφωνώντας «Ἄξιος, Ἄξιος, Ἄξιε Μητροπολίτη Πέτρας καί Χερρονήσου Γεράσιμε»! Εὐχόμαστε ὑγεία, δύναμη καί μακροημέρευση! «Εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου»! «Εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Λαοῦ»! - 78 -

Προσφώνησις τοῦ Πανοσιολ. Ἀρχιμ. Τίτου Ταμπακάκη, Πρωτοσυγκέλλου τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Πέτρας καί Χερρονήσου Σεβασμιώτατε Μητροπολίτα Ἀδριανουπόλεως κ. Ἀμφιλόχιε, ἐκπρόσωπε τῆς Αὐτοῦ Θειοτάτης Παναγιότητος τοῦ Οἱκουμενικοῦ Πατριάρχου κ. κ. Βαρθολομαίου, Σεβασμιώτατε Μητροπολίτα Ρεθύμνης καί Αὐλοποτάμου κ. Εὐγένιε, ἐκπρόσωπε τῆς Αὐτοῦ Μακαριότητος τοῦ Πάπα καί Πατριάρχου Ἀλεξανδρείας κ. Θεοδώρου, Σεβασμιώτατε Ἀρχιεπίσκοπε Κρήτης κ. Εἰρηναῖε, Πρόεδρε τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, Τοποτηρητά ἄχρι τοῦδε τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Πέτρας καί Χερρονήσου, Σεβασμία τῶν Ἱεραρχῶν χορεία, Ὁσιώτατοι ἐκπρόσωποι τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ἁγίου Παύλου Ἁγίου Ὄρους, Ἀδελφοί κληρικοί, Ὁσιώτατοι Μοναχοί καί Μοναχαί Ἐντιμώτατοι ἄρχοντες, λαέ τοῦ Θεοῦ ἡγαπημένε «Εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου! Θεός Κύριος καί ἐπέφανεν ἡμῖν!» Κλῆρος, ἄρχοντες καί πιστός λαός τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Πέτρας καί Χερρονήσου, μετ’ ἐξιδιασμένης τιμῆς, βαθυτάτης συγκινήσεως καί χαρᾶς πολλῆς, ὑποδέχονται σήμερον τόν νέον Ποιμενάρχην αὐτῶν κύριον Γεράσιμον, εἰς διαδοχήν τοῦ πολυκλαύστου, πολυφιλήτου καί προώρως κατ’ ἄνθρωπον, εἰς τήν Οὐράνιον Βασιλείαν ἁρπαγέντα, μακαριστοῦ κυροῦ Νεκταρίου. Καί τούτου μέν ἡ εἰς οὐρανούς μετάστασις σφόδρα ἐλύπησεν τάς καρδίας παμπόλλων ἐν Κρήτῃ, ἐν Ἑλλάδι καί τῇ ἀλλοδαπῇ, ἰδίᾳ δέ ἅπαντας τάς καρδίας τοῦ πληρώματος τῆς κατά Πέτραν καί Χερρόνησον Ἐκκλησίας, καθόσον ὁ ἀοίδιμος ἀνεδείχθη ἀληθής ποιμήν καί πατήρ. Οὐκ ἐφείσθη πόνων καί κόπων. Ἠναλώθη ὑπέρ τοῦ ποιμνίου του καί ὡς ἄλλος Παῦλος, πολλούς πειρασμούς καί κινδύνους ὑπήνεγκεν καί «τοῖς πᾶσι γέγονε τά πάντα, ἵνα πάντως τινάς σώσῃ» (Α΄ Κορ. θ΄, 22). Ἡ δέ, Πνεύματος Ἁγίου ἐπινεύσει καί τιμίᾳ ψήφῳ τῶν Σεβασμιωτάτων - 79 -

Ἀρχιερέων, τῶν συγκροτούτων τήν Ἱεράν Ἐπαρχιακήν Σύνοδον τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, παναξία ἐκλογή Σας εἰς διαδοχήν αὐτοῦ καί ἡ λαμπρά σήμερον Ἐνθρόνισίς Σας, Σεβασμιώτατε ἅγιε Πέτρας καί Χερρονήσου κύριε Γεράσιμε, ἐνεστάλαξεν βάλσαμον παρηγορίας καί πληροῖ τάς καρδίας πάντων αἰσθημάτων ἀνεκφράστου χαρᾶς καί ἀσφαλείας, καθότι δέν εἴμεθα πλέον μόνοι καί ὀρφανοί. Εὑρήκαμεν καί ἐσχήκαμεν «τόν ποθούμενον». Ἐκεῖνον ὁ ὁποῖος ἐπί ἔτη πολλά θά προσεδρεύῃ τοῦ Ἱεροῦ Συνθρόνου γενόμενος «ὁδηγός τῶν τυφλῶν, φῶς τῶν ἐν σκότει, παιδευτής ἀφρόνων, διδάσκαλος νηπίων, φωστήρ ἐν κόσμῳ». Ἡ λαχοῦσα σέ Σᾶς Ἐπαρχία, Σεβασμιώτατε ἅγιε Πέτρας καί Χερρονήσου κύριε Γεράσιμε, διακρίνεται διά τό φυσικόν της κάλλος, τά ἀπόκρημνα λασιθιώτικα βουνά, τούς κατάφυτους κάμπους τῆς Λαγκάδος καί τοῦ Μεραμβέλλου, τά καταγάλανα δαντελωτά ἀκρογιάλια τῆς Χερσονήσου καί τοῦ Ἁγίου Νικολάου. Συνάμα, ἡ Ἐπαρχία Σας εἶναι γεμάτη ἀπό μνημεῖα ὅλων τῶν περιόδων τῆς ἱστορίας, μέ ἰδιαίτερον ἱστορικόν βάρος, ὅπως ἡ ἀρχαία πόλις τῆς Δρήρου μέ τόν περίφημον ὄρκον τῶν νέων της, πού κοσμεῖ τό ἀρχαιολογικόν μουσεῖον τῆς Κων/πόλεως. Ἡ ἀρχαία πόλις Λατώ, ἀπό τήν ὁποίαν κατήγετο ὁ ναύαρχος τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου, ὁ πολυθρύλητος Νέαρχος. Παλαιοχριστιανικές βασιλικές, πλῆθος Βυζαντινῶν Ναῶν καί Μοναστικῶν Καθιδρυμάτων, καθώς καί τό νησί τοῦ πόνου καί τῆς ἐλπίδος, τήν Σπίνα Λόγκα. Ταῦτα πάντα δέν ἀποτελοῦν ἄψυχα ἱστορικά λείψανα. Ἀλλά εἶναι κατά τό μᾶλλον ἤ ἧττον, τόποι ζωντανοί πού ποτίζουν ἀενάως τό δένδρον τῆς Παραδόσεως τοῦ τόπου καί τάς ψυχάς τῶν φιλογενῶν, φιλοπροόδων καί ἐργατικῶν κατοίκων τῆς Μητροπόλεώς Σας. Οὗτοι, οἱ ἰδικοί Σας πλέον ἄνθρωποι, τά νέα τέκνα Σας ἐν Χριστῷ, ἔχουν ἔντονα τά ζώπυρα τῆς εὐσεβείας. Διακρίνονται διά τήν προσήλωσίν των εἰς τήν παράδοσιν καί τά ἰδανικά τοῦ Γένους. Ξεχωρίζουν διά τό γνήσιον ἐκκλησιαστικόν των φρόνημα, τήν ἀνυπόκριτον ἀγάπην των πρός τήν Ἐκκλησίαν καί τούς λειτουργούς της, τήν ὑπακοήν καί τήν υἱικήν των ἀγάπην καί ἀφοσίωσιν πρός τήν Τροφόν τοῦ Γένους, τήν Μητέρα Ἐκκλησίαν τῆς Κωνσταντινουπόλεως, τό Οἰκουμενικόν μας Πατριαρχεῖον. Κατά τάς ποιμαντικάς Σας ἐπισκέψεις εἰς τάς πόλεις, τά χωρία καί τά μετόχια θά διαπιστώσητε πόσην εὐγένειαν φυλάττουν εἰς τάς καρδίας των καί πόσην ἀγάπην. Καλλιεργοῦν πατροπαραδότως τήν φιλοξενίαν. - 80 -

Μεταλαμπαδεύουν εἰς τάς νεωτέρας γενεάς τάς ἀρετάς, τά ἤθη καί τά ἔθιμα τῆς Κρήτης. Τό χαμόγελο αὐτῶν τῶν ἀνθρώπων Σεβασμιώτατε, θά ζεστάνη πολλάκις τήν ἀρχιερατικήν Σας καρδίαν. Καί ἐάν οἱ ἄρχοντες καί ὁ λαός τῆς Μητροπόλεως Πέτρας καί Χερρονήσου διακρίνονται ἀπό αὐτά τά χαρακτηριστικά, ἔτι περισσότερον καί εἰς μέγιστον βαθμόν, τό αὐτό ἰσχύει διά τόν Ἱερόν Κλῆρον καί τάς Μοναχικάς Ἀδελφότητας αὐτῆς. Ἡ εὐλογημένη αὕτη κληρουχία, ὁ τιμιώτατος χορός τοῦ Ἱεροῦ Καταλόγου τῆς ἱερᾶς ταύτης Μητροπόλεως ἀποτελεῖται ἀπό κληρικούς εὐσυνειδήτους, κατηρτισμένους, μέ ἦθος καί φρόνημα Ἐκκλησίας. Εἶναι ἱερεῖς φιλότιμοι, ἱεροπρεπεῖς, εὐγενεῖς, καταδεκτικοί, ἀφοσιωμένοι. Εἶναι πολύτιμοι συνεργάται οἱ ὁποῖοι ἐκδαπανώνται ὡς καλοί ἐργάται εἰς τόν ἀμπελώνα τοῦ Κυρίου «ἵνα πλείονα καρπόν φέρῃ» διά τήν δόξαν τοῦ Θεοῦ καί τήν ἀγαλλίασιν τοῦ ποιμνίου. Θά γνωρίσητε Σεβασμιώτατε, ἱερεῖς σεβασμίους, λευκοπολιούς ταπεινούς λευίτες οἱ ὁποῖοι ἡνάλωσαν τήν ζωήν των εἰς τήν διακονίας τῆς Ἐκκλησίας. Θά συναναστραφεῖτε ἱερεῖς τῶν εὐλογημένων χωρίων τῆς Ἐπαρχίας Σας οἱ ὁποῖοι σημαίνουν τήν καμπάνα νυχθημερόν εἰς πεῖσμα τῆς ἀστυφιλίας καί τῆς ἐγκαταλείψεως τῆς ὑπαίθρου. Αὕτη ἡ καμπάνα ἀποτελεῖ διά τούς εὐαρίθμους κατοίκους, τούς ἀκρίτας τῆς πατρίδος μας παρηγορίαν καί ἐπιστηριγμόν. Θά ἰδῆτε νέους κληρικούς οἱ ὁποῖοι μετ’ ἐπιγνώσεως, ἄνευ κρατικοῦ διορισμοῦ, ἐνδύονται τό τῆς ἱερωσύνης ἔνδυμα διά νά ὑπηρετήσουν τήν Ἐκκλησίαν ἀνιδιοτελῶς, πλουτίζοντες πνευματικῶς καί μόνον, αἵροντες μετ’ εὐφροσύνης τά σκεύη Κυρίου. Πραγματικῶς, δέν ὑπερβάλλω Σεβασμιώτατε, θά γνωρίσητε εἰς τήν Ἐπαρχίαν Σας τόν ρωμιό ἱερέα τοῦ ὁποίου ἡ καρδία καταγγέλει Χριστόν καί Ἑλλάδα. Νά εἶσθε βέβαιος, Σεβασμιώτατε, ὅτι οἱ κληρικοί Σας θά εἶναι οἱ συγκηρηναῖοι Σας. Ἐν ὑπακοῇ πολλῇ καί προθυμίᾳ, θά βαστάζουν μαζί Σας τόν καύσωνα τῆς ἡμέρας καί τόν παγετόν τῆς νυκτός. Αἱ δέ Μοναχικαί Ἀδελφότητες δέν θά παύσουν νύκτα καί ἡμέραν δεόμεναι τοῦ Κυρίου καί τῆς Παναγίας Μητρός Του ὑπέρ Ὑμῶν. Αἱ Ἱεραί Μοναί τῆς Ἐπαρχίας Σας, θά ἀποτελοῦν τούς πολυτίμους λίθους τῆς ἀρχιερατικῆς ἁλουργίδος Σας. Νά εἶσθε βέβαιος, Σεβασμιώτατε, ὅτι εἰς τόν ὀφισμόν τῆς ἀρχιερατικῆς Σας ῥάβδου ὁ Ἱερός Κλῆρος καί αἱ Μοναχικαί Ἀδελφότητες θά εἶναι «οἱ - 81 -

διαμεμενηκότες μεθ’ ὑμῶν» (Λουκ. 22, 28). Δέν θά Σᾶς ἀφήσουν ποτέ μόνον. Καί ἐάν πάλιν, ὀψέποτε, ὡς ἄλλος Μωυσῆς, ἀποκάμετε νά ἔχητε χεῖρας ὑψωμένας πρός οὐρανόν, Κληρικοί, Μοναχοί καί Μοναχαί θα προστρέξουν νά κρατήσουν αὐτάς δεητικάς πρός οὐρανόν, ὥστε ἡ μάχη τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ, κατά τοῦ νοητοῦ Ἀμαλήκ, νά ἀποβαίνῃ νικηφόρος. Συντόμως, λίαν συντόμως, θά ἀναβοήσητε μετά τοῦ Παύλου «χαρά καί στέφανός μου ὑμεῖς ἐστέ ἐν Κυρίῳ» (Φιλιπ. 4, 1). Σεβασμιώτατε! Ἡ ἄνοδός Σας εἰς τόν ἀρχιερατικόν θρόνον τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Πέτρας καί Χερρονήσου δύναται νά χαρακτηρισθῇ ὡς μία ἐπιστροφή. Ἐπιστροφή εἰς τά ἴδια. Καί δικαίως ἐν μέσῳ Ἐκκλησίας ἀναφωνοῦμεν: «ὡς ἀνεξερεύνητα τά κρίματα τοῦ Θεοῦ καί ἀνεξιχνίαστοι αἱ ὁδοί αὐτοῦ. Τίς γάρ ἔγνω νοῦν Κυρίου;» (Ρωμ. 11, 33-35). Σήμερον ἐπιστρέφετε, Σεβασμιώτατε, εἰς τάς τοπικάς ρίζας τῆς ἱερατικῆς Σας οἰκογενείας, καθόσον ὁ μακαριστός πάππος Σας π. Γεώργιος Ἀγγελάκης κατήγετο ἐκ τοῦ χωρίου τῆς Βουλισμένης, γενέτειρα τοῦ Μακαριστοῦ Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κυροῦ Εὐγενίου. Ἐπιστρέφετε εἰς τόν τόπον Σας, καθότι διετελέσατε ἐπί δωδεκαετίαν Ἡγούμενος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ἀγκαράθου, ἡ ὁποία ὑπῆρξε κατά τόν 19ον αἰῶνα ἕδρα τῆς Ἐπισκοπῆς Χερρονήσου καί τήν εὔσημον ταύτην ἡμέραν ἀνέρχεσθε πλέον εἰς τόν ἐπισκοπικόν Θρόνον τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Πέτρας καί Χερρονήσου. Ἐπανέρχεσθε σήμερον εἰς τάς πνευματικάς Σας ῥίζας, καθόσον διαδέχεσθε τόν ἄνθρωπον ἐκεῖνον, ὁ ὁποῖος πρῶτος Σᾶς ἐνέπνευσε τήν ἀγάπην πρός τόν Χριστόν καί τήν Ἐκκλησίαν Του καί μάλιστα, τόν πόθον τῆς ὁλοκληρωτικῆς ἀφοσιώσεως. Ἐκεῖνον ὁ ὁποῖος πρῶτος ἐκαλλιέργησε τήν ἱερατικήν καί μοναχικήν Σας κλίσιν. Ἐπανέρχεσθε εἰς τάς πνευματικάς Σας ῥίζας, καθόσον διαδέχεσθε σήμερον τόν πρῶτον πνευματικόν Σας πατέρα, τόν μακαριστόν Μητροπολίτην κυρόν Νεκτάριον καί καλεῖσθε ὑπό τῆς Ἐκκλησίας νά συνεχίσητε τό ἔργον αὐτοῦ. Καί εἶναι βέβαιον ὅτι μέ τήν βοήθειαν τοῦ Θεοῦ καί τάς ἀκοιμήτους πρεσβείας τῆς Μεγάλης Παναγίας θά τό συνεχίσητε, θά τό ἐπαυξήσητε καί θά φέρητε καρπόν ἑκατονταπλασίονα. Τό μειλίχιον τοῦ χαρακτῆρος Σας, ἡ γλυκύτης τοῦ προσώπου Σας, ἡ ἁπλότης τῆς καρδίας καί τῶν τρόπων Σας, ἡ ἀκάματος ἐργατικότης - 82 -

Σας, πρός τούτοις δέ ἡ λιπαρά θεολογική Σας κατάρτισις, ὁ πλοῦτος τῶν ἀρετῶν Σας, τά πνευματικά Σας γυμνάσματα καί παλαίσματα κατά τόν 20ετῆν καί πλέον μονήρη βίον Σας ὑπό τήν μητρικήν φροντίδα τῆς Παναγίας τῆς Ὀρφανῆς, προοιωνίζουν καί ἐγγυῶνται ἀγλαόκαρπον καί καλλίκαρπον ποιμαντορίαν. Σεῖς, ὡς μοναχός, ἐκδράμετε τῆς ἱστορικῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ἀγκαράθου, ἡ ὁποία ἀνέδειξεν σπουδαίους ἐκκλησιαστικούς ἄνδρας εἰς τό ἀπώτερον παρελθόν, ὡς ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης Κύριλλος Λούκαρης ὁ Ἱερομάρτυς καί ὁ Πατριάρχης Ἀλεξανδρείας Μελέτιος Πηγᾶς «ὁ πολύς τήν σοφίαν καί τῶν ὀρθῶν δογμάτων τῆς Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας πρόμαχος θερμός, πανευκλεής καί πανσέβαστος». Εἰς δέ τό πρόσφατον παρελθόν ἀνέδειξεν τόν Πέτρας Δημήτριον καί τόν Ρεθύμνης καί Αὐλοποτάμου Ἄνθιμον. Ἀλλά και λαμπρούς ἱεράρχας τῆς συγχρόνου ἱστορίας ὡς ὁ νῦν Πατριάρχης Ἀλεξανδρείας κ. Θεόδωρος, ὁ κοσμῶν τῆς Ἱεραρχίαν τοῦ Πανσέπτου Οἰκουμενικοῦ Θρόνου Μητροπολίτης Ρόδου κ. Κύριλλος, ὁ κλεΐζων τόν Θρόνον τῆς πρώτης Ἐπισκοπῆς τῆς Κρήτης Μητροπολίτης Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακάριος, ὁ Μητροπολίτης Ἀρκαλοχωρίου, Καστελίου καί Βιάννου κ. Ἀνδρέας, ὁ καί περίφημος ἀκαδημαϊκός διδάσκαλος. Εἶσθε, λοιπόν, καί Σεῖς, Σεβασμιώτατε, φορεύς τοῦ ἰδίου πνεύματος. Φέρετε εἰς τήν ψυχήν καί εἰς τόν νοῦν Σας τήν μεγάλην ταύτην ἐκκλησιαστικήν παράδοσιν καί μέ σοφίαν θά διακρίνητε τάς ἀρετάς ἀλλά καί τάς προκλήσεις τῆς Ἐπαρχίας Σας. Μέ ἐπιδεξιότητα, ὡς συνετός οἰακοστρόφος, ὡς ἱκανός κυβερνήτης θά ὁδηγήσητε τήν νοητήν ὁλκάδα τῆς κατά Πέτραν καί Χερρόνησον Ἐκκλησίας εἰς ἀσφαλές καί ὑπήνεμον λιμένα. Ὁ Ἱερός Κλῆρος καί αἱ Μοναστικαί Ἀδελφότητες, ἅπαντες, δεόμεθα τοῦ Ἀρχιποίμενος νά Σᾶς διαφυλάττῃ «σῶον, ἔντιμον, ὑγιᾶ, μακροημερεύοντα, ὀρθοτομοῦντα τόν λόγον τῆς ἀληθείας». Εὐχόμαστε υἱικῶς μακράν, εὐδόκιμον καί θεοτίμητον ποιμαντορίαν. Μετά βαθυτάτου δέ σεβασμοῦ καί υἱικῆς ἀγάπης, ἐξ ὀνόματος ἁπάντων τούτων, Σᾶς προσφέρω ταύτην τήν ἀρχιερατικήν ῥάβδον ὥστε Σεῖς ὡς ἄλλος Μωυσῆς, σταυρόν χαράσσων ἐπ’ εὐθείας ῥάβδῳ, νά καθοδηγῆτε τό πλήρωμα τῆς κατά Πέτραν καί Χερρόνησον Ἐκκλησίας νά διαπερνᾶ ἀδιαλώβητον καί ἀβρόχοις ποσί τήν νοητήν Ἐρυθράν θάλασσαν τουτέστιν τήν ἀλμυράν τοῦ βίου θάλασσαν καί τά ἀχθηφόρα τῶν ἡδονῶν κύματα. Νά πορεύηται ἀσφαλῶς ὑπό τήν ὑψηλήν προστασίαν Σας πρός τήν γῆν τῆς ἐπαγγελίας, τό μυστικόν καί αἰώνιον Πάσχα ἐν οὐρανοῖς. Ἄξιος! - 83 -

Ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Πέτρας καί Χερρονήσου κ. Γεράσιμος, μετά τοῦ Ἐκπροσώπου τῆς Μητρός Ἐκκλησίας, Σεβ. Μητροπολίτου Ἀδριανουπόλεως κ. Ἀμφιλοχίου

Λόγος Ἐνθρονιστήριος Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Πέτρας καί Χερρονήσου κ. Γερασίμου Σεβασμιώτατε Μητροπολῖτα Ἀνδριανουπόλεως κ. Ἀμφιλόχιε, Ἐκπρόσωπε τῆς Α.Θ.Παναγιότητος τοῦ Οἰκουμενικοῦ ἡμῶν Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου, Σεβασμιώτατε Μητροπολῖτα Ρεθύμνης καί Αὐλοποτάμου κ. Εὐγένιε, Ἐκπρόσωπε τῆς Α.Θ. Μακαριότητος τοῦ Πάπα καί Πατριάρχου Ἀλεξανδρείας καί πάσης Ἀφρικῆς κ.κ. Θεοδώρου, Σεβασμιώταστε Ἀρχιεπίσκοπε Κρήτης κ. Εἰρηναῖε, Πρόεδρε τῆς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης, Σεβασμιώτατοι Ἅγιοι Ἀρχιερεῖς, τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, Σεβασμιώτατοι, Εὐλαβέστατοι Πρεσβύτεροι καί Διάκονοι, Ἐξοχώτατε κ. Περιφερειάρχα, Ἐντιμότατοι ἄρχοντες καί Ἐκπρόσωποι ὅλων τῶν Ἀρχῶν καί τῶν Φορέων Ὁσιώτατοι μοναχοί καί μοναχές, Λαέ τοῦ Θεοῦ εὐλογημένε - ἀδελφοί καί τέκνα μου ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά! Ὁ Πανάγιος Τριαδικός Θεός, κατά τό πολύ ἔλεός Του, ἐπέβλεψε ἐπ’ ἐμέ τόν ἐλάχιστο δοῦλο Του καί μέ ἀνέδειξε, διά τῆς τιμίας κανονικῆς ψήφου τῶν ἁγίων Ἀρχιερέων τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Κρήτης καί διά τῆς ἐν συνεχείᾳ χειροτονίας μου ὑπ’ αὐτῶν καί ἄλλων ἀδελφῶν Ἀρχιερέων, Ἐπίσκοπο τῆς Μίας, Ἁγίας, Καθολικῆς καί Ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ καί Μητροπολίτη τῆς θεοσώστου Μητροπόλεως Πέτρας καί Χερρονήσου. Ἰδού λοιπόν σήμερον ἐμφανίζομαι ἐνώπιόν σας, ἐφωδιασμένος μέ τίς εὐχές καί εὐλογίες τῆς Αὐτοῦ Θειοτάτης Παναγιότητος τοῦ Οἰκουμενικοῦ ἡμῶν Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου καί τήν κατά νόμον ἀναγνώρισιν τῆς ἐντίμου Ἑλληνικῆς Πολιτείας καί ἀναβιβάζομαι εἰς τίς ἱερές βαθμίδες Θρόνου Ἀρχιερατικοῦ, τόν ὁποῖο ἁγίασαν Ἅγιοι Ἱερομάρτυρες Ἐπίσκοποι ὅπως ὁ Πέτρας Ἰωακείμ ὁ Κλώντζας καί Χερρονήσου Ἰωακείμ ὁ ἐκ Μοχοῦ καί ἐκλέϊσαν πλεῖστοι θεοσεβεῖς καί πνευματοφόροι Ἱεράρχαι ὅπως οἱ μετά ταῦτα Μητροπολῖται Κρήτης Τιμόθεος Καστρινογιάννης ὁ ἀπό Χερρονήσου καί Τίτος Ζωγραφίδης ὁ ἀπό Πέτρας, οἱ Μελέτιος Χλαπουτάκης, Διονύσιος Μαραγκουδάκης, Δημήτριος Μπουρλάκης καί Νεκτάριος Πα- 85 -

παδάκης Πέτρας, Διονύσιος Χερρονήσου ὁ Καστρινογιάννης, ὁ ἀπό Ρεθύμνης, καί πάλιν ἀπό Χερρονήσου Ρεθύμνης, καθώς καί τέσσερεις Γεράσιμοι, δυό Πέτρας καί δυό Χερρονήσου καί πλεῖστοι ἄλλοι ἀξιόθεοι ἄνδρες. Πανευλαβῶς ὑποκλίνομαι καί ἐξαιτοῦμαι ὅλων τῶν ἀοιδίμων καί ἀξιονομάστων προκατόχων μου τίς ἅγιες εὐχές. Νά μέ στηρίξουν νά συνεχίσω τή διαποίμανση τοῦ ποιμνίου των καί πλέον καί ποιμνίου μου κατά τρόπο θεάρεστο, οἰκοδομητικό καί σωτήριο. Σημειοῦμαι λοιπόν καί καταγράφομαι ὡς ὁ Μητροπολίτης Πέτρας καί Χερρονήσου Γεράσιμος ὁ Γ´, σωστότερα, λόγω τῆς ἑνώσεως τῶν δυό Ἐπισκοπῶν, ὁ Ε . Αὐτό εἶναι ἕνα βαρύτατο φορτίο στούς ἀσθενεῖς ὤμους μου. Μία πολύτιμη κληρονομία. Μία ἀσυλλήπτων διαστάσεων εὐθύνη. Εὐθύνη ἐνώπιον Θεοῦ καί ἀνθρώπων. Εὐθύνη ἐνώπιον τῆς Ἐκκλησίας καί τοῦ Γένους. Ἐνώπιόν του Οἰκουμενικοῦ μας Πατριαρχείου καί τῆς ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης. Ἐνώπιόν του Ἔθνους καί τῆς Ἑλληνικῆς Πατρίδος. Ἐνώπιόν του πληρώματος τῆς ἁγίας ταύτης Μητροπόλεως. Ἀλλά καί ἐνώπιον τῶν μακαριστῶν προκατόχων μου, ἐνώπιον ὅλων τῶν προαπελθόντων εὐσεβῶν τέκνων της, ἐνώπιόν της Ἱστορίας της, ἐνώπιον τῶν μαρτύρων τῆς Μιλάτου, ἐνώπιον τῶν Ἁγίων της! Παρακαλῶ καί ἱκετεύω τό ἐγκαλλώπισμα τῆς Φουρνῆς, τή Νεομάρτυρα Ἁγία Μαρία, τό ἄνθος τῆς παρθενικῆς καθαρότητος, καί τό σέμνωμα τῆς Κριτσᾶς, τό Νεομάρτυρα Νικηφόρο, τό μέγα ὑπόδειγμα τῆς μετανοίας καί ὁμολογίας τοῦ Χριστοῦ, μαζί μέ τούς δυό Ἁγίους προκατόχους μου Ἰωακείμ, νά μέ παραστέκουν καθημερινῶς ἀπό δεξιά καί ἀπό ἀριστερά, νά μέ φυλάσσουν ἀπό τίς μεθοδεῖες τοῦ διαβόλου, νά μέ στηρίζουν ἀδιάκοπα, νά μέ βοηθοῦν πάντοτε, νύχτα καί ἡμέρα, νά μή λυπήσω τόν Χριστό, νά μήν πικράνω τήν Παναγία Μητέρα μας, νά μήν ἀπογοητεύσω τό ποίμνιό μου, νά ἀποδειχθῶ σέ ὅλα, στό μέτρο τῶν δυνάμεων καί τῶν ὅποιων χαρισμάτων μοῦ ἔχει ἐμπιστευθεῖ ὁ Θεός, ἀντάξιος τῶν προσδοκιῶν τῆς Ἐκκλησίας! Κατά τήν ἁγία ὥρα τῆς ἐπισκοπικῆς χειροτονίας μου ἱκέτευσα τό Πανάγιον Πνεῦμα νά πλατύνει τήν καρδιά μου γιά νά χωρέσει ὅλα τά τέκνα μου, τόν εὐαγῆ ἱερό Κλῆρο, τούς Μοναχούς, τίς Μοναχές καί ἁπαξάπαντα τόν ἀξιονόμαστο Λαό τῆς Θεοσώστου Μητροπόλεως Πέτρας καί Χερρονήσου. Εἶμαι βέβαιος ὅτι ὁ Δωρεοδότης δέν θά μοῦ στερήσει αὐτό τό χάρισμα. Κι αὐτό, γιατί ἀπ’ ἐκείνης τῆς ὥρας σᾶς ἀγάπησα, ἀδελφοί μου καί τέκνα ἐν Κυρίῳ, ὡς τά πιό κοντινά μου καί οἰκεῖα πρόσωπα! Σεῖς εἶσθε ἤδη καί μητέρα μου, καί πατέρας μου, καί ἀδελφοί - 86 -

μου, καί ἀδελφές μου, καί παιδιά μου! Σεῖς εἶσθε πλέον ἡ οἰκογένειά μου! Σεῖς βρίσκεσθε ἐν Χριστῷ μέσα στήν καρδιά μου! Σεῖς εἶσθε τό ἐγκόλπιό μου, ἡ δόξα μου, ἡ χαρά μου, τό ἀγαλλίαμά μου. Ἀλλά ταυτόχρονα καί ὁ πόνος μου, ἡ ἔγνοια μου, ἡ ἀγωνία μου, τό ἀντικείμενο τῆς προσευχῆς μου! Δεχθεῖτε, λοιπόν, ἀπό τά βάθη τῆς ψυχῆς μου, τόν πρῶτο μου ἐπισκοπικό χαιρετισμό: Εἰρήνη ὑμῖν! Εἰρήνη πᾶσι! Εἰρήνη τοῖς ἐγγύς καί τοῖς μακράν! Ὁ Χριστός ἐν τῷ μέσῳ ἠμῶν, ἀπό τοῦ νῦν καί ἕως τοῦ αἰῶνος! Κατ’ ἀρχήν δέν προτίθεμαι εἰς τόν ταπεινό τοῦτο ἐπιβατήριο λόγο μου νά κάμω προγραμματικές δηλώσεις. Δέν χρειάζεται. Καί σεῖς ξεύρετε καλῶς καί ἐγώ, μέ τήν χάρη τοῦ Θεοῦ, γνωρίζω, ποιός εἶναι ὁ ρόλος τοῦ Ἐπισκόπου καί ποιές οἱ ὑποχρεώσεις του ἔναντι τοῦ ποιμνίου του καί γενικώτερον ἔναντι τῆς Ἐκκλησίας. Μερικές βασικές μόνο ἀλήθειες κρίνω ὅτι πρέπει ἐξ ἀρχῆς νά σημειώσω: Ἦλθα, ἀδελφοί μου, ὡς Ἐπίσκοπος ὅλων! Μακράν ἀπό ἐμένα προσωποληψίες, μερικές ἡ ἐπιλεκτικές φιλίες, φατρίες, ὁμαδοποιήσεις καί διαχωρισμοί. Ἡ Ἐκκλησία εἶναι ὁρισμός καί ὄνομα ἑνότητος! Ὅσοι «ἀνατολικῶς καί ὀρθοδόξως» ὁμολογοῦν Ἰησοῦν Χριστόν Ἐσταυρωμένον καί Ἀναστάντα ἐκ νεκρῶν, ὅσοι φέρουν στό μέτωπο τήν σφραγίδα τοῦ Πνεύματος, ὅσοι θεωροῦν τήν ἁγία μας Ἐκκλησία Μητέρα τους καί προσπαθοῦν νά ζήσουν ἁπλά καί ταπεινά τήν ζωή τοῦ Εὐαγγελίου, εἶναι ὅλοι δικοί μου! Οἰκεῖοι μου! Εἶναι ὅλοι σπλάχνα μου! Εἶναι ὅλοι κύτταρα τῆς καρδιᾶς μου! Χωρίς καμμιά διάκριση κοινωνική, μορφωτική, περιουσιακή, ἰδεολογική, κομματική ἤ ἄλλη. Ὅταν κοιτάζω τόν Ἐσταυρωμένο βλέπω μίαν ἀνοικτή ἀγκαλιά πού θέλει νά κλείσει μέσα της τούς πάντες, ἀπό τήν ἀνατολή μέχρι τή δύση, ἀπό τό ἕνα ἄκρο τοῦ κόσμου μέχρι τό ἄλλο! Ἡ Ἐκκλησία μέ ἀποστέλλει γιά νά σᾶς φανερώσω, ὡς Ἐπίσκοπός σας, αὐτή τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, τήν ἀνοικτή ἀγκαλιά τοῦ Ἐσταυρωμένου! Ἡ Μητρόπολή μας εἶναι λοιπόν σπίτι ὅλων ἀνεξαιρέτως τῶν Χριστιανῶν τῆς Ἐπαρχίας μας καί ἐγώ ταπεινός πατέρας τους καί ἀδελφός τους! Ἀκόμη πρέπει νά καταστήσω σαφές ὅτι δέν ἔμαθα νά ξεχωρίζω τούς ἀνθρώπους σέ καλούς καί κακούς. Ὅλοι οἱ ἄνθρωποι εἴμεθα εἰκόνες τοῦ Θεοῦ! Ἄλλες λιγώτερο καί ἄλλες περισσότερο ταλαιπωρημένες καί τραυματισμένες ἀπό τήν κοινή μας ἀσθένεια τήν ἁμαρτία. Ἡ Ἐκκλησία δέν εἶναι μία λέσχη καθαρῶν καί ἀναμάρτητων, ὅπως νομίζουν μερικοί, οὔτε ἕνα δικαστήριο ἀνθρώπινης δικαιοσύνης, ὅπως θά τήν ἤθελαν κάποιοι ἄλλοι. Εἶναι ἡ κοινή φιλόστοργη Μητέρα ὅλων! Εἶναι κολυμβήθρα - 87 -

καθάρσεως καί υἱοθεσίας. Εἶναι ταμεῖον θείας συγγνώμης. Εἶναι ἰατρεῖο καί νοσοκομεῖο ψυχῶν, τό ὁποῖο ὅλοι τό ἔχουμε ἀνάγκη! Ὁ Χριστός εἶναι ὁ μέγας ἰατρός τῶν ψυχῶν καί τῶν σωμάτων μας. Τό Πανάγιο Αἷμα Του εἶναι τό φάρμακό μας. Ἡ Ὀρθόδοξος Πίστις, ἡ λογική λατρεία τῆς Ἐκκλησίας, τά ἱερά Μυστήρια καί ἡ κατά δύναμιν ἄσκησις, εἶναι ἡ θεραπευτική μας ἀγωγή. Τό Πανάγιον Πνεῦμα εἶναι ἡ ὑγεία μας! Ὁ Ἐπίσκοπος εἶναι ὁ πρωτεύθυνος ἰατρός τοῦ Νοσοκομείου καί οἱ Πρεσβύτεροί τῆς Ἐκκλησίας εἶναι οἱ λοιποί ἰατροί καί νοσοκόμοι. Ἀσθενεῖς ὅλοι, τῶν ἰατρῶν καί τοῦ πρωτευθύνου συμπεριλαμβανομένων! Δέν διακρίνω λοιπόν καλούς καί κακούς ἀνάμεσά σας, ἀλλά μόνο ἀγαπημένους συνασθενεῖς μου πού ὀφείλω μέ κάθε τρόπο νά βοηθήσω νά εὕρουν τήν θεραπεία καί σωτηρία τους καί στήν προσπάθεια αὐτή νά εὑρίσκω καί ἐγώ τήν ἰδική μου! Μέ ἀπασχολεῖ πολύ καί μέ πονεῖ, ἀγαπητοί μου, ἡ δοκιμασία τοῦ λαοῦ μας ἐξ αἰτίας τῆς πολυεπιπέδου κρίσεως πού ἐνέσκηψε στήν Πατρίδα μας τά τελευταῖα χρόνια. Θλίβομαι βλέποντας τίς στρατειές τῶν νεοπτώχων καί τῶν ἀνέργων, τῶν νέων μέ τά ψαλιδισμένα ὄνειρα, τῶν γερόντων μέ τίς κουτσουρεμένες συντάξεις καί τίς προδομένες ἐλπίδες, τῶν ἀσθενῶν μέ τίς ἀτέλειωτες ταλαιπωρίες στό ἐξαθλιωμένο δημόσιο σύστημα ὑγείας. Ἀσφαλῶς καί ἐγώ καί οἱ συνεργάτες μου θά κάνουμε ὅ,τι εἶναι ἀνθρωπίνως δυνατόν γιά νά βοηθήσουμε ἠθικῶς καί ὑλικῶς τούς ἐμπερίστατους ἀδελφούς μας, ὡς ἄλλοι Καλοί Σαμαρεῖτες. Στό σημεῖο αὐτό ἐπικαλοῦμαι μέ θέρμη τήν καλή συνεργασία καί ποικίλη συμπαράσταση τῶν ἐντίμων Κρατικῶν Ἀρχῶν, τῶν ἀρχῶν τῆς Περιφερειακῆς καί Τοπικῆς Αὐτοδιοικήσεως, καθώς καί ὅλων τῶν κοινωνικῶν καί πολιτιστικῶν φορέων τοῦ τόπου. Ἐπικαλοῦμαι ἀκόμη τήν οἰκονομική χορηγία ἐκείνων πού εἶναι οἰκονομικῶς εὔρωστοι. Κάνω ἔκκληση στά χριστιανικά καί φιλάνθρωπα αἰσθήματά τους νά ἀνοίξουν τίς καρδιές καί τά θυλάκιά τους καί νά συνδράμουν μέ προθυμία καί ἱλαρότητα, γνωρίζοντας ὅτι «δανείζει Θεῶ ὁ ἐλεῶν πτωχόν, κατά δέ τό δόμα αὐτοῦ ἀνταποδώσει αὐτῶ» (Παροιμ. 19, 17). Κανένας στήν περιοχή μας δέν πρέπει νά μείνει ἄστεγος ἡ πεινασμένος ἡ ἀνοσήλευτος, δίχως φάρμακα ἤ ὅ,τι ἄλλο ἔχει ἀνάγκη. Εἶναι ἐπιταγή τοῦ Χριστοῦ! Καί προτίθεμαι νά κάμω θυσιαστικῶς τό πᾶν, προκειμένου νά ἀνταποκριθοῦμε ὅλοι μαζί, μέ πρῶτο ἐμένα καί σ’ αὐτή τήν θεία ἐπιταγή. Ὅμως ὀφείλω νά διευκρινίσω ἀπεριφράστως ὅτι ἡ Ἐκκλησία δέν εἶναι - 88 -

ἕνα Ὑπουργεῖο Κοινωνικῆς Προνοίας, οὔτε δικαιοῦται ἡ ὑποχρεοῦται νά ὑποκαταστήσει τό Κράτος στίς στοιχειώδεις ὑποχρεώσεις του πρός τούς – βαρύτατα ἄλλωστε φορολογουμένους – πολίτες του! Ναί, καί τό ἔργον τῆς φιλανθρωπίας εἶναι ἱερά ὑποχρέωσή της, ἀλλά δέν εἶναι αὐτό ἡ κύρια ἀποστολή της! Ἡ Ἐκκλησία πρωτίστως δίδει Χριστόν καί αἰωνιότητα! Κηρύττει τό Εὐαγγέλιον τῆς σωτηρίας, καταγγέλλει τήν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ καί συνάζει τά ἐσκορπισμένα τέκνα τοῦ Κυρίου στόν Οἶκο Του. Χαρίζει φωτισμόν ἀληθινῆς Θεογνωσίας καί χειραγωγεῖ, τούς ἐπιθυμοῦντας νά σωθοῦν, στόν Οὐράνιο Πατέρα, διά Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι. Ἀνοίγει δρόμο – τήν Ὁδόν! Διδάσκει τήν Ἀλήθεια! Χαρίζει τήν Ζωή. «Ἐγώ εἰμί ἡ Ὁδός, καί ἡ Ἀλήθεια, καί ἡ Ζωή», εἶπε ὁ Χριστός γιά τόν ἑαυτό Του (Ἰωάν. 14, 6). Καί τό κάνει αὐτό μέσω τοῦ κηρύγματος τῆς μετανοίας, τῆς καθαρτικῆς ἀσκήσεως καί τῶν θεοποιῶν Μυστηρίων, μέ κεντρικώτερο ἐκεῖνο τῆς Εὐχαριστίας, δηλ. τήν Θεία Λειτουργία. Οἱ «Βασιλειάδες», τά «Ξενοδοχεῖα τοῦ Σαμψών», τά ποικίλα φιλανθρωπικά ἱδρύματα ἔρχονται κατόπιν. Ἡ θεία Γραφή διδάσκει ὅτι «οὐκ ἐπ’ ἄρτω μόνω ζήσεται ἄνθρωπος, ἀλλ’ ἐπί παντί ρήματι τῷ ἐκπορευομένῳ διά στόματος Θεοῦ ζήσεται ὁ ἄνθρωπος» (Δεύτερον. 8,3). Πρωτεύει νά δώσουμε στόν λαό τόν ἴδιο τόν Χριστό: «Οὗτος ἐστιν ὁ Ἄρτος ὁ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ καταβάς... ὁ τρώγων τοῦτον τόν ἄρτον ζήσεται εἰς τόν αἰῶνα» (Ἰωάν. 6, 58) διεβεβαίωσε μέ κατηγορηματικότητα ὁ ἴδιος ὁ Κύριος. Προτίθεμαι λοιπόν νά εἶμαι πρωτίστως ὁ λειτουργός της Ἐκκλησίας, ὁ θύτης τῆς Εὐχαριστίας, ὁ διδάσκαλος τοῦ Εὐαγγελίου καί κήρυξ τῆς μετανοίας, ὁ παιδαγωγός εἰς Χριστόν, ὁ σύνδεσμος τοῦ ποιμνίου μου μέ τήν Κοινωνία τῶν Ἁγίων. Μέ ὅλη δήλ.τήν στρατευομένη καί τήν θριαμβεύουσα Ἐκκλησία. Καί κατόπιν ὁ ὑλικός σιτοδότης καί κοινωνικός -ἄν μου ἐπιτρέπεται ἡ ἔκφρασις- ἐργάτης καί λειτουργός. Θά ἰσχύει πάντοτε τό: «Καί τοῦτο ποιῆσαι, κακεῖνο μή ἀφιέναι» (πρβλ. Μάτθ. 23, 23), σέ διακριτική ὁπωσδήποτε ἰσορροπία. Ἡ Μητρόπολίς μας εὑρίσκεται στό κέντρον τοῦ τουριστικοῦ ἐνδιαφέροντος μυριάδων ἀνθρώπων ἀπό κάθε γωνίαν τῆς γῆς. Ἅγιος Νικόλαος, Μάλλια, Χερσόνησος, Κριτσά, Ἐλούντα, Δικταῖον Ἄντρον, Σπιναλόγκα, εἶναι ὀνόματα πρό πολλοῦ περιάκουστα σέ ὅλη τη γῆ. Τά ἀρχαιολογικά μνημεῖα, οἱ φιλόξενες ἀκτές, τό ὑπέροχο κλῖμα, ἡ ὑγιεινή κρητική διατροφή, ἡ εὐγένεια καί ἡ πρόθυμη φιλοξενία τῶν Κρητῶν καί πλεῖστοι ἄλλοι παράγοντες φέρνουν κοντά μας τόσους καί τόσους ξένους, μερικοί - 89 -

Ἡ Α.Θ.Π. ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης μετά τοῦ νέου Μητροπολίτου κ. Γερασίμου

ἀπό τούς ὁποίους κάποτε καί ἐπιλέγουν νά ἐγκατασταθοῦν μονίμως στόν τόπο μας. Καί ἀσφαλῶς πρόκειται γιά ἀνθρώπους ποικίλων νοοτροπιῶν, πολιτιστικῶν προϋποθέσεων, θρησκευτικῶν πιστευμάτων κ.ο.κ. Τό γεγονός αὐτό, πέραν τῶν πολλῶν θετικῶν του στοιχείων γιά τήν οἰκονομία καί ἀνάπτυξη τῆς περιοχῆς, καί ὄχι μόνον, κρύβει ταυτοχρόνως καί ὄχι ὀλίγους κινδύνους καί ἀρνητικές πτυχές. Γιά νά μήν παρατηροῦνται φαινόμενα ἀρρωστημένου συγκρητισμοῦ, πιθηκίσεως ἠθῶν πού δέν συμβιβάζονται μέ τά δικά μας καί ἀποχρωματισμοῦ τῆς θρησκευτικῆς καί ἐθνικῆς ταυτότητός μας, ὀφείλουμε νά ἐπαγρυπνοῦμε, δίδοντας προτεραιότητα στήν καλή ἑλληνορθόδοξη κατάρτιση τῶν παιδιῶν μας, τῶν νέων, ἀλλά καί ὅλου τοῦ πληρώματος τῆς τοπικῆς μας Ἐκκλησίας. Παράλληλα ὀφείλουμε νά εἴμαστε ἕτοιμοι γιά τήν προβολή τοῦ πνευματικοῦ θησαυροῦ τῆς Ρωμιοσύνης στούς ξένους μας, μέ διάκριση καί εὐγένεια. Προτίθεμαι λοιπόν νά δείξω ἰδιαίτερο ἐνδιαφέρον γιά τήν καλύτερη τό δυνατόν κατάρτιση καί ἐπιμόρφωση τῶν Ἱερέων μας καί ὅλων τῶν συνεργατῶν μας, τόσον ἀπό Θεολογικῆς πλευρᾶς, ὅσον καί ἀπό πλευρᾶς γνώσεως ξένων γλωσσῶν. Εἶναι ἀδιανόητο ὅλοι ὅσοι ἐργάζονται στίς πολυπληθεῖς τουριστικές ἐπιχειρήσεις τῆς περιοχῆς νά ὁμιλοῦν δυό καί τρεῖς, καί περισσότερες κάποτε ξένες γλῶσσες, καί οἱ Ἱερεῖς μας νά χρειάζονται διερμηνέα προκειμένου νά ἐπικοινωνήσουν στοιχειωδῶς μέ κά- 90 -

ποιον ξένον, ὁ ὁποῖος ἐνδεχομένως νά ἔχει καί σοβαρά πνευματικά ἐνδιαφέροντα ἤ προβλήματα, ἤ δίψα μαθήσεως σχετικά μέ τήν Ὀρθόδοξη πίστη καί ζωή μας. Τόν Ἱερέα θεωρῶ ταγό στήν τοπική κοινωνία ὅπου ζῆ καί διακονεῖ. Ὄχι οὐραγό! Γιά τούς κληρικούς μας θά εἶμαι ὁ συμπρεσβύτερος καί συνδιάκονος. Ὁ πατέρας καί ἀδελφός. Ὁ φίλος καί συμπαραστάτης. Δέν μέ ἀναπαύει ὁ ψυχρός ρόλος τοῦ ἀποστασιοποιημένου προϊσταμένου. Δέν ἀρέσκομαι στό «ἐντελλόμεθα!», ἀλλά στό ἀποστολικόν «συνεργοῦντες... παρακαλοῦμεν!» (Β Κορ. 6, 1). Ἐπιθυμῶ νά συνεργαζόμαστε καί νά συμπορευόμαστε πάντοτε «μετά πάσης ταπεινοφροσύνης καί πραότητος, μετά μακροθυμίας, ἀνεχόμενοι ἀλλήλων ἐν ἀγάπῃ, σπουδάζοντες τηρείν τήν ἑνότητα τοῦ πνεύματος ἐν τῷ συνδέσμῳ τῆς εἰρήνης» (Ἐφεσ. 4, 2-3). Νά εἴμεθα συνδεδεμένοι ὡς χορδαί μέ τήν κιθάρα, κατά τήν ὡραία εἰκόνα τοῦ Ἁγίου Ἰγνατίου τοῦ Θεοφόρου, καί μέ τήν ἀρραγῆ ἑνότητα καί τό σύμψυχόν μας νά ψάλλωμε τόν παναρμόνιο ὕμνο τῆς ἐν Χριστῷ ἀγάπης καί νά παραδειγματίζουμε τόν λαό τοῦ Θεοῦ! Ὅποιο χάρισμα, ὅποιο τάλαντον ἔχει ὁ κάθε Κληρικός μας, καλεῖται ἀπό τοῦδε νά τό καταθέσει καί νά τό ἐργασθεῖ φιλοτίμως στήν κοινή ἱερά μας προσπάθεια, πρός οἰκοδομήν τῆς Ἐκκλησίας καί δόξαν Θεοῦ. Δέν φθονῶ ποτέ τά χαρίσματα τῶν ἀδελφῶν μου! Τά χαίρομαι καί τά καμαρώνω! Αὐτό καί θά συνεχίσω νά πράττω. Ἡ εὐδοκίμηση, ἡ διάκριση, ἡ ἀριστεία τῶν Ἱερέων μου καί τῶν Διακόνων μου εἶναι καί δική μου! Ὅπως, ὤ μή γένοιτο!, καί ἡ τυχόν ἀποτυχία ἤ πτώση τους! Κατηγορία ἀνώνυμη ἤ ἐπιπόλαιη ἤ ἀτεκμηρίωτη κατά Κληρικοῦ οὐδέποτε θά δεχθῶ ἤ θά ἀνεχθῶ! Τήν ἱεροκατηγορία τήν βδελύσσομαι! Ὅπως ἐπίσης βδελύσσομαι καί ἀποκρούω ἐκ προοιμίου τήν χρήση κάθε εἴδους πλαγίου μέσου καί τρόπου γιά τήν ἐπίτευξη προσωπικῶν ἐπιδιώξεων, ὅπως προαγωγαί, μεταθέσεις κ.τ.τ. «Οἱ καλῶς προεστῶτες πρεσβύτεροι διπλῆς τιμῆς ἀξιούσθωσαν» ἀπαιτεῖ ὁ Ἀπόστολος, «μάλιστα οἱ κοπιῶντες ἐν λόγῳ καί διδασκαλία» (Α΄ Τίμ. 5,17). Αὐτό ἀκριβῶς καί προτίθεμαι νά ἐφαρμώσω μετά πολλῆς προσοχῆς καί διακρίσεως. Τά ὀφφίκια θά ἔχουν ἀντίκρυσμα φιλοτίμου καί ἐμπόνου ἐργασίας στόν ἀμπελώνα τοῦ Κυρίου καί ἀγρύπνου ἀγαπητικῆς ἐγρηγόρσεως στήν διαποίμανση τῶν λογικῶν προβάτων τοῦ Χριστοῦ. Οἱ Μοναχοί καί οἱ Μοναχές νά γνωρίζουν ὅτι θά ἔχουν ἀμέριστη τήν ἀγάπη καί συμπαράστασή μου. Αἰσθάνομαι ἀπέναντί τους ἔντονη τήν πατρική καί ἡγουμενική εὐθύνη. Ἕνα μόνον τούς ζητῶ. Νά πολιτεύωνται ὁσίως καί - 91 -

δικαίως, κατά τίς ἐπαγγελίες τοῦ ἀγγελικοῦ σχήματος των καί νά προσεύχωνται ἐκτενῶς γιά τό λαό μας, γιά τούς Κληρικούς μας καί γιά τόν ταπεινό τους Ἐπίσκοπο. Νά εἶναι ὑπόδειγμα ἀρετῆς καί ἀναμμένη λαμπάδα καθαρᾶς προσευχῆς! Αὐτή ἡ προσευχή εἶναι ἡ ἀναπνοή τῆς Ἐκκλησίας! Ἡ προσευχή εἶναι τό βαρύ κατά τοῦ διαβόλου ὅπλο ὅλων τῶν Χριστιανῶν καί ἔτι μᾶλλον τῶν ἱερωμένων καί μοναχῶν. Τά Μοναστήρια μας προσδοκῶ νά εἶναι ἀσίγαστες ἑστίες προσευχῆς τόσο γιά τούς Μοναχούς καί τίς Μοναχές, ὅσο καί γιά τούς φιλομόναχους προσκυνητές. Ἡ στοργή μου θά καλύπτει ἀμέριστη τούς Ἱεροψάλτες μας, τούς ὁποίους καί θεωρῶ πάντοτε, ὅπως καί τούς Ἀναγνῶστες, ὡς Κληρικούς, ἐκλεκτά μέλη τοῦ κατώτερου, λεγόμενου, Κλήρου, τούς Ἐπιτρόπους, τούς Κατηχητές καί τίς Κατηχήτριες, τούς Νεωκόρους, τό προσωπικό της Μητροπόλεως καί τῶν Ἱδρυμάτων μας, ὅλους τούς ἐκλεκτούς συνεργούς μας στό ἐκκλησιαστικό καί στό φιλανθρωπικό ἔργο τῆς τοπικῆς μας Ἐκκλησίας. Ἡ εὐχή μου καί ἡ ἔγνοια μου θά τούς συνοδεύουν ὅλους νυχθημερόν. Ἡ Μητρόπολίς μας, ἀδελφοί μου, ἔχει τό προνόμιον, ἐκτός ἀπό Μητρόπολις τῆς Ἡμιαυτονόμου Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης, νά εἶναι, ὅπως καί ὅλες οἱ Μητροπόλεις τῆς Νήσου, καί Μητρόπολις τοῦ πανσέπτου Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου. Εἴμεθα τέκνα τῆς σεβασμίας Μητρός Ἐκκλησίας τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ὑπό τήν σκέπη καί προστασία τοῦ ἑκάστοτε Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου. Ἐπιθυμῶ ὁ σύνδεσμος αὐτός νά εἶναι οὐσιαστικός καί εὐδιάκριτος ὄχι μόνον ἀπό μέρους τοῦ Μητροπολίτου καί τῶν κληρικῶν, ἀλλά καί ἀπό μέρους ὅλου τοῦ λαοῦ. Ὅλοι μαζί νά ἔχωμε τήν ψυχή καί τήν καρδία μία μέ τόν Παναγιώτατο Πατριάρχη μας, πού εἶναι ὄχι μόνον ὁ Πρῶτος της Ὀρθοδοξίας, ἀλλά καί ὁ Ὕπατος τοῦ εὐσεβοῦς Γένους μας. Ὁ Θεός στό πρόσωπο τοῦ Πατριάρχου Βαρθολομαίου, μᾶς ἐχάρισε ἕναν ὁραματιστή, μεγαλόπνοο καί ὄντως μέγα Πρωθιεράρχη, πού στήν εὐλογημένη 25ετια τῆς Πατριαρχίας του ἔχει ἀνεβάσει κατακόρυφα τό κῦρος τοῦ Θρόνου καί τῆς Ρωμιοσύνης ἐνώπιον ὅλης της οἰκουμένης. Καταθέτω εὐλαβῶς ἐνώπιόν του, καί κατά τήν ἐπίσημον αὐτή ὥρα, τόν βαθύτατο σεβασμό, τήν ἀφοσίωση, τήν υἱϊκή ἀγάπη καί εὐπείθειά μου. Θά εἶμαι εὐτυχής νά τόν ὑποδεχθοῦμε ἐν καιρῷ εὐθέτω ἐρχόμενο ξανά στή Μητρόπολή μας, νά μᾶς εὐλογήσει καί νά μᾶς ἁγιάσει, ὅπως ἔκαμε καί ἐπί τοῦ μακαριστοῦ καί ἁγίας μνήμης σεβαστοῦ προκατόχου μου Νεκταρίου. Προχωρῶν πρός τήν κατακλείδα εὐχαριστῶ ἀπό κέντρου ψυχῆς τήν - 92 -

Αὐτοῦ Θειοτάτη Παναγιότητα τόν Οἰκουμενικό Πατριάρχη μας γιά τήν μεγάλη τιμή νά ἀποστείλει ὡς ἐκπρόσωπό του τόν Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Ἀδριανουπόλεως κ. Ἀμφιλόχιο, καθώς καί τόν ἴδιο τόν εὐγενῶς ἀνταποκριθέντα καί ἐλθόντα ἅγιο Ἀδελφό. Ὁμοίως ἀπό καρδίας εὐχαριστῶ τόν μέχρι σήμερα Τοποτηρητή τῆς Μητροπόλεώς μας πολυσέβαστό μου Ἀρχιεπίσκοπο Κρήτης κ. Εἰρηναῖο, γιά τούς κόπους στούς ὁποίους προθύμως ὑπεβλήθη κατά τήν διάρκεια τῆς Τοπoτηρητείας καί γιά τήν πολλή ἀγάπη καί φιλόστοργη μέριμνα πού ἔδειξε στό ποίμνιό μου. Εὐχαριστῶ θερμῶς τούς σεβαστούς συνεπισκόπους μου, Ὁ Σεβ. Μητροπολίτης τούς Σεβασμιωτάτους ἈρχιεΠέτρας καί Χερρονήσου κ. Γεράσιμος ρεῖς τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης χοροστατῶν ἐν Φαναρίῳ γιά τήν ἀγάπη καί τήν ἐμπιστοσύνη, πού ἐπέδειξαν πρός τήν ταπεινότητά μου καί ὅλους τους παρισταμένους καί συμπροσευχομένους Ἀδελφούς ἁγίους Ἀρχιερεῖς, τῶν ὁποίων καί τίς εὐχές ἐπικαλοῦμαι. Εὐχαριστῶ ὅλους γενικῶς τούς παρισταμένους καί ἰδιαιτέρως ὅσους διήνυσαν μακράν ὁδόν γιά νά ἔλθουν καί νά τιμήσουν τήν τοπική μας Ἐκκλησία κατά τήν ἐνθρόνιση τοῦ νέου Ποιμενάρχου της. Εὐχαριστῶ τόν Πανοσιολ. Πρωτοσύγκελλον τῆς Μητροπόλεώς μου, γιά τά αἰσθήματα ἀγάπης τοῦ ἱεροῦ κλήρου καί τοῦ εὐσεβοῦς ποιμνίου, τά ὁποῖα μου διερμήνευσε καί ὅσους ἐκοπίασαν καί ἐργάστηκαν φιλότιμα γιά τήν προετοιμασία τῆς σημερινῆς ἡμέρας. Χαιρετίζω θερμά τούς ἐντιμώτατους ἐκπροσώπους τῶν Κρατικῶν Ἀρχῶν, τούς ἐντιμώτατους ἄρχοντες τῆς Περιφερειακῆς καί τῆς Τοπικῆς - 93 -

Αὐτοδιοικήσεως, πάντας τούς τά πρῶτα φέροντες ἐκλεκτούς παρισταμένους καί ὅλο τόν πολυαγαπημένο μου πιστό Λαό τῆς Μητροπόλεώς μας, τά παιδιά καί τούς νέους – τήν πολλή ἐλπίδα μας, τούς ἄνδρες καί τίς γυναῖκες, τούς σεβαστούς μου γέροντες καί τίς γερόντισσες, τούς ἐκπαιδευτικούς καί τούς λοιπούς ἀνθρώπους τῶν γραμμάτων, τούς θεράποντες τῆς ὑγείας, τούς καλλιτέχνες, τούς λογάδες καί τούς ἀνθρώπους τοῦ καθημερινοῦ μόχθου. Ἀκόμη, ὅλους τους ἐμπερίστατους, τούς ἐν ἀσθενείᾳ, τούς ἐν φυλακῇ, τούς μέ ὁποιονδήποτε τρόπο δοκιμαζόμενους, καθώς καί τά ξενιτευμένα τέκνα τῆς Ἐπαρχίας μου πού ἀναζήτησαν ἕνα γλυκύτερο τεμάχιο ἄρτου ἤ εὐδοκιμοῦν ὡς ἐπιστήμονες καί ἐρευνηταί ἤ καί Κληρικοί σέ ἄλλες χῶρες, στά τέσσερα σημεῖα τῆς γῆς. Σ’αὐτά εὐλαβῶς συγκαταλέγω τόν σεβαστό Σητειακό Μητροπολίτη Προικονήσου κ. Ἰωσήφ, ὁ ὁποῖος μας ἀναπαύει πάντοτε καί τιμᾶ τήν Κρήτη μέ τούς ἀπαράμιλλους λόγους καί ποιήματά του, τόν συντοπίτη μας Μητροπολίτη Γαλλίας κ. Ἐμμανουήλ, τόν σεβαστό μας Θεοφιλέστατο Ἐπίσκοπο Λεύκης κ. Εὐμένιο, ἀρχαῖο ἀδελφό τῆς Μονῆς τῆς Κρουσταλένιας, οἱ ὁποῖοι λαμπρύνουν τήν ἀρχιερατεία τους ὅπου καί ἄν διηκόνησαν ἡ διακονοῦν καί ἐπικαλοῦμαι τίς ἅγιες εὐχές καί προσευχές του.. Ἡ ἀγάπη μου, φίλτατοι, σᾶς συνοδεύει ὅλους καί παρακαλῶ καί ἱκετεύω τόν Θεό νά σᾶς χαρίζει ὑγεία, δύναμη, ὑπομονή, προκοπή, μακροημέρευση, εὐδοκίμηση σέ κάθε ἔργο ἀγαθό, σταθερότητα στήν Πίστη καί στά ἰδανικά τοῦ εὐσεβοῦς Γένους μας. Δέν θά σᾶς κουράσω περισσότερο! Μαζί μέ τόν Ἀπόστολο Παῦλο καί ἐγώ, «παρακαλῶ ὑμᾶς, ἀδελφοί, διά τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ καί διά τῆς ἀγάπης τοῦ Πνεύματος συναγωνίσασθαί μοι ἐν ταῖς προσευχαῖς ὑπέρ ἐμοῦ πρός τόν Θεόν... Ὁ δέ Θεός τῆς εἰρήνης, μετά πάντων ὑμῶν. Ἀμήν». (Ρώμ. 15, 30 & 33).

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΝ

ΑΝΑΚΟΙΝΩΘΕΝΤΑ ΚΑΙ ΕΓΚΥΚΛΙΟΙ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΣΥΝΟΔΟΥ

- 95 -

ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΝ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟΝ ΙΕΡΑ ΕΠΑΡΧΙΑΚΗ ΣΥΝΟΔΟΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΚΡΗΤΗΣ

ΑΝΑΚΟΙΝΩΘΕΝ Ἡ Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, συνῆλθε σήμερα 3 Φεβρουαρίου 2016 στό Ἡράκλειο σέ ἔκτακτη Συνεδρία καί ἐνημερώθηκε διά Σεπτῶν Πατριαρχικῶν Γραμμάτων τοῦ Παναγιωτάτου Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου καί τῆς Ἁγίας καί Ἱερᾶς Συνόδου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, γιά τήν Ἀπόφαση νά συγκληθεῖ ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, μετά ἀπό τόσους αἰῶνες, στήν Κρήτη, ἀπό 18 ἕως 27 Ἰουνίου 2016, ὅπως ἀποφασίσθηκε στό Σαμπεζύ τῆς Ἑλβετίας, ἀπό τή Σύναξη τῶν Προκαθημένων τῶν Ἁγιωτάτων Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, πρίν ἀπό λίγες ἡμέρες. Ἡ Ἱερά Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, μέ ἀφορμή τήν τιμητική αὐτή Ἀπόφαση γιά τή σύγκληση στήν Κρήτη, «τοῦ ἱστορικοῦ τούτου γεγονότος ἐν τοῖς Ὀρθοδόξοις Ἐκκλησιαστικοῖς χρονικοῖς τῆς τελευταίας χιλιετίας», κατά τούς λόγους τοῦ Παναγιωτάτου, τό ὁποῖο θά ἀποτελέσει ἐκκλησιαστικό σταθμό γιά τήν Ὀρθόδοξη Οἰκουμένη καί τόν κόσμο ὁλόκληρο, ἐκφράζει βαθύτατες καί εὐγνώμονες εὐχαριστίες πρός τήν Α.Θ.Π. τόν Οἰκουμενικό Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαῖο, γιά τήν τιμή καί τήν ἐμπιστοσύνη πρός τήν ἀφοσιωμένη θυγατέρα τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, τήν Ἡμιαυτόνομη Ἐκκλησία τῆς Κρήτης. Οἱ ἐργασίες τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, θά πραγματοποιηθοῦν στούς φιλόξενους χώρους τῆς Ὀρθοδόξου Ἀκαδημίας Κρήτης, στό Κολυμπάρι Κισάμου καί θά πλαισιωθοῦν ἀπό Ἱερές Ἀκολουθίες, μέ ἀποκορύφωμα τήν Κυριακή τῆς Πεντηκοστῆς, κατά τήν ὁποία θά τελεσθεῖ συλλείτουργο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου καί τῶν Μακαριωτάτων Προκαθημένων τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, στόν Ἱερό Μητροπολιτικό Ναό Ἁγίου Μηνᾶ Ἡρακλείου. Τέλος, ἡ Ἱερά Σύνοδος προσκαλεῖ μέ ἰδιαίτερη χαρά, τόν Ἱερό Κλῆρο, τίς Μοναχικές Ἀδελφότητες, τίς Ἀρχές καί τόν εὐσεβῆ καί πιστό Λαό τῆς Μεγαλονήσου νά συμμετάσχουν στίς Ἱερές Ἀκολουθίες, οἱ ὁποῖες θά ἀνακοινωθοῦν ἐγκαίρως καί λεπτομερῶς μελλοντικά καί θά πλαισιώσουν τίς ἐργασίες τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Ἡ Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης - 96 -

ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΝ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟΝ ΙΕΡΑ ΕΠΑΡΧΙΑΚΗ ΣΥΝΟΔΟΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΚΡΗΤΗΣ

ΑΝΑΚΟΙΝΩΘΕΝ Ἡ Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, συνῆλθε σήμερα 3 Μαρτίου 2016 στό Ἡράκλειο, σέ Συνεδρία, καί ἐκτός ἀπό τά τρέχοντα ὑπηρεσιακά θέματα, ἀσχολήθηκε μέ τό θέμα τῆς προετοιμασίας τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία θά συγκληθεῖ στήν Κρήτη, τόν προσεχῆ Ἰούνιο. Ἡ Ἱερά Σύνοδος συζήτησε τό θέμα τῆς καύσεως τῶν νεκρῶν καί ἐνημερώνει τόν διακρινόμενο γιά τήν πίστη καί τήν ἀγάπη του πρός τήν Ὀρθόδοξη Παράδοση Κρητικό Λαό ὅτι ἡ ταφή τῶν κεκοιμημένων ἀποτελεῖ στοιχεῖο τοῦ Πολιτισμοῦ καί τῆς ταυτότητάς μας καί ἐκφράζει τήν τιμή καί τό σεβασμό πρός τήν ἱερότητα τοῦ ἀνθρωπίνου σώματος. Μάλιστα, ἡ Ἱερά Σύνοδος ἀποφάσισε νά ἀπευθύνει Συνοδική Ἐγκύκλιο, τήν Κυριακή τῆς Σταυροπροσκυνήσεως, γιά τό θέμα αὐτό, προκειμένου νά ἐνημερωθεῖ ὁ εὐσεβής Λαός τοῦ Θεοῦ. Ἐπί πλέον, τήν Ἱερά Σύνοδο ἀπασχόλησε τό φλέγον θέμα τῶν προσφύγων καί οἱ ἀνησυχητικές διαστάσεις πού ἔχει λάβει στόν Τόπο μας τίς τελευταῖες ἡμέρες, ἀπευθύνει δέ ἔκκληση πρός κάθε ἁρμόδιο Φορέα καί Ὄργανο, γιά τήν ἀπό κοινοῦ ἀντιμετώπιση τοῦ ὅλου θέματος, μέ τίς δέουσες ἐνέργειες καί ἀποφάσεις. Ταυτόχρονα, ἡ Ἐκκλησία Κρήτης, ὅπως ἔπραξε καί κατά τό παρελθόν, θά συμπαρασταθεῖ, ἀπό τό ὑστέρημά της, στίς ἀνάγκες τῶν ἐμπεριστάτων καί πονεμένων συνανθρώπων μας, ἀνεξαρτήτως θρησκείας καί φυλῆς. Ἡ Ἱερά Σύνοδος, μέ τήν εὐκαιρία τῆς ἀρχῆς τοῦ κατανυκτικοῦ Τριωδίου, εὔχεται ὅλοι νά διέλθουμε μέ ἀληθινή μετάνοια καί κατάνυξη τήν ἐρχόμενη περίοδο τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, νά ἀξιωθοῦμε δέ νά ἑορτάσομε μέ πνευματική εὐφροσύνη καί ἐλπίδα τήν Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου μας. Ἀπό τήν Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης

- 97 -

Συνοδική Ἐγκύκλιος περί τῆς καύσεως τῶν νεκρῶν Πρός τούς Αἰδεσιμωτάτους Κληρικούς, τούς Ὁσιωτάτους Μοναχούς καί τόν εὐσεβῆ Λαό τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης Ἀγαπητοί ἀδελφοί, παιδιά τῆς Ἐκκλησίας, Βρισκόμαστε ἤδη στό μέσον τῆς πορείας τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς καί ἡ Ἁγία μας Ἐκκλησία λιτανεύει τόν Τίμιο Σταυρό, γιά τήν πνευματική ἐνίσχυση τοῦ πιστοῦ λαοῦ Της, ὁ ὁποῖος προσμένει τήν Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου. Ἡ προσκύνηση τοῦ Σταυροῦ, κατά τήν πορεία πρός τό Ἅγιο Πάσχα, ὑπενθυμίζει τή Σταυρική Θυσία τοῦ Κυρίου, «ὑπέρ τῆς τοῦ κόσμου ζωῆς» (Ἰω. 6,51). Ἡ Ὀρθόδοξη ἐμπειρία, τό θεμέλιo τῆς σταυροαναστάσιμης ζωῆς, δέν βρίσκεται στήν ἀνακούφιση συναισθημάτων μίας ἰδεολογικῆς χριστιανικῆς πρόσληψης ἤ ἐντός τῆς διαπάλης τῆς ἀποδεικτικότητας, τῶν ἀπόψεων καί τῶν διαφοροποιήσεων τῶν διαφόρων διδαγματιστῶν, ἀλλά ἐντός τῆς κατά χάριν σχέσης μέ τόν Ἰησοῦ Χριστό καί τό συνάνθρωπο. Ὁ Τίμιος Σταυρός εἶναι ἀναμφίβολα τό ἱερό σύμβολο τῆς Ἐκκλησίας πού προϋποθέτει τρόπο ζωῆς ὡραιότητας καί ἐσωτερικῆς σχέσης μέ τόν Πανάγαθο Θεό καί δέν ἀποτελεῖ ἕνα νεκρό διακριτικό σημεῖο μίας ἰδέας κάποιας μερίδος ἀνθρώπων, οἱ ὁποῖοι ὀνομάζονται χριστιανοί. Τίποτα στόν ἐσωτερικό πνευματικό ἀγῶνα, δέν ἀτενίζεται ὡς δήλωση ὁμάδας, κάποιας ἀόριστης μεταφυσικῆς προοπτικῆς. Ἡ ἁγιοπατερική Ὀρθόδοξη Παράδοση καί ζωή, στό βάθος της, ὄχι μόνο κατανοεῖ, ἀλλά ζεῖ μέ τή μετάνοια καί ὁρᾶ κατά χάριν ἐντός τῆς ἁγιάζουσας Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία ἀγάλλεται «εἰ μή ἐν τῷ σταυρῷ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ» (Γαλ. 6,14), δηλαδή, «παρά μόνο στό σταυρό τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ». Τό βίωμα τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς, θεωρούμενο ὅπως παραπάνω, δηλαδή μέσῳ τῆς μένουσας κατάστασης τῆς χάριτος καί ὄχι μέσῳ τῆς πρόσκαιρης ἐπικράτησης τῆς μίας ἤ τῆς ἄλλης ἐξωτερικῆς προτίμησης, πού γέννησε τό φρόνημα τοῦ σύγχρονου ἐγωκεντρισμοῦ, δέν διαιρεῖ, ἀλλά ἑνώνει. Ἡ Ἐκκλησία τό ἀντλεῖ ἀπό τό ταμεῖο τῆς χάριτός Tης καί γιά τό λόγο αὐτό δέν δέχθηκε, οὔτε δέχεται τόν μανιχαϊστικό διαχωρισμό ψυχῆς καί σώματος. Τό θέμα τῆς σύγχρονης ἀπαξίωσης τοῦ ἀνθρωπίνου σώματος μέ τήν - 99 -

καύση του, θυμίζει τήν ὑποτίμηση τοῦ σώματος ἀπό αἱρετικές διδασκαλίες παρελθόντων αἰώνων, πού θεωροῦσαν τό σῶμα ὡς «δεσμωτήριο» τῆς ψυχῆς. Ἀντίθετα, ἡ Ὀρθόδοξη Παράδοση, σέβεται ὁμοίως τό σῶμα μέ τήν ψυχή, τό ἁγιάζει, τό μυρώνει, τό σαβανώνει, τό μοιρολογεῖ, τό διαβάζει καί τό ἐνταφιάζει, μέ τιμή καί ἱερή ἐξόδια ἀκολουθία, γιά νά ἐπιστρέψει εἰς «γῆν ἐξ ἧς ἐλήφθη» (Γεν. 3,19). Ἡ ἐσχατολογική προοπτική πού ἀνοίγεται γιά τόν χριστιανό μέ τή διαβεβαίωση τοῦ Κυρίου, ὅτι ὅποιος πιστεύει σέ Ἐκεῖνον, «κἄν ἀποθάνη ζήσεται» (Ἰωάν. 11,25), ἐκφράζεται ἐνδεικτικά μέ τήν παράδοση τοῦ ἐνταφιασμοῦ, ὅπου τά σώματα «καθεύδουν» στόν τάφο καί ἀναμένουν τήν ἀνάσταση, κατά τό πρότυπο τοῦ Ἰδίου, ὁ ὁποῖος σταυρώθηκε, ἐνταφιάσθηκε καί ἀναστήθηκε. Γι᾿ αὐτό καί ὁ Ἱερός Χρυσόστομος ὑπογραμμίζει ὅτι οἱ χῶροι ἐνταφιασμοῦ τῶν κεκοιμημένων ὀνομάζονται «κοιμητήρια», διότι «οἱ τετελευτηκότες καί ἐνταῦθα κείμενοι, οὐ τεθνήκασιν, ἀλλά κοιμῶνται καί καθεύδουσιν» (P.G. 49, 349). Ἐπιπροσθέτως, τά Ἱερά Λείψανα τῶν Ἁγίων, τά ὁποῖα μυροβλύζουν καί εὐωδιάζουν, ἐπιτελοῦν θαύματα καί προμηνύουν τήν Ἀνάσταση (Ἅγ. Συμεών Νέος Θεολόγος), ἁγιάζουν τόν τόπο καί ὅσους βρίσκονται σέ αὐτόν (Μέγας Βασίλειος), κατατίθενται στήν Ἁγία Τράπεζα τοῦ Ἱεροῦ Θυσιαστηρίου, στούς Ἱερούς Ναούς, καταδεικνύουν μέ τόν πλέον περίτρανο τρόπο, ὄχι μονάχα τήν ἱερότητα τοῦ ἀνθρωπίνου σώματος, μέσῳ τῶν Ἱερῶν Μυστηρίων τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλά καί τή σπουδαιότητα τῆς πράξεως τοῦ ἐνταφιασμοῦ στή ζωή της. Ἡ Ἁγιογραφική καί Πατερική Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας, οἱ διαχρονικές καί αἰώνιες ἀξίες της, τό λειτουργικό βίωμα τῶν χριστιανῶν μέ τίς ποιμαντικές προεκτάσεις του, καθώς ἐπίσης καί τά Ἱερά Λείψανα τῶν Ἁγίων, καταδεικνύουν τόν σεβασμό τοῦ σώματος καί τήν ἱερότητά του, ὑποδεικνύουν δέ στόν χριστιανό τή στάση πού θά πρέπει νά τηρεῖ γιά τή διαφύλαξή του. Ἐπί πλέον, ὁ ἐνταφιασμός τοῦ σώματος, οἱ περιθανάτιες καί μεταθανάτιες φροντίδες τῶν συγγενῶν, οἱ ἐπισκέψεις στό μνῆμα τοῦ προσφιλοῦς τους προσώπου στό Κοιμητήριο, λειτουργοῦν θεραπευτικά πρός τούς πιστούς καί συντελοῦν στήν πνευματική οἰκοδομή τους, καθώς ἀναλογίζονται τό πεπερασμένο τῆς ἀνθρώπινης ὕπαρξης καί ἀναστοχάζονται τήν προοπτική τῆς ἐν Χριστῷ Ἀναστάσεως. Ἰδιαιτέρως τά Ἱερά Μνημόσυνα ἐπιτελοῦνται σέ τακτές χρονικές στιγμές πού ἔχουν καθορισθεῖ ἀπό τήν Ἱερά Λειτουργική Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας, γιά τήν - 100 -

ἀνάπαυση τῶν κεκοιμημένων, ὅπως ἀκριβῶς καί ἡ μνημόνευσή τους στήν Ἱερή Πρόθεση τῆς Ἐκκλησίας, κατά τή Θεία Λειτουργία. Ἡ Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, μέ ἀφορμή τή γενικώτερη προβληματική πού ἀναφύεται κατά διαστήματα, ὡς πρός τό ζήτημα τῆς καύσεως τῶν νεκρῶν, σπεύδει νά ὑπενθυμίσει πρός τό φιλόθεο πλήρωμά της, ὅτι ἡ μακραίωνη Ἐκκλησιαστική Παράδοση τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, τό λειτουργικό Της βίωμα, καθώς ἐπίσης τά στοιχεῖα πού συνάγονται ἀπό τίς τοπικές παραδόσεις τῆς Μεγαλονήσου, μαρτυροῦν ὑπέρ τοῦ ἐνταφιασμοῦ καί ὄχι ὑπέρ τῆς καύσεως τῶν σωμάτων. Μαζί μέ αὐτά ἡ Τοπική μας Ἐκκλησία αἰσθάνεται τήν ἀνάγκη νά ἐπισημάνει πρός κάθε ἄνθρωπο τῆς Μεγαλονήσου, ὅτι σέβεται τίς διάφορες ἐπιλογές, ἀλλά προτρέπει καί γιά τήν ἐπίσκεψη σέ κάποιο Ἀρχαιολογικό Μουσεῖο, ὅπου ὑπάρχουν καί ἐκτίθενται λάρνακες τῶν ἀρχαίων προπατόρων μας Μινωϊτῶν, οἱ ὁποῖες μαρτυροῦν περίτρανα ὅτι δέν ἔκαιγαν τά σώματα, ἀλλά τά τοποθετοῦσαν μέσα σ᾽ αὐτές μέ τιμές σπονδῶν, φέροντες τά σώματα σέ ἐμβρυακή στάση, γιά νά ἐπιστρέψει τό σῶμα στή γῆ, στήν ἴδια θέση πού ἦλθε ὡς ἔμβρυο στήν κοιλία τῆς μητέρας πού τό γέννησε. Τό ἴδιο καθώριζε καί ὁ Ἀρχαιοελληνικός Πολιτισμός, ὅπου ἡ ταφική φροντίδα καί ἡ ἀπόδοση τιμῆς στά νεκρά σώματα ἦταν πράξη ἱερή. Ὁ Πολιτισμός μας εἶναι πολιτισμός ταφῆς καί ὄχι καύσεως ἤ λήθης τῶν ἀνθρωπίνων σωμάτων. Εὐλαβεῖς χριστιανοί καί τέκνα ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά, Μέ τή Συνοδική μας αὐτή Ἐγκύκλιο, ἡ Ἐκκλησία τῆς Κρήτης ὑπενθυμίζει στούς Ὀρθόδοξους Κρῆτες ὅτι, τό διαχρονικό λειτουργικό βίωμα τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, μᾶς καλεῖ νά σταυρώσουμε τό θέλημα τοῦ ἐγωϊσμοῦ, μάλιστα σέ καιρούς ποικίλων ἀκαταστασιῶν καί νά τιμήσουμε ἀγόγγυστα τήν Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία παραγγέλλει τόν ἐνταφιασμό καί ὄχι τήν καύση τῶν νεκρῶν. Σύμφωνα μέ τή μακραίωνη Ἱερά Παράδοση τῆς Ἁγίας μας Ἐκκλησίας, τό λειτουργικό της βίωμα, τήν πολιτισμική κληρονομιά τῆς Μεγαλονήσου, προτρέπομε τούς χριστιανούς νά ἀποφεύγουν πράξεις, οἱ ὁποῖες ἀντιστρατεύονται τό σῶμα καί δέν οἰκοδομοῦν (Α’ Κορ. 10, 23· 6, 12). Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος σημειώνει: «οὐδείς γάρ ποτέ τήν ἑαυτοῦ σάρκα ἐμίσησεν ἀλλά ἐκτρέφει καί θάλπει αὐτήν, καθώς καί ὁ Κύριος τήν ἐκκλησίαν, ὅτι μέλη ἐσμέν τοῦ σώματος αὐτοῦ, ἐκ τῆς σαρκός αὐτοῦ καί ἐκ τῶν ὀστέων αὐτοῦ» (Ἐφ. 5, 29-30), δηλαδή, «κανείς ποτέ δέ μίσησε τή δική του σάρκα, ἀλλά τήν τρέφει καί τήν περιθάλπει καθώς καί ὁ Χριστός - 101 -

τήν ἐκκλησία γιατί εἴμαστε μέλη τοῦ σώματός του ἀπό τή σάρκα αὐτοῦ καί ἀπό τά ὀστᾶ αὐτοῦ». Ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία τῆς Κρήτης προτρέπει ὅλα τά παιδιά της νά μένουν πιστά στίς Παραδόσεις της, ἔτσι ὥστε νά δοξάζεται τό Ὄνομα τοῦ Θεοῦ, «ἐν τῷ σώματι ὑμῶν καί ἐν τῷ πνεύματι ὑμῶν, ἅτινά ἐστι τοῦ Θεοῦ» (Α’ Κορ. 6, 20), δηλαδή νά δοξάζετε τόν Θεόν «μέ τό σῶμα σας καί μέ τό πνεῦμα σας, τά ὁποῖα εἶναι τοῦ Θεοῦ», καί νά μαρτυροῦμε πάντοτε καί μέ κάθε τρόπο τήν ἱερότητα τοῦ σώματος, πού ἀποτελεῖ ἔμψυχη εἰκόνα καί πλάσμα τοῦ Θεοῦ. Μέ τίς σκέψεις αὐτές, οἱ ὁποῖες ἀποτελοῦν τήν ἔκφραση τῆς πατρικῆς μας ἀγωνίας, ἀλλά καί τήν εὐθύνη μας, ὡς Ποιμένων, καταθέτομε τήν ἀλήθεια τῆς Ἐκκλησίας μας, σᾶς εὐλογοῦμε πατρικά καί σᾶς εὐχόμαστε νά πορεύεσθε στόν ἀγώνα τῆς ζωῆς, μέ θάρρος καί δύναμη, νά σηκώνετε τόν προσωπικό σας σταυρό, ὡς μετοχή στό Σταυρό τοῦ Κυρίου μας, ὁ ὁποῖος ὁδηγεῖ στήν Ἀνάσταση. Καλό ὑπόλοιπο τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς καί μέ ὑγεία καί δύναμη Θεοῦ νά ἑορτάσομε τήν Ἁγία Ἀνάσταση! Μέ πατρικές εὐχές καί ἐν Κυρίῳ ἀγάπη † Ὁ Κρήτης Εἰρηναῖος, Πρόεδρος † Ὁ Γορτύνης καί Ἀρκαδίας Μακάριος † Ὁ Ρεθύμνης καί Αὐλοποτάμου Εὐγένιος † Ὁ Κυδωνίας καί Ἀπoκoρώνoυ Δαμασκηνός † Ὁ Λάμπης, Συβρίτου καί Σφακίων Εἰρηναῖος † Ὁ Ἱεραπύτνης καί Σητείας Εὐγένιος † Ὁ Πέτρας καί Χερρονήσου Γεράσιμος † Ὁ Κισάμου καί Σελίνου Ἀμφιλόχιος † Ὁ Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου Ἀνδρέας

Σημείωσις: Ἡ Ἐγκύκλιος αὐτή νά ἀναγνωσθεῖ στούς Ἱερούς Ναούς κατά τήν Κυριακή τῆς Σταυροπροσκυνήσεως, 3η Ἀπριλίου 2016.

- 102 -

ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟΝ ΜΕΛΕΤΕΣ

- 103 -

Πατριάρχης Μελέτιος Μεταξάκης

Μελέτιος Μεταξάκης καί Κανονικές ἐπιλογές1 Ἀρχιμ. Νήφων Βασιλάκης, Δρ. Κανονικοῦ Δικαίου Professore (inv.) Pontiﬁcio Istituto Orientale Roma - Vatican Διδάσκων Πατριαρχικῆς Ἀνωτάτης Ἐκκλησιαστικῆς Ἀκαδημίας Κρήτης Καθηγητής (ἐπισκ.) τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τῆς Ἀπουλίας εἰς Ἰταλίαν

Ἀντιπρολογικά Εὐχαριστῶ τόν Πανάγαθο Θεό2 , γιά τήν δυνατότητα νά ἀπευθύνω λίγες σκέψεις, σχετικῶς πρός τό πρόσωπο καί τό ἔργο τοῦ Μελετίου Μεταξάκη, ἰδιαίτερα γιά τίς Κανονικές αὐτοῦ ἐπιλογές, ὅσα, δηλαδή, πολλά πράγματι καί σπουδαῖα ὄντως, ἔπραξε ἐπίσημα καί ἐμφανῶς σέ θέματα νομοκανονικοῦ ἐνδιαφέροντος κυρίως, ἀλλά καί πάλι λόγῳ τοῦ μεγάλου αὐτῶν ἀριθμοῦ καί τῆς πανθομολογουμένως διαχρονικῆς σπουδαιότητός τους, μόνον κατ´ ἐπιλογήν μερικά θά παρουσιάσω ἐν συντομίᾳ. «Μελέτιος Μεταξάκης καί κανονικές ἐπιλογές», ἐπιλέξαμε μόνο ὁρισμένα σαφῶς ἀπό ἐκεῖνα, πού κανονικῶς πρόσφερε ὡς Ποιμήν διά Συνοδικῶν Ἀποφάσεων, ἀλλά κι ἐπιστημονικῶς ὡς συγγραφέας Ὑπομνημάτων, ποικίλης ἀρθρογραφίας καί τῶν ἀκολούθων, εἰς τά ὁποῖα εὐθύς διακρίνεται τό Κανονικό του ἔργο ὑπέρ τῆς Ἐκκλησίας. α) Βιογραφικό σύντομο καί ἐν γένει οἱ κανονικές του ἐπιλογές. Γεννήθηκε στήν Παρσᾶ Νομοῦ Λασιθίου 21-9-1871. Φοίτησε στή Σχολή τοῦ Παναγίου Τάφου καί στή Θεολογική Σχολή τοῦ Σταυροῦ. Ἁγιοταφίτης, διετέλεσε γραμματεύς εἰδικῆς ἐπιτροπῆς γιά τήν σύνταξη κανονισμῶν τοῦ “ἱεροῦ Κοινοῦ” καί ἐξελέγη Ἀρχιγραμματεύς τοῦ Πατριαρχείου. Συνέβαλε στήν αὔξηση τοῦ ἀριθμοῦ τῶν σχολείων. Ἐξέδωσε βιβλία, ἵδρυσε τήν “Πρακτική Σχολή”, ὡς ἔφορος τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς 1

Πρόκειται γιά εἰσήγηση, μέρος τῆς ὁποίας (διαρκείας μικροτέρας τῶν 20 λεπτῶν) ἀνεγνώσθη ἐπιλεκτικά ἀπό τόν πονήσαντα αὐτήν, κατά τήν ‘’Μνήμη Πατριάρχου Μελετίου Μεταξάκη (1871-1935)’’, «Ἐπιστημονική Ἡμερίδα μέ ἀφορμή τά 80 χρόνια ἀπό τήν εἰς Κύριον ἐκδημίαν του», στήν Πατριαρχική Ἀνωτάτη Ἐκκλησιαστική Ἀκαδημία Κρήτης, στίς 12 μηνός Νοεμβρίου 2015. 2 Ἄλλωστε, σέ ἀνθρώπους ἤ πρός ἀνθρώπους τοῦ Θεοῦ, ἀπό τό πρωί ἀκούστηκαν πολλές ἤδη εὐχαριστίες στήν αἴθουσα αὐτή. Σχετικῶς κι ὁ ψαλμωδός προειδοποιεῖ «μή πεποίθατε ἐπ’ ἄρχοντας, ἐπί υἱούς ἀνθρώπων οἷς οὐκ ἔστι σωτηρία». - 105 -

πρότεινε τήν ἀναθεώρηση τοῦ Κανονισμοῦ της, ἐπέτρεψε λήψη διπλώματος καί σέ λαϊκούς, ἀναδιοργάνωσε τό τυπογραφεῖο κι ἵδρυσε τή “Νέα Σιών”. Ἔλαβε μέρος σέ ἀποστολές τῆς Ἐκκλησίας γιά τά Προσκυνήματα, γιά δανειακά θέματα καί κτηματικά ζητήματα. Στήν Κύπρο τό 1907 ἐπέλυσε τό Ἐπισκοπικό ζήτημα ἀπό δεκαετίας χρονίζοντος καί ἐξελέγη Μητροπολίτης Κιτίου μέ δράση συνοψιζόμενη στά κάτωθι: ἵδρυσε ἐμπορικό Λύκειο, συνέταξε Καταστατικό Χάρτη τῆς Ἐκκλησίας Κύπρου καί εἰδικούς Κανονισμούς Ἐνοριακῆς διοικήσεως καί τῶν θρονικῶν ἐπιτρόπων, κυκλοφόρησε τόν “Ἐκκλησιαστικό Κήρυκα”, δημοσίευσε μελέτες γιά τήν ἐδαφική προσάρτηση Ἐπαρχιῶν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου στά κράτη Ἑλλάδος, Σερβίας, Βουλγαρίας καί ὀργάνωσε ἄμυνα τῶν ἁγιορειτικῶν δικαίων. Τό 1918 ἐξελέγη Μητροπολίτης Ἀθηνῶν, ὅπου ἵδρυσε “Στέγη τῆς Ἐκκλησίας”, φιλανθρωπική κίνηση, φιλόπτωχα ταμεῖα, φρόντισε γιά τήν μόρφωση τοῦ κλήρου, εὐνόησε τίς ἐκδόσεις, συνέταξε «Σχέδιον Νόμου περί διοικήσεως τῆς ἐν Ἑλλάδι Ἐκκλησίας», ἔκανε περιοδεῖες, μετεῖχε σέ ἐπίσημες Ἀποστολές. Μέ ἁπλό βασιλικό διάταγμα ἀπομακρύνθηκε τῶν Ἀθηνῶν, διαμαρτυρόμενος γιά τό ἀντικανονικό3 τῆς πράξεως, μετέβη εἰς Ἀμερικήν τό 1921, ὅπου καί ἐξακολουθεῖ νά ποιμαίνει, ὀργανώνει τήν Ἑλληνικήν Ἀρχιεπισκοπήν Ἀμερικῆς, Βορείου καί Νοτίου, ἱδρύει “Ἑλληνοαμερικανικό σεμινάριο” καί ἐκλέγεται τό 1921 Οἰκουμενικός Πατριάρχης Μελέτιος Δ´ καί ἐνθρονίζεται τό 1922. Μέ τήν ὑπογραφή τῆς Συνθήκης τῆς Λωζάνης ἀναχωρεῖ γιά τό Ἅγιον Ὅρος ἀπ’ ὅπου ἀπέστειλε τήν παραίτηση του. Ἐξήρτησε ξανά ἀπό τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο τίς ἐν Διασπορᾷ Ὀρθόδοξες Ἑλληνικές Κοινότητες, ἀκύρωσε τόν Πατριαρχικό Τόμο τῆς 8-3-1908, ἵδρυσε τήν Μητρόπολη Θυατείρων κι Ἐξαρχία Δυτικῆς Εὐρώπης μέ ἕδρα τό Λονδῖνο, ὑπήγαγε τήν Μητρόπολη Αὐστραλίας ὑπό τήν πνευματική διοίκηση τοῦ Πατριαρχείου, ὡς καί τίς Ἐκκλησίες Τσεχίας καί Σλοβακίας, Ἐσθονίας, Φιλανδίας, ἔθεσε τίς βάσεις τοῦ αὐτοκεφάλου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Πολωνίας. Ἀναγνώρισε τό κῦρος τῶν Ἀγγλικανικῶν χειροτονιῶν, συγκρότησε Πανορθόδοξο Συνέδριο γιά τήν μεταρρύθμιση τοῦ Ἡμερολογίου καί λοιπά ἄλλα. 3

Γιά τήν ἔννοια τῆς ἀντικανονικότητος βλ. περισσότερα AΛΙΒΙΖΑΤΟΥ Α., Οἱ ἱεροί κανόνες καί οἱ ἐκκλησιαστικοί νόμοι, Ἀθήνα 1949 . - 106 -

Τό 1924 ἐφησυχάζον εἰς Ἀθήνας, ἔλαβε τό μήνυμα ἐκλογῆς του ὡς Πατριάρχου Ἀλεξανδρείας. Κανονικές ἐπιλογές του στό Πατριαρχεῖο αὐτό: ἀναδιοργάνωσε ἐν γένει τά πάντα, ἵδρυσε σχολεῖα, ὤθησε τό κήρυγμα, ἀνακαίνισε τό τυπογραφεῖο, ἄρχισε ἐκδόσεις, σύστησε φιλανθρωπικά ἱδρύματα, δημοσίευσε Διατάξεις οἰκονομικῆς διαχείρισης τοῦ Πατριαρχείου, ἀπέστειλε Ἐγκυκλίους περί ληξιαρχικῶν πράξεων, γιά τό βάπτισμα, τό γάμο, τήν υἱοθεσία, θανάτου, διαθήκης, ἐπιμελήθη Ὀργανισμοῦ τῶν Δικαστηρίων τοῦ Πατριαρχικοῦ θρόνου Ἀλεξανδρείας, Διατάξεως σχετικῆς πρός τά περί γάμου καί διαζυγίου, ρύθμισε τίς σχέσεις μέ τίς κοινότητες καί τά σωματεῖα, τά ἱδρύματα, συνετάχθη τότε κι ἐψηφίσθη ὁ Ὀργανικός Νόμος τοῦ Ἑλληνορθόδοξου Πατριαρχείου Ἀλεξανδρείας4, κατήργησε Μητροπόλεις καί ἵδρυσε ἄλλες, ἀποκατέστησε τό ἀρχαῖο Συνοδικό Σύστημα, διατηρώντας τινά πατριαρχικά προνόμια ἐν ἰσχύϊ. Πράγματι τεράστιο τό ἐξ ἐπόψεως κανονικῆς ἔργο του, δύσκολο κυριολεκτικά νά ἀναλυθεῖ σέ ἀληθινή ἔκταση καί βάθος. Θά ἐπιχειρήσουμε νά ἐκθέσουμε ἐνδεικτικά μικρό μέρος τῶν κανονικῶν του ἐπιλογῶν, εἰς ἀκοήν κρίσεως μέσα ἀπό τρία συγγράμματά του ὑπό διαφορετική ἰδιότητα, στό πρῶτο εἶναι Ἀρχιμανδρίτης, στό δεύτερο Μητροπολίτης Κιτίου καί στό τρίτο Μητροπολίτης Ἀθηνῶν. Διαφορά ἐντοπίζεται καί στήν θεματική τους, καθώς ἀναλυτικότερα ἀμέσως θά δοῦμε: 1. «Αἱ ἀξιώσεις τῶν ἀραβοφώνων ὀρθοδόξων τῆς Παλαιστίνης» ἐκ τοῦ Πατριαρχικοῦ Τυπογραφείου ἐξεδόθη τό 1909 εἰς τήν Κωνσταντινούπολιν. Ἐνδιαφέρον ἐξιδιασμένο ἔχει κι ἐξ ἐπόψεως ἐπιστημονικῆς καί μάλιστα ἀπό πλευρᾶς τοῦ Κανονικοῦ κι εἰδικότερα τοῦ Ἐκκλησιαστικοῦ Δικαίου. Θεωρητικά, ὡσαύτως, καί πρακτικά λίαν χρήσιμα συμπεράσματα μποροῦν νά ληφθοῦν. Ὁ Μελέτιος, ἀναφερόμενος στίς ἀξιώσεις τῶν ἀραβοφώνων Ὀρθοδόξων τῆς Παλαιστίνης, ἀπό τοῦ ἔτους 1873, μέ ἀφορμή τήν καθαίρεση τοῦ Πατριάρχου Ἱεροσολύμων Κυρίλλου τοῦ Β´ «ἀρνηθέντος νά ὑπογράψει τόν Ὄρον τῆς ἐν Κωνσταντινουπόλει Μεγάλης Συνόδου περί τοῦ βουλγαρικοῦ σχίσματος»5 κάνει σαφῶς ἀναφορά ἱστορική καί κα4

Πρός τήν καλύτερη κατανόηση τῆς ἐν λόγῳ ἐκκλησιαστικῆς διοικήσεως θά συνέβαλε πολύ ἡ ἀνάγνωση ὅσων περιέχονται εἰς ΤΖΩΡΤΖΑΤΟΥ Β., Οἱ βασικοί θεσμοί διοίκησης τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, Ἀθήνα 1977 . 5 ΜΕΤΑΞΑΚΗ Μ., Αἱ ἀξιώσεις τῶν ἀραβοφώνων ὀρθοδόξων τῆς Παλαιστίνης, Κωνσταντινούπολις 1909, 3. - 107 -

νονική στά δίκαια τῆς Ἁγιοταφικῆς Ἀδελφότητος καί τό κανονικό «ἐν Παλαιστίνῃ Ἐκκλησιαστικόν καί Προσκυνηματικόν καθεστώς” προκειμένου νά καταδείξει τεκμηριωμένα καί μέ ἀκλόνητα νομοκανονικά ἐπιχειρήματα τό ἄδικον, ἀπαράδεκτον καί ἀνίσχυρον τῶν εἰρημένων καινοφανῶν ἀτόπων ἀξιώσεων, ἀσυμφώνων πρός τό Δίκαιον, οἱ ὁποῖες «προσέλαβον τήν μορφήν κεκηρυγμένου πολέμου κατά τῆς τόν Πατριάρχην ἐκθρονισάσης Ἁγιοταφικῆς Ἀδελφότητος»6 οἱ χριστιανοί διέκοψαν τίς σχέσεις μέ τούς Ἁγιοταφίτες, ἀπεῖχαν τῶν ἱερῶν Ναῶν, κατέλαβαν μοναστήρια, προέβησαν σέ βίαιες πράξεις. Πολυμελής λαϊκή ἀντιπροσωπεία μέ σκοπιμότητα πολιτικῆς προπαγάνδας ἀπεστάλη εἰς τήν Αὐτοκρατορική Κυβέρνηση μετά δέ «τῶν μακρῶν Ἐκκλησίας καί Κυβερνήσεως διασκέψεων» ἐπῆλθε ἡ ἐπικύρωσις τοῦ «Κανονισμοῦ τοῦ Ρωμαϊκοῦ Πατριαρχείου τῆς Ἱερουσαλήμ»7, μέ τό ὁποῖο καί «κατησφαλίσθη διά νέου κυβερνητικοῦ κύρους τό αἰώνόβιον τῆς Ἐκκλησίας Ἱεροσολύμων καθεστώς»8. Ἐκκλησία καί Πολιτεία ἐξετάσαντες τίς ὡς ἄνω ἀνατρεπτικές ἀξιώσεις τίς ἀπέρριψαν «ὡς πληττούσας τάς βάσεις Αὐτάς τοῦ ἐν Παλαιστίνῃ ἐκκλησιαστικοῦ καί προσκυνηματικοῦ καθεστώτος, ὅπερ, ἀπ’ αἰώνων ἤδη ὑφιστάμενον» καί ἀποτελοῦν γιά τήν Πολιτεία ὅρον ἀπαραίτητον γιά τήν διατήρηση τῆς ἰσορροπίας «τῶν πρός ἄλληλα συγκρουομένων ἐπί τοῦ ἱεροῦ ἐδάφους τῆς Παλαιστίνης θρησκευτικῶν καί πολιτικῶν συμφερόντων» καί γιά τήν Ἐκκλησία νόμον ὑπάρξεως. Διά βεζυρικοῦ διατάγματος ἡ Ὑψηλή Πύλη ἐνετείλατο νά ἐξετασθοῦν τά αἰτήματα, τά ὁποῖα καί τελικῶς ἐκηρύχθησαν ὡς «ἀντικείμενα τῶν Κανονισμῶν καί τοῖς φιρμανίοις», διότι «τό Πατριαρχεῖον ἔχει δικαιώματα καί προνόμια δι’ ὑψηλῶν Αὐτοκρατορικῶν φιρμανίων καί Κανονισμῶν κεκυρωμένα, ἅτινα δέον νά μείνουσιν ἄθικτα»9. Ἀξιώσεις: α) ἐπίσημος ἀναγνώρισις τῶν Ἐθνικῶν Συμβουλίων, β) σύστασις Διαρκοῦς Ἐθνικοῦ Μεικτοῦ Συμβουλίου, εἰς τό ὁποῖον θά ὑπάγονται καί πάντα τά κατά διοίκησιν τοῦ Θρόνου, ἐπίβλεψις τῶν σχολείων, τῶν Ἐκκλησιῶν, τῶν οἰκονομικῶν, κινητῶν καί ἀκινήτων, (λαμβανομένων «τῶν δύο τρίτων ἐκ τῶν ὀρθοδόξων Ὀθωμανῶν λαϊκῶν»10), γ) «παραδοχή τῶν ἁπανταχόθεν τοῦ Θρόνου ἀξίων ἰθαγενῶν εἰς τόν μοναχικόν 6

Ὅ.π. Ὅ.π. 4. 8 Ὅ.π. 9 Ὅπ. 5. 10 Ὅ.π. 6. 7

- 108 -

βίον, προαγωγή αὐτῶν εἰς τούς ἐκκλησιαστικούς βαθμούς ἐξ ἴσου πρός τούς λοιπούς Μοναχούς καί μή παραδοχή μηδενός εἰς τόν Μοναχικόν βίον ἄνευ τῆς ἐγκρίσεως τοῦ Μ. Συμβουλίου»11, δ) «Ἀναθεώρησις τοῦ περί ἐκλογῆς ὀρθοδόξου Πατριάρχου τῶν Ἱεροσολύμων Κανονισμοῦ, σύνταξης νέου τοιούτου...»12, ε) «Διαμονή τῶν ἀρχιερέων ἐν ταῖς ἕδραις αὐτῶν, μή χειροτονία Ἀρχιμανδρίτου, ἱερέως ἤ διακόνου ἄνευ τῆς προηγουμένης ἐκλογῆς ὑπό τοῦ ποιμνίου αὐτοῦ, ἐγκαθίδρυσις χοροῦ ἀραβικοῦ καί χοροῦ ἑλληνικοῦ ἐν πᾶσι ἀνεξαιρέτως τούς ἱερούς ναούς»13, στ) ἑνοποίησις τῶν ταμείων τοῦ Ἱεροῦ Κοινοῦ. Ὁ Ἀρχιμ. Μεταξάκης, καθώς γράφει, ἐξέτασε «μετά πνεύματος δικαιοσύνης καί ἀμεροληψίας»14 μέ ἀσφαλές κριτήριο στήν ἐκτίμησιν τῶν ἀξιώσεων τίς βάσεις τοῦ τοπικοῦ ἐκκλησιαστικοῦ καθεστώτος. Τό σύστημα τῆς Σιωνίτιδος Ἐκκλησίας, φρουροῦ τῶν ἱερῶν προσκυνημάτων, ἀπό Μ. Κωνσταντίνου ἔχει τόν τύπο τῶν Ἱερῶν Μονῶν ὑπό μοναχῶν διοικουμένων, καί ἡ τιμή τοῦ Πατριάρχου Ἱεροσολύμων (ἦτο ἀφανής Ἐπίσκοπος Αἰλίας ὑπό τόν Μητροπολίτη Καισαρείας), ἐδόθη ἀπό τήν Α’ Οἰκουμενική Σύνοδο, ἐνώ ἡ Δ´ τόν συναρίθμησε «τῇ τετρακτύϊ τῶν τεσσάρων Πατριαρχῶν»15. Συμπεραίνει ὁ Μεταξάκης ὅτι «τό Πατριαρχικό ἀξίωμα μετά τοῦ αὐτοδιοικήτου ἐδόθη ἐξ ἀρχῆς διά τά Ἱερά Προσκυνήματα»16 καί ἡ ἐπιστασία καί διοίκησή τους προσιδιάζει σέ ἐκείνη τῶν μοναστηριακῶν ναῶν καί ὄχι τῶν ἐνοριακῶν. Μέ τήν εὔνοια τῶν βυζαντινῶν αὐτοκρατόρων πληθύνονται, οἱ μουσουλμάνοι κατακτητές, ἐπίσης, εὐνοϊκά χορηγοῦν γράμματα, τούς “ἱερούς ὁρισμούς” ἐπιβεβαίονοντας καί καθορίζοντας «καί ἀπό ἀπόψεως πολιτικῆς τό καθεστώς τῆς Μοναστηριακῆς διοικήσεως τῆν ἱερῶν προσκυνημάτων»17. Οἱ Σουλτάνοι τῆς Κωνσταντινούπολης ἐξασφάλισαν τά δικαιώματα «τοῦ Γένους τῶν Ρωμαίων, ὁ λόγος εἶναι πάντοτε περί Πατριάρχου καί Μοναχῶν Ρωμαίων ὡς δικαιούχων φρουρῶν τῶν ἐν λόγῳ δικαιωμάτων»18. 11 12 13 14 15 16 17 18

Ὅ.π. Ὅ.π. Ὅ.π. Ὅ.π. 7. Ὅ.π. Ὅ.π. 8. Ὅ.π. 9. Ὅ.π. 10. Γιά συγκεκριμένους σουλτανικούς καί χαλιφικούς ὁρισμούς βλ. 12-14. - 109 -

Ἑπομένως, ἡ διοίκηση τῶν ἱερῶν προσκυνημάτων «ἐξ ἀρχῆς διατελεῖ ἐμπεπιστευμένη εἰς τόν Πατριάρχην τῆς Ἱερουσαλήμ καί τούς περί αὐτόν Ρωμαίους Μοναχούς, ἤτοι τήν Ἁγιοταφικήν Ἀδελφότητα .... ὑπό τήν ἐπωνυμίαν ἱερόν κοινόν τοῦ Παναγίου Τάφου»19. Ὥστε σύμφωνα μέ τό ὑψηλό βεράτιον ὁ «Ρωμαῖος Πατριάρχης τῶν Ἱεροσολύμων τοῦ Παναγίου Τάφου καί τῶν ὑποκειμένων μερῶν» ἐκλεγόμενος «συνωδᾴ τῷ νόμῳ … κατέχει καί ἐξουσιάζει πανθ´ ὅσα οἱ προκάτοχοι αὐτοῦ Πατριάρχαι»20. Ὁ νόμος εἶναι ὁ αὐτοκρατορικός ὁρισμός21 κι ἡ διοίκηση τοῦ Πατριαρχείου εἶναι προσκυνημάτων καί μοναστηριῶν, κυβερνοῦν ὁ μοναχός Πατριάρχης κι οἱ περί αὐτόν μοναχοί22. Ἀπαράδεκτη ἡ πρώτη ἀξίωση περί συμβουλίων, διότι «ἐπ’ οὐδεμίας στηριζομένη οὔτε λογικῆς οὔτε νομικῆς βάσεως, προσκρούουσα δέ εἰς αὐτάς τάς θεμελιώδεις ἀρχάς, ἐφ’ ὧν ἀπ’ αἰώνων βασίζεται ἡ τῶν Παναγίων Προσκυνημάτων διοίκησις»23. Ἡ δευτέρα πάλιν περί Διαρκοῦς Μικτοῦ Συμβουλίου ἀξίωσις κατά ἐσφαλμένη μίμηση πρός τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο, ἀπορρίπτεται ὡς ἀνόμοια, «δέν δύναται νά προσαρμοσθεῖ εἰς τό διοικητικόν σύστημα τοῦ Πατριαρχείου Ἱεροσολύμων»24. Ἡ περί τῆς ἐκλογῆς τοῦ Πατριάρχου ἐπίσης «εἶναι ἀποκλειστικόν δικαίωμα τῶν μοναχῶν μελῶν τῆς Συνόδου»25. Ἡ ἀξίωση νά διαμένουν οἱ Ἀρχιερεῖς στίς ἕδρες τῶν Ἐπαρχιῶν τους νόμιμη καί δικαιοτάτη, ἀλλά παραγνωρίζει τίς ἰδιαίτερες συνθῆκες, ὁπότε ἄτοπη, ὅπως κι ἡ ἐκλογή τοῦ κλήρου ἀπό τό ποίμνιο τους, πού γίνεται σέ ἄλλα δόγματα ἀλλά ὄχι στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ἀφοῦ «οἱ ἱεροί κανόνες ρητῶς ἀπαγορεύουσιν τήν ἀνάμιξιν τοῦ λαοῦ εἰς τήν ἐκλογήν τῶν μελῶν τῆς Ἱεραρχίας»26. Θεωρητικά νόμιμη, ἀλλά ἀπραγματοποίητη κι ἡ ἀπαίτηση γιά ἀνεξαιρέτως ἀπροϋπόθετη ὕπαρξη ἀραβικοῦ 19

Ὅ.π. 14. Ὅ.π. 15. 21 Μάλιστα γιά τήν εἰδική σχέση τοῦ νόμου μέ τόν γενικότερο ἔλεγχο τῆς Ἐκκλησίας στό βυζαντινό κράτος βλ. ΠΑΠΑΣΤΑΘΗ Χ., Στοιχεῖα Ἐκκλησιαστικοῦ Δικαίου, Θεσσαλονίκη 1994, 14. 22 ΜΕΤΑΞΑΚΗ Μ., Αἱ ἀξιώσεις τῶν ἀραβοφώνων ὀρθοδόξων τῆς Παλαιστίνης, 17. 23 Ὅ.π. 22. 24 Ὅ.π. 32. 25 Ὅ.π. 36. 26 Ὅ.π. 38. 20

- 110 -

καί ἑλληνικού χοροῦ ἐν πᾶσιν! Παλαιότερα μεταγλώττισε τά λειτουργικά βιβλία τό Πατριαρχεῖον, ἀλλά δέν νομιμοποιεῖ κανένα «παραγκωνισμό τῆς ἱερᾶς γλώσσης τῶν Εὐαγγελίων»27. Μέ τίς ἀξιώσεις τους τελικῶς «ἐπιζητεῖται οὐχί νόμιμον τι καί πραγματικόν ὑπέρ τῶν χριστιανῶν τῆς παλαιστίνης ὀφέλημα, ἀλλά ριζική ἀνατροπή μερικῶς μέν τοῦ συστήματος, καθ´ ὅ ἀπό αἰώνων διοικοῦνται τά ἱερά Προσκυνήματα, γενικῶς δέ τῶν βάσεων, ἐφ ὧν ἑδράζονται»28. Ἐπιπλέον, «ὑπάρχουσι νόμοι εἰδικοί ἐκκλησιαστικοί τε καί πολιτικοί, γραπτοί τέ καί ἄγραφοι, οἵτινες εἶναι ἀνεπίδεκτοι οἱασδήποτε μετατροπῆς ἤ ἀλλοιώσεως»29. Ὁ μόνος κανονικός καί νόμιμος τύπος διοικήσεως τῶν ἱερῶν προσκυνημάτων εἶναι ἠ Μοναστηριακή αὐτοδιοίκηση, δι’ ἀτρύτων πόνων καί θαυμαστῶν ἀγώνων πρός διατήρησιν καί διαφύλαξιν αὐτῶν «ἐν τῇ πίστει τῶν πατέρων»30 διά προαιρετικῆς ἀγαθοεργοῦ πράξεως. Πρίν προχωρήσω, ἐπιτρέψατε μοι Σεβασμιώτατε Ἀρχιεπίσκοπε Κρήτης κ.κ. Εἰρηναῖε, νά πῶ ὅτι ὅταν, προσφάτως, ἐρώτησα στό ἐν Ἰταλίᾳ Συνέδριο μέ θέμα «Ἔλεος καί συγχώρησις» τόν παρελθόντα Σεπτέμβριο ἐάν θά πρέπει νά θυμόμαστε σήμερα καί τά χαλεπά, τά θλιβερά τοῦ παρελθόντος ἐγκλήματα ἤ ἄτοπα ἤ ἄδικα ἤ πολεμικά καί βλαβερά (ταχύτατα ἤ μακροχρόνια ἀνθυγειϊνά), ἔλαβα ἀπάντηση ναί γιά νά μή ἐπαναληφθοῦν ποτέ ξανά, χάριν παραδείγματος φέρω τά τοῦ Νταχάου, τό ΟΧΙ τοῦ 1821 ἤ τό ΟΧΙ τοῦ Καβάφη31, ὁπότε χωρίς καλλωπισμούς, συνωστισμούς καί παντοδαπές παρερμηνεῖες, παρουσιάζω ὅσα ἀκολουθοῦν μολόνοτι τό μοντάζ πάντοτε εἶναι χρήσιμο κατά τήν συμβουλή πού ὁ μεγάλος ἱεροεξεταστής τό μεσαίωνα δίνει στόν Ἔλ Γκρέκο προτείνοντάς του νά μήν πεῖ ποτέ ὅλη τήν ἀλήθεια στούς ἀνθρώπους, γιατί δέ θά τόν συγχωρήσουν ποτέ καί θά τό πληρώσει ἀκριβά. Σήμερα στήν ὄμορφη ἐποχή τοῦ διαλόγου, τῆς εἰρήνης, τῆς καταλλαγῆς, τῆς διαχριστιανικῆς 27

Ὅ.π. 41. Ὅ.π. 46. 29 Ὅ.π. 47. 30 Ὅ.π. 50. 31 «Σέ μερικούς ἀνθρώπους ἔρχεται μιά μέρα πού πρέπει τό μεγάλο Ναί ἤ τό μεγάλο τό Όχι νά ποῦνε. Φανερώνεται ἀμέσως ὅποιος τὄχει ἕτοιμο μέσα του τό Ναί, καί λέγοντάς το πέρα πηγαίνει στήν τιμή καί στήν πεποίθησί του. Ὁ ἀρνηθείς δέν μετανοιώνει. Ἀν ρωτιοῦνταν πάλι, ὄχι θά ξαναέλεγε. Κι ὅμως τόν καταβάλλει ἐκεῖνο τ’ ὄχι −τό σωστό− εἰς ὅλην τήν ζωή του». 28

- 111 -

καί διαθρησκειακῆς συνεργασίας, καί τῆς πολυπολιτισμικῆς δημιουργικῆς συνυπάρξεως ὅσα ἀκολουθοῦν ἠχοῦν ἐνδεχομένως παράφωνα, ἀλλά διηγοῦνται ἀληθινές καταστάσεις, πολύ σκληρές, τίς ὁποῖες καί ἀντιμετώπισε στερρῶς, εὐστρόφως καί ἐπιτυχῶς ὁ Μελέτιος Μεταξάκης μέσα ἀπό πολλές καί διαφορετικές θέσεις. Ἐπίσης, κάποτε στήν τηλεόραση συναντᾶται προειδοποιητική εἰδοποίηση: “ἀκολουθεῖ διαφήμιση ἤ ἀκολουθεῖ πολιτικό μήνυμα” ἤ πρό τῆς σχετικῆς προβολής ταινίας προηγεῖται τό σῆμα ἤ ἡ ἔνδειξη «κατάλληλο, κατάλληλο μέ ἄδεια τοῦ κηδεμόνα ἤ κατάλληλο γιά ἄνω τῶν 15 ἐτῶν ἤ καί μόνο γιά ἐνηλίκους», θεωρῶ ὅμως ὅτι ἐδῶ ὅλοι μας εἴμαστε ἐνήλικες κι ἔτσι θά μπῶ στό δεύτερο βιβλίο ἀπό ἐκεῖνα πού ἀνέφερα καί μάλιστα χωρίς ἄλλη ἰδιαίτερη εἰδοποίηση, διότι ἐάν μετά ἀπό πλέον τι τῶν 80 χρόνων ὅσα ἀκολουθήσουν μᾶς φανοῦν ἐνδεχομένως πικρά ἤ λυπηρά ἤ μόνο περίεργα, καταλαβαίνουμε πόσο πολλαπλασίως ἔτσι θά ἦταν τήν ἐποχή πού ὁ Μελέτιος Μεταξάκης τά ἀντιμετώπιζε ὄχι θεωρητικά καί ἀκαδημαϊκά καί ἐκ τοῦ ἀσφαλοῦς a posteriori ὅπως ἐμεῖς τώρα, ἀλλά ὁλοζώντανα κι ἀληθινά. 2. Μελετίου Μεταξάκη, Μητροπολίτου Κιτίου, Τό Ἅγιον Ὄρος καί ἡ Ρωσική πολιτική ἐν Ἀνατολῇ, Ἀθήνα 1913. Μέσα ἀπό τήν μακραίωνη κι ἔνδοξον ἱστορία παρουσιάζεται τό Ἅγιον ‘Ὄρος ὡς «μνημεῖον αἰώνιον τῆς εὐσεβείας»32, περιγράφονται θησαυροί τέχνης, τρόποι ἀσκήσεως, ἀλλά καί μέ «ὑγρούς τούς ὀφθαλμούς ἐκ τῶν χαρμοσύνων δακρύων, διότι εἶδαν καί ἐψηλάφησαν τό εἴδωλον τῶν ἐλπίδων αὐτῶν» κι «εὑρέθησαν ἀντιμέτωποι πρός τό πνεῦμα τοῦ κόσμου τό ἰδιοτελές καί ἄδικον, τό πάσῃ μηχανῇ ἀγωνιζόμενον νά ἀποσπάσει ἀπό τῶν χειρῶν αὐτῶν τόν πολύτιμον θησαυρόν»33, πραγματεύεται τήν «ἀδικίαν, ἦτις ἐμελετήθη κατά δίκαίων ἱερῶν». Ὑπεβλήθη εἰς δοκιμασίαν σκληράν ἡ φιλία μέ τήν Ρωσσίαν, διότι παρασύρθηκε «εἰς πολιτικήν κατηφέρειαν ἀπό τοῦ Κριμαϊκοῦ πολέμου καί ἐντεῦθεν ὑπό πολιτικῶν αὐτῆς καί διπλωματῶν ξένων πρός τά αἰσθήματα καί τά ἰδεώδη τῆς ὀρθοδοξίας»34.

Μελετίου Μεταξάκη, Μητροπολίτου Κιτίου, Τό Ἅγιον Ὄρος καί ἡ ρωσική πολιτική ἐν Ἀνατολῇ, Ἀθήνα 1913, 5. 33 Ὅ.π. 34 Ὅ.π. 7. - 112 -

Ὁ Μελέτιος γράφει χαρακτηριστικά «ὑπόβοηθῶν τις αὐτήν πρός εὕρεση τῆς ἀπολεσθείσης ἰσορροπίας παρέχει ἀληθινήν ἐκδούλευσιν ὄχι μόνον εἰς τόν ἀδικούμενον Ἑλληνισμόν, ἀλλά καί εἰς τήν ἀδικοῦσαν Ρωσίαν»35. Μέ τήν ἀπελευθέρωση τοῦ Ἁγίου Ὄρους «μοναχοί πάντες ἀνεξαρτήτως γλώσσης καί φυλής στιγμιαίως εὑρέθησαν εἰς τούς ναούς ἀσπαζόμενοι ἀλλήλους νά ψάλλουν τά ἄσματα τῆς Ἀναστάσεως. Οἱ κώδωνες ὑπέρχιλίων ναῶν ἐπλήρουν τόν ἀέρα ...»36. Σύμφωνα μέ ὅσα ἀναφέρει ὁ Μεταξάκης, ἡ κυβέρνηση τοῦ Βενιζέλου ἀρχικά ὑποχώρησε στίς ρωσικές ἀξιώσεις, νά μήν παραχωρηθεῖ τό Ἅγιον Ὄρος στήν Ἑλλάδα, στή Μονή Ζωγράφου ἐγκαταστάθηκε ἀπόσπασμα βουλγαρικοῦ στρατοῦ37. Ἡ Ρωσία ἐπιθυμεῖ τό Ἅγιον Ὄρος «νά ἀποτέλεσει πολιτικῶς τε καί ἐκκλησιαστικῶς αὐτόνομον δημοκρατίαν ὑπό Πρόεδρον τόν Οἰκουμενικόν Πατριάρχην»38, ἄλλοτε πάλι ἔκανε λόγο γιά διατήρηση κι ἀμετάβλητο τοῦ ἐν ἰσχύϊ διοικητικοῦ καθεστώτος. Ἐνδιαφέρον δέν ἔδειχναν ἡ Σερβία καί τό Μαυροβούνιο, Σύμμαχοι τῆς Ἑλλάδος, ἀλλά ἡ Βουλγαρία, ἡ Ρουμανία, ἡ Αὐστροουγγαρία, κι ἡ Ρωσία. Ἡ Ἀγγλία ὑπό τήν προστασία της διέθετε πρεσβυγενεῖς Ἐκκλησίες, τό Πατριαρχεῖο Ἀλεξανδρείας, τήν Ἐκκλησία Κύπρου καί τήν Ἀρχιεπισκοπή Σινᾶ, μέ πνευματικά δικαιώματα στό πανορθόδοξο ἱερό προσκύνημα39. Ἡ Ρωσία προσέκρουε «εἰς θεμελιώδεις κανονικάς διατάξεις τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, αἵτινες δέν ἐπιτρέπουσιν οὔτε εἰς τούς μοναχούς νά συγκροτήσωσιν ἀνεξάρτητον Πολιτείαν κατά τήν κοσμικήν αὐτῆς ἔννοια, οὔτε εἰς τόν Οἰκουμενικόν Πατριάρχην νά χειριστεῖ ἐξουσίαν κοσμικήν»40. Στήν συνδιάσκεψιν τῶν Πρεσβευτῶν ἡ Ρωσία διατύπωσε «ἔδαφος οὐδέτερον ὑπό τήν πνευματικήν δικαιοδοσίαν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου καί ὑπό τήν προστασία τῶν ὀρθοδόξων Κρατῶν»41. Τό ρωσικό ὑπόμνημα περιεῖχε τά ἑξής: ἀναγνώριση τοῦ Ἁγίου Ὄρους ὡς οὐδετέρου ἐδάφους ὑπό τήν προστασία τῶν ὀρθοδόξων κρατῶν, μέ ἐσωτερική αὐτοδιοίκηση, ἴδιες διοικητικές καί δικαστικές ἀρχές, μέ Συνέλευση ἐξ 35

Ὅ.π. Ὅ.π. 13. Ἡ ἀνωτάτη τοῦ Ὄρους ἀρχή συνῆλθε εἰς Συνεδρία ΜΕ ἔκτακτον σχετικήν, ἑξαμελής ἐπιτροπή ἁγιορειτῶν παρέλαβαν τά ὅπλα (30 τόν ἀριθμόν) ἀφωπλίζουσα τόν στρατόν (ἀποτελούμενον 12 στρατιῶτες, 38 τελωνοφύλακες). 37 Ὅ.π. 28. 38 Ὅ.π. 31. 39 Ὅ.π. 32. 40 Ὅ.π. 41 Ὅ.π. 36

- 113 -

ἀντιπροσώπων ὅλου τοῦ μοναχικοῦ πληθυσμοῦ τοῦ Ὄρους, μέ συλλογή νόμων, μέ διάκριση ἀστικῶν καί ποινικῶν ὑποθέσεων ἀπό τίς πνευματικές, μέ ἀλλαγές στό δίκαιο περί κτήσεως ἀκινήτων καί τροποποίηση τοῦ βακουφικοῦ συστήματος κυριότητας»42. Λυπηρές σκηνές ἐκτυλίχθηκαν μεταξύ Ρώσων μοναχῶν τῆς μονῆς Ἁγίου Παντελεήμονος καί τῆς ρωσικῆς σκήτης τοῦ Ἁγίου Ἀνδρέου μέ ἀφορμή ὀνοματολατρεία43. Ἡ στοιχειώδης δικαιοσύνη ἐπιβάλλει στόν Μεταξάκη νά ἀναφέρει ὅτι ὁ Ρῶσος πρέσβυς στήν Κωνσταντινούπολη Κόμης Ἰγνάτιεφ τό 1875 «εἶχε πλῆρες δίκαιον νά ὑπερηφανεύηται διότι διά τῆς ἐκλογής Ρώσου Ἡγουμένου ἐν τῇ Μονῇ τοῦ Ἁγίου Παντελεήμονος ἐκέρδισε μίαν τῶν εἴκοσι κυριάρχων Μονῶν τοῦ Ἄθω ὑπέρ τῆς Ρωσίας»44. Ἕνα ἔτος μετά, δηλ. τό 1876 «κανονισμός, κῦρος νόμου ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας διά διατάγματος Σουλτανικοῦ περιβληθείς, ἠσφάλιζε πλέον ἤ ἐπαρκῶς ὅτι ἐφαίνετο ζητοῦσα παρά τῆς Τουρκίας ἡ Ρωσική Κυβέρνηση διά τῆς παρατεθείσης διατάξεως τῆς ἐπιβληθείσης διά τοῦ ξίφους συνθήκης ἐκ τῆς πράξεως ὅμως ἐκείνης ἔδει νά προέλθη δικαίωμα ἐνεργοῦ ἐνδιαφέροντος ὑπέρ τοῦ Ἁγίου Ὄρους, εἰδικῶς ἐν ὀνόματι τῶν ρωσικῶν προσώπων καί ἰδρυμάτων»45. Ὑπογραμμίζει τό ἄδικον τῶν ρωσικῶν ἰδιοτελῶν βλέψεων ὁ Μεταξάκης καί τό ἀδικαιολόγητο τῶν ἀξιώσεών τους νά γίνουν κυρίαρχοι τοῦ Ἁγίου Ὄρους, μάλιστα ἄνευ «οὐδεμίας κατά τό ἀνθρώπινο δίκαιο δεδικαιολογημένης αἰτίας νά λάβη μερίδιον ἐκ τῶν καρπῶν τῆς νίκης τῶν μικρῶν προστατευομένων αὐτῆς ἰδιαίτερα δέ εἰς βάρος τῆς Ἑλλάδος εἰς ἥν ἀνήκει γεωγραφικά τό Ἅγιον Ὄρος καί πολεμικῷ καί ἐθνολογικῷ καί ἱστορικῷ καί γεωγραφικῷ ἥτοι ἀνθρωπίνῳ δικαιώματι»46. Οὐδετεροποίηση τοῦ Ἁγίου Ὄρους σήμαινε πρακτικά συγκυριαρχία καί «ἠδύνατο διά θρησκευτικῶν προσχημάτων νά ἐπιβάλλει χεῖρα κυριαρχικήν ἐπί τῆς ἀθωνίτιδος χερσονήσου, ἔστω καί μέ συμμετοχή ἄλλων ... ἀλλά μικροί τινές καί ἀδύνατοι τούς ὁποίους ἕν βλοσυρόν βλέμμα θά ἤρκει νά ἀπομακρύνει τοῦ κοινοῦ γεύματος»47. 42

Ὅ.π. 36. Ὅ.π. 37. Μέ ἀφορμή τόν βουλγαρικό πόλεμο, παραδόθηκε τό ἀπόσπασμα τῶν Βουλγάρων στρατιωτῶν τῆς Μονῆς Ζωγράφου. Τότε ἡ Ρωσία διαμαρτυρήθηκε γιά τό σχετικό γεγονός. 44 Ὅ.π. 43. 45 Ὅ.π. 44. 46 Ὅ.π. 53. 43

- 114 -

Ἡ ἐμμονή τῆς Ρωσίας στήν πανορθόδοξη συγκυριαρχία τοῦ Ἁγίου Ὄρους δείχνει σαφῶς ὅτι πρόκειται γιά ζήτημα «θίγον παλαίτατα ἐκκλησιαστικά καθεστώτα»48. Τό πολιτικό πρόγραμμα τῆς Ρωσίας ἦταν «πρόγραμμα προστασίας τῶν ὁμοδόξων αὐτῆς, ἔνθεν μέν κατά τῆς τουρκικῆς κακοδιοικήσεως, ἔνθεν δέ κατά τοῦ ἐκ τῶν δυτικῶν προπαγανδῶν κινδύνου τῆς ἐν Ἀνατολῇ Ὀρθοδοξίας. Αὐτός ὁ Κριμαϊκός πόλεμος ἐξερράγη ἐν ὀνόματι τῶν δικαιωμάτων καί προνομίων τῶν ὑπό τήν Τουρκία ὀρθοδόξων»49. Ἡ ἀκριβής τήρηση τοῦ καθεστῶτος, τό ὁποῖο προκύπτει ἀπό τά προνόμια πού ἀλληλοδιαδόχως χορηγήθηκαν ἀπό Σουλτάνου κι ἐπικυρώθηκαν ἀπό διαδόχους τους, ἀποτέλεσε ἀπαίτηση τῶν Ρώσων, διαφορετικά ἡ διακύβευση τους θεωροῦνται ὑπό τῆς Ρωσίας ἀφορμή κι αἰτία εὐλόγου καί δικαίου πρός τήν Τουρκίαν πόλεμου50. Ἡ ἀτυχής, ὅμως, ἔκβαση τοῦ πολέμου γιά τήν Ρωσία τήν μετέβαλε δυστυχῶς, ἀλλά πραγματικῶς, ἀπό προστάτιδα τῶν ὁμοδόξων σέ προστάτιδα τῶν ἐν Ἀνατολῇ εἰδικῶν ρωσικῶν συμφερόντων. Παρακμή, πανσλαβιστικοί κύκλοι, πύκνωση ρωσικῶν θρησκευτικῶν ἱδρυμάτων, μέ ἀφαίρεση ἀπό ἑλλήνων ἤ δι’ ἱδρύσεως51. Πράκτορες εἰδικοί τῆς νέας κατεύθυνσης ἀνέλαβαν μέ ζῆλο τήν ἔξαρση τῶν ἱερῶν ὀνομάτων τῆς Ἀνατολῆς μέ ἐξαγωγή χρήματος ἱδρύουν μοναστήρια, ἐκκλησίες, προσκυνήματα, ξενῶνες. Ἡ ρωσική πολιτική βασιζομένη ἐπί μοναχῶν καί μοναστηριῶν διήρεσε τό ὀρθόδοξο σέ ἑλληνικό καί ρωσικό, ὥστε «οἱ τέως ἀδελφοί γίνονται ἀλλήλων πολέμιοι ... ἐπιτίθενται οἱ Ρῶσοι δι’ ὅλων αὐτῶν τῶν δυνάμεων τοῦ χρήματος -πρωτίστως τοῦ χρήματος- τῆς πολιτικῆς ἰσχύος τῆς ἐκμεταλλεύσεως τῆς ἐθνολογικῆς ἤ γλωσσολογικῆς συνθέσεως τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ὀργανισμοῦ, τῶν μεταξύ τῶν ἑλληνικῶν ἀνθρωπίνων ἀδυναμιῶν, τῶν οἰκονομικῶν δυσχερειῶν, τάς ὁποίας οἱ ἴδιοι δημιουργοῦσι καί ἐπαυξάνουν, ἁρπάζοντες τάς ἐν τῷ κράτει αὐτῶν ἑλληνικάς μοναστηριακάς περιουσίας»52. Χαρακτηριστικό γνώρισμα τῆς βαρύτητος τῶν γενομένων ὅτι «ἐκμεταλλεύονται ἀκόμη καί τάς ἐκ τῶν τουρκικῶν καταπιέσεων ἤ τάς ἐκ 47 48 49 50 51 52

Ὅ.π. 51. Ὅ.π. 54. Ὅ.π. 56. Ὅ.π. 59. Ὅ.π. 60. Ὅ.π. 67. - 115 -

τῶν προπαγανδιστῶν τῆς Δύσεως στενοχωρίας καί δέν παραλείπουσιν οὐδέν μέσον ἐξυπηρετικόν τοῦ σκοποῦ αὐτῶν»53. Μικρό ἐνδεικτικά παραθέτω ἀπόσπασμα ἀπό Ἐπιστολές τοῦ 1873 τοῦ στρατηγοῦ Ἰγνάτιεφ πρός τόν προϊστάμενον τῆς Πνευματικῆς Ἀποστολῆς “μυστικῶς δύναμαι νά σᾶς ἀνακοινώσω ὅτι τήν Κυριακή τοῦ Θωμᾶ θά ἐκθρονιστεῖ ὁ Ἄνθιμος (Οἰκουμ. Πατριάρχης) καί θά ἐνθρονιστεῖ ὁ Ἰωακείμ .... Σημ. Πρόκειται περί Ἰωακείμ Β´ ὁ ὁποῖος κατόπιν παρέδωκεν εἰς τούς Ρώσους τήν Μονήν Ἁγ. Παντελεήμονος ... ἐθραύσαμεν τόν αὐχένα τοῦ Ἀνθίμου ἀλλά διά τῆς πανουργίας συγκρατεῖται ἀκόμη ἐπί νήματος ... ἐάν ἐνίοτε ἡ πρεσβεία λυπεῖ διά τινων ἐμποδίων τόν Μακαριώτατον ... τοῦτο γίνεται ἐπί τῷ σκοπῷ ἵνα καταστῇ αὐτῷ αἰσθητόν ὅτι ἄνευ τῆς ἡμετέρας βοηθείας ἤ ἄνευ τῆς ἡμετέρας συγκαταθέσεως δέν θά ἐπιτυγχάνει»54. Διαφορά μεταξύ τῶν Ἁγίων Τόπων καί τοῦ Ἁγίου Ὄρους στό νομοκανονικό καθεστώς τά χρόνια τοῦ Μεταξάκη ἦταν «ἡ διεθνής κυριότης καί προστασία τῶν ἐν Παλαιστίνῃ προσκυνημάτων, ὅπερ δέν ὑπάρχει ἐν Ἁγίῳ Ὄρει» καί ἡ «συνεκτικότης τοῦ ὀργανισμοῦ τῆς Ἁγιοταφικῆς Ἀδελφότητος», καθώς «τά δικαιώματα τά ἐνασκούμενα κατά νόμον ὑπό Ρωμιῶν μοναχῶν τῆς Ἁγιοταφικῆς Ἀδελφότητος εἶναι ἀδύνατον νά ἐνασκηθῶσιν ὑπό κληρικῶν Ρώσων, Ἀράβων, κλπ. Τῶν ὁποίων ἐπιθυμία «εὕρισκε πάντοτε τεῖχος ἀνυπέρβλητον τάς διαμαρτυρίας τῶν συγκυριάρχων, ἐπικαλουμένων τό καθεστώς»55. ‘’Τά χατισερίφια (ἱερά σουλτανικά Διατάγματα) διά τοῦ ὅρου Ρούμ ἀναφέρονται’’ σχετικῶς. Τό ἱερόν Κοινόν τοῦ Παναγίου Τάφου ἀπεδείχθη ὀχύρωμα δυσάλωτον, περιλαμβάνοντας τό σύνολον τοῦ ἀγάμου κλήρου τῆς Ἐκκλησίας τῶν Ἱεροσολύμων. Ρῶσοι πράκτορες ἀγόρασαν ξενῶνες κι ἤθελαν νά ἰδρύουν ναούς, ἀλλά «δέν ἐπιτρέπεται Ναοῦ ἀνέγερσις ἄνευ κανονικῆς ἀδείας τοῦ τῆς Ἐπαρχίας Ἐπισκόπου ... προηγεῖτο ἡ ἔκδοσις ἐγγράφου κανονικῆς καί Νομικῆς ἰσχύος ... Πατριαρχικοῦ Σιγγιλίου ... ὁ ἐπιτραπείς ἰδιωτικοῦ κτιτορικοῦ Δικαίου Ναός δέν δύναται ποτέ νά μετατραπεῖ οὔτε εἰς ἐνοριακόν οὔτε εἰς μοναστηριακόν»56. 53

Ὅ.π. 68. Ὅ.π. 55 Ὅ.π. 77. π.χ “ὅταν ἠκούσθη ὅτι ὁ Πατριάρχης θά εἰσέρχετο εἰς τόν Ναόν τῆς Ἀναστάσεως ἐν συνοδείᾳ κλήρου ἐνοριακοῦ ἀραβικοῦ ... τό Γαλλικόν Προξενεῖον διαμαρτυρηθέν προειδοποίησεν ὅτι οἱ Λατίνοι Μοναχοί τῆς Κουστωδίας θά ἐματαίουν καί διά τῆς βίας ἀκόμη τήν τοιαύτην τοῦ καθεστώτος παραβίασιν”. 56 Ὅ.π. 78. 54

- 116 -

Ἀντιθέτως τό Ἅγιον Ὄρος παρουσιάζει σύστημα ἀποκεντρωτικόν κι εὐάλωτον, ἀφοῦ κάθε μία Μονή τῶν εἴκοσι ἀποτελεῖ ἴδιον αὐτοτελῆ ὀργανισμόν57. «Ἡ πνευματική ἐξουσία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, λεπτόν δεσμοῦ νήμα, ἕνεκα τοῦ αὐτοδιοίκητου προνομιακοῦ καθεστῶτος τοῦ Ἁγίου Ὄρους ... εἶναι Δίκαιον νά ὁμολογηθεῖ διά τούς ἁγιορείτας ὅτι εἶναι περισσότερον ἐπαίνου ἄξιοι δι’ ὅτι περιέσωσαν ἤ μομφῆς δι’ ὅτι ἀπώλεσαν»58. Πρό τοῦ Κριμαϊκοῦ πολέμου οἱ Ρῶσοι μοναχοί ἦταν 10-20 στή Σκήτη τοῦ Προφήτου Ἠλιού, σέ 5-10 Καλύβας καί σέ Κοινόβια59. Ἡ ἀνάμιξη ξένων προξένων, ἡ ἀπόπειρα ἐκρωσισμοῦ τοῦ Κουτλουμουσίου μέ τήν ἐγκατάσταση ρωσόφιλου ἡγουμένου, προηγήθηκε διαφθορά συνειδήσεων, ἐπηκολούθησε βίαια διά τῆς πολιτικῆς ἀρχῆς ἔξωσις τοῦ νομίμου ἡγουμένου ... ὅμως οἱ βίᾳ ἐκβληθέντες πολῖτες τῆς Ἰονίου Πολιτείας ἐπικαλέσθηκαν τήν συνδρομή τῆς Ἀγγλίας κι ἐπέτυχαν νά ἐπανέλθουν στή θέληση τους τά πράγματα60. Μετά τήν τραγωδία τῆς Μονῆς Ἁγίου Παντελεήμονος κατανόησαν ὅτι οἱ Μονές ὅλες διατρέχουν κίνδυνο. Ρῶσοι μέ χρήματα καταφθάνουν γιά νά ἀγοράσουν ὅλη τήν χερσόνησο τοῦ Ἄθω, “Αἱ ἁρμόδιοι ἀρχαί οὐδέ τολμῶσι νά ἐρευνήσωσι τά διαβατήρια τῶν νεηλύδων μοναχῶν ... τό Ἅγιον Ὄρος καλύπτεται ὑπ’ ἀναριθμήτων πρωτοβαθμίων καί δευτεροβαθμίων μοναστηριακῶν οἰκοδομημάτων ἐν εἴδει φρουρίων οἰκοδομουμένων μετά μεγαλοπρεπῶν θόλων καί ὑπερυψηλῶν πύργων ρωσικοῦ ρυθμοῦ ... προκλητικοί ζωηροί χρωματισμοί....»61. Δέν ἀνταποκρίνονται στήν “ἀρετή τῆς σεμνότητας, τῆς νομιμοφροσύνης καί τοῦ σεβασμοῦ τῶν ἀλλοτρίων δικαίων ... τό ρωσικό μοναστήριον ... θεωρεῖται πολιτικόν πρακτορεῖον κεκαλυμμένον ὑπό θρησκευτικόν πέπλον ... δέν ὑπάρχει πλέον ἀνάγκη ὀξυδερκοῦς βλέμματος πρός κατανόησιν τῶν προθέσεων τῶν ρωσικῶν παραγόντων»62. Χαρακτηριστικά ἀναφέρει ὁ Μεταξάκης «ἡ νέα πολιτική τῆς Ρωσίας κατεύθυνσις ἀριδήλως περιστρέφεται περί ἄξονα τοῦ ὁποίου οἱ πόλοι εὑρίσκονται ὁ μέν ἐπί τῆς κορυφῆς τοῦ Ἄθω ὁ δέ ἐπί τῆς κορυφῆς τοῦ 57 58 59 60 61 62

Ὅ.π. 79. Ὅ.π. 80. Ὅ.π. 81. Ὅ.π. 88. Ὅ.π. 82. Ὅ.π. 93. - 117 -

Γολγοθᾶ»63. Οἱ ἁγιορεῖτες Ρῶσοι μοναχοί ἀγοράζουν γῆ καί ἱδρύουν ἐξαρτήματα τῆς μονῆς τους στή Σιθωνία, στό Μαρμαρᾶ, στήν Προποντίδα, στό Γαλατᾶ, στήν Κωνσταντινούπολη, στά Ἱεροσόλυμα, στήν Παλαιστίνη. Μάλιστα ἡ κατάσταση φαίνεται ἔγινε ἀνεξέλεγκτη καί γιά τήν ἴδια τήν ρωσική Ἐκκλησία ἀφοῦ ἐξαπολύει πλέον πολλά ἀδιάκοπα συνοδικά Ἐγκύκλια Γράμματα, στά ὁποῖα καταγγέλλει στό χριστεπώνυμο πλήρωμα γέροντας ρωσικῶν κελιῶν ὡς ἀπατεώνας κι ἐκμεταλλευτές τῆς εὐσέβειας καί ἁπλότητας τοῦ πιστοῦ λαοῦ. Ὡστόσο, πρόκειται γιά εὐνοούμενους τοῦ Τσάρου, ὁ πρέσβυς εἶναι ἐπίτιμος πρόεδρος τῆς Ἀδελφότητός των καί τό ἀνώτερο προσωπικό τῆς πρεσβείας ἐπίτιμα μέλη. Ἡ κορυφή τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης ἀναφέρεται στό ὑπ’ ἀριθμ. Πρωτ. 4872/25-61912 Γράμμα γιά τήν ἀντικανονική αὐτή ἀνωμαλία καί τήν πολυτάραχη διατριβή τῶν κελλιωτῶν, καταφανῆ καί σοβαράν παραβίασιν τοῦ ἰσχύοντος καθεστῶτος καί Συνοδικῇ διαγνώμῃ ἀπαιτεῖ σύμφωνα μέ τούς θεσμούς καί τό καθεστώς νά τεθῆ συντόμως ὁριστικό τέρμα στήν ἐν λόγῳ παραβίαση64. Πρόκειται γιά ἀνατροπή τοῦ καθεστώτος, ἀδιαφορία στίς κανονικές διατάξεις καί τά ἔθιμα65, ἀγύρτικη ἐκμετάλλευση, παρεκτροπές, ταραχές, σύγχυση, αἰσχροκέρδεια, πολυτέλεια, διαφθορά, ἀνυποταξία66. Συμπεραίνει ὁ Μεταξάκης σχετικῶς ὅτι “οἱ μοναστηριακοί καί σκητιῶται πειθαρχοῦν στήν τάξη καί τούς νόμους, ἐνῶ οἱ κελλιῶτες εἶναι ἀνυπότακτοι καί ἑπομένως ἀναγκαῖοι γιά τίς πραξικοπηματικές κι ἀνεύθυνες κατακτήσεις. Τό νά εἶναι ἠθικοί ἤ ἀνήθικοι λίγο ἐνδιαφέρει τούς προστάτες τους, ἀρκεῖ νά αὐξάνονται οἱ κτήσεις τους67. Κι ἐπειδή παρόλα αὐτά μειονεκτοῦν σέ ἱδρύματα, δηλ. μονές, σκῆτες, καλύβες, καθίσματα, ἡσυχαστήρια, δίνουν βαρύτητα στόν ἀριθμό, ὁπότε φτάνουν στό σημεῖο νά γίνουν ἀριθμητικά περίπου οἱ μισοί τῶν Ἑλλήνων μοναχῶν κατέχοντας μία μόνον Μονή68. 63

Ὅ.π. 93. Ὅ.π. 107. 65 Περισσότερα γιά τά ἐκκλησιαστικά ἔθιμα καί τήν νομοκανονική τους θεώρηση βλ. ΡΟΔΟΠΟΥΛΟΥ Π., Ἐπιτομή Κανονικοῦ Δικαίου, Θεσσαλονίκη 2005, 64. 66 Μελετίου Μεταξάκη, Μητροπολίτου Κιτίου, Τό Ἅγιον Ὄρος καί ἡ ρωσική πολιτική ἐν Ἀνατολῇ, 108. 67 Ὅ.π. 111. 68 Ὅ.π. 129. 64

- 118 -

Ἡ σχετική συνδιάσκεψη τῶν ἕξι Μεγάλων Δυνάμεων στό Λονδῖνο καθώρισε τά περί Ἁγίου Ὄρους ὡς ἐδάφους ἀνεξάρτητου, μέ διατήρηση τοῦ Πολιτεύματός του, Σύναξη 20 κυρίαρχων Μονῶν, μέ ἀστυνομική δύναμη, χωρίς πολεμικά πλοῖα στά ὕδατά του, μά παραχωρητήρια ἔγγραφα χρήσης γῆς καί μέ τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο69 Ἀνώτατη Πνευματική Ἀρχή καί κατ’ ἔφεση Δικαστήριον70. Μερικά ἀποσπάσματα μόνο παραθέσαμε ἀπό τό Ὑπόμνημα τῆς ἱερᾶς Κοινότητος τοῦ Ἁγίου Ὄρους πρός τόν Σερ Ἐδουάρδ Γκρέυ, Πρόεδρον τῆς ἐν Λονδίνῳ συνδιασκέψεως τῶν Πρεσβευτῶν: «ἐλάβαμε γνώση τοῦ Ὑπομνήματος ὅπερ συνταχθέν ὑπ’ ἀνδρός ἀγνοοῦντος παντελῶς τήν ἐκκλησιαστική νομοθεσίαν ... ἀντικατάσταση αὐτοῦ δι’ ἄλλου καινοφανοῦς καί ὅλως ξένου πρός τό Ἐκκλησιαστικόν ἡμῶν πολίτευμα...»71. Ἀκολουθοῦν72 παραπομπές πλῆθος πράγματι στούς θείους καί ἱερούς κανόνες, σέ ὅσα ὁρίζουν γιά τήν μοναστική πολιτεία, ὑπακοή, ἄδειες, καν. λ´ Ἁγίων Ἀποστόλων73 γιά τά πολιτικά πράγματα, καν. 8 τῆς Δ´ Οἰκουμενικῆς, Ἀποστολικούς καν. 14, 15, Ά Οἰκουμενικῆς 15, 16 καν.. Γιά δέ τά ἐκκλησιαστικά Δικαστήρια καί τά ἐπιτίμια74 βλ. καν. 74 Ἀποστόλων, Α’ Οἰκουμενικῆς καν. 6, Β´ Οἰκουμενικῆς καν. 6, Ἀντιοχείας καν. 14 κλπ. Ἐπίσης, γιά τήν διοίκηση75 τῶν Μονῶν ἀναφορές ξανά στούς ἱερούς κανόνες, ἐνδεικτικά βλ. καν. 4 καί 24 τῆς Δ´ Οἰκουμενικῆς, τῆς Πρωτοδευτέρας καν. 1. Συμπερασματικά, παραθέτει ὁ Μελέτιος ὅτι «οἱ ἱεροί κανόνες καί ἐν γένει ἡ ἐκκλησιαστική ἡμῶν νομοθεσία δέν εἶναι ἐξ ἐκείνων, οἵτινες εἰς πᾶσαν βουλευτικήν Σύνοδον δύνανται νά τροποποιηθῶσιν ἤ παντελῶς νά καταργηθῶσι...»76. 69 Βλ. σχετ. AΡΧΟΝΤΩΝΗ Β., Tό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖον ὡς ἐκφραστὴς τῆς Κανονικῆς συνειδήσεως τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ΕΕΘΣ 1 (1990) 13-28 . 70 Μελετίου Μεταξάκη, Μητροπολίτου Κιτίου, Τό Ἅγιον Ὄρος καί ἡ ρωσική πολιτική ἐν Ἀνατολῇ, 178. 71 Ὅ.π. 191. 72 Ὅ.π. 192. 73 «Εἴ τις ἐπίσκοπος κοσμικοῖς ἄρχουσι χρησάμενος, δι’ αὐτῶν ἐγκρατής ἐκκλησίας γένοιτο, καθαιρείσθω, καί ἀφοριζέσθω, καί οἱ κοινωνοῦντες αὐτῷ πάντες», ΡΑΛΛΗ Γ.-ΠΟΤΛΗ Κ., Σύνταγμα τῶν θείων καί ἱερῶν κανόνων, τ.1, Ἀθήνα 1852, 58. 74 Ὅ.π. 193. 75 Ὅ.π. 194. 76 Ὅ.π. 202.

- 119 -

3. Μητροπολίτου Ἀθηνῶν Μελετίου, Ὑπόμνημα πρός τήν Ἱεράν Σύνοδον τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, περί τῆς ἐκκλησιαστικῆς καταστάσεως καί τῶν δεόντων γενέσθαι, ἐν Ἀθήναις 1920. Κανονικά θέματα, τά ὁποῖα πρότεινε πρός ρύθμιση: θά τά κατηγοριοποιούσαμε, σέ ἀφορῶντα τήν ποιμαίνουσα Ἐκκλησία, σέ σχετικά μέ τήν ποιμαινομένη Ἐκκλησία καί συνολικά σέ αὐτά πού συμπεριλήφθησαν στήν προτεινόμενη ρύθμιση. Τά πρῶτα συνοψίζονται σέ γεγονότα ἔκτακτα πού σημάδεψαν Ἐκκλησία καί κοινωνία, σέ θέματα ἐνοριακοῦ κλήρου, ζητήματα ἐνοριακής διοίκησης, ὁ μοναστηριακός κλῆρος, τό μοναστηριακό καθεστώς, ἡ μόρφωση τοῦ κλήρου, ἡ ἐκκλησιαστική διοίκηση, ἡ ἐκκλησιαστική δικαιοσύνη, τά οἰκονομικά τῆς Ἐκκλησίας, σχέσεις Ἐκκλησίας καί Πολιτείας, κι ἐξήγησις τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ καθεστῶτος. Τά τῆς ποιμαινομένης Ἐκκλησίας περιλαμβάνουν τό θεῖο κήρυγμα, τήν ἐκ τῆς θείας λατρείας διδασκαλία, τήν διά τοῦ Σχολείου θρησκευτική ἀγωγή, τό θρησκευτικό ἀνάγνωσμα καί τήν θρησκεία ἐν τῷ βίῳ τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ. Τέλος ἡ προτεινόμενη τοῦ Μητροπολίτου Μελετίου ρύθμιση περιέχει: ἀνάλυση τοῦ σχεδίου συνολικά, σχέδιο νόμου περί διοικήσεως τῆς Ἐκκλησίας ἐν Ἑλλάδι, ὁρισμούς, Σύνοδο τῶν Ἀρχιερέων, Ἐπισκοπές κι’ Ἐπισκόπους, ἀρχιερατικούς ἐπιτρόπους, Ἐπισκοπικό συμβούλιο, ἐνορίες, ναούς, ἐκκλησιαστικά συμβούλια, ἐνοριακό κλῆρο, ἱερές Μονές, ἐκκλησιαστική δικαιοσύνη, ἐκκλησιαστική οἰκονομική διαχείριση, ἐκλογή Ἀρχιερέων, ἡ ἐν διασπορᾷ Ἐκκλησία, Γάμος, διαζύγιο, γενικές καί μεταβατικές διατάξεις. Ὁ Μεταξάκης γράφει πως συναισθάνεται τάς εὐθύνας τοῦ προεδρικοῦ ἀξιώματος, στίς σύγχρονες ἐκκλησιαστικές καταστάσεις, τρέφων ἐλπίδες ρυθμίσεως ἐπί τό βέλτιον. Μετά τήν «ἐξακρίβωσιν τοῦ βαθμοῦ τῆς ἀποκλίσεως ἑκάστου ὀργάνου τοῦ ἐκκλησ. Σώματος ἀπό τῆς κανονικῆς αὐτοῦ λειτουργίας»77, μερίμνησε γιά τήν ἐκκαθάριση τῆς ἀνωμάλου καταστάσεως καί κανόνισε γιά τήν ἀνόρθωσιν «τῶν πεπτωκότων ἐκκλησιαστικῶν πραγμάτων»78. Θεωρεῖ ὅτι ἡ πράξη τοῦ ἀναθέματος «ἐπιεικῶς ἐχαρακτηρίσθη, διά λόγους κυρίως δικονομικούς, ὡς ἀνάμειξις εἰς τήν 77

Μητροπολίτου Ἀθηνῶν Μελετίου, Ὑπόμνημα πρός τήν ἱεράν Σύνοδον τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος περί τῆς ἐκκλησιαστικῆς καταστάσεως καί τῶν δεόντων γενέσθαι, ἐν Ἀθήναις 1920, 1. 78 Ὅ.π. 2. - 120 -

πολιτικήν, ἦτο πρᾶξις ἀντίχριστιανική, ἀποτελοῦσα βεβήλωσιν θείων ὀνομάτων τε καί πραγμάτων ... εὐθύνην ... ἐκείνων εἰς οὕς κατελογίσθη ὑπό τῶν ἀποφάσεων τοῦ Ἀνωτάτου Ἐκκλησιαστικοῦ Δικαστηρίου ... οὕτω πολιτευόμενοι εὑρίσκοντο ἐν παραβάσει καί τοῦ πνεύματος καί τοῦ γράμματος τῶν προσταγμάτων τῆς Ἐκκλησίας. Διότι ἡ πρᾶξις τοῦ ἀναθέματος, ὡς ἐγένετο ἐν τῇ πρωτευούσῃ καί ὡς ἐπανελήφθη ἐν ταῖς ἐπαρχίαις δέν ἔχει οὐδέ τήν ἐλάχιστην ἐκκλησιαστικήν νομιμοφάνειαν. Δέν ἐγένετο τουτέστι πρᾶξις ἐκκλησιαστική, νομίμως διατυπωθεῖσα καί νομίμως πρός τό πλήρωμα τῆς Ἐκκλησίας ἐξαγγελθεῖσα, ἀλλ´ ἐξῆλθον κατ´ ἀπαίτησιν τῶν ὄχλων ἐκβιαστικήν»79. Σύμφωνα μέ τό σχέδιο Νόμου καί τίς κανονικές σαφῶς ἐπιλογές τοῦ Μεταξάκη Ἀνώτατη Ἐκκλησιαστική Ἀρχή εἶναι ἡ Σύνοδος τῶν Ἀρχιερέων «δίς τοῦ ἔτους συνερχομένη μετά δικαιοδοσίας τῆς ὑπό τῶν κανόνων εἰς τάς Ἐπαρχιακάς Συνόδους ἀναγραφομένη»80. Οἱ Ἐπισκοπές εἶναι ἴσες σέ ἀριθμό κι ἔκταση μέ τούς Νομούς τοῦ Κράτους κι ἀποτελεῖ κάθε μία αὐτοτελές νομικό πρόσωπο. Οἱ ἐνορίες διακρίνονται σέ ἀστικές κι ἀγροτικές λόγῳ ἀριθμοῦ οἰκογενειῶν, προσόντων καί μισθοῦ ἐφημερίων. Ὁ μοναστηριακός βίος «θά διέπηται ὑπό τῶν περί αὐτοῦ κανονικῶν διατάξεων. Ἑκάστη Μοναστηριακή ἀδελφότης πλήν τοῦ γενικοῦ σκοποῦ τῆς μοναχικῆς ἀρετῆς θά ἔχη καί εἰδικόν τοιοῦτον συγκεκριμένως κοινωφελῆ»81. Ἡ ἐκκλησιαστική δικαιοσύνη «θά ἀπονέμεται ὑπό ἑνός δι’ ἑκάστην Ἐπισκοπήν, Ἐπισκοπικοῦ Δικαστηρίου, ἑνός Ἐκκλησιαστικοῦ διά πᾶσαν τήν Ἐκκλησίαν Ἐφετείου καί τοῦ Ἀνωτάτου Ἐκκλησιαστικοῦ Δικαστηρίου δικάζοντος τά παραπτώματα τῶν Ἀρχιερέων»82. Ἡ ἐκκλησιαστική οἰκονομική διαχείριση περιλαμβάνει τέσσαρας κατηγορίας ταμείων αὐτοτελῶν ἀλλά καί συνδεομένων ἑνιαίως πρός ἄλληλα83. Οἱ λειτουργοί τῆς Ἐκκλησίας «ἐξισοῦνται ὡς πρός τάς ἀποδοχάς αὐτῶν εἰς ἀντιστοίχους τάξεις λειτουργῶν τῆς Πολιτείας»84. Εἰς τήν ἐκλογήν τοῦ Ἐπισκόπου μετέχει ὁ κλῆρος καί ὁ λαός τῆς Ἐπισκοπῆς δι’ αἱρετῶν καί ἀπό θέσεως ἀντιπροσώπων κληρικῶν καί λαϊκῶν προ79 80 81 82 83 84

Ὅ.π. 3. Ὅ.π. 98. Ὅ.π. 99. Ὅ.π. Ὅ.π. 99. Ὅ.π. 100. - 121 -

τείνόντων τούς τρεῖς ὑποψηφίους ἐξ ὧν ἡ Σύνοδος τῶν Ἀρχιερέων θά ἐκλέξη τόν ἕνα85. «Ἡ ἐκλογή δέ τοῦ Μητροπολίτου γίνεται ὑπό μιᾶς μόνης συνελεύσεως ἀποτελουμένης ἐκ τῶν Ἐπισκόπων, τοῦ Ἐπισκοπικοῦ Συμβουλίου τῆς Μητροπόλεως, ἀντιπροσώπων τῶν Ἐπισκοπικῶν Συμβουλίων ὅλων τῶν Ἐπισκοπῶν, τοῦ Προέδρου καί τῶν μελῶν τοῦ Ὑπουργικοῦ Συμβουλίου καί ἄλλων ἀπό θέσεως κληρικῶν καί λαϊκῶν»86. Στίς περί γάμου καί διαζυγίου διατάξεις «τηρεῖται τό καθεστώς τροποποιούμενον κατά τοῦτο, ὅτι κωλύματα τοῦ γάμου θά θεωροῦνται ἐκεῖνα ὅσα ρητῶς διαλαμβάνονται εἰς τούς κανόνας ΝΔ´ καί ΝΕ τῆς Πενθέκτης Οἰκουμενικῆς Συνόδου»87. «Ἡ εὔρυνσις τῆς Ἐπισκοπικῆς περιφερείας εἶναι ἐπιβεβλημένη καί ἐκ λόγων διοικητικῆς σκοπιμότητος ἀλλά καί ἀξιοπρεπείας τοῦ ἀρχιερατικοῦ ἀξιώματος ... οἱ Ἐπισκοπικοί ἐπιθεωρηταί εἰς οὕς μεταποιοῦνται οἱ τέως Ἱεροκήρυκες θά ὦσιν ὁ ὀφθαλμός τοῦ Ἐπισκόπου ἐκτεινόμενος ἐπί τοῦ συνόλου τῆς Ἐπισκοπῆς»88. Παρατηρεῖ ὅτι «διά τῶν Ἐπισκοπικῶν Συμβουλίων εἰσάγεται καί εἰς τήν Αὐτοκέφαλον Ἐκκλησίαν ὑπό συντηρητικόν συνταγματικον τύπον ἡ συμμετοχή τοῦ λαοῦ εἰς τήν ἐκκλησιαστικήν διοίκησιν ἐν ᾧ πνεύματι καί μέτρῳ ἐπιτρέπεται ὑπό τοῦ Ὀρθοδόξου συστήματος»89. Καί πάλιν σημειώνει «ἐν τῷ καταρτισμῷ τῶν ἐκκλησιαστικῶν δικαστηρίων ἀπεβλέψαμεν πρός τήν πρακτικότητα»90. Ἡ διά τούς Ἐπισκόπους δικαιοσύνη εἶναι ἀτελής, ἐφ’ ὅσον εἶναι ἑνός βαθμοῦ, ἀλλ´ ἐφ’ ὅσον ὁ μέν κανών θέλει 13 Ἐπισκόπους, ἤ τούς ὅλους τῆς Ἐπαρχίας, δικαστάς τοῦ Ἐπισκόπου ἐπί καθαιρέσει, ἐφετεῖον διά τούς Ἐπισκόπους θά ἠδύνατο νά λειτουργήσει τότε μόνον, ὅταν θά ἦτο δυνατή ἡ ἐπί μείζονα Σύνοδον, εἴτε κατ’ ἀριθμόν, εἴτε κατ’ ἐκκλησιαστικήν διαβάθμισιν ... ἡ πειθαρχική ἐξουσία τόσον γιά τούς κατωτέρου βαθμοῦ κληρικούς ὅσον καί διά τούς Ἐπισκόπους εἶναι ἀπαραίτητον συμπλήρωμα τῆς Δικαιοσύνης»91. Τό προτεινόμενον οἰκονομικό σύστημα διά νομοσχεδίου περιέχει τήν ἰδέα τῆς ἀποκεντρώσεως, «ἐντελώς σύμφωνο πρός τό κανονικόν τῆς Ἐκκλησιαστικῆς διοικήσεως σύστημα ἐν συνδέσμῳ ἀρρήκτῳ πρός τήν τοῦ 85 86 87 88 89 90 91

Ὅ.π. 101. Ὅ.π. Ὅ.π. Ὅ.π. Ὅ.π. Ὅ.π. 102. Ὅ.π. 103. - 122 -

ὅλου ἑνότητα»92. Τό μέλλον διοικητικό σύστημα θά στηρίζεται ἐπί τῆς διατάξεως «ἡ τῆς Ἐπαρχίας Σύνοδος τά τῆς Ἐπαρχίας διοικήσει»93. Τό προτεινόμενον σχέδιον «δέν μετέχει τῆς τελειότητος εἰς τά ἐπί μέρους .... τεθῆ βάσις συνοδική διοίκησις κατά τούς κανόνας, καί ἐσωτερική τοῦ ὅλου καί τῶν μερῶν αὐτοδιοίκησις κατά τούς κανόνας»94. «Ἡ συμμετοχή τῆς ἐπαρχίας ὑπό μορφήν συντηρητικήν εἰς τήν ἐκλογήν τοῦ Ἐπισκόπου σύμφωνος μέν πρός τούς κανόνας καί τήν ἀπόφασιν τῆς ἐν Ἄργει Ἐθνοσυνελεύσεως, σύμφωνος δέ καί πρός τό ἐπεκτεινόμενον φιλελεύθερον πνεῦμα, ἐγγυᾶται μείζονα προσοχήν περί τήν ἐκλογήν τῶν Ἐπισκόπων»95. Ἐπιπλέον «δέν πρέπει νά λησμονηθεῖ ὑπό τῶν τυχόν ὑπερσυντηρητικῶν ὁ περιορισμός τῆς ψήφου εἰς μόνους τούς ἔχοντας ἤδη βαθμόν ἀρχιερέως, δοθέντα διά κανονικῆς ψήφου»96. Σχετικῶς πρός τό μυστήριο τοῦ γάμου προτείνει τά ἀκόλουθα: «ὁ περιορισμός τῶν κωλυμάτων τοῦ γάμου εἰς μόνους τούς ὑπό Οἰκουμενικῶν Συνόδων ὁρισθέντας βαθμούς δι’ ἀφαιρέσεως τῶν μεταγενεστέρων προσθηκῶν ἐνδείκνυται ὡς ἐκκλησιαστική ὑπέρ τοῦ θεσμοῦ τοῦ γάμου ὡς μυστηρίου πρόνοια. Κρατοῦντες ἐν ἐνεργείᾳ διατάξεις ἀπορρέουσας ἀπό κοινωνικῆς καταστάσεως μή ὑπαρχούσης πλέον σήμερα, προάγομεν τό πνεῦμα τῆς ἀντιδράσεως κατά τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ γάμου καί συγχρόνως ὀλιγοστεύομεν τάς κατά Χριστόν συζυγίας ἐν ᾧ χρόνῳ ἡ Ἐκκλησία ἀντιμετωπίζει εἰς Μεγάλην κλίμακα τήν ἀγαμία καί τήν ἐλευθερογαμίαν. Φρονοῦμεν μάλιστα ὅτι διά τούς ὡς ἄνω λόγους καί ἐπ’ αὐτοῦ τοῦ 4ου βαθμοῦ ἐξ ἀγχιστείας ὅστις περιλαμβάνεται εἰς τούς ὑπό τοῦ ΝΕ’ τῆς Πενθέκτης ἀπαγορευομένου χωρεῖ ἐπιείκεια μετά συνεννόησιν μετά τῶν λοιπῶν ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν»97. Τέλος, ἡ «δι’ ὅλου τοῦ σχεδίου καθοριζομένη θέσις τῆς Ἐκκλησίας ἐν τῇ Πολιτείᾳ εἶναι τοιαύτη, ὥστε τό μέν Κράτος δέν στερεῖται τοῦ δικαιώματος τῆς πάντων τῶν ἐν αὐτῷ ἐποπτείας, ἡ δέ Ἐκκλησία δέν στερεῖται τῆς ἑαυτῆς αὐτοδιοικήσεως, ὁποία ὑπό τῶν κανόνων διαγράφεται»98. Ἀναγνωρίζει σαφῶς δηλαδή τό ἑποπτικό δικαίωμα τοῦ Κράτους, ἀλλά καί τήν κανονική αὐτοδιοίκηση τῆς Ἐκκλησίας, πρωτίστως μάλιστα. 92 93 94 95 96 97 98

Ὅ.π. Ὅ.π. 106. Ὅ.π. Ὅ.π. 104. Ὅ.π. Ὅ.π. Ὅ.π. 105. - 123 -

Ἐπί λογικά συμπεράσματα. Μέ ὅσα ἐπιλέξαμε, ἀπό ἐκεῖνα συνολικά τά ὁποῖα ἔπραξε ὁ Μελέτιος Μεταξάκης, καταφαίνεται τό πολύ καί μεγάλο τῆς προσφορᾶς του στήν Ἐκκλησία, ἐμπράκτως ποιμαντικά, ὡς διακεκριμένος Πρωθιεράρχης καί Προκαθήμενος, ἀλλά καί θεωρητικῶς, δηλ. ἐπιστημονικῶς, διά τῆς τῶν συγγραμμάτων συμβολῆς. Τελικά διαφαίνεται ἀναντίρρητα ὅτι κι ἐκεῖνος ἐπιλογές ἔκανε στό χῶρο τῆς ἐφαρμογῆς τοῦ Κανονικοῦ κι Ἐκκλησιαστικοῦ Δικαίου, δηλαδή στήν σχέση μεταξύ Κοινωνίας (μάλιστα τῆς διεθνοῦς, μέ τά ἀλληλοσυγκρουόμενα πολιτικοοικονομικά ἀδίστακτα κι ἀπρόσωπα κατά κανόνα συμφέροντα) καί Ἐκκλησίας (ἤ Ἐκκλησιῶν), ἀλλά καί στό διακανονισμό τῶν ἐντός τῆς Ἐκκλησίας πραγμάτων. Πάντα εὐσχημόνως καί κατά τάξιν, συμφώνως πρός τούς θείους καί ἱερούς κανόνες, τάς ἱεράς παραδόσεις τῆς Ἐκκλησίας καί τοῦ Γένους, ἀλλά καί τήν ψυχρή λογική πού διέπει διεθνεῖς συμφωνίες καί πρωτόκολλα. Ἐπιλέξαμε λίγα μόνο, αὐτονόητος ὁ λόγος, λόγῳ τῆς στενῆς συγχωρήσεως τοῦ χρόνου, ἀλλά ἱκανά νά θέσουν ἐνδεικτικά, ὅσο καί πολύ συγκεκριμένα, ἀριθμούμενα τά ἑξῆς: α) Μέσα ἀπό τό σύγγραμμά του ἀναφορικά πρός τήν ἀξίωση τῶν ἀραβόφωνων, ἐκθέτει τό σύνολο τῶν κανόνων, τήν ἔκταση τῶν προνομίων, τήν βαρύτητα τῶν ἐθίμων, ἐν γένει δέ τό κανονικό καί νόμιμο καθεστώς τῶν Ἁγίων Τόπων, ἐπί τῇ ἀσφαλεῖ βάσει τῆς νομίμου καί κανονικῆς παραδόσεως τῆς Ἐκκλησίας. β) Στό ἔργο του γιά τό Ἅγιον Ὄρος καί τίς Ρωσικές ἀξιώσεις, βλέπουμε συνεχῶς νά διατυπώνεται ξεκάθαρα ἡ Ἀρχιποιμενική ἀγωνία του σέ θέματα Ἐκκλησιαστικοῦ Δικαίου, μάλιστα ἁπτομένων τῶν διεθνῶν σχέσεων, σχετιζόμενα μέ πολιτικές ἀναμετρήσεις99, ἀλλά καί ζητήματα καθαρά σημασίας Κανονικοῦ Δικαίου, μάλιστα στήν ἐφαρμογή τῶν ἱερῶν καί μοναστικῶν κανόνων, τήν διαφύλαξη τῶν (ἤ διά τῶν) πατροπαράδοτων νόμων, ἐθίμων, παραδόσεων. Συνεχῶς κι ἀμείωτα ἐκφράζει τήν ζωηρά ἀγωνία του αὐτή. γ) Τό σχέδιο Νόμου, τό ὁποῖο πρότεινε, δέν εἶναι βέβαια τοῦ παρόντος νά ἀναλυθεῖ ἐνδελεχῶς, ὡστόσο ἀδιαμαρτύρητα δείχνει τήν λιπαρή γνώση καί τό ὑψηλό ἐνδιαφέρον του στά Νομοκανονικά πράγματα τῆς Ἐκκλησίας, τόσο ὥστε σήμερα ἐκ τοῦ ἀσφαλοῦς πλέον καί ἐκ τῶν ὑστέρων, ἐξετάζοντας ἀναλυτικά, μποροῦμε νά 99

Γνωρίζοντας καλῶς ὅτι κανονικῶς «τά ἐκκλησιαστικά ἀκολουθοῦν τίς πολιτικές μεταβολές καί ἐξελίξεις, ὡς πρός τό θέμα τῶν μητροπόλεων», ΜΠΟΥΜΗ Π., Κανονικόν Δίκαιον, Ἀθήνα 1991, 84. - 124 -

θαυμάσωμεν τήν ὀξυδέρκειά του καί τό ὀρθόν ἤ ἐπισφαλές τῶν κανονικῶν του προτάσεων ἤ ἐπιλογῶν. Ὅλα τά παραπάνω καταλαλοῦν τήν εὐαισθησία, τήν ἀγωνία, τήν προσπάθεια πού κατέβαλε σέ κάθε στιγμή τῆς ἐκκλησιαστικῆς του Διακονίας, ὡς Ἀρχιμανδρίτης, ὡς Μητροπολίτης, ὡς Πατριάρχης, προκειμένου τά νόμιμα καί πρωτίστως τά κανονικά νά ἐπικρατήσουν, ἔναντι τῶν ὅποιων ἰσχυρῶν, νεόφερτων, αὐθαιρέτων, ἰδιοτελῶν, κακῶν, ἄδικων ἀντιλήψεων καί ἀξιώσεων, ὑπό λύκου ἐνδύματος, ἰσχυροῦ τάχα δικαιώματος ἤ ἀκλόνητου αἰτήματος. Ἐπιλογή του ἡ δυναμική διατήρηση τοῦ κανονικοῦ καθεστῶτος τοῦ Δικαίου, ἐκκλησιαστικοῦ καί κανονικοῦ. Ἐπιλογή του ἡ καταγραφή κι ἡ ἐπιχειρηματολογικά τεκμηριωμένη ἀπογύμνωση λογικῶν καί εἰδωλοπλαστικῶν νομικῶν καί κανονικῶν ἐρισμάτων τῆς ἀδικίας, τῆς καταπάτησης τοῦ δικαίου, τῆς ἀθέτησης τῶν ἀπό αἰώνων παραδεδομένων, τῆς ἐξάλειψης καί ἀπομείωσης τῶν προνομίων. Ἐπιλογικά, ἐπιλογή του Μελέτιου Μεταξάκη σταθερά κι ἀμετάβλητα στάθηκε τό καλῶς νοούμενο κανονικό συμφέρον τῆς Ἐκκλησίας, τό ὁποῖο ἑδράζεται στήν διατήρηση καί δημιουργική συνέχεια ὅσων στήν ἱερά ἱστορία ἐπροίκησαν τήν Ἐκκλησία, κανόνων100, νόμων, παραδόσεων, προνομίων, ἐθίμων, κλπ. δηλαδή ἡ ὁμαλή κανονική συνέχεια, ὑπό τό πνεῦμα καί τό γράμμα τῶν Ἁγίων Πατέρων, τῶν Οἰκουμενικῶν καί Τοπικῶν Συνόδων, ἀλλά καί τῶν μεγάλων προσωπικοτήτων τῆς Ἱστορίας. Ἐπιλογή του τό Δίκαιο, Κανονικό κι Ἐκκλησιαστικό, τό ὁποῖο γνώριζε καί περιέβαλε μέ ἀνυπόκριτο σεβασμό. Ἐπιλογή του τό Δίκαιο νά ἀποτελεῖ τή βάση στίς μεγάλες καί τίς μικρές, γνωστές ἤ ἄγνωστες, κανονικές του ἐπιλογές. Ἐπιλογή μας ἀναφαίρετη καί σήμερα, χρόνια μετά, τό δίκαιο τῶν θείων καί ἱερῶν κανόνων καί τῆς ἱερᾶς μας Παραδόσεως νά ἐξακολουθοῦν νά εἶναι ὁδoδεῖκτες ἀσφαλοῦς ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ πορείας πρός τά ἄνω, πρός τά αἰώνια, πρός τά βέλτιστα πάντοτε. Εὐχαριστῶ. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ AΚΑΝΘΟΠΟΥΛΟΥ Π., Κώδικας Ἱερῶν Κανόνων καί Ἐκκλησιαστικῶν Νόμων, Θεσσαλονίκη 19952. AΛΙΒΙΖΑΤΟΥ Α., Oἱ ἱεροί κανόνες, Ἀθήνα 1924 . 100

Μετά ἤ καί ἐνωρίτερα οἱασδήποτε σχετικῆς κωδικοποιήσεως, βλ. AΡΧΟΝΤΩΝΗ Β., Περί τῆν κωδικοποίησιν τῶν ἱερών κανόνων καὶ τῶν κανονικών διατάξεων ἐν τῇ Ὀρθοδόξω Ἐκκλησία, Θεσσαλονίκη 1970 . - 125 -

————, Ἡ οἰκονομία κατά τὸ Δίκαιον τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, Ἀθήνα 1949 ———- , Οἱ ἱεροί κανόνες καί οἱ ἐκκλησιαστικοί νόμοι, Ἀθήνα 1949 . AΡΧΟΝΤΩΝΗ Β., Περί τήν κωδικοποίησιν τῶν ἱερῶν κανόνων καί τῶν κανονικῶν διατάξεων ἐν τῇ Ὀρθοδόξῳ Ἐκκλησίᾳ, Θεσσαλονίκη 1970 . ————, Tό Οἰκουμενικὀ Πατριαρχεῖον ὡς ἐκφραστὴς τῆς Κανονικῆς συνειδήσεως τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ΕΕΘΣ 1 (1990) 13-28 . KΑΡΑΝΙΚΟΛΑ Π., Κλείς τῶν Ἱερῶν Κανόνων τῆς Ἀνατολικῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, Ἀθῆναι 1970 . ΜΑΓΚΑΚΗ Α., Ἐκκλησιαστικόν Δίκαιον, Αθήνα 1925 . ΜΕΤΑΞΑΚΗ Μ., Αἱ ἀξιώσεις τῶν ἀραβοφώνων ὀρθοδόξων τῆς Παλαιστίνης, Κωνσταντινούπολις 1909. ΜΗΤΡ. ΑΘΗΝΩΝ ΜΕΛΕΤΙΟΥ, Ὑπόμνημα πρός τήν ἱεράν Σύνοδον τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος περί τῆς ἐκκλησιαστικῆς καταστάσεως καί τῶν δεόντων γενέσθαι, ἐν Ἀθήναις 1920. ΜΙΛΑ Ν., Τό Ἐκκλησιαστικόν Δίκαιον τῆς Ὀρθοδόξου Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας, Ἀθήνα 1906 . ΜΠΟΥΜΗ Π., Κανονικόν Δίκαιον, Ἀθήνα 1991 . ΠΑΠΑΣΤΑΘΗ Χ., Στοιχεῖα Ἐκκλησιαστικοῦ Δικαίου, Θεσσαλονίκη 19942 . ΡΑΛΛΗ Γ.-ΠΟΤΛΗ Κ., Σύνταγμα τῶν θείων καὶ ἱερῶν κανόνων, Ἀθήνα 1852-1859 . ΡΟΔΟΠΟΥΛΟΥ Π., Ἐπιτομή Κανονικοῦ Δικαίου, Θεσσαλονίκη 2005. ΤΖΩΡΤΖΑΤΟΥ Β., Οἱ βασικοί θεσμοί διοίκησης τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, Ἀθήνα 1977 .

Ἡ ἀπάνδρωση ἑνός μοναστηριοῦ καί “τό δῶρο τοῦ ραβίνου”1 Ροδάνθη Ἀνδρουλιδάκη-Πετράκη, Δρ. Ἐπιστημῶν Ἀγωγῆς Εὐάγγελος Πετράκης, Θεολόγος-συγγραφέας Κάποτε2 ἕνα μοναστήρι παρήκμασε καί ἡ ἀδελφότητά του σχεδόν ἀφανίστηκε ἐξαιτίας τῶν ἀλλεπάλληλων ἀντιμοναστικῶν διωγμῶν τοῦ 17ου καί τοῦ 18ου αἰώνα, καθώς καί τῆς ἐκκοσμίκευσης τοῦ 19ου, σέ σημεῖο νά μείνει μέ πέντε μόνο μοναχούς ἀπό 70 ἐτῶν καί πάνω. Τό μοναστήρι περιβαλλόταν ἀπό δάσος πού στό βάθος του ὑπῆρχε μία μικρή καλύβα, ἡ 1

Tό παρόν ἄρθρο δημοσιεύτηκε γιά πρώτη φορά στήν Ἐπιστημονική Ἐπετηρίδα τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Πέτρας καί Χερρονήσου, τόμος Δ’. Ἐδῶ δημοσιεύεται σέ ἐμπλουτισμένη μορφή. 2 Ἡ ἱστορία πού ἀκολουθεῖ ἀποτελεῖ ἕνα μικρό διήγημα τοῦ M. Scott-Peck, τό ὁποῖο περιέχεται στό συλλογικό τόμο μέ τίτλο «Χαρμολύπη. Κλασικά Διηγήματα Μεγάλων Συγγραφέων τῆς Καθ’ Ἡμᾶς Ἀνατολῆς», ἐπιμέλεια ἐκδόσεως π. Ἀθηναγόρας Δικαιάκος (νῦν Μητροπολίτης Ἰλίου, Ἀχαρνῶν καί Πετρουπόλεως), ἔκδοση Δ΄, ἐκδ. Ἀκρίτας 2007. Ὁ M. Scott-Peck γεννήθηκε στή Νέα Ὑόρκη. Ἀνατράφηκε σάν προτεστάντης. Ἄν καί ἡ γιαγιά του ἀπό τόν πατέρα του ἦταν ἀπό ἑβραϊκή οἰκογένεια, ὁ πατέρας του ἔκρυψε τήν καταγωγή του. Ὅταν ἦταν 13 ἐτῶν, οἱ γονεῖς του τόν ἔστειλαν στό Phillips Exeter Academy, στό Exeter, New Hampshire, ἡ παραμονή στό ὁποῖο ἦταν ἄθλια. Στά 15 χρόνια του ἀρνήθηκε νά ἐπιστρέψει στό σχολεῖο, ὁπότε διαγνώσθηκε ὅτι ἔπασχε ἀπό κατάθλιψη καί τοῦ συστήθηκε ἡ παραμονή του σέ ψυχιατρικό νοσοκομεῖο, ἐκτός καί ἐάν ἐπέστρεφε στό σχολεῖο. Τό 1954 ἀποφοίτησε ἀπό τό Friends Seminary, τό 1958 ἔλαβε Β.Α. ἀπό τό Harvard καί τό 1963 Μ.Α. ἀπό τό Case Western Reserve University. Στή διάρκεια τῆς καριέρας του ὑπηρέτησε σέ κυβερνητικές θέσεις ὡς ψυχίατρος. Οἱ ἐργασίες του συνδύασαν τίς ἐμπειρίες ἀπό τίς ἰδιωτικές ψυχιατρικές ἐφαρμογές μέ μία ἀπόμακρη θρησκευτική ἄποψη. Στό δεύτερό του βιβλίο μέ τίτλο “Οἱ ἄνθρωποι τοῦ ψέματος” ἀναφέρει ὅτι, μετά ἀπό πολλά χρόνια ἀπό μία θαμπή ταύτιση μέ τό βουδιστικό καί ἰσλαμικό μυστικισμό, πίστεψε βαθιά, γεγονός πού ἐπισημοποιεῖται μέ τό βάπτισμά του στίς 9-3-1980. Συμμετεῖχε στή δημιουργία τοῦ Ἱδρύματοs Κοινοτικῆς Ἐνθάρρυνσης, ἐνῶ τό 1994 μαζί μέ τή σύζυγό του ἔλαβαν τό Βραβεῖο τῆς Κοινότητας τῆς Διεθνοῦς Χριστιανικῆς Εἰρήνης. Βέβαια, ἐνῶ τό συγγραφικό του ἔργο ἔδινε ἔμφαση στίς ἀξίες μίας πειθαρχημένης ζωῆς, ἡ προσωπική του ζωή ἦταν ταραχώδης, ὅπως φαίνεται ἀπό τό βιβλίο του “Ψάχνω τίς Πέτρες” ὅπου θά ἐξομολογηθεῖ ὅτι εἶχε τραυματικές ἐμπειρίες, καθώς καί ὅτι εἶχε ἀποξενωθεῖ ἀπό τά δύο του παιδιά. Πέθανε στό Conecticat στίς 25-9-2005, ἀσθενής ἀπό Πάρκινσον, παγκρεατίτιδα καί καρκίνο στό συκώτι (διαδίκτυο: Μ. Scott-Peck, Wikipedia). - 127 -

ὁποία μερικές φορές χρησίμευε σέ ἕνα ραβίνο ἀπό τήν κοντινή κωμόπολη σάν ἐρημητήριο. Ἡ ἱστορία θέλει τούς μοναχούς νά εἶχαν ἀποκτήσει, λόγω τῆς πολύχρονης ἄσκησης καί τῆς πνευματικῆς περισυλλογῆς, μία διαίσθηση, ἡ ὁποία ξεπερνοῦσε τά μέτρα τῆς ἐνδοκοσμικῆς ἀντιληπτικότητας, ὥστε νά προαισθάνονται τήν ἑκάστοτε παρουσία τοῦ ραβίνου. Σέ μία ἀνάλογη στιγμή ὁ ἡγούμενος σκέφτηκε νά ζητήσει ἀπό τό ραβίνο μία συμβουλή γιά τό μεῖζον θέμα τῆς ἐπιβίωσης τοῦ μοναστηριοῦ πού τόν ἀπασχολοῦσε. Ὁ ραβίνος συμμερίστηκε τόν πόνο τοῦ ἡγουμένου καί ἐντόπισε τό πρόβλημα στήν ἔλλειψη τῆς πνευματικῆς διάθεσης καί ἐνεργητικότητας, πού ἄλλωστε καί ὁ ἴδιος ἀντιμετώπιζε στή συναγωγή του. Παρ’ὅλα αὐτά δέν εἶχε, ὅπως εἶπε, μία συμβουλή πού θά τόν βοηθοῦσε. Μόνο ἕνα λόγο: «ἕνας ἀπό σᾶς εἶναι ὁ Μεσσίας!». Ὅταν ὁ ἡγούμενος γύρισε στό μοναστήρι, μετέφερε στούς μοναχούς τό σιβυλλικό λόγο τοῦ ραβίνου. Ἀκολούθησε ἕνα ἱκανό χρονικό διάστημα μέσα στό ὁποῖο οἱ μοναχοί ἐπιχειροῦσαν συνεχῶς νά τόν ἑρμηνεύσουν, νά τόν ἀποκωδικοποιήσουν καί νά βροῦν ἄν ὑπῆρχε σ΄αὐτόν ἕνα λανθάνον ὑπαρκτό νόημα. Στήν προσπάθεια αὐτή ἄρχισαν νά ἀνακαλύπτουν τίς θετικές πλευρές τῶν ἀδελφῶν τους: Ὁ ἡγούμενος ἦταν ὁ πνευματικός πατέρας καί ὁ καθοδηγός τους, ὁ πατήρ Θωμάς ἦταν καθαρός καί διαφανής σάν κρύσταλλο, ὁ πατήρ Ἐλεάζαρος ἄν καί δημιουργοῦσε προβλήματα καί στεναχώριες εἶχε πάντα δίκιο, ὁ πατήρ Φίλιππος ἄν καί ἀδρανής βρίσκεται κατά ἀνεξήγητο τρόπο ἐκεῖ πού τόν χρειάζεσαι. Ἔτσι ἄρχισαν νά φέρονται ὁ ἕνας στόν ἄλλο μέ ἀσυνήθιστο σεβασμό, ἐνῶ συγχρόνως μέ τήν ἐλπίδα ὅτι καί ὁ καθένας τους μπορεῖ νά ἦταν ὁ Μεσσίας, ἄρχισαν νά σέβονται καί τόν ἴδιο τόν ἑαυτό τους. Αὐτή ἡ περιρρέουσα ἀτμόσφαιρα τῆς ἀγάπης καί τοῦ ἀλληλοσεβασμοῦ μεταδίδονταν ἀβίαστα καί φυσικά σ’ὅλους αὐτούς πού ἔρχονταν μέχρι τό δάσος γιά νά κάνουν πίκ-νίκ καί νά προσευχηθοῦν. Αὐτοί ἔφεραν τούς φίλους τους, ἐκεῖνοι τούς δικούς τους, κάποιοι ἐκδήλωσαν τήν ἐπιθυμία νά γίνουν μοναχοί κι ἔτσι ἔφτασε τό μοναστήρι νά ἐπανδρωθεῖ καί πάλι καί νά γίνει μία διαρκῶς ἀναπτυσσόμενη μοναστική ἀδελφότητα. Ὁ συγγραφέας ἰσχυρίζεται ὅτι ἡ ἱστορία αὐτή δέν εἶναι παρά ἕνας μύθος πού ἡ προέλευσή του εἶναι ἀσαφής καί ὅτι εἶναι ἴσως ἀνεπίγνωστα παραποιημένος ἀπό τόν ἴδιο. Πολλές φορές, ὡστόσο, οἱ συγγραφεῖς βαφτίζουν κείμενά τους, μυθιστορίες, ὄρο πού χρησιμοποιοῦν γιά νά κρύψουν ὅ,τι ἔχει βγεῖ ἀπό τή γόνιμη δημιουργική τους φαντασία ἤ γιά νά καλύψουν τίς δικές τους παρεμβάσεις στήν ἀνάπλαση τῆς ἱστορικῆς πραγματικότητας. - 128 -

Εἶναι βέβαιο ὅτι τό “δῶρο” τοῦ ραβίνου δέν ἀνταποκρίνεται στή δογματική διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας μας κι ὡς ἐκ τούτου δέν θά μποροῦσε ποτέ νά εὐδοκιμήσει ὡς τρόπος ἀνάσχεσης ὀργανωτικῶν καί διοικητικῶν προβλημάτων καί δυσλειτουργιῶν σέ μία ὀρθόδοξη μοναστική κοινότητα παρά μόνο σάν πρώτη ὕλη στό πεδίο μίας δημιουργικῆς μυθιστορηματικῆς φαντασίας. Εἶναι ἐπίσης βέβαιο ὅτι ὁ Μεσσίας δέν βρέθηκε τελικά ἀνάμεσά τους. Ἀλλά εἶναι τό ἴδιο βέβαιο ὅτι αὐτός ὁ “Μεσσίας” ἔσωσε τελικά τό μοναστήρι, γιατί οὐσιαστικά ἀποτέλεσε τό κίνητρο γιά τήν ἐπάνδρωσή του. Ἄν ἡ παραπάνω ἱστορία ἀναγνωσθεῖ κάτω ἀπό τό πρίσμα τῆς διοικητικῆς θεωρίας, σίγουρα μπορεῖ νά ἀναγνωρίσει κανείς σ’ αὐτήν στοιχεῖα, τά ὁποῖα συναντῶνται καί μποροῦν νά ἐφαρμοστοῦν σέ ἐκκλησιαστικές καί δή σέ μοναστικές δομές. Αὐτό δέν θά μᾶς ξενίσει καθόλου φτάνει νά σκεφτοῦμε ὅτι ἕνα μοναστήρι εἶναι ἕνας ὀργανισμός μέ συγκεκριμένη δομή ὅπου παρέχεται πνευματικό ἔργο ἀπό πρόσωπα πού βρίσκονται σέ κοινωνία μεταξύ τους καί μέ τό Θεό. Τό μοναστήρι λοιπόν τῆς ἱστορίας μας ὡς ὀργανισμός ἀντιμετωπίζει ἕνα ζωτικό πρόβλημα πού διακυβεύει τήν ἴδια τήν ὕπαρξη καί τήν ὑπόστασή του, αὐτό τῆς ἀποστελέχωσης.3 Συνήθως οἱ κοσμικές δομές πού ὑποφέρουν ἀπό τό πρόβλημα ἑνός γηρασμένου στελεχιακοῦ δυναμικοῦ εἶναι γιατί πρίν ἀπό εἴκοσι χρόνια δέν εἶχαν ἐπανδρωθεῖ μέ διοικητικά στελέχη διαφόρων ἡλικιῶν. Γι’ αὐτό ἀκριβῶς ἀπαιτεῖται ἐξισορρόπηση ἠλικιακή, ὥστε νά διασφαλίζεται ὄχι μόνο ἡ πείρα καί ἡ ὁρμή, ἀλλά καί ἡ συνέχεια.4 Βέβαια, ἐδῶ ὁ ὀργανισμός εἶναι πνευματικός καί ἡ ἐπάνδρωση γίνεται βάσει ἄλλων παραμέτρων, ἐνῶ τό φαινόμενό της μή προσέλευσης νέων ἀνθρώπων σέ μοναστικές κοινότητες φαίνεται νά ἦταν γενικότερο στήν ἱστορία μας, ἐφ΄ὅσον καί ὁ ραβίνος τό ἀντιμετώπιζε μέ τίς συνάξεις του. Ὡστόσο, καλό εἶναι νά ὑπάρχει καί στήν περίπτωση αὐτή ἠλικιακή διαφοροποίηση στά στελέχη του. Γεγονός πάντως εἶναι ὅτι ἡ λειψανδρία ἀπασχολεῖ ἔντονα, ὄχι μόνο τόν ἡγούμενο, ὁ ὁποῖος παίζει τό ρόλο τοῦ top manager μέσα στόν ὀργανισμό καί ὁ ὁποῖος ἐνδιαφέρεται πραγματικά γιά τήν ἐπιβίωσή του, ἀλλά συγχρόνως καί τά ὑπόλοιπα μέλη, ὅπως διαπιστώνει κανείς ἀπό τήν ἐξέ3

Μέ τόν ὅρο “ἀποστελέχωση” συνήθως ἐννοοῦμε τήν ἀριθμητική ἀποψίλωση ἑνός ὀργανισμοῦ, ἡ ὁποία προέρχεται ἀπό μετακινήσεις ἤ ἀποχωρήσεις στελεχῶν του. Βέβαια στήν ἱστορία μας αὐτή διαφαίνεται ὅτι ἡ ἀποστελέχωση τοῦ μοναστηριοῦ δέν ὀφείλεται στούς παραπάνω λόγους, ἀλλά στή μή προσέλευση νέων μοναχῶν ἀπό κάποιο χρονικό σημεῖο καί μετά. 4 Drucker Peter, Τό Μάνατζμεντ στήν Πράξη, ἐκδ. Κλειδάριθμος, 2001, σ. 295. - 129 -

λιξη τοῦ μύθου. Ἄλλωστε, αὐτό εἶναι σωστό καί ἀπαραίτητο γιά τήν ἐπιβίωση μίας ὀργανωτικῆς δομῆς. Ἀντιλαμβανόμαστε βέβαια ὅτι ἡ μοναστική κοινότητα εἶχε χρησιμοποιήσει στό παρελθόν ἄλλες μεθόδους προσέλκυσης μοναχῶν, οἱ ὁποῖες εἶχαν ἀποβεῖ ἄκαρπες. Τολμώντας, ὡστόσο, νά προσεγγίσομε λίγο τήν ψυχολογία5 τῶν συγκεκριμένων μοναχῶν καί δεδομένου ὅτι “ἡ συμπεριφορά τοῦ ἀτόμου προκαλεῖται ἀπό τήν ἐπιθυμία του νά φθάσει σέ κάποιο συγκεκριμένο σκοπό”, μποροῦμε νά ὑποθέσομε ὅτι μπορεῖ νά ἴσχυε κάτι ἀπό τά παρακάτω: ἤ ὅτι οἱ μοναχοί κατά βάθος δέν εἶχαν ἀντιληφθεῖ τόν κίνδυνο τῆς ἐπικείμενης ἐρήμωσης τοῦ μοναστηριοῦ, λόγω τῆς ἀνθρώπινης ἀδυναμίας πού δέν δέχεται ὅτι πλησιάζει τό ἐπίγειο τέλος τοῦ ἀνθρώπου ἤ ὅτι δέν διέθεταν τήν ἀπαιτούμενη πνευματική ὡριμότητα, μέ τήν ὁποία θά προσήλκυαν ἄλλους ἀνθρώπους ἤ ὅτι τούς χαρακτήριζε ἀκηδία καί ἀδράνεια, ὁπότε καί χρειαζόταν ἕνα πολύ ἰσχυρό κίνητρο γιά νά τούς ἀφυπνίσει. Τελικά ἡ πραγματοποίηση τῆς ἀλλαγῆς τῆς συμπεριφορᾶς τους, ἡ ὁποία ἐπέφερε καί τό ποθητό ἀποτέλεσμα, φαίνεται νά εἶναι ἐπακόλουθο ὄχι τοῦ σκοποῦ: ἐπάνδρωση τοῦ μοναστηριοῦ (ἐξωτερικός παράγονταςἔμμεσος), ἀλλά τῆς κάλυψης προσωπικῆς ἀνάγκης καί προσδοκίας: προσωπική ἐπίτευξη ἀνώτατου πνευματικοῦ ἐπιπέδου (μπορεῖ νά εἶμαι ὁ Μεσσίας ἤ σέβομαι τό διπλανό μου, γιατί μπορεῖ αὐτός νά εἶναι ὁ Μεσσίας). Ὅπως ἀναφέραμε καί παραπάνω, στούς κοσμικούς ὀργανισμούς γίνεται ἕνας προγραμματισμός γιά τό ἐργατικό δυναμικό6 ( Labor Force ) ὥστε νά εἶναι καλά στελεχωμένος ὄχι μόνο στό παρόν, ἀλλά καί στό μέλλον. Στό πλαίσιο αὐτό, ὁ ἡγούμενος θά διαπιστώσει ὅτι τά στελέχη δέν ἐπαρκοῦν καί προφανῶς οἱ ἐλλείψεις θά ἤσαν, ὄχι μόνο ποσοτικές ἀλλά καί ποιοτικές. Προφανῶς, ἐπίσης, θά εἶδε ποιά κενά θά μποροῦσαν νά προκύψουν ἀπό κάποιες μεταβολές πού μοιραία θά ἐπισυνέβαιναν στά στελέχη του στό παρόν, ἀλλά καί στό προσεχές μέλλον π.χ. ἀσθένειες, θάνατοι, ἴσως ἀποχώρηση ἀπό τό μοναστήρι κ.λπ. Στή συνέχεια θά ἐκτίμησε τίς ἀνάγκες σέ στελεχιακό δυναμικό βραχυπρόθεσμα καί μακροπρόθεσμα, μέ τούς στόχους πού θά εἶχε θέσει καί τή στρατηγική, τήν ὁποία θά ἀκολουθοῦσε. Συνήθως ἕνας ὀργανισμός, ὅταν διαπιστώσει ὅτι διαθέτει τό 5

Ἡ Διοίκηση ἔχει ψυχολογικές ἀφετηρίες. Ἡ ψυχολογική παρατήρηση μπορεῖ νά ἑρμηνεύσει συμπεριφορές μέσα στόν ὀργανισμό καί νά συμβάλει στή βελτιστοποίησή του. 6 Χολέβας Γιάννης, Ἀρχές Ὀργάνωσης καί Διοίκησης Ἐπιχειρήσεων ( Management), ἐκδ. οἶκος ‘’INTERBOOKS’’, Ἀθήνα 1995, σ. 171. - 130 -

ἀπαραίτητο προσωπικό γιά νά καλύψει τίς ἀνάγκες του, κάνει μηδενικές μεταβολές. Ὅταν ἐπίσης διαπιστώσει ὅτι διαθέτει πλεονάζον προσωπικό, κάνει ἀφαιρετικές μεταβολές, ἐνῶ ὅταν δεῖ ὅτι χρειάζεται ἐπιπλέον προσωπικό, κάνει προσθετικές μεταβολές.7 Στό μοναστικό ὀργανισμό, βέβαια, δέν μποροῦμε νά κάνομε λόγο γιά ἀφαιρετικές, προσθετικές καί μηδενικές μεταβολές μέ τήν ἔννοια τοῦ κοσμικοῦ ὀργανισμοῦ, παρά μόνο σέ ἐξαιρετικές περιπτώσεις, γιά παράδειγμα ὅταν ἕνα μοναστήρι ἔχει ὑπό τήν ἐπίβλεψή του μετόχια, τά ὁποῖα στελεχώνονται μέ τό ἴδιο δυναμικό. Ἐδῶ ἡ διαπίστωση γιά τήν ἀνάγκη ἐξεύρεσης ἐπιπλέον στελεχιακοῦ δυναμικοῦ γιά τό μοναστήρι θά ὁδηγήσει τόν ἡγούμενο νά ξεκινήσει τή διαδικασία προσέλκυσης νέων κατάλληλων προσώπων. Βέβαια, πιό σωστά, δέν μποροῦμε νά μιλᾶμε γιά στελέχωση, γιατί αὐτή ἀφορᾶ καίριες διοικητικές θέσεις, ἀλλά μποροῦμε νά μιλᾶμε γιά ἐπάνδρωση, πού ἀφορᾶ ὅλες τίς βαθμίδες. Γιατί, ἀναφερόμενοι στήν ἔννοια τῆς στελέχωσης, διαπιστώνομε ὅτι αὐτή ἀναφέρεται στή κάλυψη “τῶν διοικητικῶν θέσεων μέ τά κατάλληλα πρόσωπα. Μέ αὐτή τήν ἔννοια, τά στελέχη τῆς ἐπιχείρησης ταυτίζονται μέ τούς managers ὅλων τῶν ἐπιπέδων...”.8 Νά σημειωθεῖ ὅτι οἱ διοικήσεις τῶν ὀργανισμῶν διαθέτουν τρεῖς ἐναλλακτικές ἐπιλογές9 γιά νά καλύψουν τίς μελλοντικές τους ἀνάγκες: μέ προαγωγές καί μεταθέσεις καί παράλληλα μέ προσλήψεις προσωπικοῦ μόνο γιά θέσεις ἀρχαρίων, μέ προσλήψεις ἀποκλειστικά νέων προσώπων καί τέλος μέ τό συνδυασμό τῶν δύο παραπάνω τρόπων. Παράλληλα, ὅταν οἱ ὀργανισμοί ἐπιδιώκουν τήν προσέλευση καινούργιου δυναμικοῦ, καταφεύγουν σέ συγκεκριμένες πηγές: στό ἴδιο τό προσωπικό της ἐπιχείρησης γιά τή στρατολόγηση νέου προσωπικοῦ ἀπό συγγενεῖς, γνωστούς καί φίλους, σέ καταχώριση ἀγγελιῶν σέ ἐφημερίδες καί περιοδικά, στόν Ο.Α.Ε.Δ., καθώς καί σέ ἰδιωτικά γραφεῖα εὕρεσης ἐργασίας, σέ εἰδικά γραφεῖα πού ἔχουν δημιουργηθεῖ σέ Πανεπιστήμια καί ΤΕΙ γιά τήν ἐπαγγελματική ἀποκατάσταση τῶν πτυχιούχων τους, καθώς καί σέ διάφορους 7

Τζωρτζάκης Κώστας-Τζωρτζάκη Ἀλεξία, Ὀργάνωση καί διοίκηση ( Μάνατζμεντ ). Νέες ἰδέες καί τεχνικές στόν 21ον αἰῶνα, 2η ἔκδοση βελτιωμένη, Rosili, Ἀθήνα 2002, σ. 209. 8 Χολέβας Γιάννης, Ἀρχές Ὀργάνωσης καί Διοίκησης Ἐπιχειρήσεων ( Management), ἐκδ. οἶκος ‘’INTERBOOKS’’, Ἀθήνα 1995, σ. 180. 9 Τζωρτζάκης Κώστας-Τζωρτζάκη Ἀλεξία, Ὀργάνωση καί διοίκηση ( Μάνατζμεντ ). Νέες ἰδέες καί τεχνικές στόν 21ον αἰῶνα, 2η ἔκδοση βελτιωμένη, Rosili, Ἀθήνα 2002, σσ. 210-213. - 131 -

ἐκπαιδευτικούς ὀργανισμούς, ὅπως καί στή μέθοδο τῶν προκηρύξεων στά ΜΜΕ, στό leasing προσωπικοῦ, στό διαδίκτυο ἤ καί στή φήμη τῆς ἐπιχείρησης (Goodwill).10 Στούς κοσμικούς ὀργανισμούς ἡ στελέχωση εἶναι συνδεδεμένη μέ κάποια μορφή ἐκπαίδευσης: μαθητεία, ἐκπαίδευση νεοπροσλαμβανόμενων ἐνηλίκων, ἐπιμόρφωση προσωπικοῦ πού ἤδη ἐργάζεται στήν ἐπιχείρηση, προετοιμασία στελεχῶν.11 Ἀναφορικά ὅμως μέ τήν στελέχωση τῶν μοναστηριῶν δέν χρειάζονται ἰδιαίτερα τυπικά προσόντα, ἐκτός ἀπό τήν κλί(η)ση καί τήν ἀβίαστη προσέλευση τῶν μοναχῶν. Βέβαια κατά τόν χρόνο τῆς διακονίας τους χρησιμοποιοῦν καί καλλιεργοῦν τά ἔμφυτα ἤ τά ἐπίκτητα χαρίσματά τους, τά ὁποῖα τίθενται στήν ὑπηρεσία τῆς μοναστικῆς κοινότητας καί τῶν ποικίλων ἀναγκῶν της. Ἡ ἀδυναμία, λοιπόν, νά δοθεῖ λύση στό πρόβλημα ἀπό τά ὑπάρχοντα στελέχη τοῦ μοναστικοῦ ὀργανισμοῦ τῆς ἱστορίας μας, ὠθεῖ τόν προεστώτα στήν ἀναζήτηση λύσης μέ τή συνδρομή ἐξωτερικῶν παραγόντων. Ἄλλωστε εἶναι σύνηθες οἱ ὀργανισμοί νά ἀναζητοῦν λύση στό ἐξωτερικό περιβάλλον ὅταν ἀδυνατοῦν νά τή βροῦν στό ἐσωτερικό τους. Στό πλαίσιο αὐτό ἡ ἐπινόηση τοῦ ραβίνου μέσα στό μύθο λειτουργεῖ σέ δύο ἐπίπεδα: Τό ἕνα εἶναι τό θεολογικό, ὅπου ὁ ραβίνος ἐπέχει ρόλο πνευματικοῦ συμβούλου, γέροντα, ὁ ὁποῖος ἀνταποκρίνεται στήν ἀρχέγονη χριστιανική μοναστική παράδοση μέ τήν ἄσκηση τῆς συμβουλευτικῆς πράξης, ἡ ὁποία στήν ὀρθόδοξη πνευματικότητα ἀποτελεῖ, ὡς γνωστόν,12 χαρισματική διακονία πού γιά νά λειτουργήσει χρειάζεται τά χαρίσματα καί τίς δωρεές τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τή συμμετοχή τοῦ ἀνθρώπινου δυναμικοῦ μέ τήν αὐτοθέλητη καί ἐλεύθερη ὑπακοή, καθώς καί φωτισμό ἀπό τό Θεό συμβούλου καί συμβουλευομένου.13 Τό ἄλλο εἶναι τό ἐπίπεδο τό διοικητικό, 10

Τερζίδης Κωνσταντῖνος, Μάνατζμεντ. Στρατηγική Προσέγγιση, Σύγχρονη Ἐκδοτική, Ἀθήνα 2004, σσ. 252-254. 11 Χολέβας Γιάννης, Ἀρχές Ὀργάνωσης καί Διοίκησης Ἐπιχειρήσεων (Management), ἐκδ. οἶκος ‘’INTERBOOKS’’, Ἀθήνα 1995, σ. 175. 12 Σταυρόπουλος Ἀλέξανδρος, Εἰσαγωγή στήν Ὀρθόδοξη Συμβουλευτική Ποιμαντική, Ἀθήνα 1985, σσ. 27-28. 13 Ἐδῶ πρέπει νά σημειώσομε ὅτι εἶναι ἄδηλο τό ὑπόβαθρο τῆς πνευματικῆς παραδόσεως πάνω στό ὁποῖο στηρίζεται ἡ ἱστορία αὐτή. Ὡστόσο, εἶναι γνωστό ὅτι στή χριστιανική ἀσκητική γραμματεία οἱ ἀββάδες χρησιμοποιοῦσαν διάφορες μορφές ἐπικοινωνίας ἀνάλογα μέ τίς διαφορετικές ἀνάγκες τῶν ἀνθρώπων, οἱ ὁποῖες θά μποροῦσαν νά ἐνταχθοῦν γιά συστηματικούς λόγους σέ συγκεκριμένες κατηγορίες ὅπως: ὁράματα, θαυματουργικές διηγήσεις, συμβολικά ὑποδείγματα, λόγια, - 132 -

ὅπου ὁ ραβίνος “προσλαμβάνεται” καί λειτουργεῖ ὡς σύμβουλος μάνατζμεντ. Πρέπει ἐπίσης νά προσεχθεῖ ἰδιαίτερα ὅτι ὁ ραβίνος ἀναγνωρίζεται ὡς ἕνα χαρισματικό πρόσωπο πού μπορεῖ νά παράσχει συμβουλευτική βοήθεια, ὅτι ἡ ἐπιλογή του προϋποθέτει πνευματική ὡριμότητα τοῦ ἡγουμένου, καθώς καί ὅτι μέσα στό πλαίσιο αὐτῆς τῆς ἀμφίσημης συμβουλευτικῆς λειτουργίας τελεσιουργεῖται ἡ περιχώρηση τῶν προσώπων διά τῆς προσευχῆς μέσα ἀπό τήν ὁποία ἀναζητεῖται τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, ἀναχωροῦν οἱ ἄνθρωποι ἀπό τό ἴδιον θέλημα καί συν-χωροῦνται σύμβουλος καί συμβουλευόμενος.14 Ἐδῶ, ὅλη αὐτή ἡ διαδικασία ἐπαληθεύει ἐπακριβῶς τήν ἐτυμολογική θεώρηση τοῦ ρήματος συμβουλεύομαι πού σημαίνει «ζητῶ συμβουλήν παρά τινος, συσκέπτομαι μετά τινος, ζητῶ τήν γνώμην του, τήν συμβουλήν του, τόν συμβουλεύομαι».15 Στή διαδικασία, μ’ ἄλλα λόγια αὐτή, προηγεῖται ἡ σύσκεψη καί ἀκολουθεῖ ἡ συμβουλή. Ἐδῶ πρέπει νά ἐξαρθεῖ ἡ σπουδαιότητα τῆς ἐμπιστοσύνης πού εἶναι βασική προϋπόθεση καί ὅρος ἀπαραίτητος στήν ἀποτελεσματικότητα τῆς συμβουλευτικῆς λειτουργίας καί ἡ ὁποία, οὐσιαστικά, εἶναι «μία ψυχολογική κατάσταση ὅπου ἕνα ἄτομο μπορεῖ νά στηριχτεῖ στή γνώμη, στίς κρίσεις, στίς πράξεις ἤ στίς ἐπιδόσεις τοῦ ἄλλου, διότι πιστεύει καί προσδοκᾶ ὅτι εἶναι σωστές, καπαραβολές, ἀνέκδοτα (Παν. Χρήστου, Εἰσαγωγή στή Φιλοκαλία τῶν Νηπτικῶν καί Ἀσκητικῶν. Ἀποφθέγματα Γερόντων, τ.α΄ Πατερικαί Ἐκδόσεις ‘Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς’, σσ.31-32). Στό Γεροντικό τό ‘ρῆμα’ «εἶναι μία φράση, μία λέξη, πού εἶναι ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ ἤ καί ἀπόφθεγμα πού περικλείει τήν ἁγιοπνευματική πείρα τοῦ γέροντος. Αὐτό τό ‘ρῆμα’ ἔχει δύο ἰδιότητες. Ἡ μία, ὅτι εἶναι ἀπόσταγμα μίας ὁλόκληρης ζωῆς τοῦ συγκεκριμένου γέροντος. Ὁ ἀββάς ἀγωνίσθηκε σέ ὅλη του τήν ζωή καί κατέληξε σέ μία πρόταση πού ἔχει μεγάλη ἐνέργεια ἤ ἀκόμη ἐκείνη τήν ὥρα ὁ ἀββάς φωτίζεται ἀπό τόν Θεό καί προσφέρει τόν ἀποκαλυπτικό λόγο σ’ αὐτόν πού τοῦ τόν ζητεῖ… Ἡ δεύτερη ἰδιότητα εἶναι ὅτι αὐτό τό ‘ρῆμα’ προσφέρεται σέ συγκεκριμένο ἄνθρωπο, πού τό ἔχει ἀνάγκη καί θά τόν καθορίση σέ ὁλόκληρη τή ζωή του, ἄν τό ἐφαρμόση. Καί συνήθως, ὅπως τό ‘ρῆμα’ εἶναι ἀπόσταγμα μίας ὁλόκληρης ζωῆς, ἔτσι καί ἡ ἐφαρμογή αὐτοῦ τοῦ ‘ρήματος’, δηλαδή τό νά περάση τό ‘ρῆμα’ καί νά γίνη τροφή καί αἷμα στόν ἄνθρωπο, ἀπαιτεῖ ἀγώνα μίας ὁλόκληρης ζωῆς» (Σεβ. Μητροπολίτης Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου κ. Ἰερόθεος, Ἡ ἐπικοινωνία τοῦ Γέροντος Πορφυρίου μέ τόν λαό τοῦ Θεοῦ στό Γέροντας Πορφύριος Καυσοκαλυβίτης. Ὁρόσημο ἁγιότητος στό σύγχρονο κόσμο, Α’ ἔκδ. Ι. Μ. Χρυσοπηγῆς Χανιά 2008, σ. 84). 14 Σταυρόπουλος Ἀλέξανδρος, Εἰσαγωγή στήν Ὀρθόδοξη Συμβουλευτική Ποιμαντική, Ἀθήνα 1985, σ. 70. 15 Σταματάκος Ἰωάννης, Λεξικόν Ἀρχαίας Ἑλληνικῆς Γλώσσης, ‘’Βιβλιοπρομηθευτική’’, Ἀθήνα 1990, σ. 935. - 133 -

λοπροαίρετες, εἰλικρινεῖς, καί ἔντιμες».16 Καί πρέπει νά ἐπισημάνομε ὅτι τόσο ὁ ἡγούμενος, ὅσο καί οἱ μοναχοί δείχνουν ἀπόλυτη ἐμπιστοσύνη στό πρόσωπο τοῦ ραβίνου, κάτι πού ὁ ἴδιος κέρδισε μέσα ἀπό τή σχέση του μαζί τους, ἡ ὁποία οἰκοδομήθηκε πάνω στήν ἀκεραιότητά του, ἀλλά καί στίς ἱκανότητές του νά ἀνταποκρίνεται στίς προσδοκίες τους. Θά μπορούσαμε ἐδῶ νά συνοψίσομε τή συμπεριφορά τοῦ ραβίνου ὡς ἑξῆς: • Σκοπός του ἦταν νά ἀφυπνισθεῖ ἡ πνευματική διάθεση καί ἐνεργητικότητα τῶν μοναχῶν, ὥστε νά γίνουν ὑποδειγματικοί μοναχοί καί μέ τόν τρόπο αὐτό νά προσελκυσθοῦν νέα στελέχη. • Ὡς μέσον χρησιμοποίησε τήν πρόκληση ἑνός ἔκτακτου καί ἀσυνήθιστου σεβασμοῦ μεταξύ τῶν πέντε ἡλικιωμένων μοναχῶν, ἀλλά καί αὐτοσεβασμοῦ τους καί ὡς κίνητρο τή φράση “ἕνας ἀπό ἐσᾶς εἶναι ὁ Μεσσίας”. • Ἡ στρατηγική του ἦταν νά μή φανεῖ ὅτι γνωρίζει τή λύση τοῦ προβλήματος, ἀλλά μέ μία πρόταση, ἡ ὁποία θά ἐνεργοποιοῦσε τούς μοναχούς, νά δώσει τή λύση. Εἰδικότερα, λέει μέ τόν τρόπο του στόν ἡγούμενο ὅτι μπορεῖ νά ἔλθει στή θέση του, γιατί καί αὐτός ἀντιμετώπιζε τό ἴδιο πρόβλημα, ὅτι συμμερίζεται τήν ἀγωνία του, συμπροσεύχεται καί συνδακρύζει. Δέν θέλει νά παραστήσει τό σπουδαῖο, τό σοφό, τό σύμβουλο. Ἁπλῶς λέει μία φράση, ἡ ὁποία εἶναι καθοριστική, γιατί ἀποτελεῖ τό καταλληλότερο καί σημαντικότερο κίνητρο γιά τούς μοναχούς. Μέ ἄλλα λόγια ὁ ραβίνος, ὡς σύμβουλος, θά ἀποδώσει φαινομενικά τή στελεχιακή ἀποψίλωση ὄχι σέ κάποια παθογένεια πού ἐντοπίζεται στόν ὀργανισμό, ἀλλά στό ἐξωτερικό περιβάλλον, ἐνῶ οὐσιαστικά θά ἑστιάσει στή θεραπεία τοῦ ἐσωτερικοῦ του. Τό ἐρώτημα αὐτό πού διατυπώνεται μέ δυσπιστία, σίγουρα δικαιώνεται ἀπό τήν ἐξέλιξη τοῦ μύθου, ὅπως εἴδαμε. Γιά ὁλόκληρες δεκαετίες τόν αἰῶνα πού πέρασε μέχρι τό 1970-75 τό Ἅγιον Ὅρος ἀντιμετώπισε ἔντονα μία ἀνάλογη κατάσταση μαρασμοῦ, ἡ ὁποία δέν εἶχε μόνο ποσοτικά, ἀλλά καί ποιοτικά χαρακτηριστικά.17 Πολλοί, ὅπως ὁ John Julius Norwich ἔβλεπαν τό μέλλον τοῦ Ἁγίου Ὅρους μέ πολύ σκεπτικισμό. Ἕνας ἀπό τούς πιό ἀφοσιωμένους φιλοαγιορεῖτες διανοούμενους, ὁ Phillip Sherrard18 ἀπέδιδε τήν ἔλλειψη 16 Μπουραντᾶς Δημήτρης, Ἐπί Σκηνῆς χωρίς Πρόβα, 4η ἔκδοση, ἐκδ. Πατάκη, Ἀθήνα Δεκέμβριος 2010, σ. 325-328. 17 J. Norwich- R. Sitwell, Mount Athos, London 1966. 18 Sherrard Phillip, Athos, the Mountain of Silence, London 1960, σ. 26.

- 134 -

ὑποψηφίων μοναχῶν, ἀνάμεσα στά ἄλλα, στήν ἀρνητικότητα μέ τήν ὁποία ἀντιμετώπιζε ἡ ἑλληνική κοινωνία τή μοναχική ζωή, χωρίς αὐτό νά σημαίνει ὅτι ἀπουσίαζαν ἄλλοι ἀνάλογοι ἐνδογενεῖς παράγοντες. Γιατί, ἐκτός ἀπό τά πνέοντα στόν κόσμο ἀντιμοναχικά ρεύματα, σύμφωνα μέ ἕνα σπουδαῖο ἡγούμενο τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, τό γέροντα Γαβριήλ τόν Διονυσιάτη, τά ὁποῖα ἔπειθαν τούς νέους ὅτι ὁ μοναχισμός εἶναι, τό λιγότερο, ἕνα παρωχημένο σχῆμα, ἦταν καί ἡ πνευματική ἀπίσχνανση τοῦ Ἁγίου Ὅρους, ἡ ὁποία ὁδήγησε τό μεγάλο ἐκεῖνο πνευματικό ἡγέτη πού εἶχε διαρκῆ μέριμνα τήν ἐπαναστελέχωση τῶν μονῶν τοῦ Ἄθω, ἡ ὁποία θά βασιζόταν ὄχι σέ διοικητικές ἀλλαγές ἀλλά στήν πνευματική ἐνεργοποίηση καί αὔξηση κάθε μοναχοῦ, νά πεῖ: «Ἔχομεν ἐπίγνωσιν τῆς ἀποστολῆς μας καί ὁμολογοῦμεν ὅτι μέρος τῆς εὐθύνης διά τήν σημερινήν πνευματικήν καί κοινωνικήν ἐκτροπήν βαρύνει καί ἠμᾶς. Ἐάν δέ αἵ ἐξ ἀριστερῶν καί δεξιῶν εἰσηγήσεις κατά τοῦ μοναχισμοῦ εὐρίσκουσιν ἀπήχησιν εἰς τάς ψυχάς τῶν χριστιανῶν μας συντελεῖ πρός τοῦτο μεγάλως καί ἡ χαλάρωσις τῶν καθ’ ἠμᾶς ἀπό ἀπόψεως ἐσωτερικῆς ζωῆς...».19 O δέ μακαριστός ἅγιος γέρων Ἰωσήφ ὁ Βατοπαιδινός ἔχοντας συναίσθηση αὐτῆς τῆς καταστάσεως θά σημειώσει στήν ἐπιστολιμαία βιογραφία τοῦ γέροντά του Ἰωσήφ τοῦ Σπηλαιώτη τό 1962: «Σήμερον ὅλοι μας παραπονούμεθα, γιατί δέν ἔρχονται καί μᾶλλον δέν γίνονται μοναχοί, καί τό θέμα τῆς λειψανδρίας τῶν ἱερῶν καθιδρυμάτων βρίσκεται εἰς τήν πρώτην θέσιν. Ὅμως ἄν ἐξετάσωμεν τήν πραγματικήν αἰτίαν καί ὄχι αὐτάς πού ἀποδίδομεν, θά φανῆ ὅτι εἶναι ἡ ἑξῆς. Ἐμένα μοῦ φαίνεται ὅτι, ὅταν παύση ὁ πολλαπλασιασμός μίας γενεᾶς καί ἡ συνέχισίς της, δέν φταίουν αὐτοί πού ἔπρεπε νά γεννηθοῦν, ἀλλ’ οἱ γεννήτορες πού ἀδράνησαν νά τούς γεννήσουν. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος λέγει, ‘θαυμάζει ἀνδρός ἀρετήν καί πολέμιος’. Πόσον μᾶλλον οἱ κατ’ εἰκόνα Θεοῦ ἄνθρωποι; Ἀλλά εἰπέ μου, ποῦ εἶναι ἡ ἀρετή γιά νά τρέξουν νά τήν μιμηθοῦν; Ἐμεῖς σήμερον δέν θά εἴμεθα ὑπόλογοι μόνον γιά τά ἀποτελέσματα τῆς ἰδικῆς μας ραθυμίας, ἀλλά καί γιά τόν μαρασμόν τῆς ἀκολουθούσης γενεᾶς, τῆς ὁποίας δέν γινόμεθα φωτεινόν παράδειγμα».20 Ἕνας στυλοβάτης τοῦ σύγχρονου Ἀθωνικοῦ μοναχισμοῦ, ὁ Ἀρχιμανδρίτης Αἰμιλιανός θά ἐπισημάνει ὅτι 19

Μοναχ. Θεόκλητος Διονυσιάτης, Ὁ Γέροντάς μου Γαβριήλ Διονυσιάτης, ἐκδ. oἶκος Ἀστήρ 1987, σ. 136. 20 Γέρων Ἰωσήφ Βατοπαιδινός, Θείας Χάριτος Ἐμπειρίες. Γέροντας Ἰωσήφ ὁ Ἡσυχαστής. Ἐπιστολιμαία Βιογραφία-Ἀνέκδοτες Ἐπιστολές καί Ποιήματα, Β’ ἔκδ., Ψυχωφελῆ Βατοπαιδινά 18, Ι. Μ. Μ. Βατοπαιδίου, Ἅγιον Ὄρος 2006, σ. 106. - 135 -

«δέν εἶναι μόνον τό κοσμικό φρόνημα, τό ὁποῖον δυσχεραίνει τό μοναστικόν ἰδεῶδες καί τήν ἀνάπτυξίν του, πού εἶναι ὑπόθεσις μίας γενικωτέρας ποιμαντικῆς ἐργασίας. Ὑπάρχει καί μία διάχυτος ἀντίληψις περί τοῦ μοναχισμοῦ παρά τοῖς χριστιανοῖς ἡ ὁποία τόν ἀδικεῖ, ἐπιζητοῦσα νά τοῦ ἀποδώση ἤ νά τόν περικοσμήση μέ στοιχεῖα, τά ὁποῖα τοῦ ἀφαιροῦν τήν ἁπλότητα, τήν γνησιότητα, τήν οὐράνιον ἑλκυστικότητα καί τήν πατερικήν εἰκόνα…Μᾶς φαίνεται, καί εἶναι φυσικόν καί ἀγαθόν, νά πληρώσωμεν ὅλον τόν ἑλλαδικόν χῶρον ἀπό φωνάς προσκαλοῦσας εἰς τόν ἀγρόν τοῦ θερισμοῦ, ψυχάς ἰκανάς δ’ ἱερωσύνην καί ἐξωτερικήν ἱεραποστολήν, φοβούμεθα ὅμως νά ἀρθρώσωμεν μίαν λέξιν ὑπέρ τοῦ μοναχισμοῦ, μήπως παρασυρθῆ κανείς καί μετά γίνη ρίψασπις ἤ μήπως ταραχθῆ ὁ σύλλογος τῶν γονέων. Καί εἰς τό βάθος συχνά λυπούμεθα, ὅταν κάποιος ἄρη −καί μάλιστα ἐκ νεότητος− τόν σταυρόν τοῦ Χριστοῦ πορευόμενος πρός κάποιαν μονήν ἤ καί τόν ἐγκαλοῦμεν, ὡς καταλείψαντα τόν ἀγῶνα τῆς Ἐκκλησίας… Ἐάν κάποιος, πού ἔχει μορφωθῆ μέ τά στοιχεῖα αὐτῆς τῆς ἀγωγῆς, θελήση νά ἐξέλθη ἀπό αὐτήν τήν ἀτμόσφαιραν προσερχόμενος εἰς ἐν μοναστήριον μέ τήν σκέψιν νά μείνη ἐκεῖ, θά νοιώση τότε ὅλον τό βάρος αὐτῆς τῆς ἀγωγῆς, τήν δέ σιδηρᾶν της μονῆς θύραν θά βλέπη νά κλείουν καί θά νομίζη ὅτι ταφόπετραν ἀσήκωτον ρίπτουν ἐπάνω του».21 Ἐπανερχόμενοι στήν ἀντιμετώπιση τοῦ προβλήματος ἀπό τό ραβίνο θά δοῦμε ὅτι δέν ἔχει νά συστήσει μία ἕτοιμη συνταγή γιά τήν ἀντιμετώπιση τῆς κατάστασης. Ἡ στάση του αὐτή θά μποροῦσε νά ἀποδοθεῖ στό ὅτι ἦταν ταπεινός ἤ στό ὅτι ἀπέφευγε νά δώσει συμβουλές γιά νά μή θίξει τούς μοναχούς, ἐπειδή ἀκριβῶς εἶχε καταλάβει τήν οὐσία τοῦ προβλήματος καί τήν αἰτία του πού ἀφοροῦσε οὐσιαστικά σέ προσωπικές ἀδυναμίες τους. Ὡστόσο, αὐτό πού προσφέρει προϋποθέτει βαθιά γνώση τοῦ ἀνθρώπινου ψυχισμοῦ, καθώς ἀπελευθερώνει καί ἐνεργοποιεῖ δυνάμεις πού ἐνισχύουν καί ἰσχυροποιοῦν τίς διαπροσωπικές σχέσεις, ἀναβαθμίζουν τήν ἐκκλησιαστική δομή καί δρομολογοῦν κοινωνικές ἐξελίξεις. Ἡ τακτική αὐτή θυμίζει πολύ τή «‘μή διευθυντική’ (non directive) θεραπεία τοῦ Κάρλ Ρότζερς, σύμφωνα μέ τήν ὁποία ὁ σύμβουλος δέν κατευθύνει, δέν δίνει γραμμή στόν ‘’πελάτη’’ του, εἶναι ὁ ἄνθρωπος πού δέν δίνει ποτέ συμβουλές».22 Ἐδῶ ὁ λόγος τοῦ ραβίνου εἶναι ἐντελῶς διαφορετικός ἀπό 21 Ἀρχιμ. Αἰμιλιανός, Μέσα ἀνακαινίσεως καί ἀναβιώσεως τοῦ μοναστικοῦ ἰδεώδους στό ἰδίου Κατηχήσεις καί Λόγοι 1. Σφραγίς Γνησία, ἐκδ. Ὀρμήλια 1998, σσ. 45-47. 22 Σταυρόπουλος Ἀλέξανδρος, Εἰσαγωγή στήν Ὀρθόδοξη Συμβουλευτική Ποιμαντική, Ἀθήνα 1985, σ.67.

- 136 -

κείνη τήν, πολλές φορές, πληθωριστική νοοτροπία τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ λόγου πού χαρακτηρίζεται καί ἀπό ἕναν ἔντονο διδακτισμό, πράγματα πού κουράζουν, προκαλοῦν ἐνδόμυχα ἀντιδράσεις καί δέν εὐνοοῦν τήν ἀνακάλυψη καί τήν ἀξιοποίηση τῶν δυνατοτήτων. Ἡ λέξη Μεσσίας εἶναι τό κλειδί τῆς ἱστορίας. Λειτουργεῖ στή δομή τοῦ μύθου μ’ ἕνα τρόπο, θά λέγαμε, ἀρχετυπικό καί ἐμβληματικό. Μεσσίας σημαίνει σωτήρας (ἑβραϊκά Messiah). Ἡ λέξη αὐτή θά λειτουργήσει μεσσιανικά, σωτηριολογικά καί θά σώσει ὄχι μόνο τήν ἴδια τή συγκεκριμένη ἐκκλησιαστική δομή, (ἀλήθεια πόσο μπορεῖ νά ἐπηρεάσει θετικά ἡ ὀρθόδοξη πνευματικότητα τούς ὀργανισμούς!), ἀλλά καί τά μέλη της καί τόν κόσμο. Οὐσιαστικά, ἡ ἐπιτυχία τοῦ γέρο ραβίνου ἔγκειται στό γεγονός ὅτι ἀφοῦ ἐντόπισε τήν ἀνάγκη, ἔδωσε τό κατάλληλο κίνητρο πού εἶναι ἕνας πάρα πολύ ἀποτελεσματικός τρόπος γιά τήν πρόκληση ἐνδιαφέροντος στήν ἐργασία σέ ὁποιαδήποτε ὀργανωτική δομή. Ὡστόσο, θά περίμενε κανείς νά δώσει ἕνα ἀπό τά συνηθισμένα ἐκεῖνα κίνητρα πού δίνονται συνήθως στούς ὀργανισμούς καί τίς ἐπιχειρήσεις: κάποια προαγωγή, κάποια ἠθική ἀνταμοιβή καί ἀναγνώριση ὑψηλῶν ἐπιδόσεων, συμμετοχή στή λήψη ἀποφάσεων, περισσότερες εὐκαιρίες γιά δημιουργικότητα καί πρωτοβουλία, ἁρμονικότερες σχέσεις συνεργασίαςκ.λπ.23 Ἀντ’ αὐτοῦ θά προσφέρει κάτι τό ὁποῖο ἐκ πρώτης ὄψεως ξενίζει καί φαντάζει ἀτελέσφορο γι’ αὐτόν πού δέν διαθέτει ἀνοιχτούς ὑπαρξιακούς ὁρίζοντες ἤ τουλάχιστον βαθιά γνώση τῆς ψυχολογίας τοῦ ἀνθρώπου καί εἰδικότερα τοῦ μοναχοῦ. Ἀξίζει νά σημειωθεῖ ἐδῶ ὅτι τό κίνητρο πού δόθηκε ἦταν καί προσωπικῆς καί ὁμαδικῆς ὠφέλειας. Εἶχε ἀνοιχτό χρονικό ὁρίζοντα, τέτοιον ὥστε νά εἶναι δυνατή ἡ ἐπίτευξη ὑψηλῆς πνευματικότητας. Ἀπαιτοῦσε τόσο προσωπική, ὅσο καί συλλογική προσπάθεια. Ἡ ἀναμενόμενη ἀνταμοιβή ἦταν ἡ ὑπέρτατη, γιατί δέν ἀφοροῦσε οἰκονομική ἐνίσχυση, ἄμεση κοινωνική ἀναγνώριση καί καταξίωση, ἀπονομή βραβείου ἤ διάκρισης, ἀλλά μέγιστη ἀξιοποίηση καί καλλιέργεια τῆς πνευματικότητας κάθε μοναχοῦ. Ἦταν τόσο ἰσχυρό τό συγκεκριμένο κίνητρο καί ἀκριβῶς στοχευμένο, πού δέν χρειαζόταν ἐπιπλέον ἄλλου εἴδους συμπληρωματικές παροχές, πού συνήθως προσφέρονται στούς κοσμικούς ὀργανισμούς. 23 Πετρίδου Εὐγενία, Διοίκηση-Μάνατζμεντ. Μία Εἰσαγωγική Προσέγγιση, 2η ἔκδοση, Θεσ/νίκη 2001, σσ.248-249. Εἶναι φυσικό ὅτι δέν θά μποροῦσαν νά προσφερθοῦν κίνητρα τά ὁποῖα ἀπάδουν στή φυσιογνωμία, στήν ἀποστολή καί στό σκοπό τοῦ ἐν λόγῳ ὀργανισμοῦ ὅπως: δυνατότητες προβολῆς, σταθερότεροι ὄροι ἐργασίας, οἰκονομικές ἀνταμοιβές κ.λπ.

- 137 -

Στόχευε στήν ἀβίαστη προσέλευση νέων ὑποψηφίων μοναχῶν καί ὄχι σέ στελέχωση ἀπό μετακίνηση μοναχῶν ἀπό ἄλλα μοναστήρια. Ἡ διατύπωση τῆς πρότασης ἦταν πλήρως καταφατική χωρίς νά ἀφήνει περιθώρια ἀμφισβήτησης: ἕνας ἀπό ἐσᾶς εἶναι ὁ Μεσσίας καί ὄχι: ἕνας ἀπό ἐσᾶς ἴσως εἶναι ὁ Μεσσίας. Ὅπως εἶναι γνωστό,24 ἡ ἀποτελεσματικότητα τῆς ὑποκίνησης (motivation) ὀφείλεται στή δύναμη τῶν ἀνθρωπίνων ἀναγκῶν, οἱ ὁποῖες ὅταν δέν ἱκανοποιηθοῦν προκαλοῦν ἔνταση (tension) πού κινητοποιεῖ δυνάμεις μέ ἀποτέλεσμα τήν ἀναζήτηση ἱκανοποίησης τῶν ἀναγκῶν, ὥστε νά μειωθεῖ ἡ ἀρχική ἔνταση. Ἔτσι μπορεῖ νά κατανοηθεῖ ἡ σπουδαιότητα τοῦ κινήτρου (incentive) γιά τήν πλήρωση τῶν ἀναγκῶν ἑνός ἐργαζομένου στόν ὀργανισμό. Νά ἀναφέρομε ἐδῶ ὅτι ὑπάρχουν διάφορες θεωρίες ὑποκίνησης, οἱ ὁποῖες διακρίνονται σέ δύο μεγάλες κατηγορίες. Στή μία τά πρόσωπα παρακινοῦνται ἀπό ἀνάγκες, ἐνῶ στήν ἄλλη ἑρμηνεύεται “τό πῶς καί τό γιατί” αὐτά παρακινοῦνται. Ἡ περίπτωσή μας θεωροῦμε ὅτι μπορεῖ νά ἑρμηνευτεῖ μέ βάση τή δεύτερη κατηγορία καί εἰδικότερα τή θεωρία τῆς προσδοκίας τοῦ Vroom. Γιατί, σύμφωνα μέ τή θεωρία αὐτή,25 οἱ ὑποθέσεις πάνω στίς ὁποῖες βασίζεται, εἰκάζομε ὅτι μποροῦν νά ἐφαρμοστοῦν ὡς ἑξῆς: Ὑπόθεση 1η: Ἡ συμπεριφορά κάθε ἀτόμου μέσα σέ ἕνα ὀργανισμό, πού στήν περίπτωσή μας εἶναι ἡ συμπεριφορά κάθε μοναχοῦ, προσδιορίζεται ἀπό τό συνδυασμό δύο συνιστωσῶν: α) τοῦ συνόλου τῶν στοιχείων πού διαθέτει, ὅπως οἱ ἐμπειρίες πού ἔχει, ὁ βαθμός τῆς πνευματικότητας στήν ὁποία εὑρίσκεται, ἡ ἀγωνιστικότητά του, οἱ προσδοκίες του κ.α. καί β) τῆς ἐπίδρασης πού δέχεται ἀπό τό περιβάλλον. Γιατί, τό μοναστήρι δέν ἀποτελεῖ μόνο μία ὀργανωτική μονάδα, ἀλλά συγχρόνως μπορεῖ νά θεωρηθεῖ ὡς σύστημα, τό ὁποῖο βρίσκεται σέ συνεχῆ ἀλληλεξάρτηση καί ἀλληλεπίδραση μέ τό ἐξωτερικό περιβάλλον. Εἰδικότερα ἡ μοναστική ὀργανωτική μονάδα: • Παρέχει ἔργο πού ἀφορᾶ ὄχι μόνο τούς μοναχούς, ἀλλά καί τόν ὑπόλοιπο κόσμο, δηλαδή τούς λαϊκούς, μέ τήν προσευχή, τή διακονία, τή συμβουλευτική στήριξη κ.α. • Στελεχώνεται ἀπό ἀνθρώπους πού προέρχονται ἀπό τό ἐξωτερικό του περιβάλλον. 24

Σαρμανιώτης Χρ., Μάνατζμεντ, Β. Γκιούρδας Ἐκδοτική, Ἀθήνα 2005, σσ. 243-

244. 25

Ζαβλανός Μύρων, Μάνατζμεντ, ἐκδ. “ΕΛΛΗΝ”, 1998, σ. 276. - 138 -

• Βρίσκεται σέ ἐπικοινωνία μέ τούς λαϊκούς καί τελεῖ καί σέ κατάσταση ἀλληλεπίδρασης μέ αὐτούς. • Ὀργανώνεται καί διαμορφώνεται μέσα σέ ὁρισμένο πλαίσιο βάσει τοῦ ἰσχύοντος νομοθετικοῦ ἐκκλησιαστικοῦ πλαισίου, ἀλλά καί τῆς ἐν γένει ἐμπειρίας πού ἀπορρέει ἀπό τή μακραίωνη μοναστική παράδοση. • Λαμβάνει ὑλικά ἀγαθά, τεχνολογία καί πληροφόρηση ἀπό τό ἐξωτερικό περιβάλλον καί τά χρησιμοποιεῖ γιά τήν κάλυψη διαφόρων ἀναγκῶν της. • Προσλαμβάνει ποικίλα ἐρεθίσματα ἀπό τό ἐξωτερικό περιβάλλον, τά ὁποῖα μετασχηματίζει ἐπανανοηματοδοτώντας τα μέ ἕνα νόημα πνευματικό. Ὑπόθεση 2η: Κάθε μοναχός ἀποφασίζει γιά τή συμπεριφορά μέσα στό μοναστήρι. Ἡ ἀπόφασή του αὐτή ἐπηρεάζεται ἀπό τήν πνευματικότητά του, τά χαρίσματά του, τίς προσδοκίες του, ἀπό τό βαθμό ὑπακοῆς του. Ὑπόθεση 3η: Ὡς γνωστόν, κάθε ἄνθρωπος ἀποτελεῖ μοναδική προσωπικότητα, συνεπῶς κάθε μοναχός ἔχει διαφορετικές ἀνάγκες καί προσδοκίες, οἱ ὁποῖες ὅμως πρέπει νά μετασχηματίζονται καί νά συγκλίνουν πρός τόν ἕνα καί μοναδικό σκοπό, στό βαθύτερο σκοπό τοῦ ἀνθρώπου πού εἶναι ἡ ἐκπλήρωση τοῦ ὀντολογικοῦ του προορισμοῦ. Ὑπόθεση 4η: Τά ἄτομα ἀσχολοῦνται μέ πράγματα πού τούς ἀποφέρουν ἀνταμοιβή, ἐνῶ ἀποφεύγουν ἐκεῖνα πού ὁδηγοῦν σέ ἀποτελέσματα τά ὁποῖα δέν τούς ἱκανοποιοῦν. Τό ἴδιο συμβαίνει καί μέ τούς μοναχούς, οἱ ὁποῖοι ζοῦν σέ ἕνα ὀργανισμό, ὅπου ὅσο αὐξάνεται ἡ ἀγωνιστικότητα καί ἀναπτύσσεται ἡ πνευματικότητά τους, τόσο συγκλίνουν στήν πραγματοποίηση τοῦ βαθύτερου σκοποῦ τοῦ ἀνθρώπου, πού εἶναι καί ὁ σκοπός τοῦ μοναστηριοῦ. Ἡ ὅλη διαδικασία τῆς στελέχωσης ἑστιάστηκε μόνο στήν ἀνάγκη προσέλκυσης μοναχῶν χωρίς ἰδιαίτερο προσδιορισμό τῶν ἀναγκῶν τοῦ μοναστηριοῦ πού θά ὁδηγοῦσε σέ διαφοροποίηση προσλήψεων ἤ θά προέκυπτε ἀπό ἐπέκταση τῆς μοναστηριακῆς μονάδος, χωρίς ἐπίσης νά ἀπαιτοῦνται ἰδιαίτερα προσόντα, ἤ ἐφαρμογή κάποιου συστήματος ἐπιλογῆς ὑποψηφίων, ἤ ἀναζήτησή τους μέ διάφορα σύγχρονα μέσα. Ἀπό τά παραπάνω ἀποδεικνύεται ὅτι ὁ ραβίνος ἐνήργησε ὡς ἕνας σωστός σύμβουλος-top manager στό κομμάτι πού ἀφορᾶ τήν παροχή κινήτρου γιά τήν ἐπάνδρωση τοῦ μοναστηριοῦ. Γιατί ἐπαναλαμβάνομε ἄλλη μία φορά ὅτι “ἡ παρακίνηση ἤ παρώθηση δέν εἶναι συμπεριφορά· εἶναι - 139 -

μία πολύπλοκη ἐσωτερική κατάσταση τῶν ἀτόμων πού δέν μπορεῖ νά παρατηρηθεῖ ἄπ΄εὐθείας, ἀλλά πού ἐπηρεάζει τή συμπεριφορά τους.26 Τά κίνητρα τῶν ἀτόμων συμπεραίνονται ἀπό τή συμπεριφορά τους”. Ὁ ραβίνος δίνοντας τό συγκεκριμένο κίνητρο στούς μοναχούς μέ ἀφορμή τήν ἀνάγκη στελέχωσης τοῦ μοναστηριοῦ, οὐσιαστικά ἐνήργησε σάν σωστός καθοδηγητής γιά τήν προσωπική τους πνευματική ἀναβάθμιση-αὐτοπραγμάτωση. Οὐσιαστικά ὁ ραβίνος ὡς σύμβουλος manager ἐνήργησε καθαρά πνευματικά. Γιατί «οἱ μάνατζερς γιά νά προβλέψουν τήν συμπεριφορά τοῦ ἀτόμου πρέπει νά γνωρίζουν τίς ἀνάγκες καί τά κίνητρα πού προκαλοῦν στά ἄτομα μία συγκεκριμένη ἐνέργεια σέ κάποιο συγκεκριμένο χρόνο».27 Καί ὁ ραβίνος διέγνωσε σωστά ὅτι οἱ ἀνάγκες τῶν μοναχῶν κατά βάθος ἦταν καθαρά πνευματικές. Τό δῶρο λοιπόν τοῦ ραβίνου λειτούργησε ὡς μοχλός ὑποκίνησης μέσα ἀπό τήν ὁποία ἀνακάλυψε ὁ κάθε μοναχός τά χαρίσματα τῶν ἄλλων ἀδελφῶν, ἀλλά καί τά δικά του φτάνοντας στήν αὐτοεκτίμηση. Αὐτό ἀκριβῶς τό κλίμα ὁδήγησε καί ἄλλους νά ἐγκαταριθμηθοῦν στή μοναστική μάνδρα. Συνεπῶς, ἡ στελέχωση ἦρθε ὡς ἀποτέλεσμα τῆς ὑποκίνησης, ἡ ὁποία ἔφερε σύσφιξη τῶν σχέσεων καί πνευματική ἀνάταση. Δέν χρειάστηκαν γι’ αὐτό οὔτε ἰδιαίτεροι κόποι, οὔτε πολλά χρήματα, οὔτε πολύς χρόνος πού δαπανοῦν οἱ κοσμικοί ὀργανισμοί καί οἱ ἐπιχειρήσεις γιά νά στελεχωθοῦν, παρά μόνο ἕνας ἐμπνευσμένος λόγος ἑνός ἐμπνευσμένου ἀνθρώπου. Ἡ ἀλλαγή στή συμπεριφορά κάθε μοναχοῦ στό ἄκουσμα τῆς φράσης “ἕνας ἀπό ἐσᾶς εἶναι ὁ Μεσσίας” μπορεῖ νά ὀφείλεται: Ὑπόθεση 1: Κάθε μοναχός μόνος του ἀποφάσισε συνειδητά νά ἀλλάξει συμπεριφορά, ἐπειδή πίστεψε χωρίς ἐνδοιασμό ὅτι ἡ φράση-κίνητρο εἶναι ἀληθής. Ὑπόθεση 2: Κάθε μοναχός ἴσως πίστευε κατά βάθος ὅτι αὐτός εἶναι ὁ Μεσσίας, ὁπότε ἔπρεπε νά ἔχει ἄμεμπτη συμπεριφορά καί σεβασμό τόσο πρός τόν ἑαυτό του, ὅσο καί πρός τούς ἄλλους. Ἡ στάση του αὐτή ἐνισχύεται ἀπό τό γεγονός ὅτι θά ἔπρεπε νά ἐμπνέει τό σεβασμό τῶν ἄλλων, πού θά θεωροῦσαν αὐτόν ὡς Μεσσία. Ὑπόθεση 3: Στήν περίπτωση πού θεωροῦσε κάποιον ἀπό τούς ἄλλους μοναχούς ὡς Μεσσία, χωρίς ὅμως νά ξέρει ποιόν ἀκριβῶς, πάλι ἔπρεπε νά δείχνει σεβασμό σέ καθένα ὡς τόν πιθανό Μεσσία. 26 27

Ζαβλανός Μύρων, Μάνατζμεντ, ἐκδ. “ΕΛΛΗΝ”, 1998, σ. 252. Ζαβλανός Μύρων, Μάνατζμεντ, ἐκδ. “ΕΛΛΗΝ”, 1998, σ. 252. - 140 -

Πρέπει, ἐπίσης νά τονιστεῖ ἡ σημασία πού διαδραματίζουν οἱ χαρισματοῦχοι γιά τή σύμπηξη τῶν μοναχικῶν κοινοτήτων καί τή δημιουργία ἑνός κοινοτικοῦ πνεύματος. Ὅπως ἄλλωστε ἀναφέρει ὁ Κάλλιστος Ware,28 αὐτό πού προσελκύει τούς νέους εἶναι ὄχι τό ἀββαεῖο, ἀλλά ὁ ἀββάς, ὄχι τό μοναστήρι, ἀλλά ὁ γέροντας. Αὐτή ἀκριβῶς τήν ἀλήθεια θά ἐπισημάνει ὁ Ἀρχιμ. Αἰμιλιανός, ὁ ὁποῖος «ἀποτελεῖ ἕνα ἀπό τά λαμπρά παραδείγματα ἀρχιτέκτονα τῆς μοναστικῆς ἀναγέννησης».29 Λέει λοιπόν ὁ Ἀρχιμ. Αἰμιλιανός: «Ὁπουδήποτε ὑπῆρξε ἄνθησις πνευματικῆς ζωῆς, ἐκεῖ ὑπῆρξε ἕνα πρόσωπον. Καί ὁπουδήποτε ὑπῆρξε ἄνθησις μοναστηρίου, ἐκεῖ ὑπῆρξε ἕνας ἡγούμενος. Ἕνας ἡγούμενος πού ἤξευρε νά ἀγαπᾶ, νά ζῆ τόν Χριστόν καί νά διοικῆ».30 Ὁ ἴδιος ἐπίσης θά σημειώσει στόν ἴδιο λόγο του: «Ὅπου καί ὅποτε ἐπετεύχθη ἡ καλλιέργεια καί ἡ ἀναβίωσις τοῦ μοναχικοῦ ἰδεώδους, ἔγινε ἀπό καί περί ἐν πρόσωπον. Τοιαῦτα πρόσωπα θά μαγνητίζουν διά τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ ψυχάς, θά γεννοῦν μοναχούς, θά πολίζουν τήν ἔρημον, θά ἐπανδρώνουν τήν Ἐκκλησίαν μέ στελέχη, θά ἀποκαλύπτουν τήν παρουσίαν τοῦ Θεοῦ καί θά μαρτυροῦν τήν βασιλείαν τῶν Οὐρανῶν».31 Καί αὐτή ἡ διαπίστωση εἶναι διαχρονική καί καθολική σέ σχέση μέ τό μοναστικό φαινόμενο. Εἶναι γνωστό π.χ. πόσα πολλά μοναστήρια στό Ἅγιον Ὅρος καί ὄχι μόνο, ἐπάνδρωσαν τά χαρισματικά τέκνα τοῦ μεγάλου γέροντος Ἰωσήφ τοῦ Ἡσυχαστῆ. Ἕνας μάλιστα ἀπ’ αὐτούς, ὁ γέροντας Ἐφραίμ, ὁ ὁποῖος ἐξελέγη ἡγούμενος στή Φιλοθέου, προσέλκυσε τόσους πολλούς νέους μοναχούς στή μονή, ὥστε μπόρεσε νά τούς στείλει νά στελεχώσουν τρεῖς ἄλλες ἁγιορείτικες μονές (Ξενοφῶντος, Καρακάλλου, Κωνσταμονίτου). Ὁ ἴδιος γέροντας ἵδρυσε τή δεκαετία τοῦ ‘90 περισσότερα ἀπό 16 μοναστήρια στίς Η.Π.Α καί τόν Καναδά.32 28

Bishop Kallistos of Diokleia, Wolves and Monks: Life on the Holy Mountain Today, Sobornost,5: 2, 1983, p.64. 29 Σπήκ Γκράχαμ, Ἅγιον Ὄρος. Ἀνανέωση στό Περιβόλι τῆς Παναγίας, μετάφρ. Ἰωσήφ Ροηλίδης, Ἴνδικτος, Ἀθῆναι 2005, σ. 368. 30 Ἀρχιμ. Αἰμιλιανός Καθηγούμενος Ἱ. Μονῆς Σίμωνος Πέτρας, Μελέτη τοῦ τρόπου ἐπαναφορᾶς τῆς Παλαιᾶς Κανονικῆς Διοικήσεως τῶν Ἱ. Μονῶν καί δή τῆς ἀρχῆς τοῦ Κοινοβίου στό ἰδίου Κατηχήσεις καί Λόγοι 1. Σφραγίς Γνησία, ἐκδ. Ὀρμήλια 1998, σσ.74-75. 31 Ἀρχιμ. Αἰμιλιανός Καθηγούμενος Ἱ. Μονῆς Σίμωνος Πέτρας, Μελέτη τοῦ τρόπου ἐπαναφορᾶς τῆς Παλαιᾶς Κανονικῆς Διοικήσεως τῶν Ἱ. Μονῶν καί δή τῆς ἀρχῆς τοῦ Κοινοβίου στό ἰδίου Κατηχήσεις καί Λόγοι 1. Σφραγίς Γνησία, ἐκδ. Ὀρμήλια 1998, σσ. 52-53. 32 Σπήκ Γκράχαμ, Ἅγιον Ὄρος. Ἀνανέωση στό Περιβόλι τῆς Παναγίας, μετάφρ. Ἰωσήφ Ροηλίδης, Ἴνδικτος, Ἀθῆναι 2005, σσ. 353-354. - 141 -

Αὐτή τήν ἀλήθεια γιά τή σύμπηξη μίας πνευματικῆς κοινότητας γύρω ἀπό ἕνα χαρισματικό πρόσωπο μποροῦμε νά τή δοῦμε καί μέσα ἀπό συγκεκριμένο περιστατικό: Ἕνας πρώην προτεστάντης πάστορας στήν Ἀμερική πού μετεστράφη στήν Ὀρθοδοξία, προβληματιζόμενος γιά τήν ἀνυπαρξία κοινωνικῶν σχέσεων μέσα στόν κόσμο, συνέταξε ἕνα κανονισμό γιά τόν τρόπο ἐφαρμογῆς τοῦ κοινοβιακοῦ πολιτεύματος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας στήν κοινωνία, προκειμένου αὐτός νά συμβάλει στή δημιουργία καλύτερων κοινωνικῶν σχέσεων. Ὁ κανονισμός αὐτός ἀφοροῦσε τόν τρόπο συνύπαρξης πολλῶν χριστιανικῶν οἰκογενειῶν σέ μία πολυκατοικία μέ βάση τό ἀρχέγονο χριστιανικό πνεῦμα καί τήν κοινοκτημοσύνη τῶν ἀγαθῶν. Στή συζήτηση πού εἶχε μέ τόν Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου κ. Ἰερόθεο, ὁ δεύτερος τοῦ ἐξέφρασε τόν προβληματισμό του γιά τή δυνατότητα ἀποτελεσματικῆς ἐφαρμογῆς ἑνός τέτοιου κανονισμοῦ ἀποκλειστικά γύρω ἀπό ἕνα πρόγραμμα, καθώς ἡ ἴδια ἡ ὀρθόδοξη μοναστική παράδοση στή διαχρονικότητά της ὑποδεικνύει τή σύμπηξη μίας κοινότητας καί τή δημιουργία ἑνός γνήσιου καί ἀληθινοῦ κοινοτικοῦ πνεύματος γύρω ἀπό ἕνα χαρισματικό πρόσωπο.33 Ὑπάρχει ἕνας ψαλμός ΡΒ’(102)34 πού λέει: «Τόν ἐμπιπλῶντα ἐν ἀγαθοῖς τήν ἐπιθυμίαν σου, ἀνακαινισθήσεται ὡς ἀετοῦ ἡ νεότης σου». Μία ἀπό τίς ἑρμηνεῖες τοῦ ψαλμοῦ αὐτοῦ ἀπηχεῖ κάποια παράδοση πού θέλει τόν ἀετό νά ἀνανεώνεται ἀτενίζοντας κατάματα τόν ἥλιο καί στή συνέχεια νά βυθίζεται στή θάλασσα ἀπ’ τήν ὁποία ἐξέρχεται ἀναζωογονημένος. Μία ἄλλη πού δέν εἶναι λαϊκός μύθος, ἀλλά ἀνταποκρίνεται στήν πραγματικότητα μᾶς μιλᾶ γιά τήν ἐτήσια ἀνανέωση τῶν φτερῶν τοῦ βασιλιᾶ τῶν πουλιῶν καί μάλιστα ὑπάρχει παράλληλό της στόν προφήτη Ἠσαΐα (40, 31): « Οἱ ὑπομένοντες τόν Θεόν ἀλλάξουσιν ἰσχύν, πτεροφυήσουσιν ὡς ἀετοί». Ἄν καί ἡ ἑρμηνεία αὐτή, τήν ὁποία προτείνουν Πατέρες, ὅπως ὁ Μ. Ἀθανάσιος, ὁ Θεοδώρητος Κύρου, ὁ Ζιγαβηνός, ὁ Δίδυμος ὁ Ἀλεξανδρεύς, ἑστιάζει στήν ψυχή παραλληλίζοντας τήν ἀνακαίνισή της διά τῆς μετανοίας πού ἐπιτελεῖται ἐν Χριστῷ μέ τό βάπτισμα,35 μέ τήν ἀνανέωση τοῦ ἀετοῦ, ἐν τούτοις μπορεῖ νά συσχετιστεῖ, νομίζομε, ἐπιτυχῶς καί μέ τήν ἀνανέωση μίας μοναστηριακῆς δομῆς ὅπως αὐτή τῆς ἱστορίας μας. 33

Μητροπ. Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἰερόθεος, Ἐκκλησιαστικοί Ἀναβαθμοί, Ἱ. Μ. Γενεθλίου της Θεοτόκου (Πελαγίας), 2003, σ.110. 34 Τό Ψαλτήριον τοῦ Προφήτου καί Βασιλέως Δαυίδ μετά τῶν ἐννέα ὠδῶν καί τῆς ἑρμηνείας ὅπως δεῖ σταχυολογεῖσθαι τό Ψαλτήριον ἐν ὅλῳ τῷ ἐνιαυτῶ, ἐκδ. τῆς Ἀποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, ἔκδ. ΣΤ’, Ἀθῆναι 1993. 35 Σάκκος Στέργιος, Ἑρμηνεία Ψαλμῶν Β’ Ἐξάψαλμος- Προοιμιακός, Θεσ/νίκη, σσ. 123-124. - 142 -

APOSTOLOS_TITOS_exof_TEYX22_AGIOS_TITOS_exof_TEYX7 29/11/2017 9:33 π.μ. Page 1

AΠOΣTOΛOΣ TITOΣ

EΠIΣHMO ΔEΛTIO THΣ EKKΛHΣIAΣ KPHTHΣ

ΠEPIOΔOΣ Γ , TEYXOΣ 22, ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2014

22 ISSN 1106-6679

2014