Απόστολος Τίτος – Τεύχος 33 by iconio

ΠEPIOΔOΣ Γ , TEYXOΣ 33, ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2017

ΕΠΙΣΗΜΟ ΔΕΛΤΙΟ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΚΡΗΤΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΣ Γ', ΤΕΥΧΟΣ 33, ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2017 ΔΙΕΥΘΥΝΣΙΣ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ

Ἀρχιμ. Πρόδρομος Ξενάκης, Ἀρχιγραμματεύς τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου

Ἐκτύπωση - Σελιδοποίηση: Γραφικές Τέχνες: «ΤΥΠΟΚΡΕΤΑ» * Τό παρόν τεῦχος τυπώθηκε καί κυκλοφορήθηκε τόν Ἰανουάριο τοῦ ἔτους 2018.

ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ Σεπτὸν Πατριαρχικὸν Μήνυμα ἐπί τῇ ἡμέρᾳ προσευχῆς ὑπὲρ τῆς Προστασίας τοῦ Φυσικοῦ Περιβάλλοντος. .................................... 11 Κοινόν Μήνυμα Πάπα Φραγκίσκου καί Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου Βαρθολομαίου διά τήν Παγκόσμιαν Ἡμέραν προσευχῶν διά τήν προστασίαν τῆς Δημιουργίας. .......................................................... 15 Ὁμιλία τῆς Α.Θ.Π. τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ. κ. Βαρθολομαίου κατὰ τὴν Πατριαρχικὴν Θείαν Λειτουργίαν ἐπί τῶν Ἐρειπίων τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Παναγίας Φανερωμένης Ἀρτάκης Κυζίκου. ...................................................................................................................... 17 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟΝ ΕΠΙΣΗΜΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ Τιμητικαί Συνοδικαί Ἐκδηλώσεις ἐν Ἡρακλείῳ, διά τήν συμπλήρωσιν δέκα ἐτῶν Ἀρχιεπισκοπικῆς διακονίας τοῦ Σεβ. Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κ.κ. Εἰρηναίου. ( Ἱ.Ν. Ἁγ. Πέτρου Μπεντενάκι, 23 Αὐγούστου 2017) Δελτίον Τύπου Ἐκδηλώσεως εἰς Ἡράκλειον. .................................... 24 Συνοδικόν Ἐγκύκλιον Σημείωμα. ....................................................... 25 Χρονικόν Τιμητικῆς Ἐπετειακῆς Ἐκδηλώσεως. ................................ 26 Πρόσκλησις - Πρόγραμμα. ................................................................. 29 -5-

Προσφώνησις τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Σεβαστείας κ. Δημητρίου, ἐκ Προσώπου τῆς Α.Θ.Π. τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου πρός τόν Σεβ. Ἀρχιεπίσκοπον Κρήτης κ. Εἰρηναῖον, πρό τῆς ἀναγνώσεως τοῦ Σεπτοῦ Πατριαρχικοῦ Μηνύματος ............................................................................................................... 33 Σεπτόν Γράμμα τῆς Α.Θ.Π. τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου, κατά τήν Συνοδικήν Θείαν Λειτουργίαν τῆς 23ης Αὐγούστου 2017 ........................................................................................ 35 Λόγος τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Λάμπης, Συβρίτου καί Σφακίων κ. Εἰρηναίου, ἐκ μέρους τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, κατά τήν Συνοδικήν Θείαν Λειτουργίαν τῆς 23ης Αὐγούστου 2017. ....................................................................................... 37 Ὁμιλία τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Σεβαστείας κ. Δημητρίου, ἐκ Προσώπου τῆς Α.Θ.Π. τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου, κατά τήν Τιμητικήν Ἐπετειακήν Ἐκδήλωσιν ἐν Ἡρακλείῳ ...................................................................................................................... 43 Προσφώνησις τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Πέτρας καί Χερρονήσου κ. Γερασίμου, ἐκ Προσώπου τῆς Α.Θ.Μ. τοῦ Πάπα καί Πατριάρχου Ἀλεξανδρείας καί Πάσης Ἀφρικῆς κ.κ. Θεοδώρου, κατά τήν Τιμητικήν Ἐπετειακήν Ἐκδήλωσιν ἐν Ἡρακλείῳ............................................ 47 Ὁμιλία τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Ρεθύμνης καί Αὐλοποτάμου κ. Εὐγενίου, ἐκ μέρους τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, κατά τήν Τιμητικήν ἐκδήλωσιν πρός τιμήν τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κ.κ. Εἰρηναίου, κατά τήν Τιμητικήν Ἐπετειακήν Ἐκδήλωσιν ἐν Ἡρακλείῳ .......................................................................... 49 Εἰδικόν Ψάλμα ἐπὶ τῇ συμπληρώσει δεκαετοῦς Ἀρχιεπισκοπικῆς διακονίας τοῦ Σεβ. Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κ.κ. Εἰρηναίου, ποίημα Δημητρίου Δασκαλάκη. ............................................................................ 64

-6-

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΝ ΕΠΙΣΗΜΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ Τιμητικαί Συνοδικαί Ἐκδηλώσεις ἐν Χανίοις, διά τήν συμπλήρωσιν δέκα ἐτῶν Ἀρχιεπισκοπικῆς διακονίας τοῦ Σεβ. Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κ.κ. Εἰρηναίου. (Πνευματικόν Κέντρον Χανίων, 24 Σεπτεμβρίου 2017) Δελτίον Τύπου Ἐκδηλώσεως εἰς Χανιά .............................................. 83 Συνοδικόν Ἐγκύκλιον Σημείωμα......................................................... 84 Χρονικόν Τιμητικῆς Ἐπετειακῆς Ἐκδηλώσεως ................................. 85 Πρόσκλησις - Πρόγραμμα. .................................................................. 87 Ὁμιλία Σεβ. Μητροπολίτου Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου κ. Δαμασκηνοῦ, ἐκ μέρους τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, κατά τήν ἐκδήλωσιν πρός τιμήν τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κ.κ. Εἰρηναίου. .............................................................................. 91 ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟΝ ΛΟΓΟΙ - ΜΕΛΕΤΕΣ Σεβ. Μητροπολίτης Αὐλῶνος κ. Χριστόδουλος, «Εἰσαγωγικές σκέψεις στό περί ἁμαρτίας κεφάλαιο» ................................................... 109 Ἀρχιμ. Νήφων Βασιλάκης, Δρ. Θ., «Περί Κανόνων Μετανοίας»... 115 Δρ. Ἐμμανουήλ Κ. Δουνδουλάκης, Ἐπίκουρος Καθηγητής Π.Α.Ε.Α.Κ., «Ἡ Ἁγιότητα καί οἱ Ἅγιοι. Εἰσαγωγικές Παρατηρήσεις» .................................................................................................................... 131 Γεώργιος Σαμουράκης, θεολόγος (M.Th., ὑπ. Δρ. Θ.),καθηγητής Πειραματικοῦ ΓΕ.Λ. Ἡρακλείου, «Τό παιδαγωγικό πλαίσιο τοῦ πολιτιστικοῦ προγράμματος σχολικῶν δραστηριοτήτων ΤΟΠΙΚΟΙ ΑΓΙΟΙ - ΚΡΗΤΙΚΟ ΣΥΝΑΞΑΡΙ».............................................................139 -7-

Ἡ Αὐτοῦ Θειοτάτη Παναγιότης ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης κ.κ. ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΣ κατά τό Ἱερόν Συλλείτουργον τῶν Προκαθημένων ἐν τῷ Ἱερῷ Μητροπολιτικῷ Ναῷ τοῦ Ἁγίου Μηνᾶ Ἡρακλείου (Κυριακή Πεντηκοστῆς 2016)

Σεπτόν Πατριαρχικόν Μήνυµα ἐπί τ2 ἡµέρ5 προσευχῆς ὑπέρ τῆς Προστασίας τοῦ Φυσικοῦ Περιβάλλοντος +ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΣ ΕΛΕΩι ΘΕΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ ΝΕΑΣ ΡΩΜΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΠΑΝΤΙ Τῼ ΠΛΗΡΩΜΑΤΙ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΧΑΡΙΝ, ΕΙΡΗΝΗΝ ΚΑΙ ΕΛΕΟΣ ΠΑΡΑ ΤΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥ ΠΑΣΗΣ ΤΗΣ ΚΤΙΣΕΩΣ ΚΥΡΙΟΥ ΗΜΩΝ ΚΑΙ ΘΕΟΥ ΚΑΙ ΣΩΤΗΡΟΣ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ Ἀδελφοὶ καὶ τέκνα ἐν Κυρίῳ, Χάριτι Θεοῦ εἰσερχόμεθα σήμερον εἰς τὸ νέον ἐκκλησιαστικὸν ἔτος, συνεχίζοντες «διὰ τοῦ ἀγαπήσαντος ἡμᾶς»{1} συμμαρτυρεῖν καὶ λόγον διδόναι «περὶ τῆς ἐν ἡμῖν ἐλπίδος»{2}, ζῶντες ἐν Ἐκκλησίᾳ, ἐν Χριστῷ καὶ κατὰ Χριστόν, ὁ Ὁποῖος ἐπηγγείλατο νὰ εἶναι μαζί μας «πάσας τὰς ἡμέρας ἕως τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος»{3}. Παρῆλθον εἰκοσιοκτὼ ἔτη ἀπὸ τήν, συνοδικῇ ἀποφάσει, καθιέρωσιν ὑπὸ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, τῆς ἑορτῆς τῆς Ἰνδίκτου ὡς «Ἡμέρας προστασίας τοῦ περιβάλλοντος», κατὰ τὴν ὁποίαν ἐν τῷ Ἱερῷ Κέντρῳ τῆς Ὀρθοδοξίας ἀναπέμπονται εὐχαὶ καὶ ἱκεσίαι «ὑπὲρ τῆς ὅλης δημιουργίας». Ἡ σχετικὴ πατριαρχικὴ ἐγκύκλιος ἐκάλεσε σύμπαντα τὸν ὀρθόδοξον καὶ τὸν λοιπὸν χριστιανικὸν κόσμον, ὅπως ἀναπέμπῃ κατὰ τὴν ἡμέραν αὐτὴν εὐχαριστηρίους δεήσεις πρὸς τὸν Κτίστην τῶν ὅλων διὰ τὸ «μέγα δῶρον τῆς Δημιουργίας»{4} καὶ ἱκεσίας διὰ τὴν προστασίαν αὐτῆς. Ἐκφράζομεν τὴν χαρὰν καὶ τὴν ἱκανοποίησιν τῆς ἡμετέρας Μετριότητος διὰ τὴν ἀπήχησιν καὶ τὴν πλουσίαν καρποφορίαν τῆς ἐν λόγῳ πρωτοβουλίας τῆς Κωνσταντινουπολίτιδος Ἐκκλησίας. Ἀνεδείξαμεν τὰς πνευματικὰς ρίζας τῆς οἰκολογικῆς κρίσεως καὶ τὴν ἀνάγκην μετα-νοίας καὶ ἐπανιεραρχήσεως τῶν ἀξιῶν τοῦ συγχρόνου ἀνθρώπου. Ἐβεβαιώθη, ὅτι ἡ ἐκμετάλλευσις καὶ ἡ καταστροφὴ τῆς κτίσεως ἀποτελοῦν διαστρέβλωσιν καὶ κακὴν ἀλλοίωσιν τοῦ χριστιανικοῦ ἤθους καὶ ὄχι ἀναγκαίαν συνέπειαν τῆς βιβλικῆς ἐντολῆς «αὐξάνεσθε καὶ πληθύνεσθε...»{5}, ὅτι ἡ ἀντιοικολογικὴ - 11 -

συμπεριφορὰ εἶναι προσβολὴ τοῦ Δημιουργοῦ καὶ ἀθέτησις τῶν ἐντολῶν Του, καὶ ὅτι λειτουργεῖ κατὰ τοῦ ἀληθοῦς προορισμοῦ τοῦ ἀνθρώπου. Δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ ὑπάρξῃ βιώσιμος ἀνάπτυξις εἰς βάρος τῶν πνευματικῶν ἀξιῶν καὶ τοῦ φυσικοῦ περιβάλλοντος. Ἡ Ἁγία τοῦ Χριστοῦ Μεγάλη Ἐκκλησία προέβαλε καὶ προβάλλει τὸ οἰκοφιλικὸν δυναμικὸν τῆς Ὀρθοδόξου ἡμῶν πίστεως, ἀναδεικνύουσα τὴν εὐχαριστιακὴν χρῆσιν τῆς κτίσεως, τὴν λειτουργίαν τοῦ πιστοῦ ὡς «ἱερέως» τῆς Δημιουργίας, ὁ ὁποῖος ἀδιαλείπτως ἀναφέρει αὐτὴν εἰς τὸν Κτίστην τῶν ἁπάντων, καὶ τὴν ἀνυπέρβλητον ἀξίαν τοῦ ἀσκητικοῦ πνεύματος, ὡς ἀντιδότου κατὰ τοῦ συγχρόνου εὐδαιμονισμοῦ. Ὄντως, ὁ σεβασμὸς τῆς δημιουργίας ἀνήκει εἰς τὸν πυρῆνα τῆς ὀρθοδόξου παραδόσεως. Προκαλεῖ ἰδιαιτέραν ἀνησυχίαν τὸ γεγονὸς ὅτι, ἐνῶ εἶναι βέβαιον ὅτι ἡ οἰκολογικὴ κρίσις συνεχῶς ἐπιτείνεται, ἡ ἀνθρωπότης, ἐν ὀνόματι τῆς οἰκονομικῆς ἀναπτύξεως καὶ τῶν τεχνολογικῶν ἐφαρμογῶν, κωφεύει εἰς τὰς πανταχόθεν ἐκκλήσεις πρὸς ριζικὴν ἀλλαγὴν συμπεριφορᾶς ἀπέναντι εἰς τὴν κτίσιν. Εἶναι προφανὲς ὅτι ἡ προϊοῦσα ἀλλοίωσις τοῦ φυσικοῦ περιβάλλοντος ἀποτελεῖ συνέπειαν ἑνὸς συγκεκριμένου προτύπου οἰκονομικῆς ἀναπτύξεως, τὸ ὁποῖον ἀδιαφορεῖ διὰ τὰς ἀντιοικολογικὰς ἐπιπτώσεις του. Τὰ βραχυπρόθεσμα ὀφέλη ἀπὸ τὴν ἄνοδον τοῦ βιοτικοῦ ἐπιπέδου εἰς ὡρισμένας περιοχὰς τῆς ὑφηλίου, ἁπλῶς ἐπικαλύπτουν τὴν ἀλογίαν τῆς ἐκμεταλλεύσεως καὶ συλήσεως τῆς δημιουργίας. Ἡ οἰκονομικὴ δραστηριότης, ἡ ὁποία δὲν σέβεται τὸν οἶκον τῆς ζωῆς, εἶναι οἰκο-ανομία καὶ ὄχι οἰκονομία. Ὁ ἄκρατος οἰκονομισμὸς τῆς παγκοσμιοποιήσεως συμπορεύεται σήμερον μὲ τὴν ἁλματώδη ἀνάπτυξιν τῆς ἐπιστήμης καὶ τῆς τεχνολογίας, ἡ ὁποία, παρὰ τὰ πολλὰ εὐεργετήματά της, συνοδεύεται ἀπὸ ἔπαρσιν ἔναντι τῆς φύσεως καὶ ὁδηγεῖ εἰς ποικιλομόρφους ἐκμεταλλεύσεις αὐτῆς. Ὁ σύγχρονος ἄνθρωπος γνωρίζει, ἀλλὰ δρᾷ ὡς νὰ μὴ ἐγνώριζε. Γνωρίζει ὅτι ἡ φύσις δὲν αὐτοανακαινίζεται εἰς τὸ διηνεκές, ἀδιαφορεῖ ὅμως διὰ τὰς ἀρνητικὰς συνεπείας τοῦ «τεχνοπωλίου» διὰ τὸ περιβάλλον. Αὐτὸ τὸ ὄντως ἐκρηκτικὸν μῖγμα τοῦ ἀκράτου οἰκονομισμοῦ καὶ τοῦ ἐπιστημονισμοῦ, ἤτοι τῆς ἀπεριορίστου ἐμπιστοσύνης εἰς τὴν δύναμιν τῆς ἐπιστήμης καὶ τῆς τεχνολογίας, ἐπιτείνει τοὺς κινδύνους διὰ τὴν ἀκεραιότητα τῆς δημιουργίας καὶ διὰ τὸν ἄνθρωπον. Ἡ Ἁγία καὶ Μεγάλη Σύνοδος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, σοφῶς καὶ σαφῶς κατωνόμασε τοὺς κινδύνους τῆς «ἰδιονομίας τῆς οἰκονομίας», τῆς αὐτονομήσεως αὐτῆς ἀπὸ τὰς ζωτικὰς ἀνάγκας τοῦ ἀνθρώπου, αἱ ὁποῖαι ὑπηρετοῦνται μόνον ἐντὸς βιωσίμου φυσικοῦ περιβάλλοντος, καὶ προέτεινε μίαν οἰκονομίαν «τεθεμελιωμένην εἰς τὰς ἀρχὰς τοῦ Εὐαγγελίου»{6} καὶ τὴν ἀντιμετώπισιν τοῦ συγχρόνου οἰκολογικοῦ προβλήματος «ἐπὶ τῇ βάσει - 12 -

τῶν ἀρχῶν τῆς χριστιανικῆς παραδόσεως»{7}. Ἡ παράδοσις τῆς Ἐκκλησίας ἀπαιτεῖ, ἐνώπιον τῶν συγχρόνων ἀπειλῶν, «ριζικὴν ἀλλαγὴν νοοτροπίας καὶ συμπεριφορᾶς» ἀπέναντι εἰς τὴν κτίσιν, πνεῦμα ἀσκητισμοῦ, «ὀλιγαρκείας καὶ ἐγκρατείας»{8}, ἔναντι τῆς «ἀπληστίας»{9}, τῆς «θεοποιήσεως τῶν ἀναγκῶν καὶ τῆς κτητικῆς στάσεως»{10}. Ἡ Ἁγία καὶ Μεγάλη Σύνοδος ἀνεφέρθη μετ᾿ ἐμφάσεως καὶ εἰς τὰς «κοινωνικὰς διαστάσεις καὶ τὰς τραγικὰς ἐπιπτώσεις τῆς καταστροφῆς τοῦ φυσικοῦ περιβάλλοντος»{11}. Ἀκολουθοῦντες τὰς ἀποφάσεις τῆς Συνόδου ταύτης, ὑπογραμμίζομεν, εἰς τὴν παροῦσαν ἐγκύκλιόν μας, τὴν στενὴν συνάφειαν τῶν περιβαλλοντικῶν καὶ τῶν κοινωνικῶν προβλημάτων καὶ τὴν κοινὴν ρίζαν αὐτῶν ἐν τῇ χωρὶς Θεὸν «ἄφρονι καρδίᾳ», ἐν τῇ πτώσει καὶ ἁμαρτίᾳ, ἐν τῇ κακῇ χρήσει τῆς θεοσδότου ἐλευθερίας τοῦ ἀνθρώπου. Τῆς καταστροφῆς τῆς φύσεως καὶ τῆς κοινωνίας προηγεῖται πάντοτε μία ἐσωτερικὴ «ἀνατροπὴ τῶν ἀξιῶν», μία πνευματικὴ καὶ ἠθικὴ καταστροφή. Ὅταν τὸ ἔχειν κυριεύσῃ τὸν νοῦν καὶ τὴν καρδίαν μας, τότε ἡ στάσις μας τόσον ἔναντι τοῦ συνανθρώπου, ὅσον καὶ πρὸς τὴν κτίσιν, εἶναι ἀναποφεύκτως κτητικὴ καὶ ἀνοίκειος. Τὸ «σαπρὸν δένδρον» ποιεῖ, κατὰ τὸ Βιβλικόν, πάντοτε «καρποὺς πονηρούς»{12}. Τονίζομεν, ἀντιστοίχως, ὅτι καὶ ὁ σεβασμὸς πρὸς τὴν κτίσιν καὶ πρὸς τὸν ἄνθρωπον ἔχουν τὴν αὐτὴν πνευματικὴν πηγὴν καὶ ἀφετηρίαν, τὴν ἐν Χριστῷ δηλαδὴ ἀνακαίνισιν τοῦ ἀνθρώπου καὶ τὴν κεχαριτωμένην ἐλευθερίαν του. Ὡς ἡ καταστροφὴ τοῦ περιβάλλοντος καὶ ἡ κοινωνικὴ ἀδικία συμπορεύονται, ἔτσι καὶ ἡ οἰκοφιλικὴ συμπεριφορὰ καὶ ἡ κοινωνικὴ ἀλληλεγγύη εἶναι ἀδιαίρετοι. Εἶναι αὐτονόητον, ὅτι διὰ τὴν ἀντιμετώπισιν τῆς συγχρόνου πολυδιαστάτου κρίσεως τοῦ ἀνθρώπου, τοῦ πολιτισμού του καὶ τοῦ οἴκου του, ἀπαιτεῖται πολύπλευρος κινητοποίησις καὶ κοινὴ προσπάθεια. Ὅπως ὅλα τὰ μεγάλα προβλήματα, οὕτω καὶ αἱ σοβοῦσαι ἀλληλοπεριχωρούμεναι κρίσεις τοῦ φυσικοῦ περιβάλλοντος καὶ τῆς κοινωνίας, εἶναι ἀδύνατον νὰ ἀντιμετωπισθοῦν χωρὶς τὴν διαχριστιανικὴν καὶ διαθρησκειακὴν συνεργασίαν. Ὁ διάλογος εἶναι ἐδῶ πρόσφορος χῶρος διὰ νὰ ἀναδειχθοῦν αἱ ὑπάρχουσαι οἰκοφιλικαὶ καὶ κοινωνικαὶ παραδόσεις, διὰ οἰκολογικὴν καὶ κοινωνικὴν εὐαισθητοποίησιν, καθὼς καὶ διὰ ἐποικοδομητικὴν κριτικὴν τῆς ἀποκλειστικῶς τεχνολογικῆς καὶ οἰκονομικῆς προόδου καὶ τῶν ἀτομοκεντρικῶν καὶ κοινωνιοκρατικῶν προτύπων, εἰς βάρος τῆς κτίσεως καὶ τοῦ πολιτισμοῦ τοῦ προσώπου. Κατακλείοντες, ὑπογραμμίζομεν καὶ πάλιν τὸ ἀδιαίρετον τοῦ σεβασμοῦ πρὸς τὴν δημιουργίαν καὶ πρὸς τὸ ἀνθρώπινον πρόσωπον, καλοῦμεν πάντας τοὺς ἀνθρώπους καλῆς θελήσεως εἰς τὸν καλὸν ἀγῶνα διὰ τὴν προ- 13 -

στασίαν τοῦ φυσικοῦ περιβάλλοντος καὶ τὴν ἑδραίωσιν τῆς ἀλληλεγγύης, καὶ δεόμεθα πρὸς τὸν ἀγαθοδότην Κύριον, πρεσβείαις τῆς Παναγίας τῆς Παμμακαρίστου, νὰ χαρίζῃ εἰς τὰ τέκνα αὐτοῦ «καῦσιν καρδίας ὑπὲρ πάσης τῆς κτίσεως»{13} καὶ «παροξυσμὸν ἀγάπης καὶ καλῶν ἔργων»{14}. ,βιζ’ Σεπτεμβρίου α’ † Ὁ Κωνσταντινουπόλεως Βαρθολομαῖος διάπυρος πρὸς Θεὸν εὐχέτης πάντων ὑμῶν

............................... {1} Ρωμ. η΄, 38 {2} πρβλ. Α΄ Πέτρ. γ΄, 15 {3} Ματθ. κη΄, 20 {4} Ἐγκύκλιος ἐπὶ τῇ ἑορτῇ τῆς Ἰνδίκτου, 1/9/1989 {5} Γεν. α΄, 22 {6} Ἐγκύκλιος, §15 {7} ὅ. π., §15 {8} Ἡ Ἀποστολὴ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας εἰς τὸν σύγχρονον κόσμον, §10 {9} ὅ. π., §10 {10} Ἐγκύκλιος, §14 {11} ὅ. π. {12} Ματθ. ζ’, 17 {13} Ἰσαὰκ ὁ Σῦρος, Τὰ εὑρεθέντα ἀσκητικά, Λόγος, πα΄ {14} Ἑβρ. ι’, 24 - 14 -

Κοινόν Μήνυµα Πάπα Φραγκίσκου καί Οἰκουµενικοῦ Πατριάρχου Βαρθολοµαίου διά τήν Παγκόσµιαν Gµέραν προσευχῶν διά τήν προστασίαν τῆς ∆ηµιουργίας Ἡ ἱστορία τῆς δημιουργίας προβάλλει ἐνώπιόν μας μίαν πανοραμικήν θέαν τοῦ κόσμου. Ἡ Ἁγία Γραφή ἀποκαλύπτει ὅτι, «ἐν ἀρχῇ», ὁ Θεός ἠθέλησε, ἡ ἀνθρωπότης νά ἐργάζηται διά τήν συντήρησιν καί τήν προστασίαν τοῦ φυσικοῦ περιβάλλοντος. Ἀρχικῶς, ὅπως ἀναφέρεται εἰς τήν Γένεσιν, «πᾶν χλωρόν ἀγροῦ (ἦν) πρό τοῦ γενέσθαι ἐπί τῆς γῆς καί πάντα χόρτον ἀγροῦ πρό τοῦ ἀνατεῖλαι∙ οὐ γάρ ἔβρεξεν ὁ Θεός ἐπί τήν γῆν, καί ἄνθρωπος οὐκ ἦν ἐργάζεσθαι τήν γῆν» (β',5). Ἡ γῆ εἶχε δοθῆ εἰς ἡμᾶς ὡς ἱερόν δῶρον καί κληρονομία, διά τά ὁποῖα πάντες ἡμεῖς εἴμεθα συνυπεύθυνοι, μέχρις ὅτου «εἰς τό τέλος» τά πάντα ἐν τῷ οὐρανῷ καί ἐν τῇ γῇ ἀνακαινισθοῦν ἐν Χριστῷ (Ἐφεσ. α',10). Ἡ ἀνθρωπίνη ἀξιοπρέπεια καί ἡ εὐημερία μας συνδέονται ἀρρήκτως μέ τήν φροντίδα διά σύνολον τήν δημιουργίαν. Ἐν τούτοις, «ἐν τῷ μεταξύ», ἡ ἱστορία τοῦ κόσμου ἐμφανίζει μίαν πολύ διαφορετικήν πανοραμικήν ὄψιν, παρουσιάζει εἰκόνα ἠθικῆς παρακμῆς, ὅπου ἡ στάσις καί ἡ συμπεριφορά μας ἀπέναντι εἰς τήν κτίσιν, στερεῖ ἀπό ἡμᾶς τήν δυνατότητα νά εἴμεθα συνεργοί τοῦ Θεοῦ. Ἡ τάσις νά διαταράσσωμεν τά εὐαίσθητα καί ἱσορροπημένα οἰκοσυστήματα τῆς γῆς, ἡ ἀπληστία νά χειραγωγῶμεν καί νά ἐλέγχωμεν τούς περιωρισμένους πόρους τοῦ πλανήτου καί ἡ ἁρπακτική διάθεσις δι᾿ ἀπεριόριστον κέρδος εἰς τάς ἀγοράς, ὅλα αὐτά μᾶς ἔχουν ἀπομακρύνει ἀπό τόν ἀρχικόν σκοπόν τῆς δημιουργίας. Δέν σεβόμεθα πλέον τήν φύσιν ὡς κοινόν δῶρον∙ ἀντ᾿ αὐτοῦ τήν θεωροῦμεν ἰδιοκτησίαν μας. Δέν συνδεόμεθα πλέον μέ τήν φύσιν μέ σκοπόν νά τήν συντηρήσωμεν, ἀλλά τήν ἐξουσιάζομεν διά νά στηρίξωμεν τά ἔργα τῶν χειρῶν μας. Αἱ συνέπειαι αὐτῆς τῆς διαφορετικῆς θεωρήσεως τοῦ κόσμου εἶναι τραγικαί καί μόνιμοι. Τό ἀνθρώπινον καί τό φυσικόν περιβάλλον ὑποβαθμίζονται ἐκ παραλλήλου. Ἐν τῇ πράξει, ἡ ἐπιδείνωσις τῆς καταστάσεως τοῦ πλανήτου ἐπηρεάζει τούς πλέον εὐαλώτους κατοίκους αὐτοῦ. Τά ἀποτελέσματα τῆς κλιματικῆς ἀλλαγῆς ἐγγίζουν πρῶτον καί πρωτίστως αὐτούς, οἱ ὁποῖοι ζοῦν ἐν πτωχείᾳ ἁπανταχοῦ τῆς γῆς. Ἡ ὑποχρέωσίς μας νά χρησιμοποιῶμεν τά ἀγαθά τῆς γῆς ὑπευθύνως ἐμπερικλείει τήν ἀναγνώρισιν καί τόν σεβασμόν τῶν ἀνθρώπων καί ὅλων τῶν ἐμβίων ὄντων. Ἡ ἐπείγουσα - 15 -

ἔκκλησις καί πρόκλησις νά μεριμνῶμεν διά τήν κτίσιν, ἀποτελεῖ πρόσκλησιν πρός ὁλόκληρον τήν ἀνθρωπότητα νά ἐργάζηται πρός τήν κατεύθυνσιν μιᾶς βιωσίμου καί ὁλικῆς ἀναπτύξεως. Διά τόν λόγον αὐτόν μέ βάσιν τό κοινόν μέλημα διά τήν προστασίαν τῆς δημιουργίας τοῦ Θεοῦ καί ἀναγνωρίζοντες τήν γῆν ὡς κοινόν αγαθόν, καλοῦμεν ὅλους τούς ἀνθρώπους καλῆς θελήσεως νά ἀφιερώσουν χρόνον προσευχῆς διά τό περιβάλλον τήν 1ην Σεπτεμβρίου, εὐχαριστοῦντες τόν πλήρη ἀγάπης Δημιουργόν διά τό ἱερόν δῶρον τῆς κτίσεως καί ἀναλαμβάνοντες τήν δέσμευσιν διά τήν φροντίδα καί διατήρησίν της πρός ὄφελος τῶν μελλοντικῶν γενεῶν. Ἐν τέλει, γνωρίζομεν ὅτι ματαιοπονοῦμεν, ἐάν ὁ Κύριος δέν εἶναι μεθ᾿ ἡμῶν (Ψαλμ. 126/127), ἐάν ἡ προσευχή δέν εὑρίσκεται εἰς τό κέντρον τῆς σκέψεως καί τῆς ζωῆς μας. Ὡστόσον, ὁ στόχος τῆς προσευχῆς μας εἶναι νά ἀλλάξωμεν τόν τρόπον μέ τόν ὁποῖον κατανοοῦμεν τόν κόσμον, διά νά ἀλλάξῃ ἡ σχέσις μας μέ αὐτόν. Ὁ τελικός σκοπός μας εἶναι νά ἐφαρμόσωμεν περισσοτέραν ἁπλότητα καί ἀλληλεγγύην εἰς τήν ζωήν μας. Ἀπευθύνομεν ἐπείγουσαν ἔκκλησιν πρός τούς ὑπευθύνους εἰς τήν κοινωνίαν, τήν οἰκονομίαν, τήν πολιτικήν καί τόν πολιτισμόν, νά ἀκούσουν τήν κραυγήν τῆς γῆς καί νά ἀσχοληθοῦν μέ τάς ἀνάγκας τῶν ἐνδεῶν καί τῶν περιθωριοποιημένων, ἀλλά, πρωτίστως, νά ἀνταποκριθοῦν εἰς τό αἴτημα ἑκατομμυρίων ἀνθρώπων καί νά προαγάγουν τήν παγκόσμιον συναίνεσιν διά τήν ἀποκατάστασιν τῆς πληγωμένης δημιουργίας. Εἴμεθα πεπεισμένοι ὅτι εἶναι ἀδύνατον νά ὑπάρξῃ εἰλικρινής καί μόνιμος λύσις εἰς τήν πρόκλησιν τῆς οἰκολογικῆς κρίσεως καί τῆς κλιματικῆς ἀλλαγῆς, ἐάν ἡ ἀπάντησις δέν εἶναι συντονισμένη καί συλλογική, ἐάν ἡ εὐθύνη δέν εἶναι κοινή καί ἀξιόπιστος, ἐάν δέν δώσωμεν προτεραιότητα εἰς τήν ἀλληλεγγύην καί τήν διακονίαν. Ἐν Βατικανῷ καί ἐν Φαναρίῳ, τῇ 1ῃ Σεπτεμβρίου 2017 Ὁ Πάπας Φραγκῖσκος καί ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαῖος

- 16 -

Kµιλία τῆς Α.Θ. Παναγιότητος τοῦ Οἰκουµενικοῦ Πατριάρχου κ. κ. Βαρθολοµαίου κατὰ τὴν Πατριαρχικὴν Θείαν Λειτουργίαν ἐπί τῶν Qρειπίων τῆς Sερᾶς Μονῆς Παναγίας Φανερωµένης Uρτάκης Κυζίκου (23 Αὐγούστου 2017) Ἱερώτατοι ἅγιοι ἀδελφοὶ, Κύριε Βουλευτά, Εὐγενεστάτη κ. Γεν. Πρόξενε τῆς Ἑλλάδος ἐν Σμύρνῃ, Ἀγαπητοί Νεοαρτακηνοί, εὐλογημένοι Ὀρθόδοξοι Χριστιανοί, Πραγματοποιοῦμε καὶ ἐφέτος, κατὰ τὴν εὔσημον αὐτὴν ἡμέραν, κατὰ τὴν ὁποίαν ἐπανηγύριζεν ἡ ἐδῶ σεβασμία Ἱερὰ Μονὴ τῆς Παναγίας Φανερωμένης, εὐλαβικόν προσκύνημα εἰς τὸν ἅγιον τοῦτον χῶρον, εἰς τὸν ὁποῖον συνέρρεαν πλήθη πιστῶν πανταχόθεν τῆς εὐλογημένης αὐτῆς περιοχῆς. Πραγματοποιοῦμε προσκύνημα μαζὶ μὲ αὐτὰ τὰ πλήθη, τὰ σήμερον ἀναπαυόμενα "ἐν οὐρανίοις θαλάμοις διηνεκῶς", καὶ μὲ τοὺς ζῶντας ἀπογόνους των, κατὰ τοὺς καιροὺς τούτους τῆς παρακμῆς τῆς ὀρθοδόξου λατρείας εἰς τοὺς καθηγιασμένους διὰ δακρύων, στεναγμῶν, πόνων, κακουχιῶν ἀλλὰ καὶ θανάτου αἵματος τόπους τούτους, καὶ προσκυνοῦμεν νοερῶς τὴν ὡς "ὄλβον θαύματος" ἐντεῦθεν κομισθεῖσαν καὶ φυλαττομένην εἰς τὸν Πάνσεπτον Πατριαρχικὸν Ναόν μας τοῦ Ἁγίου Γεωργίου ἐν Φαναρίῳ ἱερὰν Εἰκόνα τῆς Παναγίας Φανερωμένης, ψάλλοντες προθύμως ἑόρτιον ᾠδὴν τῇ πανυμνήτῳ Θεοτόκῳ χαρμονικῶς καὶ παρακαλοῦντες: "δυσώπει, Θεοτόκε, τοῦ οἰκτειρῆσαι ἡμᾶς" ἀπὸ πάσης "ὁρατῆς καὶ ἀοράτου ἐπιβουλῆς". Προσκυνηταὶ εἰς τὸ Tepe Manastırı, εἰς τὸ Kirazlı Manastırı, ἐδῶ εἰς τὸ Kapıdağ, ἀναλογιζόμεθα τὴν περιπέτειαν τῆς ἱερᾶς εἰκόνος τῆς Παναγίας τῆς Φανερωμένης, ἡ ὁποία ἦλθεν εἰς τὸν τόπον τοῦτον ὅπου ἱστάμεθα, ἀπὸ κάποιαν παραλιακὴν Μονὴν τῆς Θεοτόκου, καλουμένην Σιγριανή, παρὰ τὸ σημερινὸν παράλιον χωρίον Κουρσουμλί, κατεδαφισθεῖσαν ὑπὸ τῶν Σταυροφόρων, οἱ ὁποῖοι ἐγκατέλειψαν τὴν εἰκόνα εἰς ἔρημον τόπον. Ἡ εἰκὼν ἐλησμονήθη, διὰ νὰ εὑρεθῇ θαυματουργικῶς ἐπάνω εἰς ἕνα αἰωνόβιον δένδρον, τὴν 23ην Αὐγούστου τοῦ 1846, δηλαδή πρίν ἀπό 171 χρόνια. Ἡ ἱστορικὴ μνήμη δὲν διασώζει τὸ ὄνομα τοῦ προσώπου, τὸ ὁποῖον εἶδε τὸ ὅραμα - 17 -

καὶ ἀνεῦρε τὴν Εἰκόνα τῆς Παναγίας, ἡ ὁποία ἀπὸ Σιγριανὴ ὠνομάσθη καὶ εἶναι Φανερωμένη. Εἶναι μαρτυρημένον, ὅμως, ὅτι ἱδρύθη ἐδῶ Παρεκκλήσιον Φανερωμένης, τὸ ὁποῖον ἐξειλίχθη εἰς τὴν περίφημον αὐτὴν μέχρι τὸ ἔτος 1922 Μονὴν τῆς Φανερωμένης "μὲ τὰ 100 δωμάτια". Καὶ ἡ Εἰκὼν θαυματουργεῖ πάντοτε καὶ εἶναι διὰ τοὺς ἀπείρους προσκυνητάς της φυλακτήριον ἄσυλον, δῶρον τίμιον, ἀναφαίρετος πλοῦτος ἰαμάτων τῆς Κυζίκου, "ποταμὸς πεπληρωμένος τῶν χαρισμάτων τοῦ Πνεύματος". Τὸ τέλος τῆς περιπετείας τῆς Ἱερᾶς Μονῆς εἶναι γνωστόν. Μὲ μίαν χαρακτηριστικὴν λεπτομέρειαν: Οἱ Κυζικηνοὶ πατέρες μας, κατὰ τὴν μαρτυρίαν τῆς Ἑλένης Καρατζᾶ, ἐκκινοῦντες διὰ τὴν μεγάλην περιπέτειαν τῆς προσφυγιᾶς, ἐγκατέλειψαν ἐδῶ τὰ πάντα, ὡρισμένα διασωζόμενα εἰς διαφόρους χώρους καὶ μουσεῖα. Ἐσήκωσαν ὅμως εἰς τοὺς ὤμους των μόνον τὴν Εἰκόνα τῆς Φανερωμένης καὶ μετὰ ὁδοιπορίαν 17 ὡρῶν τὴν παρέδωκαν εἰς τὸ Πατριαρχεῖον μας, μαζὶ μὲ τὸ ἀργυροῦν "ὑποκάμισόν" της, ἀνταπόδομα θαύματος πρὸς τὴν πριγκίπισσαν Τατιάναν Ποτίμκιν, κτίτορα τῆς ὁμωνύμου Μονῆς εἰς τὸ Χάρκοβον Οὐκρανίας. Σήμερα συνοδεύομεν, ἀδελφοί, νοερῶς τὰ ἐν οὐρανοῖς "καραβάνια" τῶν προσκυνητῶν τῆς Ἱερᾶς αὐτῆς Εἰκόνος, καὶ προσευχόμεθα εἰς τὸν τόπον τοῦ θαύματος. Περιπετείας, βεβαίως, ἀντιμετωπίζουν οἱ ἄνθρωποι. Ἡμεῖς ζῶμεν καὶ ἀντιμετωπίζομεν τὴν περιπέτειαν τοῦ ἐνανθρωπήσαντος Κυρίου, ἡ ὁποία εἶναι περιπέτεια ζωῆς καὶ σωτηρίας, αἱ ὁποῖαι ἐφανερώθησαν εἰς τὸν κόσμον διὰ τῆς Κυρίας Θεοτόκου. Συγχρόνως, ὅμως, κατὰ τὴν σημερινὴν Θείαν Λειτουργίαν, ἀκούομεν ὅλοι μας καὶ μίαν φωνὴν μυστικήν. Εἶναι ἡ φωνὴ τῆς Θεοτόκου, ἡ ὁποία παίρνει τὴν πτωχικήν "μας τὴν μιλιὰ, καὶ τὴν ὑψώνει ὣς τὰ ἀστέρια", μέχρι τὸν Θρόνον τοῦ Υἱοῦ Της, καὶ Τὸν παρακαλεῖ ἱκετευτικῶς νὰ συγχωρῇ τὰς ἁμαρτίας μας, νὰ ἁπαλύνῃ τοὺς πόνους μας, νὰ ἐλαφρύνῃ τοὺς κόπους μας, νὰ ἀπαντᾷ εἰς τὰς δυσπιστίας καὶ ὀλιγοπιστίας μας, νὰ εὐλογῇ τὴν ζωήν μας. Ἡ ἱερὰ Εἰκὼν τῆς Παναγίας τῆς Φανερωμένης εἶναι τὸ «ἔνδοξο φλάμπουρό» μας, τὸ λάβαρό μας, τὸ μόνο ποὺ μᾶς ἀπέμεινεν ἀπὸ τὰ ἐρείπια. Ἡμεῖς, κατέχοντες αὐτὴν προστασίαν καὶ σκέπην τῆς ἡμῶν ζωῆς, προσφέρουμε «μ᾿ ἕνα μόνο ἀνασασμὸ» προσευχὴν καὶ ἱκεσίαν καὶ ἀγάπην καὶ στοργὴν καὶ θυσίαν αἰνέσεως καὶ δοξολογίας. Καὶ ἐκείνη, ἡ Φανερωμένη τοῦ Ἀρχαγγέλου, ὅπως τὴν ἐγνώριζαν καὶ τὴν τιμοῦσαν οἱ Κυζικηνοί, γεμίζει τὴν ζωήν μας μὲ θεῖα καὶ ὑπερκόσμια νοήματα, μὲ ἄρρητα ρήματα καὶ "θάματα": δρόσον τῆς χάριτος, δάκρυα κατανύξεως καὶ ἰατρείαν ψυχῶν καὶ σωμάτων. Εἰς τὸν ἐρειπωμένον αὐτὸν χῶρον, τὸ κατοικητήριον καὶ τὸ σκήνωμα τῆς Παναγίας τῆς Φανερωμένης, τὸ κάλλος τῆς φύσεως συμπλέκεται ἐρα- 18 -

στικῶς μὲ τὴν παρουσίαν τῆς Ἀειπαρθένου εἰς ἕνα θαῦμα, εἰς μίαν ἱερὰν μυσταγωγίαν: ὅτι ἐκ τῶν ἐρειπίων, ἐκ τῶν λίθων, ἐγείρει ὁ Θεὸς τέκνα τῷ Ἀβραάμ, τὰ ὁποῖα ἔρχονται νὰ προσφέρουν "θυσίαν λογικήν, ἀναίμακτον" "θυσίαν ζωῆς", τὴν Θείαν Λειτουργίαν ὑπὲρ τῆς τοῦ κόσμου ζωῆς καὶ σωτηρίας, παρεστηκότων καὶ συλλειτουργούντων μαζί μας ἁγίων ἀγγέλων καὶ ἀρχαγγέλων. Ἡμεῖς δὲ οἱ νοσταλγοὶ, καὶ πολλάκις ἀπέλπιδες ἐκ τῶν τραυμάτων τοῦ κόσμου καὶ τῆς ζωῆς προσκυνηταὶ, ὑποβαλλόμεθα εἰς ἔκστασιν, προσευχήν, θάμβος. Τί κι᾿ ἂν εἶναι τὰ ποτὲ ἱερά μας ἐρείπια καὶ "σωριασμένες πέτρες"; ὅπως διερωτᾶτο καὶ ὁ Παπαδιαμάντης εἰς τὴν Σκιάθον, ἡμεῖς δὲ σήμερον εἰς τὴν Κύζικον; Δὲν εἶναι οὔτε ἐρείπια, οὔτε σωριασμένες πέτρες. Εἶναι ἡ «τιμιωτέρα τῶν Χερουβεὶμ καὶ ἐνδοξοτέρα ἀσυγκρίτως τῶν Σεραφείμ», ἡ ὁποία μὲ τὴν ἀόρατον κραταιὰν παρουσίαν της τὰ ἁγιάζει. Καὶ μέσα ἀπὸ αὐτὰ τὰ ἐρείπια δέχεται τοὺς στεναγμοὺς κάθε καρδιᾶς καὶ χαρίζει, ὡς ἀνταπόδωμα καὶ ὡς ἀντίδωρον, τὸ ἔλεος καὶ τὴν λύτρωσιν, τὴν ἀνακούφισιν καὶ τὴν ἀνάπαυσιν. Οἱ πέτρες αὐτὲς καὶ τὰ "ντουβάρια", τὰ ὑπολείμματα, δὲν εἶναι ἁπλῶς ἄψυχος ὕλη, ἀλλὰ ἔχουν φωνὴν καὶ λαλιάν, καὶ διηγοῦνται δόξαν Θεοῦ. Διηγοῦνται, καὶ διηγούμεθα καὶ ἡμεῖς, οἱ βιοῦντες τὸ ποικιλόμορφον θαῦμα, "τὸ θεῖον καὶ ἄρρητον κάλλος τῶν ἀρετῶν τοῦ Χριστοῦ". Ἔχοντες τὴν βεβαιότητα αὐτήν, πλησιάζει ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης τῆς «εὐσπλαχνίας τὴν ἄβυσσον» καὶ ἀποθέτει εἰς τὰς χεῖρας τῆς Θεοτόκου τὸ ἄγχος, τὴν ἀγωνίαν καὶ τὰς δυσκολίας τὰς ὁποίας ἀντιμετωπίζομεν, τὰς δυσκολίας καὶ τὰ προβλήματα τῶν εὐθυνῶν μας καὶ τοῦ ἡμετέρου λαοῦ καὶ Γένους, καὶ τῶν πανορθοδόξων, καὶ αἰσθανόμεθα τὴν στοργὴν καὶ τὴν τρυφερότητα τῆς σωστικῆς της παρουσίας νὰ πλημμυρίζῃ τὰ καθ᾿ ἡμᾶς πάντα: «Σὲ ποιό καλύβι ἀγνώριστο, σὲ ποιά καρδιὰ θλιμμένη νὰ πέρασες τὴ νύχτα Σου, Κυρὰ Φανερωμένη; Ποιό μαραμένο λούλουδο ἡ χάρη Σου, Κυρούλα, κρυφὰ κρυφὰ ν᾿ ἀνάστησε, σὰν οὐρανοῦ δροσούλα;» (Ἀριστοτέλους Βαλαωρίτου, «Φανερωμένη»). Πράγματι, ἡ Χάρις τῆς Παναγίας Φανερωμένης, μυστικῶς, «σὰν οὐρανοῦ δροσούλα», πέφτει στὶς κουρασμένες ψυχές μας καὶ τὶς ζωογονεῖ, ἀνασταίνει τὴν ἐλπίδα διὰ τὸ μέλλον, διὰ τὴν ἀνάστασιν τῶν πεπτωκυιῶν σκηνῶν τῆς Ὀρθοδόξου παρουσίας καὶ λατρείας μας, εἰς τοὺς ἀπεράντους τούτους τόπους τῆς Μικρασίας, εἰς τοὺς ὁποίους ἐσιώπησε τὸ κάλεσμα τῆς καμπάνας, ἐρειπώθηκαν τὰ ἱερὰ τῶν πατέρων μας, ἀπέθαναν ἢ κατέφυγαν - 19 -

ἀλλοῦ, εἰς ἄλλους καλλιτέρους τόπους, οἱ ἄνθρωποί μας. Ἡ ἐλπὶς ὅμως οὐ καταισχύνει: «Χαμογελᾶ ἡ ἀνατολὴ καὶ ροδοκοκκινίζει ὀλίγο ὀλίγο ἡ καταχνιά, ποὺ τὰ βουνὰ στολίζει». (Ἀριστοτέλους Βαλωρίτη, «Φανερωμένη»). Ἐντὸς ὀλίγου, θὰ φύγουμε καὶ ἐμεῖς ἀπὸ τὰ ἐρείπια τῆς Φανερωμένης, ὄχι "μὲ τὴν ψυχὴ στὸ στόμα", ὅπως πρὸ αἰῶνος οἱ πατέρες μας. Θὰ φύγουμε διὰ νὰ ἐπανέλθουμε καὶ νὰ προσευχηθοῦμε δι᾿ ἡμᾶς αὐτοὺς καὶ διὰ τοὺς πατέρας μας, καὶ διὰ τοὺς ὅπου γῆς Κυζικηνούς. Θὰ φύγουμε μὲ γαληνιῶσαν τὴν ψυχήν μας, μὲ τὰ προβλήματά μας νὰ φαίνωνται πλέον μικρά, καὶ θὰ συνεχίζουμε τὸν καθημερινὸν ἀγῶνα μας μὲ μεγαλυτέραν αἰσιοδοξίαν καὶ θάρρος. Φεύγουμε μὲ τὴν βεβαιότητα, ὅτι ἡ μεγάλη Μάννα μας, μᾶς συνοδεύει: «Ἐκεῖνος ὅπου τοῦ Θεοῦ τὴ Μάνα συλλογᾶται στὴν ἀγκαλιὰ τῆς ἀρετῆς στὴ σκέπη Σου κοιμᾶται! Ἄλλοι Σὲ κράζουν ἔλεος, ἐλπίδα ὁ θλιμμένος, βασίλισσα τῆς ἐκκλησιᾶς Σὲ κράζει ἡ καμπάνα. Ἐλεημοσύνη ὁ φτωχός, νερὸ ὁ διψασμένος, μὰ ἡ δική μας ἡ καρδιά, Δέσποινα, αὐτὴ Σὲ κράζει ΜΑΝΑ». (Ἀχιλλεὺς Παράσχος). Εἰς αὐτὴν τὴν Μητέρα τοῦ Θεοῦ, τὴν Ὑπέρμαχον Στρατηγὸν τοῦ Γένους μας, τὴν Μεγάλη Μάννα τῆς καρδιᾶς τῆς Μητρὸς Ἁγίας τοῦ Χριστοῦ Μεγάλης Ἐκκλησίας, τοῦ Οἰκουμενικοῦ μας Πατριαρχείου, ἀλλὰ καὶ τῆς καρδιᾶς "πάσης ψυχῆς Χριστιανῶν Ὀρθοδόξων", εὐημερούσης καὶ "θλιβομένης καὶ καταπονουμένης καὶ ἐλέους Θεοῦ ἐπιδεομένης", εἰς τὴν Παναγίαν τὴν Φανερωμένην, τὴν πάντοτε - καὶ εἰς τὰ ἐρείπιά Της παροῦσαν καὶ πάντοτε προστατεύουσαν, καὶ εἰς τὴν μεσιτείαν Της παραδίδομεν ἑαυτοὺς καὶ ἀλλήλους, καὶ δεόμεθα καὶ Τὴν ἱκετεύομεν ὅλοι μαζί: Ὑπερένδοξε ἀειπάρθενε, ἁγνὴ Παρθένε Θεοτόκε, προσάγαγε τὴν ἡμετέραν προσευχὴν τῷ Υἱῷ Σου καὶ Θεῷ ἡμῶν καὶ αἴτησαι ἵνα παράσχῃ εἰρήνην τῷ κόσμῳ, γαλήνην καὶ εὐημερίαν πᾶσιν ἀνθρώποις, φανερώσῃ δὲ ἡμῖν τὸ ἅγιον Θέλημά Του, καὶ σώσῃ διὰ Σοῦ τὰς ψυχὰς ἡμῶν, ὅτι ὁ Κύριος μετὰ Σοῦ καὶ διὰ Σοῦ μεθ᾿ ἡμῶν. Ἀμήν.

- 20 -

Ἡ Αὐτοῦ Θειοτάτη Παναγιότης ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαῖος ἐν Ἀρτάκῃ Κυζίκου

Ὁ Σεβασμιώτατος Ἀρχιεπίσκοπος Κρήτης κ.κ. Εἰρηναῖος, Πρόεδρος τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟΝ ΕΠΙΣΗΜΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ Τιμητικαί Συνοδικαί Ἐκδηλώσεις ἐν Ἡρακλείῳ, διά τήν συμπλήρωσιν δέκα ἐτῶν Ἀρχιεπισκοπικῆς διακονίας τοῦ Σεβ. Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κ.κ. Εἰρηναίου. 23 Αὐγούστου 2017, Ἱ. Ν. Ἁγίου Πέτρου Μπεντενάκι

- 23 -

∆ελτίον Τύπου Qκδηλώσεως εἰς Gράκλειον Μέ ἰδιαίτερη χαρά, ἡ Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, ἀνακοινώνει, ὅτι, μέ ὁμόφωνη Ἀπόφαση Αὐτῆς, θά ἑορτασθεῖ ἡ ἐπέτειος τῆς συμπλήρωσης δέκα ἐτῶν (2006-2016), Ἀρχιεπισκοπικῆς Διακονίας τοῦ Σεβασμιωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κ.κ. Εἰρηναίου, Προέδρου τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης. Συγκεκριμένα, στό Ἡράκλειο, ἔχει ὁρισθεῖ ὡς ἡμέρα τιμῆς πρός τόν Σεπτό Πρωθιεράρχη τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, ἡ Τετάρτη, 23η Αὐγούστου 2017, ἡμέρα τῆς ὀνομαστικῆς Του ἑορτῆς. Στά Χανιά ἡ ἀνάλογη Τιμητική Συνοδική Ἐκδήλωση θά πραγματοποιηθεῖ τήν Κυριακή, 24 Σεπτεμβρίου 2017 καί θά ἀνακοινωθοῦν λεπτομέρειες προσεχῶς. Τό πρωΐ της 23ης Αυγούστου 2017 θά τελεσθεῖ Συνοδική Θεία Λειτουργία, στόν Ἱερό Μητροπολιτικό Ναό Ἁγίου Μηνᾶ Ἡρακλείου, γιά τήν ὀνομαστική ἑορτή τοῦ Σεβασμιωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κ.κ. Εἰρηναίου. Στίς 7.30 τό ἀπόγευμα τῆς ἴδιας ἡμέρας, θά πραγματοποιηθεῖ Τιμητική Ἐπετειακή Ἐκδήλωση, στόν Ἱερό Ναό Ἁγίου Πέτρου Μπεντενάκι, στήν παραλιακή Λεωφόρο τοῦ Ἡρακλείου, ἡ ὁποία θά περιλαμβάνει Βυζαντινούς ὕμνους, τραγούδια, φωτογραφικό ὑλικό καί ὁμιλητικές ἀναφορές στήν Ἀρχιεπισκοπική Διακονία καί τήν δεκαετῆ πορεία τοῦ Τιμωμένου Πρωθιεράρχου. Στούς ἐπετειακούς αὐτούς ἑορτασμούς τήν Α.Θ.Π. τόν Οἰκουμενικό μας Πατριάρχη κ.κ. ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟ, θά ἐκπροσωπήσει ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Σεβαστείας κ. Δημήτριος. Ἡ Ἱερά Σύνοδος προσκαλεῖ ὅλους τόν Ἱερό Κλῆρο, τίς Μοναστικές Ἀδελφότητες, τούς ἐντιμ. Ἄρχοντες καί τόν εὐσεβῆ Λαό τῆς Μεγαλονήσου Κρήτης, νά ἀποδώσουμε ὅλοι μαζί τήν πρέπουσα τιμή καί εὐχαριστία πρός τόν Τιμώμενο Πρωθιεράρχη καί Σεπτό Πρόεδρο τῆς Ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης, ὁ Ὁποῖος ἀφοσιωμένα καί ὑποδειγματικά ἀναλίσκεται καθημερινῶς γιά τό καλό τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης καί τῶν εὐλογημένων ἀνθρώπων Της. Ἐκ τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης

- 24 -

Συνοδικόν Qγκύκλιον Σηµείωµα Πρός τόν Ἱερό Κλῆρο, τίς Μοναστικές Ἀδελφότητες καί τόν εὐσεβῆ Λαό τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης Μέ ἰδιαίτερη χαρά, ἡ Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, σᾶς ἀνακοινώνει, ὅτι, μέ ὁμόφωνη Ἀπόφαση Αὐτῆς, θά ἑορτασθεῖ ἡ ἐπέτειος τῆς συμπλήρωσης δέκα ἐτῶν (2006-2016), Ἀρχιεπισκοπικῆς Διακονίας τοῦ Σεβασμιωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κ.κ. Εἰρηναίου, Προέδρου τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης. Συγκεκριμένα, στό Ἡράκλειο, ἔχει ὁρισθεῖ ὡς ἡμέρα τιμῆς πρός τόν Σεπτό Πρωθιεράρχη τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, ἡ Τετάρτη, 23η Αὐγούστου 2017, ἡμέρα τῆς ὀνομαστικῆς Του ἑορτῆς. Τό πρωΐ τῆς ἡμέρας αὐτῆς, θά τελεσθεῖ Συνοδική Θεία Λειτουργία, στόν Ἱερό Μητροπολιτικό Ναό Ἁγίου Μηνᾶ Ἡρακλείου. Ἐκεῖ θά δοθεῖ σέ ὅλους ἡ εὐκαιρία «κύκλῳ τῆς Ἁγίας Τραπέζης», νά ἑνώσουμε τίς προσευχές μας γιά τήν ὑγεία καί τόν πολυχρονισμό τοῦ Πρώτου τῆς Ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας Κρήτης. Στίς 7.30 τό ἀπόγευμα τῆς ἴδιας ἡμέρας, θά πραγματοποιηθεῖ Τιμητική Ἐπετειακή Ἐκδήλωση, στόν Ἱερό Ναό Ἁγίου Πέτρου Μπεντενάκι, στήν παραλιακή Λεωφόρο τοῦ Ἡρακλείου, ἡ ὁποία θά περιλαμβάνει Βυζαντινούς ὕμνους, τραγούδια, φωτογραφικό ὑλικό καί ὁμιλητικές ἀναφορές στήν Ἀρχιεπισκοπική Διακονία καί τήν δεκαετῆ πορεία τοῦ Τιμωμένου Πρωθιεράρχου. Στή Συνοδική Θεία Λειτουργία καί τήν ἀπογευματινή Τιμητική Ἐκδήλωση, στίς 23 Αὐγούστου 2017, σᾶς προσκαλοῦμε νά λάβετε μέρος, ἀποδίδοντας τήν ὀφειλόμενη τιμή ἀξίως καί δικαίως, στόν Σεβασμιώτατο Ἀρχιεπίσκοπο Κρήτης κ.κ. Εἰρηναῖο, ὁ ὁποῖος ἀναλίσκεται ἀνύστακτα καί μέ ὑποδειγματικό ζῆλο, ὑπέρ τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Κρήτης καί ἐν γένει ὑπέρ τῆς Ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης, ἀπό τῆς εὐθυνοφόρου καί ὑψηλῆς θέσεως τοῦ Προέδρου τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου Αὐτῆς. Στούς ἐπετειακούς αὐτούς ἑορτασμούς τήν Α.Θ.Π. τόν Οἰκουμενικό Πατριάρχη κ.κ. ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟ, θά ἐκπροσωπήσει ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Σεβαστείας κ. Δημήτριος. Σᾶς ἀναμένομε ὅλους μέ πολλή χαρά καί σᾶς εὐχόμαστε πλούσια τήν εὐλογία τοῦ Θεοῦ, στή ζωή καί τά καλά σας ἔργα, μέ τίς ἀνύστακτες πρεσβεῖες τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου. Ἐκ τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης - 25 -

Χρονικόν Τιµητικῆς Qπετειακῆς Qκδηλώσεως Σεμνοπρεπῶς καί ἱεροπρεπῶς, ἑορτάσθηκε ἀπό τήν Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, κατόπιν ὁμοφώνου Ἀποφάσεώς Της, ἡ ἐπέτειος τῆς συμπληρώσεως δέκα ἐτῶν (2006 – 2016), Ἀρχιεπισκοπικῆς Διακονίας τοῦ Σεβασμιωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κ.κ. Εἰρηναίου, Προέδρου τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης. Συγκεκριμένα, τό πρωΐ τῆς Τετάρτης, 23ης Αὐγούστου 2017, ἡμέρα τῶν ὀνομαστηρίων τοῦ Σεβασμιωτάτου Πρωθιεράρχου, τελέσθηκε Συνοδική Θεία Λειτουργία στόν Ἱερό Μητροπολιτικό Ναό Ἁγίου Μηνᾶ Ἡρακλείου, στήν ὁποία μετεῖχε καί ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Σεβαστείας κ. Δημήτριος, Ἐκπρόσωπος τῆς Α.Θ.Π. τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου. Πρό τῆς ἀπολύσεως τῆς Θείας Λειτουργίας, ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Σεβαστείας κ. Δημήτριος ὁμίλησε σχετικῶς ἀναγνώσας καί κατάλληλον τῇ περιστάσει Πατριαρχικόν Γράμμα, τό ὁποῖον καί ἐπέδωκε εἰς τόν Τιμώμενον Πρωθιεράρχην τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης. Εἰς τό ὡς εἴρηται Σεπτόν Πατριαρχικόν Γράμμα, ὁ Παναγιώτατος, μεταξύ ἄλλων, ἀνέφερεν: “Ἐν τῷ προσώπῳ τοῦ εἰρηνωνύμου Πρωθιεράρχου τῆς ἐν Κρήτῃ Ἐκκλησίας τιμῶμεν τόν ἀνεξίκακον καί φιλόκαλον, τόν φιλόστοργον καί εἰρηνοποιόν Ἱεράρχην, διά τόν ὁποῖον ἰσχύουν ἐπακριβῶς οἱ λόγοι Βασιλείου τοῦ Μεγάλου. Τούτους προσφέρομεν σήμερον ὑμῖν ἐκ καρδίας, προσφιλέστατε ἀδελφέ καί συλλειτουργέ, ἅγιε Κρήτης, ὡς εὐχήν: εἴθε νά συνεχίσητε ἐπί χρόνους πολλούς καί ἐν ἀκμῇ ὑγείας νά εἶσθε «ἔρεισμα πατρίδος, Ἐκκλησιῶν κόσμος, στῦλος καί ἑδραίωμα τῆς ἀληθείας, στερέωμα τῆς εἰς Χριστόν πίστεως, οἰκείοις ἀσφάλεια (P.G. 32, 305Α)” . Ἀπό πλευρᾶς τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης προσεφώνησε ὁ, ἐπίσης ἑορτάζων τά ὀνομαστήρια αὐτοῦ, Σεβ. Μητροπολίτης Λάμπης, Συβρίτου καί Σφακίων κ. Εἰρηναῖος, ἀναφερθείς μετά θερμῶν λόγων εἰς τόν Πρόεδρον τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης. Ὁ Σεβ. Ἀρχιεπίσκοπος Κρήτης κ.κ. Εἰρηναῖος, ἐμφανῶς συγκινημένος, ἐξέφρασε ἐγκάρδιες εὐχαριστίες γιά ὅλες τίς ἐκδηλώσεις τιμῆς πρός τό Πρόσωπό Του καί ἀνέφερε χαρακτηριστικά ὅτι ἐπιτελεῖ μόνον τό χρέος τῆς ἀποστολῆς του, μέ ποιμαντική ἀγωνία καί μέριμνα, ὑπέρ τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, ἀναφερθείς μετ’ εὐγνωμοσύνης εἰς τό Πάνσεπτο Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο καί τόν Σεπτό Προκαθήμενο Αὐτοῦ, τήν Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, τίς Μοναστικές Ἀδελφότητες, τόν Ἱερό Κλῆρο καί ὅλους ὅσοι προσῆλθαν, ἐγγύς καί μακράν, διά νά εὐχηθοῦν καταλλήλως. - 26 -

Ὁ Σεβ. Ἀρχιεπίσκοπος Κρήτης κ.κ. Εἰρηναῖος

Τό ἀπόγευμα τῆς ἴδιας ἡμέρας, πραγματοποιήθηκε, μέ μεγάλη ἐπιτυχία καί πάνδημη συμμετοχή, Τιμητική Ἐπετειακή Ἐκδήλωση, στόν Ἱερό Ναό Ἁγίου Πέτρου Μπεντενάκι, στήν παραλιακή Λεωφόρο τοῦ Ἡρακλείου. Στήν ἐκδήλωση παρουσιάσθηκε πρόγραμμα Βυζαντινῶν ὕμνων ἀπό τόν καταξιωμένο καί ἄρτιο Χορό Ψαλτῶν, «Οἱ Κρῆτες Μαΐστορες», καθώς καί σχετικά τραγούδια ἀπό τήν Παιδική - Νεανική Χορωδία τῆς Περιφερειακῆς Ἑνότητας Ἡρακλείου. Kεντρικός ὁμιλητής ἀπό πλευρᾶς τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης ἦταν ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Ρεθύμνης καί Αὐλοποτάμου κ. Εὐγένιος, ὁ ὁποῖος ἀναφέρθηκε μέ λόγο γλαφυρό στήν Ἀρχιεπισκοπική Δεκαετία τοῦ Πρώτου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης. Ἐπίσης, ἔγινε ἡ προβολή ταινίας ἀπό τούς Ἀρχιεπισκοπικούς βηματισμούς τῆς ἑορταζομένης δεκαετίας καί παρουσιάσθηκε Ἔκθεση φωτογραφικού ὑλικοῦ. Τήν Ἐκδήλωση κατέκλεισε ἡ εὐφήμως γνωστή οἰκογένεια Ζαϊμάκη, μέ τήν μουσική ἀπόδοση τῆς Κυριακῆς προσευχῆς. Στήν Ἐπετειακή αὐτή Ἐκδήλωση τόν χαιρετισμό τῆς Α.Θ.Π. τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου μετέφερε ὁ Ἐκπρόσωπος Αὐτοῦ, Σεβ. Μητροπολίτης Σεβαστείας κ. Δημήτριος, ἐνῶ τίς συγχαρητήριες προσ- 27 -

ρήσεις τῆς Α.Θ.Μ. τοῦ Πάπα καί Πατριάρχου Ἀλεξανδρείας καί πάσης Ἀφρικῆς κ.κ. Θεοδώρου, τοῦ Κρητός, ἐκόμισεν ὁ Ἐκπρόσωπος Αὐτοῦ, Σεβ. Μητροπολίτης Πέτρας καί Χερρονήσου κ. Γεράσιμος. Καταληκτικῶς ὁ Σεβ. Ἀρχιεπίσκοπος Κρήτης κ.κ. Εἰρηναῖος, ἐξέφρασε τήν εὐγνωμοσύνην Αὐτοῦ πρός ὅλους τούς μετέχοντας εὐχηθείς ὁ Παντοκράτωρ Κύριος νά χαρίζει εἰς τόν καθένα ἀταλάντευτη πορεία εἰς τήν ἀποστολή καί τό χρέος του. Στή Συνοδική Θεία Λειτουργία καί τήν Ἐπετειακή Τιμητική Ἐκδήλωση ἔλαβαν μέρος οἱ κ.κ. Σωκράτης Βαρδάκης καί Ἐμμανουήλ Θραψανιώτης, Βουλευτής, ὁ κ. Σταῦρος Ἀρναουτάκης, Περιφερειάρχης Κρήτης, ὁ κ. Βασίλειος Λαμπρινός, Δήμαρχος Ἡρακλείου, ὁ κ. Ἰωάννης Μαστοράκης, Δήμαρχος Χερσονήσου, ὁ κ. Κων. Μαμουλάκης, Δήμαρχος Μαλεβιζίου, Ἀντιπεριφερειάρχες, Ἀντιδήμαρχοι, ὁ Ταξίαρχος Γρηγόριος Κοκολάκης, Διοικητής 5ης Μεραρχίας Κρητῶν, ὁ Ταξίαρχος Κων. Λαγουδάκης, Γεν. Ἀστυνομικός Διευθυντής Κρήτης, ὁ Ταξίαρχος Ἰωσήφ Κανακουσάκης, Ἀστυνομικός Διευθυντής Ἡρακλείου, ὁ κ. Γεώργιος Ἀλεξανδράκης, Περιφερειακός τοῦ Λιμενικοῦ Σώματος, ὁ Πλοίαρχος κ. Εὐθύμιος Δουβῆς, Λιμενάρχης Ἡρακλείου, ὁ ἐλλογ. κ. Εὐάγγελος Καπετανάκης, Πρόεδρος τοῦ ΑΤΕΙ Κρήτης, ἐκπρόσωποι τῆς Πρυτανείας τοῦ Πανεπιστημίου Κρήτης, τῆς Ἐφορείας Βυζαντινῶν Ἀρχαιοτήτων, Ἄρχοντες τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, κληρικοί καί Μοναστικές Ἀδελφότητες ἀπό ὅλη τή Μεγαλόνησο Κρήτη καί πλῆθος πιστῶν. Ἡ Ἱερά Σύνοδος εὐχαριστεῖ ὅλους ὅσοι προσῆλθαν, ἀνταποκρινόμενοι εἰς τό κάλεσμά Της καί ἐξέφρασαν μέ κάθε τρόπο τήν ἐποφειλομένη τιμή καί εὐχαριστία, ὡς καί τόν προσήκοντα σεβασμό, πρός τόν Τιμώμενο Πρωθιεράρχη καί Σεπτό Πρόεδρο τῆς Ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης, Σεβασμιώτατο Ἀρχιεπίσκοπο Κρήτης κ.κ. Εἰρηναῖο. Ἐκ τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης

- 28 -

Πρόσκλησις - Πρόγραµµα

- 29 -

- 30 -

- 31 -

- 32 -

Προσφώνησις τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Σεβαστείας κ. ∆ηµητρίου ἐκ Προσώπου τῆς Α.Θ.Π. τοῦ Οἰκουµενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολοµαίου πρός τόν Σεβ. Uρχιεπίσκοπον Κρήτης κ. Εἰρηναῖον, πρό τῆς ἀναγνώσεως τοῦ Σεπτοῦ Πατριαρχικοῦ Μηνύµατος Σεβασμιώτατε Ἀρχιεπίσκοπε Κρήτης κ. Εἰρηναῖε, Σεβασμιώτατοι ἀδελφοί καί συλλειτουργοί ἅγιοι Ἀρχιερεῖς, Ἅγιοι πατέρες, Ἐξοχώτατοι ἄρχοντες τῆς Νήσου καί εὐλογημένοι πιστοί, Εὐρίσκομαι πλησίον σας πλήρης αἰσθημάτων ἀγάπης ἐν Κυρίῳ, σεβασμοῦ καί τιμῆς, προκειμένου, ἐκ προσώπου τῆς Μητρός μας Ἐκκλησίας τῆς Κωνσταντινουπόλεως καί τοῦ Παναγιωτάτου Προκαθημένου αὐτῆς, Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κυρίου Βαρθολομαίου, νά μεταφέρω εἰς τήν Σεβασμιότητά σας, τήν περί ὑμᾶς σεβασμία Ἱεραρχία, τόν προσφιλῆ ἱερό κλῆρο καί τόν ἡγαπημένο λαό τῆς ἡρωϊκῆς μεγαλονήσου Κρήτης τήν ἐν Κυρίῳ ἐγκαύχησιν αὐτῶν, ἐπί τῷ ἑορτασμῷ τῆς δεκαετηρίδος σας ὡς Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης. Τήν δεκαετία τῆς Ἀρχιεπισκοπείας σας δικαίως ἠθέλησε νά τιμήσῃ ἑορταστικῶς ἡ σεβασμία Ἱεραρχία τῆς Νήσου, συνεπινευούσης καί τῆς συνειδήσεως τοῦ πληρώματος, παρά τήν πρός τοῦτο ἐπιφύλαξιν σας, τήν ἐκ τῆς ἐγνωσμένης αὐθεντικῆς σας σεμνότητος. Εἴθισται ὅμως, Σεβασμιώτατε Γέροντα, ἐκ παλαιοῦ νά τελῶνται ἑορταί πρός διαιώνισιν τῆς μνῆμης διαφόρων συμβεβηκότων. Ταπεινῶς δέ φρονῶ, ὅτι τοῦτο περισσότερον ἐπιβάλλεται κατά τήν ἄτυχη ἐποχή μας, ἡ ὁποία ὁλοέν καί παροπλίζεται πνευματικῶς ἀπό τόν περιρρέοντα σχετικισμό ἀξιῶν καί παραδόσεων. Ἐν προκειμένῳ, λοιπόν, τό ζητούμενο ἐκκλησιαστικῶς εἶναι νά διαιωνισθῇ ἡ μνήμη τῆς παγκοίνως ἀναγνωριζομένης καί τιμωμένης φιλαρέτου ζωῆς καί εὐφήμου θυσιαστικῆς καί ἐξαιρετικῶς ἀποδοτικῆς Ἱερατικῆς καί Ἀρχιερατικῆς διαδρομῆς σας ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ. Ἐπιτρέψατέ μου, λοιπόν, μετά τῆς προσηκούσης ἱερᾶς συγκινήσεως νά ἀναγνώσω εἰς ἐπήκοον τό σεπτόν πρός ὑμᾶς συγχαρητήριον Μήνυμα τῆς Αὐτοῦ Θειοτάτης Παναγιότητος, τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου: - 33 -

φωτ. Ἰωακειμίδης

Ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Σεβαστείας κ. Δημήτριος, Ἐκπρόσωπος τῆς Α.Θ.Π. τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου, ἀναγινώσκων τό Σεπτόν Πατριαρχικόν Γράμμα

Σεπτόν Γράµµα τῆς Α.Θ.Π. τοῦ Οἰκουµενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολοµαίου

- 35 -

- 36 -

Λόγος τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Λάµπης, Συβρίτου καί Σφακίων κ. Εἰρηναίου, ἐκ µέρους τῆς Sερᾶς Qπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Qκκλησίας Κρήτης, κατά τήν Συνοδικήν Θείαν Λειτουργίαν τῆς 23ης Αὐγούστου 2017 Σεβασμιώτατε Μητροπολίτα Σεβαστείας, Εὐλογημένε Ἐκπρόσωπε τῆς Μητρός Ἐκκλησίας καί τοῦ Παναγιωτάτου Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου μας κ.κ. Βαρθολομαίου, κ. Δημήτριε, Σεβασμιώτατε Ἀρχιεπίσκοπε Κρήτης καί Πρόεδρε τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης κ. Εἰρηναῖε, Σεβασμιώτατοι καί Θεοφιλέστατε Ἀρχιερεῖς, Ἀγαπητοί Ἀδελφοί καί Συλλειτουργοί, Ἐντιμότατοι Ἄρχοντες καί ἐκπρόσωποι Ἀρχῶν καί Φορέων τοῦ Τόπου καί τῆς Κρήτης, Εὐσεβεῖς πιστοί καί ἀγαπητά παιδιά τῆς Ἐκκλησίας. Δοξάζομε καί εὐχαριστοῦμε τό Ὄνομα τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ, πού μᾶς ἀξίωσε σήμερα, ἑορτή τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου καί τῆς ἐν τῷ Οὐρανῷ Μεταστάσεως Αὐτῆς καί ἑορτή τοῦ Ἁγίου Ἐνδόξου Ἱερομάρτυρος Εἰρηναίου, Ἐπισκόπου Λουγδούνων, νά συνυπάρχομε ὡς συλλειτουργοῦντες καί συμπροσευχόμενοι στόν Πανίερο τοῦτο Μητροπολιτικό Ναό τοῦ Ἁγίου Ἐνδόξου Μεγαλομάρτυρος Μηνᾶ, προκειμένου νά ἀποδώσομε τιμή στό σεπτό Πρόσωπο τοῦ Σεβασμιωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κ.κ. Εἰρηναίου, Προέδρου τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου μας, ἐπί τῇ συμπληρώσει εὐκλεοῦς δεκαετίας ποιμαντορίας καί διακονίας ἀπό τῆς ἐκλογῆς Αὐτοῦ ἀπό τήν Ἁγία καί Ἱερά Σύνοδο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου εἰς Ἀρχιεπίσκοπο Κρήτης. Ὑπακούοντας στήν ἀπόφαση τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου μας, προκειμένου νά ὁμιλήσομε σήμερα ἐμεῖς γιά τό Σεπτό Πρόσωπο τοῦ Πρωθιεράρχου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, ἀνελάβαμε τήν εὐθύνη αὐτή μέ διπλά ἀλλά ἀντίθετα συναισθήματα. Τό πρῶτο ὅτι, μετά χαρᾶς καί εὐφροσύνου καρδίας πράττομε τοῦτο, τό δεύτερο δέ γιατί γνωρίζομε ὅτι προσκρούομε στήν ἀληθινή, κατά Χριστόν, ταπείνωση καί ἁπλότητα ζωῆς τοῦ τιμωμένου Ἱεράρχου, ὁ ὁποῖος ἐξ ἀρχῆς εἶχε ἀντιρρήσεις γιά ὅσα γίνονται σήμερα πρός τήν Σεβασμιότητά του. Προτιμώντας λοιπόν τή μέση ὁδό, θά ὁμιλήσομε ἁπλά, ἀληθινά καί σύντομα γιά τό Πρόσωπό του ὥστε, μέ τόν τρόπο αὐτό, νά σεβαστοῦμε καί τό - 37 -

Ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Λάμπης, Συβρίτου καί Σφακίων κ. Εἰρηναῖος, ὁμιλῶν κατά τήν Συνοδικήν Θείαν Λειτουργίαν

Πρόσωπό του καί τήν Ἐπέτειο αὐτή μαζί μέ τήν ἑορτή τῶν ὀνομαστηρίων του. Ὁ Σεβασμιώτατος Πρωθιεράρχης μας κ. Εἰρηναῖος ἀναδείχθηκε Ἀρχιεπίσκοπος Κρήτης καί Πρόεδρος τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου μας μέ ἀπόφαση τῆς Ἁγίας καί Ἱερᾶς Συνόδου τοῦ Σεπτοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου, τήν 31η Αὐγούστου 2006 καί ἡ ἐνθρόνισή του στό Θρόνο τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Κρήτης, ἔγινε τήν 24η Σεπτεμβρίου τοῦ ἰδίου ἔτους. Ἀπό τότε καί μέχρι σήμερα ἀνεδείχθησαν ὅλες οἱ μεγάλες ἀρετες καί οἱ ἀξίες πού συγκροτοῦν τήν Προσωπικότητά του ὡς Ἀνθρώπου, ὡς Χριστιανοῦ, ὡς Ἱεράρχου καί Διδασκάλου τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως καί Ἀληθείας. Ἀπό τότε καί μέχρι σήμερα, τό Σεπτό Οἰκουμενικό μας Πατριαρχεῖο, ἡ Ἱερά Σύνοδός μας καί ἡ Τοπική Ἐκκλησία τῆς Περιφέρειας τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς Κρήτης ἐγνώρισαν τόν συνετό Ἱεράρχη, τόν ἀκάματο ἐργάτη τοῦ Εὐαγγελίου, τό σοφό πηδαλιοῦχο τοῦ Ἱεροῦ Σκάφους τῆς Ἐκκλησίας, τό ζηλωτή (στήν οὐσία καί ὄχι στίς ἀκρότητες) τῶν πατερικῶν παραδόσεων, τό γαλήνιο Λειτουργό τῶν Θείων Μυστηρίων, τόν λάτρη τῆς καθημερινῆς προσευχῆς, τόν ἀκαταπόνητο ἀγωνιστή κατά τῶν αἰρέσεων καί τῆς κακοδοξίας, - 38 -

τόν πρᾶο καί σοφό Πνευματικό στό Μυστήριο τῆς Ἱερᾶς Ἐξομολογήσεως, πού γνωρίζει ἐπαρκῶς νά διαχειρίζεται τήν Οἰκονομία τῆς Ἐκκλησίας, ἀποβλέποντας μόνο στή σωτηρία τῆς Ψυχῆς. Ἡ Δεκαετής Προεδρία Αὐτοῦ εἰς τήν Ἱερά Σύνοδό μας, ἐγκαινίασε μιά νέα Συνοδική Ἐποχή στό Θεσμό τῆς Συνόδου μας καί κατ΄ ἐπέκταση στήν Ἐκκλησία τῆς Κρήτης. Ἡ σοβαρή Ὀρθόδοξη Σκέψη τοῦ Νέου Ἀρχιεπισκόπου μας, ἡ ὑπεύθυνη καί σταθερή ἐκκλησιολογική τοποθέτηση στό Θεσμό τῆς Ἐκκλησίας, ἡ χωρίς ὅρους ὑπακοή καί πειθαρχία σ’ Αὐτή, ἡ ἀπροσμέτρητη καί σταθερή ἐπιμονή του στήν ἑνότητα τῆς Συνόδου, ἡ ὄντως ἱερή ὑπομονή του στή διεκπαιρέωση καί λύση τυχόν δυσκόλων προβλημάτων καί θεμάτων, ἡ ἀκατάβλητη διάκριση καί ἡ ἀνεξάντλητη ἀγάπη γιά τόν Ἄνθρωπο εἶναι μερικές ἀξίες, ἀπό τό μεγάλο πλῆθος πού ὑπάρχουν. Ὅλος αὐτός ὁ θησαυρός, ἐμποτιζόμενος καί ἐνισχυόμενος ἀκατάπαυστα ἀπό τή συνεχή Λειτουργική Πράξη, ἀπό τήν πολλή προσευχή, ἀπό τή βαθειά πίστη καί ἀπό τήν ἀληθινή χριστοκεντρική ταπείνωση, διαμόρφωνε καθημερινά καί μέ ἐπιτυχία τήν Κληρική Προσωπικότητά Του, ὡς Ἱεράρχου καί Ποιμενάρχου τῆς Τοπικῆς Του Ἐκκλησίας, ἀλλά καί ἰδιαίτερως ὡς Προέδρου τῆς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου μας. Πάντοτε ἥρεμος συζητητής μέ τούς Ἀδελφούς Του Ἱεράρχες, χάριζε σ’ ὅλους μας τή δυνατότητα τῆς ἀδελφικῆς συνύπαρξης καί γόνιμης συνεργασίας, δεδομένα, πού ἔδωσαν τή δυνατότητα στήν Ἱερά Σύνοδό μας νά ἀσχολεῖται ὄχι μόνο μέ θέματα Ἐκκλησιαστικά, ἀλλά καί μέ προβλήματα καί θέματα τοῦ Κρητικοῦ Λαοῦ, μέ τήν παιδεία καί τον πολιτισμό καί μέ τήν παντοειδή ἀνάπτυξη καί πρόοδο στό Νησί μας. Εἶχε τήν εὐλογία τοῦ Οὐρανοῦ μαζί μέ ὅλους τούς Συνοδικούς Ἀρχιερεῖς τῆς Ἱ. Συνόδου μας, νά παραμείνει ἀταλάντευτη καί σταθερά ἡ ἀναφορά καί ἡ ἀφοσίωση τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης πρός τήν Ἁγία τοῦ Χριστοῦ Μεγάλη Ἐκκλησία καί τόν Προκαθήμενο Αὐτῆς, τόν Σεπτό Οἰκουμενικό μας Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαῖο. Ὡσαύτως ἡ Ἱερά Σύνοδός μας, μέ τήν συνετή καί ἀποφασιστική παρουσία τοῦ Σεβασμιωτάτου Προέδρου μας, εἶχε τή δυνατότητα πλέον νά ζητήσει ἀπό τήν Ἑλληνική Πολιτεία νομίμως τό δικαίωμα τῆς ἐκδόσεως Συνοδικῶν Κανονισμῶν, γιά τή λύση πολλῶν προβλημάτων τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης, γεγονός πού ἐπιτεύχθη, πρός μεγάλη ἱκανοποίηση ὅλων μας. Ἐξ αἰτίας ὅλων τῶν θετικῶν τούτων σημείων, ὡς Πρόεδρος τῆς Ἱ. Συνόδου μας, ἀπολαμβάνει μεγάλης ἐκτιμήσεως καί πολύ σεβασμοῦ ἀπό ὅλα τά Ἀρχιερατικά Μέλη Αὐτῆς, μέ ἀποτέλεσμα, ὅπως ἐλέχθη καί ἀνωτέρω, ἡ ἑνότητα στή Σύνοδό μας νά εἶναι ὑποδειγματική καί διαρκής ὥστε κάθε Συνοδική Συνεδρία νά λήγει καρποφόρα καί εἰρηνικά. - 39 -

Ἐκ τῆς Συνοδικῆς Θείας Λειτουργίας ἐν τῷ Ι.Μ.Ν. Ἁγ. Μηνᾷ (23 Αὐγούστου 2017)

Μαζί μέ τά παραπάνω, δίκαιο εἶναι νά προσθέσομε ὅτι ὁ Σεβασμιώτατος Ἀρχιεπίσκοπός μας, καθ’ ὅλο τοῦτο τό διάστημα τῆς θυσιαστικῆς καί καλλικάρπου προσφορᾶς του εἶχε καί τήν πατρική στοργή καί μέριμνα γιά τόν εὐσεβή Ἱερό Κλῆρο καί τίς Μοναστικές Ἀδελφότητες, τήν ἀνύστακτη φροντίδα καί τήν ποιμαντική ἀγωνία γιά τόν φιλογενή καί θεοφιλή Λαό τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς, τή στοργική μέριμνα γιά τά παιδιά καί τούς νέους καί ἐπί πλέον ἦταν ὁ ἀθόρυβος καί ἁπλός ὑποστηρικτής τῶν ἀδυνάτων καί τῶν ἐμπεριστάτων, ὅλως ἰδιαιτέρως. Οἱ παραπάνω λόγοι μας, ἄν καί δέν θά προσθέσουν τίποτα τό οὐσιαστικό στά προσωπικά βιώματα τοῦ Σεβασμιωτάτου Ἀρχιεπισκόπου, ἐντούτοις, ὡς λόγοι ἀδελφικῆς ἀγάπης, δίδουν ἕνα μήνυμα ἀληθείας γιά τό Πρόσωπό Του, σήμερα μάλιστα, ἐποχή πολλῶν ἀμφισβητήσεων καί κατακρίσεων κατά τῆς Ἐκκλησίας καί τῶν Λειτουργῶν Αὐτῆς.Καί οἱ λόγοι μας αὐτοί ἦσαν ἁπλοί, ὅπως ἁπλή ἦταν, εἶναι καί θά εἶναι καί ἡ προσωπική ζωή του καί ἡ Ἀρχιερατική πορεία του. Τέλος, πρέπον εἶναι νά λεχθεῖ, σύμφωνα καί μέ ὅλα ὅσα ἀναφέρθηκαν, ὅτι ἅπαντες οἱ Ἀρχιερεῖς τῆς Μεγαλονήσου, οἱ συμπαρεδρεύοντες μέ τόν Ἀρχιεπίσκοπο Κρήτης κ. Εἰρηναῖο καί συνεορτάζοντες, συγχαίρομε Αὐτόν γιά τό εὐλογημένο τοῦτο γεγονός τῆς συμπληρώσεως δεκαετοῦς εὐδοκίμου διακονίας ὡς Ἀρχιεπίσκοπος Κρήτης καί φιλαδέλφως ἀσπαζόμεθα Αὐτόν ἐν φιλήματι ἁγίῳ, καί εὐχόμεθα γιά μιά μακράν, ἀπροσκοπτον καί πολύκαρπον Ἀρχιεπισκοπική Διακονία, δεόμενοι πρός τόν Κύριο καί Δομήτορα τῆς Ἐκκλησίας μας, νά ἔχει πάντοτε Αὐτόν ὑπό τήν σκέπην τῆς Χάριτός Του, χαρίζοντάς Του ὑγεία κατ’ ἄμφω καί πλησμονή δυνάμεως καί ἀντοχῆς, πρός δόξα τοῦ Ὀνόματός Του καί ὠφέλεια τῆς Ἁγίας Αὐτοῦ Ἐκκλησίας. Εἴησαν πολλά τά ἔτη Σας Δέσποτα καί ἐπί τῇ σημερινῇ ἑορτῇ τῶν Σεπτῶν Ὀνομαστηρίων Σας. Ἀμήν.

- 41 -

φωτ. Ἰωακειμίδης

Ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Σεβαστείας κ. Δημήτριος, ἐκπρόσωπος τῆς Α.Θ.Π. τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου, κατά τήν Συνοδικήν Θείαν Λειτουργίαν

Kµιλία τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Σεβαστείας κ. ∆ηµητρίου, ἐκ Προσώπου τῆς Α.Θ.Π. τοῦ Οἰκουµενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολοµαίου, κατά τήν Τιµητικήν Qπετειακήν Qκδήλωσιν ἐν Gρακλείa Σεβασμιώτατε Ἀρχιεπίσκοπε Κρήτης κύριε Εἰρηναῖε, Σεβασμιώτατοι ἀδελφοί ἅγιοι Ἀρχιερεῖς, Προσφιλεῖς ἅγιοι πατέρες, κληρικοί καί μοναχοί, Ἐξοχώτατοι ἄρχοντες τοῦ τόπου, Ἀγαπητοί ἀδελφοί, κυρίες καί κύριοι, Δέν θά μακρυγορήσω. Ἐπιθυμῶ νά ἀκούσω μέ συγκίνησι καί προσοχή τόν εἰδικό ὁμιλητή τῆς ἑσπέρας ἀδελφόν ἅγιον Ρεθύμνης καί Αὐλοποτάμου, τοῦ ὁποίου τά βιώματα γιά τόν τιμώμενο πρωθιεράρχη τῆς Νήσου θά εἶναι ἀσφαλῶς ἐναργέστερα. Θά εἴπω μόνον τά ὅσα νοιώθω προσωπικῶς γιά τό ἐπαξίως προβαλλόμενο σεπτό Πρόσωπο τοῦ ἑορτάζοντος σήμερα καί τά ὀνομαστήρια αὐτοῦ Ἀρχιεπισκόπου. Ἦταν Φεβρουάριος τοῦ ἔτους 1975, κατά τόν ὁποῖο μῆνα Ἐξαρχία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ὑπό τόν ἀλήστου μνήμης Σχολάρχη μας, Μητροπολίτη Σταυρουπόλεως Μάξιμο, εὐρίσκετο στήν Κρήτη γιά νά προσφέρῃ τἠν συναντίληψί τῆς στήν Ἱεραρχία τῆς Νήσου, προκειμένου νά πληρωθοῦν οἱ τρεῖς χηρεύουσες τότε Ἐξαρχίες Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου, Κισάμου καί Σελίνου καί Λάμπης καί Σφακίων. Τίς ἡμέρες ἐκεῖνες ἀκριβῶς, ὡς νεαρός Διάκονος καί τελειόφοιτος τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Ἀριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ἥκουσα τό πρῶτον νά λέγεται ἐμφανῶς, ὅ,τι καλύτερον γιά τό ἀνεπίληπτον ἦθος, τήν ὡραιότητα τῆς ψυχῆς καί τήν ἐν γένει πνευματική ποιότητα τοῦ Ἀρχιμανδρίτου καί Καθηγητοῦ Εἰρηναίου Ἀθανασιάδη. Καί μάλιστα ἐκ τῶν ἐγκύρων χειλέων τοῦ Ἡγουμένου μας ἐν τῇ Ἱερᾷ Μονῇ Βλατάδων, ἄρτι ἐκλεγέντος κατά τίς ἡμέρες ἐκεῖνες εἰς Ἀρχιεπίσκοπον Αὐστραλίας, Στυλιανοῦ Χαρκιανάκι, διαπρεποῦς ἀκαδημαϊκοῦ θεολόγου καί ἐπιφανοῦς γόνου τῆς Κρήτης. - 43 -

Ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Σεβαστείας κ. Δημήτριος, ἐκπρόσωπος τῆς Α.Θ.Π., ὁμιλῶν κατά τήν Τιμητικήν Ἐκδήλωσιν

Κατά τήν συνέχειαν τῆς ταπεινῆς ἐκκλησιαστικῆς μου ζωῆς, παρότι δέν εἶχα τήν τιμή τῆς ἱδιαιτέρας συναντήσεως καί ἀναστροφῆς, συχνότατα ἐναποθήκευα στήν ψυχή μου τά ὅσα τιμητικά ἥκουα κατά διαστήματα περί τοῦ σεβασμίου προσώπου σας καί τῆς καλλικάρπου διακονίας σας, Σεβασμιώτατε, ἀπό Ἱεράρχας τοῦ Θρόνου, καί μάλιστα ἐξ αὐτῶν οἱ ὁποῖοι σᾶς ἐγνώριζαν καλῶς, ὅπως ὁ σεβαστός Σχολάρχης μας, ὁ Πατριάρχης Βαρθολομαῖος ὡς Μητροπολίτης καί ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Στυλιανός. Καί ἧτο ὄντως παιδαγωγία δι’ ἐμέ νά πληροφοροῦμαι τόσον ἐγκύρως, ὅτι ὁ συγκεκριμένος μαθητής τοῦ Σχολάρχου καί πολύτιμος συμμαθητής καί φίλος τῶν εἰρημένων Ἱεραρχῶν, ὑπῆρξε πάντοτε ὁ διαφέρων καί διακρινόμενος κληρικός, ὁ ἐκ τῶν πρώτων ἱερατικῶν βηματισμῶν του βαθεῖαν ἔχων τήν συναίσθησιν τῆς ἀποστολῆς καί τῆς διακονίας του, ὁ κατά πάγκοινη συνείδησι καί ὁμολογία ἄνευ διαλείμματος καί ἄνευ ὁρίων ἀφωσιωμένος νυχθημερόν εἰς τήν ἐπιτέλεσιν τοῦ πρός τήν Ἐκκλησία καί τήν κοινωνία ἱεροῦ καθήκοντός του, φιλανθρώπως πάντοτε καί θυσιαστικῶς. - 44 -

Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Κρήτης Εἰρηναῖος, ἐ΄δεχθη πιστεύω τήν ἐπήρειαν τοῦ μεγάλου Πατριάρχου καί ἐκκλησιαστικοῦ Πατρός Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, ὁ ὁποῖος ἐβίωνε καί ἐκήρυττε τήν φιλανθρωπία ὡς τό «θεμέλιο τοῦ κοινωνικοῦ βίου καί τήν ρίζα ὅλων τῶν ἀγαθῶν». Γι’ αὐτό καί κατηναλώθηκε καί ὑμεῖς, ἅγιε Κρήτης, διαρκούσης τῆς ἱερατικῆς καί Ἀρχιερατικῆς σας ζωῆς, ἔργῳ τε καί λόγῳ, εἰς τήν ἄσκησιν τῆς μεγάλης Εὐαγγελικῆς αὐτῆς ἀρετῆς, ἡ ὁποία σᾶς κατέστησε δόκιμον ἐν πᾶσι καί πεφιλημένο τοῖς πᾶσι. Σεβασμιώτατε, Χαίρω, λοιπόν, πού συμμετέχω ὡς νεώτερος ἀδελφός σας, καί μάλιστα ὑπό τήν τιμητική ἱδιότητα τοῦ Πατριαρχικοῦ ἐκπροσώπου, εἰς τήν πνευματικήν χαράν σας, εἰς τήν χαράν τῆς περί ὑμᾶς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς ἡμιαυτονόμου Ἐκκλησίας Κρήτης, εἰς τήν χαράν τῆς ἀμέσου Ἐπαρχίας σας, τοῦ ἡρωϊκοῦ τόπου σας καί τῶν ἀμετρήτων ἀνθρωπίνων ψυχῶν, γιά τίς ὁποῖες ἀπερίττως καί ἀθορύβως ἐπί ἑξῆντα καί πλέον χρόνια γίνατε «ὁ χωρίς αἵματος μάρτυς καί χωρίς πληγῶν στεφανίτης». Ἡ κατά θείαν βουλήν ἀείποτε ποικίλως μαρτυρική Μητέρα Ἐκκλησία τῆς Κωνσταντινουπόλεως καί ὁ σεπτός Προκαθήμενος αὐτῆς, δι’ ἐμοῦ τοῦ ἐλαχίστου, σᾶς συγχαίρουν καί σᾶς εὐχαριστοῦν, εὐχόμενοι ὁλοψύχως ἐπί τῇσημερινῇχαρᾷτῆς ἐπετείου σαςκαί τῶν ὁνομαστηρίων σας τήν ἐξ ὕψους δύναμιν καί ὑγείαν διά πλεῖστα ὅσα ἔτη ζωῆς καί Ἀρχιερατείας. Εἰς πολλά ἔτη Δέσποτα!

- 45 -

Ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Πέτρας καί Χερρονήσου κ. Γεράσιμος, ὁμιλῶν ἐκ Προσώπου τῆς Α.Θ.Μ. τοῦ Πάπα καί Πατριάρχου Ἀλεξανδρείας κ.κ. Θεοδώρου

Προσφώνησις τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Πέτρας καί Χερρονήσου κ. Γερασίµου, ἐκ Προσώπου τῆς Α.Θ.Μ. τοῦ Πάπα καί Πατριάρχου Uλεξανδρείας καί Πάσης Uφρικῆς κ.κ. Θεοδώρου, κατά τήν Τιµητικήν Qπετειακήν Qκδήλωσιν ἐν Gρακλείa Σεβασμιώτατε Μητροπολῖτα Σεβαστείας κ. Δημήτριε, Ἐκπρόσωπε τῆς Αὐτοῦ Θειοτάτης Παναγιότητος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου, Σεβασμιώτατε Ἀρχιεπίσκοπε Κρήτης κ. Εἰρηναῖε, Πρόεδρε τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης Σεβασμιώτατοι Ἅγιοι Ἀρχιερεῖς, Ἀγαπητοί Πατέρες καί Ἀδελφοί, Σεπτῇ ἐντολῇ τῆς Αὐτοῦ Θειοτάτης Μακαριότητος τοῦ Πάπα καί Πατριάρχου Ἀλεξανδρείας καί πάσης Ἀφρικῆς κ. κ. ΘΕΟΔΩΡΟΥ, κομίζω κατ’ αὐτήν τήν ἐπετειακήν Συνοδικήν ἐκδήλωσιν, τάς συγχαρητηρίους αὐτοῦ προσρήσεις πρός τόν Τιμώμενον Πρωθιεράρχην καί Ἀρχιεπίσκοπον Κρήτης κ.κ. Εἰρηναῖον, ἐπί τῇ συμπληρώσει δέκα καί πλέον ἐτῶν εἰς τήν πηδαλιουχίαν τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης. Ὁ Μακαριώτατος Κρής Ἀλεξανδρινός Προκαθήμενος, ἐπί τῷ ἀκούσματι τῶν Συνοδικῶν τούτων Ἐπετειακῶν Τιμητικῶν Ἐκδηλώσεων ἠθέλησε νά ἐκφράση αὐθορμήτως, διά τῆς ἐκπροσωπήσεως ταύτης, τήν εὐχαριστίαν Αὐτοῦ προσωπικῶς, ὡς καί τοῦ Παλαιφάτου Ἀλεξανδρινοῦ Θρόνου, πρός τόν Τιμώμενον Πρωθιεράρχην, Ἀρχιεπίσκοπον Κρήτης κύριον Εἰρηναῖον, διά τήν ἐπί σειράν ἐτῶν ἀδελφικήν στοργήν καί ἔμπρακτον συμπαράστασιν αὐτοῦ εἰς τό Ἱεραποστολικόν ἔργον τοῦ Θρόνου τοῦ Ἀποστόλου Μάρκου, τήν πολλήν αὐτοῦ ἀγάπην καί μέριμναν καί τό ἀνυπόκριτον αὐτοῦ ἐνδιαφέρον διά τήν πρόοδον τῆς δυσκόλου ἱεραποστολικῆς καρποφορίας, ἀλλά καί ἐν γένει τήν ἀγαθήν καί εἰρηνόδωρον παρουσίαν καί μαρτυρίαν αὐτοῦ ἐν τῇ Μεγαλονήσῳ Κρήτῃ καί οὐ μή μόνον. Τό Πατριαρχεῖον Ἀλεξανδρείας, διά τοῦ Σεπτοῦ Αὐτοῦ Προκαθημένου, καταθέτει σήμερον λόγον ἐγκάρδιον εὐχαριστίας καί εὐγνωμοσύνης καί ταυτοχρόνως ὑψώνει θερμήν δέησιν εἰς τόν Θρόνον τοῦ Παντοκράτορος - 47 -

Θεοῦ, ὑπέρ τῆς ἀδιαπτώτου ὑγείας, τῆς ἀγαθῆς μακροημερεύσεως καί τῆς ἔτι πολυκάρπου καί ἄλυπης Πρωθιεραρχικῆς Διακονίας τοῦ Σεβασμιωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κ. Εἰρηναίου, ἐπ’ ἀγαθῷ τῆς Ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης καί κατά Θεόν προκοπῇ τοῦ ἐμπεπιστευμένου αὐτῷ λογικοῦ ποιμνίου. Εἰρηναίου Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης, εἴησαν τά ἔτη πλεῖστα ὅσα, εἰς Θεοῦ δόξαν!

Ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Ρεθύμνης καί Αὐλοποτάμου κ. Εὐγένιος, ὁμιλῶν διά τόν τιμώμενον Πρωθιεράρχην

- 48 -

Kµιλία τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Ρεθύµνης καί Αὐλοποτάµου κ. Εὐγενίου, ἐκ µέρους τῆς Sερᾶς Qπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Qκκλησίας Κρήτης κατά τήν ἐκδήλωσιν πρός τιµήν τοῦ Σεβ. Uρχιεπισκόπου Κρήτης κ.κ. Εἰρηναίου, κατά τήν Τιµητικήν Qπετειακήν Qκδήλωσιν ἐν Gρακλείa Ἡ Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδός μας, μοῦ ἀνέθεσε νά ὁμιλήσω αὐτήν τήν ἐπίσημη ὥρα ἤ καλύτερα, ὅπως προσωπικά τό αἰσθάνομαι, αὐτήν τήν ὄμορφη οἰκογενειακή μας ἑορτή γιά τόν Ἀρχιεπίσκοπό μας, γιά τόν Πρῶτο μας, ὄχι στό ἀξίωμα μέ κοσμική θωριά, ἀλλά στήν θυσία, στήν ἀγωνιστικότητα, στήν πνευματική ἀξιωσύνη, στήν ἀληθινή λεβεντιά τῆς πιστότητας καί τοῦ ἱεροῦ χρέους. Στό κέλευσμα τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς μας Συνόδου ὑπακούοντας καί μέσα στό χρόνο πού μοῦ χαρίζει ἡ ἀγάπη τῶν ὑπό τήν προεδρία τοῦ ἁγίου Κισάμου Σεβασμίων Μελῶν τῆς Συνοδικῆς Ἐπιτροπῆς γιά τήν Ὀργάνωση τῶν Τιμητικῶν αὐτῶν Ἐκδηλώσεων, τήν Ὁποία καί εὐχαριστῶ ἀπό καρδιᾶς, στέκομαι μπροστά σας γιά νά ἀρθρώσω λόγο τιμῆς στόν Ἀρχιεπίσκοπό μας γιά τήν συμπλήρωση δέκα καί πλέον ἐτῶν διακονίας. Νοιώθω τόσο ἀμήχανα κυττάζοντάς Τον καί κυττάζοντάς σας καί ἀναρωτιέμαι. Τώρα τί νά πῶ; Ἕνας ἄνθρωπος πού αἰσθάνεται ἀμμόλοφος τί μπορεῖ νά ψελλίσει γιά τόν Ψηλορείτη; Μόνο νά τόν θαυμάζει μπορεῖ καί νά τόν καμαρώνει... Τί ἄλλο μπορεῖ νά κάνει ἀπό τό νά σκαρφαλώνει κάποτε στίς πλαγιές του γιά νά γεμίσουν τά πνευμόνια του ἀέρα καθαρό, νά ἀνεβαίνει στήν κορυφή του γιά νά ἀνοίγεται ἡ σκέψη καί ἡ ματιά του στούς ὁρίζοντες. Νά πιάνει τό μίτο καί νά πορεύεται ὅπου τόν πάει τό κουβάρι, γιά νά βρεῑ, γιά νά βγεῑ, γιά νά μάθει, γιά νά ζήσει. Κάπως ἔτσι εἶμαι βέβαιος νοιώθει καθένας μας ἐδῶ καί ὄχι μόνο ἐγώ, ἀδύναμος νά ψελλίσει ὅσα ἡ καρδιά αἰσθάνεται καί ὑπαγορεύει στή σκέψη καί τό λόγο. Αὐτήν τήν ἀδυναμία λοιπόν, πού γίνεται δύναμη, ἤλθαμε ἀπόψε νά καταστρώσομε ὅλοι ἐμεῖς ἐδῶ σέ ἕνα ἱερό κώδικα, βουτώντας τίς πένες μας στῶν καρδιακῶν μας χώρων τά μελανοδοχεῖα, γιά νά τό προσφέρομε στόν Ἀρχιεπίσκοπό μας, ἐλάχιστο ἀντιδώρημα φιλοπάτορος εὐγνώμονος διαθέσεως. - 49 -

Σεβασμιώτατε Ἅγιε Σεβαστείας κ.κ. Δημήτριε, Ἐκπρόσωπε τῆς Αὐτοῦ Θειοτάτης Παναγιότητος, τοῦ Πατρός καί Πατριάρχου μας κ.κ. ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΥ, καί τῆς Μητέρας μας Ἐκκλησίας. Σεβασμιώτατε Ἅγιε Πέτρας, ἐκπρόσωπε τοῦ Μακαριωτάτου Πατριάρχου Ἀλξανδρείας κ.κ. ΘΕΟΔΩΡΟΥ τοῦ Κρητός. Σεβασμιώτατοι Ἅγιοι Ἀδελφοί. Ἐντιμότατοι Ἄρχοντες καί ὅσοι ἐκπροσωπεῖτε ἀπόψε ἐδῶ τό Πλήρωμα τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης. Θά ἤθελα ξεκινώντας, καί πρίν στρέψω τόν λόγο πάλι σέ ἐσᾶς, νά μοῦ ἐπιτρέψετε νά ἀπευθυνθῶ στόν τιμώμενο Ἀρχιεπίσκοπό μας, γιά νά τοῦ πῶ εὐθύς ἐξαρχῆς. Σεβασμιώτατε, γνωρίζω καλά πώς ἀπόψε ὑποφέρετε. Πώς ὅλα αὐτά πού λέγω καί πού θά πῶ στήν συνέχεια, στ᾿ αὐτιά Σας ἠχοῦν ἀνυπόφορα. Πώς θά προτιμούσατε νά μήν τά ἀκούγατε, ἀκόμη καί νά μήν γίνονταν ποτέ αὐτές οἱ ἐκδηλώσεις γιά Σᾶς. Εἶναι ἀλήθεια ὅτι δέν τίς χρειάζεσθε. Τίς χρειαζόμαστε ὅμως ἐμεῖς. Τίς χρειάζεται ἡ Ἐκκλησία μας. Καί παρακαλῶ νά τίς δεχθεῖτε μέ τόν ἴδιο τρόπο πού πρίν λίγα χρόνια ὁ Γέροντάς Σας, ὁ πολιός Κισάμου καί Σελίνου Εἰρηναῖος, τίς ἀντιμετώπιζε λέγοντας χαρακτηριστικά: «Μιά ἐκδήλωση ὅμως σάν τήν ἀποψινή μπορεῖ νά ἑρμηνευθεῖ σάν περιαυτολογία ἤ σάν μαρτυρία. Ἡ ἰδιότητά μου καί ἡ ἡλικία μου δέν ἐπιτρέπουν τήν περιαυτολογία. Ὁ Χριστός παράγγελνε στούς Μαθητές Του καί μαζί μ᾿ αὐτούς σέ ὅλους ἐκείνους πού θά Τόν ἀκολουθοῦσαν στούς αἰῶνες, νά μή ζητοῦνε ἀμοιβές καί ἐπαίνους γιά αὐτό πού κάνουνε καί λένε. Γι᾿ αὐτό σᾶς εἶπα ὅτι εἶχα καί ἔχω ἀκόμη δισταγμούς γι᾿ αὐτήν τήν ἐκδήλωση. Τήν ἀποδέχομαι ὅμως σάν Μαρτυρία, μέ τήν ἔννοια πού τή δέχτηκαν πάντα οἱ ἄνθρωποι τῆς πίστης καί τῆς Ἐκκλησίας, γιά νά μεταδώσουν στούς ἄλλους ὄχι τά λόγια καί τά ἔργα των, ἀλλά τά λόγια καί τά ἔργα πού ὁ Θεός μεταφέρει στόν κόσμο μέσα ἀπό τήν καρδιά καί τή ζωή των». Μιά μαρτυρία τῆς Ἐκκλησίας εἶναι αὐτό πού γίνεται καί ἀπόψε μέ πρωτοβουλία τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, μιά παιδαγωγία γιά ὅλους μας, καί ὄχι μία φιλοφρόνηση, μία «πρόσρησις ψιλή», ὅπως θά ἔγραφε ὁ ἱερός Πατέρας τῆς Ἐκκλησίας, πού δέν ὠφελεῖ, ἀλλά πού ἀπό αὐτήν «μᾶλλον θόρυβος γίνεται» καί μόνο «ἀγάπην γνησίαν» δέν φανερώνει. Θά μπορούσατε, καί τό κάνετε μέ τόν δικό Σας τρόπο καθημερινά, νά ἐπαναλάβετε τό παύλειο· «ἐμοὶ δὲ μὴ γένοιτο καυχᾶσθαι εἰ μὴ ἐν τῷ σταυρῷ τοῦ Κυρίου ἡμῶν ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ, δι᾿ οὗ ἐμοὶ κόσμος ἐσταύρωται κἀγὼ τῷ κόσμῳ» (Γαλάτ. στ΄ 14). Θά μπορούσατε ἀκόμη καί νά μέ διακόψετε, ἀλλά μήν τό κάμετε. Γιατί ἀπόψε τιμοῦμε τό πρόσωπό Σας καί συνάμα τόν - 50 -

θεσμό, ἀπόψε ὅλοι ἐμεῖς, στήν Ἀποστολική Ἐκκλησία τῆς Κρήτης, στήν ἡμιαυτόνομη Ἐκκλησία πού ἔχει τήν κανονική ἐξάρτηση της ἀπό τό Οἰκουμενικό μας Πατριαρχεῑο, στήν συντεταγμένη μας Ἐκκλησία, ὅπως θά ἔλεγε καί ὁ Γέροντάς μου, ὁ μακαριστός Νεκτάριος, τιμοῦμε τόν Πρῶτο μας καί τιμούμαστε ταυτόχρονα ὅλοι. Ἄν θέλετε μπορεῖτε νά τά ἀρνηθεῖτε, ἀφοῦ καί ὁ λαός μας ὁ σοφός τό προστάζει αὐτό μέ τόν τρόπο του· «στόν ἄνδρα δέν εἶναι πρεπό νά λέει, νά καυχιέται· οἱ ἄλλοι νά τά διαλαλοῦν κι ἐκεῖνος νά τ᾿ ἀρνιέται»· ἀλλά ἀφῆστε μας πρῶτα νά τά διαλαλήσομε. Θά ἤθελα λοιπόν, ξεκινώντας, νά Σᾶς ὑπενθυμίσω μέ βαθειά συγκίνηση τά ὅσα ἔλεγε σέ Ἐσᾶς, σαράντα δύο χρόνια πρίν, τήν 23η Φεβρουαρίου 1975, ἡ βαθειά φωνή ἑνός ἐκκλησιαστικοῦ γίγαντα, τοῦ Κρήτης Εὐγενίου, μέσα στόν Ναό τοῦ Ἁη Καπετάν-Μηνᾶ τοῦ Μεγάλου Κάστρου, κατά τήν μεγάλη ὥρα τῆς εἰς Ἐπίσκοπον χειροτονίας Σας: «Θεοφιλέστατε», Σᾶς ἔλεγε ὁ Μεγάλος Πρωθιεράρχης, «Ἡ χαρά ἐκ τῆς ἀναδείξεως ὑπό τῆς Ἱερᾶς ἡμῶν Συνόδου καί τῆς Πατριαρχικῆς Ἐξαρχίας, διά παμψηφίας,... πληροῦται σήμερον ὡς μεγάλη χαρά τῆς Ἀποστολικῆς ἡμῶν Ἐκκλησίας, διά τῆς εἰς Ἐπίσκοπον χειροτονίας τῆς Θεοφιλίας σου, τοῦ Ἐψηφισμένου Μητροπολίτου τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου. Συναγάλλεται δ᾿ ἡμῖν καί ἡ ἐκθρεψαμένη σε εἰς τήν Ἱεράν Ἐπιστήμην στοργική πνευματική Τροφός, γεραρά Ἱερά Θεολογική Σχολή Χάλκης, καί ἡ Προκαθημένη τῆς ἀγάπης τῶν κατ᾿ ἀνατολάς Ἐκκλησιῶν, Μήτηρ Ἁγία τοῦ Χριστοῦ Μεγάλη Ἐκκλησία, τοῦ σεβασμίου σώματος τῆς ὁποίας ἀχώριστον μέλος τυγχάνει ἡ Ἐκκλησία Κρήτης, τιμῶσα σε ὡς τέκνον Αὐτῆς πεφιλημένον διά τῶν συλλειτουργούντων Σεβασμιωτάτων Μητροπολιτῶν ἐκ τῶν συγκροτούντων τήν Ἁγίαν καί Ἱεράν Σύνοδον, Σταυρουπόλεως κ. Μαξίμου - τοῦ πολυσεβάστου πνευματικοῦ Πατρός καί σοφοῦ Σχολάρχου σου - καί Κολωνίας κ. Γαβριήλ. Ἡ ἀρτία θεολογική καί θύραθεν κατάρτισίς σου, ἡ ἀναμφισβήτητος ὀρθόδοξος πνευματικότης σου καί ἡ μέχρι τοῦδε ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ καί τῇ Ἐκκλησιαστικῇ Ἐκπαιδεύσει πλουσία διακονία καί προσφορά σου ἐπιμαρτυροῦσιν, ὅτι μέλλεις νά διακονήσῃς θεοφιλῶς τῇ Ἐκκλησίᾳ ἐν τῇ λαχούσῃ σοι Θεοσώστῳ ἐπαρχίᾳ ὡς «ὁ Καλός Ποιμήν», λαόν τοῦ Θεοῦ, ἔργοις λάμπουσιν Ὀρθοδοξίας, ὡς πιστός Φύλαξ τῆς κανονικῆς τάξεως καί τῆς κοινῆς ἑνώσεως ἐν τῷ σώματι τῆς Τοπικῆς ἡμῶν Ἐκκλησίας καί τοῦ Οἰκουμενικοῦ ἡμῶν Πατριαρχείου, ὡς πιστός Ἐκφραστής τῆς ἀληθείας τῆς Μιᾶς ἐν ὅλῳ τῷ κόσμῳ Ἐκκλησίας καί ὡς διάκονος τῆς χριστιανικῆς ἑνότητος, ἥτις, κατά τόν ἱερόν Χρυσόστομον, ἀποτελεῖ τό χαρακτηριστικόν στοιχεῖον τῆς Ἐκκλησίας, ὑπό τήν πεπνυμένην ἡγεσίαν τῆς Α. Θειοτάτης Παναγιότητος, τοῦ Οἰκουμενι- 51 -

Ἐκ τῆς Συνοδικῆς Θείας Λειτουργίας ἐν τῷ Ι.Μ.Ν. Ἁγ. Μηνᾷ (23 Αὐγούστου 2017)

κοῦ ἡμῶν Πατριάρχου κ.κ. Δημητρίου καί τῆς περί Αὐτόν Ἁγίας καί Ἱερᾶς Συνόδου. (...) Μίμησις Χριστοῦ καί μαρτυρία αἰτεῖται ἡ Ἐκκλησία νά εἶναι ὁ Ἐπίσκοπος ἐν τῇ διακονίᾳ του διά τόν ἄνθρωπον. (...) Ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ πραγματοποιεῖται ἡ δόξα τοῦ Θεοῦ ἐν ἀνθρώποις. Θεοφιλέστατε, Ἐν τῇ Πίστει ταύτῃ βίωσον τήν ἀρχιερωσύνην σου: «Κακοπάθησον ὡς καλός στρατιώτης Ἰησοῦ Χριστοῦ» ἐν τῇ ἀποστολικῇ διακονίᾳ σου διά τόν λαόν τοῦ Θεοῦ... Ἐν τῇ πολυευθύνῳ δέ ταύτῃ διακονίᾳ σου ἔχε πάντοτε κατά νοῦν καί τούς λόγους τοῦ Ἁγίου Ἰγνατίου: «Οὐδέν μοι ὠφελήσει τά τερπνά τοῦ κόσμου. Καλόν μοι ἀποθανεῖν ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ. Ἐκεῖνον ζητῶ τόν ὑπέρ ἡμῶν θανόντα. Ἐκεῖνον θέλω τόν δι᾿ ἡμᾶς Ἀναστάντα». Ἡ Χάρις αὐτοῦ μετά σοῦ». Σκέπτομαι, στρέφοντας τόν λόγο σέ ἐσᾶς, ἀγαπητοί συνδαιτημόνες τῆς ἀποψινῆς πνευματικῆς μας συνεστιάσεως, πόσο προφητικός ἀποδεικνύεται τελικά αὐτός ὁ λόγος τέσσερις δεκαετίες μετά. Γιά τόν διάδοχό του καί ἄμεσο διάδοχο τοῦ μακαριστοῦ Ἀρχιεπισκόπου Τιμοθέου, τόν 85ο στόν ἱερό κατάλογο τῶν Μητροπολιτῶν καί Ἀρχιεπισκόπων Κρήτης, τόν ἀπό Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου Εἰρηναῖο τόν Ρεθύμνιο. Σκέπτομαι ἀκόμη πώς ὅ,τι ἔγινε ἀπό τότε κι ἔπειτα, γιά ἐκεῖνον καί ἀπό ἐκεῖνον, σέ αὐτούς τούς ἄξονες κινήθηκε, σέ αὐτά τά ἐφαλτήρια δοκιμάσθηκε, ἄντεξε, κατόρθωσε, μέ αὐτά τά αἰώνια ὑλικά οἰκοδόμησε ψυχές καί συνεχίζει νά τό πράττει ἀκούραστα. Φυλλομετρώντας τό βιβλίο τῆς ζωῆς του, πού μάλιστα σήμερα ἀπέκτησε τίτλο πού τοῦ ἔδωσε ὁ ἴδιος ὁ Πατριάρχης μας, ὀνομάζοντας το «Ὁ Θεός στήν Κρήτη» στό Σεπτό Πατριαρχικό μήνυμα πού κόμισε ὁ ἐκπρόσωπος Του Σεβ. Ἅγιος Σεβαστείας, σταματῶ σέ δυό-τρεῖς μόνο σελίδες της, γιά νά σᾶς τίς προσφέρω ὡς ἔναυσμα γιά νά προοδεύετε στήν ἀνάγνωσή του. Πρώτη στάση σέ ἕνα κεφάλαιο πού ἐπιγράφεται «Κωνσταντινούπολη Χάλκη - Ἱερά Θεολογική Σχολή». Ἠχοῦσαν ἀκόμη, ὅταν τό 1953 ἀνέβαινε στό Λόφο τῆς Ἐλπίδος στήν ἐρατεινή Χάλκη, οἱ λόγοι τοῦ Μητροπολίτου Ἰκονίου Ἰακώβου, κατά τήν ἀνάληψη τῶν καθηκόντων του ὡς Σχολάρχου δύο χρόνια πρίν ἐνώπιον τοῦ Πατριάρχη Ἄθηναγόρα: «Κατά τήν ἐπίσημον δέ ταύτην στιγμήν διαβεβαιοῦμαι ὅτι οὐδενός θέλω φεισθῇ κόπου καί μόχθου πρός δικαίωσιν τῶν ἐπ᾿ ἐμέ στηριχθεισῶν ἐλπίδων τῆς Ἐκκλησίας, οὐδεμίαν θέλω ἀποφύγει θυσίαν πρός πραγμάτωσιν τοῦ ὑπό τῆς Τροφοῦ Σχολῆς στοχαζομένου ἱεροῦ σκοποῦ, τοῦ καταρτισμοῦ δηλονότι ψυχικῶς καί πνευματικῶς κληρικῶν ἀξίων της κλήσεως αὐτῶν, κληρικῶν διαπνεομένων ὑπό πνεύματος Χριστοῦ, (...) προθύμων νά θυσιάσωσι τό πᾶν πρός ἐξυπηρέτησιν τοῦ πλησίον...». Καί αὐτοί οἱ λόγοι βρῆκαν τήν δικαίωσή τους καί στό πρόσωπο τοῡ Ἄρχιεπισκόπου μας, πού τούς ἔκλεισε βαθειά στήν ψυχή του, πού τούς ἐνστερνίστηκε. - 53 -

Ἑξήντα χρόνια πέρασαν ἀπό τό 1957, ἀπό τήν ὁλοκλήρωση τῶν σπουδῶν Του στή Χάλκη, κι ἐκεῖνος εἶναι σάν ἐκείνην τήν ὥρα πού κατέβαινε τά σκαλοπάτια τῆς Σχολῆς, ἕτοιμος νά ἀνοιχθεῖ σέ ὁρίζοντες προσφορᾶς θυσιαστικῆς, ὅπως ἔμαθε ἀπό τό ἦθος τῆς Μητέρας Ἐκκλησίας, ὅπως διδάχθηκε σέ ἐκεῖνα τά ἁγιασμένα ἕδρανα. Δεύτερη στάση στό κεφάλαιο πού ἐπιγράφεται «Πίσω στήν Κρήτη». Κάποτε, μετά τήν διακονία Του στήν Ἀγγλία, μακριά ἀπό τήν πατρίδα, ἦλθε στήν Κρήτη ἤ μᾶλλον ἐπέστρεψε, ὅπως ὅλοι, ξένοι καί δικοί, πού ἐδῶ στήν Κρήτη μας δέν ἔρχονται ἀλλά ἐπιστρέφουν. Καί ἀφουγκράστηκε ἕνα φλογερό κήρυκα πού ξεσήκωνε συνειδήσεις, τόν Κισάμου Εἰρηναῖο, νά λέει: «Γιά ὅλη τήν ἀνθρωπότητα ὁ Χριστός στάθηκε ὁ ἐνσαρκωμένος Λόγος τοῦ Θεοῦ, ὁ Θεάνθρωπος· καί γιά τήν Κρήτη ὁ Χριστός ἐνσαρκώθηκε... Κρητικός· Ἀμπελουργός, Ζευγᾶς, Ποιμένας, Σύντεκνος καί Καπετάνιος. Ἀλέτρισε μέ τό Εὐαγγέλιό Του τό γόνιμο χωράφι τῆς κρητικῆς ψυχῆς, ἡμέρωσε μέ τή λατρεία Του τ᾿ ἄγρια παλικάρια τῶν βουνῶν μας, κάθισε μουσαφίρης στό σκαμνί μας, τραγούδησε στή λύρα μας πάνω ἀπό τά κάστρα καί τά μοναστήρια τοῦ μεγάλου νησιοῦ, στάθηκε προμάχος μας». Καί ἔγινε τότε ἀκόλουθός Του σέ μιά πορεία, σέ μιά ἱεραποδημία, σέ μιά ἱεραποστολή, πού φθάνει ἕως τήν ὥρα τούτη καί μέχρι νά θέλει ὁ Θεός. Καί ἔμαθε κοντά του νά αἰσθάνεται καί νά λέει αὐτό πού συχνά ἐκεῖνος ἐπαναλάμβανε: «Πόσο μοῦ ἀρέσουν οἱ ἄνθρωποι πού κρατοῦν στόν ἕνα ὤμο τόν Σταυρό καί στόν ἄλλο τήν ἀγάπη! Κεῖνοι πού πίνουν ἀδιάκοπα ἀπό τό ποτήρι τῆς πίκρας καί ὅμως μιλοῦν πάντα μέ ὡραία λόγια. Κεῖνοι πού ζοῦνε σέ ἕνα καμίνι πυρωμένο καί ὅμως τραγουδοῦν γιά τόν Θεό. Κεῖνοι πού πονοῦν ἴσως στήν λάσπη καί στίς σκληρές πέτρες τῶν δρόμων τῆς ζωῆς, μά τά μάτια τῆς ψυχῆς τους εἶναι στραμμένα στά ὑπερκόσμια ὁράματα καί στόν Θεό!». Καί ξεκίνησε μιά στράτα ζωῆς, κυττάζοντας τήν μιά ψηλά στόν οὐρανό, στόν Θεό, ζητώντας νά τοῦ γνωρίσει τήν ὁδόν Του γιά νά πορεύεται (πρβλ. Ψαλμ. ρμβ΄ 8), καί τήν ἄλλη κυττάζοντας στήν γῆ, στόν ἄνθρωπο, γιά νά τοῦ πεῖ μέ τά λόγια πάλι τοῦ γέροντα Εἰρηναίου: «Θέλω νά ἔρθω νά σέ βρῶ, ὦ ἅγιο θῦμα τῆς ζωῆς, ἄνθρωπε τῆς θυσίας καί τῆς προσφορᾶς, καί νά σέ ἀσπαστῶ στό φωτεινό σου, μαρτυρικό μέτωπο. Ἄν εἶσαι ταπεινός ἄνθρωπος καί εἶσαι σκυμμένος στό χωράφι σου, στό ἐργαστήρι σου, στό νοικοκυριό, στό γραφεῖο σου καί μοχθεῖς καί διακονεῖς καί θυσιάζεσαι ἀθόρυβα καί ταπεινά γιά τό καλό τῶν ἄλλων, τότε κάνε πιστά τήν σιωπηλή σου θυσία καί νά εἶσαι σίγουρος ὅτι θά ἔρθει ἡ ἀναγνώριση. Τό ΦΩΣ θά λάμψει καί ἡ ΑΡΕΤΗ θά θριαμβεύσει». - 54 -

Μιά τρίτη στάση ἐπιχειροῦμε στό κεφάλαιο πού ἐπιγράφεται «Ὕπαρξη Θεοειδής – Πολιτεία Ἀγγελοειδής». Σ᾿ αὐτό καταγράφεται πῶς ὁ Ἀρχιεπίσκοπός μας ἔκανε ὅλη τήν ζωή του λιτή καί Λιτή. Ζωή πού ἐπιδέχεται τό ἐπίθετο «λιτή», μέ τήν ἔννοια τῆς λιτότητας, πού ἔχει γίνει ταυτόσημη μαζί του, ἀλλά καί μέ τήν ἐκκλησιαστική ἐκείνη ἔννοια τῆς Λιτῆς, τοῦ οὐσιαστικοῦ πού παράγεται ἀπό τό ρῆμα «λίτομαι», πού σημαίνει «ἱκετεύω» καί «θερμοπαρακαλῶ», τῆς ἀέναης ἐκείνης λιτανευτικῆς πομπῆς ἀπό τό Ἅγιο Βῆμα τῆς Ἐκκλησίας στόν Νάρθηκα τῆς ἀνθρώπινης κοινωνίας γιά νά εὐλογηθεῖ ἡ τράπεζα τῶν ἄρτων πού θά χορτάσει τόν πνευματικό μας λιμό καί θά θρέψει, ὡς οὐράνιο μάννα στήν ἐρημητική πορεία τοῦ κόσμου, τίς ὑπάρξεις μας. Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Εἰρηναῖος, ἔχοντας βαθειά τήν συναίσθηση τῆς εὐθυνοφόρου διαδοχῆς τοῦ Ἀποστόλου τῶν Ἐθνῶν καί τοῦ νησιοῦ μας, Παύλου, καί τοῦ συνεκδήμου του, Ἀποστόλου καί Πρωτεπισκόπου τῆς Ἐκκλησίας μας, Τίτου, συνεχίζει τό δικό τους ἱεραποστολικό ἔργο, ἱερουργώντας μυστικά στίς καρδιές μας τό Μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας καί καλλιεργώντας τήν ἄμπελο τῆς Κρητικῆς Ἐκκλησίας καί σπείροντας ἀέναα τόν λόγο τοῦ Εὐαγγελίου ἄλλοτε «εἰς τὴν γῆν τὴν ἀγαθήν» καί ἄλλοτε «ἐπὶ τὴν πέτραν» (πρβλ. Λουκ. η΄ 5-8), μέ τήν πεποίθηση ὅτι «Θεοῦ γάρ ἐσμεν συνεργοί» (Α΄ Κορ. γ΄ 9) στό γεώργιό Του καί Ἐκεῖνος εἶναι πού τελικά αὐξάνει καί καρποφορεῖ. Ὀ Ἀρχιεπίσκοπος Εἰρηναῖος, ἔτσι τό αἰσθάνομαι, ἔτσι τό βλέπω καί ἔτσι τό καταθέτω στήν ἀγάπη σας, κρατᾶ στό ἕνα του χέρι πότε τήν ἀξίνα καί πότε τό ποτιστήρι καί στό ἄλλο ἕνα εἰλητάριο μέ ἀποθησαυρισμένο τόν παύλειο λόγο πού ἀπεστάλη «πρός Τίτον» κάποτε καί πρός τούς Κρῆτες διαχρονικά. Ἀπό ἐκεῖ διαβάζει καί ἀπό ἐκεῖ μᾶς νουθετεῖ: «Σὺ δὲ λάλει ἃ πρέπει τῇ ὑγιαινούσῃ διδασκαλίᾳ. Πρεσβύτας νηφαλίους εἶναι, σεμνούς, σώφρονας, ὑγιαίνοντας τῇ πίστει, τῇ ἀγάπῃ, τῇ ὑπομονῇ. Πρεσβύτιδας ὡσαύτως ἐν καταστήματι ἱεροπρεπεῖς, ... καλοδιδασκάλους, ἵνα σωφρονίζωσι τὰς νέας φιλάνδρους εἶναι, φιλοτέκνους, σώφρονας, ἁγνάς, οἰκουρούς, ἀγαθάς... Τοὺς νεωτέρους ὡσαύτως παρακάλει σωφρονεῖν, περὶ πάντα σεαυτὸν παρεχόμενος τύπον καλῶν ἔργων...» (Τίτ. α΄ 1-7). Ὀ Ἀρχιεπίσκοπος Εἰρηναῖος κάνει πράξη διαρκῶς τούς στίχους τοῦ τραγουδιοῦ πού τόν χαρακτηρίζει, γι᾿ αὐτό καί τό ἀγαπᾶ καί τό σιγοτραγουδᾶ συχνά-πυκνά: «Ν᾿ ἀγαπᾶς τά βουνά καί τά πέλαγα, τούς γνωστούς καί τούς ἄγνωρους τόπους, τά πουλιά, τά λουλούδια, τά σύννεφα, καί πολύ ν᾿ ἀγαπᾶς τούς ἀνθρώπους. Τά θεριά ν᾿ ἀγαπᾶς καί τ᾿ ἀνήμερα, τά νησιά, τά ποτάμια, τ᾿ ἀστέρια. Κι ἄν ποτέ σέ πληγώσουν κατάστηθα φίλοι, ἀγρίμια, λευκά περιστέρια, ν᾿ ἀγαπᾶς, νά ξεχνᾶς καί νά χαίρεσαι τή δική σου γαλήνη καί κεῖνα πού μ᾿ ἀγάπη τό νοῦ μας φωτίζουνε, καί βλασταίνουν ἀμάραντα κρίνα». - 55 -

“Κύκλῳ τῆς Ἁγίας Τραπέζης” τοῦ Ι.Μ.Ν. Ἁγίου Μηνᾶ

Τό γνήσια ἀσκητικό καί ὅλο ταπείνωση πρόσωπό Του φανερώνει πώς στό ἔργο τοῦ εὐαγγελισμοῦ τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ ὑπάρχουν πρόσωπα πού μέ τό νηπτικό καί καθαρό βλέμμα τους σαγηνεύουν καί πού μέ τή φωνή τους, ὅσο ἰσχνή καί ἄν φαίνεται, καθηλώνουν καί παραπέμπουν σέ μιά ἄλλη φωνή, αὐτήν πού ἐξέρχεται ἀπό τά ταμιεῖα τῶν ψυχῶν, αὐτή πού ἐγείρει σώματα καί ἀνασταίνει συνειδήσεις. Δέν ξέρω ἐάν ἀκουσθεῖ ὑπερβολικό, ἀλλά αἰσθάνομαι βαθειά πώς ὁ Ἀρχιεπίσκοπος ἔχει ἐνωτισθεῖ ἐκεῖνον τόν εὐαγγελικό λόγο καί ἀγωνίζεται νά εἶναι εὐθυγραμμισμένος σέ αὐτόν: «ὃς δ᾿ ἂν ποιήσῃ καὶ διδάξῃ, οὗτος μέγας κληθήσεται ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν» (Ματθ. ε΄ 19). Γι᾿ αὐτό καί γίνεται πυξίδα σέ τούτους τούς καιρούς, πού χάνομε εὔκολα τόν προσανατολισμό μας. Γι᾿ αὐτό καί γίνεται τόπος καί τρόπος προσωπικῆς συνάντησης σέ τούτους τούς καιρούς πού καταφέραμε νά μήν συναντιόμαστε οὔτε μέ τόν ἑαυτό μας τόν ἴδιο. Μετά ἀπό αὐτές τίς στάσεις, σκέπτομαι, προσπαθώντας νά ἀπαριθμήσω, μέσα μου πρῶτα καί ἔπειτα ἐνώπιόν σας, τίς ἀρετές τοῦ Ἀρχιεπισκόπου μας, πώς ἴσως τό καλύτερο σχῆμα μοῦ τό προσφέρει ἐκεῖνος ὁ μέγας παιδαγωγός τῆς ἐρήμου, ὁ Ὅσιος Ἰωάννης «τῆς Κλίμακος», μέ τούς ἀναβαθμούς τῆς ἁγίας συγγραφῆς του, πού ἀνεβάζουν στόν οὐρανό. Θέλω νά βλέπω τόν Γέροντα τῆς Κρητικῆς Ἐκκλησίας ὡς ἕνα ἀπό ἐκείνους τούς μελανοχίτωνες πού ἔχουν φθάσει στό ὑψηλότερο σκαλοπάτι, μετά ἀπό ἀγῶνα μιᾶς ὁλόκληρης ζωῆς, μετά ἀπό πτώσεις καί ἀναστάσεις, μέσα ἀπό λύπες καί χαρές, «διὰ δόξης καὶ ἀτιμίας, διὰ δυσφημίας καὶ εὐφημίας, ὡς πλάνοι καὶ ἀληθεῖς, ὡς ἀγνοούμενοι καὶ ἐπιγινωσκόμενοι, ... ὡς παιδευόμενοι καὶ μὴ θανατούμενοι, ὡς λυπούμενοι ἀεὶ δὲ χαίροντες, ὡς πτωχοὶ πολλοὺς δὲ πλουτίζοντες, ὡς μηδὲν ἔχοντες καὶ πάντα κατέχοντες» (Β΄ Κορ. στ΄ 8-10). Ἀναφέρω μονολεκτικά μερικά ἀπό αὐτά τά σκαλοπάτια πού τόν ὁδήγησαν ψηλά καί ὁ καθένας μας ἀπό τήν προσωπική του ἐμπειρία, ἀπό τήν γεύση τῆς σχέσεώς του μέ τόν Ἀρχιεπίσκοπο, θά ἔχει τήν εὐχέρεια συνειρμικά νά αἰσθανθεῖ πώς δέν λαθεύομε ὅταν λέμε πώς σέ ὅλα αὐτά τά σκαλοπάτια, σέ ἄλλο λιγότερο καί σέ ἄλλο περισσότερο, ἔκανε τή στάση του, ἔδωσε καί πῆρε, προπάντων ἀξιοποίησε, ἕτοιμος πάντα γιά τό ἑπόμενο. Ἀποταγή, ξενιτεία, ὑπακοή, μετάνοια, χαροποιό πένθος, ἀμνησικακία, σιωπή, ἁγνεία, ἀφιλαργυρία, ἀγρυπνία, πραότητα, ἁπλότητα, ταπεινοφροσύνη, διάκριση, ἱερά ἡσυχία, προσευχή, ἀπάθεια, ἀγάπη, ἐλπίδα, πίστη. Ὅλα αὐτά καί μαζί οἱ λέξεις ἀνιδιοτέλεια, ἱεροπρέπεια, σοβαρότητα καί σεμνότητα, στό Λεξικό τῶν συνώνυμων τῆς σκέψης μας συγκλίνουν σέ ἕνα ὄνομα: «Κρήτης Εἰρηναῖος». Κρήτης Εἰρηναῖος. Εἰρηνικός καί εἰρηνευτής, εἰρηνόφιλος καί εἰρηνιστής, εἰρηνοποιός καί εἰρηνόδωρος, εἰρηνοφύλακας καί εἰρηνοδότης, εἰ- 57 -

ρηνώνυμος κατά τήν κλήση Του, πού ταίριασε τόσο ἁρμονικά, θαρρεῖς ἀπό πάντα, μέ τό χαρακτῆρα Του. Κρήτης Εἰρηναῖος. Μία ἐλεήμων καρδιά πού δέν κρατᾶ τίποτε γιά τόν ἑαυτό Του. Ὅλα γιά τούς ἀναγκεμένους, γιά τούς ἐλάχιστους ἀδελφούς τοῦ Χριστοῦ, στούς ὁποίους δέν δίδει, ἀλλά δίδεται. Κρήτης Εἰρηναῖος. Ἕνας Δάσκαλος πού διδάσκει πώς νά βλέπεις στά μάτια τοῦ συνανθρώπου τήν εἰκόνα τοῦ Θεοῦ χωρίς διακρίσεις καί ἀποκλεισμούς καί πώς, ὅπως θά ἔλεγε καί ὁ ποιητής « Ὁ Θεάνθρωπος Κύριος (ἔγινε) ὁ πρῶτος ξενιτεμένος, ἀνέστιος καί ἀλληλέγγυος γιά τήν ἀγάπη (αὐτοῦ) τοῦ συνανθρώπου Του». ( Ἐμμ. Δουνδουλάκης, Δεσμά ὑποβρύχια). Καί ἔτσι τελικά μετά ἀπό αὐτό τό μάθημα ζωῆς νά ραγίζεις ἤ ἀκόμη καλύτερα νά θρυμματίζεις, νά κονιορτοποιεῑς τή σκληροκαρδία σου. Κρήτης Εἰρηναῖος. Ἕνας ἀεικίνητος ἄνθρωπος πού χάνεται ἀνάμεσά μας κι αὐτό τόν ἀναδεικνύει περίβλεπτο, ἕνας ἀνθρωπος πού αὐτομειώνεται διαρκῶς καί ὅμως προσθέτει, πού λιγοστεύει καί ταυτόχρονα αὐξάνεται ὁ ἴδιος πνευματικά καί αὐξάνει τήν ἐκλογάδα πού τοῦ ἐμπιστεύθηκε ὁ Θεός. Κρήτης Εἰρηναῖος. Συνεχίζοντας τή μελέτη τοῡ βιβλίου τῆς ζωῆς του νομίζεις πώς διαβάζεις «Φιλοκαλία», «Εὐεργετινό», «Γεροντικό». Ἕνας ἀββᾶς τοῦ Γεροντικοῦ ἀνάμεσά μας. Ἕνας ἀναχωρητής μέσα στή βοή τῆς πόλης, πού σέ προκαλεῖ ἄθελά Του νά Τοῦ βάλεις μετάνοια, νά Τοῦ πεῖς «εὐλόγησον», νά πάρεις εὐχή, νά λάβεις τελικά εὐλογία, ἀπαντοχή, παρηγοριά, ἐλπίδα, ἀνάσα ζωῆς παρούσης καί μελλούσης. Κρήτης Εἰρηναῖος. Ἡ ὁσιακή καί ἀέρινη τρυφερόκαρδη μορφή, πού στούς ἀσθενικούς ὤμους της κι ἄν ἔχει σηκώσει πόνους ἀνθρώπων, καημούς καί βάσανα, στεναγμούς καί ἀνέχειες. Κρήτης Εἰρηναῖος. Ἀνεπιτήδευτος, ὀτρηρός, ἀληθής Ποιμήν μέ εὐαγγελική πολιτεία. «Τύπος τῶν πιστῶν ἐν πᾶσι» (πρβλ. Τιμόθ. Α΄ δ΄ 12) καί ταυτόχρονα ἄνθρωπος τῆς διπλανῆς πόρτας γιά ὅλους, ἀδιάκριτα καί ἀνυπόκριτα. Ἐνσαρκωμένη ταπείνωση τῆς Ἐκκλησίας, ἄρνηση τῶν κατά κόσμον ἀναγνωρίσεων, σοφία τῶν «μωρῶν τοῦ Θεοῦ» πού καταισχύνει τούς δῆθεν «σοφούς» τοῦ κόσμου (πρβλ. Α΄ Κορ. α΄ 27). Ἕλξη θεία πρός τό θεῖον καί ὄχι πρός ἑαυτόν. Ναί, αὐτός εἶναι ὁ Ἀρχιεπίσκοπός μας. Ὅσο τόν παρατηρεῖς ἀνακαλύπτεις πώς κουβαλᾶ ἐκείνην τήν αἰώνια κληρονομιά τοῦ μεγάλου νησιοῦ μας μέ τίς ἱστορικές ἐναλλαγές, ἔχει κάτι ἀπό τόν Ἀνδρέα Κρήτης, κάτι ἀπό τόν Ἀθανάσιο τόν Ἀθωνίτη, τόν Νίκωνα τόν «Μετανοεῖτε», τόν Ἰωάννη τόν Ξένο, τόν Ἰωάννη τόν Ἐρημίτη, τόν Μύρωνα καί τόν προκάτοχό του Γεράσιμο τόν Νεοϊερομάρτυρα. - 58 -

Ὅσο τόν πλησιάζεις, ὅσο τόν ἀκοῦς, ὅσο τόν βλέπεις, κατανοεῖς πώς ὁ Κρήτης εἶναι ὅλος Κρήτη, εἶναι ὅλη ἡ Κρήτη, μέ ὅ,τι αὐτό συνεπάγεται. Ἕνας ἀχθοφόρος παρακαταθήκης βαριᾶς, πολιτισμοῦ μοναδικοῦ, παράδοσης ἁγιασμένης στό διάβα τῶν αἰώνων, πού πολιτογράφησε πολῖτες τῆς ἀπάνω Κρήτης τοῦ οὐρανοῦ, πού θα ἔλεγε κι ὁ Πρεβελάκης. Ναί, αὐτός εἶναι ὁ Ἀρχιεπίσκοπός μας. Ἕνας ἀκαταπόνητος ἀγωνιστής, ἕνας ἀθλητής τοῦ πνεύματος, πού ἀσκεῖται διαρκῶς νά κάνει πράξη αὐτό πού τόσο χαρακτηριστικά, μέ τόν δικό του μοναδικό τρόπο, ὡς αἰώνια σωστική προτροπή, ἔχει καταγράψει ὁ π. Βασίλειος Γοντικάκης: «Νὰ ξεπεράσης τὶς ἀρετές σου, ὅπως θέλει ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ ὁμολογητής. Νὰ μὴν ἔχεις καμμιὰ ἰδέα γιὰ τὶς ἀρετές, τὶς ἱκανότητες ἢ τὴν ἁγιότητά σου. Νὰ φθάσης στὸ μὴ ὄν. Τότε ὁ Θεὸς ἔρχεται καὶ χαρίζει δωρεὰν τὰ ὑπὲρ φύσιν καὶ αἴσθησιν. Καὶ τὰ χαρίζει στοὺς ταπεινούς, τὰ μωρά, τὰ ἀσθενῆ, τὰ ἀγενῆ, τὰ ἐξουθενημένα καὶ τὰ μὴ ὄντα. Γιατὶ τὰ μὴ ὄντα, ὡς μὴ ἔχοντα καμμιὰ ἰδέα γιὰ τὸν ἑαυτό τους, δὲν νοθεύουν τὰ ἅγια, ἄσπιλα καὶ τίμια. Ἐνῶ oἱ «ἐνάρετοι», αὐτοὶ ποὺ παρ᾿ ὅλες τὶς ἀρετὲς ἢ τὶς γνώσεις τους ἢ ἐξ αἰτίας αὐτῶν καὶ τῆς μεγάλης ἰδέας ποὺ ἔχουν γιὰ τὸν ἑαυτό τους γιὰ ὅλα αὐτὰ καὶ μὲ ὅλα αὐτὰ μολύνουν καὶ νοθεύουν τὸν λόγο τοῦ Θεοῦ· τὸν ἀνακατεύουν μὲ τὶς δικές τους τοξίνες καὶ τὸν κάνουν ἀχώνευτο καὶ ἀποῤῥιπτέο ἀπὸ τὸ στομάχι τοῦ πεινασμένου ἀνθρώπου». Ναί, αὐτά ἔχει ὁ Κρήτης Εἰρηναῖος. Χριστομίμητη προσφορά πού Τόν ἀναδεικνύει καθημερινά σέ «Εὐαγγελιστή τῆς εἰρήνης». Δέν ἐπιθύμησε ποτέ «φιλόϋλον καὶ φιλοκτήμονα βίον» (πρβλ. τροπ. β΄ ᾠδῆς Μεγ. Κανόνος). Ἄγνωστες λέξεις στό λεξικό Του ἡ φιλαυτία, ἡ φιλοπρωτία, ἡ φιλαρέσκεια. Πολύ γνωστές ἡ φιλοθεΐα, ἡ φιλευσπλαχνία, ἡ φιλανθρωπία, ἡ φιλεργία, ἡ φιλοπονία, ἡ φιλοξενία Του. Μακριά ἀπό Ἐκεῖνον οἱ ἀνθρωπαρέσκειες, μέλημά Του «πῶς ἀρέσει τῷ Κυρίῳ» (πρβλ. Α΄Κορ. ζ΄ 32). Εὐχή μας νά γίνει τελικά καί κατόρθωμά Του. Ἀγαπητοί μου, σᾶς κούρασα καί πρέπει νά σταματήσω. Βλέπετε δέν διδάχθηκα τίποτε ἀπό τήν σιωπή τοῦ τιμωμένου τόσα χρόνια. Ἄς μέ συγχωρήσει καί Ἐκεῖνος κι ἐσεῖς γιά τήν ἀπό μέρους μου καταπόνηση σας. Πρίν ἀπό μία δεκαετία καί πλέον ἀναλάμβανε τούς οἴακες τοῦ σκάφους τῆς Ἐκκλησίας μας. Τόν Ὀκτώβριο τοῦ ἔτους 2006, οἱ Συνοδικοί Συμπάρεδροι τοῦ Σεβασμιωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Τόν ἄκουγαν μέ συγκίνηση, κατά τήν πρώτη Του φορά ἀπό τήν θέση τοῦ Προέδρου τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, νά λέγει αὐτά τά ὁποῖα ἐκεῖνος πού ὁμιλεῖ, ἀπό τήν θέση τότε τοῦ Ἀρχιγραμματέως, κατέγραφε στά Πρακτικά Της: «Εὐθύς ἀμέσως», τόνιζε τότε, «ἐκφράζω τήν ὁλόθυμον καί σφοδράν ἐπιθυμίαν μου, ὅπως συνεργασθῶ καί συναγωνισθῶ μεθ᾿ ὑμῶν, «ἕως ὑπάρχω», - 59 -

Στιγμιότυπον ἐκ τῆς Συνοδικῆς Τιμητικῆς Ἐκδηλώσεως ἐν Ἡρακλείῳ

εἰς τούς ἀγῶνας καί τό ἔργον τῆς Ἐκκλησίας μας. Δέν ἔχω ἄλλα ὄνειρα καί φιλοδοξίας. Μόνον νά διακονήσω τήν Ἐκκλησίαν μας ἐν πλήρει συμπνοίᾳ, ἀγάπῃ καί συνεργασίᾳ μετά πάντων ὑμῶν. Ἐν πνεύματι συνοδικῷ, ἀδελφικῷ καί συλλογικῷ. Δέν ἀπαιτῶ ἀλλά παρακαλῶ διά τήν συνεργασίαν πάντων ὑμῶν. Διά τήν Ἐκκλησίαν μας, τήν Ἐκκλησίαν Κρήτης, τόν Ἱερόν Κλῆρον καί τόν εὐσεβῆ λαόν αὐτῆς. Διά τήν Ἱστορίαν, τό παρόν καί τό μέλλον τῆς Ἐκκλησίας μας. Διά τήν ἀντιμετώπισιν τῶν πολλῶν, πολυπλόκων καί συνθέτων προβλημάτων τά ὁποῖα σήμερον ἀντιμετωπίζει ἡ Ἐκκλησία μας. Διά τήν συμμετοχήν πάντων ἡμῶν εἰς τά προβλήματα καί τούς πόθους τοῦ λαοῦ μας. Διά τήν ἀνταπόκρισίν μας εἰς τάς προσδοκίας καί τά ὄνειρά του. Διά τήν σωτηρίαν τῶν ψυχῶν τοῦ λαοῦ μας. Διά τήν δόξαν τοῦ Θεοῦ». Ὅλη ἡ ζωή Του κλείνεται σ᾿ αὐτήν τήν ἀποστροφή, σ᾿ αὐτές τίς λέξεις. Ὅλη ἡ ζωή Του «διά τήν δόξαν τοῦ Θεοῦ». Ὅλη ἡ ζωή του ἕνα «Δόξα τῷ Θεῷ». «Δόξα τῷ Θεῷ», ἀπό Ἐκεῖνον, «πάντων ἕνεκεν». Ἀλλά καί «Δόξα τῷ Θεῷ» καί ἀπό ἐμᾶς πού τόν ἔχομε ἀνάμεσά μας, μαζί μας καί κοντά μας. Σεβασμιώτατε, «δι᾿ εὐχῶν Σας» καί πάλι ὁ λόγος, φθάνοντας στήν κατακλεῖδα του, στρέφεται πρός Ἐσᾶς, πού ὅπως μοῦ εἶπε ἕνας μαντιναδολόγος ἀπό τά Ἀνώγεια τῆς ἐπαρχίας μου: «Στό πρόσωπο σας φαίνονται ρυτίδες τίμιου κόπου, καί ἡ ὄψη ἑνός πανάρετου καί ἀληθινοῡ ἀνθρώπου» Καί «ἡ μετριοφροσύνη Σας καί ἡ ἁπλότητα σας, εἶναι τά ὅπλα τῆς τιμῆς καί τά παράσημα σας». Ὅταν γιά πρώτη φορά ὡς Ἀρχιεπίσκοπος ἀνεβαίνατε στό Θρόνο τοῦ περικαλλοῦς Μητροπολιτικοῦ Ναοῦ τοῦ Ἁγίου Μηνᾶ, Σᾶς εἴδαμε νά μᾶς κυττᾶτε στά μάτια ὅλους μαζί καί τόν καθένα χωριστά καί νά μᾶς ἀπευθύνετε, κατά τόν Ἐνθρονιστήριο Λόγο Σας, τούτους τούς λόγους: «Εἶναι ἡ πρώτη πατρική καί ἀγαπητική ματιά μου, ὡς Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης... Ἦρθα σήμερα καί βρίσκομαι ἐδῶ, πού στέκομαι μόνον ἀπό ἀγάπη, ὅπως αὐτή βιώνεται εἰς τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μας, εἰς τά πρόσωπα τῶν Ἁγίων μας μόνον ἀπό τήν διάθεση νά δώσω τά πάντα καί τήν ζωή μου σέ καιρό εἰρήνης, χωρίς νά θέλω νά πάρω τίποτα καί ἀπό κανέναν, μέ τήν πρόθεση νά διακονήσω, νά εἶμαι ὁ Διάκονος ὅλων ἀνεξαιρέτως, τῶν σεβασμίων Ἀρχιερέων τῆς Κρήτης, τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου μας, ἡ ὁποία ἑδρεύει εἰς τό Ἡράκλειον, τοῦ πληρώματος τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς καί ὅλης τῆς Κρήτης. Μέ τή δίψα καί τό πόθο νά βοηθῶ, νά συμπαρίσταμαι σέ ὅλους, μέ ὅλες τίς δυνάμεις, μέ ὅσες δυνάμεις καί δυνατότητες μοῦ ἔδωκεν ὁ Θεός, νά εἶμαι ταυτισμένος, ὀντολογικά καί ἀγαπητικά, μέ ὅλους τούς ἀνθρώπους, τούς ὁποίους ὁ Θεός ἀναθέτει εἰς τούς ἀσθενικούς ὥμους μου ἀπό σήμερα. Μέ τήν ἐλπίδα καί τή χαρά, ὄχι μόνο νά ζήσω, ἀλλά καί νά θυσιαστῶ καί νά σταυ- 61 -

ρωθῶ καί νά ταφῶ, χάριν τῶν ἀνθρώπων, τούς ὁποίους θά διακονήσω, γιά νά ἀναστηθῶ καί νά συνυπάρξωμεν ὅλοι μαζί εἰς τήν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Διακατέχομαι τούτη τήν ὥραν ἀπό τή λαχτάρα, νά εἶμαι καί νά φέρωμαι ὅπως οἱ Προφῆτες τοῦ Θεοῦ, οἱ Ἀπόστολοι, οἱ μάρτυρες, οἱ Πατέρες, οἱ ἀδελφοί. Νά εἶμαι ὁ φίλος, ὁ πατέρας, ὁ ἀδελφός, ὁ ὑπηρέτης, ὁ βοηθός, ὁ συμπαραστάτης, ἡ χαρά, ἡ ἐλπίδα, τό στήριγμα τῶν ἀδυνάτων, ἡ χαρά ὅλων. Δέν ἐπιθυμῶ καί δέν ἐπιδιώκω τίποτε ἄλλο». Σεβασμιώτατε, ὅλα αὐτά καταφέρνετε νά γίνονται ἀγαπητική πράξη, διακονία καί προσφορά, πηγή ἐλέους ἀλλά καί ἐμπνεύσεως γιά ὅλους μας καθημερινά. Σᾶς παρακαλοῦμε νά μᾶς κρατᾶτε στήν θεότευκτο, θεοφιλῆ καί θεοτερπῆ ἑνότητα πού ἀποτρέπει θεοστυγεῑς διχόνοιες καί ἔτσι νά μᾶς χαρίζετε πάντοτε τήν ἀγάπη Σας αὐτή, γιατί αὐτό τελικά εἶναι καί τό δικό Σας κριτήριο, ὅπως εἶναι καί θά εἶναι παντοτεινά τό κριτήριο τῶν διακόνων τῆς Ἐκκλησίας, τῶν οἰκονόμων τῶν μυστηρίων τοῦ Θεοῦ, ἀφοῦ καί πάλι κατά τόν Ὅσιο Ἰωάννη τόν Σιναΐτη, «Ποιμένα ἀληθινόν ἀποδείξει ἀγάπη· δι᾿ ἀγάπην γάρ ὁ Ποιμήν ἐσταύρωται» («Κλῖμαξ» Ἰωάννου Σιναΐτου, Λόγος ἕτερος «Εἰς τόν Ποιμένα», 24). Σᾶς εὐχαριστοῦμε μέ εὐγνωμοσύνη πού ὑπάρχετε, πού ἀγωνιᾶτε, πού ἀγωνίζεστε, πού ἀντιστέκεστε, πού μᾶς ἐπιστηρίζετε, πού μᾶς διδάσκετε, πού μᾶς συγχωρεῖτε, πού μᾶς χαρίζετε ἀφειδώλευτα ἀπό τή σοφία καί τή σύνεσή Σας, πού προσεύχεσθε, πού λειτουργεῖτε γιά τόν Πατριάρχη μας καί τούς συγκυρηναίους Του στήν ἐσταυρωμένη Μητέρα μας Ἐκκλησία, πού λειτουργεῖτε γιά τήν Ἐκκλησία τοῦ ἀποστολοβάδιστου νησιοῦ μας, γιά τούς συνεπισκόπους Σας, γιά τούς κληρικούς μας, γιά τίς μοναχικές μας ἀδελφότητες, γιά ἐμᾶς, γιά τά παιδιά, γιά τούς νέους, γιά τίς οἰκογένειες, γιά ὅλους, γιά τήν Κρήτη, γιά τήν Ἑλλάδα, γιά τόν κόσμο ὁλόκληρο. Σᾶς εὐχαριστοῦμε πού εὔχεσθε γιά τήν κατά Θεόν προκοπή μας, πού ζητᾶτε νά κρατήσουμε Ὅσια καί Ἱερά γιά νά κρατηθοῦμε. Σᾶς εὐχαριστοῦμε πού δακρύζετε καί πού χαμογελᾶτε. Σᾶς εὐχαριστοῦμε πού δέν ἀναπαύεσθε λεπτό γιά νά μᾶς ἀναπαύετε πνευματικά συνεχῶς. Σᾶς εὐχαριστοῦμε πού κάνετε τό πᾶν γιά νά μᾶς μάθετε πῶς μπορεῖ νά ξαναβρεῖ ἡ ἀνθρωπότητα τήν ἀνθρωπιά της. Ἔχετε τήν τιμή καί τό βαθύτατο σεβασμό μας, προπάντων ὅμως τήν ἀγάπη μας, Σεβασμιώτατε Ἀρχιεπίσκοπε καί Πρόεδρε τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς μας Συνόδου, πολύτιμε, πολυτίμητε καί πολυφίλητε Γέροντα μας. Ἕνας καλός συνεργάτης μας, ὁ κ. Γεώργιος Καλογεράκης, ἀνταποκρινόμενος στήν παράκληση μας συνέθεσε τοῦτα πού σᾶς ἀφιερώνομε αὐτήν τήν ὄμορφη γιά τήν Ἐκκλησία μας βραδυά. - 62 -

Σεβάσμιέ μας γέροντα, κορφή τση Ἐκκλησίας, πολύτιμε κι ἀστραφτερέ λίθε τσ’ Ὀρθοδοξίας, στόν πόδα στέκεις που ’στεκεν μέ τοῦ Χριστοῡ τή χάρη ὁ Τίτος, ὁ Ἀπόστολος, τση Κρήτης μας καμάρι. Σαράντα τρία πορπατεῑς στήν Ἀρχιερωσύνη τά ἔτη, μέ πραότητα καί ταπεινοφροσύνη. Ἀναβαστάς στό ποίμνιο στσί πόνους του καί τώρα, ὡς ἔδιαχνές το πάντοτες καί στῶ Χανιῶ τή χώρα. Τσί χρόνους δέκα λουτρουγᾶς εἰς τό Μεγάλο Κάστρο καί λάμπεις μές στήν Ἐκκλησά σάν τοῡ βοριᾱ τό ἄστρο, καθώς μέ σέβας στέκουσι λαός κι ἀρχοντολόι τση νήσου οὔλης γύρω σου, σάν ἀκριβό σου σόι. Εὐωδιάζουν ἀρετές, τά μυροβόλα κρίνα, ποιμνίου ξόμπλι ἀκριβό, θαμάζει σε γιά κεῑνα! Χαρίζεις ἄφθαρτα κλειδιά καί μαργαριταρένια, π’ ἀνοίγουν τοῡ Παράδεισου πόρτα μαλαματένια, σάν πού στή στράτα τση τιμῆς τό ζάλο σου ξετρέχει κι ὅποιος ξωπίσω σ’ ἀκλουθᾱ λειμώναν ἀπαντέχει. Τά ἔτη να ’χεις περισσά ἀγῶνες σάν πασχίζεις, σέ κάθε διάξη τση πρεπιᾶς!

- 63 -

Χορός Ψαλτῶν «οἱ Κρῆτες Μαΐστορες»

Εἰδικόν Qπετειακόν Ψάλµα

. . .

, (

( )

- 65 -

.).

( ) 4

( )3 ( )

( ) ( )

- 66 -

( ) ( )

( )

- 67 -

( ) 4

( )

( ( )

- 68 -

)

( ) ( )

( )

- 69 -

( )4

- 70 -

( )

( ) 3

( )

(4)

» - 71 -

. φωτ. Ἰωακειμίδης

Ἐκ τῆς Συνοδικῆς Θείας Λειτουργίας (23-8-2017)

φωτ. Ἰωακειμίδης

Ἐκ τῆς Συνοδικῆς Τιμητικῆς Ἐκδηλώσεως ἐν Ἡρακλείῳ (23-8-2017)

Ἡ Παιδική-Νεανική Χορωδία Περιφεριακῆς Ἑνότητας Ἡρακλείου

Στιγμιότυπον ἐκ τῆς Συνοδικῆς Τιμητικῆς Ἐκδηλώσεως ἐν Ἡρακλείῳ

Ὁ Σεβ. Ἀρχιεπίσκοπος Κρήτης κ.κ. Εἰρηναῖος κατακλείων τήν ἐκδήλωσιν

Ἀναμνηστική φωτογραφία

- 81 -

Ὁ Σεβ. Ἀρχιεπίσκοπος Κρήτης κ.κ. Εἰρηναῖος, Πρόεδρος τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἑκκλησίας Κρήτης κηρύσσων τόν θεῖον λόγον

∆ελτίον Τύπου Qκδηλώσεως εἰς Χανιά Μέ ἰδιαίτερη χαρά, ἡ Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, ἀνακοινώνει, ὅτι, στό πλαίσιο τῶν Ἐπετειακῶν ἑορτασμῶν γιά τή συμπλήρωση δέκα ἐτῶν (2006-2016), Ἀρχιεπισκοπικῆς Διακονίας τοῦ Σεβασμιωτάτου, ἀπό Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου, Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κ.κ. Εἰρηναίου, Προέδρου τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης θά πραγματοποιηθεῖ Τιμητική Ἐπετειακή Ἐκδήλωση στά Χανιά, σέ συνέχεια τῶν ἀνάλογων Ἐπετειακῶν Ἐκδηλώσεων, οἱ ὁποῖες πραγματοποιήθηκαν στό Ἡράκλειο, κατά τήν 23η Αὐγούστου, ἡμέρα τῶν ὀνομαστηρίων τοῦ Τιμωμένου Πρωθιεράρχου. Ἡ ἐν λόγῳ Τιμητική Ἐκδλήλωση θά λάβει χώρα τήν Κυριακή, 24 Σεπτεμβρίου 2017 καί ὥρα 7.00 μ.μ., στό Πνευματικό Κέντρο Χανίων, μέ τή στήριξη τῆς Περιφερειακῆς Ἑνότητας Χανίων, καί θά περιλαμβάνει Βυζαντινούς ὕμνους, ριζίτικα τραγούδια, φωτογραφικό ὑλικό, προβολή βιντεοταινίας καί ὁμιλητική ἀναφορά στήν Ἀρχιεπισκοπική Διακονία καί τήν δεκαετῆ πορεία τοῦ Τιμωμένου Πρωθιεράρχου. Ἡ Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδος προσκαλεῖ ὅλους τόν Ἱερό Κλῆρο, τίς Μοναστικές Ἀδελφότητες, τούς ἐντιμ. Ἄρχοντες καί τόν εὐσεβῆ Λαό τῆς Μεγαλονήσου Κρήτης, νά ἀποδώσουμε ὅλοι μαζί, καί στήν Ἐκδήλωση αὐτή, τήν πρέπουσα τιμή καί εὐχαριστία πρός τόν Τιμώμενο Πρωθιεράρχη καί Σεπτό Πρόεδρο τῆς Ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης, ὁ Ὁποῖος ἀφοσιωμένα καί ὑποδειγματικά ἀναλίσκεται καθημερινῶς γιά τό καλό τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης καί τῶν εὐλογημένων ἀνθρώπων Της. Ἐκ τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης

- 83 -

Συνοδικόν Qγκύκλιον Σηµείωµα Πρός τόν Ἱερό Κλῆρο, τίς Μοναστικές Ἀδελφότητες καί τόν εὐσεβῆ Λαό τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης Μέ ἰδιαίτερη χαρά, ἡ Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, σᾶς ἀνακοινώνει, ὅτι, ὅπως εἶναι ἤδη γνωστό, μέ ὁμόφωνη Ἀπόφαση Αὐτῆς, ἑορτάζει ἐφέτος τή συμπλήρωση δέκα ἐτῶν (2006-2016), Ἀρχιεπισκοπικῆς Διακονίας τοῦ Σεβασμιωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κ.κ. Εἰρηναίου, Προέδρου τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης. Στό πλαίσιο αὐτῆς τῆς Ἐπετείου καί σέ συνέχεια τῶν Τιμητικῶν Ἐκδηλώσεων, οἱ ὁποῖες ἔλαβαν χώρα στό Ἡράκλειο, τήν 23η Αὐγούστου, ἡ Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδος σᾶς γνωρίζει ὅτι τήν Κυριακή, 24η Σεπτεμβρίου 2017 καί ὥρα 7.00 τό ἀπόγευμα, θά πραγματοποιηθεῖ Τιμητική Ἐπετειακή Ἐκδήλωση, στό Πνευματικό Κέντρο Χανίων, μέ τή στήριξη τῆς Περιφερειακῆς Ἑνότητας Χανίων, ἡ ὁποία θά περιλαμβάνει Βυζαντινούς ὕμνους, ριζίτικα τραγούδια, φωτογραφικό ὑλικό, προβολή βιντεοταινίας μέ τή ζωή τοῦ Ἁγίου Εἰρηναίου, Ἐπισκόπου Λουγδούνων καί ὁμιλητική ἀναφορά στήν Ἀρχιεπισκοπική Διακονία καί τήν δεκαετῆ πορεία τοῦ Τιμωμένου Πρωθιεράρχου. Στή Συνοδική αὐτή Ἐκδήλωση σᾶς προσκαλοῦμε νά μετάσχετε, ἀποδίδοντας τήν ὀφειλόμενη τιμή ἀξίως καί δικαίως, στόν, ἀπό Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου, Σεβασμιώτατο Ἀρχιεπίσκοπο Κρήτης κ.κ. Εἰρηναῖο, ὁ ὁποῖος ἀναλίσκεται ἀνύστακτα καί μέ ὑποδειγματικό ζῆλο, ὑπέρ τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Κρήτης καί ἐν γένει ὑπέρ τῆς Ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης, ἀπό τῆς εὐθυνοφόρου καί ὑψηλῆς θέσεως τοῦ Προέδρου τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου Αὐτῆς. Σᾶς ἀναμένομε ὅλους μέ πολλή χαρά καί σᾶς εὐχόμαστε πλούσια τήν εὐλογία τοῦ Θεοῦ, στή ζωή καί τά καλά σας ἔργα, καί κατά τό νέο ἐκκλησιαστικό ἔτος, τό ὁποῖο πρίν ἀπό λίγες ἡμέρες ξεκίνησε. Ἐκ τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης

- 84 -

Χρονικόν Τιµητικῆς Qπετειακῆς Qκδηλώσεως Μέ πάνδημη συμμετοχή καί τήν πρέπουσα λαμπρότητα, ἑορτάσθηκε ἀπό τήν Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, κατόπιν ὁμοφώνου Ἀποφάσεώς Της, ἡ ἐπέτειος τῆς συμπληρώσεως δέκα ἐτῶν (2006 – 2016), Ἀρχιεπισκοπικῆς Διακονίας τοῦ Σεβασμιωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κ.κ. Εἰρηναίου, Προέδρου τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, στά Χανιά, μετά ἀπό τίς ἀνάλογες Τιμητικές Ἐκδηλώσεις πού πραγματοποιήθηκαν στό Ἡράκλειο, στίς 23 Αὐγούστου 2017. Συγκεκριμένα, ἡ 2η κατά σειράν Συνοδική Ἐπετειακή Ἐκδήλωση πραγματοποιήθηκε, μέ μεγάλη ἐπιτυχία, τό ἀπόγευμα τῆς Κυριακῆς, 24ης Σεπτεμβρίου ἐ.ἔ., στό Πνευματικό Κέντρο Χανίων, μέ τή στήριξη τῆς Περιφερειακῆς Ἑνότητας Χανίων. Στό πρῶτο μέρος τῆς Ἐκδήλωσης, τήν ὁποία συντόνισε ὁ Πανοσιολ. Ἀρχιμ. Πρόδρομος Ξενάκης, Ἀρχιγραμματεύς τῆς Ἱερᾶς Συνόδου, παρουσιάσθηκε πρόγραμμα Βυζαντινῶν ὕμνων ἀπό τόν καταξιωμένο Ἱεροψαλτικό Χορό, «Βυζαντινός Χορός Χανίων», ὑπό τή διεύθυνση τοῦ κ. Ἰωάννου Καστρινάκη. Στό δεύτερο μέρος ἀκούσθηκαν δύο Παραδοσιακά Ριζίτικα Τραγούδια, ἀπό ἕνα ἑνιαῖο σχῆμα, εἰδικά γιά τήν Ἐκδήλωση αὐτή, ἑπτά Παραδοσιακῶν Συλλόγων τοῦ Νομοῦ Χανίων καί συγκεκριμένα: τοῦ Ἱστορικοῦ Λαογραφικοῦ καί Καλλιτεχνικοῦ Συλλόγου «Κρητικές Μαδάρες», τοῦ Πολιτιστικοῦ Μορφωτικοῦ Συλλόγου Καντανιωτῶν «Ἡ Καντανία», τοῦ Καλλιτεχνικοῦ Ὁμίλου «Ὁ Ἀποκόρωνας», τοῦ Πολιτιστικοῦ Παραδοσιακοῦ Συλλόγου Σελίνου, τοῦ Παραδοσιακοῦ Συλλόγου «Ἐτεόκρητες», τοῦ Συλλόγου Ριζιτῶν «Ἡ Κίσσαμος» καί τοῦ Πολιτιστικοῦ Συλλόγου τῶν ἀπανταχοῦ Ἀνατολικοσελινιωτῶν «Τό Ψηλάφι». Kεντρικός ὁμιλητής ἀπό πλευρᾶς τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης ἦταν ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου κ. Δαμασκηνός, ὁ ὁποῖος ἀναφέρθηκε μέ λόγο ζωηρό καί καρδιακό στούς νεανικούς προβληματισμούς καί σέ ἐπιστολογραφία τοῦ Τιμωμένου Ἀρχιεπισκόπου, καθώς καί σέ πτυχές τῆς Ἀρχιερατικῆς Του προσφορᾶς καί μαρτυρίας. Ἐπίσης, στήν Ἐκδήλωση ἔγινε ἡ προβολή ταινίας τῆς ζωῆς τοῦ Ἁγίου Εἰρηναίου, Ἐπισκόπου Λουγδούνων, μέ τήν ἐπιμέλεια τῆς Κινηματογραφικῆς Ὁμάδας τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου καί παρουσιάσθηκε Ἔκθεση φωτογραφικού ὑλικοῦ, ἀπό τούς Ἀρχιεπισκοπικούς βηματισμούς τοῦ Τιμωμένου Πρωθιεράρχου. - 85 -

Καταληκτικῶς ὁ Σεβ. Ἀρχιεπίσκοπος Κρήτης κ.κ. Εἰρηναῖος, ὁ ὁποῖος γιά περισσότερα ἀπό τριάντα χρόνια ἀρχιεράτευσε στήν Ἱερά Μητρόπολη Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου, ἐξέφρασε τίς εὐχαριστίες καί τήν χαρά του γιά τήν ὡραία αὐτή Συνοδική Ἐκδήλωση καί ἀναφέρθηκε μέ λόγους σεβασμοῦ στήν Αὐτοῦ Θειοτάτη Παναγιότητα, τόν Οἰκουμενικό Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαῖο καί τήν Μητέρα Ἐκκλησία Κωνσταντινουπόλεως. Ἐπίσης, εὐχαρίστησε θερμῶς τούς διοργανωτές τῆς Ἐκδηλώσεως καί τά Μουσικά Σχήματα, τά ὁποῖα ἔλαβαν μέρος καί ἐσημείωσε τήν ἐπιθυμία του νά πορεύεται πάντοτε πρός τά ἐμπρός, κατά τό Θέλημα τοῦ Θεοῦ καί τό χρέος τῆς ἀποστολῆς Του, στή διακονία τῆς Ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης. Στή Ἐπετειακή Τιμητική Ἐκδήλωση ἔλαβαν μέρος οἱ κ. Εὐαγγελία Βαγιωνάκη, Βουλευτής Χανίων, ὁ κ. Ἀπόστολος Βουλγαράκης, Ἀντιπεριφερειάρχης Χανίων, ὁ κ. Ἀναστάσιος Βάμβουκας, Δήμαρχος Χανίων, ὁ κ. Θεόδωρος Σταθάκης, Δήμαρχος Κισάμου, Θεματικοί Ἀντιπεριφερειάρχες, Ἀντιδήμαρχοι, Ἐκπρόσωποι τῶν Στρατιωτικῶν, Πολιτικῶν, Δικαστικῶν καί Ἐκπαιδευτικῶν Ἀρχῶν τοῦ Τόπου, Ἄρχοντες τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, Κληρικοί καί Μοναστικές Ἀδελφότητες καί πλῆθος ἀνθρώπων, ἀπό ὅλη τή Μεγαλόνησο Κρήτη. Ἡ Ἱερά Σύνοδος εὐχαριστεῖ ὅλους ὅσοι προσῆλθαν, ἀνταποκρινόμενοι εἰς τό κάλεσμά Της καί στίς δύο Συνοδικές Ἐπετειακές Ἐκδηλώσεις, στό Ἡράκλειο καί στά Χανιά, καί ἐξέφρασαν τά φιλοπάτορα αἰσθήματά τους, τήν ἐποφειλομένη τιμή καί εὐχαριστία, ὡς καί τόν προσήκοντα σεβασμό, πρός τόν Τιμώμενο Πρωθιεράρχη καί Σεπτό Πρόεδρο τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης, Σεβασμιώτατο Ἀρχιεπίσκοπο Κρήτης κ.κ. Εἰρηναῖο. Ἐκ τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης

- 86 -

Πρόσκλησις - Πρόγραµµα

- 87 -

- 88 -

- 89 -

- 90 -

Kµιλία tοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Κυδωνίας καί Uποκορώνου κ. ∆αµασκηνοῦ, ἐκ µέρους τῆς Sερᾶς Qπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Qκκλησίας Κρήτης, κατά τήν ἐκδήλωσιν πρός τιµήν τοῦ Uρχιεπισκόπου Κρήτης κ.κ. Εἰρηναίου «Μέ τήν πρότασίν σας περί τῆς Χειροτονίας ἐπίσης συµφωνῶ. Εἰς τήν ἐρώτησίν σας –ἄν εἶµαι ἕτοιµος– σᾶς λέγω, ὅτι ἡ ἑτοιµασία ποτέ δέν θά τελειώσj. Μέχρι νά ζῶ πάντα θά ἑτoιµάζωµαι. Μέ πολλή ἀγάπη, Εἰρηναῖος» Ἀποστολέας τῆς ἐπιστολῆς ὁ φοιτητής τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς Χάλκης, Νικόλαος Ἀθανασιάδης, γραμμένη στό λόφο τῆς ἐλπίδος. Διερωτῶμαι: εἶναι ἡ πρώτη ὑπογραφή τοῦ Σεβασμιωτάτου Ἀρχιεπισκόπου κ.κ. Εἰρηναίου μέ τό ὄνομα Εἰρηναῖος; Προσωπικά αὐτό κατανόησα ἀπό τή μελέτη τῆς ἐπιστολῆς. Σεβαστέ μας γέροντα, Ἀρχιεπίσκοπε Κρήτης κ.κ. Εἰρηναῖε. Ἡ στιγμὴ αὐτή σηκώνει τὸ βάρος μιᾶς μακρᾶς ἐπίγειας πορείας, ἑνὸς περίπου αἰῶνος, ποὺ ἀπὸ τὴν παιδικὴ Σας ἡλικία ἦταν προσανατολισμένη στὴ βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Κάποιοι ἀπὸ μᾶς συντηρούμε ἀναμνήσεις ἀπὸ τὰ νεανικά σας χρόνια, κάποιοι σχετίστηκαν μαζί σας ὡς συγγενεῖς καὶ φίλοι, πολλοὶ σᾶς ἔζησαν ὡς ἱερέα, Ἐπίσκοπο καὶ πατέρα τους καὶ θυμοῦνται μπροστὰ στὸ ἱερὸ Θυσιαστήριο τόν ταπεινόν και πραότατον λειτουργόν. Ὁ εὐλογημένος τόπος τῆς Μητροπόλεως Κισάμου καί Σελίνου, τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Σχολῆς Κρήτης, τῆς Μητροπόλεως Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου καί νῦν τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Κρήτης ὡς βεβαίως καί πρωτίστως πάντων, ἡμεῖς οἱ Ἱεράρχες τῆς Μεγαλονήσου ὡς Πρόεδρόν μας, βιώνουμε τὴν ζῶσα πνοήν σας. Πολλοὶ ἐμπιστευθήκαμε τὴ ζωή μας στὴν προσευχή σας, περισσότεροι στὴν ἅγιά σας εὐχή, πλῆθος πιστῶν μεταλαμβάνουν τὰ ἄχραντα μυστήρια ἀπὸ τὰ τιμημένα χέρια σας, χιλιάδες κόσμου ἀντικρίζουν τὸ καθαρὸ βλέμμα σας, ἀκοῦν τὴν ἁγιασμένη φωνή σας, δέχονται τὴν πατρικὴ σας εὐλογίαν. Περισσότεροι ἀπὸ 100 κληρικοί δεχθήκαμε τὴ χάρη τῆς ἱερωσύνης ἀπὸ τὴ δική σας ἀρχιερατικὴ χάρη. Μιὰ ὁλόκληρη Ἐκκλησία ὀργανώνεται ἀθόρυβα - 91 -

Ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου κ. Δαμασκηνός, ὁμιλῶν κατά τήν Τιμητικήν Έκδήλωσιν ἐν Χανίοις

ἀπὸ τὸ διακριτικὸ πέρασμά σας. Ὅλοι μας διατηροῦμε βιωματικά καταγεγραμμένες τὶς ἐντυπώσεις τῆς μνήμης, τὰ βιώματα τῆς καρδιᾶς μας, ὁμοίως τὴ γλυκύτητα τοῦ προσώπου σας, τὴν εὐγένεια τῶν τρόπων σας, τὴν καθαρότητα τῆς πολιτείας σας, τὴν ἀγαθωσύνη τῆς ψυχῆς σας, τὴν ἐκκλησιαστικότητα τῆς ὅλης βιοτῆς σας, τήν ἀσκητικότητα τῆς ζωῆς σας, τό κυριολεκτικά ἄγρυπνο ἐνδιαφέρον σας διά τήν Ἐκκλησίαν τοῦ Χριστοῦ. Ἐπιτελεῖτε τὴ διακονία σας μὲ ὅλη τὴν δύναμη τῆς ψυχῆς σας, ἐνῶ ἡ κάθε κίνησή σας ἔχει ἀρχοντιὰ καὶ μεγαλοπρέπεια, δὲν ὑπάρχει ἴχνος σκληρῆς ἔπαρσης ἢ στείρας ματαιοδοξίας. Εἰρηνοποιός καί ἀφανής ἐργάτης τοῦ ἀμπελῶνος τοῦ Θεοῦ. Κατὰ τὸ ὄνομά σας οὕτω καὶ ἡ πολιτεία σας, εἰρηνοποιέ Γέροντα. - 92 -

Εἶναι ξεχωριστή τιμή καί εὐλογία, πού σήμερα τήν ἡμέρα κατά τήν ὁποίαν πρό δεκατίας ἀνήλθατε στόν Ἀρχιεπισκοπικό θρόνο, καταξιώνεται ἡ ἐλαχιστότητά μου νά προσφέρει προσρήσεις πρός τό σεπτό Πρόσωπό σας στήν εὐλογημένη σημερινή σύναξη, μετά τήν σεπτήν ἐντολήν τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου, ἡ ὁποία σύσσωμος παρίσταται στήν σημερινήν τιμήν πρός τό σεπτόν πρόσωπόν σας. Σήμερα, Σεβασμιώτατε, ζητῶ τήν κατανόησή σας καθώς θά σᾶς ὑπενθυμήσω νεανικούς προβληματισμούς, ἐπιθυμίες καί ἀγωνίες οἱ ὁποῖες ἔχουν διατυπωθεῖ σέ δύο ἐπιστολές σας πού στείλατε ὡς νέος εὔελπις τῆς Ἐκκλησίας ἀπό τή Θεολογική Σχολή τῆς Χάλκης πρός τόν πολυσέβαστο Γέροντα τῆς Κρήτης Μητροπολίτη Κισάμου καί Σελίνου κυρό Εἰρηναῖο τοῦ ὁποίου ἡ ἀγάπη πρός τούς μαθητές κρατοῦσε τίς ἐπιστολές τους, ὡς βέβαια καί τίς δικές σας. Κατ’ αὐτές διαπιστώνεται πόσο ἔχει ὁμιλήσει ὁ λόγος καί ἡ ζωή τοῦ μακαριστοῦ γέροντος Εἰρηναίου. Στίς 27 Φεβρουαρίου τοῦ ἔτους 1954 μέ ἀφορμή τήν παραβολή τοῦ ἀσώτου ἐγράφατε: «Σκέπτομαι μέ τήν μεγαλυτέραν νοσταλγίαν καί ἀγάπη… ..εἶστε θλιμμένος ἤ χαρούμενος σήμερον; Γνωρίζω τήν θλίψιν σας τήν σημερινήν, τήν ἔμαθα ἀπό σᾶς, πάνω στήν ἕδρα τῆς 7ης τάξεως τῆς ἀγαπημένης μου Σχολῆς. Θυμοῦμαι καθαρά αὐτά τά λόγια σας. Γιά μένα οἱ μεγάλες γιορτές εἶναι οἱ ὀδυνηρότερες ἡμέρες, δέν μέ συγκινοῦν, οὔτε λακταρῶ τά φαγητά καί τήν καλοπέρασή τους ὅταν σκέπτομαι, ὅτι ὑπάρχουν ἄνθρωποι πού δέν ἔχουν τίποτα νά φάνε. Βαθύτατα ἐνετυπώθησαν στήν μνήμη μου αὐτά. Καί ξέρω. Λείπουν ἀπό τότε καί σκέπτομαι πόσο θά εἶστε λυπημένος σήμερον….. Σᾶς σκέπτομαι ὅλη μέρα σήμερον……. Εἰς τόν νοῦν μου ἀντέστρεψα αὐτό πού ἐσυλλογίζετο ὁ ἄσωτος τοῦ Εὐαγγελίου στήν ἀθλία κατάστασή του……… Πόσοι μίσθιοι τοῦ πατρός μου, παιδιά τοῦ Θεοῦ, ἀδέλφια μου σ’ὅλον τόν κόσμον-λιμῷ ἀπόλυνται- ἐγώ δέ εἰς τήν σχολήν ἐδῶ περισσεύω ἄρτων καί ἄλλων! (Λουκ ιε΄,17) Σκέφθηκα πρῶτα τό χωριό μου, πρῶτα ἀνθρώπους πού μαστίζονται ἀπό τή μεγάλη φτώχεια, ἄλλους πού μαστίζονται ἀπό τήν ὀρφάνεια καί βρίσκονται σκληρά καί ἄσπλαχνα στά χέρια τῆς Μητριᾶς, καί ἐδῶ θυμοῦμαι συγκινητικά τά παραδείγματα μικρῶν παιδιῶν τοῦ Κατηχητικοῦ μου…..» Σκέπτομαι δέ πολλές φορές πόσο εὐχαριστημένος καί χαρούμενος θά εἶμαι ὅταν μετά τήν χειροτονίαν μου, δέν εἶμαι πιά Νικόλαος ἀλλά τό ὄνομά σας. Θά πάρω τό ὄνομά σας γιά νά σᾶς ἔχω πάντοτε στή σκέψη μου, πάντοτε μπροστά μου, ἐσᾶς, ὁ ὁποῖος μέ λόγια ἀλλά πολύ περισσότερο μέ ἔργα καί τήν ζωήν σας μοῦ μάθατε, ὅτι ἡ Ἱεροσύνη εἶναι ὑπούργημα, ὅτι ἔχει ἄφθαστο μεγαλεῖο, προρισμόν και ἀξίαν». - 93 -

Σέ ἐπιστολή σας τήν 16ην Ἰανουαρίου τοῦ 1955 γράφετε: «Τό μόνο εὔκολο πράγμα εἶναι νά καθίσῃς ἐδῶ γιά πάντα (στήν Κωνσταντινούπολη). Πάρα πολλά τέτοια ἔχω ἀκούσει. Ἀλλά ἐγώ εἶμαι ἀπό τήν Κρήτη μας. Σ’αὐτήν θά ἐργασθῶ, σ’αὐτήν τούς σταυρούς θά σηκώσω ὅσο βαρεῖς κι ἄν εἶναι. Δέν δίδω σημασία πουθενά ἀλλοῦ. Τώρα πού βρῆκα τό σχέδιο τοῦ στρατηγοῦ μου μεγάλη χαρά γιά μένα. Λοιπόν ἐγώ προσωπικῶς ἀποδέχομαι ἀπολύτως τήν πρότασίν σας. Συμμερίζομαι ἀπολύτως τάς ἀπόψεις σας. Μέ ὅλην τήν πεποίθησίν μου σᾶς τό λέγω αὐτό. Ὀρκίζομαι ἐπίσης κι ἐγώ τόν Ἱερόν ὅρκον. Ὁρκίζομαι τό λέγω μέ μεγάλη συναίσθηση. Εἶναι Σάββατο βράδυ 6.55’ ὅτι θά πολεμήσω, θά θυσιαστῶ στόν ἱερό ἀγῶνα ὁ ὁποῖος θά φέρῃ στήν Ἐκκλησία μας πρόοδον, προορισμόν καί τόν Χριστόν μας στίς καρδιές γενναίων Κρητῶν. Σ’ αὐτές ὁρκίζομαι προσωπικῶς με ὅλη τήν συναίσθηση τῆς εὐθύνης τοῦ ὅρκου». Κατά τήν εἰς Ἐπίσκοπον Χειροτονία σας στόν Ἐπίλογο τῆς ὁμιλίας σας ὡς ἄλλος Συμεών ὁ νέος Θεολόγος ἐκφωνήσατε: «Καί τώρα πού προσεγγίζει ἡ μεγάλη καί φρικτή ὥρα τοῦ Μυστηρίου παρακαλῶ ἀγαπητοί μου ἀδελφοί πού εἴχατε τήν εὐγένεια καί τήν προθυμίαν νά συνοδεύσετε τό ἐξαιρετικό τοῦτο γεγονός τῆς ζωῆς μου, παρακαλῶ νά ἑνώσετε τήν προσευχή μας στούς λόγους τοῦ ἁγίου Συμεών τοῦ νέου Θεολόγου. Ἐλθέ τό φῶς τό ἀληθινόν, ἐλθέ ἡ αἰώνιος ζωή, ἐλθέ τό ἀπ’ αἰῶνος ἀποκεκριμένον Μυστήριον, ἐλθέ ἡ ἀοίδιος ἀγαλλίασις, ἐλθέ τῶν κοιμένων ἡ ἔγερσις, ἐλθέ τῶν νεκρῶν ἡ ἀνάστασις, ἐλθέ Ὅν ἐπόθησεν καί ποθεῖ ἡ ταλαίπωρός μου ψυχή, ἐλθέ ὁ Μόνος πρός μόνον, ἐλθέ ἡ πνοή μου καί ἡ ζωή». Κατ΄ἀρχήν θεωρῶ θεία βούληση καί εὐλογημένη συγκυρία τό ὄνομα Εἰρηναῖος νά συνδέεται τόσο στενά μέ τό εὐλογημένο πρόσωπό σας καί ἰδιαίτερα μέ τόν ἅγιο Ἱερομάρτυρα Πολύκαρπον καί τόν ἅγιον Ἱερομάρτυρα Εἰρηναῖο, μαθητήν τοῦ ἁγίου Πολυκάρπου Ἐπισκόπου Σμύρνης, ὅπου τό ὄνομα τοῦ ἑνός φέρετε καί τήν ἡμέρα τῆς ἑορτῆς τοῦ ἑτέρου δεχθήκατε τήν εἰς Ἐπίσκοπον Χειροτονία. Ἔκτοτε Σεβασμιώτατε ἀποδείξατε ἔργῳ καί λόγῳ, πώς χαίρεστε τὴν ἱερωσύνη σας, πώς ἀπολαμβάνετε σὰν πρώτη φορά τὴν κάθε λειτουργία σας, πόσο εὐτυχεῖς εἶστε μέσα στὴν ἀτμόσφαιρα τῆς τέλεσης τῶν μυστηρίων τοῦ Θεοῦ, πῶς συμπολιτεύεστε μὲ τοὺς ἁγίους. Ὁ ἴδιος κατά τήν ἡμέρα τῆς εἰς Ἐπίσκοπον χειροτονίαν σας στίς 23 Φεβρουαρίου τοῦ ἔτους 1955 ἀναφέρατε: «Τίποτε τό νέο βεβαίως, τίποτε τό ἄσχετο πρός τήν Πεντηκοστήν γιατί στήν Ἐκκλησία δέν παλαιώνει τίποτα, ὅλα παραμένουν πάντοτε καινούργια, πάντοτε ἀναλλοίωτα καί αἰώνια». Εὑρισκόμενος ὡς λειτουργὸς στό λειτουργικό χρόνο, δίδετε τὴν αἴσθηση τῆς ἀναλλοίωτης αἰώνιας καί ἀδιάλειπτης ὑπερουράνιας λατρείας. Ἐπίμονα ὄρθιος, ἀκούραστος, ἄκαμ- 94 -

πτος, ἀρνεῖστε νὰ συμβιβασθεῖτε μὲ τὴν ἰδέα μιᾶς ζωῆς χωρὶς τή συμμετοχὴ σας στὴ θεία ἱερουργία καί προσωπική κακοπάθεια. Στέκεστε ὄρθιος παρά τό προβεβηκός τῆς ἡλικίας, προσφέρετε θυσιαστικά εἰς βρώση καί πόση μία εὐαίσθητη ψυχή. Ἄλλωστε τό ὁμολογήσατε στόν δάσκαλο καί γέροντά σας Εἰρηναῖο Γαλανάκη. Ὁμολογήσατε ὅτι θά σηκώσετε τό Σταυρό τοῦ Χριστοῦ ὅσο βαρύς κι ἄν εἶναι· καί θά δώσετε τό Χριστό στίς καρδιές τῶν γενναίων Κρητῶν, γι’ αὐτὸ καὶ ἡ σχέση σας μὲ τὴν παράδοση, τὴν ἱερωσύνη καὶ τὴν Ἐκκλησία ἀποτελοῦν τὴ μητρική σας διάλεκτο ζωῆς, τὸν κόσμο τῶν ὁραμάτων καὶ τῶν ἐνδιαφερόντων σας, τὴν κύρια ἀγάπη σας, τὴν ἀτμόσφαιρα καὶ τὴν ἀνάσα σας. Γεννημένος ἀπό φτωχή πολύτεκνο οἰκογένεια στό Μιξόρουμα Ρεθύμνου τό ἔτος 1933, λόγῳ τῆς εὐφυΐας ἀλλά ἰδιαίτερα τῆς ἀγάπης πρός τόν Δημιουργό, ὁδήγησε τά βήματά σας στήν Ἐκκλησιαστική Σχολή Κρήτης στήν ὁποίαν γνωρίσατε τή γνώση καί τήν πνευματική ζωή τῆς μοναχικῆς βιωτῆς πλησίον τῶν πατέρων Αὐτῆς κυρίως ὅμως τῶν μακαριστῶν π. Δαμασκηνοῦ Λιονάκη, τόν ὁποῖον εἴχατε πρότυπον ἀρετῆς καί ἁγιότητος καί τόν δάσκαλό σας, Εἰρηναίο Γαλανάκη, μετέπειτα Μητροπολίτη Κισάμου καί Σελίνου, μέ τόν ὁποῖον συμπορευθήκατε ἀρκετά ἔτη μαζί. Τό πέρασμά σας ἀπό τή Θεολογική Σχολή τῆς Χάλκης καί τήν Κωνσταντινούπολη θά συνδεθεῖ μέ ἕνα ἐκπαιδευτικό φούντωμα, προετοιμασίας διά τήν σημερινήν διακονίαν σας. Τά βιώματά σας στήν Κωνσταντινούπολη καί οἱ διαταραχές τοῦ 1955 σφυρηλάτησαν τήν πιστότητα καί ἀφοσίωσή σας στήν Μητέρα Ἐκκλησίαν τῆς Κωνσταντινουπόλεως ὥστε πάντοτε μέ σεβασμό νά ἐπιστηρίζετε Αὐτήν διδάσκοντας καί ἐμᾶς τούς νεώτερους νά αἰσθανόμαστε ὅτι εἴμαστε ὀστά ἐκ τῶν ὀστέων καί σάρκες ἐκ τῆς σαρκός τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου. Προσωπικῶς θεωρῶ ὅτι τό κύριον καί κατεξοχήν ἔργον τοῦ Ἐπισκόπου εἶναι ἡ προεδρία τῆς Θείας Εὐχαριστίας. Ἀπό αὐτήν πηγάζει ὅλη ἡ ἐξουσία τοῦ Ἐπισκόπου, ὄχι μόνον ἡ ἁγιαστική ἀλλά καί ἡ ποιμαντική καί ἡ διοικητική. Εὐχαριστία χωρίς Ἐπίσκοπον δέν ὑπάρχει, ἀλλ' οὔτε καί Ἐπίσκοπος χωρίς Εὐχαριστία. Τά δύο αὐτά εἶναι ἀλληλένδετα καί συνιστοῦν τόν ἄξονα τοῦ κατ’ἐξοχήν Μυστηρίου τῆς Ἐκκλησίας: "ὅπου ἄν φανῇ ὁ Επίσκοπος, ἐκεῖ καί τό πλῆθος- δηλαδή ὁ λαός - ἔστω, ὥσπερ ὅπου ἄν εἴη Χριστός Ἰησοῦς ἐκεῖ καί ἡ καθολική Ἐκκλησία" γράφει ὁ Ἱερομάρτυς Ἰγνάτιος ὁ Θεοφόρος ἤδη στίς ἀρχές τοῦ 2ου μ.Χ. αἰῶνος. Τοῦτο βαθειά ριζωμένο στη ζωή σας ὡς εἰκόνα τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ, βιώνετε καί προγεύεστε τῆς κατάστασης στήν ὁποία θά ζεῖ ὁ κόσμος ὅταν ἐπικρατήσει ἡ οὐράνιος Βασιλεία τοῦ Θεοῦ τήν ὁποίαν ὅλοι οἱ πιστοί προσδοκοῦμε καί γιά τόν ἐρχομό τῆς ὁποίας προσευχόμαστε κάθε φορά πού λέμε τήν Κυριακή Προσευχή - 95 -

Στιγμιότυπον ἐκ τῆς Συνοδικῆς Τιμητικῆς Ἐκδηλώσεως ἐν Χανίοις

«ἐλθέτω ἡ Βασιλεία σου». Τά χαρακτηριστικά τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ περιλαμβάνουν ὅλα ὅσα παρατηροῦμε στήν Ὀρθόδοξη Θεία Λειτουργία. Ἐξ’ αὐτῆς προέρχονται καί ὅλα τά λοιπά διακονήματα τοῦ Ἐπισκόπου. Ὁ φωτισμός αὐτός δίδεται γιά τή δόξα τοῦ Θεοῦ καί τοῦ γένους μας, γι’ αὐτό καί ἀγωνίζεστε, νά μήν ἐξαφανισθεῖ. Δύο εἶναι στήν μακραίωνα ἐκτίμηση τῶν ἱστορικῶν τοῦ πολιτισμοῦ τά στοιχεῖα, πού προαγγέλλουν τήν ἐπερχόμενη καταστροφή ἑνός Ἔθνους. α) ἡ ἔλλειψη ἡγετῶν μέ αὐτοθυσία καί β) ἡ ἀποξένωση τοῦ λαοῦ ἀπό τά ἱερά καί τά ὅσια τῆς φυλῆς. Ὅταν παρατηρεῖται τό ἕνα ἀπό τά δύο μόνον, ὑπάρχει ἡ ἐλπίδα ἀποφυγῆς τοῦ ἀφανισμοῦ. Ἐμπνευσμένοι ἡγέτες μποροῦν καί μόνοι τους, ὅταν δέν εἶναι δημαγωγοί, νά ἐκφράσουν τήν ὀρθόδοξη αὐτοσυνειδησία, νά κλείσουν μέσα τους ὅλο τό παρελθόν καί νά τό ζωντανέψουν στίς καρδιές ἑνός λαοῦ, πού ἕνεκα τῶν μεριμνῶν τοῦ βίου, ξεχνᾶ ἐνίοτε τήν πίστη του καί τήν ἱστορία του. Αὐτό δέν ἔκαναν οἱ προφῆτες καί οἱ κριτές τοῦ Ἰσραήλ μέ τόν καυστικό καί θαρραλέο τους λόγο ἐναντίον τῶν ἐπιθυμιῶν καί τῶν θελήσεων; Αὐτό δέν ἐκαναν οἱ μεγάλες καί ἡρωϊκές μορφές τῶν ἁγίων καί Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας καί τοῦ Γένους, πού σάν ἄλλοι προφῆτες δίδαξαν «ἔργῳ καί λόγῳ» μέ αὐτοσυνειδησία καί ἐπίγνωση; Στή σημερινή πραγματικότητα πού τό εἰκονοστάσι τοῦ Γένους ξηλώνεται ἀπό νέους εἰκονομάχους, οἱ περισσότεροι ἀπό τούς Ὀρθοδόξους Ρωμιούς, ἰδίως οἱ Ἕλληνες, συμφωνοῦμε ὅτι κάτι ἐπικίνδυνο κυοφορεῖται στό σῶμα καί πιό πολύ στό πνεῦμα τοῦ πολιτισμοῦ μας. Δέν γονιμοποιεῖται πλέον ἀπό ὑγιεῖς δυνάμεις ὁ πνευματικός μας βίος. Ξέφραγο ἀμπέλι ἡ παιδεία μας ἡ ὁποία ταλανίζεται ἀπό ἐκθεμελιωτικές καί καταστροφικές δυνάμεις. Ὑβρίζεται καί παραχαράσσεται ἡ ἐθνική μας ἱστορία, σπιλώνονται καί συκοφαντοῦνται μεγάλες μορφές, δέν διαβάζεται πιά τό συναξάρι τοῦ Γένους, στήν ἱερή μνήμη τῶν προγόνων μας, σπάνια τελοῦμε μνημόσυνα. Μία ἀδίστακτη εἰκονοκλαστική κίνηση κατεβάζει ἀπό τό εἰκονοστάσι τοῦ Γένους τίς τιμημένες μορφές μαρτύρων καί ἡρώων. Βεβηλώνονται οἱ μνῆμες τῶν δασκάλων. Ὁ χαρακτῆρας τοῦ μαθήματος τῶν θρησκευτικῶν ἀλλοιώνεται, ἡ προσευχή ἀπό τά σχολεῖα καταργεῖται στό ὄνομα τῆς προσβολῆς τῶν θρησκευτικῶν πεποιθήσεων τῶν κατά πάντα σεβαστῶν οἰκονομικῶν μεταναστῶν καί προσφύγων. Εἶναι τοῦτο ἀληθές! Γνωστοί αἱρετικοί σχεδόν ἀμετανόητοι ζητοῦν τόν ἀπογαλακτισμό τῆς Ὀρθοδοξίας καί τῆς Ἐκκλησίας ἀπό τή Ρωμιοσύνη καί τό Ἔθνος ἐπεμβαίνοντας ὄχι μόνο σέ ἐνήλικες ἀλλά καί στίς εὐαίσθητες ψυχές τῶν μικρῶν παιδιῶν προσπαθώντας νά τά μυήσουν σέ δόγματα καί θεωρίες ἀσυμβίβαστες μέ τήν ἑλληνορθόδοξη παράδοση και φυσική ἐξέλιξή τους. Ἐπισυμβαίνει μπροστά στά μάτια ὅλων μας ἕνας πνευματικός ἐξανδρα- 97 -

ποδισμός τῶν νέων μας, μία μεθοδευμένη ἀπό ξένα κέντρα ἀποφάσεων ἐθνική ἀπονεύρωση, μία γενοκτονία τῆς μνήμης καί τῆς ἐθνικῆς ἱστορίας. Σέ λίγο καιρό οἱ νέες γενιές θά νιώθουν ἤ μάλλον ἤδη νιώθουν ξένες καί ἀλλοτριωμένες ἀπό τά ἰδανικά, πού πυρπολούσαν μέχρι τώρα τούς Ἕλληνες καί ἐξασφάλιζαν τήν ἐθνική τους ταυτότητα. Σέ ὅλα τά ἀνωτέρω, σεβαστέ Γέροντα, ἡ δική σας συμβολή, τό παράδειγμα, ἡ ζωντανή καί διδάσκουσα βιοτή Ἑλληνορθοδόξου μαρτυρίας, μᾶς παρηγοροῦν, τό δέ ἀνωτέρω ρηθέν ἡ ἔλλειψη ἡγετῶν μέ αὐτοθυσία δίδει τήν ἐλπίδα τῆς ὄντως ἀληθινῆς ὑπάρξεως πνευματικῶν ἡγετῶν καί ἡ ἐλπίδα ἀναπτερώνεται ὡς τό εὐλογημένο πρόσωπό σας. Τριάντα ἕνα ἔτη ἀρχιερατικῆς διακονίας στήν Μητρόπολη Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου ἡ διακονία σας ἀφῆκεν ἔργον ἁγιαστικόν, λειτουργικόν, Μοναχικόν, νεανικόν, χαρούμενον καί εὐλογημένον, διδακτικό, ἔργῳ καί λόγῳ. Ἅπαντα συγκλίνουν σέ ἔργα ἀγάπης καί διακονίας μέ πολύ κόπο καί μόχθο ἀψηφώντας ἀκόμα καί τήν προσωπική ἀνάπαυση. Πολλάκις ἀναφέραμε. Αἰσθανόμαστε τύψεις νά σᾶς στεροῦμε τήν ἀνάπαυση προσπαθώντας νά λύσουμε τά προβλήματά μας καί μᾶς ἀπαντούσατε ὑπάρχει χρόνος γιά ὅλους. Σεβασμιώτατε. Ἡ Αὐτοῦ Θειοτάτη Παναγιότης ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαῖος πολλάκις σᾶς ἔχει χαρακτηρίσει ὡς τόν κατά πάντα λευκό Ἱεράρχη. Καί ἐμεῖς σήμερα εὐχόμεθα Μαθουσάλεια ἔτη, εὐλογημένη διακονία, δόξα, τιμή καί ἔπαινον τῆς ἁγίας ἡμῶν τῶν Κρητῶν συντεταγμένης Ἐκκλησίας τῆς ὁποίας προΐστασθε ἡλιακτοφοροῦσας ἐκ τοῦ Φωτός τῆς Μητρός Ἁγίας τοῦ Χριστοῦ Μεγάλης Ἐκκλησίας. Ἐμεῖς τά πνευματικά σας παιδιά ἀναφωνοῦντες τό πολύ-χρόνιον ποιῆσαι Κύριος ὁ Θεός αἰτούμεθα τίς εὐχές καί εὐλογίες σας στά ἔργα μας, παραδειγματιζόμενοι ἀπό τό ἀεί θυσιαστικό πνεῦμα τῆς Ὑμετέρας Σεβασμιότητος. Εἰς πολλά ἔτη!

- 98 -

Βυζαντινός Χορός Χανίων

Κοινόν Χορωδιακόν σχήμα 7 Παραδοσιακῶν Συλλόγων Ν. Χανίων

Στιγμιότυπα ἐκ τῆς Συνοδικῆς Τιμητικῆς Ἐκδηλώσεως, ἐν Χανίοις (24-9-2017)

Στιγμιότυπα ἐκ τῆς Συνοδικῆς Τιμητικῆς Ἐκδηλώσεως ἐν Χανίοις (24-9-2017)

Ὁ Σεβ. Ἀρχιεπίσκοπος Κρήτης κ.κ. Εἰρηναῖος, κατακλείων ἐν εὐχαριστίαις τήν ἐκδήλωσιν

Ὁ Τιμώμενος Πρωθιεράρχης μετά τῆς Ἱεραρχίας τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης

ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟΝ

ΛΟΓΟΙ-ΜΕΛΕΤΕΣ

- 107 -

Εἰσαγωγικές σκέψεις στό περί ἁµαρτίας κεφάλαιο Σεβ. Μητροπολίτου Αὐλῶνος κ. Xristodούλου Ἤδη ἀπό τόν 4ο μ.Χ. αἰώνα ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος ὁρίζει τήν ἁμαρτία ὡς «Θεοῦ ἀλλοτρίωσιν» καί «τό κακόν τό πρῶτον».1 Ὁ ἄλλος μεγάλος Γρηγόριος Θεολόγος τῆς Ἐκκλησίας μας, ὁ Παλαμᾶς, ἀρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης, ὁρίζει ὡς ἁμαρτωλούς «τούς μή κατά τό Εὐαγγέλιον πολιτευομένους»2 καί θεωρεῖ τήν ἁμαρτία ὡς κακό μεγαλύτερο ἀπό τό θάνατο: «… πλήν γάρ τῆς ἁμαρτίας οὐδέν τῶν ἐν βίῳ τούτῳ κακόν ὄντως, εἰ καί κακώσεως πρόξενον, οὐδ’ αὐτός ὁ θάνατος». 3 Ἰδιαιτέρως ἡ ἁμαρτία συνδέεται ἀπό τούς πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μέ τήν παρακοή. Ὅπως χαρακτηριστικά γράφει ἐπίσης ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς: «… Ὁ δέ παρακούων τοῦ Θεοῦ καί ποιῶν τήν ἁμαρτίαν καί ἀνεπιστρόφως αὐτῆς ἀντεχόμενος δοῦλός ἐστι τῆς ἁμαρτίας καί οὐκ ἔστιν ἐκ τοῦ Θεοῦ, ἀλλ’ ἐκ τοῦ πονηροῦ, ἥν ἔλαβεν ἐκ Θεοῦ φύσιν μεταπλάττων τῇ κακῇ προαιρέσει καί τῷ πατρί τῆς ἀπωλείας ἐξομοιῶν. Διό καί πρός τούς Ἰουδαίους ἔλεγεν αὐτοῦ θέλετε ποιεῖν». 4 Ἡ ἁμαρτία καί ἡ παρακοή εἰσήγαγαν στή ζωή τῆς ἀνθρωπότητας τό θάνατο. Ὁ Θεός δέν ἔφτιαξε τό θάνατο, διότι δέν ἔφτιαξε τήν ἁμαρτία. «Ὅσον γάρ ἀφίστατο τῆς ζωῆς [ὁ Ἀδάμ], τοσοῦτον προσήγγιζε τῷ θάνατῳ. Ζωή γάρ ὁ Θεός, στέρησις δέ ζωῆς θάνατος. Ὥστε ἑαυτῷ τόν θάνατον ὁ Ἀδάμ διά τῆς ἀναχωρήσεως τοῦ Θεοῦ κατεσκεύασε, κατά τό γεγραμμένον· “Οἱ μακρύνοντες ἑαυτούς ἀπό σοῦ ἀπολοῦνται”. Οὕτως οὐχί Θεός ἔκτισε θάνατον, ἀλλ’ ἡμεῖς ἑαυτοῖς ἐκ πονηρᾶς γνώμης ἐπεσπασάμεθα». 5 Ἡ ἁμαρτία, τό κακό, δέν ὑπῆρχαν στή ζωή τοῦ ἀνθρώπου. Εἰσῆλθαν μετά τήν παρακοή τῶν πρωτοπλάστων καί τή μετάληψη ἀπό τόν καρπό τοῦ ἀπαγορευμένου δένδρου, καθώς ὁ Θεός τούς εἶχε προειδοποιήσει: «ᾗ δ’ ἄν ἡμέρᾳ φάγητε ἀπ’ αὐτοῦ, θανάτῳ ἀποθανεῖσθε» (Γεν. 2, 17). Γι’ αὐτό καί τό Ἔπη Θεολογικά, Ποίημα Η΄, PG 37, 662 καί Ποίημα Ι΄, PG 37, 691.2 Ὁμιλία ΜΕ΄ Εἰς τήν Β΄ Κυριακήν τοῦ Λουκᾶ, ΕΠΕ 11, 76. 2 Ὁμιλία ΜΕ΄ Εἰς τήν Β΄ Κυριακήν τοῦ Λουκᾶ, ΕΠΕ 11, 76. 3 Ὁμιλία ΙΣΤ΄ Περί τῆς κατά σάρκα Οἰκονομίας τοῦ … Ἰησοῦ Χριστοῦ, PG 151, 213 C. 4 Ὁμιλία ΜΕ΄ Εἰς τήν Β΄ Κυριακήν τοῦ Λουκᾶ, ΕΠΕ 11, 76. 5 Βασιλείου τοῦ Μεγάλου, Ὁμιλία ὅτι οὐκ ἔστιν αἴτιος τῶν κακῶν ὁ Θεός, 7, PG 31, 345 A. 1

- 109 -

δένδρο αὐτό ὀνομάστηκε δένδρο τῆς γνώσεως τοῦ καλοῦ καί τοῦ κακοῦ, καθώς τότε γιά πρώτη φορά στήν ἱστορία τῆς ἀνθρωπότητας ὁ ἄνθρωπος γνώρισε καί τό κακό, ἐνῶ μέχρι τότε γνώριζε μόνο τό καλό, ἀφοῦ ὑπήκουε στό Θεό, ὁ ὁποῖος εἶναι τό ἀπόλυτο ἀγαθό καί ἡ πηγή τοῦ κάθε καλοῦ. Μαζί μέ τήν ἁμαρτία εἰσῆλθε στόν ἄνθρωπο καί ἡ αἰσχύνη μαζί μέ τόν φόβο, ἀφοῦ μέχρι τότε «ἦσαν οἱ δύο γυμνοί, ὅ τε Ἀδάμ καί ἡ γυνή αὐτοῦ, καί οὐκ ᾐσχύνοντο» (Γεν. 2, 25). Ὁ Ἀδάμ μετά τήν παρακοή θά πεῖ στό Θεό ὅτι Τόν φοβᾶται καί Τόν ντρέπεται: «τῆς φωνῆς σου ἤκουσα περιπατοῦντος ἐν τῷ παραδείσῳ καί ἐφοβήθην, ὅτι γυμνός εἰμι, καί ἐκρύβην» (Γεν. 3, 10). Ἡ ἁμαρτία τῶν πρωτοπλάστων ἐπέφερε τό χωρισμό τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τό Θεό καί τήν διάσταση ἀπ’ Αὐτόν. Ἔτσι ὁ ἄνθρωπος ἔχασε τή θεία καί ἀγγελική κατάσταση τῆς ἀναμαρτησίας πού εἶχε μέχρι τότε: «Τό μηδέ ἁμαρτεῖν ἐστι Θεοῦ καί τῆς πρώτης ἀσυνθέτου φύσεως· ἁπλότης γάρ εἰρηναία καί ἀστασίαστος· θαρρῶ δέ εἰπεῖν, ὅτι καί τῆς ἀγγελικῆς, ἤ ὅτι ἐγγυτάτῳ τούτου, διά τήν πρός τόν Θεόν ἐγγύτητα· τό δὲ ἁμαρτάνειν ἀνθρώπινον, καί τῆς κάτω συνθέσεως· σύνθεσις γάρ, ἀρχή διαστάσεως». 6 Ἡ ἁμαρτία δέν ἦταν κάτι πού ὑπάρχει στήν φύση τοῦ ἀνθρώπου: «Ἁμαρτία ἐστί τοῦ καλοῦ παρεκτροπή, ὅ μή φύσις καί νόμος χαρίζεται». 7 Μετά τήν πτώση του, ὁ ἄνθρωπος βρέθηκε ἔρημος, χωρίς Θεό. Ἡ ὕπαρξή του διασπάστηκε, κατακομματιάστηκε. Ἡ διακοπή τῆς κοινωνίας του μέ τό Θεό ἐξ αἰτίας τῆς ἁμαρτίας τόν ὁδήγησε στό νά προσπαθήσει νά βρεῖ κάποια στηρίγματα, κάποια ὑποκατάστατα ψεύτικα, προσωρινά, προκειμένου νά σταθεῖ στά πόδια του καί νά ἐπιβιώσει. Τό πρῶτο ἀπό αὐτά τά στηρίγματα, πού τό εἶχε πρόχειρο, χειροπιαστό, ἦταν ἡ σαρκική ἡδονή. Ὅσο ζοῦσε στόν παράδεισο δέν εἶχε ἀνάγκη τροφῆς οὔτε ἄλλης σαρκικῆς ἀπόλαυσης, γιατί ὁ Θεός ἦταν ἡ τροφή καί ἡ ἀπόλαυσή του, ἡ μέθη καί ἡ χαρά του, ὁ ἄρτος, ἡ βρῶση καί ἡ πόση του. Οἱ ἀπολαύσεις πού τοῦ χάριζε ὁ Θεός ἦταν ἡ συμμετοχή στή ζωή Του, στήν ἀγάπη Του, στήν αἰώνια μακαριότητα. Μετά τήν πτώση, ὅμως, ἐπειδή ἔχασε τήν ἀπόλαυση τοῦ Θεοῦ, καταφεύγει στήν ἡδονή, μέ τήν ὁποία μπορεῖ νά ξεπεράσει γιά λίγες στιγμές τό θάνατο πού τόν κυνηγᾶ, καί νά ζήσει, ὄχι, ὅμως, πραγματικά, ἀλλά προσωρινά. Νά πάρει μία παράταση ζωῆς θά μπορούσαμε νά ποῦμε. Ἡ ἡδονή τοῦ δίνει τήν αἴσθηση ὅτι ζεῖ. Ἡ αἴσθηση αὐτή, ὅμως, διαρκεῖ, ὅσο διαρκεῖ ἡ ἡδονή. Μετά τήν ἀπόλαυση τῆς ἡδονῆς μένει στόν ἄνθρωπο ἕνα κενό, στό ὁποῖο κυριαρχεῖ ἡ ὀδύνη. Ἡ ψυχή του μένει

6 7

Γρηγορίου Θεολόγου, Λόγος 40, Εἰς τό Ἅγιον Βάπτισμα, PG 35, 365B-C. Γρηγορίου Θεολόγου, Ἔπη Θεολογικά, Ποίημα 34, PG 37, 957. - 110 -

ἀνικανοποίητη, δέν ἄλλαξε κάτι γιά αὐτόν, ἡ ἀπουσία τοῦ Θεοῦ δέν μπορεῖ νά γεμίσει. Καί ὅσο περισσότερο καταφεύγει στήν ἡδονή γιά νά καλύψει τό κενό τοῦ Θεοῦ ὁ ἄνθρωπος καί νά πάρει μία παράταση ζωῆς, τόσο μεγαλώνει ἡ κόλασή του, ἡ θλίψη του, ἡ ὀδύνη του, ἡ ἀπουσία τοῦ Θεοῦ. Τό δεύτερο ὑποκατάστατο μέ τό ὁποῖο προσπάθησε ὁ ἄνθρωπος νά ἀναπληρώσει τό Θεό γιά νά ἐπιβιώσει ἦταν τά κτίσματα. Δέν τόν εὐφραίνει πλέον ὁ Θεός, ψάχνει κάποιο κτίσμα ἤ κτῆμα, κάποιο ἀπόκτημα, κάτι ἔξω ἀπό τόν ἑαυτό του, γιά νά νιώσει μία προσωρινή ἀσφάλεια. Αὐτό τό «κάτι» μπορεῖ νά εἶναι κάτι πολύ χρήσιμο γιά τήν ἐπιβίωσή του, ὅπως μία κατοικία, ἕνα ἐργαλεῖο, ἕνα χρήσιμο ἀντικείμενο, ἤ κάτι ἄλλο πού ἁπλά τοῦ ἀρέσει, ὅπως ἕνα καλλιτεχνικό δημιούργημα, μία ὄμορφη ἔκταση γῆς, κάτι ὡραῖο καί ὄμορφο. Τέλος, τό τρίτο πρᾶγμα μέ τό ὁποῖο προσπάθησε ὁ ἄνθρωπος νά ἀντικαταστήσει τό Θεό ἦταν ἡ λογική του, ὁ τρόπος σκέψης του. Ὅσο βρισκόταν σέ μία σχέση κοινωνίας καί συνεχοῦς ἐπικοινωνίας μέ τό Θεό, δέν χρειαζόταν νά μεριμνήσει γιά τίποτε. Ὁ Θεός τοῦ ἔδινε τά πάντα, πρίν ἀκόμη τά ζητήσει. Ἡ φύση, τά ζῶα, πού εἶχαν πλαστεῖ γιά αὐτόν, τόν ἄκουγαν, τόν ἀναγνώριζαν ὡς κυριάρχό τους. Ὅταν, ὅμως, ἡ σχέση του μέ τό Θεό κλονίστηκε, πλέον ὁ θάνατος τόν φοβίζει, ἡ φύση δέν τόν ἀναγνωρίζει ὡς κύριό της, τά ζῶα δέν τόν ἀκοῦνε, ἐπειδή καί αὐτός δέν ἄκουσε τό Θεό, τά θηρία ὁρμοῦν νά τόν κατασπαράξουν. Ὁ ἄνθρωπος αἰσθάνεται μόνος, ἀνυπεράσπιστος, καί γιά νά ἀντιμετωπίσει τό φόβο καί τήν ἀγωνία τοῦ θανάτου, τούς κινδύνους πού αἰσθάνεται ὅτι τόν ἀπειλοῦν, καταφεύγει ὄχι στή βοήθεια τοῦ Θεοῦ, ἀλλά στή λογική του. Σκέπτεται, ἀντί νά προσεύχεται, «τά βάζει κάτω», ὅπως λέμε, καί λέει, ἄν κάνω αὐτό ἤ τό ἄλλο, θά ἔχω αὐτές τίς συνέπειες, καί ἔτσι τά πάντα τά περνᾶ ἀπό μία λογική, ἀπό μία διανοητική ἐπεξεργασία. Ἐάν παρατηρήσουμε σήμερα τήν ἀνθρώπινη ζωή, θά δοῦμε ὅτι στηρίζεται στά τρία αὐτά ὑποκατάστατα. Ἐπιθυμία γιά ἡδονές, κτήσεις καί πλούτη, καί θεοποίηση τῆς ἀνθρώπινης διάνοιας κυριαρχοῦν στό σύγχρονο πολιτισμό μας. Ὅλοι μιλοῦν γιά τήν οἰκονομική κρίση, ἀλλά μόνον ἡ Ἐκκλησία γιά τήν πνευματική κρίση. Μέ ἄλλα λόγια ὁ κόσμος, παρότι βρίσκεται 2017 χρόνια μετά Χριστόν, ζεῖ μέσα στίς συνέπειες τῆς ἁμαρτίας, σέ μία ζωή ἁμαρτητική, μεταπτωτική, φθοροποιό, βρίσκεται διαρκῶς σέ μία τροχιά θανάτου. Δέν μαρτυροῦν αὐτό καί οἱ συνεχεῖς πόλεμοι, πού μέχρι αὐτήν τήν ὥρα πού γράφονται αὐτές οἱ γραμμές μαστίζουν τήν ἀνθρωπότητα; «Πόθεν πόλεμοι καί μάχαι ἐν ὑμίν; οὐκ ἐντεῦθεν ἐκ τῶν ἡδονῶν ὑμῶν τῶν στρατευομένων ἐν τοῖς μέλεσιν ὑμῶν; Ἐπιθυμεῖτε, καί οὐκ ἔχετε· φονεύετε καί ζηλοῦτε, καί οὐ δύνασθε ἐπιτυχεῖν· μάχεσθε καί πολεμεῖτε, καί οὐκ ἔχετε, διά τό μή - 111 -

αἰτεῖσθαι ὑμᾶς· αἰτεῖτε καί οὐ λαμβάνετε, διότι, κακῶς αἰτεῖσθε, ἵνα ἐν ταῖς ἡδοναῖς ὑμῶν δαπανήσετε» λέγει χαρακτηριστικά ὁ ἀδελφόθεος Ἰάκωβος (4, 1-3). Σέ αὐτή τήν κατάσταση χωρισμοῦ ἀπό τό Θεό καί συνεχούς ροπῆς πρός τήν ἁμαρτία ἡ Ἐκκλησία μᾶς προσφέρει ὡς ἀντίδοτο τόν Χριστό. Ὁ Χριστός κατέλυσε «τό μεσότοιχον τοῦ φραγμοῦ».8 Σύμφωνα μέ τόν ἅγιο Μάξιμο τόν Ὁμολογητή, ὁ φραγμός εἶναι ἡ ἁμαρτία. «Αὕτη γάρ ἡμᾶς ἐχθρούς Θεοῦ κατέστησεν». 9 Ὁ ἄνθρωπος, λοιπόν, ἀγωνίζεται νά ἀπαλλαγεῖ ἀπό αὐτά τά τρία ὑποκατάστατα τῆς θείας ζωῆς, προκειμένου νά ἀπελευθερωθεῖ ἀπό τίς συνέπειες τῆς ἁμαρτίας καί νά ἀποκαταστήσει μία πραγματική, μόνιμη κοινωνία μέ τό Θεό. Πῶς γίνεται αὐτό; Πολεμώντας α) τίς ἡδονές μέ τήν ἐγκράτεια, β) τή φιλοκτημοσύνη μέ τήν ἐλεημοσύνη, τή λιτότητα καί τή μή προσκόλληση στά ὑλικά ἀγαθά, καί γ) τήν ἐμπιστοσύνη στήν ἀνθρώπινη λογική μέ τήν ὑπακοή πού κάνει στήν Ἐκκλησία, χάρη στήν ὁποία βγαίνει ἀπό τήν λογική τοῦ κόσμου αὐτοῦ καί μπαίνει στήν λογική τοῦ Θεοῦ. Ἀγωνιζόμενος νά ἀποκτήσει αὐτές τίς τρεῖς ἀρετές, μπορεῖ νά φτάσει σέ μία κατάσταση ἀναμαρτησίας, ἡ ὁποία δέν εἶναι κάτι ἀδύνατον, ἀλλά ἕνας στόχος πρός τόν ὁποῖο πρέπει ὅλοι μας νά τείνουμε. Ἡ ἀπαλλαγή μας ἀπό τήν ἁμαρτία γίνεται σέ τρία ἐπίπεδα: Τῶν ἔργων, τῶν λόγων καί τῶν λογισμῶν: «τριττόν μέν τό ἁμαρτητικόν μέρος τῆς ψυχῆς, ἐν ἔργοις καί λόγοις καί λογισμοῖς εὑρισκόμενον». Μέ τόν ἀγώνα του ὁ ἄνθρωπος καθαρίζει τίς πέντε αἰσθήσεις του καί ταυτόχρονα ἀγωνίζεται νά μήν σφάλλει καί στούς λόγους του: «Ἐξαδικόν [= ἑξαπλάσιο] δέ, τό ἀναμαρτησίας καλόν. Ἀπταίστους γάρ τάς πέντε αἰσθήσεις καί τόν προφορικόν συντηρεῖν δεῖ λόγον. Ἐν οἷς ὁ μή πταίων, ἀνήρ φησι τέλειος, δυνατός χαλιναγωγῆσαι καί τά μέλη τοῦ σώματος». 10 Μέ τίς τρεῖς παραπάνω ἀρχές πού τοῦ προσφέρει ἡ Ἐκκλησία ἀπαλλάσσεται ἀπό τά τρία ψεύτικα στηρίγματα πού τόν ἐμποδίζουν νά κοινωνήσει ἀπευθείας μέ τό Θεό καί μπαίνει στήν κατάσταση πού βρισκόταν ὁ Ἀδάμ πρίν διωχθεῖ ἀπό τόν παράδεισο. Συγκεκριμένα, μέ τήν ἐγκράτεια, τή σωφροσύνη, τή νηστεία, τήν ἀποχή ἀπό αὐτά πού εὐχαριστοῦν τή σάρκα, μόνη ἡδονή καί εὐφροσύνη του γίνεται πλέον ὁ Θεός. Ἀντί νά λαμβάνει μία προσωρινή «παράταση τῆς ζωῆς», εἰσέρχεται στήν ἀληθινή ζωή, στήν πραγματική ἀπόλαυση, στήν ἀπόλαυση τοῦ Θεοῦ. Ἐφ. 2, 14. Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητοῦ, Πεύσεις καί ἀποκρίσεις, ΕΠΕ 14Α, 100-103. 10 Μαξίμου Ὁμολογητοῦ, Ἕτερα κεφάλαια, PG 90, 1405, 18 B. 8 9

- 112 -

Μέ τήν ἐλεημοσύνη καί τή λιτότητα ἀπαλλάσσεται ἀπό τά δεσμά τῆς κτήσεως ὑλικῶν πραγμάτων καί ἀνταλλάσσει τά φθαρτά μέ τά ἄφθαρτα: «Ἄν οὖν ἐνταῦθα τῷ Υἱῷ τοῦ Θεοῦ διά τῶν ἔργων ὁμοιώσῃς λήψῃ, τῷ φωτί τῆς τοῦ Ὑψίστου δόξης περιλαμπόμενος καί συνδιαιωνίζων ἐκείνοις, μεθ’ ὧν ἔσται Χριστός ὁ Θεός ἐν μέσῳ θεῶν, διαδούς τάς ἀξίας τῆς ἀϊδίου μακαριότητος». 11 Ὅταν μάλιστα ὁ ἄνθρωπος ἀπαλλαγεῖ τελείως ἀπό ὅλα τά ὑλικά, ὅπως π.χ. οἱ πατέρες πού ζοῦσαν στήν ἔρημο, τότε ὁ Θεός γίνεται γιά αὐτόν καί τροφή καί ἔνδυμα καί φῶς, τά πάντα. Τέλος ἡ ὑπακοή σπάζει τά δεσμά τῆς λογικῆς, ἀπαλλάσσει τόν ἄνθρωπο ἀπό τό δικό του ἁμαρτωλό καί ἐμπαθές θέλημα, καί τόν εἰσάγει στό ρεῦμα τοῦ θελήματος τοῦ Θεοῦ. Γι’ αὐτό τό λόγο οἱ πατέρες τονίζουν τήν ἀναγκαιότητα τοῦ πνευματικοῦ πατρός καί τῆς ὑπακοῆς σέ αὐτόν: «Σπεύσεις δέ διά παντός τοῦ βίου πνευματικόν πατέρα ἔχειν, καί ἐξαγγέλλειν αὐτῷ πᾶν ἁμάρτημα, καί πάντα λογισμόν, καί λαμβάνειν παρ’ αὐτοῦ τήν ἰατρείαν καί τήν ἄφεσιν· αὐτοῖς γάρ ἐδόθη λύειν καί δεσμεῖν ψυχάς…», τονίζει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς.12 Κάθε συνάντηση μέ τόν Γέροντα εἶναι μία προφητική, μία ἀποκαλυπτική συνάντηση, ὅπως πήγαινε ὁ λαός στούς Προφῆτες καί μάθαινε αὐτά πού θά γίνουν στό μέλλον, τί πρέπει νά κάνει, γιά νά εἶναι σύμφωνος μέ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ. Κάθε ἄλλη ἐνέργεια εἶναι ἐγωκεντρική κίνηση πού ἀφορᾶ στό ἀρρωστημένο ἐγώ καί ὄχι στό σύ τῆς φιλανθρωπίας καί φιλαδελφίας. Ἐξάλλου ἡ ὄψη τοῦ προσώπου καθρεφτίζει τόν κόσμο τῆς ψυχῆς. Μέ βάση, λοιπόν, αὐτόν τόν τριπλό ἀγώνα ὁ ἄνθρωπος σπάζει τά δεσμά τῆς ἁμαρτίας, ἀπελευθερώνεται ἀπό αὐτήν καί μεταμορφώνει ὁλόκληρη τήν ὕπαρξή του, καθιστώντάς την δοχεῖο τῶν ἐνεργειῶν τῆς θείας χάριτος. Ἔτσι θά ἀποκτήσει «καρδίαν κεκραμένην τοῦ Πνεύματος», καί θά ἀξιωθεῖ νά δεῖ τή δόξα τῆς θεότητας, «καθ’ ἥν [ὁ Κύριος] ἥξει πάντας περιλάμψων τούς υἱούς τοῦ μέλλοντος αἰῶνος ὡς Πατήρ τοῦ μέλλοντος αἰῶνος, μᾶλλον δέ διηνεκές καί ἀδιάδοχον τό φῶς ἐμποιήσων, καί αὐτούς τούς μετέχοντας τοῦ φωτός ἐκείνου ἄλλους ἡλίους ἀπειργασόμενος». 13

Γρηγορίου Παλαμᾶ, Ὁμιλία ΜΕ΄ εἰς τό τῆς Β΄ Κυριακῆς τοῦ Λουκᾶ, ΕΠΕ 11, 82-84. Δεκάλογος τῆς κατά Χριστόν νομοθεσίας, PG 150, 1096D - 1097B. 13 Γρηγορίου Παλαμᾶ, Λόγος ἀντιρρητικός Α΄, 1, 6 ΕΠΕ 5, 166. 11 12

- 113 -

Περί Κανόνων Μετανοίας 1 Uρχιµ. Νήφων Βασιλάκης, ∆ρ. Κανονικοῦ ∆ικαίου ∆ιδάσκων Πατριαρχικῆς Uνωτάτης Qκκλησιαστικῆς Uκαδηµίας Κρήτης Σεβασμιώτατε Πάτερ και Δέσποτα, Ἅγιε Πρωτοσύγκελλε, Σεβαστοί Πατέρες, Ἀδελφοί, Ἀδελφαί καί καλά μας παιδιά χαριτωμένα, Εἰλικρινή αἰσθάνομαι τήν ὡραία ἐπιθυμία νά Σᾶς εὐχαριστήσω καί τήν στιγμή αὐτή, γιά τήν εὐεργετική εὐκαιρία, τήν ὑπέροχη δυνατότητα ποῦ μοῦ χαρίσατε νά εὑρίσκομαι μεταξύ Σας, νά ἀρθρώνω λόγο ἐνώπιον τῶν ἐκλεκτῶν παρόντων. Εὐχαριστῶ τόν Πανάγαθο Θεό, ἐσᾶς ὅλους καί ἀπευθύνω εὐλαβῶς «ἀπό τῆς θέσεως αὐτῆς τίς ὁλοκάρδιες πρωτίστως εὐχαριστίες μου»2. Ἀναμφίβολα πάντοτε παραμένει ἐνδιαφέρον ὁ τῶν κανόνων λόγος, διαχρονικά καί σήμερα, πάντοτε εἶναι σωτήριος, ἡ ρωμαϊκιά «salus animarum», ἡ σωτηρία τῆς ψυχῆς μᾶς εἶναι μεγάλο πράγμα, συνδέεται μέ τήν μετάνοια, ἀπό τήν ἁπλή καί στιγμιαῖα, ὡς ἐκείνη πού διαρκεῖ χρόνια. Περί κανόνων μετανοίας ὁ λόγος, ὄχι μέ τήν στενή ἔννοια, οὔτε ἐπιστημονικῶς μόνο, δηλαδή ἀμιγῶς γνωσιολογικῶς, ἀλλά μέ εὐρύτερη σημασία. Στό Πηδάλιο καί τίς ἄλλες Κανονικές συλλογές συναντᾶμε πλῆθος Κανόνων, ἀριθμημένων, οἱ ὁποῖοι προτείνουν3 ἐνίοτε τό καθαιρείσθω (τότε) ἤ καθαρίσθω (σήμερα) καί τό ἀφορίζεσθω ἤ τό «ἀφριζέσθω» ἀνάλογα, σάν ἐπιτίμιο μετανοίας, ὡς τρόπον σωφρονισμοῦ, ἀποτρεπτικές ποινές, μέσα καί ἀφορμές μετανοίας. Οἱ Κανόνες ἄλλωστε προτείνουν τά ὅποια ἐπιτίμια ὡς μέσα μετανοίας, ὄχι κολαστικές τιμωρίες, ὅ μή γένοιτο, ἤ βοηθητικά παιδαγωγικῶς, εἴτε ἀκόμη καί σάν φιλάνθρωπα φάρμακα ἰατρείας κατά τόν Μέγα Βασίλειον. «Κανονική» Ὁμιλία στόν Ἱερό Μητροπολιτικό Ναό Ἁγίου Γεωργίου Μοιρῶν κατά τήν 6ην Ἀπριλίου 2014. 2 Μητροπολίτου Σεβαστείας Δημητρίου, Ὁ Πατριάρχης Δημήτριος ἐν μνήμῃ, Βόλος 2013. 3 Χάριν παραδείγματος ἀναφέρουμε τόν ε' Ἀποστολικό Κανόνα «Ἐπίσκοπος, ἢ πρεσβύτερος, ἢ διάκονος, τὴν ἑαυτοῦ γυναῖκα μὴ ἐκβαλλέτω προφάσει εὐλαβείας· ἐὰν δὲ ἐκβάλῃ, ἀφοριζέσθω· ἐπιμένων δέ, καθαιρείσθω». 1

- 115 -

Ἀλλά τό στάδιο τῆς ἀπειλῆς τιμωρίας, τοῦ ἐκφοβισμοῦ τῆς ἄσκησης βίας, τῆς ἐπιβολῆς ἐξαναγκαστικῆς τιμωρίας, τῆς ὅποιας κανονικῆς καί νομίμου ἐκδικήσεως, βρίσκεται χαμηλά στήν κλίμακα τῶν ἀρετῶν. Πολλοί λένε «κᾶνε ἐσύ αὐτό καί μετά πού θά σέ πιάσω θά σέ κανονίσω ἐγώ». Πολλοί, ἐσφαλμένα βέβαια, ἐξέλαβαν ἤ ἀκόμη παρερμηνεύουν τούς κανόνες ὡς ἐξαναγκαστικά μέσα ἐκφοβισμοῦ, ἐπιβολῆς τρόπων μετάνοιας. Οἱ Κανόνες δηλαδή πού ὁδηγοῦν στήν μετάνοια, διά τόν φόβον της κολάσεως ἤ μαστιγώσεων τῶν ἐν ζωῇ κολάσεως. Ἄλλοι πάλι, κατανοοῦν τούς Κανόνες μετανοίας ὅτι τάχα ἀφοροῦν μόνο ὅσους βρίσκονται ἐν μετανοίᾳ, ξεχνόντας ὅτι ὅλοι οἱ χριστιανοί βρισκόμαστε καθ’ ὅλη τήν διάρκεια τῆς ζωῆς μας ἐν μετανοία, καί ὅταν μετά ἀπό πολλά πολλά ἔτη πεθάνουμε εὐχόμαστε τήν συγχώρηση καί ἀκόλαστη ἀνάπαυση, διότι «οὐκ ἔστιν ἄνθρωπος, ὅς ζήσεται καί οὐχ ἁμαρτήσει»4. Συνολικά ὁ χριστιανικός βίος εἶναι διαρκής μετάνοια, τό δικαίωμα μετανοίας εἶναι ἀναφαίρετο γιά ὅλους μας. Κανόνες μετανοίας ἄλλοτε πάλι θεωροῦνται κανόνες πού κατευθύνουν στήν μετάνοια μέ κίνητρο ἤ ἀφορμή τήν προσμονή ἀνταμοιβῆς. Χάριν παραδείγματος, μετανοεῖστε γιά νά λάβετε τόν δίκαιο μισθό σας. Μολονότι πρόκειται γιά ὑψηλότερη βαθμίδα ἐκείνης τῶν μισθωτῶν, ὅσων δηλαδή ἐλπίζουν στήν ἀξιομισθία τῶν ἔργων τους, «μηδέν ἀπελπίζοντες»5, πάλι δέν εἶναι τέλεια πράξη. Τέλεια καί κορυφαία ἡ τάξη τῶν ἀληθινά ἀγαπόντων, τῶν ἐξ υἱοθεσίας παιδιῶν τοῦ ἑνός καί μεγάλου Θεοῦ, ἐκείνων οἱ ὁποῖοι δέν πράττουν ἀπό φόβο, οὔτε γιά νά λάβουν ἀνταπόδοση, μά ἀπό ἀγάπη, ἐλεύθερα, οὑδέποτε ἀπελπίζοντες ἑαυτούς ἤ ἀλλήλους. Στήν Παλαιά Διαθήκη ὁ Θεός ὀργίζεται καί τιμωρεῖ παιδαγωγικῶς καί βγάζει ἀπό τόν Παράδεισο τά πλάσματα τῶν χειρῶν Του, στήν Καινή Διαθήκη ποτέ δέν συμβαίνει αὐτό, ἀντιθέτως χωρεῖ καί συγχωρεῖ ὅλα τά παιδιά Του ἀνεκδικήτως ὁ Πατήρ ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς. Τό Εὐαγγέλιο, ἑπομένως, δέν θέλει τόν θάνατο, τήν τιμωρία, τήν κόλαση τοῦ ἁμαρτωλοῦ, οὔτε καί καμιά καρικατούρα ἐπιπόνου καί ὀδυνηρᾶς καθάρσεως «μετάνοια», οὐδεμία ἐξαθλίωση ἤ ἐκδίκηση ἤ ταλαιπωρία τοῦ ἀνθρωπίνου προσώπου, τῆς ψυχῆς μας, τῆς ζωῆς μας ἤ τοῦ σώματός μας. Ἄλλωστε ὁ Χριστός βεβαιώνει τόν συσταυρούμενο ληστή ὅτι θά εἶναι πολίτης τοῦ Παραδείσου καί πολύ πρίν λέγει ξανά γιά τήν «ἐπ' αὐτοφώρω μοιχευομένη»6 , «ὁ ἀναμάρτητος ὑμῶν πρῶτος βαλέτω λίθον ἐπ' αὐτήν»7. Τί Συγχωρητική εὐχή Ἐξοδίου Ἀκολουθίας. Λουκ. 6, 35. 6 Ιωα. 8, 4. 7 Ιωα. 8, 7. 4 5

- 116 -

περιθώριο μετανοίας ὑπῆρχε γιά τίς ἀντιλήψεις τῆς ἐποχῆς δι’ ἐκείνη τήν ἁμαρτωλή γυναίκα εἶναι πράγματι ἄξιο παρατηρήσεως. Μόνο τιμωρία, μάλιστα «νόμιμη», «ἠθική», κοινωνικά ἀποδεκτή, τιμωρία φρικτοῦ διά λιθοβολισμοῦ θανάτου. Καί στήν περίπτωση τῆς Ὁσίας Μαρίας τῆς Αἰγυπτίας, ἀλλά καί ἄλλων Ἁγίων καί «φίλων» του Χριστοῦ ὅπως ὁ δικαιωθείς Τελώνης, ὁ θεοφιλοξενηθείς Ζακχαῖος, ὁ μεταμεληθείς καί ἐπιστρέψας ἄσωτος υἱός. Ἑπομένως, οἱ κανόνες μετανοίας δέν εἶναι κείμενα νομικά, δικανικά, τυπικά ἤ ξηρές κι ἀναχρονιστικές, ἀδιάφορες ἐντελῶς στούς νέους, στά παιδιά μας ἤ καί στούς ὥριμους καιομένους ἤ καί “πολλῷ λογιῶ” καμμένους ἀνθρώπους μας. Δέν εἶναι ἡ γλῶσσα τό πρόβλημα τῶν κανόνων ἐξ ἐπόψεως φιλολογικῆς ἤ φιλοσοφικῆς, ἐάν δέν ὁδηγοῦν ταχέως εἰς μετάνοια, ἀλλά ἡ ποσότητα καί τό εἶδος τῆς ἀγάπης μας μέ τήν ὁποία νοστιμίζουμε τήν ζωή μας, τά ἀγαπόμενα πρόσωπα πού ὀμορφαίνουν τόν βίο μας, ἡ τοῦ Θεοῦ ἀγάπη πού μᾶς ὁδηγεῖ νά σώσουμε τήν ψυχή μας. Κατά τόν Νίκο Ματσοῦκα ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία δέν ἔχει κανένα Κανονικό Δίκαιο, κανένας κανόνας νομικοῦ χαρακτήρα δέν ὑπάρχει, «μόνο ζωντανοί, μέ κατ’ οἰκονομία πάντοτε ἐφαρμογή». Κανόνες ὑπάρχουν πρός θεραπεία ψυχῶν καί ἰατρεῖα σωμάτων. Παντοῦ δεσπόζει ἡ φωτοφόρος χάρις τοῦ Θεοῦ τό ἀναστάσιμο φῶς ἡ χαρά τῶν καθορόντων τοῦ προσώπου Τοῦ τό κάλλος τό ἄρρητον8. Ἑπομένως σέ καιρούς πού μένουμε παθολογικά, ἀνεξήγητα ἐμμένουμε καί παραμένουμε στή θέα τοῦ παντοδαπῆς λογῆς καί ρηχῆς λογικῆς, ἄσχημου, στήν ἀκρόαση τοῦ θλιβεροῦ, στή γεύση τοῦ πικροῦ, δέν ἀναφερόμαστε στά ὡραῖα χορταράκια, πού τρῶμε τήν Σαρακοστή καί ἄλλοτε, ἐνδεχομένως τά πικρά, νόστιμα καί ὑγειινά ραδίκια, ἀλλά σέ καταστάσεις τῆς ζωῆς μας, τίς διαπροσωπικές καί κοινωνικές μας σχέσεις καί θέσεις, τήν προσωπική ἐφήμερη ὅσο κι ἀθάνατη ἤ αἰώνια ζωή τῆς συναναστάσεώς μας. Καμία προκρούστειος λογική δέν μπορεῖ στήν ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, νά τεμαχίζει μέρη τῆς λίαν καλῶς δημιουργηθείσας ἀνθρωπίνης φύσεως τῶν χριστιανῶν, κανένα δίκαιο, οὐδείς κανόνας δέν ἀποκόπτει πρόσωπα, ὁμάδες προσώπων ἤ καί μέλη τοῦ ἀνθρωπίνου σώματος, ὡς τάχα ἁμαρτωλῶν, δῆθεν ρυπαρῶν, μεμαρτυμένα σκανδαλοποιῶν. Ὁ Χριστός, σταυρωθείς καί Ἀναστάς, ἔπαθε καί Ἀνέστη γιά νά σώσει ὅλο τό ἀνθρώπινο Γένος, παγγενῆ τόν Ἀδάμ, ὅλο τόν ἄνθρωπο, κάθε «ἔνθα ὁ τῶν ἑορταζόντων ἦχος ὁ ἀκατάπαυστος καὶ ἡ ἀπέραντος ἡδονὴ τῶν καθορώντων τοῦ σοῦ προσώπου τὸ κάλλος τὸ ἄῤῥητον», Εὐχαριστία μετά τή θεία Μετάληψη. 8

- 117 -

ἄνθρωπο, ὅλα τά μέλη τῆς Ἐκκλησίας, ὅλα τά μέλη τοῦ σώματός Του, τοῦ σώματός μας, ὅλου του εἶναι μας, ψυχή καί σῶμα. Θυμόμαστε σχετικῶς τίς πρωτοχριστιανικές αἱρέσεις πού ἀπέρριπταν τό ὑλικό ὡς ἀνάξιο καί ὑπερτόνιζαν μανιωδῶς φανατικά τό ἄϋλο καί πνευματικό καί τελικῶς ἔφτασαν σέ ἀκρότητες ἐπικίνδυνες καί τότε καί σήμερα καί πάντοτε. Ἡ Ἐκκλησία βέβαια ἐν Συνόδω, κανονικῶς ἐθέσπισε κανόνες ὥστε νά ρυθμίζεται ἡ ἐκκλησιαστική ζωή καί νά προστατεύονται τά δικαιώματα τῶν χριστιανῶν ἀλλά καί πάντων τῶν ἀνθρώπων στήν σωτηρία. Παράδειγμα περίτρανο ἡ Ὁσία Μαρία ἡ Αἰγυπτία. Πόσοι ἄνθρωποι τήν ἐποχή πού ἔζησε ἄραγε περίμεναν ὅτι θά ἁγιάσει, πόσοι τήν κατονόμαζαν μέλος τῆς κολάσεως, μάλιστα ἄδικα καί καταφανῶς ἐσφαλμένα, ὅπως ἐκ τῶν ὑστέρων θαυμαστῶς ἀποδείχθηκε. Σήμερα ἡ Ἐκκλησία μᾶς τιμᾶ καί μνημονεύσαμε ὅλοι μαζί ἐν ἑνί στόματι, τήν Ὁσία Μαρία τήν Αἰγυπτία, ὡς φωτοφανῆ διαχρονικῶς λαμπάδα. Θυμόμαστε τήν πολλή καί μεγάλη μετάνοιά της, θαυμάζομε τό ὁσιακό της τέλος. Ἐγκωμιάζομε τήν σωτήρια στάση τῆς ζωῆς της, ἐπαινοῦμε τήν μετάνοια, τίς προσευχές, τό θάρρος, τήν ἐλπίδα, τήν ἀποφασιστικότητα, τήν δύναμή της. Ἀντί νά παρασυρθεῖ ἀπό τό ἰσοπεδωτικό καί ἄδικο πνεῦμα τοῦ κόσμου, ἀντί νά ἀπελπιστεῖ, λαμβάνει ἀφορμή μετανοίας. Δέν ἀπογοητεύεται ἀπό τίς γνῶμες τῶν ἄλλων (τῶν κομψῶν ὑποκριτῶν) ὅτι τάχα (ή πού τάχα) εἶναι χαμένη, ἀλλά βρίσκει τήν τόλμη, θάρρος ἔχουσα τήν εὐσπλαχνία τοῦ Θεοῦ μάλλον ἤ τήν «δικαιοκρισία» τῶν ἀνθρώπων. Ἀντί νά ἐμμείνει στό κακό, ὅπως ἡ κατακριτική στάση τῆς κοινωνίας γιά τό πρόσωπό της «φυσιολογικά» ἀνέμενε, ἐκείνη ἐπιμένει ἔτη πολλά στήν ἔρημο νά ἐκζητεῖ σιωπηρά μετά παρρησίας, ἀσιγήτως, μυστικῶς, ἀθεάτως τό βέβαιον ἔλεος καί τήν δαψιλῆ χάρη τοῦ Θεοῦ. Καί σήμερα, αἰώνες μετά, δέν θυμόμαστε τίς ἁμαρτίες τῆς Ὁσίας, διότι ὁ Μέγας Βασίλειος λέει ὅτι ἡ συγχώρησις εἶναι ἡ λήθη τοῦ κακοῦ, νά ξεχάσωμε, νά ξεπεράσωμε τό κακό, νά τό ἀφήσωμε πίσω καί μάλιστα γρήγορα. Σχετικῶς ἡ γνωστή μας διήγηση τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης γιά τήν στήλη τοῦ ἄλατος ἐπιβεβαιώνει ὅτι δέν ἀξίζει καί ὅτι καθίσταται ἐπικίνδυνο γιά τήν πολύτιμη ζωή μας καί μόνο νά δοῦμε τό κακό κατάματα, δηλαδή σάν τήν μυθική Μέδουσα. Ὁ χρόνος τῆς ἐγχρόνου ζωῆς μας ἄλλωστε, ἀποδεικνύεται ἀενάως σύντομος, γιά νά σταθοῦμε ἕστω καί λίγο στό πικρό ἤ στό ἐξ ἀνεπιστασίας ἄσχημο. Φίλοι τοῦ κάλλους οἱ χριστιανοί, φίλοι τοῦ ἀληθινοῦ, τοῦ ὡραίου, τοῦ ὑψηλοῦ, ὄχι πρωτίστως αἰσθητικῶς, ἀλλά κυρίως ὀντολογικῶς, πραγματικῶς. Φιλοῦμε τόν Θεό τῶν μετανοοῦντων, προσδοκοῦμε τήν Ἀνάσταση τῶν νεκρῶν, προτιμοῦμε νά ζοῦμε τήν πρόγευση τοῦ Παραδείσου, παρά τήν - 118 -

ἐμπειρία τῆς κολάσεως. Εὐτυχῶς πού ὁ ὡραῖος μας πολιτισμός δέν χαρακτηρίζεται καθόλου ἀπό ἐκδηλώσεις ρατσιστικῆς ἤ ἄλλης τιμωρίας, ἐναντίον κανενός ἀνθρώπου, ζώου ἤ πράγματος, ἀλλά οὔτε κάν πρός τούς ἁμαρτωλούς. Διότι τά χρόνια τῆς Ὁσίας Μαρίας συναντᾶμε καλούς ἤ κακούς χριστιανούς, οἱ ὁποῖοι ἐπιλεκτικά σκανδαλίζονται μέ τόν βίο τῆς Ὁσίας, ξενίζονται γιά τήν «ἄδικη» σωτήρια της. Δέν περίμεναν δηλαδή νά σωθεῖ ἡ Ὁσία, ἀλλά ἀνέμεναν τήν τάχα ταχεία τιμωρία της εἰς τά βασανιστήρια, στίς φλόγες τῆς κολάσεως, μάλιστα ὄχι μεταφορικά, ὅπως κάποιο βασανισμό ψυχολογικό ἤ ἔμμεσο, ὡς φυλάκιση, ἀπομόνωση, ἀλλά κυριολεκτικά. Καί ἡ παγκόσμια ἱστορία ἔχει γνωρίσει δυσεξηγήτως δυστυχῶς πάμπολλα τέτοια παραδείγματα. Ἀμέτρητες ψυχές κατακρίθηκαν ἄδικα ἤ δίκαια ἤ ἀκόμη καί χωρίς δίκη, χωρίς οὐδεμία εὐκαιρία ἀπολογίας, ὡς ἔνοχες θανάτου, θανάτου ἀπό λιθοβολισμοῦ μέχρι καί ἐκείνου τοῦ σταυροῦ, τῆς extrema pena γιά τούς Ρωμαίους. Ἡ λύση, ἑπομένως, ἡ δικαία ἧταν τότε ἡ τιμωρία καί στήν περίπτωση τῆς Ὁσίας. Ἀλλά εὐτυχῶς ὁ Θεός καί Πατήρ ἡμῶν ἐν τοῖς οὐρανοῖς, δέν θέλει τόν θάνατο, τήν τιμωρία, τήν ἐκδίκηση, τήν ἐξαθλίωση, τήν ἐκκαθάριση ἤ κάθαρση τῶν ἁμαρτωλῶν, ἀλλά τήν σωτηρία πάντων. «Οὐκ ἦλθον καλέσαι δικαίους, ἀλλὰ ἁμαρτωλοὺς εἰς μετάνοιαν»9. Καί πάλιν δέν ἦλθε γιά νά κρίνει τόν κόσμο ἀλλά γιά νά σώσει τόν κόσμο, γιά νά μᾶς λυτρώσει ἀπό τά «νεκρά ἔργα», τά ὁποῖα ἀκούσαμε στό Ἀποστολικό Ἀνάγνωσμα. Ἑπομένως, παράδειγμα ὁσιακῆς ζωῆς ἡ Ὁσία Μαρία, μᾶς δείχνει διαχρονικά τό τραγικό τῆς ἀνθρώπινης ὕπαρξης, τήν δύσκολη πάλη μέ τήν σάρκα, ἐφόσον δέν τήν κατανοήσωμε, θεωρῶντας ἀληθινό δῶρο Θεοῦ τήν ζωή, τό σῶμα μας τέλειο καί λίαν καλό δημιούργημα τοῦ Θεοῦ, τό ὁποῖο μαζί μέ τήν ψυχή μας συναποτελοῦν τόν ἄνθρωπο. Ἄνθρωπος χωρίς σῶμα δέν νοεῖται εὐτυχῶς, οὔτε θεολογικῶς, ἀκόμη οὔτε ἀνθρωπολογικῶς. Τό σῶμα, τό τολμηρό ἤ τό ἄτολμο κατά τόν ποιητή, ἀνοίγει τήν δυνατότητα ἐπικοινωνίας μας καί κοινωνίας μας μέ ὅλους τούς ἀνθρώπους, μέ τά ζώα, μέ τήν φύση, συμπορεύεται, συμπονεῖ, συγχαίρει, εὐλογεῖ, εὐλογεῖται καί ἁγιάζει. Ἡ ἑρμηνεία, ἄλλωστε, στόν 62ο Ἀποστολικό Κανόνα καταμαρτυρεῖ ὅτι δέν ὑπάρχει ἁμαρτία, ἡ ὁποία μπορεῖ νά νικήσει τήν φιλανθρωπία τοῦ Θεοῦ. Ὁ Θεός «ἔκλινε» οὐρανούς, κατέβηκε στή γῆ μέ δούλου μορφή καί σκανδάλισε τους Φαρισαίους, τιμωρήθηκε «νόμιμα» καί «κανονικά», ἔπαθε ἀλλά καί ἀνέστη! Ἀνέστη γιά νά σώσει κάθε ἄνθρωπο. Χριστομιμήτως, ἑπομένως, ἔχωμε ἀμέτρητα καί ἀπαραβίαστα δικαιώματα μετανοίας. Δέν ἀξίζει νά θρη9

Μαρκ. 2, 17. - 119 -

νοῦμε, νά δειλιάζουμε, νά μεμψιμοιροῦμε, ἀλλά θαρραλέως νά συγχαίρουμε μέ τόν οὐρανό στή χαρά που γίνεται «ἐπί ἑνί ἁμαρτωλῷ μετανοοῦντι»10. Μέ γενναιότητα, μικρή ἤ μεγάλη, χωρίς μίσος, καθόλου μελαγχολικά, ἀντιμετωπίζουμε ὅσους κυκλωπικῶς βλέπουν μικροσκοπικά καί στενόκαρδα, χωρίς ἴχνος ἀπόγνωσης ξεπερνᾶμε τά πρωτοειδωμένα καί δυσθεώρητα ἀπατηλά ψέματα, τά ὁποῖα ἐξευτελίζουν τό ἀνθρώπινο πρόσωπο καί τό σῶμα. Ἀπομακρύνομε ἀπό τήν συνείδησή μας τά «νεκρά ἔργα», τίς μάταιες φλυαρίες, οἱ ὁποῖες θέλουν μάταια φορτική νά δοῦνε τήν ζωή μας. Ὑπόδειγμα Ὁσιακοῦ βίου ἡ Ὁσία, ἡ ἄσκηση τῆς ἰσάγγελης Ὁσίας, δύσκολη πραγματικά γιά νά τήν μιμηθοῦμε ἐπακριβῶς, δύσκολο νά σκάψει καί γιά ἐμᾶς, ὅταν χρειαστεῖ μετά ἀπό πολλά, πολλά χρόνια εὐχόμεθα, λάκκο κάποιο λιοντάρι, ὅπως στήν περίπτωση τῆς Ὁσίας, ἀλλά μποροῦμε οἱ ἴδιοι νά φανοῦμε δυνατοί ὡς λέοντες, παλεύοντας δικαίως καί γενναῖα ἀγωνιζόμενοι στίς ὅποιες δυσκολίες τοῦ κόσμου τούτου, μέ τήν ἀδιάψευστη ἐλπίδα στό Θεό καί στούς Ἁγίους Του. Μποροῦμε νά ἔχωμε ἀκλόνητο τήν πίστη στή θεία Του Πρόνοια, στό ἔλεος καί τήν Χάρη Του, ἀλλά καί ἐμπιστοσύνη καί συμπάθεια καί ἀγάπη ἀπέναντι στους ἀδελφούς μας, δείχνοντάς τους, κατά μίμηση τῆς θείας εὐσπλαχνίας, ἀγαθή κρίση, ἔλεος, χείρα βοηθείας, ὑλικῆς καί πνευματικῆς, ἤ ἔστω ὅ,τι καλό μποροῦμε. Μάλιστα σήμερα ὄχι ὄταν πεθάνουν, δέν εἶναι ἀνάγκη δηλαδή νά πεθάνει ὁ ἀδελφός μας γιά νά τόν ἀγαπήσωμε, γιά νά τόν συγχωρέσωμε, γιά νά τόν βοηθήσωμε, μήν περιμένωμε νά ἁγιάσει ἐπίσημα κάποιος γιά νά τόν σεβαστοῦμε, ἀλλά σήμερα ὅλοι ἔχοντες τήν βεβαιότητα τῆς ἀλήθειας ὅτι ὁ Θεός θέλει πάντας ἀνθρώπους σωθῆναι, ἄς ἀφεθοῦμε μέ ἐμπιστοσύνη στό ἔλεός Του, στή Χάρη Του, ἄς ἀφήσωμε τήν ψυχή μας στό ἀγαθό, ἄς μεταμορφώσωμε τήν ζωή μας καί τήν ζωή τῶν ἄλλων, κοινωνώντας καί μετέχοντας στήν μερίδα τῶν ἁγιασμάτων Του. Δέν ζητᾶ ἀπό ἐμᾶς σήμερα ὁ Θεός νά μεταβοῦμε στήν ἔρημο, ἐνδεχομένως νά εἶναι κατάσταση ἡ ἔρημος, ὄχι τόπος, «μόνος καί ἔρημος ἐν μέσῳ πολλῶν», ἴσως τά παιδιά μας καί σήμερα νά ἀπελπίζονται, ἄς θυμηθοῦμε καί ἄς δείξωμε τό δρόμο τῆς σωτηρίας, τῆς ἀφέσεως, ἄς ἀποδεχθοῦμε τήν ἑβδομηκοντάκις ἑπτά μετάνοια, ἄς ἀλλάξωμε πορεία πρός τά ἄνω, ἀναπυροῦντες τήν ἐλπίδα, ἄς χαροῦμε μέ τήν δυνατότητα, τήν ὁποῖα ἀνοίγει ἡ κάθε στιγμή γιά διηνεκῆ μετάνοια, βελτίωση, πρόοδο κατά Θεόν, ἀγαπητική κοινωνία, ἐπιλογή συγχωρήσεως, κατάσταση εἰρήνης, προοπτική ἁγιασμοῦ, χαρά καί προσδοκία τῆς Ἀναστάσεως. Εὐχαριστοῦμε τόν Θεό καί τήν Ἁγία Του Ἐκκλησία, πάντοτε καί ἱδιαίτερα 10

Λουκ. 15, 7. - 120 -

σήμερα, γιά τίς τόσες, ἀμέτρητες πραγματικά, εὐλογίες, τίς ὁποῖες ἀπό Θρόνου Δόξης τῆς ἐπουρανίου Βασιλείας Του στέλνει ἀφειδῶς ἐπί τῆς γῆς, ἀκατάπαυστα καί ἀμείωτα εἰς τά ἀπανταχοῦ τῆς Οἰκουμένης εὐρισκόμενα παιδιά Του! Ἡ χάρις καί τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ, ἡ πατρική, δεσποτική καί ποιητική Του ἀγάπη, δημιούργησαν τά πάντα καί συνέχουν τήν σύμπασαν κτίση, ὅλο τόν κόσμο, ὁρατό καί ἀόρατο, αἰσθητό καί νοητό, ζωοδοτοῦν ἀκούραστα καί ἀδιάκοπα τόν κατακοσμοῦν, σέ κάθε ἐποχή! Μεταξύ τοῦ πλούτου, τόν ὁποῖον κατέχομεν δικαίως καί ἀνεξαιρέτως πάντες ὡς κληρονόμοι τῆς Διαθήκης Του, τῆς Παλαιᾶς ἐκείνης ἀλλά καί τῆς Καινῆς, συγκαταλέγεται καί ὁ λειτουργικός, λατρευτικός, ὑμνολογικός καί κανονικός. Πλῆθος ἀτελεύτητων μηνυμάτων, πλειάς ἀστείρευτος, ζωηρῶς ἐκχέεται ἀπό τό Εὐαγγέλιο Του, ἀπό τό χαρούμενο δηλαδή Μήνυμά τῆς σωτηρίου ἐλπίδος, τῆς προσμονῆς καί προγεύσεως τῆς Ἀναστάσεώς Του, τῆς Ἀναστάσεώς μας. Οἱ ἱεροί Κανόνες καταλαμβάνουν δυσμέτρητες σελίδες πού γεμίζουν πληθωρικά τήν ζωή μας καί ἀποκαλύπτουν δυναμικά τήν ἄφατη καί ἔγγραφη ἐμπειρία τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ, μέ τήν ὁποία συναντᾶμε τό ἑαυτό μας καί σύνολο τόν κόσμο, βιώνοντας τήν διαρκῆ παρουσία τοῦ Ἀναστάντος Χριστοῦ. Βαθύπειροι, καί ἔμπειροί της ἐκκλησιαστικῆς καί κοινωνικῆς ζωῆς, θεολογοῦν ἀσφαλῶς μέ κατάμεστη θεανθρώπινης ἐμπειρίας ζωή. Γραμμένοι μέ πρωτότυπη ταπείνωσι, ἀναντίγραφη ἁπλότητα, θεοΰφαντη ζωηρότητα διδάσκουν τήν μετάνοια, ἀλλά πρωτίστως τήν σωτηρία. Ἐκφράζουν τήν χάρη τῆς τριαδικῆς θεότητος, προβάλουν στήν ἀνέσπερη νεότητα τῆς Ἐκκλησίας, διαρκῶς τό κάλλος τῆς ἀληθινῆς ζωῆς, τό μεγαλεῖο της εὐγνωμοσύνης, τήν τέχνη τῆς θεολογίας, διαλαλεῖ ὅτι τά πάντα πεπλήρωται φωτός Ἀναστάσιμης χαρᾶς. Τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ, μέσα στόν Παράδεισο τῆς χάριτος, συνοδεύει καί μᾶς «καταδιώκει» σελίδες τῆς ζωῆς, πλημμυρίζει ἀπό τήν ἀνοχή τῆς ἐπίμονης ἀγάπης, γεμίζει μέ ἀτελεύτητη χαρά. Κανόνες μετανοίας, κανόνες ἐσωτερικῆς ἀνάπαυσης, ἀπό ἀνατολῆς καί μέχρι δύσεως τοῦ βίου μας, ἐκφράζουν ἀψευδῶς εὐγνωμοσύνη κι εὐχαριστία, ὅσων ζοῦν μέσα στήν Ἐκκλησία τόν ἀκατάλυτο δεσμό ἀληθινῆς ἀγάπης πού κατακυριεύει τήν καρδιά. Ἡ ἐμμονή τῆς θείας πρόνοιας, ἡ εὐεργεσία Του, ἐκπορθεῖ καί τίς πιό σκληρές ἀπαιτήσεις. Ἀδιάκοπα τά τίς μετανοίας κανόνια χτυποῦν τήν λήθη, ὑπενθυμίζουν πρόσωπα καί ἀλήθειες ἐμπειρικά κι ἀλάνθαστα δοκιμασμένες, περιγράφουν τήν καινή κτίση, σάν μία ἀνέσπερη ἡμέρα, ὅπου τά πάντα πεπλήρωται φωτός. Ὅλα περιβάλλονται ἀπό ἑορταζόντων ἤχους ἀκατάπαυστους, μέ ἀπέραντη ἡδονή, καθώς καθορᾶται συνεχῶς κι ἀδιαλείπτως τό κάλλος Τοῦ τό ἄρρητον, στά ἀληθινά κι ἁγιασμένα πρόσωπα. - 121 -

Ἐναργῶς μεταφέρεται ἡ εὐλογία τῆς ἐλευθερίας, τό ὡραῖο πρότυπο, ἡ ἀφορμή τῆς τῶν πάντων ἑνότητος. Ἀτελεύτητη ἡ ἀναστάσιμη χαρά, σοφή ἡ συμβουλευτική ἀγάπη, διαρκής ἡ ὑψοποιός ταπείνωση στήν πορεία τῆς ἀναγνώσεως καί ὁπόταν φαινομενικά μας ἐγκαταλείπουν, πάλι παραμένουν ξανά χαραγμένες ἀνεξίτηλα στήν μνήμη μας αἰώνια. Ἀναδύεται παντοῦ ἡ μετάνοια καί γαλήνη. Διαλύει κάθε σύγχυση. Μέ ἀλάλητη χαρά ἐνισχύει πνευματικά καί ὑλικά. Παρηγορεῖ. Κατευθύνει εἰρηνικά ὅλους μας στήν στοργή καί τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ. Δέν δίνει συμβουλές αὐστηρές ἤ ἐπιεικεῖς, ἀλλά «ἐξέχεε τή χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος». Δέν μιλᾶ τήν γλώσσα τῆς ψυχρῆς λογικῆς, ἀλλά «ἦλθε ἄνεμος καθαρός καί δροσερός», πού παρέσυρε τά μάταια καί «ἀναζωογονεῖ τά σωθικά τοῦ κόσμου»11. Ὁ θεῖος ἔρωτας κοχλάζει σέ κάθε μεριά τους, σάν μεθυσμένοι ἀπό θεῖο ἔρωτα, μεταφέρουν στόν ἀτελεύτητο χωροχρόνο τό θεανθρώπινο εἶναι καί κατακλύζουν τόν ἀναγνώστη ἀδιάλειπτα, συνοδευόμενα «ἀπό ἐκρήξεις χαρᾶς πού ξεσποῦν στήν καρδιά του»12. Μετανοοῦντες ἀνοίγουμε τήν καρδιά, μέ θεία οἰκειότητα, μέ παιδικά χαριτωμένη ἁπλότητα, μέ ἀμείωτη ἐλπίδα, ἀποκαλύπτεται τό μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας, φανερώνεται ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ. Ὁ νοῦς χάνεται μέσα στήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, ἡ σκέψη λές καί παραβγαίνει τούς κτύπους τῆς φλεγομένης καί μή καιομένης καρδίας. Δέν πρόκειται γιά συστηματικούς κανόνες, ἀπότοκα ἐπιστημονικά, βαθύ στοχασμοῦ τάχα ἤ ἐπιπόνου καί πολυδαιδάλου σκέψεως προϊόντα, ἀλλά γιά καίρια καί ἀναπόσπαστο μέρος, μιᾶς μακρᾶς σειρᾶς θεολογικῶν ἔργων, τοῦ χρόνου τῆς μεστῆς κάλλους ζωῆς, πού ἐπιχειρεῖ εὔστοχα νά περιγράψει τήν ἀθάνατη, τήν ἀναστάσιμη ὁλόφωτη ζωή. Τροφοδοτεῖ μέ ἀγαλλίαση καί εὐφροσύνη κάθε διακονία στό μυστήριο τῆς σωτηρίας. Ἑνώνει ἀδελφικά πάντας καί ἐνδυναμώνει τήν φιλαδελφική ἑνότητα. Οἱ μετανοίας κανόνες δέν εἶναι διανοητικά κατασκευάσματα στά ράφια μίας ἤ πολλῶν βιβλιοθηκῶν, ἀλλά γέννημα ὁρμητικῆς ἀγάπης, ἀντανάκλαση θεϊκῶν καί ἀνθρωπίνων βιωμάτων. Φωτίζουν καί τήν δική μας σκέψη σήμερα, κατευθύνουν τά διαβήματά μας εἰς ὁδούς σωτηρίας, μᾶς μεταφέρουν νοερῶς θεολογικά ἄνθη, μεταμορφώνουν δραστικά καί μεταβάλλουν τήν πικρά γεύση τόσων καί τόσων ἐφήμερων ἤ καί διαρκούντων καημῶν. Κάποιος ἄνθρωπος κάποτε ἔλεγε, «Οὐδείς ἀνάγκης μεῖζον ἰσχύει νόμος»13 καί ἀπό ἐκεῖνον λαμβάνοντας ἀφορμήν ἐπιχειροῦμε σήμερα, νά π. Βασίλειος Ἰβιρήτης, Ἀπολυτίκιον. Ὅ.π. 13 Ὁ Μένανδρος,περίφημος Ἀρχαῖος Ἕλληνας ποιητής, τόν 4ο αἰῶνα. 11 12

- 122 -

γράψουμε, μετά ἀπό πολλά χρόνια χριστιανικά, ὅτι «οὐδείς σωτηρίας μεῖζον ἰσχύει νόμος». Ὡραία Κυριακή της Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, μιᾶς μικρῆς καί μεγάλης περιόδου τοῦ ἑορτολογικοῦ κύκλου τῆς Ἐκκλησίας μας, πανέμορφης ὅσο καί κατανυκτικῆς, κατάμεστος πνευματικῶν συγκινήσεων, πλούσια πραγματικά σέ «ἐδέσματα» ὑμνολογικά, παιδαγωγικά, θεολογικά, ἐκκλησιαστικά καί μάλιστα ἀμείωτης ἐντάσεως καί ποσότητος. Ἡ περί κανόνων μετανοίας ἀφορμή λόγου μπορεῖ νά ἔχει σχέση καί σύνδεση μέ τήν συνολικῶς ἐφήμερη ὅσο καί αἰώνια ζωή μας. Σήμερα μποροῦμε νά θυμηθοῦμε ξανά, δέν κοστίζει τίποτα, πώς κάθε ἄνθρωπος ἀποτελεῖ πρότυπο ἤ ἀφορμή μετανοίας. Ὁ ὁμιλῶν, ἐπί παραδείγματι, μπορεῖ νά κάνει τούς ἀκροατές νά μετανιώσουν πού τόση ὥρα τόν ἀκοῦν, χάνοντας χρόνο καί χρῆμα κατά τό «ὁ χρόνος εἶναι χρῆμα». Ὄχι ἀπίθανο νά συμβεῖ αὐτό ἤ ἔστω ἐλάχιστες οἱ πιθανότητες ἤ ἐκεῖνοι ἔστω πού δέν θά τό ὁμολογήσουν. Χαρακτηριστικά θυμᾶμαι τόν φοιτητή πού στίς ἐξετάσεις ρώτησε ἐάν πέρασε κι ἔλαβε ἀπάντηση “ὄχι, τρεῖς μόνο φορές ἦρθες στά μαθήματα” καί τότε αὐθόρμητα εἶπε, “καί αὐτές τίς μετάνιωσα”!! Ἄς προσπαθήσουμε κατά τό μέτρο τῶν δυνατοτήτων μας νά βροῦμε καί νά δοῦμε, νά συναντήσουμε τό Θεό, μέσα ἀπό τίς εἰκόνες Του στά πρόσωπα τῶν ἀνθρώπων. Ἄς σταματήσουμε ἀκολουθοῦντες τῆς Ὀρθοδοξίας τά διδάγματα νά ἀδικοῦμε τούς ἀνθρώπους, τά ζῶα, τά πράγματα. Ἄς στρέψουμε τά βλέματά μας ἄνω, πρός τόν οὐρανό, πρός τό μέλλον, πρός τό αὔριο, γιά νά δοῦμε κατάματα τήν ἀληθινή δόξα τοῦ Θεοῦ. Πόσα ἀπό αὐτά πού λατρεύουμε εἶναι μόνο ξηρά ὕλη, ὅπως αὐτήν πού λάτρευαν οἱ εἰκονολάτρες, ἄς πάψουμε νά λατρεύουμε τά φθηνά ἤ ἀκριβά εἴδωλα, τά ἄψυχα ἤ ἀκόμη καί τά ἔμψυχα εἴδωλα, ὁτιδήποτε μπορεῖ νά εἶναι γιά τόν κάθενά μας εἴδωλο. Σήμερα ἄς προβληματιστοῦμε, ἔχουμε καί χρόνο καί διάθεση ἐνδεχομένως, ἐάν καί κατά πόσο ἡ εἰκόνα τοῦ Θεοῦ, τῆς Παναγίας, τῶν Ἁγίων, ἤ ἔστω τῶν ἀδελφῶν μας βρίσκονται στήν καρδιά καί τήν σκέψη μας. Μήπως ζοῦμε κι ἐμεῖς σήμερα μία εἰκονική πραγματικότητα, καθώς τάχα εἶναι τῆς μοδός καί τοῦ συρμοῦ μόνο γιά τούς νέους μας; Μήπως βγάζουμε, ὄχι θεωρητικά ἀλλά πρακτικά, μέ τίς πράξεις καί τά ἔργα μας τούς ἁγίους, τούς ἀξίους, τούς καλούς, τό κάλλος, τήν ποιότητα, τήν ἀληθινή ζωή, τό πνεῦμα τοῦ Νόμου, τόν ἄνθρωπο καί τοποθετοῦμε στήν θέση αὐτῶν “ἰμιτασιόν” ὀρθόδοξη ζωή, ψεύτικες, φθηνές, ἀπατηλές, ἀνθρωπομορφικές, χρησιμοθηρικές εἰκόνες, τό τυπικό γράμμα τοῦ νόμου, εἰδωλολατρικές ἀντιλήψεις, μηχανικές καί ρομποτικές συμπεριφορές, ἀνούσιες, ἄσχημες καί ἀνιαρές φαρισαϊκές εἰκόνες; - 123 -

Ἄλλος μετάνοιωσε πού πῆγε ἐκεῖ, ἄλλος πού ἀγόρασε κακόψητες φασόλες, ἄλλος ἐπειδή παντρεύτηκε νωρίς, ἄλλος γιατί ἀργά τό σκέφτηκε, ἄλλος μετάνοιωσε μόνος, ἅλλον τόν ἔκαναν οἱ ἄλλοι. Ἄς κάνουμε τήν στοιχειώδη ἐνδοσκόπηση καί ἄς βελτιώσουμε ἐν μετανοίᾳ καί τήν δική μας εἰκόνα. Ποιά εἰκόνα ἔχουμε ἐμεῖς γιά ἐμᾶς καί ποιά οἱ ἄλλοι; Ποιά εἰκόνα φροντίζουμε νά δίνουμε στούς ἄλλους; Ἄς φορέσουμε εἰλικρινῶς ὅλοι ἐνδύματα μετανοίας, ἄς καθαρίσωμεν μέ τήν προσευχή καί κατά τό ἔλεος καί τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ, τήν καρδιά μας, τήν ψυχή μας, τήν πολύβουη ζωή μας, νηπτικῶς καί φιλοκαλλικῶς, ἄς ἀποβάλουμε ἐν μετανοία τό ψεῦδος, τήν κακία, τήν πονηρία, κι ἄς ἐνδυθοῦμε τόν θώρακα τῆς πίστεως, τά ὅπλα τοῦ φωτός ὄχι γιά νά πολεμήσουμε τούς ἀδελφούς μας ἀλλά γιά νά μεταμορφώσουμε τήν ζωή μας, γιά νά δώσουμε ἄν ὄχι παράδειγμα μικρῆς καί ταπεινῆς μετανοίας, ἔστω εἰλικρινῆ πρόγευσιν τοῦ Παραδείσου, ὡς ἐμπειρία τῆς Ἀναστάσεώς Του, τῆς Ἀναστάσεώς μας γιά τήν ὁποία ἤδη προετοιμαζόμαστε κατά τήν εὐλογημένη αὐτή Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Γνωρίζουμε ὅλοι, εὔχομαι μόνον ἐξ ἀκοῆς καί ἀναγνώσεως κι ὄχι ἐκ πείρας, πάμπολλες περιπτώσεις ψεύδους, πλάνης, αἱρέσεως, κακότητας, σκοταδισμοῦ κ.τ.λ., σήμερα γιορτάζουμε τήν λήξη τους, σήμερα διατρανώνεται τό τέλος τους καί ἡ ἀντικατάστασή τους ἀπό τήν ἀλήθεια, τήν δικαιοσύνη, τό φῶς. Τό δίκαιο καί τά δικαιώματα τῶν ἀνθρώπων προτάσονται τοῦ δικοῦ μας ὑποκειμενικοῦ συμφέροντος ἤ ἐκείνου τοῦ ἰσχυροῦ. Ἄς σεβαστοῦμε τά δικαιώματα τοῦ Θεοῦ καί τῶν ἀνθρώπων. Θυμούμαστε σήμερα καί εὐχαριστοῦμε ὅλους ἐκείνους πού ἀγωνίστηκαν γιά τήν μετάνοια, ἐκείνους πού προέταξαν τήν ἀλήθεια τοῦ προσωπικοῦ τους συμφέροντος, πού πίστεψαν στόν ἀληθινό Θεό καί ὄχι στά ὑλικά φτιαχτά νόστιμα συμφέροντα ὑλικά ἀγαθά. Ἱεραποστολική διάσταση λαμβάνει σήμερα, ὄχι μόνο νά δώσουμε ὑλικά ἀγαθά καί χρήματα, ἀλλά νά βροῦμε τόν ἀληθινό Χριστό, νά δοῦμε ξανά τί ὠφελεῖ καί τί ζημιώνει τήν ψυχή μας, νά θυμηθοῦμε τό Θεό, στόν οὐρανό νά ρίξουμε ξανά μία ματιά καί νά μήν εἴμαστε σκυθρωποί ὅπως οἱ νηστεύοντες... Μιλῶντας γιά κανόνες ἡ σκέψη πηγαίνει εὐλαβικά, μέ θαυμασμό καί εὐγνωμοσύνη, στό ἀέναο Σεπτό Κέντρο τῆς ὑπό τόν οὐρανόν Ὀρθοδοξίας, στό Οἰκουμενικό μας Πατριαρχεῖο, στά ὅσα πρόσφερε καί προσφέρει γιά τήν κωδικοποίηση τῶν κανόνων στήν Ὀρθοδοξία ἁπανταχοῦ της οἰκουμένης, μεταφέροντας φῶς Χριστοῦ ἐπιστηρίζοντας τούς θλιβομένους, μεταφέροντας εἰς πάντας τό μήνυμα τοῦ Εὐαγγελίου γιά ἀγάπη, μετάνοια καί συγχώρηση, ἑνότητα, εἰρήνη, ἐπαγγελόμενο τό μήνυμα τῆς Ἀνάστασης. Καί μολονότι ἀγωνίζεται τό τηλαυγές Φανάριον νά φωτίζει πάντοτε - 124 -

τούς λαούς καί τά πρόσωπα, κάποτε κατηγορεῖται ἄδικα ἀπό, συγχωρήσατε μοί τήν ἔκφραση, ἐπειδή εἶναι ρεαλιστική, ἀπό λίγους πολύ ἀνοήτους, φανατικούς, παλαιοημερολογίτας, σχισματικούς κ.τ.λ., ὅτι τάχα ὑποχωρεῖ στήν ὀρθοδοξία, ἐπειδή κάνει διάλογο μέ ἄλλες Ἐκκλησίες καί πολιτισμούς. Ἡ Ὀρθοδοξία, κατά τό εὐαγγελικό ρῆμα “ὑμεῖς ἐστε τό ἅλας τοῦ κόσμου”, δέν ἔχει τίποτα νά χάσει οὔτε νά φοβηθεῖ διαλεγόμενη, ἀντιθέτως προσφέρει νοστιμιά καί ἀξία παντοῦ καί πάντοτε. Μετανοοῦντες ἄς μήν φοβόμαστε πλέον τόν διάλογο «διότι ποτὲ ἡ ἀλήθεια δὲν ἐκινδύνευσεν ἀπὸ τὸν διάλογον»14. Νά ἔχουμε πλήρη ἐμπιστοσύνη στό Δεσπότη μας, στήν Σύνοδό μας, στή Μητέρα Ἐκκλησία μας, τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο. Ἐκεῖνοι ἁρμοδίως σέ κάθε ἐποχή δείχνουν καί θά δείχνουν τόν κανονικό δρόμο, τούς κανονικούς καί ἀφαλεῖς δρόμους ἤ τρόπου μετανοίας καί σωτηρίας, ἐκεῖνοι ὁρίζουν διαχρονικά κανονικῶς τούς κανόνες περί μετανοίας. Ἐκείνη (ἡ Μεγάλη Ἐκκλησία, τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο) «ἐκράτησεν ἀνόθευτον ἐπὶ αἰῶνας καὶ μετέδωσε καὶ εἰς τοὺς ἄλλους λαοὺς τὴν Ὀρθοδοξίαν. Αὐτὴ καὶ σήμερον ἀγωνίζεται μέσα ἀπὸ ἀντιξόους συνθήκας νὰ κρατήσῃ τὴν Ὀρθοδοξίαν ζωντανὴν καὶ σεβαστὴν εἰς ὅλην τὴν οἰκουμένην»15. Ἀναπηγάζει συνεχῶς ἡ αἴσθηση τοῦ κάλλους, τά ἐμφωλεύονται εἰς αὐτό κατά πλειάδα ὑψηλά μηνύματα ἐκκρούωσι στήν καρδιά καί τήν σκέψη συγχρόνως, μελίρρυτος συντροφιά στήν καρδιά μας, βιώνονται μένοντας ὡς γλυκυτάτη Πολίτικη γεύση στήν ψυχή μας. Ἐπιλογικά συνοψίζοντας ἤ μᾶλλον κλείνοντας, προσθέτω ὅτι ἀκολουθοῦμε καί διαφυλάττομε ἀληθῶς τούς περί μετανοίας κανόνες ἤ μᾶλλον τόν σκοπό τούς πετυχαίνομε ὅταν καί ἐφόσον μέσα στήν Ἐκκλησία ἀκολουθοῦμε τό Φῶς τοῦ Χριστοῦ, τό ὁποῖο φωτίζει καί ἁγιάζει κάθε ἄνθρωπο ἐρχόμενον εἰς τόν κόσμο. Παραμένουμε πιστοί καί ἀφοσιωμένοι στήν Ἐκκλησία μας, στό Οἰκουμενικό μας Πατριαρχεῖο, στήν πίστη μας, στήν Ὀρθοδοξία μας, στήν «κατασκευή» μας καί φύση μας, ἀκολουθοῦντες τό παράδειγμα τῶν Ἁγίων Πατέρων μας ὑπό τό οἰκουμενικό φῶς τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας κι ἔτσι μποροῦμε μέ βεβαιότητα πλέον νά βαδίζουμε κάθε στιγμή τῆς ζωῆς μας καί ἰδιαίτερα αὐτήν τή περίδο τῆς θεαρέστου Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς προκειμένου νά διανύσωμε «μέ ὑγιεία καί ἱερά κατάνυξιν τό στάδιον τῶν ἀρετῶν καί τῶν πνευματικῶν ἀγώνων τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς καί νά ἀξιωθοῦμε μαζί μέ ὅλους τους ἀνά τήν οἰκουμένην Ὁμιλία τῆς Α.Θ.Π. τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου, Κυριακή τῆς Ὀρθοδοξίας, Φανάριον 2014. 15 Ὅ.π. 14

- 125 -

εὐσεβεῖς καί πιστούς Ὀρθοδόξους χριστιανούς νά προσκυνήσουμε τά ἄχραντα πάθη καί τήν ἔνδοξον Ἀνάστασιν τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ»16. Ἄς προσέξουμε μήπως ἀκολουθήσωμε μόνο τό γράμμα κι ὄχι τό πνεῦμα τῶν κανόνων καί χτίσουμε κατά τόν ποιητή κι ἐμεῖς «Χωρίς περίσκεψιν, χωρίς λύπην, χωρίς αἰδῶ μεγάλα κ' ὑψηλά»17 τείχη τριγύρω μας ἤ γύρω ἀπό τούς ἀδελφούς μας, μήπως ἀπελπιστοῦμε ἀπό τήν τυπική καί ξηρή τήρηση νομικῶν τύπων καί ἀπελπιστοῦμε κατόπιν, καί καταφάγει τό νοῦ καί τή σκέψη μᾶς «αὐτή ἡ τύχη» πώς κλειστήκαμε τελικῶς «ἀπό τόν κόσμον ἔξω», διότι ἔχουμε ἀκόμη εὐκαιρία καί δυνατότητα «πράγματα πολλά ἔξω» νά κάμουμε. Ἄς προσέξουμε στό μικρό διάστημα τῆς ζωῆς μας, νά κερδίσουμε τήν ψυχή μας, νά σώσουμε τήν ψυχή μας, μήν μείνουμε στήν φαρισαϊκή καί τυπική τήρηση κανόνων μόνον καί χάσουμε τήν οὐσία, τήν ζωή, μή μᾶς γελάσει ἡ Φρόνηση ἡ ψεύτρα πού ἔλεγε στόν Καβάφη «Αὔριο. Ἔχεις πολύν καιρό» καί τώρα γέρος πλέον συλλογᾶται «τήν ἄμυαλή του γνῶσι καθ’ εὐκαιρία χαμένη τώρα τήν ἐμπαίζει»18. Ἄς ἀκολουθήσουμε τόν κανόνα ἤ τούς κανόνες μετανοίας σήμερα, ὄχι κάποτε ἀπροσδιόριστα στό μέλλον, ἀλλά σήμερα καί μάλιστα ἀναπαυμένοι ἤ ἐάν θέλετε κατά τόν ποιητή εὐτυχισμένοι σάν νά πρόκειται γιά τό ταξίδι τοῦ Ὀδυσσέα, νοιώθοντας στό ξεκίνημα «γερή τήν ἁρματωσιά μίας ἀγάπης, ἁπλωμένη στό κορμί του, σάν τί φλέβες ὅπου βουίζει τό αἷμα»19. Περί κανόνων μετανοίας ὁ λόγος, ἀλλά μήν ξεχνᾶμε ὅτι ἡ μετάνοια δέν εἶναι σκοπός τῆς ζωῆς μας, ὅπως καί ἡ τήρηση τῶν κανόνων μετανοίας ἤ τῶν λοιπῶν ἄλλων, ἀλλά μέσο-μέσα τά ὁποῖα καθοδηγοῦν, ὑποβοηθοῦν, συμβάλλουν στήν ἐπίτευξη τοῦ σκοποῦ τῆς ζωῆς μας, πού εἶναι ἡ σωτηρία μας. Ντεμοντέ20 σήμερα ἡ σωτηρία τῆς ψυχῆς μας, τῆς ζωῆς μᾶς συνολικά κι ὅμως τί θά καταλάβουμε τί θά καταντήσουμε στόν γιαλαντζί ψεύτικο γυάλινο κόσμο ἐάν δέν βγοῦμε ἀπό τό ἄτομό μας ἐάν δέν κοιτάξουμε κατάματα τήν ζωή καί τά πρόσωπα τῶν ἀδελφῶν μας ὡς εἰκόνων τοῦ Θεοῦ, ἐάν δέν Πατριαρχική Ὁμιλία Κυριακή Ὀρθοδοξίας ἔτους Κωνσταντῖνος Καβάφης, Ποιήματα, Τείχη, Ἀθήνα 1984. 18 Ὅ.π. 19 Γιώργος Σεφέρης, Ποιήματα, Πάνω σ’ ἕναν ξένο στίχο, Στήν Ἕλλη, Χριστούγεννα 1931, Ἀθήνα 2000. 20 Σχετικῶς κι εὐρύτερα γιά τήν «τυραννίαν τοῦ συρμοῦ (τῆς μοδός)», βλ. Μητροπολίτου Γέροντος Χαλκηδόνος Ἀθανασίου, Νεοτυραννίαι, Λόγος ἐπί Ὀνομαστηρίοις τῆς Α.Θ. Παναγιότητος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου, Φανάριον 2010. 16 17

- 126 -

ἀγαπήσωμε καί δέν ἀγαπηθοῦμε ὅπως καί ὁ Χριστός καί ἡ Ἐκκλησία μᾶς προτρέπει, ὅπως καί οἱ ἄνθρωποι εὐρύτερα κάνουν ἀνεξαρτήτως ρατσιστικῶν διακρίσεων, φυλετικῶν, ἐθνικῶν, θρησκευτικῶν, πολιτιτιστικῶν καί λοιπῶν ἄλλων. Καθώς διαβάζουμε στήν Ὁμιλία τοῦ Μεγάλου Ἀρχιδιακόνου τοῦ Οἰκουμενικοῦ μας Πατριαρχείου κ. Μαξίμου «αἱ σχέσεις μεταξύ τῶν ἀνθρώπων τείνουν νά ἀπωλέσουν τήν σωματικήν των διάστασιν καί νά εἶναι εἰκονική πραγματικότης- μία κατ’ οὐσίαν καρικατούρα»21. Ἡ σωτηρία δέν ἀγοράζεται καί δέν πουλιέται γιατί εἶναι δῶρο ἐξολοκλήρου χαρισμένο22. Μά γιά νά τήν ἀποκτήσουμε μᾶς ζητᾶ ὁ Θεός νά ἔχουμε καρδιά ταπεινή, γλυκιά, μεγάλη. Κανόνες μετανοίας μπορεῖ νά ἔχει ὁ δρόμος πρός τήν ἀνανέωσή μας, νά ἀνανοιώσουμε ξανά, ὄχι ἁπλά νέοι, ἀλλά ἄνθρωποι, ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ, τοῦ θαύματος τῆς ζωῆς, φίλοι του κάλλους τῆς Δημιουργίας Του. Κι ὁ Θεός πάντοτε εἶναι μαζί μας, ἐμεῖς ἐνδεχομένως ἀπομακρυνόμαστε ἀπό Ἐκεῖνο, τόν βγάζουμε ἀπό τήν ζωή μας, ὅπως καί τά παιδιά Του, τούς φίλους καί ἀδελφούς μας. Μέ τήν Ἀνάσταση πέφτουν καί διαλύονται οἱ πόρτες τοῦ Ἅδη, ἄς διαλύσωμε κι ἐμεῖς τίς πόρτες τῆς καρδιᾶς, τῆς ψυχῆς, τῆς ζωῆς μας, πού κλείνουν ἔξω ἑαυτούς, Θεόν καί ἀλλήλους κι ἄς ἀγαπήσωμεν Ἕνα Θεό23 καί πολλούς ἀνθρώπους. Ὁ ἴδιος ὁ Χριστός μᾶς δείχνει τό δρόμο καί τούς κανόνες ὄχι ἁπλά της μετανοίας, ἀλλά τῆς σωτηρίας, τῆς ἀναστάσεως, ὄχι γενικά καί ἀφηρημένα ἀλλά ἐντός της Ἑνότητος τῆς Μιᾶς Ἐκκλησίας, μποροῦμε νά ἐπιτύχουμε τήν προσωπική μας ἑνότητα, ψυχῆς καί σώματος, ἑνότητα ἀγαπητικής διαπροσωπικῆς κοινωνίας, ἑνότητα μέ τόν Θεό καί τήν Ἐκκλησία. Καί μποροῦμε πάντοτε νά ἔλθουμε πιό κοντά, νά ξεπεράσουμε ὅσα χωρίζουν καί μᾶς κρατοῦν μακριά, πάντοτε ἐπιδέχεται μεγαλύτερη πρόοδος στίς σχέσεις μας ὡς προσώπων24. Δέν μποροῦμε νά σωθοῦμε μόνοι μας25. Βλ. Ὁμιλία τοῦ Μ. Ἀρχιδιακόνου κ. Μαξίμου τήν Κυριακή τῆς Σταυροπροσκυνήσεως στόν Πατριαρχικό Ναό τοῦ Ἁγίου Γεωργίου, Φανάριον 2014. 22 La salvezza «non si compra e non si vende» perché «è un regalo totalmente gratuito», Papa Francesco, Messa a Santa Marta La salvezza è un regalo, 2014-03-25 L’Osservatore Romano. 23 «ἐξ ὅλης τῆς καρδίας σου καὶ ἐξ ὅλης τῆς ψυχῆς σου καὶ ἐξ ὅλης τῆς ἰσχύος σου καὶ ἐξ ὅλης τῆς διανοίας σου, καὶ τὸν πλησίον σου ὡς σεαυτόν», Λουκ. 10, 27. 24 «potremo sempre più avvicinarci gli uni agli altri», Kurt Cardinale Koch, Ecumenismo e Anno della Fede. 25 «Noi non possiamo salvarci da noi stessi», Papa Francesco, 2014-03-25 Radio Vaticana. 21

- 127 -

Ἐνθυμούμενος τούς λόγους τοῦ Γέροντος Χαλκηδόνος κ. Ἀθανασίου, Περί ὁρίων, «τὰ ὅρια ἀνήκουν εἰς τὴν ζωήν»26 καί Περί περιττολογίας ἀνάκρουσις, βιάζομαι νά ὁλοκληρώσω νά πάψω τήν φλυαρία ἀλλά καί νά προσθέσω μήν θεωρήσωμε ἀπό ὅσα προηγήθηκαν περιττούς τους περί μετανοίας κανόνες, ἀλλά διακρίνοντας τά ὅρια μεταξύ τύπου καί οὐσίας, δικανικοῦ καί ὀντολογικοῦ, παιδαγωγίας καί χάριτος, ἄς καταλήξουμε ἐνθυμούμενοι τά τοῦ Γέροντος Χαλκηδόνος κυροῦ Μελίτωνος Χατζῆ «στὸ βάθος μᾶς ἀναμένει τὸ δράμα, τὸ θαῦμα καὶ τὸ βίωμα τῆς Ἀναστάσεως, τὸ κατ᾿ ἐξοχὴν βίωμα τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Ἂς πορευθῶμεν πρὸς αὐτὸ τὸ ὅραμα καὶ βίωμα, ὄχι ἀσυγχώρητοι, ὄχι μὴ συγχωρήσαντες, ὄχι ἐν νηστείᾳ ἁπλῶς κρέατος καὶ ἐλαίου, ὄχι ἐν ὑποκρισίᾳ, ἀλλὰ ἐν θείᾳ ἐλευθερίᾳ ἐν πνεύματι καὶ ἀληθείᾳ»27. Σεβασμιώτατε, Ἅγιε Πρωτοσύγκελλε, σεβαστοί Πατέρες, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, αδελφαί καί καλά μας παιδιά, Εὐρισκόμενοι στό περίπτυστο τοῦτο ἱστορικό Ναό τῆς πρώτης Μητροπόλεως Κρήτης, στόν εὐρύτερο χῶρο ὅπου ὁ Ἀπόστολος Παῦλος μετέφερε τό Εὐαγγέλιο, ἐδῶ στήν ἱστορική πρωτεύουσα τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, Μητροπόλεως ὅλης τῆς Μεγαλονήσου μας, θυγατρός Ἐκκλησίας τῆς Μητρός, Ἁγίας τοῦ Χριστοῦ Μεγάλης Ἐκκλησίας, τοῦ Οἰκουμενικοῦ μας Πατριαρχείου, ἀντικρύζοντας τίς εἰκόνες τῶν Ἁγίων, τόν Ἅγιο Γεώργιο καί ὅλους τούς Ἁγίους, μνημονεύσαντες τῆς Ὁσίας Μαρίας τῆς Αἰγυπτίας τό τέλος, θυμόμαστε καί πάλι καί ξανά τό μεγάλο Θεό, τήν μεγάλη Του Πρόνοια, τήν μεγάλη Του κληρονομιά, τόν ἀμείωτο καί ἀζημείωτο ἀπό τίς κρίσεις τῶν καιρῶν καί τῶν ἀνθρώπων πλοῦτο μας, τήν πίστη, τήν ἀξία τῆς ψυχῆς μας, τήν ἀφετηρία καί τό τέλος μας, τό σκοπό τῆς ζωῆς μας. Λαμβάνομε δύναμη μέ τήν προσευχή, ἐλπίδα μέ τήν μετάνοια, θάρρος μέ τήν πίστη, νά ἀνανήψωμεν ἑνωμένοι πάντες, νά ζήσωμε μέ τήν προσδοκία καί τό δῶρο, τήν χαρά τῆς Ἀναστάσεως, προτεραιότητα θέτοντας τήν ἐλπίδα τῆς σωτηρίας μας, τήν ἔξοδο ἀπό τά χαλεπά καί τά δύσκολα, μακριά ἀπό τό κακό καί τό ἄσχημο, μεταμορφώνοντας τό χρόνο τῆς ζωῆς μας στήν Ἐκκλησία, σέ καιρό δημιουργικῆς εὐκαιρίας γιά ἀγαπητική κοινωνία, σέ δυνατότητα καλλιέργειας θεανθρώπινης σχέσεως, ἡ ὁποία μένει καί ἀντέχει στό χρόνο καί στό χῶρο.

Μητροπολίτου Γέροντος Χαλκηδόνος Ἀθανασίου, Περί Ὁρίων, Ὁμιλία στήν Ἑορτή τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν, Φανάρι 2014. 27 Μητροπολίτου Γέροντος Χαλκηδόνος κυροῦ Μελίτωνος, Ὁμιλία τήν Κυριακή τῆς Τυροφάγου, Ἀθήνα 1970. 26

- 128 -

Ὅλα τελικῶς σκεπάζονται, τά πάντα συνδέονται, συνέχονται συνεχῶς καί κατακαλύπτονται τελικῶς ἀπό τήν Χάρη καί τό Ἔλεος τοῦ Θεοῦ. Στόν ὡραῖο, μακρύ καί ἀναπόφευκτα ἤ κατ’ ἐπιλογήν δική μας ἤ τῶν ἄλλων, ὅλο περιπέτειες δρόμο μας στή Χῶρα τῶν ζώντων, ἔχομε πάντα κατά νοῦ τόν προορισμό μας, θυμόμαστε τόν Παράδεισο καί προσδοκοῦμε τήν Ἀνάσταση. Δι’ εὐχῶν Σας Δέσποτα Ἅγιε, Καλήν Ἀνάστασιν!

- 129 -

G nγιότητα καί οἱ pγιοι1 Εἰσαγωγικές Παρατηρήσεις ∆ρ. Qµµανουήλ Κ. ∆ουνδουλάκης Qπίκουρος Καθηγητής ΠΑΕΑΚ Σεβασμιώτατε Ἀρχιεπίσκοπε Κρήτης κ.κ. Εἰρηναῖε, Σεβασμιώτατε Μητροπολῖτα Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου κ. Ἀνδρέα, Πρόεδρε τῆς Ἀκαδημίας μας, Σεβαστοί πατέρες, Ἐντιμολογιώτατοι Ἄρχοντες τῆς Μεγάλης τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας, κ. Διευθυντά τοῦ Πειραματικοῦ Σχολείου Ἡρακλείου, Ἐκλεκτοί συνάδελφοι, Φοιτήτριες καί φοιτητές, Μαθητές καί μαθήτριες, Κυρίες καί κύριοι, Ἕνας ἀνήσυχος στό πνεῦμα ἔφηβος ἐπισκέφτηκε ἕνα χαρισματικό Γέροντα. Στήν πρώτη ἐπικοινωνία πού εἶχαν μεταξύ τους, ἔλαβε χώρα ὁ ἀκόλουθος διάλογος: - Πάτερ, τοῦ εἶπε ὁ ἔφηβος, μπορεῖτε νά μοῦ πεῖτε ποιός εἶναι Ἅγιος; Πῶς μπορῶ νά τόν ξεχωρίσω; Ὁ γέροντας ἀφοῦ σκέφτηκε γιά μερικά δευτερόλεπτα παρατηρώντας τό νέο, τοῦ ἀπάντησε: - Φορᾶς ἄρωμα στήν καθημερινότητά σου; - Βεβαίως, πάτερ, κάθε φορά πού θέλω νά πάω βόλτα, νά συναντήσω τούς φίλους μου, τή συντροφιά μου. - Ὡραῑα! τοῦ εἶπε ὁ γέροντας. Ὅταν διασχίζεις τό δρόμο, ἤ βρίσκεσαι μέ τούς οἰκείους σου, οἱ ἄλλοι καταλαβαίνουν ἐάν φορᾶς ἄρωμα; - Ἐννοεῖται! Ἀπάντησε ὁ ἔφηβος. - Ἄκου λοιπόν, σημείωσε ὁ γέροντας. Φαντάσου ὅτι ἡ Ἁγιότητα εἶναι σάν τό εὐῶδες ἄρωμα. Ὅποιος τή φέρει, τή διαχέει παντοῦ μέ τό πέρασμά του καί δέν εἶναι δυνατόν νά τήν κρύψει. Δηλαδή, ὅπως οἱ φίλοι σου ἀντιλαμβάνονται ὅτι φορᾶς ἄρωμα χωρίς νά τούς τό πεῖς, κατά τόν ἴδιο τρόπο Ὁμιλία πού ἐκφωνήθηκε στό πλαίσιο Ἐκδήλωσης μέ θέμα «Τοπικοί Ἅγιοι», ἡ ὁποία ἔλαβε χώρα στήν Αἴθουσα Τελετῶν τῆς Πατριαρχικῆς Ἀνώτατης Ἐκκλησιαστικῆς Ἀκαδημίας Κρήτης στίς 5/12/2017. Ἡ ἐκδήλωση πραγματοποιήθηκε μεταξύ τῆς Π.Α.Ε.Α.Κ. καί τοῦ Πειραματικοῦ Γενικοῦ Λυκείου Ἡρακλείου Κρήτης. Βλ. http://www.aeahk.gr/ joomla/index.php/drastiriotitesmen/22-ekdilwseis/179-20171205topikoiagioi. 1

- 131 -

καί ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νά διακρίνει τήν Ἁγιότητα ἐκείνου πού τή φέρει, κάτω βέβαια ὑπό ὁρισμένες προϋποθέσεις. - Ποιές εἶναι αὐτές; ρώτησε γεμάτος ἀπορία καί ἐνδιαφέρον ὁ νέος. Κι ὁ γέροντας συνέχισε: - Σκέψου τί συμβαίνει ὅταν κρυώσουμε. Πολλές φορές, λόγῳ τοῦ βαθμοῦ τῆς ἀσθένειάς μας, συντελεῖται ἀπόφραξη τῶν ἀεραγωγῶν τῆς μύτης καί "χάνεται" ἡ αἴσθηση τῆς ὄσφρησης. Αὐτό σημαίνει ὅτι ἀκόμη κι ἐάν περάσει δίπλα μας ἐκεῖνος πού φορεῖ ἄρωμα, ἐμεῖς δέν τό ἀντιλαμβανόμαστε. Ἐπίσης, γιά νά καταλάβεις ἐάν τό ἄρωμα πού φορά ὁ ἄλλος εἶναι Calvin Klein, Burbery, Bulgary, θά πρέπει νά ἔχεις κάνει κι ἐσύ χρήση τοῦ ἴδιου ἀρώματος. Κάτι ἀνάλογο συμβαίνει καί μέ τήν Ἁγιότητα. Γιά νά τήν ἀντιληφθεῖς, πρέπει νά εἶσαι πνευματικά ὑγιής καί προκειμένου νά ἀναγνωρίσεις τά σημάδια της στούς ἄλλους, πρέπει νά τήν ἔχεις βιώσει. * ** * Ἡ παραπάνω διδακτική ἱστορία φανερώνει τίς ἀκόλουθες ἀλήθειες: α. Ὅτι ἡ Ἁγιότητα προσφέρεται ἀπό τό Θεό σέ ὅλους ἀνεξαιρέτως τούς ἀνθρώπους, ὑπό ὁρισμένες προϋποθέσεις. β. Ὅτι ἐκεῖνος πού εἶναι φορέας τῆς Ἁγιότητας, δέν εἶναι δυνατόν νά τήν κρατήσει κρυφή, διότι ἐκείνη διαχέεται καί ἀγκαλιάζει ὅλη τήν κτίση καί ξεπροβάλλει σάν τίς ἀχτίδες τοῦ φωτός μέσα ἀπό τίς σχισμές καί τίς χαραμάδες. γ. Ὅτι δέν γίνεται ἀντιληπτή ἀπό ὅλους τούς ἀνθρώπους, ἀλλά ἀπαιτεῖται καί ἡ δεκτικότητα τῶν ἄλλων, καθώς ἐπίσης καί· δ. Ὅτι ὁ βαθμός ἀντίληψης τῆς Ἁγιότητας καί ἀναγνώρισης ἑνός Ἁγίου ἐξαρτᾶται ἀπό τά δικά μας αἰσθητήρια, τίς προσλαμβάνουσες πνευματικές παραστάσεις μας. Στό σημεῖο αὐτό γεννᾶται τό ἀκόλουθο ἐρώτημα: Εἶναι δυνατόν νά ὁριστεῖ ἡ Ἁγιότητα; Ἡ Ἁγιότητα, ὡς γνωστόν ταυτίζεται μέ τό Θεό, ἐφόσον μόνο Ἐκεῖνος εἶναι «κατά φύσιν» Ἅγιος. Ὅταν στή Θεία Λειτουργία διατυπώνουνε τό «Εἷς Ἅγιος, εἷς Κύριος», αὐτή ἀκριβῶς τήν πραγματικότητα διακηρύσσουμε. Γι’ αὐτό καί ἡ ρίζα τῶν λέξεων «ἁγιότητα» καί «Ἅγιος» ἐμπεριέχει τό στοιχεῖο τοῦ σεβασμοῦ, τοῦ φόβου, τῆς εὐλάβειας καί τῆς καθαρότητας2. Ὁ χαριτωμένος ἀπό τό Θεό ἄνθρωπος, ὅπως ὁ Γέροντας Ἰάκωβος ὁ Τσαλίκης τοῦ ὁποίου ἡ Ἁγιότητα διακηρύχθηκε3 πρόσφατα ἀπό τό Οἰκουμενικό μας ΠαΕ. Williger, Hagios, Untersuchungen zur Terminologie des Heiligen in der Hellenisch Hellenistischen Religionen, Giessen 1922, σσ. 5-37. Ν. Γεωργοπούλου, ὅ.π., σ. 17. 3 Γιά τήν ὀρθή ὁρολογία περί τῆς Ἁγιότητας, βλ. Σ. Παπαδόπουλος, Διαπίστωση καί διακήρυξη τῆς Ἁγιότητας τῶν Ἁγίων, ἐκδ. Τέρτιος, Κατερίνη 1990, σσ. 13-26. 2

- 132 -

τριαρχεῖο4, ἐντάσσεται στή χορεία τῶν Ἁγίων, ἐξαιτίας τῆς ἀδιάπτωτης ἀγαπητικῆς σχέσης πού ἀναπτύσσει μέ τό Χριστό. Γι’ αὐτό καί ὅσοι ἁγίασαν χαρακτηρίζονται ὡς «ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ», ἀλλά καί «φίλοι» Αὐτοῦ. Ἡ συγκεκριμένη πραγματικότητα μᾶς ὠθεῖ νά συνειδητοποιήσουμε ὅτι ἕνας γιόγκι στά Ἀνατολικά, ἐπί παραδείγματι, φιλοσοφικά συστήματα, μπορεῖ νά διαλογίζεται, νά νηστεύει, νά ἀσκεῖται, νά ἵπταται, ἀκόμη καί νά ἐπιτελεῖ θαυμαστές -κατά κοινή ὁμολογία- πράξεις, ὅμως δέν εἶναι καί δέ μπορεῖ νά θεωρηθεῖ Ἅγιος, σύμφωνα μέ τήν πίστη μας, διότι βρίσκεται ἐκτός Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καί οἱ παραπάνω πράξεις δέν ἀπορρέουν ἀπό τή σχέση του μέ τό Χριστό. Θά μπορούσαμε νά ποῦμε ὅτι ἡ Ἁγιότητα εἶναι ἕνα δῶρο τοῦ Θεοῦ πρός τόν ἄνθρωπο, μιά ἐπιβράβευση τῆς συνεχοῦς συμπόρευσης μαζί Του, μέσῳ τῶν Μυστηρίων τῆς Ἐκκλησίας. Κάθε Ἅγιος εἶναι σάν τή λαμπάδα πού κρατᾶμε τό βράδυ τῆς Ἀνάστασης καί πλησιάζουμε τόν ἱερουργό γιά νά «λάβουμε φῶς ἐκ τοῦ Ἀνεσπέρου Φωτός», δηλαδή ἀπό τό Χριστό. Κι ὅπως ἀκριβῶς ὅταν ἔρθουν σέ ἐπαφή ἡ σβηστή λαμπάδα μέ ἐκείνη τοῦ ἱερουργοῦ, ἀνάβει ἡ πρώτη καί διαχέεται τό φῶς παντοῦ, κατά τόν ἴδιο τρόπο καί ὁ Ἅγιος ἐπειδή δέν εἶναι αὐτόφωτος, δηλαδή δέν ἔχει τήν Ἁγιότητα ἀπό μόνος του, γι’ αὐτό καί τή λαμβάνει ἀπό τό Θεό, πρός τόν Ὁποῖο ἀναλώνεται «ψυχῇ τε καί σώματι». Ὡς προέκταση τῆς ἀγάπης τοῦ Ἁγίου πρός τό Θεό, ἔχουμε τό «μαρτύριο τοῦ αἵματος5», κατά τούς διωγμούς τῶν χριστιανῶν, καί τό «μαρτύριο τῆς συνειδήσεως ἤ προαιρέσεως6», τό ὁποῖο συνδέεται μέ τούς Ὁσίους, μέ ὅλους ἐμᾶς πού μαρτυροῦμε Χριστό, μέσα ἀπό τίς πράξεις τῆς καθημερινότητάς μας. Στό σημεῖο αὐτό ἴσως κάποιοι ἀπό ἐμᾶς νά ἀναρωτηθοῦν. Ἐγώ γνωρίζω ὅτι ἅγιος εἶναι ἐκεῖνος πού δέν κάνει ἁμαρτίες, πού ἔχει ἠθικό βίο, πού εἶναι κάτοχος ὑπερφυσικῶν χαρισμάτων7, πού κάνει θαύματα. Δέν ἰσχύουν Γ. Τσέτσης (Μ. Πρωτ.), Ἡ ἔνταξις τῶν Ἁγίων στό Ἑορτολόγιο, ἔκδ. Τέρτιος, Κατερίνη χ.χ., σ. 61. 5 Τό μαρτύριο ὀνομάζεται καί τελείωση, σύμφωνα μέ τόν Κλήμεντα Ἀλεξανδρέα, διότι μέσω αὐτοῦ ὁ μάρτυρας «τέλειον ἔργον ἀγάπης ἐνεδείξατο» (Κλήμης Ἀλεξανδρέας, Στρωματεῖς 4,4, PG 8, 1228B). 6 Δ. Τσάμης, Ἁγιολογία τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας, ἐκδ. Πουρναρᾶ, Θεσσαλονίκη 1999, σσ. 104-106. Πρβλ. Ἀ. Κορακίδης, Μαρτύριο καί Ἁγιότητα, τεῦχ. Β΄, ἔκδ. Ν. Παναγόπουλου, Ἀθήνα 2008 σσ. 119-121, 159-165· Π. Ὑφαντῆς, Ἡ Ἁγιότητα τοῦ Μαρτυρίου καί ἡ μαρτυρία τῆς Ἁγιότητας, ἐκδ. Πουρναρᾶ, Θεσσαλονίκη 2009, σσ. 16-17. 7 Ἰ. Ζηζιούλας (μητρ.), «Ἡ θέωση τῶν Ἁγίων ὡς εἰκονισμός τῆς Βασιλείας», Ἁγιότητα. Ἕνα λησμονημένο Ὅραμα. Ἀφιέρωμα, ἐκδ. Ἀκρίτας, Ἀθήνα 2001, σ. 39. Γιά τήν ὀρθή ὁρολογία περί τῆς Ἁγιότητας, βλ. Σ. Παπαδόπουλος, Διαπίστωση καί διακήρυξη τῆς Ἁγιότητας τῶν Ἁγίων, ἔκδ. Τέρτιος, Κατερίνη 1990, σσ. 13-26. 4

- 133 -

αὐτά; Ἡ πραγματικότητα εἶναι κάπως διαφορετική ἀπό ὅ,τι συνήθως νομίζουμε. Ἐάν ἡ Ἁγιότητα συνδέεται μέ τήν τήρηση ἠθικῶν ἀρχῶν, τότε γεννᾶται τό ἐρώτημα: γιατί κατακρίθηκε ἀπό τόν Κύριο ὁ Φαρισαῖος ἐνῶ τηροῦσε πιστά τό Νόμο καί τήν ἴδια στιγμή δικαιώθηκε ὁ Τελώνης πού ἦταν ἄδικος καί παραβάτης τῶν ἠθικῶν κανόνων; Ἡ ἀπάντηση στό παραπάνω ἐρώτημα βρίσκεται στό γεγονός ὅτι ὁ ἄνθρωπος κάνει προσπάθεια νά καθαρίσει τήν ψυχή του ἀπό ὅ,τι τόν κρατᾶ μακριά ἀπό τό Χριστό, ὅπως συμβαίνει μέ τά φυτά πού γιά νά προσλάβουν τήν ἡλιακή ἀκτινοβολία πρέπει νά εἶναι καθαρά ἀπό σκόνες. Ἐάν ὅμως ἀπουσιάζει ἡ ταπείνωση ἀπό τόν ἄνθρωπο, δέν ἐπιτυγχάνει ἀπολύτως τίποτα. Ἡ Ἁγιότητα δέν εὐδοκιμεῖ ὅπου ὑπάρχει ὁ ἐγωισμός καί ἐάν κάποιος δέν εἶναι ταπεινός8, δέν μπορεῖ νά πλησιάσει καί νά ὑποδείξει τόν Κύριο. Αὐτό συμβαίνει διότι «οἱ ἅγιοι δέν προβάλλουν τήν ἀτομικότητά τους, ἀλλά τήν ἀφανίζουν, γιά νά φανερωθεῖ ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ. Κενώνουν (ἀδειάζουν, δηλαδή) τό χῶρο τῆς ἀτομικῆς τους παρουσίας καί τόν προσφέρουν ὡς χῶρο φανερώσεώς του9», «μόνου Ἁγίου10», τοῦ Χριστοῦ. Ἡ σημασία τῆς ταπείνωσης στήν προσέγγιση τοῦ Θεοῦ καί στήν Ἁγιότητα γίνεται ἐνδεικτικά φανερή στό ἀκόλουθο περιστατικό πού καταγράφεται στό βίο τοῦ Ἁγίου Ἀντωνίου. Ὅταν ἀναρωτήθηκε ὁ Ὅσιος Ἀντώνιος, ὁ μεγάλος αὐτός ἀσκητής τῆς ἐρήμου, σέ πιό βαθμό πνευματικότητας εἶχε φτάσει, ὁ Θεός γιά νά ταπεινώσει τό λογισμό του, τοῦ ὑπέδειξε ἕνα ἁπλοϊκό ἄνθρωπο, ἕναν φτωχό μπαλωματή τῆς πόλης, ὁ ὁποῖος εἶχε πραγματική ταπείνωση καί αὐτομεμψία στήν καθημερινότητά του11. Ἡ Ἁγιότητα δέ νοεῖται ἀποκομμένη ἀπό τό Λειτουργικό βίωμα, δηλαδή τήν προσευχή, τή συμμετοχή στή Θεία Λατρεία καί κυρίως τή Θεία Εὐχαριστία. Ἔχει διατυπωθεῖ ἡ ἄποψη ὅτι ὅταν θέλεις νά καταλάβεις ἐάν κάποιος εἶναι ἅγιος, θά πρέπει νά τόν ρωτήσεις πόσο καί πῶς προσεύχεται. Βέβαια πρέπει νά σημειώσουμε ὅτι δέν ὑπάρξει Ἅγιος ὁ ὁποῖος δέ μετεῖχε στά Μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας. Ἀκόμη καί ἀσκητές, ὅπως οἱ Κρῆτες Ὅσιοι: Ἰωάννης ὁ Ξένος, Νίκων ὁ Μετανοεῖτε, Ἰωσήφ ὁ Γεροντογιάννης, καί τόσοι ἄλλοι, πού μελέτησαν οἱ μαθητές τοῦ Πειραματικοῦ καί θά μᾶς παρουσιάσουν Ἀνώνυμος, Ἀπό τόν Κῆπο τοῦ Παπποῦ, ἔκδ. Τό Περιβόλι τῆς Παναγίας, Θεσσαλονίκη 21997, σ. 34, 59. Πρβλ. Θεοκλήτου Δ. (μοναχ.), ὅ.π., σ. 219. 9 Γ. Μαντζαρίδης, Χριστιανική Ἠθική, ἐκδ. Πουρναρᾶ, Θεσσαλονίκη 41997, σ. 271. 10 «Ὅτι σύ μόνος Ἅγιος, σύ μόνος Κύριος….» (Δοξολογία). Βλ. Ἀνώνυμος, Ἐγκόλπιον τοῦ Άναγνώστου, ἐκδ. Α.Δ.Ε.Ε., ’Αθήνα 141996, σ. 61. Πρβλ. Ἰ. Ζηζιούλας (μητρ.), ὅ.π., σ. 28. 11 Θ. Χαμπάκη (Ἡγουμένης), Γεροντικό. Σταλαγματιές ἀπό τήν Πατερική Σοφία, ἐκδ. Ο.Χ.Α. «Λυδία», Θεσσαλονίκη 2017, σ. 313. 8

- 134 -

σήμερα, καταδεικνύουν ὅτι δέ νοεῖται Ἁγιότητα χωρίς τή Θεία Εὐχαριστία μέ τήν ὁποία ἑνωνόμαστε μέ τόν Χριστό καί τούς ἀνθρώπους. Συνεπῶς, ἐάν ἀπουσιάσει τό Λειτουργικό βίωμα, ὁ ἄνθρωπος δέν ἐπισκιάζεται μέ τή χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί ἡ τελειωτική πορεία του κρίνεται προβληματική. Σημειώνει ὁ Ἅγιος Συμεών ὁ Νέος Θεολόγος: «Ἡ καθαρή καρδιά δέν γίνεται ἀπό μία ἀρετή, οὔτε δύο, οὔτε δέκα, ἀλλά ὅταν μέ ὅλες μαζί κατορθωθεῖ τό τέλειο…». Καί συνεχίζει: «Μά οὔτε καί τότε μποροῦν οἱ ἀρετές μόνες τους νά κάνουν καθαρή τήν καρδιά, γιά νά πλησιάσει τό Χριστό, χωρίς τήν ἐνέργεια καί τήν παρουσία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ὅπως ἀκριβῶς ὁ χαλκιάς ἐργάζεται τήν τέχνη του μέ τά ἐργαλεῖα του, ἀλλά χωρίς τήν ἐνέργεια τῆς φωτιᾶς δέν μπορεῖ νά κατασκευάσει τό παραμικρό, ἔτσι καί ὁ ἄνθρωπος κάνει τά πάντα καί μεταχειρίζεται τίς ἀρετές σάν ἐργαλεῖα, χωρίς ὅμως τήν παρουσία τοῦ πνευματικοῦ πυρός, ὅλα μένουν ἀνενέργητα καί ἀνώφελα12». Ὡς προέκταση αὐτῆς τῆς ἀγαπητικῆς καί Μυστηριακῆς σχέσης μεταξύ Θεοῦ καί ἀνθρώπου ἀποτελεῖ καί ἡ ἀποκατάσταση τῶν σχέσεών του μέ τό συνάνθρωπο του13, ἀλλά καί ἡ συμφιλίωση τοῦ Ἁγίου μέ τήν κτίση, τό ζωικό βασίλειο. Γι’ αὐτό πολλοί Ἅγιοι14 συναναστρέφονται μέ ἄγρια ζῶα ὅπως ἀρκοῦδες, λιοντάρια, ἀκόμη καί φίδια, τά ἐξημερώνουν καί δέν φοβοῦνται μήπως βλαφθοῦν ἀπό αὐτά. Ὁ Οἰκουμενικός μας Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαῖος, σημειώνει, ὡς πρός τό ζήτημα αὐτό ὅτι: «... τά κτήνη, καί τά ἄγρια θηρία ... ἀντιλαμβάνονται … καί τιμοῦν τόν Ἅγιον ὡς βασιλέα τῆς κτίσεως, ἐπειδή ὀσμίζονται ἐν αὐτῷ τήν εὐωδίαν τοῦ ἀνακαινισθέντος ἀνθρώπου...»15. Σημειώσαμε παραπάνω ὅτι οἱ Ἅγιοι εἶναι «φίλοι του Θεοῦ» καί ὅπως ἀκριβῶς συμβαίνει στήν καθημερινότητά μας μέ τούς καρδιακούς φίλους, πού τούς ζητᾶμε κάτι πού τό ἔχουμε ἀνάγκη καί δέ μᾶς χαλοῦν χατίρι ἀλλά τρέχουν νά ἱκανοποιήσουν τό αἴτημά μας, κατά τόν ἴδιο τρόπο καί ὁ Θεός, κάθε φορά πού ἡ Θεοτόκος, ἕνας Ἅγιος, ζητᾶ ἀπό Ἐκεῖνον κάτι ἀπό ὅσα τόν παρακαλέσαμε νά λάβουμε, ὁ Χριστός δέν τοῦ χαλᾶ χατίρι, ἀλλά ἱκανοποιεῖ τό αἴτημα, ἐφόσον βέβαια αὐτό εἶναι πρός τό συμφέρον μας. Ὁ Ὅσιος Θεόγνωστος ἐπισημαίνει τήν παραπάνω πραγματικότητα ὡς ἑξῆς: «Ὑπάρχει κάποιο μυστήριο πού τελεῖται μεταξύ τοῦ Θεοῦ κι ἑνός Ἁγίου. Διότι ὅποιος ἔγινε ἄξιος τῆς ἁγιότητας, «ὑποχρεώνει τόν φιλανθρωπότατο Θεό νά Συγγραφεῖς, Φιλοκαλία τῶν Ἱερῶν Νηπτικῶν, τ. Δ΄, ἔκδ. «Τό Περιβόλι τῆς Παναγίας», Ἀθήνα 1990, σσ. 26-27. 13 Διονυσιάτης (Ἀρχιμ.), Νέος Εὐεργετινός, ὅ.π., σ. 15. 14 Κ. Ἰωαννίδης, Ἐγκόλπιο Γεροντικό τοῦ 20οῦ αἰώνα, ἐκδ. Ὀρθόδοξος Κυψέλη, Θεσσαλονίκη 2006, σ. 25-26, 51. 15 Σίμων (μον.), ὅ.π., σσ. 8-9. 12

- 135 -

τοῦ κάνει ὅ,τι θέλει»16. Ἔτσι μπόρεσε π.χ. ὁ προφήτης Ἠλίας νά κλείσει τόν οὐρανό καί νά προκαλέσει ἀνομβρία, ὁ Μωυσῆς νά σχίσει τή θάλασσα, ὁ Ἰωνᾶς νά σωθεῖ ἀπό τήν κοιλιά τοῦ θαλασσίου κήτους. Αὐτός εἶναι ὁ λόγος γιά τόν ὁποῖο ἐπιτελοῦνται θαύματα, μέ τήν ἐπίκληση τοῦ ὀνόματος ἑνός Ἁγίου. Διότι ὁ Θεός δέν «χαλᾶ χατίρι» στούς φίλους του, ἐφόσον ἐμεῖς θά ὠφεληθοῦμε ψυχικά, ἀπό τήν ἱκανοποίηση τοῦ αἰτήματός μας. Ἐπιπροσθέτως, ἐπειδή ὁ Θεός ἐπιβραβεύει τούς κεχαριτωμένους ἁγίους, γιά τή μεταξύ τους σχέση, γι’ αὐτό καί ἔχουμε ἄφθορα σκηνώματα Ἁγίων, ἀλλά καί ἱερά λείψανα πού εὐωδιάζουν, μυροβλύζουν καί ἐπιτελοῦν θαύματα. Οἱ Ἅγιοι τῆς Ἐκκλησίας μας, μάρτυρες καί νεομάρτυρες (ὅσοι δηλαδή μαρτύρησαν τήν πρωτοχριστιανική περίοδο, σέ νεότερους χρόνους, ἀλλά καί σήμερα), ὅσιοι, ἀναχωρητές καί ἱεράρχες, παρθενομάρτυρες, παιδομάρτυρες καί νήπια, αὐτοκράτορες καί γυμνίτες, στρατιωτικοί καί μίμοι, καταδεικνύουν ὅτι ὁ Θεός δέν κάνει διακρίσεις σέ ἐκείνους πού χαριτώνει. Δέν ἐξαρτᾶται ἡ Ἁγιότητα ἀπό τό φύλο, τή φυλή, τό ἀξίωμα, τήν κοινωνική θέση, -ὅπως διαπιστώνουμε καί ἀπό τούς Κρῆτες Ἁγίους, τούς ὁποίους θά παρουσιάσουν οἱ μαθητές- ἀλλά ὅλοι ἔχουμε κληθεῖ προκειμένου νά τύχουμε τῆς σωτηρίας καί τοῦ ἁγιασμοῦ. Γι’ αὐτό καί ὁ Χριστός μᾶς προτρέπει νά γίνουμε Ἅγιοι, μέ τό νά τόν μιμηθοῦμε στήν Ἁγιότητα. Στό σημεῖο αὐτό δέν πρέπει νά λησμονοῦμε ὅτι ὁ κάθε ἄνθρωπος βλέπει καί ἀναγνωρίζει στούς ἄλλους μόνο ὅ,τι γνώρισε μέ τήν πείρα γιά τόν ἑαυτό του. Αὐτό σημαίνει ὅτι γιά νά διακρίνουμε τά χαρακτηριστικά της Ἁγιότητας σέ ἕνα πρόσωπο δίπλα μας, θά πρέπει νά ἔχουμε «γεγυμνασμένα αἰσθητήρια», θά πρέπει νά ἔχουμε κι ἐμεῖς ἀσκηθεῖ σέ αὐτήν τή στάση ζωῆς, νά εἴμαστε χαριτωμένοι ἀπό τό Θεό. Διαφορετικά δέν εἶναι ἀπίθανο, ἀκόμη καί νά πλανηθοῦμε στίς ἐκτιμήσεις μας, κρίνοντας μέ βάση τό «φαίνεσθαι» καί ὄχι τό «εἶναι», ὅπως σημειώνει ὁ Ὅσιος Συμεών ὁ Νέος Θεολόγος17. * * * * Σεβασμιώτατε Ἀρχιεπίσκοπε Κρήτης κ.κ. Εἰρηναῖε, Σεβασμιώτατε Μητροπολῖτα Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου κ. Ἀνδρέα, ἐκλεκτή ὁμήγυρις, Συγγραφεῖς, Φιλοκαλία τῶν Ἱερῶν Νηπτικῶν, τ. Β΄, ἔκδ. «Τό Περιβόλι τῆς Παναγίας», Ἀθήνα 1991, σσ. 342 § 69. 17 Συγγραφεῖς, Φιλοκαλία τῶν Ἱερῶν Νηπτικῶν, τ. Δ΄, ἔκδ. «Τό Περιβόλι τῆς Παναγίας», Ἀθήνα 1990, σ. 26 § 70-71. 16

- 136 -

Δέν ἐπιθυμῶ νά σᾶς κουράσω περισσότερο. Ἀναμένω μέ πολλή χαρά ὅσα ἐνδιαφέροντα πρόκειται νά μοιραστοῦν μαζί μας οἱ μαθητές τοῦ Πειραματικοῦ Λυκείου Ἡρακλείου ἀπό τήν ἔρευνα καί μελέτη πού πραγματοποίησαν στούς βίους τῶν Κρητῶν Ἁγίων. Τήν ὥρα αὐτή ἔρχονται στή σκέψη μου οἱ στίχοι ἑνός σύγχρονου ποιητή καί πολιοῦ Ἱεράρχη τοῦ Οἰκουμενικοῦ μας Πατριαρχείου, τοῦ Μητροπολίτου Πέργης κυρίου Εὐαγγέλου, οἱ ὁποῖοι ἐλαφρῶς παραλλαγμένοι ἔχουν ὡς ἑξῆς: «Ἐσένα σκέπτομαι [Ἅγιε,], τόν ἀπόντα ἀπό πάντα τά παρόντα [κοσμικά] και … τόν ὄντα μέ τόν Πανταχοῦ Παρόντα»18.

Ε. Γαλάνης (μητρ.), «Ἐκ Φαναρίου…». Τά Ποιητικά, ἐκδ. Μίλητος, Ἀθήνα 2004, σ. 266 (Ποίημα: Πρός Μοναχόν). 18

- 137 -

Τό παιδαγωγικό πλαίσιο τοῦ πολιτιστικοῦ προγράµµατος σχολικῶν δραστηριοτήτων ΤΟΠΙΚΟΙ ΑΓΙΟΙ - ΚΡΗΤΙΚΟ ΣΥΝΑΞΑΡΙ 1 Γεώργιος Σαµουράκης, θεολόγος (M.Th., ὑπ. ∆ρ. Θ.), καθηγητής Πειραµατικοῦ ΓΕ.Λ. Gρακλείου Σεβασμιώτατε Ἀρχιεπίσκοπε Κρήτης κ.κ. Εἰρηναῖε, Σεπτέ Ποιμενάρχα μας, Σεβασμιώτατε Μητροπολῖτα Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου κ. Ἀνδρέα, Πρόεδρε τῆς Διοικοῦσας Ἐπιτροπῆς τῆς Πατριαρχικῆς Ἀνωτάτης Ἐκκλ/κῆς Ἀκαδημίας Κρήτης, Τίμιο Πρεσβυτέριο, Χριστοῦ Διακονία, Ἐντιμότατοι ἐκπρόσωποι ἀρχῶν καί φορέων τῆς Πολιτείας καί τῆς Ἐκπαίδευσης, Ἐντιμότατοι Ἄρχοντες τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, Κύριε Δημήτριε Καλυκάκη, Διευθυντά τοῦ Πειραματικοῦ ΓΕ.Λ. Ἡρακλείου, Κυρίες καί Κύριοι, καθηγητές τῆς Ἀκαδημίας καί τοῦ Σχολείου μας, Ἀγαπητοί φοιτητές, φοιτήτριες, μαθητές καί μαθήτριες, Στό πλαίσιο τῆς ἄτυπης μάθησης ἐκπονοῦνται στά σχολεῖα τῆς Δευτεροβάθμιας Ἐκπαίδευσης τά λεγόμενα Προγράμματα Σχολικῶν Δραστηριοτήτων (πολιτιστικά, περιβαλλοντικά καί ὑγείας) ὅπου μποροῦμε ἐκπαιδευτικοί καί μαθητές νά ἐπικεντρωθοῦμε σέ θέματα, ὅπως τό δικό μας, ἐκτός σχολικοῦ ὡραρίου. Ἐπιπλέον μέ ἀφετηρία τά προβλεπόμενα καί τίς δυνατότητες πού δίνει τό θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας τῶν Πειραματικῶν Σχολείων, πραγματοποιοῦμε στό Λύκειο μας δραστηριότητες, πού ἐμπλέκουν δημιουργικά καί οὐσιαστικά τους μαθητές στήν οἰκοδόμηση αὐθεντικῆς μάθησης καί προσωπικοῦ νοήματος. Σκοπός τοῦ προγράμματος μας ἦταν οἱ μαθητές καί οἱ μαθήτριες νά ἔρθουν σέ ἐπαφή μέ τήν τοπική ἁγιολογία καί τό θρησκευτικό πολιτισμό. Εἰσήγηση κατά τήν κοινή ἐκδήλωση-νεανικό ἀφιέρωμα «ΤΟΠΙΚΟΙ ΑΓΙΟΙ», πού συνδιοργάνωσαν ἡ Πατριαρχική Ἀνωτάτη Ἐκκλησιαστική Ἀκαδημία Κρήτης καί τό Πειραματικό Γενικό Λύκειο Ἡρακλείου, στό ἀμφιθέατρο τῆς Π.Α.Ε.Α.Κ., τήν Τρίτη 5 Δεκεμβρίου 2017. 1

- 139 -

Βασικό κίνητρο ἦταν ἡ διαπίστωση τῆς ἔλλειψης ἐπαφῆς τῶν νέων μέ τή γεωγραφικά καί πολιτισμικά κοντινή κουλτούρα. Ἐρέθισμα μᾶς ἔδωσαν τά σχετικά κεφάλαια, γιά τίς ἔννοιες τῆς ἱερότητας καί τῆς ἁγιότητας, στό παλαιό καί στό νέο πρόγραμμα σπουδῶν τῶν θρησκευτικῶν, ἀπ’ ὅπου ὅμως ἔλειπαν οἱ διαστάσεις πού ἀναφέραμε καί προσπαθήσαμε νά ἀναπληρώσουμε. Θεωροῦμε, ὡς ὀρθόδοξοι χριστιανοί ἀλλά καί ὡς ἐκπαιδευτικοί, ὅτι οἱ τοπικοί Ἅγιοι τῆς Ἐκκλησίας μας, μέ τήν οἰκουμενική ἀκτινοβολία τους, μποροῦν νά εἶναι ἀπλανεῖς φάροι, ὡς διδάσκαλοι καί ὡς πρότυπα ζωῆς. Ἔτσι ἀποφασίσαμε μέ τόν Διευθυντή, μετά τήν ἔγκριση τοῦ Συλλόγου Καθηγητῶν τοῦ σχολείου μας καί τοῦ ἁρμοδίου Γραφείου τῆς Δευτεροβάθμιας Ἐκπαίδευσης,2 νά ἀρχίσουμε πέρυσι (σχολ. ἔτος 2016-2017) μέ τό πρόγραμμα «Τοπικοί Ἅγιοι» καί νά συνεχίσουμε φέτος (σχολ. ἔτος 2017-2018) μέ τό «Κρητικό Συναξάρι». Ἐστιάσαμε στήν πορεία τῆς τοπικῆς Ἐκκλησίας στή γῆ τῆς Κρήτης. Ἐρευνήσαμε καί ἀναδείξαμε τά πρόσωπα διαφόρων Ἁγίων ἀπό τήν Καινή Διαθήκη ὥς τήν σύγχρονη ἐποχή. Σέ πρώτη φάση ἤλθαμε σέ ἐπαφή μέ τίς βιογραφίες τῶν Ἁγίων μέσα ἀπό βιβλιογραφική ἔρευνα. Ἰδιαιτέρως βοηθητικές, ὡς ὁδηγός μας, ὑπῆρξαν οἱ ἐκδόσεις καί οἱ ἰστοσελίδες τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου καί τῶν Ἱερῶν Μητροπόλεων τοῦ νησιοῦ μας. Ἐρευνήσαμε τίς βιογραφίες τῶν Ἁγίων Τίτου, Δέκα Μαρτύρων, Μύρωνος, Ἀνδρέα Κρήτης, Μηνᾶ, Εὐτυχίου, Εὐτυχιανοῦ καί Κασσιανῆς, Ἀθανασίου Πατελάρου, Γερασίμου Παλλαδά, Μελετίου Πηγᾶ, Μεθοδίου Νιβρίτου, Παρθενίου καί Εὐμενίου, Ἰωσήφ Γεροντογιάννη, Ἰωάννου τοῦ Ξένου, Νικηφόρου Φωκᾶ καί Νίκωνος τοῦ Μετανοεῖτε, Μαρίνης, Μαρίας τῆς Μεθυμοπούλας, Νικηφόρου τοῦ Λεπροῦ, Τεσσάρων Νεομαρτύρων. Θά παρατηρήσατε ὅτι ὑπάρχει ἀντιπροσωπευτικότητα διαφόρων διαστάσεων (τοπική, φύλου, ἰδιοτήτων), ἐνῶ ἡ προοπτική εἶναι νά ἐπεκταθοῦμε καί σέ ἄλλα πρόσωπα. Σέ δεύτερη φάση θά ἐπισκεφτοῦμε χώρους θρησκευτικοῦ ἐνδιαφέροντος, τόπους μαρτυρίου καί ἀσκήσεως τῶν Ἁγίων, Ναούς καί προσκυνήματα (Βόννη, Καλοί Λιμένες, Γόρτυνα, Ἁγιοφάραγγο, Ἀστερούσια, Καψᾶς, Κίσαμος) πού διασώζουν τήν ἐπίδραση τοῦ χριστιανισμοῦ στήν περιοχή γιά τήν ἀπόκτηση προσωπικοῦ βιώματος τῶν μαθητῶν καί θά προχωρήσουμε στήν καταγραφή καί ἀνάδειξη τῶν μνημείων. Ἐλπίζουμε σέ μιά τρίτη φάση νά δοῦμε τήν τιμή τῶν Κρητῶν Ἁγίων ἐκτός τῆς Νήσου μας, ὥστε νά ἀντιΓιά τή συνεργασία τῆς ἀλλά καί γιά τή σημερινή παρουσία της, εὐχαριστοῦμε τήν ὑπεύθυνη τοῦ Γραφείου κ. Ἀγγελική Ζαχαράτου. 2

- 140 -

ληφθοῦμε τήν ἀκτινοβολία τους, τήν Οἰκουμενικότητά τους καί νά ἀναδείξουμε δεσμούς μέ ἄλλα πρόσωπα καί τόπους. Ὥς τώρα μικρά δείγματα τῆς ἐργασίας, τῶν εὐρημάτων καί τῶν φωτογραφιῶν, τῶν παιδιῶν παρουσιάστηκαν στήν ὁλομέλεια τοῦ προγράμματος, στήν Ἱερά Ἀρχιεπισκοπή Κρήτης μέ ἀφορμή τήν ἑορτή τῶν Ἁγίων Τριῶν Ἱεραρχῶν καί στήν Λεμεσό τῆς Κύπρου στό πλαίσιο τῆς ἀδελφοποίησης τοῦ σχολείου μας μέ τό Λύκειο Ἀποστόλων Πέτρου καί Παύλου. Σήμερα θά γίνουμε κοινωνοί τῆς γνώσης πού ἀποκομίσαμε ἀλλά θά χαροῦμε καί πρόσφατα προϊόντα του κόπου τῶν μαθητῶν. Οἱ πρῶτοι πέντε θά μοιραστοῦν μαζί μας τήν ἐμπειρία τους ἀπό τή συμμετοχή στό πρόγραμμα πέρυσι, ἐνῶ οἱ τρεῖς ἑπόμενοι θά παρουσιάσουν ἐπιλεγμένες ἐργασίες πού ἐκπονήθηκαν στό πλαίσιο τοῦ φετινοῦ ἔτους. Εὐχαριστοῦμε τήν Πατριαρχική Ἀνωτάτη Ἐκκλησιαστική Ἀκαδημία Κρήτης (Π.Α.Ε.Α.Κ.) καί ὅλα τά πρόσωπα πού τή διακονοῦν, πού μᾶς ἔδωσαν τήν εὐλογημένη εὐκαιρία τῆς συνάντησης καί τῆς κοινωνίας μεταξύ μας στό φιλόξενο χῶρο της καί ἐλπίζουμε στή διεύρυνση τῆς συνεργασίας μας.

- 141 -