εν Εσόπτρω - Τεύχος 47

“...βλέπομεν γάρ ἄρτι δι΄ἐσόπτρου ἐν αἰνίγματι, τότε δέ πρόσωπον πρός πρόσωπον. ἂρτι γινώσκω ἐκ μέρους, τότε δέ ἐπιγνώσομαι καθώς καί ἐπεγνώσθην...” (Α΄ Κορ. 13, 12)

Τριμηνιαία περιοδική ἔκδοση Ἱερᾶς Μητροπόλεως Γορτύνης καί Ἀρκαδίας Ἰανουάριος - Φεβρουάριος - Μάρτιος 2018

ΤΕΥΧΟΣ 47

Περιεχόμενα σελ. 3 Συναξάρι: Ὁσ. Ἀλέξιος ὁ ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ. σελ. 5 Περί ἱπταμενο - οἰκολογίας, τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Γέροντος Χαλκηδόνος κ. Ἀθανασίου. σελ. 7 Ἐκκλησία Κρήτης: Ἐγκύκλιος τῆς Ἱερᾶς Ἐ. Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης. σελ. 10 Ὁ 21ος αἰῶνας θά κρίνει ἄν θά συνεχίσει νά ὑπάρχει μέλλον γιά τόν Ἑλληνισμό..., τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακαρίου. σελ. 12 Μή κατακρίνειν, τοῦ π. Γεωργ. Δομπαράκη. σελ. 14 - 17 Tό μάτιασμα, ἀπαλλαγή ἀπό τίς προλήψεις, τά ὄνειρα, τά ὁράματα, ἀπό ἔκδοση τῆς Ἱ. Μητροπόλεως Ἀργολίδος. σελ. 18 Οἱ σχέσεις Κράτους Ἐκκλησίας ὡς ἀντικείμενο ρυθμίσεως τοῦ Συντάγματος καί τό πρόβλημα τῆς ἀπορυθμίσεώς τους, τοῦ κ. Σωτηρίου Ρίζου. σελ. 26 "Μέ ἐνδιαφέρον γιά τούς νέους", Ἡ μοναξιά, τοῦ Ἀρχιμ. Αἰμιλιανοῦ Σιμονοπετρίτη. σελ. 27 "Μαζί μέ τούς γονεῖς", Πολύ προσευχή καί λίγα λόγια στά παιδιά, τοῦ Ἁγ. Πορφυρίου τοῦ Καυσοκαλυβίτου. σελ. 28 Ἀνάβαση, τοῦ Μητροπολίτου Σουρόζ, Ἀντωνίου Μπλούμ. σελ. 29 Πολιτιστικό Κέντρο: Κέντρο Τουριστικῆς Πληροφόρησης Μεσαρᾶς, 3ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΓΟΡΤΥΝΑΣ. σελ. 32 Πολιτιστικό Κέντρο: Ἀπό τή Χριστουγεννιάτικη ἐκδήλωσή μας. σελ. 34 Πολιτιστικό Κέντρο: Ἀπό τή Σχολή Γονέων, Διανομή τροφίμων κατά τά Χριστούγεννα 2017, ἀπό τόν Ἱ. Μ. Ν. Ἁγ. Γεωργίου Μοιρῶν, Μαθητές τοῦ Λυκείου, Γυμνασίου καί Β΄ Δημοτ. Σχολείου Μοιρῶν, προσέφεραν τρόφιμα στήν Τράπεζα Τροφίμων τοῦ Ἱ. Μ. Ν. Ἁγ. Γεωργίου Μοιρῶν. σελ. 35 Ἀπό τή Χριστουγεννιάτικη ἐκδήλωση τοῦ Δημοτικοῦ Σχολείου Καπαριανῶν καί τοῦ Κατηχητικοῦ Σχολείου Ἐνορίας Καπαριανῶν Βοηθεῖστε τό φιλανθρωπικό ἔργο τῶν Ἐνοριῶν τῆς Ἱ. Μητροπόλεώς μας καί τῶν Τραπεζῶν Τροφίμων Συνδράμετε τό ἔργο τῶν Συσσιτίων τοῦ Ἱ. Μ. Ν. Ἁγ. Γεωργίου Μοιρῶν καί Ἁγ. Τίτου Τυμπακίου. Ἐξώφυλλο: Εἰσόδια τῆς Θεοτόκου, ἀπό τοιχογραφίες Ἱ. Μετοχίου Παναγίας Καρδιώτισσας Βώρων, τῆς Ἱ. Μονῆς Βροντησίου. Ὀπισθόφυλλο: Καθολικό Ἱ. Μετοχίου.

2 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

Ἐν Ἐσόπτρῳ Τριμηνιαία ἔκδοση: Τμήματος ἐκδόσεων Πολιτιστικοῦ Κέντρου - Ἐπικοινωνιακοῦ καί Μορφωτικοῦ Ἱδρύματος Ἱ. Μητροπόλεως Γορτύνης καί Ἀρκαδίας Συντακτική ἐπιτροπή: Ὁ Μητροπολίτης Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακάριος καί οἱ Πρεσβ. Χαράλαμπος Παπαδόπουλος, Χαράλαμπος Κοπανάκης Ἐπικοινωνία: Μητροπόλεως 9, 70400 Μοῖρες,τηλ. 2892022208, φάξ 28920 24804, email: info@imga.gr Σχεδίαση περιοδικοῦ: Ὁ Μητροπολίτης Ἐκτύπωση: «Τυποκρέτα», ΒΙ.ΠΕ. Ἡρακλείου

Ραδιοφωνικός Σταθµός Ἱερᾶς Μητροπόλεως Γορτύνης & Ἀρκαδίας

« Ὁ Εὔδιος Λιμήν» 101,9 F M Τό παρόν ἔντυπο ἐκδίδεται ἀπό τό Ἐπίσημο Δελτίο τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης “Ἀπόστολος Τίτος’’ καί διατίθεται δωρεάν.

ΣΥΝΑΞΑΡΙ

Ὅσιος Ἀλέξιος ὁ ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ Ἑορτάζει, στίς 17 Μαρτίου.

Ὅσιος Ἀλέξιος ὁ ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ τοιχογραφία ἀπό τόν Ἱ. Ν. Παναγίας τῆς Ἐνορίας Καπετανιανῶν, 15ου αἰ.

Ὁ

σίου Ἀλεξίου, τοῦ ἀνθρώπου τοῦ Θεοῦ. Αὐτός εἶναι ὁ ἀκριβής τίτλος, μέ τόν ὁποῖο ἔμεινε στή μνήμη καί τήν παράδοση τῆς Ἐκκλησίας ὁ ὅσιος Ἀλέξιος ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ. Ὁ ἄνθρωπος, πού ἔζησε μόνο γιά τόν Θεό, ἄγνωστος μέσα στούς ἀνθρώπους, ἀκόμα καί στούς πιό δικούς του. Ὁ βίος καί ἡ πολιτεία τοῦ ἁγίου Ἀλεξίου μόνο σάν μυθιστόρημα μπορεῖ νά φανεῖ σέ ὅσους δέν μποροῦν νά ἐξηγήσουν βαθύτερα τήν ἄσκησή του. Πολύ περισσότερο πού ὁ ἅγιος Ἀλέξιος δέν ἔφυγε στήν ἔρημο, συντροφιά μέ τά ἀγρίμια, ἀλλά ἔζησε μέσα στούς ἀνθρώπους, κρατῶντας τελείως ἄγνωστο τόν ἑαυτό του. Γεννήθηκε στή Ρώμη ἀπό πατέρα γερουσιαστή καί μητέρα ἀριστοκράτισσα.

Ἀλλ’ αὐτά βέβαια δέν εἶχαν καμιά σημασία γιά τόν Ἀλέξιο. Ὅταν ἦλθε σέ ἡλικία, γιά νά μή δυσαρεστήσει τούς γονεῖς του, δέχθηκε νά νυμφευθεῖ. Ἀλλά τήν τελευταία στιγμή, ἀμέσως μετά τόν γάμο, παράτησε τή νύμφη καί ἔφυγε. Μπῆκε σ’ ἕνα πλοῖο καί πῆγε στήν Ἔδεσσα τῆς Συρίας. Ἐκεῖ ντύθηκε φτωχικά κι ἔκανε τό ζητιάνο. Συνήθιζε νά κάθεται ἔξω ἀπό τήν Ἐκκλησία, κάτω ἀπό μία εἰκόνα τῆς Παναγίας. Μία ἡμέρα, περνῶντας ἀπό κεῖ ἕνας ἱερέας, εἶδε νά λαμποκοπᾶ ἡ εἰκόνα κι ἄκουσε μία φωνή νά τοῦ λέγει· «Ἑτοιμάστε κάπου νά μείνει τοῦτος ὁ φτωχός δοῦλος μου». Αὐτό ἔγινε γνωστό στήν πόλη, κι ὅλοι ἔτρεχαν γιά νά δοῦν τό φτωχό ζητιάνο. Τότε ὁ Ἀλέξιος, γιά νά γλυτώσει ἀπό τόν κόσμο, ἔφυγε πάλι καί χάθηκε. Μπῆκε σ’ ἕνα πλοῖο γιά νά πάει στήν Ταρσό, μά ἡ τρικυμία, πού σηκώθηκε στή θάλασσα, παρέσυρε τό πλοῖο καί τό ἔφερε στίς ἀκτές τῆς Ἰταλίας. Ἔτσι ὁ Ἀλέξιος, βρίσκεται πάλι στή Ρώμη. Μία μέρα συναντᾶ στόν δρόμο τόν πατέρα του. Ἐκεῖνος δέν τόν ἀναγνώρισε κι ὁ Ἀλέξιος τοῦ ζητάει κάπου νά μείνει σέ μία γωνιά τοῦ ἀρχοντικοῦ του. Ὁ πατέρας, πονεμένος πού εἶχε χάσει τό παιδί του, δέν τοῦ ἀρνήθηκε· τόν ἔβαλε λοιπόν νά μείνει σ’ ἕνα μικρό δωμάτιο κάτω ἀπό τή σκάλα τοῦ σπιτιοῦ του καί τόν παρακάλεσε νά προσεύχεται γιά τό γυρισμό τοῦ χαμένου παιδιοῦ του. Δεκαεπτά χρόνια ἔμεινε ὁ ἅγιος Ἀλέξιος κάτω ἀπό τή σκάλα τοῦ πατρικοῦ του σπιτιοῦ, ὁλωσδιόλου ἄγνωστος ἀπ’ ὅλους. Ἔμπαιναν κι ἔβγαιναν οἱ γονεῖς Ἐν Ἐσόπτρῳ | 3

Συναξάρι: Ὅσιος Ἀλέξιος ὁ ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ

του κι ἡ γυναίκα του, κλαμένοι γιά τόν ἄνθρωπό τους, πού τόν εἶχαν χάσει χωρίς νά μποροῦνε νά μάθουν πού βρίσκεται. Ἔμπαιναν κι ἔβγαιναν οἱ ὑπηρέτες κι ἔβλεπαν περιφρονητικά τόν φτωχό ζητιάνο. Ὁ ἅγιος σιωπᾶ καί κλαίει κι αὐτός μέσα του, καί γιά τήν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ πνίγει τήν ἀγάπη του, γιά τά πιό δικά του πρόσωπα. Ὁ Θεός, ὅταν ἦλθε ὁ καιρός, τοῦ φανέρωσε τήν ἡμέρα τῆς θανῆς του καί τοῦ εἶπε νά γράψει σ’ ἕνα χαρτί τό ὄνομά του. Ὅταν οἱ γονεῖς τοῦ τόν βρῆκαν νεκρό, διάβασαν στό χαρτί πού κρατοῦσε στά χέρια του· «Ἐγώ εἶμαι τό παιδί σας ὁ Ἀλέξιος»! Στήν πρός Ἑβραίους ἐπιστολή, ἐκεῖ πού ὁ Ἀπόστολος ὁμιλεῖ γιά τούς ἁγίους τοῦ Θεοῦ καί γιά τά κατορθώματα τῆς πίστης, λέγει σέ μία στιγμή· «ὧν οὐκ ἦν ἄξιος ὁ κόσμος». Αὐτό θά πεῖ πώς ὅλος ὁ κόσμος δέν ἀξίζει ὅσο ἡ πίστη κι ἡ θυσία τῶν ἁγίων. Κι ὄχι μόνο δέν ἀξίζει, ἀλλά καί δέν μπορεῖ νά καταλάβει ὁ κόσμος καί νά ἐκτιμήσει τήν αὐταπάρνηση καί τό ἡρωϊκό ἔργο τῶν ἁγίων. Πολύ περισσότερο στόν καιρό μας, πού ἐπιτυχία καί κατόρθωμα θεωρεῖται τό ὑλικό κέρδος κι ἡ αἰσθησιακή ἀπόλαυση.

Σ

Τέτοιες πράξεις, σάν κι αὐτή τοῦ ἁγίου Ἀλεξίου, ἐμεῖς δέν τίς καταλαβαίνομε· κι ὄχι μόνο τοῦτο, μά καί τίς εἰρωνευόμαστε καί τίς καταδικάζομε. Ὁ ἅγιος Ἀλέξιος θέλησε νά εἶναι ἀπόλυτα συνεπής πρός ὅσα ὁ Ἰησοῦς Χριστός λέγει στά Εὐαγγέλια γιά τέλεια ἀποταγή καί ταπείνωση. Στό παράδειγμα τοῦ ἁγίου Ἀλεξίου ὑπάρχει ἀπροσμέτρητο πνευματικό βάθος καί θεῖος ἔρωτας, πού νικάει κάθε ἄλλη ἐπίγεια σχέση καί ἀγάπη. Τέτοιες πράξεις, ἄν δέν μποροῦμε νά τίς μιμηθοῦμε, δέν εἶναι ὅμως λίγο νά τίς θαυμάζουμε. Ἀλλά καί νά λυπούμαστε, γιατί ἐμεῖς δέν ἔχομε τήν ὑπομονή καί τήν πίστη τῶν ἁγίων. Γι’ αὐτό ἡ Ἐκκλησία ἑορτάζει καί τιμᾶ τούς ἁγίους, γιά νά μᾶς δίνει εὐκαιρίες νά εἴμαστε πάντα μαζί τους. Ἐκεῖνοι εἶναι οἱ φίλοι τοῦ Χριστοῦ καί οἱ εὐεργέτες μας, κι ἐμεῖς μέ τήν εὐχή καί τήν πρεσβεία τους ζητοῦμε ἀπό τόν Θεό, «ἵνα καί τῶν τῆς δόξης στεφάνων αὐτοῖς κοινωνήσωμεν». Ἀμήν. (Μητροπολίτου Σερβίων καί Κοζάνης Διονυσίου, «Εἰκόνες ἔμψυχοι»). Πηγή: fdathanasiou.wordpress.com •

Τράπεζα ρουχισμοῦ, βοηθεῖστε τό ἔργο της

τήν Ἐνορία Ἁγ. Ραφαήλ Μοιρῶν λειτουργεῖ τράπεζα ρουχισμοῦ, ἀπό τήν ὁποία διανέμεται ρουχισμός πρός ἔχοντας ἀνάγκη συνανθρώπους μας. Ἄν ἔχετε καθαρά καί σέ καλή κατάσταση εἴδη ρουχισμοῦ πού δέν σᾶς χρειάζονται, μπορεῖτε νά τά δωρήσετε στήν τράπεζα ρουχισμοῦ τῆς Ἐνορίας Ἁγ. Ραφαήλ Μοιρῶν. Πληροφορίες: π. Νεκτάριος Χουστουλάκης, Ἐφημέριος Ἐνορίας Ἁγ. Ραφαήλ Μοιρῶν, τηλ. 6988119688. •

Ε

Τράπεζα αἵματος, μέ τό αἷμα δίνουμε ζωή

ἶναι γνωστή ἡ ἀνάγκη γιά τήν ἀναζήτηση αἵματος. Ἡ Ἐνορία Ἁγ. Ραφαήλ Μοιρῶν λειτουργεῖ τράπεζα αἵματος πρός ἀσθενεῖς πού ἔχουν ἀνάγκη ἀπό αἵμα. Ἡ Τοπική Ἐκκλησία εὐχαριστεῖ, ὅλους ἐκείνους, πού δίνουν αἷμα στήν τράπεζα αἵματος τῆς Ἐνορίας Ἁγ. Ραφαήλ Μοιρῶν. Πληροφορίες: π. Νεκτάριος Χουστουλάκης, Ἐφημέριος • Ἐνορίας Ἁγ. Ραφαήλ Μοιρῶν, τηλ. 6988119688. Βοηθεῖστε τό ἔργο αὐτό.

4 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

Ε Κ ΦΑ Ν Α Ρ Ι Ο Υ

Περί ἱπταμενο - οἰκολογίας

τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Γέροντος Χαλκηδόνος Ἀθανασίου ...ἓν ταξίδιον μετ᾽ ἐπιστροφῆς Βερολῖνον - Νέα Ὑόρκη παράγει 6.530 κιλὰ Co2 καὶ μία πτῆσις μετ᾽ ἐπιστροφῆς Λονδῖνον - Φλώριδα ἐκπέμπει τόσον Co2 ὅσον ἡ μέση μετακίνησις μετ᾽ αὐτοκινήτου εἰς ἓν ἔτος! Καὶ ἐπειδὴ αἱ ἐκχύσεις αὐταὶ πραγματοποιοῦνται εἰς μέγα ὕψος, προκαλοῦν ἰσχυρῶς τὸ κλίμα θερμοκηπίου (ἄνω τῶν 14%)...

Ὡ

ς γνωστόν, ἡ μόλυνσις τοῦ περιβάλλοντος ἀποτελεῖ ἓν τῶν κατ᾽ ἐξοχὴν χαινουσῶν καὶ μεγάλων πληγῶν τῆς ἐποχῆς μας. Καὶ τὰ αἴτια αὐτῆς εἶναι πολλὰ καὶ ποικίλα. Ὅμως ἐδῶ θὰ περιορισθῶμεν εἰς ἓν μόνον: Τὴν μόλυνσιν τῆς ἀτμόσφαιρας καὶ οὐχὶ μόνον, τὴν ὁποίαν προκαλοῦν τὰ ἱπτάμενα, δίκην δαιμόνων, ἀτσάλινα πουλιὰ ἰδίως τῶν ἡμερῶν μας: Τὰ ἀεροπλάνα. Οὕτως, ἐὰν ρίψωμεν ἓν βλέμμα εἰς τὰ ἀεροδρόμια τοῦ κόσμου, θὰ ἴδωμεν ἑκάστην στιγμὴν νὰ προσγειῶνται καὶ νὰ ἀπογειῶνται χιλιάδες ἀεροπλάνα, ἐνῶ ἄλλα ἵπτανται εἰσέτι ἄνω, ἀναμένοντα ἐλεύθερον χῶρον διά προσγείωσιν. Προσέτι δὲ σταθμεύουν εἰς τὰ στρατιωτικὰ ἀεροδρόμια μορφολογικὰ καί ἄλλως ἐκφοβιστικὰ μαχητικὰ ὄρνεα, ἕτοιμα δι᾽ ἀπογείωσιν καὶ καταστροφήν. Ὅταν δὲ συντρίβονται καιόμενα τὰ μεγαθήρια ταῦτα, δίδουν τὴν ἐντύπωσιν τῆς κολάσεως. Ὁπότε τὸ θέμα ἐμπλέκεται ἀμέσως μὲ τὰ ποικίλης μορφῆς καὶ διαρκῶς πολλαπλασιαζόμενα ταξίδια: τουριστικά, ἐπιχειρηματικά, ἐκπαιδευτικά, ἀθλητικά, καλλιτεχνικά, πολεμικὰ κ.ἄ. Ὅθεν τίθεται τὸ ἐρώτημα ἐὰν πρέπει

κανεὶς νὰ ἵπταται κατὰ τὰς διακοπάς; Δὲν ὑπάρχει δὲ ἀμφιβολία, ὅτι τὸ ἀεροπλάνον εἶναι τὸ πλέον ἀγαπητὸν μεταφορικὸν μέσον τῶν τουριστῶν, διότι τυγχάνει ἐφθηνότερον καὶ συχνάκις εὐνοϊκότερον ἀπὸ τὸν σιδηρόδρομον εἰς τὴν ἰδίαν ἀπόστασιν. Ἀκόμη δὲ καὶ ἀσφαλέστερον. Ὅμως τοῦτο ἐκπέμπει μίαν τεραστίαν ποσότητα διοξειδίου τοῦ ἄνθρακος (Co2). Ἐπὶ παραδείγματι: ἓν ταξίδιον μετ᾽ ἐπιστροφῆς Βερολῖνον - Νέα Ὑόρκη παράγει 6.530 κιλὰ Co2 καὶ μία πτῆσις μετ᾽ ἐπιστροφῆς Λονδῖνον - Φλώριδα ἐκπέμπει τόσον Co2 ὅσον ἡ μέση μετακίνησις μετ᾽ αὐτοκινήτου εἰς ἓν ἔτος! Καὶ ἐπειδὴ αἱ ἐκχύσεις αὐταὶ πραγματοποιοῦνται εἰς μέγα ὕψος, προκαλοῦν ἰσχυρῶς τὸ κλίμα θερμοκηπίου (ἄνω τῶν 14%). Βεβαίως ὑπὸ ὁρισμένους ὅρους εἶναι συγνωστὸν νὰ ταξιδεύει τις ἀεροπορικῶς. Ἡ προστασία ὅμως τοῦ κλίματος εἶναι ἀναμφιβόλως ἓν ἐπιχείρημα κακὸν δι᾽ αὐτό. Ἀλλὰ τὸ νὰ ἀποφεύγει τις τὰ ἀεροπορικὰ ταξίδια, θὰ εἶχεν εὐρείας συνεπείας διὰ τὴν οἰκονομίαν καὶ τὸν τουρισμόν, τὸν ὁποῖον ὁ Πατριάρχης Ἀθηναγόρας Α΄ ἐθεώρει ὡς ἐλπίδα τοῦ μέλλοντος. Εἰς ἀρκετὰς δηλαδὴ χώρας, Ἐν Ἐσόπτρῳ | 5

Ἐκ Φαναρίου: Περί ἱπταμενο - οἰκολογίας

αἱ ὁποῖαι ζοῦν ἐξ αὐτοῦ, θὰ κατεστρέφετο ἡ λαϊκὴ οἰκονομία, ὁπότε οἱ πληθυσμοὶ στρέφονται καὶ εἰς ἄλλας πηγὰς ἐμπορίου (ἐξαγωγὴ κρέατος, οὐρανίου κ.λ.π.). Ἐνδιαφέροντας πολιτισμοὺς καὶ φυσικὰ θέατρα δὲν θὰ ἠδύνατο πλέον νὰ βιώσει μὲ τὰ ἴδια του τὰ μάτια ὁ ἄνθρωπος. Ὡσαύτως καὶ ἡ ἀλληλοκατανόησις τῶν λαῶν θὰ ὑπέφερεν, ὡς συμβαίνει μὲ τοὺς πολιτισμοὺς τῆς Ἀφρικῆς, τῆς Ἀσίας καὶ Λατινικῆς Ἀμερικῆς. Τὰ ταξίδια εἰς χώρας μακρυνὰς διευρύνουν τὸν ὁρίζοντα καὶ καθιστοῦν δυνατὴν τὴν ἐμπειρίαν τοῦ "διαφέροντος". Καὶ τοῦτο εἶναι τὸ καλλίτερον μέσον κατὰ τοῦ ρατσισμοῦ καὶ τῆς ἐχθρότητος πρός τούς ξένους1. Τὰ ἀεροπλάνα ὅμως δὲν ἐπιβαρύνουν μόνον μὲ τὰ καυσαέρια τὴν ἀτμόσφαιραν. Αἱ ὑψηλαὶ θερμοκρασίαι ποὺ ἀναπτύσσονται κατὰ τὴν καῦσιν τῆς κηροζίνης συντελοῦν, ὥστε τὸ ὀξυγόνον καὶ ἄζωτον τοῦ ἀέρος νὰ ἐνώνονται εἰς ὀξείδια τοῦ ἀζώτου, τὰ ὁποῖα αὐξάνουν τὴν θερμοκρασίαν καὶ ἐπιτείνουν κατὰ 60% τὴν ἐπίδρασιν τοῦ Co2 εἰς τὴν ἀτμόσφαιραν. Προκαλοῦν τὴν ἐξολόθρευσιν τῆς στοιβάδος τοῦ ὄζοντος, καί τὴν δημιουργίαν τῆς περιφήμου ὀπῆς, διὰ τὴν ὁποίαν σήμερον τηρεῖται γενικῶς σιγὴ ἰχθύος!, καὶ ἐκπομπὰς ρύπων καὶ ἀερίων μαζῶν, αἱ ὁποῖαι δημιουργοῦν μετὰ τῆς καύσεως τὸν σχηματισμὸν τῶν ἰχνῶν συμπυκνώσεως, μὲ γνωστοτέραν τὴν "γοητευτικήν" λευκὴν γραμμὴν ποὺ ἀφήνουν ὄπισθέν των τὰ ἀεροπλάνα (νυφική οὐρὰ), καὶ ἡ ὁποία παγιδεύει ἐπιπλέον θερμότητα (40%). Ἐδῶ προσθετέα βεβαίως καὶ ἡ ἠχορύπανσις εἰς περιοχὰς κατοικησίμους πλησίον τῶν ἀεροδρομίων. Πάντως ἡ ΕΕ προσπαθεῖ 1. W. Strasdas - R. Neises, Darf man in den Urlaub fliegen?

Publik Forum ἀρ. 14 (2016) 8.

6 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

...Τὰ ἀεροπλάνα ὅμως δὲν ἐπιβαρύνουν μόνον μὲ τὰ καυσαέρια τὴν ἀτμόσφαιραν. Αἱ ὑψηλαὶ θερμοκρασίαι ποὺ ἀναπτύσσονται κατὰ τὴν καῦσιν τῆς κηροζίνης συντελοῦν, ὥστε τὸ ὀξυγόνον καὶ ἄζωτον τοῦ ἀέρος νὰ ἐνώνονται εἰς ὀξείδια τοῦ ἀζώτου, τὰ ὁποῖα αὐξάνουν τὴν θερμοκρασίαν καὶ ἐπιτείνουν κατὰ 60% τὴν ἐπίδρασιν τοῦ Co2 εἰς τὴν ἀτμόσφαιραν... νὰ λάβει μερικὰ μέτρα διὰ τὴν προστασίαν τοῦ περιβάλλοντος, ὅπως τὸν φόρον κηροζίνης, τὰ περιβαλλοντικὰ τέλη, τὴν προώθησιν εἰς ἄλλα μέσα μεταφορᾶς, τὴν βελτίωσιν τῆς ἐναερίου κυκλοφορίας καὶ τῶν κινητήρων τῶν ἀεροσκαφῶν, τὴν ἀντικατάστασιν τῆς κηροζίνης μὲ ὑδρογόνον, τὴν μείωσιν τοῦ ἀριθμοῦ τῶν πτήσεων, καὶ τῶν ἐκπομπῶν ἀερίων, τὴν καλλιτέραν ἐκμετάλλευσιν τῆς χωρητικότητος τῶν ἀεροσκαφῶν, τὴν στένωσιν τῶν θέσεων διὰ τῆς "σαρδελοποιήσεως" καὶ τοῦ μαρτυρικοῦ ἀδιαχωρήτου τῶν ἐπιβατῶν κ.ἄ. Ὅμως πάντα ταῦτα εἶναι ἀμφίβολον ἐὰν θὰ δυνηθοῦν νὰ ἀντισταθμίσουν τὴν αὔξησιν εἰς ρύπους ἐξ αἰτίας τῆς διαρκοῦς μεγενθύσεως τῆς ἐναερίου κυκλοφορίας. Κυρίως ὅμως ἀπαιτεῖται ἐπιδίωξις τῆς ἰσορροπίας μεταξὺ ἀναπτύξεως καὶ περιβάλλοντος, θυσία μέρους τῆς καταναλώσεως (ἀγαθῶν καὶ ὑπηρεσιῶν) καὶ τῆς εὐημερίας, καθὼς ἐπίσης ἡ ἔστω καὶ ἔν τισιν ἐνώτισις καὶ ὑλοποίησις τῶν ποικίλων καί μηρυκαστικῶς συνήθως ἐπαναλαμβανομένων "φληναφημάτων" τῶν διαφόρων σχετικῶν συνεδρίων καὶ ὁρισμένων ἡγετῶν τῆς ὑφηλίου ἐπὶ τῆς προστασίας τοῦ περιβάλλοντος.

• Πηγή: fanarion.blogspot.gr

ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΡΗΤΗΣ

Π

Ἐγκύκλιος τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχικῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης

ρός τούς Αἰδεσιμωτάτους Κληρικούς, τούς Ὁσιωτάτους Μοναχούς καί τόν εὐσεβῆ Λαό τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης Ἀγαπητοί ἀδελφοί, Ἡ Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, στήν Τακτική Της Συνεδρία, τῆς 10ης Ὀκτωβρίου ἐ.ἔ., ἀσχολήθηκε μέ τό Νομοσχέδιο γιά τή νομική ἀναγνώριση τῆς ἀλλαγῆς ταυτότητας φύλου καί ἀποφάσισε ὁμόφωνα, ὄχι μόνο νά κοινοποιήσει τίς θέσεις Της πρός κάθε ἁρμόδιο παράγοντα τῆς Πολιτείας, ἀλλά καί νά ἐξαπολύσει τή Συνοδική αὐτή Ἐγκύκλιο γιά τήν ἐνημέρωση τοῦ Ἱεροῦ Κλήρου, τῶν Μοναστικῶν Ἀδελφοτήτων καί τοῦ εὐσεβοῦς Κρητικοῦ Λαοῦ. Εἶναι γνωστό σέ ὅλους ὅτι ὁ Χριστιανισμός μέσα στήν πορεία του, ἀνά τούς αἰῶνες, ἀνέδειξε τή μοναδική ἀξία πού ἔχει κάθε ἄνθρωπος ξεχωριστά, μέ τίς σταθερές ἀξίες καί τά βιώματα πού ἀπορρέουν ἀπό τήν ἄσκηση τῶν χριστιανικῶν ἀρετῶν καί δή τῆς μετάνοιας. Ἡ Χριστιανική πίστη εἶναι ἐκείνη πού δίδαξε ἔμπρακτα τήν ἰσότητα καί τήν καταλλαγή μεταξύ τῶν ἀνθρώπων καί μεταξύ τῶν διαφόρων ἐθνῶν, τήν ἀξία τοῦ σώματος καί τῆς πλήρους ἑνότητάς του μέ τήν ψυχή, τήν ἐξίσωση τῆς γυναίκας μέ τόν ἄνδρα καί εἶναι ἐκείνη πού ἀγκάλιασε καί ἀγκαλιάζει τούς ἐμπερίστατους, τούς καταπιεσμένους καί τούς κάθε μορφῆς ἀδικημένους, μέχρι τούς νεόπτωχους ἀνθρώπους τῶν καιρῶν μας. Μέ τό δικό της παράδειγμα, ἀνέδειξε καί δίδαξε τά «ἀν-

...Ἡ μεταπρατική χρήση τῶν ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων, τείνει νά μεταμορφωθεῖ στούς καιρούς μας σέ ἕνα ἄχρωμο δικαιωματισμό, πού ἀγνοεῖ τό κοινό αἴσθημα καί δέν συνδράμει στήν ἀνάπτυξη τῆς ὑγιοῦς ψυχοσωματικῆς ἰσορροπίας τοῦ ἀνθρώπου... θρώπινα δικαιώματα», αἰῶνες πρίν αὐτά ἀνακαλυφθοῦν, ἀπό τούς Διεθνεῖς ὀργανισμούς. Μετά ἀπό τά παραπάνω καί σέ σχέση μέ τό Νόμο περί ἀλλαγῆς ταυτότητας φύλου, ἡ Ἱερά Σύνοδος, μέσα ἀπό τή μακραίωνη παράδοση τῆς Ἐκκλησίας, τονίζει ὅτι τά ἀνθρώπινα δικαιώματα, τά ὁποῖα δέν ἐξετάζονται ἀπό πνευματικῆς πλευρᾶς καί ἀπό ἐξειδικευμένους ἐπιστημονικούς φορεῖς καί δέν μελετοῦνται σέ βάθος ἀπό ἁρμόδια ἐρευνητικά κέντρα, χωρίς σπουδή καί μακρυά ἀπό ψηφοθηρικά ὀφέλη καί δημαγωγίες, δέν θεραπεύουν τά προβλήματα, ἀλλά ἀντίθετα τά μεγενθύνουν, μέ σοβαρές ψυχοσωματικές ἐπιπτώσεις συγχύσεως γιά τόν ἄνθρωπο. Ἡ μεταπρατική χρήση τῶν ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων, τείνει νά μεταμορφωθεῖ στούς καιρούς μας σέ ἕνα ἄχρωμο δικαιωματισμό, πού ἀγνοεῖ τό κοινό αἴσθημα καί δέν συνδράμει στήν ἀνάπτυξη τῆς ὑγιοῦς ψυχοσωματικῆς ἰσορροπίας τοῦ ἀνθρώπου. Κάθε Ἔθνος - Κράτος σαφῶς ὀφείλει νά ἐφαρμόζει τίς διατάξεις τῶν ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων, ἀλλά καί κάθε Κράτος εἶναι ἐλεύθερο νά ζεῖ, νά καλλιεργεῖ καί Ἐν Ἐσόπτρῳ | 7

Ἐκκλησία Κρήτης: Ἐγκύκλιος τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης

...Εἶναι ξεκάθαρο ὅτι ἡ Ἑλληνική Πολιτεία νομοθετεῖ, ἀλλά ὅταν αὐτό γίνεται χωρίς ἠθικούς κανόνες καί χωρίς τά ἰδεώδη τοῦ Χριστιανικοῦ καί τοῦ Ἑλληνικοῦ Πολιτισμοῦ μας, τότε τά δικαιώματα γίνονται τό προπέτασμα γιά τήν ἀνάπτυξη ἑνός ἀτέρμονος σχετικισμοῦ, χωρίς νά προάγεται ἀληθινά ἡ ζωή τῶν πολιτῶν καί δή τῶν νέων παιδιῶν τῆς Χώρας μας... νά προβάλει τή δική του ταυτότητα καί ἰδιοπροσωπεία. Γι᾽ αὐτό τά ἀνθρώπινα δικαιώματα δέν ἐφαρμόζονται μέ τόν ἴδιο ἀκριβῶς τρόπο, σέ κάθε Κράτος καί δέν ἰσχύουν μέ τόν ἴδιο τρόπο στά διάφορα Εὐρωπαϊκά Κράτη. Εἶναι ξεκάθαρο ὅτι ἡ Ἑλληνική Πολιτεία νομοθετεῖ, ἀλλά ὅταν αὐτό γίνεται χωρίς ἠθικούς κανόνες καί χωρίς τά ἰδεώδη τοῦ Χριστιανικοῦ καί τοῦ Ἑλληνικοῦ Πολιτισμοῦ μας, τότε τά δικαιώματα γίνονται τό προπέτασμα γιά τήν ἀνάπτυξη ἑνός ἀτέρμονος σχετικισμοῦ, χωρίς νά προάγεται ἀληθινά ἡ ζωή τῶν πολιτῶν καί δή τῶν νέων παιδιῶν τῆς Χώρας μας. Ἡ Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδος τῆς Ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης, διερωτᾶται, ἐν μέσῳ ἑνός περιβάλλοντος πολλῶν κοινωνικῶν προβλημάτων, ἀνεργίας, ἔνδειας καί μετανάστευσης νέων ἐπιστημόνων στό ἐξωτερικό, ποῦ ὁδηγούμαστε μέ τόν Νόμο περί δυνατότητας ἀλλαγῆς ταυτότητας φύλου καί μάλιστα ἀπό μικρή ἡλικία, ὡσάν νά ἔχουν ἐπιλυθεῖ ἄλλα φλέγοντα καί ἐπείγοντα κρατικά προβλήματα; Δέν ἀποτελεῖ ὁ Νόμος αὐτός, ἄλλο ἕνα στοιχεῖο ἀποδόμησης τῆς Ὀρθοδόξου Χριστιανικῆς πίστης, τῆς οἰκογένειας, τῆς 8 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

κοινωνίας καί τοῦ Πολιτισμοῦ μας, ὅπως π.χ. ἡ κατάργηση τῆς προσευχῆς στά σχολεῖα καί ἡ παύση τῆς ὡδῆς τοῦ Ἐθνικοῦ Ὕμνου, κατά τήν ἔπαρση καί τήν ὑποστολή τῆς σημαίας στά σχολεῖα; Τί ἄρα γε σηματοδοτεῖ ἡ συζητούμενη τροποποίηση τοῦ ἰσχύοντος Συντάγματος μέ τήν ἀποβολή τῆς Συνταγματικῆς ἀναγνωρίσεως τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας στήν Ἑλλάδα, καί μέ τήν προσθήκη μιᾶς ἀόριστης οὐδετεροθρησκείας, ὅπως ἤδη ἔχει δημοσιευθεῖ στό ἐν λόγῳ σχέδιο τροποποίησης τοῦ Συντάγματος; Τί συμβαίνει μέ τά νέα βιβλία τοῦ μαθήματος τῶν Θρησκευτικῶν στά σχολεῖα, καθώς καί μέ μιά σειρά ἄλλων θεμάτων, τά ὁποῖα βλέπουν τό φῶς τῆς δημοσιότητος; Ἄρα γε, αὐτά εἶχαν ὡς ὅραμα οἱ ἱδρυτές τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἕνωσης καί μία τέτοια ἰσοπέδωση φαντάστηκαν; Ἡ ἀπάντηση εἶναι προφανής καί φέρει ὅλους ἐνώπιον τῶν εὐθυνῶν μας! Εἶναι ἐπιτακτική ἀνάγκη νά ἀρθοῦμε στό ὕψος τῆς εὐθύνης μας γιά τόν Τόπο αὐτό, τήν Ἱστορία, τήν Παράδοση, τόν Πολιτισμό καί τήν Ταυτότητά του καί ἰδιαίτερα οἱ φορεῖς τῆς ἐξουσίας πού νομοθετοῦν. Ἡ Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, ἐκφράζει τήν κάθετη ἀντίθεση καί διαφωνία της στό ἐν λόγῳ Νόμο καί καλεῖ, ἔστω καί τώρα τούς ὑπεύθυνους νά ἀναθεωρήσουν τή στάση τους καί νά ἀξιολογήσουν σωστά καί σέ βάθος, πνευματικά καί ἐπιστημονικά, τίς ἀνάγκες τῶν συνανθρώπων μας ἐκείνων πού ἔχουν ἀνάγκη νά προστατεύσουν τά ἀνθρώπινα δικαιώματά τους. Ἡ παγκοσμιοποίηση τῶν οἰκονομικῶν πολυεθνικῶν συμφερόντων, μέ τήν καθήλωσή τους στήν ὑλοκρατία, τήν ἀθεῒα καί τόν ἀμοραλισμό, ὁδηγεῖ τήν κοινωνία στό

• ...Τί ἄρα γε σηματοδοτεῖ ἡ συζητούμενη τροποποίηση τοῦ ἰσχύοντος Συντάγματος μέ τήν ἀποβολή τῆς Συνταγματικῆς ἀναγνωρίσεως τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας στήν Ἑλλάδα, καί μέ τήν προσθήκη μιᾶς ἀόριστης οὐδετεροθρησκείας, ὅπως ἤδη ἔχει δημοσιευθεῖ στό ἐν λόγῳ σχέδιο τροποποίησης τοῦ Συντάγματος; Τί συμβαίνει μέ τά νέα βιβλία τοῦ μαθήματος τῶν Θρησκευτικῶν στά σχολεῖα, καθώς καί μέ μιά σειρά ἄλλων θεμάτων, τά ὁποῖα βλέπουν τό φῶς τῆς δημοσιότητος; Ἄρα γε, αὐτά εἶχαν ὡς ὅραμα οἱ ἱδρυτές τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἕνωσης καί μία τέτοια ἰσοπέδωση φαντάστηκαν; Ἡ ἀπάντηση εἶναι προφανής καί φέρει ὅλους ἐνώπιον τῶν εὐθυνῶν μας... τέλμα μίας τέλειας πνευματικῆς νωθρότητας, ὥστε στή συνέχεια νά ἀκολουθήσει ἡ ἔκπτωση κάθε ἠθικῆς ἀξίας, μέ τούς δεῖκτες τῶν εἰδώλων τῆς ἀριθμοτυραννίας νά εὐημεροῦν καί τούς ἀνθρώπους εἰκόνες τοῦ Θεοῦ νά ὑποφέρουν πνευματικά καί ὑλικά. Ἡ ὑποταγή στίς μεθόδους τῆς ἀσφυκτικῆς ἐξαθλίωσης τοῦ ἀνθρώπινου προσώπου μέ Νόμους πού δῆθεν τό προστατεύουν, καταλύουν κοσμογονικές ἀρχές καί μαραζώνουν κάθε μορφή ἔκφρασης τοῦ Χριστιανικοῦ, ὡς καί κάθε ἄλλου Πολιτισμοῦ. Δέν εἶναι ἄγνωστο ὅτι, σήμερα, ἡ πλέον διωκόμενη πίστη στόν πλανήτη μας εἶναι ἡ Χριστιανική πίστη. Ἐκφράζοντας, γιά μιά φορά ἀκόμα τήν ἀντίθεσή μας στόν ἐν λόγῳ πρόσφατο Νόμο σᾶς καλοῦμε ὅλους σέ πνευματική ἐγρήγορση, μέ τήν καλλιέργεια τῶν εὐαγ-

γελικῶν παραγγελμάτων τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μας γιά νά ἐκριζωθεῖ ἀπό μέσα μας ἡ σύγχρονη φίλαυτη βουλησιαρχία καί ὑπερηφάνεια, τή ρίζα ὅλων τῶν παθῶν καί πού στή συνέχεια γίνονται ἡ ἀφετηρία νά βλέπει κανείς τόν Θεό καί τόν κόσμο σύμφωνα μέ τή γνώμη του καί ὄχι σύμφωνα μέ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ καί μέσα από τό πανόραμα τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἐμπειρίας. Μέ τίς σκέψεις αὐτές, οἱ ὁποῖες ἀποτελοῦν ἔκφραση τῆς πατρικῆς μας ἀγωνίας, καταθέτομε τήν ἀλήθεια τῆς Ἐκκλησίας μας, σᾶς εὐλογοῦμε πατρικά καί σᾶς εὐχόμαστε νά πορεύεσθε στόν ἀγῶνα τῆς ζωῆς, μέ «...ἐπίγνωσιν ἀληθείας τῆς κατ᾽ εὐσέβειαν...», (Τίτ. 1,1), μέ σύνεση, ἐπιμονή καί ἀκράδαντη πίστη στόν Ἀληθινό Τριαδικό Θεό μας. Ἐν Ἡρακλείῳ, τῇ 16ῃ Ὀκτωβρίου 2017

Μέ πατρικές εὐχές καί ἐν Κυρίῳ ἀγάπη † Ὁ Κρήτης Εἰρηναῖος, Πρόεδρος † Ὁ Γορτύνης καί Ἀρκαδίας Μακάριος † Ὁ Ρεθύμνης καί Αὐλοποτάμου Εὐγένιος † Ὁ Κυδωνίας καί Ἀπoκoρώνoυ Δαμασκηνός † Ὁ Λάμπης, Συβρίτου καί Σφακίων Εἰρηναῖος † Ὁ Ἱεραπύτνης καί Σητείας Κύριλλος † Ὁ Πέτρας καί Χερρονήσου Γεράσιμος † Ὁ Κισάμου καί Σελίνου Ἀμφιλόχιος † Ὁ Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου Ἀνδρέας

• Ἐν Ἐσόπτρῳ | 9

Ὁ 21ος αἰῶνας θά κρίνει ἄν θά συνεχίσει νά ὑπάρχει μέλλον γιά τόν Ἑλληνισμό...

τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακαρίου ✽

Ο

ἱ γνωστές δυσάρεστες καταστάσεις, δέν θά ὑποχωρήσουν καί κατά τό νέο ἔτος 2018 καί ἄν ἀναζητήσουμε ἐπισταμένα τήν ἀλήθεια, θά διαπιστώσουμε ὅτι ὡς νεοέλληνες ἐνηλικιωθήκαμε φαντασιακά καί ἐξωπραγματικά. Τό λάθος εἶδος ζωῆς πού πρόβαλαν οἱ κατά καιρούς ἡγήτορες, πάνω στήν ἐν λόγῳ φαντασία ἐμεῖς, ἐν πολλοῖς, τό ἀποδεχθήκαμε, ἐγκλωβισμένοι μέσα στή σαγήνη τῆς ἀμάθειας καί τοῦ λαϊκισμοῦ. Τό νεοελληνικό γλεντοκόπι, πού δέν λογάριασε βασικούς κοινωνικούς φραγμούς, ὁδήγησε τήν κοινωνία στό βούλιαγμα ἑνός κενοῦ παρακμῆς. Ἄν καί εἰδικοί ἐπιστήμονες ἀποφαίνονται ὅτι ὁ 21ος αἰῶνας θά κρίνει, ἄν θά συνεχίσει νά ὑπάρχει μέλλον γιά τόν ἑλληνισμό τῆς ὑπογεννητικότητας καί τοῦ ξεπεσμοῦ, πολλοί ἀπ᾽ αὐτούς πού ἔχουν εὐθύνες, ἀντί νά ἀναδυθοῦν σέ ἕνα σχεδιασμό ἐθνικῆς ἐπανασυγκρότησης ἀπέναντι στόν κίνδυνο τοῦ ἀφανισμοῦ μας, ἐξαγγέλουν σχέδια πού ἀποδομοῦν ὅτι ἀπέμεινε ἀπό τή νεοελληνική συλλογικότητά μας. Λύση δέν μπορεῖ νά προέλθει ἀπό τή νέα θεώρηση τῆς ἱστορίας, ἐκείνης πού μηχανεύεται τή στέρηση νά ἔχουμε πατρίδα, τή στιγμή πού ἄλλοι λαοί, ἀκόμα καί σήμερα, πασχίζουν νά ἀποκτήσουν μιά πατρίδα. Μόνο ὄνειδος θά φέρουν συμβάσεις μέ θεωρίες, σέ ἀντικατάσταση Νόμων καί Θεσμῶν, πού ἐκφράζουν τήν κατοχυρωμένη ταυτότητα τῆς Πατρίδας μας. Οἱ ἰδεαλισμοί ὅλων τῶν ἀποχρώσεων, ἀπό τή μιά μεριά ἕως τήν ἄλλη, πού προέρχονται

10 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

...Ἄν καί εἰδικοί ἐπιστήμονες ἀποφαίνονται ὅτι ὁ 21ος αἰῶνας θά κρίνει, ἄν θά συνεχίσει νά ὑπάρχει μέλλον γιά τόν ἑλληνισμό τῆς ὑπογεννητικότητας καί τοῦ ξεπεσμοῦ, πολλοί ἀπ᾽ αὐτούς πού ἔχουν εὐθύνες, ἀντί νά ἀναδυθοῦν σέ ἕνα σχεδιασμό ἐθνικῆς ἐπανασυγκρότησης ἀπέναντι στόν κίνδυνο τοῦ ἀφανισμοῦ μας, ἐξαγγέλουν σχέδια πού ἀποδομοῦν ὅτι ἀπέμεινε ἀπό τή νεοελληνική συλλογικότητά μας... ἀπό θεωρητικά ἐργαστήρια, μᾶς λέει ἡ ἱστορία ὅτι οἱ πειραματισμοί τους κατέληξαν σέ ὁλοκληρωτισμούς καί δεσμά λαῶν καί φυλῶν. Φυσική συνέπεια ὅλων αὐτῶν εἶναι ἡ ἀποσύνθεση τοῦ κοινωνικοῦ ἱστοῦ, ὁ ἐκφυλισμός τῆς κοινωνίας καί ἡ διείσδυση μιᾶς ἀποχυμωμένης προοδευτικότητας. Προβάλλεται ἡ ὑλοκρατία ἡ ὁποία ἔχει διαφεντέψει σχεδόν ὅλες τίς μορφές τῆς ζωῆς. Τή θέση τῆς ὀρθόδοξης πίστης τῶν πατέρων μας παίρνει ἡ ἀθεΐα καί ἕνας γενικός Θεός, παράγωγο τῶν θεωριῶν τοῦ συγκρητισμοῦ τῆς νέας ἐποχῆς, ἡ ὁποία κατασκευάζει ἀπό ἄμορφο πολτό τόν παθητικό ἄνθρωπο τῆς ἀφασίας καί τῶν γενικοτήτων. Τό ὅλο αὐτό νοσηρό περιβάλλον δέν ἀφήνει ἀπ᾽ ἔξω καί τόν χριστιανικό κόσμο πού ἰδεολογικοποιεῖται καί δείχνει σάν νά βρίσκεται σέ πνευματικό λήθαργο, μέ ἀποτέλεσμα νά ἐθίζεται στήν πνευματική ἀδιαφορία καί στήν παραίτηση ἀπό τήν αὐτοκριτική.

•

Καλούμαστε ἀπό τήν ὀρθόδοξη πίστη μας σέ μετάνοια, μέ ὑπομονή στίς δοκιμασίες, ὥστε νά σταθοῦμε ὄρθιοι μέ ἀλήθεια καί ἐμπιστοσύνη ἀπέναντι στόν Θεό. Εἶναι ἀνάγκη νά ὑπενθυμίσουμε πώς ὁ Χριστός σαρκώθηκε γιά τόν κάθε ἕνα ἄνθρωπο ξεχωριστά καί ὄχι γενικά καί ἀόριστα, καλώντας μας σέ ἀληθινό ἐσωτερικό ἀγῶνα, μέ τήν πνευματική καλλιέργεια καί τήν αὔξηση τῶν χαρισμάτων. Λέει, ὁ Ἀπόστολος Παῦλος: «Στόν καθένα δίδεται τό χάρισμα, μέ τό ὁποῖο φανερώνεται ἡ ἐνέργεια καί ἡ δωρεά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος πρός τό συμφέρον, σέ ἄλλον δίδεται ἀπό τό Ἅγιο Πνεῦμα λόγος σοφίας, σέ ἄλλον δίδεται λόγος γνώσεως, σέ ἄλλον ἀπό τό ἴδιο Πνεῦμα πίστη, σέ ἄλλον χαρίσματα θεραπείας μέ τό ἴδιο Ἅγιο Πνεῦμα, σέ ἄλλον ἐνέργειες δυνάμεων, σέ ἄλλον χάρισμα προφητείας, σέ ἄλλον διακρίσεις πνευμάτων, σέ ἄλλον γένη γλωσσῶν, σέ ἄλλον νά ἑρμηνεύει γλώσσες, ὅλα δέ αὐτά τά ἐνεργεῖ τό ἕνα καί τό αὐτό Ἅγιο Πνεῦμα, τό ὁποῖο μοιράζει ἰδιαιτέρως στόν καθένα τά χαρίσματα, ὅπως θέλει», (Α΄ Κορ. 12, 7-11). Γιά νά ἔλθει τό χάρισμα στήν ἐπιφάνεια χρειάζεται ταπεινό φρόνημα, καθαρισμός ἀπό πάθη καί ἐνσωμάτωση τοῦ χαρίσματος στή μετάνοια. Ἡ ἀφύπνιση τοῦ κοιμισμένου χαρίσματος, μέ τόν ἁγιασμό τῶν Μυστηρίων τῆς Ἐκκλησίας, μᾶς βγάζει ἀπό τήν πνευματική νέκρωση τοῦ κακοῦ μας ἑαυτοῦ καί μᾶς ἐπανασυνδέει μέ τόν Χριστό. Μή ποτέ νομίσουμε ὅτι ἀπό δική μας ἀρετή ἤ τήν ἀρετή κάποιου ἄλλου, ἐνεργοποιεῖται ἡ δωρεά τοῦ χαρίσματος. Οἱ Ἅγιοι τῆς Ἐκκλησίας μᾶς λένε, ὅτι κανείς δέν εἶναι ἄξιος αὐτῆς τῆς δωρεᾶς καί ὅτι τό χάρισμα εἶναι δωρεά τοῦ Θεοῦ. Τό χάρισμα τοῦ ἑνός δέν εἶναι γιά προ-

...Τό χάρισμα ὠφελεῖ μόνο ἐντός τῆς διακονίας τῆς Ἐκκλησίας, ἔξω ἀπό αὐτήν καθίσταται ἐπικίνδυνο καί βλαβερό.... σωπική του χρήση, περιλαμβάνει τούς ἄλλους καί τότε μόνο γίνεται Ἐκκλησία. Τό χάρισμα δέν οἰκοδομεῖται, γιά μᾶς τούς ὀρθοδόξους, χωρίς τήν Ἐκκλησία. Μόνο αὐτή ἔχει τήν ἀποστολοπαράδοτη χάρη νά διακρίνει τά χαρίσματα, νά τά διαχειρίζεται ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι καί νά τά διαφυλάττει ἀπό διαμάχες ὀπαδῶν καί ὁμάδων, προκειμένου νά διατηρεῖ τήν ἑνότητα τοῦ Σώματος τῆς Ἐκκλησίας. Τό χάρισμα ὠφελεῖ μόνο ἐντός τῆς διακονίας τῆς Ἐκκλησίας, ἔξω ἀπό αὐτήν καθίσταται ἐπικίνδυνο καί βλαβερό. Ὁ πονηρός τρυπώνει μέ πανουργία σέ ἐκεῖνον πού θεωρεῖ τόν ἑαυτό του ἐξασφαλισμένο πνευματικά. Γι᾽ αὐτό οἱ Ἅγιοι, τά αἰώνια αὐτά παιδιά τοῦ Θεοῦ, πρόσεχαν τόσο πολύ ὥστε νά μή τούς πάρει ὁ λογισμός τόν νοῦ καί νά ποῦν: κοίτα τί ἀρετή πού ἔχεις, κοίτα τί ἀποτέλεσμα ἔχει ἡ πίστη σου καί ἄν γύρω ἀπό αὐτούς ὑπῆρχαν φαντασμένοι ἄνθρωποι πού ἀρέσκονταν στή διαφήμιση καί τήν προβολή, τούς ἀπέφευγαν γιά νά διαφυλάξουν τόν ἑαυτό τους ἀπό τόν πειρασμό. Στίς ὑλιστικές γενικότητες καί στήν πνευματική ἀδιαφορία τῶν καιρῶν μας, τῆς βίας καί τῆς γενικευμένης ἀπιστίας, καλούμαστε ὅλοι νά βροῦμε μέσα μας τά χαρίσματα πού μᾶς ἔδωσε ὁ Θεός, χωρίς τήν πεποίθηση ὅτι αὐτά εἶναι ἀποτέλεσμα τῶν ἀρετῶν καί τῆς θεωρητικῆς μας γνώσης περί τοῦ Θεοῦ καί τῶν Ἁγίων Του... ✽ Ἀπόσπασμα Ἐγκυκλίου του, γιά τήν Πρωτοχρονιά τοῦ ἔτους 2018. • Ἐν Ἐσόπτρῳ | 11

Μή κατακρίνειν...

Ν

τοῦ π. Γεωργίου Δορμπαράκη ✽

αί, Κύριε Βασιλεῦ, δώρησαί μοί τοῦ ὁρᾶν τά ἐμά πταίσματα καί μή κατακρίνειν τόν ἀδελφόν μου». Γενικό πλαίσιο στή ζωή τοῦ Χριστιανοῦ εἶναι ἡ στροφή εἰς ἑαυτόν, ὡς ὅραση τῶν ἁμαρτημάτων του, καί ἡ ἄρνηση κατακρίσεως τοῦ συνανθρώπου. Ὁ ἅγιος Ἀντώνιος, ἀναφέρει ἡ ἀσκητική μας παράδοση, ὅταν ρωτήθηκε γιά τό ποιό εἶναι τό μεγαλύτερο ἔργο, πού ἔχει νά κάνει ὁ ἄνθρωπος, ἀπάντησε: Αὐτή εἶναι ἡ πιό μεγάλη ἐργασία τοῦ ἀνθρώπου: νά παίρνει ἐπάνω του τό σφάλμα του καί νά περιμένει πειρασμό μέχρι τήν τελευταία του πνοή. Ὁ ὅσιος Ποιμήν συνήθιζε νά λέγει συχνά ὅτι ὁ αὐτομεμφόμενος βρίσκει σέ ὅλα ἀνάπαυση, ἐνῶ ὁ ἀββᾶς τοῦ ὄρους τῆς Νιτρίας, καθώς μᾶς λέει ἐπίσης τό Γεροντικό, ὅταν ρωτήθηκε «τί βρῆκες περισσότερο σ᾽ αὐτόν τόν τρόπο ζωῆς, πάτερ;» ἀποκρίθηκε, «Βρῆκα τό νά κατηγορῶ καί νά μέμφομαι τόν ἑαυτό μου πάντοτε», ὁπότε αὐτός πού ρώτησε πρόσθεσε, «ἄλλος δρόμος ἀπό αὐτόν δέν ὑπάρχει». Εἶναι σαφές, καί μόνον ἀπό τά παραπάνω ἀποσπάσματα, ὅτι ἡ στροφή εἰς ἑαυτόν ὡς ἄρση τῶν σφαλμάτων ἀποτελεῖ τήν ὁδό τῆς ἁγιότητος. Δέν ὑπάρχει δηλ. ἄλλος δρόμος γιά νά βρεῖ κανείς τόν Θεό, ἀπό τό νά δεῖ τόν ἑαυτό του ὅπως εἶναι στήν πραγματικότητα: ὡς ἁμαρτωλό, πού χρήζει ἄρα τοῦ ἐλέους τοῦ Θεοῦ καί κατά συνέπεια δέν ἔχει τό δικαίωμα νά κρίνει ἄλλο συνάνθρωπο. Ἀκριβῶς αὐτό τονίζει ἡ παραπάνω ἑνότητα τῆς εὐχῆς τοῦ ὁσίου Ἐφραίμ, πού τρόπον τινά θέλει νά συνοψίσει τό συμπέρασμα ὅλων τῶν προηγηθέντων. Αὐτό σημαίνει ὅτι ἡ ἁγιότητα βρίσκεται ἐκεῖ πού ὑπάρχουν τά σημάδια τῆς 12 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

...Δέν ὑπάρχει δηλ. ἄλλος δρόμος γιά νά βρεῖ κανείς τόν Θεό, ἀπό τό νά δεῖ τόν ἑαυτό του ὅπως εἶναι στήν πραγματικότητα: ὡς ἁμαρτωλό, πού χρήζει ἄρα τοῦ ἐλέους τοῦ Θεοῦ καί κατά συνέπεια δέν ἔχει τό δικαίωμα νά κρίνει ἄλλο συνάνθρωπο. Ἀκριβῶς αὐτό τονίζει ἡ παραπάνω ἑνότητα τῆς εὐχῆς τοῦ ὁσίου Ἐφραίμ, πού τρόπον τινά θέλει νά συνοψίσει τό συμπέρασμα ὅλων τῶν προηγηθέντων. Αὐτό σημαίνει ὅτι ἡ ἁγιότητα βρίσκεται ἐκεῖ πού ὑπάρχουν τά σημάδια τῆς ταπεινώσεως καί τῆς ἀγάπης. Καί τέτοια σημάδια εἶναι ἀκριβῶς, ὅπως ἤδη φάνηκε, ἡ αὐτομεμψία καί ἡ ἔλλειψη κατακρίσεως τοῦ πλησίον... ταπεινώσεως καί τῆς ἀγάπης. Καί τέτοια σημάδια εἶναι ἀκριβῶς, ὅπως ἤδη φάνηκε, ἡ αὐτομεμψία καί ἡ ἔλλειψη κατακρίσεως τοῦ πλησίον. Ὅτι βεβαίως ἡ ἀλήθεια αὐτή μᾶς ἀνάγει κατευθείαν στό ἦθος τοῦ τελώνη τῆς γνωστῆς παραβολῆς εἶναι ἐντελῶς περιττό καί νά ποῦμε. Γνωστό δέ ὅτι τό τελωνικό ἦθος συνιστᾶ καί τό ἦθος τῆς ἁγιότητος: αὐτό πού δικαιώνεται ἀπό τόν Θεό. Ἔτσι θά μπορούσαμε νά ἰσχυρισθοῦμε ὅτι τό συγκεκριμένο αἴτημα ἰσοδυναμεῖ μέ τήν κραυγή τοῦ τελώνη: «Ὁ Θεός, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ» ἤ μέ παραλλαγμένα λόγια μέ τήν προσευχή τοῦ Ἰησοῦ: «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησον μέ τόν ἁμαρτωλόν». Θά θέλαμε ὅμως νά προχωρήσουμε σέ βαθύτερες ἐπισημάνσεις. Νά σχολιάσουμε

•

αὐτό πού προϋποτίθεται στό ὑπό ἐξέταση αἴτημα: μιά ψυχική κίνηση τοῦ ἴδιου μας τοῦ ἑαυτοῦ, κατά τήν ὁποία βλέπουμε εὔκολα τό τί κάνουν οἱ ἄλλοι καί δέν βλέπουμε τό τί κάνουμε ἐμεῖς. Τρόπον τινά παρουσιαζόμαστε ὡς τυφλοί ἔναντι τοῦ ἑαυτοῦ μας καί βλέποντας ἔναντι τῶν ἄλλων. Μάλιστα ὅλοι ἐπισημαίνουμε ὅτι ὅσο λιγότερο βλέπει κανείς καί κατανοεῖ τόν ἑαυτό του, δηλ. ὅσο πιό ἐπιεικεῖς εἶναι στόν ἑαυτό του, τόσο καί πιό σκληρός καί ἄτεγκτος γίνεται πρός τά σφάλματα τῶν συνανθρώπων του. Ἡ ἑρμηνεία αὐτῆς τῆς πραγματικότητας ἀνήκει πρωτίστως στήν ἐπιστήμη τῆς ψυχολογίας, ἀλλά κι ἐμεῖς μποροῦμε νά ὑποψιασθοῦμε τό τί γίνεται, παρατηρῶντας πολλές φορές τόν ἴδιο μας τόν ἑαυτό. Ἐκεῖνος λοιπόν πού ἀγνοεῖ τά δικά του σφάλματα καί «χαϊδεύει» γενικῶς τόν ἑαυτό του, δέν σημαίνει ὅτι ἐξαλείφει καί τά σφάλματά του. Ἁπλῶς τά παραμερίζει, τά καταπιέζει -γιά νά χρησιμοποιήσουμε ψυχολογική ὁρολογία- ὁπότε αὐτά, καταπιεζόμενα καί μή φανερούμενα, δημιουργοῦν ἕνα κλῖμα ἐνοχῆς. Ἡ ἐνοχή αὐτή δημιουργεῖ δυσλειτουργία στήν ψυχή τοῦ ἀνθρώπου, κατάσταση πιέσεως καί στεναχώριας, πού τείνει νά ἐκφρασθεῖ ἀσυνείδητα πρός τά ἔξω. Αὐτή ἡ ἔκφραση, πέρα ἀπό σωματικές παθήσεις πού μπορεῖ νά δημιουργήσει στόν ἴδιο τόν ἄνθρωπο, στή σχέση του μέ τό συνάνθρωπό συνήθως δημιουργεῖ ἐπιθετική συμπεριφορά. Ἡ ἐπιθετική συμπεριφορά σ᾽ ἕνα μεγάλο βαθμό ἐκφράζεται ὡς σκληρότητα, ἔλλειψη κατανοήσεως, κατάκριση, ἀκόμη δέ καί ἐξουδένωση τοῦ ἄλλου. Ἔτσι ὑπάρχει, θά λέγαμε, μιά σχέση εὐθείας ἀναλογίας μεταξύ τοῦ βαθμοῦ ἐνοχῆς τοῦ ἀνθρώπου καί τοῦ βαθμοῦ αὐστηρότητος ἔναντι

...Ἡ ἐπιθετική συμπεριφορά σ᾽ ἕνα μεγάλο βαθμό ἐκφράζεται ὡς σκληρότητα, ἔλλειψη κατανοήσεως, κατάκριση, ἀκόμη δέ καί ἐξουδένωση τοῦ ἄλλου. Ἔτσι ὑπάρχει, θά λέγαμε, μιά σχέση εὐθείας ἀναλογίας μεταξύ τοῦ βαθμοῦ ἐνοχῆς τοῦ ἀνθρώπου καί τοῦ βαθμοῦ αὐστηρότητος ἔναντι τοῦ συνανθρώπου του. Μέ ἄλλα λόγια, ὅσο περισσότερο ἁμαρτωλά καί ἔνοχα ζῶ, τόσο περισσότερο καί θά βλέπω τόν ἄλλο ὡς ἀντικείμενο κριτικῆς καί ἐξουδενώσεως... τοῦ συνανθρώπου του. Μέ ἄλλα λόγια, ὅσο περισσότερο ἁμαρτωλά καί ἔνοχα ζῶ, τόσο περισσότερο καί θά βλέπω τόν ἄλλο ὡς ἀντικείμενο κριτικῆς καί ἐξουδενώσεως. Εἶναι αὐτονόητο ὅτι ἄν ἰσχύουν τά παραπάνω, ἰσχύουν καί τά ἀντίστροφα. Δηλ. ὅσο πιό αὐστηρός εἶμαι στόν ἑαυτό μου, ὅσο πιό πολύ συνειδητοποιῶ τήν ἐνοχή μου καί ἀγωνίζομαι πρός ἐξάλειψή της, τόσο καί πιό ἐπιεικής καί μέ κατανόηση γίνομαι πρός τόν συνάνθρωπό μου. Καί τοῦτο, βεβαίως, διότι, κατά τήν παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας, ἡ συνειδητοποίηση τῆς ἐνοχῆς καί ἡ ἀναφορά της πρός τόν Θεό, συνιστᾶ τό γεγονός τῆς μετανοίας, πού ἀνοίγει τόν δρόμο γιά νά σκηνώσει ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ στόν ἄνθρώπο. Κι αὐτή ἡ χάρη, ὡς ἐνέργεια ἀγάπης τοῦ Θεοῦ, δημιουργεῖ ἀγάπη, τήν ὁποία κατ᾽ ἐξοχήν γεύεται ὁ συνάνθρωπος. Ἔτσι, ἀντιστοίχως, στόν βαθμό πού μετανοοῦμε, αἴρεται ἀπό μέσα μας ἡ ἐνοχή, γαληνεύει ὁ ἐσωτερικός μας κόσμος, ὁπότε γινόμαστε ἄνθρωποι ἐπιεικείας καί ἀγάπης, προσηνείας καί παρακλήσεως. Γι᾽ αὐτό καί τό κύριο Ἐν Ἐσόπτρῳ | 13

Μή κατακρίνειν...

χαρακτηριστικό τῶν ἁγίων τῆς Ἐκκλησίας μας, ὅπως ἤδη εἴδαμε καί παραπάνω, εἶναι ἡ κατανόησή τους πρός τά προβλήματα τῶν συνανθρώπων τους, ἡ παρηγοριά πού προσφέρουν, ἡ ἐξύψωση καί ἡ τόνωση τοῦ ἠθικοῦ ὅλων. Μ᾽ ἕνα λόγο, ἡ προσέγγιση ἑνός ἁγίου μᾶς λυτρώνει καί μᾶς ἐλευθερώνει. Ὑπάρχει ὅμως καί ἡ ἔνσταση: δέν θά πρέπει νά ἐλέγχουμε τά σφάλματα τῶν ἄλλων, ὅταν μάλιστα παρουσιάζονται αὐτά κατά τρόπο ἐξώφθαλμο καί πολύ φανερό; Ἡ ἀπάντηση δέν παρέχει ἰδιαίτερη δυσκολία. Θά ὑπάρξει καί ὁ ἔλεγχος. Ἐφ᾽ ὅσον πρόκειται περί καταστάσεως ἄσχημης καί ἁμαρτωλῆς, δέν μπορεῖ νά μή γίνει καί αὐτό. Ἡ διαφορά ὅμως τοῦ ἐλέγχου, τόν ὁποῖο κάνει ἕνας ἀμετανό-

Τ

Tό μάτιασμα

ό μάτιασμα (ἤ βασκανία) εἶναι ἕνα φαινόμενο πού ἡ Ἐκκλησία μας παραδέχεται τήν ὕπαρξή του. Πρόκειται γιά τήν περίπτωση πού κάποιος μέ φθόνο μέ μῖσος γιά ἐκδίκηση θέλει τό κακό ἑνός προσώπου καί ἔτσι παρακινεῖ τόν διάβολο νά βλάψει τοῦτο τό πρόσωπο. Τό ἴδιο ἀποτέλεσμα συμβαίνει καί ὅταν κανείς μέ λόγια στέλνει κάποιον στόν Διάβολο. Καί ἐδῶ ὅμως συμβαίνει κάτι παρόμοιο μέ ὅσους τυρανοῦνται ἀπό προλήψεις καί τρέχουν στούς διάφορους μάγους καί ἀγύρτες. Ὁ ἄνθρωπος δέν μπορεῖ νά ἀνεχτεῖ τόν πόνο καί θέλει γρήγορα νά ἀπαλλαγεῖ ἀπό αὐτόν. Παράλληλα ἔχει τήν ἐντύπωση ὅτι γιά ὅ,τι κακό τοῦ συμβαίνει δέν φταίει αὐτός, ἀλλά κάποιοι ἄλλοι. Δέν θέλει δηλαδή νά ἀναλάβει τίς εὐθύνες του γιά τίποτα. Π.χ. δέν πῆγε καλά τό συνοικέσιο; Τοῦ ἔκαναν μάγια! Δέν πῆγε καλά ἡ

14 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

ητος καί ἄπιστος ἄνθρωπος, καί αὐτοῦ πού κάνει ἕνας ἅγιος ἔγκειται σέ τοῦτο: ὁ ἔλεγχος τοῦ ἀμετανόητου δέν δημιουργεῖ κλῖμα μετανοίας καί διορθώσεως. Ἀντιθέτως, προκαλεῖ σκλήρυνση καί διάθεση γιά ἐκδίκηση. Ἐνῶ ὁ ἔλεγχος τοῦ ἁγίου εἶναι ἔλεγχος διορθώσεως. Γινόμενος μέ ταπείνωση καί ἀγάπη, ἐφελκύει τή χάρη τοῦ Θεοῦ καί γίνεται εὐαπόδεκτος ἀπό τόν ἐλεγχόμενο. Καί τοῦτο βεβαίως ὅταν κρίνει ὁ ἅγιος ὅτι εἶναι ὁ κατάλληλος καιρός γιά κάτι τέτοιο. Ὥστε τό πρόβλημα δέν εἶναι ἄν θά ἐλεγχθεῖ κάτι κακό, ἀλλά τό ποιός θά κάνει τόν ἔλεγχο καί κάτω ἀπό ποιές προϋποθέσεις. ✽ Ἀπόσπασμα ἀπό τό βιβλίο του: «Κύριε καί Δέσποτα τῆς ζωῆς μου...», σελ. 55, 60, ἐκδόσεις Παρουσία 1994.

•

...Σέ καμία περίπτωση δέν πρέπει νά καταφεύγουμε στίς ξεματιάστρες, οἱ ὁποῖες μέ παράξενες καί πολλές φορές μέ βλάστημες εὐχές ἤ «προσευχές», ἐπιχειροῦν νά ὑποκαταστήσουν τόν ἱερέα. Κάποια τυχόν βελτίωση ἀπό ἕνα τέτοιο ξεμάτιασμα εἶναι βέβαιο τέχνασμα τοῦ διαβόλου ὁ ὁποῖος ἀποσκοπεῖ νά μᾶς τραβήξει μακριά ἀπό τή σωτηρία χάρη τῆς Ἐκκλησίας μας... δουλειά; Τόν γλωσσόφαγαν! Ἔχει πονοκέφαλο; Τόν μάτιασαν κ.ο.κ. Ποιά θέση ὅμως παίρνει ἡ Ἐκκλησία μας γιά τό ξεμάτιασμα; Κατ᾽ ἀρχήν τούς πιστούς πού ζοῦν τακτική πνευματική καί μυστηριακή ζωή καί πού μέ πίστη φέρουν τόν τίμιο σταυρό δέν τούς πιάνει κανένα «μάτι». Ὅταν ὑπάρχει βασκανία τότε μοναδική

•

ἰσχυρή δύναμη κατά τῆς δαιμονικῆς ἐνέργειας εἶναι εἰδικές εὐχές τοῦ ἱερέα, ἡ εἰλικρινής ἐξομολόγηση καί ἡ Θ. Μετάληψη. Ἀκόμη βοηθοῦν μαζί μέ τή δύναμη τῆς προσευχῆς καί τά ἁγιαστικά μέσα πού ἡ ἴδια ἡ Ἐκκλησία μᾶς χορηγεῖ. Σέ καμία περίπτωση δέν πρέπει νά καταφεύγουμε στίς ξεματιάστρες, οἱ ὁποῖες μέ παράξενες καί πολλές φορές μέ βλά-

Ἀ

στημες εὐχές ἤ «προσευχές», ἐπιχειροῦν νά ὑποκαταστήσουν τόν ἱερέα. Κάποια τυχόν βελτίωση ἀπό ἕνα τέτοιο ξεμάτιασμα εἶναι βέβαιο τέχνασμα τοῦ διαβόλου ὁ ὁποῖος ἀποσκοπεῖ νά μᾶς τραβήξει μακριά ἀπό τή σωτηρία χάρη τῆς Ἐκκλησίας μας καί νά μᾶς δέσει ὡς δούλους πίσω ἀπό μία πλανεμένη ξεματιάστρα.

Ἀπαλλαγή ἀπό τίς προλήψεις

π᾽ ὅσα ἐκτέθηκαν ἤδη γίνεται φανερό ὅτι ἄπειρες προλήψεις βασανίζουν καί καταταλαιπωροῦν τούς ἀνθρώπους καί γίνονται ἀφορμή νά χάνουν τήν ἐσωτερική τους εἰρήνη. Βλέπουν παντοῦ κινδύνους, ἀποτυχίες, ἀρρώστιες, θανάτους ἐκεῖ πού δέν ὑπάρχουν. Ἡ πίστη σέ ὅλες ἀνεξαρτήτως τίς προλήψεις καί δεισιδαιμονίες φανερώνουν ἔλλειψη στοιχειώδους λογικῆς. Πράγματι σύμφωνα μέ ποιά λογική ὁ ἀριθμός 13 φέρνει κακό, ἤ ἡ ἡμέρα Τρίτη ἔχει κάποια κακή ὥρα, ἤ τό πέταλο φέρνει γούρι; Δέν εἶναι τό δεκατρία ἀριθμός ὅπως ὅλοι οἱ ἄλλοι καί ἡ Τρίτη ἡμέρα τοῦ Θεοῦ ὅπως καί οἱ ἄλλες τῆς ἑβδομάδας; Καί ποῦ βγῆκε τό πέταλο τήν ἰδιότητα νά ἀπομακρύνει τά κακά; Τά χαϊμαλιά, οἱ χάντρες, τά μάτια ἔχουν μεγαλύτερη δύναμη ἀπό τόν σταυρό; Καί γιά νά ἐπεκτείνουμε τά ἐρωτήματά μας: Εἶναι ποτέ δυνατόν τά κατακάθια τοῦ καφέ στό φλιτζάνι νά ἀπεικονίζουν τό μέλλον; Εἶναι ποτέ δυνατόν οἱ κινήσεις τῶν ἄστρων νά προσδιορίζουν τή ζωή μᾶς; Εἶναι ποτέ δυνατόν ἡμέρα γεννήσεως κάθε ἄνθρωπο νά τόν κατατάσσει σέ ζώδιο ἀστερισμό καί νά ἰσχύουν γιά ἑκατομ-

...Σέ καμία περίπτωση δέν πρέπει νά καταφεύγουμε στίς ξεματιάστρες, οἱ ὁποῖες μέ παράξενες καί πολλές φορές μέ βλάστημες εὐχές ἤ «προσευχές», ἐπιχειροῦν νά ὑποκαταστήσουν τόν ἱερέα. Κάποια τυχόν βελτίωση ἀπό ἕνα τέτοιο ξεμάτιασμα εἶναι βέβαιο τέχνασμα τοῦ διαβόλου ὁ ὁποῖος ἀποσκοπεῖ νά μᾶς τραβήξει μακριά ἀπό τή σωτηρία χάρη τῆς Ἐκκλησίας μας... μύρια ἀνθρώπους τοῦ ἴδιου ζωδίου οἱ ἴδιες ὁδηγίες πού δίνουν οἱ εἰδικοί ἀστρολόγοι στά ὡροσκόπια; Εἶναι ποτέ δυνατόν κάθε τραπουλόχαρτο νά παίρνει αὐθαίρετα νόημα καί νά ὁρίζει τή ζωή μας; Ἡ βαθύτερη αἰτία τῶν πρό τῶν προσλήψεων εἶναι ἡ ἔλλειψη πίστης καί ἐμπιστοσύνη στόν ἀληθινό Θεό. Καί ἐδῶ Συμβαίνει τό παράδοξο ὁ ἄνθρωπος τήν πίστη στό Θεό τή θεωρεῖ «ὀπισθοδρόμηση». Τήν ἐμπιστοσύνη στήν πάνσοφη Πρόνοια Του τήν περιφρονεῖ. Καί ἀπό τήν ἄλλη πλευρά ὑποδηλώνεται σέ πράγματα ἄλογα καί γελοῖα, σέ πέταλα καί κρεμμύδια, σέ κατακάθια τοῦ καφέ καί τραπουλόχαρτα! Ἔτσι ὁλοκληρώνεται ὁ θεόγραφος λόγος: «Φάσκοντες εἶναι σοφοί ἐμωράνθησαν» Ἐν Ἐσόπτρῳ | 15

Ἀπαλλαγή ἀπό τίς προλήψεις

καί «ἐσκοτίσθη ἡ ἀσύνετος αὐτῶν καρδία» καί «παρέδωκεν ὁ Θεός αὐτούς εἰς ἀδόκιμον νοῦν», (Ρωμ. Α 20, 21, 28) καί

Σ

Τά ὄνειρα

τή ζωή μας βλέπουμε χιλιάδες ὄνειρα. Μερικοί ἐπιρρεπεῖς σέ προλήψεις καί δεισιδαιμονίες δίνουν σέ αὐτά μεγάλη σημασία καί ἀναστατώνουν τή ζωή τους. Ὅταν ξυπνήσουν ἀγωνιοῦν, τά ἀνακοινώνουν, τρέχουν σέ μάντισσες, συμβουλεύονται ὀνειροκρίτες, δίνουν διάφορες ἑρμηνείες. Ποιά εἶναι ἡ προέλευση τῶν ὀνείρων; Ἡ ψυχολογία προσπάθησε νά δώσει μία ἐπιστημονική ἀπάντηση. Ἐντελῶς ἐπιγραμματικά μποροῦμε νά ποῦμε πώς τά ὄνειρα προέρχονται ἀπό φυσικές αἰτίες, ἀπό ἐξωτερικούς ἐρεθισμούς, καθώς καί ἀπό τίς εἰκόνες, ἐντυπώσεις, ἐμπειρίες, παραστάσεις μή ἰκανοποιηθεῖσες ἐπιθυμίες τοῦ παρελθόντος, πού ἀπωθήθηκαν στό ὑποσυνείδητο. Ὑπάρχουν καί τά ὄνειρα πού ἔχουν μεταφυσική προέλευση καί προέρχονται εἴτε ἀπό τόν Θεό, εἴτε ἀπό τόν διάβολο. Ὅμως εὐθύς ἐξ᾽ ἀρχῆς θά πρέπει νά τονίσουμε ὅτι αὐτά τά ὄνειρα εἶναι ἐξαιρετικά σπάνια. Σέ διάστημα 4.000 χρόνων τά ὄνειρα πού μᾶς ἀναφέρει ἡ Ἁγία Γραφή εἶναι ἐλάχιστα. Ὁ Θεός σέ ἐντελῶς ἐξαιρετικές περιπτώσεις καί σέ πρόσωπα ἅγια καί πολύ εὐσεβῆ, μπορεῖ νά ἀποκαλύψει τό θέλημά Του μέσῳ κάποιου ὀνείρου. Παράδειγμα τό ὄνειρο τοῦ δικαίου Ἰωσήφ γιά τή φυγή τῆς Θεοτόκου καί τοῦ Ἰησοῦ στήν Αἴγυπτο. Τά ὄνειρα μποροῦν νά προκληθοῦν καί ἀπό τόν διάβολο, ὁ ὅποιος ἐκμεταλλεύεται τά πάθη μας καί προσπαθεῖ νά μᾶς 16 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

«ἐκεῖ ἐφοβήθισαν φόβον, οὗ οὐκ ἤν φόβος» (Ψαλμ. ΝΒ,6).

...Ἡ πίστη στά ὄνειρα ὄχι μόνο δέν ὠφελεῖ καθόλου, ἀλλά εἶναι πιθανότατη δαιμονική παγίδα καί κρύβει ἄρα τεράστιους πνευματικούς κινδύνους.... ξεγελάσει κυρίως μέ κάποιο τάχα, «καλό - θεϊκό» ὄνειρο, γιά νά μᾶς παγιδέψει. Νά μᾶς παγιδέψει στόν ἐγωισμό καί νά μᾶς σέρνει συνέχεια μέ τά ὄνειρα στούς δικούς του δρόμους. Δηλαδή, νά ἀμελοῦμε τόν πνευματικό μας ἀγῶνα καί νά ψάχνουμε σέ «ὀνειροκρίτες» τήν ἐξήγηση τῶν ὀνείρων μας. Μόνο μέ τήν ἀρετή τῆς διακρίσεως τῶν ἁγίων καί μέ τό φωτισμό τοῦ ἔμπειρου πνευματικοῦ στήν ἐξομολόγηση μπορεῖ νά ξεχωριστεῖ ἄν κάποιο ὄνειρο προέρχεται ἀπό τόν Θεό ἤ εἶναι δαιμονική πλάνη, ἤ εἶναι ἀπό τούς λογισμούς καί τίς ἐπιθυμίες μας. Ἡ Ἐκκλησία μᾶς συμβουλεύει νά ἀπορρίπτουμε ἐντελῶς τά ὄνειρα, διότι ὑπάρχει ὁ δικαιολογημένος φόβος, τόν ὁποῖο καί οἱ ἅγιοι εἶχαν, μήπως πέσουμε σέ δαιμονική παγίδα. Τοῦτο τόν φόβο τόν δέχεται ἀπόλυτα ὁ Θεός καί ἄν θέλει κάτι νά μᾶς ὑποδείξει, γνωρίζει πολλούς ἄλλους τρόπους, γιά νά μᾶς καθοδηγήσει. Οἱ δαίμονες δέν γνωρίζουν τό μέλλον. Μποροῦν ὅμως λογικά νά ὑποθέσουν κάτι πού εἶναι πιθανό νά συμβεῖ. Μποροῦν ἀκόμη ὡς πνεύματα πονηρά νά μάθουν κάτι νωρίτερα ἀπό μᾶς. Σπεύδουν, λοιπόν, μέσῳ τῶν ὀνείρων νά ἐκμεταλλευτοῦν τήν ἀνθρώπινη ἀφέλεια καί νά ὑποδου-

•

λώσουν τούς πνευματικά ἀνώριμους καί ἐπιπόλαιους. Συμπέρασμα: Ἡ πίστη στά ὄνειρα ὄχι

Ἡ

μόνο δέν ὠφελεῖ καθόλου, ἀλλά εἶναι πιθανότατη δαιμονική παγίδα καί κρύβει ἄρα τεράστιους πνευματικούς κινδύνους.

Τά ὁράματα

διαφορά τῶν ὁραμάτων ἀπό τά ὄνειρα εἶναι ὅτι τά ὁράματα τά βλέπει κανείς ὄχι στόν ὕπνο του, ἀλλά ξύπνιος. Λειτουργοῦν, δηλαδή, τελείως οἱ αἰσθήσεις τοῦ ἀνθρώπου. Ὅμως καί ἐδῶ ἰσχύουν τά ὅσα εἴπαμε γιά τά ὄνειρα. Ὑπάρχουν ὁράματα πού προέρχονται ἀπό τόν Θεό. Παρουσιάζονται σέ ἐνάρετους ἀνθρώπους καί γιά σοβαρά ζητήματα πού ἔχουν σχέση μέ τήν πίστη καί τή σωτηρία ψυχῶν. Ὑπαρχουν ὅμως καί ὁράματα πού προέρχονται ἀπό ψυχολογικές παθήσεις καί χρειάζονται ἰατρική παρακολούθηση. Ἀλλά ὑπάρχουν καί ὁράματα πού προέρχονται ἀπό τόν σατανᾶ. Ὁ διάβολος «μετασχηματίζεται» καί εἰς «ἄγγελον φωτός», μέ τή μορφή τῆς Παναγίας ἤ τῶν Ἁγίων καί δίνει ἐντολές φαινομενικά καλές μέ ἀπώτερο σκοπό τήν ἐξαπάτηση καί τήν παραπλάνηση. Κάθε τόσο ἀκοῦμε γιά κάποιες «φωτισμένες» πού ἔχουν δῆθεν τό χάρισμα τή «φώτιση» νά ἐπικοινωνοῦν μέ τόν Θεό μέ ὄνειρα καί ὁράματα καί παίρνουν διάφορες ἐντολές. Ἔτσι ἀνάβει μέσα τούς τό θηρίο τοῦ ἐγωισμοῦ, ὑποκύπτουν στόν πειρασμό καί ὁ σατανᾶς τίς ὁδηγεῖ ὅλο καί σέ μεγαλύτερο ἐγωισμό καί πιό σκοτεινή πλάνη, μέ ἀποτέλεσμα νά παρασύρουν ψυχές στήν ἀπώλεια. Διαστρεβλώνουν τήν ἀλήθεια τοῦ Χριστοῦ καί τή διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας. Καταργοῦν τό Εὐαγγέλιο καί προβάλλουν τό δικό τους «εὐαγγέλιο». Ἄλλοτε πάλι συνιστοῦν λειτουργίες καί παρακλήσεις γιά νά ξεγελάσουν τούς πιστούς. Ὅμως αὐτό δέν

...Κάθε τόσο ἀκοῦμε γιά κάποιες «φωτισμένες» πού ἔχουν δῆθεν τό χάρισμα τή «φώτιση» νά ἐπικοινωνοῦν μέ τόν Θεό μέ ὄνειρα καί ὁράματα καί παίρνουν διάφορες ἐντολές. Ἔτσι ἀνάβει μέσα τούς τό θηρίο τοῦ ἐγωισμοῦ, ὑποκύπτουν στόν πειρασμό καί ὁ σατανᾶς τίς ὁδηγεῖ ὅλο καί σέ μεγαλύτερο ἐγωισμό καί πιό σκοτεινή πλάνη... πειράζει τόν σατανᾶ. Αὐτός ἀρκεῖται μόνο μέ τό ὅτι ὁ ἄνθρωπος παίρνει ἐντολές ἀπό αὐτόν. Πίσω ἀπό τόν ὁραματιζόμενο τρέχουν ἀγεληδόν εὐκολόπιστοι καί ἀφελεῖς, ἐνθουσιάζονται, σταυροκοπιοῦνται, καί πιστεύουν πώς κοντά τούς ξεφύτρωσε ἀπεσταλμένος τοῦ Θεοῦ. Καί ὄχι μόνον αὐτό. Ὑψώνουν γύρω ἀπό τόν ἑαυτό τους τείχη «ἁγιότητας καί φωτισμοῦ», καλύτερα ἄς ποῦμε δαιμονισμοῦ καί ἀνακηρύσσονται «ἅγιοι», ἡμιάγιοι καί ὅ,τι χειρότερο. Δυστυχῶς οἱ περισσότεροι ἀπ᾽ αὐτούς πεθαίνουν ἀμετάπιστοι καί ἀμετανόητοι. Ἡ πληγή τῶν «φωτισμένων» εἶναι μεγάλη καί ἐπικίνδυνη. Ὁ σατανᾶς τραβάει μέ τό πρόσχημα τῆς εὐλάβειας πολλούς ἀφελεῖς χριστιανούς. Οἱ παγίδες του πολλές. Ὁ λόγος τοῦ Ἀπ. Πέτρου, ἄς γίνει γιά ὅλους μας ἀφορμή ἀφύπνισης: «Νείψατε, γρηγορήσατε, ὁ ἀντίδικος ὑμῶν διάβολος ὡς λέων ὠρυόμενος περιπατεῖ ζητῶν τίνα καταπίῃ. Ὦ ἀντίστητε στερεοί τῇ πίστει», (Α΄ Πετρ. 5,8). Ἀπό ἔκδοση τῆς Ἱ. Μητροπόλεως Ἀργολίδος.

• Ἐν Ἐσόπτρῳ | 17

Οἱ σχέσεις Κράτους Ἐκκλησίας ὡς ἀντικείμενο ρυθμίσεως τοῦ Συντάγματος καί τό πρόβλημα τῆς ἀπορυθμίσεώς τους

τοῦ κ. Σωτηρίου Ρίζου Προέδρου τοῦ Συμβουλίου τῆς Ἐπικρατείας, ἐπί τιμῇ καί Διευθυντοῦ τοῦ Νομικοῦ Γραφείου τῆς Προεδρείας τῆς Δημοκρατίας

Σ

τήν ἔκδοση τοῦ 1918, ὁ Νικόλαος Νικ. Σαρίπολος ἔγραφε στό Συνταγματικό του Δίκαιο: «Τό ἄρθρον 1 τοῦ Συντάγματος τοῦ 1844 ἔλεγεν: «Ἡ ἐπικρατοῦσα θρησκεία ἐν Ἑλλάδι εἶνε ἡ τῆς ἀνατολικῆς Ὀρθοδόξου τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας», τήν διάταξιν δέ ταύτην ἐπανέλαβε τό σύνταγμα τοῦ 1864, ἐν τῷ ἄρθρῳ 1 αὐτοῦ. Αἱ διατάξεις αὗται δέν σημαίνουσιν ὅτι ἡ θρησκεία τῆς ἀνατολικῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ὑπερέχει καί ἐπιβάλλεται ἐν Ἑλλάδι ἡ ὅτι ἡ Ἐκκλησία αὕτη ἐξασκεῖ ἐξουσίαν τινά ἐπί τάς ἄλλας θεωρουμένας ὡς ὑποτελεῖς αὐτῇ, ἀλλ’ ὅτι ἡ Ἀνατολική Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία, εἰς ἥν ὑπάγονται πάντες σχεδόν οἱ Ἕλληνες, πλήν ὀλίγων τινῶν χιλιάδων, εἶνε ἐν Ἑλλάδι «Ἐκκλησία τοῦ Κράτους»(Staatskirche), …οὐχί βεβαίως ἐν τῇ ἐννοίᾳ, ἥν εἶχε ἄλλοτε ἰδίως ὁ ὅρος οὗτος σημαίνων ἄρνησιν τῆς θρησκευτικῆς ἐλευθερίας, ….ἀλλ’ ἐν τῇ ἑπομένῃ ἐννοία: …»1. Ἀπαριθμοῦσε δέ ἐν συνέχειᾳ ὁ Σαρίπολος τίς ρυθμίσεις τοῦ Συντάγματος καί τῶν νόμων πού καθιέρωναν προνόμια ὑπέρ τῆς Ἑλληνικῆς Ἐκκλησίας. Μεταξύ αὐτῶν, ὅτι ὁ βασιλεύς ἔπρεπε νά εἶναι χριστιανός ὀρθόδοξος, ὁρκιζόμενος νά προστατεύει τήν θρησκεία αὐτή, ὅτι οἱ ἑορτές τῆς Πολιτείας κανονίζονται σύμφωνα μέ τίς ἑορτές τῆς θρησκείας αὐτῆς, ὅτι ὁ προ1. Ν. Ν. Σαριπόλου, Ἑλληνικόν Συνταγματικόν Δίκαιον, τόμος Γ . σελ. 209 επ. (1918).

18 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

σηλυτισμός ἀπαγορευόταν κατά τῆς ἐπικρατούσης θρησκείας, ὅτι οἱ Ἐπίσκοποι διορίζοντο καί ἐμισθοδοτοῦντο ἀπό τήν Πολιτεία καί ἄλλα τινά. ΄Ἔκτοτε καί μέχρι τοῦ σημερινοῦ Συντάγματος, ὑπῆρξαν σημαντικές, ἀλλά συγκρατημένες ἐξελίξεις. Ἐπικρατοῦσα θρησκεία παραμένει ἡ Ἀνατολική Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ἀλλά καί πάσα ἄλλη γνωστή θρησκεία εἶναι ἐλευθέρα, ἤδη ἀπό τό Σύνταγμα τοῦ 1927, ἐνῶ κατά τά Συντάγματα τοῦ 1844, 1864/1911 ἦταν ἁπλῶς ἀνεκτή, τό θρήσκευμα τοῦ Προέδρου τῆς Δημοκρατίας δέν ἐπιβάλλεται ἀπό τό σύνταγμα, ὁ προσηλυτισμός ἀπαγορεύεται κατά πάσης γνωστῆς θρησκείας ἐνῶ καί μέχρι τό Σύνταγμα τοῦ 1952 ἡ προστασία αὐτή ἐκάλυπτε μόνο τήν ἐπικρατοῦσα θρησκεία. Τό ἀτομικό δικαίωμα τῆς θρησκευτικῆς ἐλευθερίας ἔχει ἀναβαθμισθεῖ μέ τήν ἀφιέρωση σέ αὐτό τοῦ εἰδικοῦ ἄρθρου 13, στό ὁποῖο τονίζεται ὅτι «ἡ ἀπόλαυσις τῶν ἀτομικῶν καί πολιτικῶν δικαιωμάτων δέν ἐξαρτᾶται ἐκ τῶν θρησκευτικῶν ἑκάστου πεποιθήσεων». Ἐξ ἄλλου ὅλη ἡ ἐθνική ἔννομη τάξη ἔχει συνδεθεῖ μέ τήν Εὐρωπαϊκή Σύμβαση τῶν ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων καί τήν νομολογία τοῦ ἀντιστοίχου Δικαστηρίου τοῦ Στρασβούργου, ὅπου ἡ θρησκευτική ἐλευθερία κατέχει ἐξέχουσα θέση. Ἄς ἐπανέλθουμε ὅμως στό ἄρθρο 3 τοῦ Συντάγματος κατά τρόπο διεξοδικότερο. Τό ἄρθρο αὐτό ἔχει ὡς τίτλο «Σχέ-

σεις Ἐκκλησίας καί Πολιτείας». Ὑπό τόν τίτλο αὐτό στεγάζεται δέσμη ρυθμίσεων, οἱ ὁποῖες ἀφοροῦν ποικιλία θεμάτων. Τό πρῶτο, ὁ ὁρισμός ἐπικρατούσης θρησκείας, τό δεύτερο ἡ σχέση ἑνότητος, ὡς πρός τό δόγμα, μέ τήν Ἐκκλησία τῆς Κωνσταντινουπόλεως καί μέ κάθε ἄλλη ὀρθόδοξη ἐκκλησία καθώς καί ἡ τήρηση τῶν Ἱερῶν Κανόνων, τό τρίτο ἡ καθιέρωση τῆς ἀνεξαρτησίας τῆς ἑλληνικῆς ἐκκλησίας ἔναντι τοῦ Πατριαρχείου τῆς Κωνσταντινουπόλεως καί τοῦ αὐτοδιοίκητου αὐτῆς μέ τό συλλογικό σύστημα, τ.ἔ. διοίκηση μέ σύνοδο, ἡ ὁποία συγκροτεῖται καί λειτουργεῖ κατά τόν καταστατικό χάρτη καί ὁρισμένα κείμενα μέ ἰδιαίτερη νομική σημασία, δηλ. τόν πατριαρχικό τόμο τοῦ 1850 καί τή Συνοδική πράξη τοῦ 1928. Οἱ ὑπόλοιπες διατάξεις τοῦ ἴδιου ἄρθρου παραλείπονται, ὡς μή ἀναγκαῖες γιά τή σημερινή διαπραγμάτευση. Τό ἄρθρο αὐτό συνιστᾶ μέ ἄλλα μαζί σύστημα μέ ἀντικείμενο ρυθμίσεως τό θρησκευτικό φαινόμενο σέ συνταγματικό ἐπίπεδο. Τά λοιπά ἄρθρα εἶναι τά ἑξῆς: κυρίως τό ἄρθρο 13 περί τῆς θρησκευτικῆς ἐλευθερίας, τό ἄρθρο 16 παρ. 2 γιά τούς σκοπούς τῆς ἐκπαιδεύσεως, μεταξύ τῶν ὁποίων καί ἡ «ἀνάπτυξη τῆς ἐθνικῆς καί θρησκευτικῆς συνειδήσεως…», τό ἄρθρο 33 παρ. 2 περί

τοῦ ὅρκου τοῦ Προέδρου τῆς Δημοκρατίας ὅπως καί τό συναφές ἄρθρο 59 περί τοῦ ὅρκου τῶν βουλευτῶν. Ἡ κατανόηση τῆς λειτουργίας τοῦ συστήματος αὐτοῦ στήν πράξη ἀποκαλύπτεται εὐκρινῶς, ἄν παρακολουθήσουμε τή νομολογία τοῦ Συμβουλίου τῆς Ἐπικρατείας καί συναγάγουμε τίς ἀρχές πού ἐπικρατοῦν στήν κοινή νομοθεσία, στήν κοινωνική ζωή, στίς διενέξεις ἐκκλησίας - πολιτείας ἤ πολιτῶν – ἐκκλησίας ἤ κληρικῶν καί ἐκκλησίας ἤ καί ἀντιστρόφως. Ἡ ἄλλη μέθοδος, ἡ ἐννοιοκρατική, ἡ γραμματική ἀνάλυση κανόνων δικαίου συνταγματικοῦ ἤ νομοθετικοῦ ἐπιπέδου, ἡ παρακολούθηση θεωριῶν προερχομένων εἴτε ἀπό τόν πολιτικό-νομικό χῶρο εἴτε ἀπό τόν θεολογικό βοηθοῦν λίγο στό σχηματισμό ἐγκύρου κρίσεως γιά τό θέμα μιᾶς πιθανῆς ἀναθεωρήσεως τοῦ Συντάγματος. Μέ τό ἄρθρο 3 ἡ νομολογία ἀπασχολήθηκε κυρίως μέ τά ἑξῆς θέματα: Ξεκαθάρισε ὅτι ἡ συνταγματική ἐγγύηση δέν ἀφορᾶ ὅλους τούς Ἱερούς Κανόνες, ἀλλά μόνον ἐκείνους πού ἀναφέρονται στό δόγμα. Ὄχι ἐκείνους πού ἀναφέρονται σέ διοικητικά ζητήματα, μέ τήν περαιτέρω ἐκλέπτυνση ὅτι θά τηρηθοῦν καί οἱ διοικητικοί Κανόνες πού ἀναφέρονται σέ Ἐν Ἐσόπτρῳ | 19

Οἱ σχέσεις Κράτους Ἐκκλησίας ὡς ἀντικείμενο ρυθμίσεως τοῦ Συντάγματος...

θεμελιώδη ζητήματα2. Ξεκαθάρισε, σέ συνάφεια πρός τήν προηγούμενη παραδοχή, ὅτι ἡ συνταγματική ἐγγύηση τοῦ συνοδικοῦ συστήματος σέ συνδυασμό μέ τήν τήρηση τοῦ Πατριαρχικοῦ Τόμου τοῦ 1850 καί τῆς Συνοδικῆς Πράξεως τοῦ 1928 ἀφορά ὄχι ὅλες τίς διατάξεις τίς περιεχόμενες στά δύο αὐτά κείμενα, ἀλλά μόνον τίς διατάξεις ἐκεῖνες πού καθορίζουν τή συγκρότηση τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου κατά τά πρεσβεῖα τῆς ἀρχιερωσύνης καί κατ’ ἴσο ἀριθμό Μητροπολιτῶν ἀπό τίς ἐπαρχίες τῆς Παλαιᾶς Ἑλλάδος καί τῶν Νέων Χωρῶν(ὥστε νά καθίσταται ἀδύνατη ἡ δημιουργία ἀριστίνδην συνόδων), δέν ἐκτείνεται, ὅμως καί στίς διαδικαστικές λεπτομέρειες λειτουργίας τῆς συνόδου, πράγμα πού μπορεῖ νά ρυθμίσει ὁ ἁπλός νομοθέτης3. Προσδιόρισε ἔτσι τήν ἔννοια τοῦ «αὐτοκεφάλου», ὁριοθετώντας τή σχέση Ἑλληνικῆς Ἐκκλησίας καί Πατριαρχείου. Στό πλαίσιο αὐτό δέχθηκε περιορισμένη σημασία τῆς διακρίσεως τῶν Μητροπόλεων σέ αὐτές τῶν Παλαιῶν καί σέ ἐκεῖνες τῶν Νέων Χωρῶν, ἀποφαινόμενη λ.χ. ὅτι δέν δύναται νά γίνει ἔνταξη ἐνοριῶν μητροπόλεως τῶν Νέων Χωρῶν σέ μητρόπολη τῶν παλαιῶν Χωρῶν, χωρίς τή συναίνεση τοῦ Πατριάρχου Κων/ πόλεως4. Κατά τά λοιπά μεγάλος ἀριθμός ὑποθέσεων, συνήθως παλαιότερα, προκλήθηκε ἀπό διενέξεις ὑποψηφίων Μητροπολιτῶν μέ ἐκλεγέντες Μητροπολίτες, δηλαδή ὑποθέσεις μέ ἐνδοεκκλησιαστικό χαρακτῆρα, ὅπου ἡ διάταξη «ἐπικρατοῦσα θρησκεία» δέν μποροῦσε νά παίξει ρόλο. Σημαντικός ἀριθμός ὑποθέσεων ἀφορᾶ

ποινές ἐπιβαλλόμενες σέ κληρικούς ἀπό τά Ἐκκλησιαστικά Δικαστήρια, τῶν ὁποίων τίς ἀποφάσεις τό ΣτΕ θεωρεῖ ὡς διοικητικές πράξεις καί τίς ἐλέγχει, τουλάχιστον ἐφόσον οἱ ποινές αὐτές δέν ἔχουν ἀμιγῶς πνευματικό χαρακτῆρα5. Τό Συμβούλιο τῆς Ἐπικρατείας ἀνέδειξε, ἰδίως ὑπό τήν ἰσχύ τοῦ σημερινοῦ Συντάγματος, ὡς πρωτεῦον στοιχεῖο τοῦ συστήματος, τό ἀτομικό δικαίωμα τῆς θρησκευτικῆς ἐλευθερίας. Ἔτσι λ.χ. ἀκύρωσε, ὡς προσβάλλουσα τό δικαίωμα αὐτό, ἀπόφαση τοῦ Ὑπουργοῦ Ἐσωτερικῶν ἔτους 1988, μέ τήν ὁποία ἀπερρίφθη αἴτημα ἀποκτήσεως τῆς ἑλληνικῆς ἰθαγενείας ἀπό ἀλλογενῆ (γυναίκα) κάτοικο Θράκης γιά ἀνάκτηση τῆς ἑλληνικῆς ἰθαγενείας, διότι μέρος τῆς αἰτιολογίας ἀναφερόταν στό ὅτι «…δέν ἔχει ἀσπασθεῖ τήν ἐπίσημη ὀρθόδοξη χριστιανική θρησκεία, ἀλλά ἐμμένει στό μουσουλμανικό δόγμα»6. Σημαντική, ἀπό πάσης ἀπόψεως, εἶναι ἡ ἀπόφαση γιά τό ἐπιβεβλημένο τῆς μή ἀναγραφῆς τοῦ θρησκεύματος στίς ἀστυνομικές ταυτότητες, ἡ ὁποία, ἀσχέτως τῶν διαφωνιῶν πού προεκάλεσε, τόσον ἐντός τῆς κοινωνίας ὅσο καί ἐντός τῶν κόλπων τοῦ Συμβουλίου τῆς Ἐπικρατείας, ἔρεισμα εἶχε τό ἀτομικό δικαίωμα τῆς θρησκευτικῆς ἐλευθερίας καί μόνο7. Τό παράδοξο εἶναι ὅτι ἡ μειοψηφία ἀποφάνθηκε ὑπέρ τῆς ἀναγραφῆς τοῦ θρησκεύματος ὄχι γιά λόγους εὐνοϊκούς πρός τήν ἐπικρατοῦσα ἐκκλησία, ἀλλά γιά λόγους προστασίας τῶν κρατικῶν σκοπῶν καί κυρίως τοῦ βασικοῦ σκοποῦ τοῦ Κράτους, δηλαδή τῆς δημόσιας ἀσφάλειας. Ἡ μειοψηφία αὐτή, μέ αὐτή

2. ΣτΕ 3178/1976 Ὁλ., 1269/1977 Ὁλ., 4120/1980 κ.α..

3. ΣτΕ 3178/1976, 546/1978, 409-410/2008.

4. ΣτΕ 4068/1981.

5. ΣτΕ 825/1988 Ολ., 2739/1997.

6. ΣτΕ 160/1990.

7. Βλ. ΣτΕ 2280/2001 Ὁλ. κ.α.

20 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

•

τή θεμελίωση, προσλαμβάνει σήμερα, μετά δέκα πέντε ἔτη, ἰδιαίτερη σημασία σέ περιβάλλον σοβαρῆς ἀπειλῆς ἀπό τή βία πού ἐκλύει τό γνωστό θρήσκευμα στίς δυτικές κοινωνίες. Περαιτέρω, στό θέμα τῆς ἱδρύσεως ναῶν καί εὐκτηρίων οἴκων ἀπό ἑτεροδόξους καί ἐτεροθρήσκους τό ΣτΕ, ἑρμηνεύοντας καί πάλι τή θρησκευτική ἐλευθερία, ἀκολούθησε τή μέση ὁδό, δέχθηκε δηλαδή ὅτι εἶναι συνταγματική ἡ πρόβλεψη χορηγήσεως ἀδείας, ὑπό προϋποθέσεις, ἀπό τόν Ὑπουργό Παιδείας καί Θρησκευμάτων, ἀλλά ὅτι ἡ ἁρμοδιότητά του εἶναι δέσμια. Βάσει τῆς παραδοχῆς αὐτῆς ἄλλοτε δέχθηκε καί ἄλλοτε ἀπέρριψε ἔνδικα μέσα πού ἐστρέφοντο κατά πράξεων ἡ παραλείψεων τοῦ Ὑπουργοῦ8. Μεῖγμα διατάξεων τοῦ συστήματος, ἐπικρατοῦσα θρησκεία + σκοπός τῆς ἐκπαιδεύσεως + θρησκευτική ἐλευθερία, ἑρμηνεύθηκαν μέ τίς ἀποφάσεις πού ἀφοροῦν τό μάθημα τῶν θρησκευτικῶν στήν ἐκπαίδευση. Διότι ναί μέν ἀπό τήν «ἐπικρατοῦσα θρησκεία» καί τόν ἕνα ἐκ τῶν συνταγματικῶν σκοπῶν τῆς ἐκπαιδεύσεως, δηλ. τήν ἀνάπτυξη καί τῆς θρησκευτικῆς συνειδήσεως, συνήχθη ἡ ἀρχή τῆς ὑποχρεωτικότητος τοῦ μαθήματος καί μάλιστα στόν ἀναγκαῖο χρόνο (ἀπαιτήθηκε ἕνας ἐλάχιστος ἀριθμός ὡρῶν ἑβδομαδιαίως) γιά νά ἐκπληρώνεται ὁ σκοπός αὐτός, ἀλλά ἀπό τή θρησκευτική ἐλευθερία συνήχθη καί ἡ ἐξαίρεση, ὡς ἑξῆς: «Ἐξυπακούεται βεβαίως ὅτι τῆς παρακολουθήσεως τοῦ μαθήματος ἀπαλλάσσονται καί δή χωρίς καμία δυσμενῆ συνέπεια, οἱ μαθηταί ἐκεῖνοι διά τούς ὁποίους γίνεται ἀξιόπιστος δήλωσις, εἴτε ὑπ’ αὐτῶν τῶν ἰδίων, εἴτε ὑπό τῶν γονέων τους, ὅτι εἶναι ἄθεοι, 8. ΣτΕ 4202/2012 Ὁλ.

...Τό παράδοξο εἶναι ὅτι ἡ μειοψηφία ἀποφάνθηκε ὑπέρ τῆς ἀναγραφῆς τοῦ θρησκεύματος ὄχι γιά λόγους εὐνοϊκούς πρός τήν ἐπικρατοῦσα ἐκκλησία, ἀλλά γιά λόγους προστασίας τῶν κρατικῶν σκοπῶν καί κυρίως τοῦ βασικοῦ σκοποῦ τοῦ Κράτους, δηλαδή τῆς δημόσιας ἀσφάλειας. Ἡ μειοψηφία αὐτή, μέ αὐτή τή θεμελίωση, προσλαμβάνει σήμερα, μετά δέκα πέντε ἔτη, ἰδιαίτερη σημασία σέ περιβάλλον σοβαρῆς ἀπειλῆς ἀπό τή βία πού ἐκλύει τό γνωστό θρήσκευμα στίς δυτικές κοινωνίες... ἑτερόδοξοι ἡ ἀλλόθρησκοι καί ἔχουν, ὡς ἐκ τούτου, πρόβλημα θρησκευτικῆς συνειδήσεως…»9. Ἡ πρόσφατη ἀπόφαση τῆς Ὁλομελείας 100/2017 γιά τήν ἀναγκαιότητα τῆς κοινῆς ἀργίας τῆς Κυριακῆς καί τήν ἐπιχειρηθεῖσα κατάργησή της, προέκρινε ὡς ἔρεισμα τίς συνταγματικές διατάξεις γιά τήν προστασία τῆς ἐργασίας καί τῆς οἰκογένειας, μόνο δέ μέ μία πρόταση ἀναφέρθηκε στή σημασία τῆς Κυριακῆς γιά τόν χριστιανικό κόσμο. Καί ὀρθῶς, παρότι εἴμαστε ἐν γνώσει ὅτι ἡ διακοπή τῆς ἐργασίας καί ἡ ἀνάπαυση τῶν ἐργαζομένων ἀνθρώπων, κατά τακτά διαστήματα, ἀποτελεῖ ὁλοκληρωμένο κοινωνικό κήρυγμα τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, προηγηθέν κατά πολύ ὅλων τῶν σύγχρονων κοινωνικῶν κινημάτων (βλ. Δευτερονόμιο…«οὐ ποιήσεις ἐν αὐτῇ πᾶν ἔργον, σύ καί ὁ υἱός σου καί ἡ θυγάτηρ σου, ὁ παῖς σου καί ἡ παιδίσκη σου, ὁ βοῦς σου καί τό ὑποζύγιόν σου 9. Πρακτικό Ἐπεξεργασίας 548/1984(μέ τό σχέδιο Δ/ τος καθορίζετο ὅ́τι τό μά́θημα τῶν θρησκευτικῶν θά διδάσκεται στή Γ΄ τάξη Λυκείου), ΣτΕ 2176/1998. Πρβλ. καί τήν ΣτΕ 3356/1995. Ἐν Ἐσόπτρῳ | 21

Οἱ σχέσεις Κράτους Ἐκκλησίας ὡς ἀντικείμενο ρυθμίσεως τοῦ Συντάγματος...

καί πᾶν κτῆνος σου καί προσήλυτος ὁ παροικῶν ἐν σοί, ἵνα ἀναπαύσηται ὁ παῖς σου καί ἡ παιδίσκη σου καί τό ὑποζύγιόν σου, ὥσπερ καί σύ»). Παρά ταῦτα, συντρίβεται καί πάλι ἡ Κυριακή, κατ’ ἐντολήν τῆς δικαιοκρατούμενης Εὐρωπαϊκῆς Ἑνώσεως, μέ θεαματική περιφρόνηση τῆς νομολογίας τοῦ Συμβουλίου τῆς Ἐπικρατείας.

II. Ἀπό τό σύστημα τῶν συνταγματικῶν διατάξεων καί ἀπό τήν δικαστική τους μεταχείριση προκύπτουν ἀβιάστως τά ἑξῆς: α)Τό πρῶτο συμπέρασμα: τό σύστημα ἐπιτυχῶς χαρακτηρίζεται ὡς αὐτό τῆς «νόμῳ κρατούσης πολιτείας»10, χαρακτηρισμός καί οὐσία μαζί, ἀφοῦ ὁ νόμος τοῦ Κράτους εἶναι τίς περισσότερες φορές ὁ κυρίαρχος, ἀφοῦ οἱ ἐρίζοντες, πολίτες, κληρικοί, θρησκευτικές κοινότητες, Μητροπόλεις – ν.π.δ.δ., Μονές, ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος σέ κρατικό δικαστήριο καταφεύγουν καί ἐκεῖ βασικά λύνουν τίς διαφορές τους, συνταγματικές ἡ ἄλλες. Καί ἀφοῦ, τό Δικαστήριο τό σύνταγμα καί τούς νόμους τοῦ Κράτους ἑρμηνεύει, νόμος τοῦ Κράτους εἶναι ἀπαραιτήτως, κατά τό σύνταγμα καί ὁ Καταστατικός Χάρτης τῆς Ἐκκλησίας11. Καί ἀφοῦ τό 10. Βλ. ἀντί ἄλλων Φίλιππου Σπυρόπουλου, Τό σύστημα τῶν σχέσεων Ἐκκλησίας καί Πολιτείας στήν Ἑλλάδα, Ἐπιθεώρησις Δημοσίου καί Διοικητικοῦ Δικαίου, τ.

25, 1981, σελ. 332 ἐπ., ἰδίως σελ. 336 ἐπ., Θεμ. Τσάτσου, Εἰσήγησις ἐπί τῶν ἄ́ρθρων 1 καί 2 τοῦ Συντάγματος στό ἔργο του Μελέται Συνταγματικοῦ Δικαίου (1958) σελ. 101 ἐπ., ἰδίως σελ.108.

11. ΣτΕ 3178/1976. Μέ τήν ἀπόφαση αὐτή κρίθηκε ὅτι ἀπό τίς διατάξεις τοῦ ἄ́ρθρου 72 παρ.1 τοῦ Συντάγματος πού ὁρίζει ὅτι νομοσχέδια περί τῶν κατά τά ἄ́ρθρα 3, 13 κ.λ.π. θεμά́των ψηφίζονται ἐν Ὁλομελείᾳ τῆς Βουλῆ́ς προκύ́πτει ὅ́τι ὁ Καταστατικός Χάρτης τῆς Ἐκκλησίας θεσπίζεται διά νόμου. Πρβλ. καί ΣτΕ 1956/1986. Ἡ ἄ́ποψη αὐτή́ ἔ́χει ἀμφισβητηθεῖ στή θεωρία, ὅ́που ὑποστηρί́χθηκε ὅτι ὁ Καταστατικός Χάρτης «θά μποροῦσε νά εἶναι ἕ́να κανονιστικό́ κείμενο τῆς ἴδιας τῆς Ἐκκλη-

22 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

Δικαστήριο διαιρεῖ τούς Ἱερούς Κανόνες σέ διοικητικούς καί δογματικούς, τούς δέ διοικητικούς ἐπιφυλάσσει στόν νομοθέτη, πού μπορεῖ νά τούς τροποποιεῖ ἤ καταργεῖ, ὅταν δέν εἶναι θεμελιώδεις. β) Τό δεύτερο συμπέρασμα: ἐλάχιστα εἶναι τά παράπονα καί οἱ δίκες πού ἐγείρουν ἐνώπιόν τοῦ Συμβουλίου τῆς Ἐπικρατείας τά λοιπά δόγματα τοῦ Χριστιανισμοῦ καί οἱ ἄλλες θρησκεῖες. Οἱ διαφορές, κατά τό συντριπτικό μέρος, προέρχονται ἀπό μέλη τῆς ἐπικρατούσης θρησκείας. Τό γεγονός αὐτό δηλώνει τό μεγάλο βαθμό οὐδετερότητος τοῦ ἑλληνικοῦ κράτους καί τό μεγάλο βαθμό ἀπολαύσεως τοῦ ἀτομικοῦ δικαιώματος τῆς θρησκευτικῆς ἐλευθερίας ἐντός του ἰσχύοντος συστήματος. γ) Συμπέρασμα τρίτο: Οἱ συγκρούσεις Κράτους – Ἐκκλησίας, ὅταν ἀπό καιροῦ εἰς καιρόν ἐκδηλώνονται, δημιουργοῦνται συνήθως ὅταν ἡ Πολιτική ἀναζητεῖ διεξόδους σέ πολιτικά καί κομματικά ἀδιέξοδα καί συμπτωματικά ἀπό τό μέρος τῆς Ἐκκλησίας ἀναπτυχθεῖ μία ὑπέρ-ἀντίδραση, ὀφειλόμενη κυρίως σέ ἰδιοσυγκρασίες ἡγετικῶν προσώπων. Τό συνολικό συμπέρασμα, ὅμως, γιά τό σύστημα πού διέπει τίς σχέσεις Ἐκκλησίας καί Κράτους, πρέπει νά εἶναι κάπως διαφοροποιημένο ἐν σχέσει μέ τίς ἀνωτέρω νομικοπολιτικές παραδοχές. Ὅπως διδάσκει ὁ κορυφαῖος γερμανός συνταγματολόγος Konrad Hesse, οἱ τύποι τῶν γνωστῶν συστημάτων, πού κατασκεύασαν νομικοί καί θεολόγοι καί πολιτικοί, «Ἐκκλησία τοῦ Κράτους» ἡ τό ἀντίστροφο «Κράτος τῆς Ἐκκλησίας», «συναλληλία» ἡ «χωρισμός» σίας» βλ. Κονιδάρης/Ἀνδρουτσόπουλος στό συλλογικό ἔ́ργο Σπυρόπουλος/Κοντιάδης Ἀνθό́πουλος/Γεραπετρίτης, Ἑρμ.Συντ. (2017) ἄρθρ.3 ἀρ.24 ἐπ.

•

δέν μποροῦν νά χωρέσουν τήν προβληματική αὐτῶν τῶν σχέσεων. Τήν ὁποία μπορεῖ, μόνον νά ἑρμηνεύσει ἡ ἱστορική ἐξέλιξη συγκεκριμένων τομέων τῆς ἀνθρώπινης ζωῆς καί δράσεως, στούς ὁποίους πρωταγωνιστές εἶναι οἱ ἴδιοι ἄνθρωποι σέ διαφορετικούς ρόλους, μέλη συγχρόνως τοῦ Κράτους καί τῆς Ἐκκλησίας12. ΄Ἔρχομαι νά ἀπαντήσω στό βασικό ἐρώτημα πού θέτει ἡ σημερινή πρωτοβουλία. Ἐνδείκνυται ἀναθεώρηση τοῦ Συντάγματος ὡς πρός τό συγκεκριμένο κεφάλαιο καί πῶς δικαιολογεῖται ὁ ὅρος ἀπορρύθμιση, ποῦ χρησιμοποιεῖ ὁ ὁμιλῶν; Ὡς πρός τήν ἀναθεώρηση τοῦ Συντάγματος γενικῶς, θά μοῦ ἐπιτρέψετε νά ἐπαναφέρω σκέψεις πού διετύπωσα σέ δημόσια ὁμιλία μου σέ ἀνύποπτο χρόνο, ὅταν ἀκόμη ἤμουν πρόεδρος τοῦ Συμβουλίου τῆς Ἐπικρατείας, τόν Ὀκτώβριο τοῦ 2014. Τή συζήτηση περί ἀναθεωρήσεως ὑποδαυλίζουν, ἀπό καιροῦ εἰς καιρόν, ἰδίως κατά τήν περίοδο τῆς μεγάλης κρίσεως, κύκλοι, πού ὑπονοοῦν ὅτι τό περιεχόμενο τοῦ συντάγματος εἶναι κακό καί ὅτι ἕνα ἄλλο σύνταγμα θά ἔκανε περισσότερο εὐρωπαϊκή τή Χώρα καί θά ἀπέτρεπε μελλοντικά δεινά. Ἀλλά, πολιτικοί καί νομικοί, πού στρατεύονται σ’ αὐτή τήν κατεύθυνση, ἀποφεύγουν νά ἀπαντήσουν στό ἐρώτημα «τίς ἤ τί πταίει: ἡ τήρηση τοῦ Συντάγματος ἤ οἱ παραβάσεις τοῦ Συντάγματος;». Διότι ἐάν φταίει ἡ εὐλαβική τήρηση ἑνός κακοῦ Συντάγματος, τότε πρέπει νά ἀναθεωρήσουμε τό Σύνταγμα. Ἐάν ὅμως φταίει ἡ ἀθέτηση τοῦ Συντάγματος ἤ ἡ περιγραφή τοῦ Συντάγματος, τότε μᾶλ12. Konrad Hesse, Grundzüge des Verfassungsrechts der Bundesrepublik Deutschland, 13η ἔκδοση, Rdnr 468.

...Οἱ συγκρούσεις Κράτους – Ἐκκλησίας, ὅταν ἀπό καιροῦ εἰς καιρόν ἐκδηλώνονται, δημιουργοῦνται συνήθως ὅταν ἡ Πολιτική ἀναζητεῖ διεξόδους σέ πολιτικά καί κομματικά ἀδιέξοδα καί συμπτωματικά ἀπό τό μέρος τῆς Ἐκκλησίας ἀναπτυχθεῖ μία ὑπέρ-ἀντίδραση, ὀφειλόμενη κυρίως σέ ἰδιοσυγκρασίες ἡγετικῶν προσώπων... λον πρέπει νά ἀναθεωρήσουμε τή στάση μας ἔναντι τοῦ Συντάγματος. Ἐν προκειμένῳ ἡ συνταγματική παραβατικότητα ἔχει μακρά παράδοση. Τό λεγόμενο «πολιτικό σύστημα», καί ὑπό τό Σύνταγμα τοῦ 1975, ἐπέδειξε διάθεση αὐτονομήσεως καί ἀποκλίσεως ἀπό βασικούς συνταγματικούς κανόνες. Συνέχισε νά ὑπηρετεῖ καί νά ὑπηρετεῖται ἀπό τό «πελατειακό σύστημα» τό ὁποῖο εἶναι ἐχθρικό πρός τήν κοινοβουλευτική δημοκρατία καί τό κράτος δικαίου. Ἀνατρέπει τόν κανόνα τοῦ ἄρθρου 51 παρ.2, κατά τό ὁποῖο «Οἱ βουλευτές ἀντιπροσωπεύουν τό Ἔθνος» καί ὄχι ἐπί μέρους συμφέροντα. Ὑπονομεύει τή λειτουργία τῆς δημοσίας διοικήσεως σέ ἀντίθεση μέ τή συνταγματική ἀρχή τοῦ ἄρθρου 103 παρ.1 τοῦ Συντάγματος, κατά τό ὁποῖο «Οἱ δημόσιοι ὑπάλληλοι εἶναι ἐκτελεστές τῆς θελήσεως τοῦ Κράτους καί ὑπηρετοῦν τόν λαό, ὀφείλουν πίστη στό Σύνταγμα καί στήν Πατρίδα». Ὁ νόμος, ὡς κείμενο κανόνων, καθ’ ὁδόν διεφθάρη καί ἔγινε ἄθροισμα ἀντιαισθητικῶν διατάξεων καί περιπτωσιολογικῶν ρυθμίσεων, ἀσχέτων μεταξύ τους, στερῶντας τούς πολίτες καί τό νομικό ἐπιτελεῖο ἀπό τό δικαίωμα τῆς γνώσεώς του. Ἡ αὐθεντία τοῦ δικαίου γενικῶς μειώθηκε, ἀκόμη καί στίς συνειδήσεις τῶν δικαστῶν. Τά φαιἘν Ἐσόπτρῳ | 23

Οἱ σχέσεις Κράτους Ἐκκλησίας ὡς ἀντικείμενο ρυθμίσεως τοῦ Συντάγματος...

νόμενα αὐτά, ἀντί νά περιορισθοῦν, διογκώθηκαν ὑπό νέο καθεστώς πού οἰκοδομεῖται σταδιακῶς στή Χώρα, μετά τό 2010. Καθεστώς πού περιλαμβάνει τήν ἐπιβολή δικαίου ἀπό παράγοντες ἐκτός τοῦ ἑλληνικοῦ Κράτους ἤ ἔστω κατόπιν συμβάσεως μέ αὐτούς13, καί τό ὁποῖο, ἀνεξαρτήτως προθέσεων τῶν ἐμπνευστῶν του, πλήττει κατ’ ἀρχάς τήν κοινοβουλευτική λειτουργία καί ἐν συνέχειᾳ καί τή δικαστική λειτουργία. Καί ὡς πρός τήν κοινοβουλευτική λειτουργία ἀποτελεῖ κοινό μυστικό ὅτι ἔχει τραυματισθεῖ ὁ πυρήνας τοῦ κοινοβουλευτισμοῦ, ἡ αὐτονόητη ἐπιταγή τοῦ ἄρθρου 60 τοῦ Συντάγματος: «1.Οἱ βουλευτές ἔχουν ἀπεριόριστο τό δικαίωμα τῆς γνώμης καί ψήφου κατά συνείδηση. 2…». Ὄχι μόνο διότι οἱ βουλευτές δέν μποροῦν νά ἀποστοῦν ἀπό καταθλιπτική ἐξωτερική καί ἐσωτερική πίεση, ἀλλά καί διότι ἀντικειμενικῶς εἶναι ἀδύνατο νά γνωρίζουν τί ψηφίζουν, λόγῳ τῆς ἐκτάσεως καί τῆς πολυπλοκότητος τῶν ἐπιβαλλομένων ρυθμίσεων καί τῶν ἐπιβαλλομένων χρονικῶν δεσμεύσεων. Σέ παρόμοια ἐκβιαστικά διλλήματα ὑπόκεινται ἐν συνέχειᾳ τά δικαστήρια, τά ὁποῖα καί ὅταν τολμοῦν νά διαρρήξουν μνημονιακές ρυθμίσεις, ὡς ἀντίθετες πρός τό σύνταγμα, βλέπουν τίς ἀποφάσεις τους νά καταφρονοῦνται συστηματικῶς. Ὑπό τίς συνθῆκες αὐτές εἶναι ἀδιανόητη κάθε σκέψη περί ἀναθεωρήσεως τοῦ συντάγματος. Διότι θά ἐσήμαινε μία ἀναθεώρηση μέ στίγματα ἀνελευθερίας, μία ἀναθεώρηση ποδηγετούμενη πρός ἐπικίνδυνες ἀτραπούς. Καί αὐτά μέν 13. Εἶ́ναι χαρακτηριστική ἡ λέξη «διαπραγμάτευση», πού χρησιμοποιεῖ́ται παγίως ἀπό́ συμπολίτευση καί ἀντιπολί́τευση πρίν ἀπό́ τήν ὑπογραφή τῶν ἀλλεπαλλήλων Μνημονίων καί τῶν προκαθοριζόμενων ἀπό αὐτά «ἐφαρμοστικῶν» νόμων.

24 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

ἰσχύουν γιά τήν ἀναθεώρηση γενικῶς στόν παρόντα χρόνο. Εἰδικῶς, ὡς πρός τήν ἀναθεώρηση τῶν συνταγματικῶν διατάξεων πού ὀργανώνουν τίς σχέσεις τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας μέ τό Κράτος, μία ἀναθεώρηση θά ἰσοδυναμοῦσε μέ τήν ἀπορρύθμιση τῶν σχέσεων τῶν δύο αὐτῶν συστημάτων. Διότι, ὅπως δείχθηκε, μέ τό Σύνταγμα τοῦ 1975 καί τή νομολογία τοῦ ΣτΕ, ἀφ’ ἑνός ὁ νομοθέτης καί ἀφ’ ἑτέρου ὁ δικαστής ἐλέγχουν τόν βίο τῆς Ἐκκλησίας μέχρι λεπτομερειῶν, ἐνῶ μέ τό ἐργαλεῖο τοῦ ἀτομικοῦ δικαιώματος τῆς θρησκευτικῆς ἐλευθερίας ἐπιτυγχάνεται ἡ οὐδετερότητα τοῦ κράτους καί ἡ νομική ἰσότητα ὑπέρ τῶν ἄλλων δογμάτων καί θρησκειῶν. Ἀναθεώρηση ἑπομένως δέν θά ὑπηρετοῦσε αὐτούς τούς σκοπούς, ἁπλῶς θά ὁδηγοῦσε σέ ἀπορρύθμιση, δηλ. στήν ὁλοσχερῆ κατάργηση τοῦ ἄρθρου 3.

III Διότι ἄν δέν εἶναι ἐπικρατοῦσα ἡ Ἀνατολική ὀρθόδοξη ἐκκλησία, κατά παραγνώριση καί τοῦ ἀριθμητικοῦ-πληθυσμιακοῦ κριτηρίου, τότε δέν νομιμοποιεῖται τό κράτος νά ἔχει λόγο γιά τό αὐτοκέφαλο καί τίς σχέσεις μέ τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο, τόν τρόπο διοικήσεώς της, τούς Ἱερούς Κανόνες κ.λ.π.14 Καί 14. Συνιστᾶ́ πλάνη καί δεῖγμα περιορισμέ́νου ὁρίζοντος ἡ ἄγνοια περί́ τά συμβαίνοντα σέ ἄ́λλες χώρες, ὅσον ἀφορᾶ τίς σχέσεις Κράτους καί Ἐκκλησίας (ἤ ἐκκλησιῶν), νά ὑποστηρίζεται δέ ὅτι ὁ «χωρισμός», μέ ὅ,τι ἑκάστοτε ἐννοεῖται, ἀποτελεῖ περίπου παγκόσμιο καθεστώς τῶν δημοκρατικῶν κρατῶν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ἡ Γερμανία, ὅπου ἡ παράδοση τῶν σχέσεων Ἐκκλησιῶν– Κράτους ἐνσωματώνεται στό ἰσχῦον Σύνταγμα. Ἔτσι στό ἄρθρο 140 αυτοῦ ὁρίζεται ὅτι οἱ διατάξεις τῶν ἄρθρων 136, 137, 138, 139 καί 141 τοῦ Συντάγματος τῆς 11ης Αὐγούστου 1919 ἀποτελοῦν τμῆμα τοῦ νέου γερμανικοῦ Συντάγματος. Στίς ἐνσωματούμενες διατάξεις, πλήν τῆς ἄρτιας διαμορφώσεως τοῦ ἀτομικοῦ́ δικαιώ́ματος τῆς θρησκευτικῆς ἐλευθερίας καί τῆς θρησκευτικῆς ἰσότητος ὡς εἰδικότερης ἐκφρά-

•

βεβαίως, ἐπίσης, θά ἔπρεπε νά σταθμισθοῦν ἡ ὠφέλεια καί οἱ βλάβες μιᾶς ἀπορρυθμίσεως. Προεχόντως γιά τό Ἑλληνικό Κράτος. Τό ὁποῖο, ἐκ καταγωγῆς ἀδύναμο, θά ἐστερεῖτο τῶν ὑπηρεσιῶν ἑνός παράλληλου συστήματος, τό ὁποῖο, ἐπίσης ἐκ καταγωγῆς, ἐνισχύει μέ τήν πρακτική τῆς διδασκαλίας του, ἔστω ἀντανακλαστικά, τούς βασικούς κανόνες τοῦ κράτους. Θά ἔπρεπε δηλαδή νά ληφθεῖ ὑπ’ ὄψιν σοβαρά ἡ δύναμη ἐνσωματώσεως τῶν πολιτῶν πού ἀναπτύσσει ἡ ὀρθόδοξη ἐκκλησία ὑπέρ τοῦ Ἐθνικοῦ Κράτους καί τῶν κανόνων του, δύναμη στήν ὁποία ὑστερεῖ ἐμφανῶς αὐτό. Διότι ἀδυνατεῖ πλέον θεαματικά νά πραγματώσει καί τά δύο ἑνοποιητικά στοιχεῖα, πού χαρακτηρίζουν τά προηγμένα κράτη: δηλαδή τόσο τήν ἀσφάλεια τῆς δημόσιας τάξεως, πού παράγει ἡ πιστή ἐφαρμογή τοῦ δικαίου ὅσο καί τήν ἀσφάλεια τοῦ Κοινωνικοῦ Κράτους, τό ὁποῖο ἀποσυντίθεται ἐν ὀνόματι πολιτικό-οἰκονομικῶν θεωριῶν τοῦ

σεώς της (ἄρθρ. 136, 137 παρ.1 – 4), περιλαμβάνονται καί διατάξεις ὀργανωτικές μέ μεγάλες διασφαλίσεις γιά τίς θρησκευτικές κοινότητες, πρακτικῶς ἀφορώσες τά δύο μεγάλα δόγματα τοῦ Χριστιανισμοῦ (καθολική καί προτεσταντική Ἐκκλησία). Μνημονεύω τίς διατάξεις τῆς παρ. 5 ἄρθρ. 137 στήν ὁποία ὁρίζεται ὅ́τι παραμένουν ὡς ν.π.δ.δ. ὅ́σες εἶχαν αὐτή τή νομική μορφή μέχρι τήν ἰσχύ τοῦ Συντάγματος τῆς Βαϊμάρης. Καί ὅ́τι ἄλλες θρησκευτικές κοινότητες μποροῦν νά ἀποκτήσουν τό Status αὐτό ἐάν πληροῦν ὁρισμένες προϋποθέσεις: (ὀργάνωση καί ἀριθμό μελῶν, πού ἐγγυῶνται τή διάρκειά τους). Μνεία καί τῆς διατάξεως τῆς παρ.

6 τοῦ ἴδιου ἄρθρου, πού προβλέπει τή δυνατότητα τῶν ἐκκλησιῶν-ν.π.δ.δ. νά ἐπιβάλλουν φόρους σύμφωνα μέ τό δίκαιο τῶν κρατιδίων. Μνεία καί τῆς διατάξεως τοῦ ἄρθρου 139 πού ὁρίζει ὅ́τι προστατεύονται ἀπό τόν νομοθέτη οἱ Κυριακές καί οἱ ἐπίσημες ἑορτές ὡς ἡμέρες ἀναπαύσεως ἀπο τήν ἐργασια καί ὡς ἡμέρες ψυχικῆς ἀνατάσεως. Ὡς ἐπίλογο ὅ́λων αὐτῶν, ὁ Konrad Hesse γράφει ὅ́τι ὁ χωρισμός δέν εἶναι στίς προθέσεις τοῦ συνταγματικοῦ νομοθέτη καί τοῦ γερμανικοῦ κράτους.

συρμοῦ. Μᾶλλον, ἑπομένως, τό ἐθνικό κράτος, πού βάλλεται συστηματικά ἀπό δυνάμεις ἐγχώριες καί ἐξωχώριες, ἀπό δυνάμεις, οἱ ὁποῖες προσπαθοῦν στή θέση ἐθνῶν καί λαῶν μέ διακριτικά γνωρίσματα νά βάλουν ποίμνια καταναλωτικά, ἔχει συμφέρον νά μήν ἀποχωρισθεῖ ἀπό σύμμαχο ἀσφαλῆ καί ἀξιόπιστο. Βεβαίως, στήν παροῦσα στιγμή, δέν θά ἔπρεπε νά καταλήξουμε μέ αὐτή τή σχετικῶς στατική θέση. Ἀλλά, προχωρῶντας δημιουργικά, νά διερωτηθοῦμε, ἄν τά δύο συστήματα, Κράτος καί Ἐκκλησία, ἔχουν κατανοήσει καί σέ ποιό βαθμό ὅτι τά προβλήματά τους δέν εἶναι οἱ κανόνες τοῦ συνταγματικοῦ δικαίου, ἀλλά εἶναι προβλήματα οὐσιαστικά, προβλήματα τοῦ ἑαυτοῦ τους, ὅπως εἶναι ἡ ποιότητα τῶν λειτουργῶν ἀμφοτέρων, ἀλλά καί ἡ ποιότητα τῶν ὀπαδῶν καί λειτουργουμένων, ἀντιστοίχως. Καί περαιτέρω, ἄν μποροῦν ἐπίσης νά κατανοήσουν καί νά υἱοθετήσουν τήν παραίνεση τοῦ Περικλῆ πρός τούς Ἀθηναίους, ὅπως τήν ἀποδίδει ὁ Θουκυδίδης: «Μᾶλλον γάρ πεφόβημαι τάς οἰκείας ἡμῶν ἁμαρτίας ἡ τάς τῶν ἐναντίων διανοίας»15. Ἀθήνα, 6.6.2017 15. Θουκυδίδου, Ἱστοριῶν Α΄ 144. Περισσότερο φοβοῦμαι τά δικά μας σφάλματα παρά τά σχέδια τῶν ἐχθρῶν.

•

Ἐν Ἐσόπτρῳ | 25

Μ Ε Ε Ν Δ Ι ΑΦ Ε Ρ Ο Ν Γ Ι Α Τ Ο Υ Σ Ν Ε Ο Υ Σ

Ἡ μοναξιά...

τοῦ Ἀρχιμ. Αἰμιλιανοῦ Σιμονοπετρίτη ✽

Β

λέπετε τήν παγωνιά τῆς ὑπάρξεώς μας, τήν ἀπομόνωσί μας, τήν ἀποξένωσί μας ἀπό τή ζωή. Κανένας δέν μπορεῖ νά ζεστάνῃ πλέον τήν καρδία μας, νά λειώσῃ καί νά ἐξαφανίσῃ τούς πάγους οἱ ὁποῖοι τήν κατακλύζουν, πρίν μπῇ αὐτό τό φῶς καί αὐτό τό πῦρ, τό ὁποῖο ζεσταίνει καί φωτίζει τά πάντα εἰς τά ἐνδότερα τῆς ὑπάρξεώς μας. Ἡ μοναξιά εἶναι ἕνα γενικό σμπαράλισμα, εἶναι τό ἀλληλοφάγωμα τοῦ εἶναι μας. Ἀλληλοσυγκρούονται οἱ ὁρμές μας, τά πάθη μας, οἱ πόθοι μας, τά ἄχνη μας, χωρίς νά τό καταλαβαίνωμε καί χωρίς νά ὑπάρχῃ λόγος. Διαπληκτίζονται οἱ δυνάμεις τοῦ ἀνθρώπου ἐν ἑαυτῷ, γδέρνεται μόνος του ὁ ἄνθρωπος, γράφει τήν ἱστορία τῆς σκλαβιᾶς του καί τῆς δυστυχίας του. Κανείς δέν μπορεῖ νά ζήσῃ μόνος του. «Οὐ καλόν εἶναι τόν ἄνθρωπον μόνον». Γι᾽ αὐτό ἔπλασε καί τήν γυναίκα ὁ Θεός, γιά νά θυμίζῃ τό μυστήριο τῆς ἑνώσεως τοῦ Θεοῦ καί τοῦ ἀνθρώπου, τό μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ κροῦσις τῆς θύρας ὑποδηλοῖ ὅτι, ὅταν ὁ ἄνθρωπος παύση νά ζῇ ἀπολαμβάνοντας τή φρίκη τῆς μοναξιᾶς του καί τῶν ἐσωτερικῶν του συγκρούσεων, τότε ἀρχίζει νά γίνεται τό ἄνοιγμα. Ἔχετε δεῖ 26 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

...Ἡ μοναξιά εἶναι ἕνα γενικό σμπαράλισμα, εἶναι τό ἀλληλοφάγωμα τοῦ εἶναι μας. Ἀλληλοσυγκρούονται οἱ ὁρμές μας, τά πάθη μας, οἱ πόθοι μας, τά ἄχνη μας, χωρίς νά τό καταλαβαίνωμε καί χωρίς νά ὑπάρχῃ λόγος. Διαπληκτίζονται οἱ δυνάμεις τοῦ ἀνθρώπου ἐν ἑαυτῷ, γδέρνεται μόνος του ὁ ἄνθρωπος... ἀνθρώπους, ὅταν ἀνοίξουν τήν καρδιά τους καί μιλήσουν σέ κάποιον, πόσο ἀλλάζουν, πόσο χαίρονται, πόσο νοιώθουν ἐλπίδα μέσα τους, καί ὅταν ἀκόμη ὁ ἄλλος δέν τούς πῇ τίποτε; Ἔρχομαι, παραδείγματος χάριν, καί σοῦ ἀνοίγω τήν καρδιά μου. Σοῦ λέγω, σοῦ λέγω, ἐσύ μοῦ χαμογελᾶς, κουνᾶς τό κεφάλι σου, ἐπιβεβαιώνοντας ὅσα σοῦ λέγω, χωρίς νά πῇς λέξι. Ὅταν τελειώσωμε, θά σοῦ πῶ: «Σέ εὐχαριστῶ∙ πόσα μοῦ ἔμαθες σήμερα! πόσα μοῦ εἶπες!». Στήν πραγματικότητα τίποτε δέν μοῦ εἶπες. Ἀλλά τά πάντα μοῦ εἶπες, γιατί ἐγώ ἔτσι ἔζησα. Ἔνοιωσα ὅτι σέ μετέλαβα. Σέ ἔβαλα μέσα στήν καρδιά μου, καθώς σοῦ ἀνοιγόμουν. Μόλις ἀνοίξῃς κάτι, ἀμέσως μπαίνει τό φῶς. Ἡ κροῦσις λοιπόν ὑποδηλοῖ τό ἄνοιγμα τῆς καρδιᾶς, πού κάνει ὁ ἄνθρωπος, ὅταν παύσῃ νά συζητᾶ μέ τόν ἑαυτό του. Δέν εἶναι δυνατόν νά συζητάω καί μέσα μου καί μέ τόν ἄλλον. Πρέπει κάποιον νά προτιμήσω: ἤ τό ἐγώ μου ἤ τόν ἕτερον. Εἶναι δηλαδή τό ἄνοιγμα τῆς καρδιᾶς μία ἀνθρώπινη βουληφόρα ἐνέργεια... ✽ Ἀπό τό βιβλίο του: «Ζωή ἐν πνεύματι», σελ. 210, 211, ἐκδόσεις Ἴνδικτος 2010.•

ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ

Πολύ προσευχή καί λίγα λόγια στά παιδιά...

Ὅ

τοῦ Ἁγίου Πορφυρίου τοῦ Καυσοκαλυβίτου

λα ἀπ’ τήν προσευχή, τή σιωπή καί τήν ἀγάπη γίνονται. Καταλάβατε τά ἀποτελέσματα τῆς προσευχῆς; Ἀγάπη ἐν προσευχῇ, ἐν Χριστῷ ἀγάπη. Αὐτή ὠφελεῖ πραγματικά. Ὅσο θ’ ἀγαπᾶτε τά παιδιὰ μέ τήν ἀνθρώπινη ἀγάπη – πού εἶναι συχνά παθολογική – τόσο θά μπερδεύονται, τόσο ἡ συμπεριφορά τους θά εἶναι ἀρνητική. Ὅταν, ὅμως, ἡ ἀγάπη σας θά εἶναι μεταξύ σας καί πρός τά παιδιά χριστιανική καί ἁγία, τότε δέν θά ἔχετε κανένα πρόβλημα. Ἡ ἁγιότητα τῶν γονέων σώζει τά παιδιά. Γιά νά γίνει αὐτό, πρέπει νά ἐπιδράσει ἡ θεία Χάρις στίς ψυχές τῶν γονέων. Κανείς δέν ἁγιάζεται μόνος του. Ἡ ἴδια ἡ θεία Χάρις μετά θά φωτίσει, θά θερμάνει καί θά ζωογονήσει τίς ψυχές τῶν παιδιῶν. Πολλές φορές μοῦ τηλεφωνοῦν κι ἀπό τό ἐξωτερικό καί μέ ρωτοῦν γιά τά παιδιά τους καί γι’ ἄλλα θέματα. Μὲ πῆρε, λοιπόν, σήμερα ἀπ’ τό Μιλάνο μία μητέρα καί μέ ρώτησε πώς νά φέρεται στά παιδιά της. Τῆς εἶπα τά ἑξῆς: «Νά προσεύχεσαι καί, ὅταν πρέπει, νά μιλάεις στά παιδιά μέ ἀγάπη. Πιό πολύ νά κάνεις προσευχή καί λίγα λόγια νά τούς λέεις. Πολλή προσευχή καί λίγα λόγια σέ ὅλους. Νά μή γινόμαστε ἐνοχλητικοί, ἀλλά νά προσευχόμαστε μυστικά καί μετά νά μιλᾶμε κι ὁ Θεὸς θά μᾶς βεβαιώνει μέσα μας ἂν ἡ ὁμιλία μᾶς εἶναι δεκτή στούς ἄλλους. Ἂν δέν εἶναι πάλι, δέν θά μιλᾶμε. Θά προσευχόμαστε μυστικά μόνο. Διότι καί μέ τό

...Ὅταν τά παιδιά εἶναι τραυματισμένα καί πληγωμένα ἀπό κάποιο σοβαρό ζήτημα, νά μήν ἐπηρεάζεσθε πού ἀντιδροῦν καί μιλοῦν ἄσχημα. Στήν πραγματικότητα δέν τό θέλουν, ἀλλά δέν μποροῦν νά κάνουν ἀλλιῶς στίς δύσκολες στιγμές. Μετά μετανιώνουν. Ἄν, ὅμως, ἐσεῖς ἐκνευρισθεῖτε καί θυμώσετε, γίνεσθε ἕνα μέ τόν πονηρό καί σᾶς παίζει ὅλους... νά μιλᾶμε, γινόμαστε ἐνοχλητικοί καί κάνομε τούς ἄλλους ν’ ἀντιδροῦν καί καμιά φορά ν’ ἀγανακτοῦν. Γι’ αὐτό πιό καλά εἶναι νά τά λέει κανείς μυστικά στήν καρδιά τῶν ἄλλων παρά στ’ αὐτί τους, μέσῳ τῆς μυστικῆς προσευχῆς. Ἄκου νά σοῦ πῶ: νά προσεύχεσαι καί μετά νά μιλάεις. Ἔτσι νά κάνεις στά παιδιά σου. Ἅμα διαρκῶς τούς δίδεις συμβουλές, θά γίνεις βαρετή κι ὅταν μεγαλώσουν, θά αἰσθάνονται ἕνα εἶδος καταπιέσεως. Νά προτιμᾶς, λοιπόν, τήν προσευχή. Νά τούς μιλάεις μέ τήν προσευχή. Νά τά λέεις στόν Θεό κι ὁ Θεός θά τά λέει μέσα τους. Δηλαδή, δέν πρέπει νά συμβουλεύεις τά παιδιά σου ἔτσι, μέ φωνή πού νά τήν ἀκοῦνε τ’ αὐτιά τους. Μπορεῖς νὰ τὸ κάνεις κι αὐτό, ἀλλὰ προπάντων πρέπει νὰ μιλάεις γιὰ τά παιδιά σου στόν Θεό. Νά λέεις: «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, φώτισε τά παιδάκια μου. Ἐγώ σ’ Ἐσένανε τά ἀναἘν Ἐσόπτρῳ | 27

Μαζί μέ τούς Γονεῖς: Πολύ προσευχή καί λίγα λόγια στά παιδιά...

θέτω. Ἐσύ μοῦ τά ἔδωσες, μά κι ἐγώ εἶμαι ἀδύναμη, δέν μπορῶ νά τά κατατοπίσω· γι’ αὐτό, Σέ παρακαλῶ, φώτισέ τα». Κι ὁ Θεός θά τούς μιλάει καί θά λένε: «’Ὤχ, δέν ἔπρεπε νά στενοχωρήσω τή μαμά μ’ αὐτό πού ἔκανα!». Κι αὐτό θά βγαίνει ἀπό μέσα τους μέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ. Αὐτό εἶναι τό τέλειο. Νά μιλάει ἡ μητέρα στόν Θεό κι ὁ Θεός νά μιλάει στό παιδί. Ἂν δέν γίνει ἔτσι, πές, πές, πές…. ὅλο «ἀπ’ τ’ αὐτί», στό τέλος γίνεται ἕνα εἶδος καταπιέσεως. Κι ὅταν τό παιδί μεγαλώσει, ἀρχίζει πλέον νά ἀντιδράει, δηλαδή νά ἐκδικεῖται, τρόπον τινά, τόν πατέρα του, τή μητέρα του,

πού τό καταπίεσαν. Ἐνῶ ἕνα εἶναι τό τέλειο· νά μιλάει ἡ ἐν Χριστῷ ἀγάπη καί ἡ ἁγιοσύνη τοῦ πατέρα καί τῆς μητέρας. Ἡ ἀκτινοβολία τῆς ἁγιοσύνης καί ὄχι τῆς ἀνθρώπινης προσπάθειας κάνει τά παιδιά καλά. Ὅταν τά παιδιά εἶναι τραυματισμένα καί πληγωμένα ἀπό κάποιο σοβαρό ζήτημα, νά μήν ἐπηρεάζεσθε πού ἀντιδροῦν καί μιλοῦν ἄσχημα. Στήν πραγματικότητα δέν τό θέλουν, ἀλλά δέν μποροῦν νά κάνουν ἀλλιῶς στίς δύσκολες στιγμές. Μετά μετανιώνουν. Ἄν, ὅμως, ἐσεῖς ἐκνευρισθεῖτε καί θυμώσετε, γίνεσθε ἕνα μέ τόν πονηρό καί σᾶς παίζει ὅλους. Πηγή: http://www.protothema.gr •

Ἀνάβαση...

τοῦ † Антоний (Блум), митрополит Сурожский Μητροπολίτου Σουρόζ Ἀντωνίου Μπλούμ ✽ ...Δέν μπορεῖ νά εἰσέλθει κανείς στήν αἰωνιότητα, ὄντας δέσμιος κι αἰχμάλωτος τοῦ μίσους...

Π

ρέπει νά ὑπάρξει μιά διαδικασία μέ τήν ὁποία - ὅπως νομίζω τό θέτει ὁ ἅγιος Ἰσαάκ ὁ Σύρος - φτάνουμε νά εἰρηνεύσουμε μέ τόν Θεό, μέ τή συνείδησή μας, μέ τό διπλανό μας, ἀκόμα καί μέ τά ἀντικείμενα πού μεταχειριστήκαμε˙ ἔτσι ὥστε νά μπορεῖ ὅλη ἡ γῆ νά μᾶς πεῖ «πορεύου εἰς εἰρήνην» κι ἐμεῖς νά μπορέσουμε νά ποῦμε σέ ὅλους πώς ἡ γῆ στάθηκε γιά μᾶς μιά διαμονή ἐν εἰρήνῃ, ἕνας τόπος παροχῆς τῆς εὐλογίας 28 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

καί τῆς εἰρήνης τοῦ Θεοῦ. Δέν μπορεῖ νά εἰσέλθει κανείς στήν αἰωνιότητα, ὄντας δέσμιος κι αἰχμάλωτος τοῦ μίσους. Ἄν θέλουμε νά κατορθώσουμε ὅλα αὐτά, στό σύντομο χρονικό διάστημα πού ἡ ἔλευση τοῦ θανάτου μᾶς ἐπιτρέπει, εἶναι βασικό νά ἐκλαμβάνουμε ὅλη τή ζωή μας ὡς μία ἀνάβαση˙ μιά ἀνάβαση στήν αἰωνιότητα, ὄχι μιά προοδευτική διαδικασία παρακμῆς καί καθόδου πρός τόν θάνατο, ἀλλά μιά ἀνάβαση πρός τή στιγμή ἐκείνη πού μέσα ἀπό τή στενή πύλη τοῦ θανάτου θά διαβοῦμε τό κατώφλι τῆς αἰωνιότητας - ὄχι ἀπεκδυόμενοι τήν ἐφήμερη ζωή, ἀλλά ἐνδυόμενοι τήν αἰωνιότητα, γιά νά χρησιμοποιήσω τά λόγια τοῦ Ἀποστόλου Παύλου... ✽ Ἀπόσπασμα ἀπό τό βιβλίο του: «Ὁ θάνατος ὡς κέρδος», ἐκδόσεις «Ἐν πλῷ».

•

Κέντρο Τουριστικῆς Πληροφόρησης Μεσαρᾶς

Ἀ

πό τήν ἐπίσκεψη τοῦ Παγκρήτιου Συλλόγου Φίλων Βυζαντινῆς Μουσικῆς «Ὅσιος Ἰωάννης ο Κουκουζέλης», στίς 7/10/2017, στό Κέντρο Τουριστικῆς Πληροφόρησης Μεσαρᾶς, τό ὁποῖο λειτουργεῖ στὴν αἴθουσα τοῦ Ἱ. Καθεδρικοῦ Ναοῦ Ἁγ. Νεκταρίου Μοιρῶν. Τὸ «Κέντρο Τουριστικῆς Πληροφόρησης Μεσαρᾶς» ἀπευθύνεται σέ: ντόπιους καὶ ξένους ἐπισκέπτες τῆς περιοχῆς, τουρίστες – περιηγητές, γραφεῖα τουρισμοῦ ποὺ ἀναζητοῦν ἐνδιαφέροντες προορισμοὺς γιὰ νὰ δημιουργήσουν ἡμερήσια προγράμματα περιήγησης στὴν Κρήτη, ὁμάδες • μαθητῶν καὶ νέων κ.λ.π.

Ἔργο Δημητρίου Σαριδάκη.

3ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΓΟΡΤΥΝΑΣ «Ἐν Γορτύνῃ καί Ἀρκαδίᾳ ἐγένετο…», Διεπιστημονικό Συνέδριο Τό προσκύνημα ὡς τόπος συνάντησης ἀνθρώπων, λαῶν, θρησκειῶν, πολιτισμῶν 28 Σεπτέμβριου ἔως 1 Ὀκτωβρίου 2017

Ἀ

πό 28 Σεπτεμβρίου μέχρι 1 Ὀκτωβρίου 2017, ἡ Ἱ. Μητρόπολή μας ὀργάνωσε τό 3ο Διεθνές Διεπιστημονικό Συνέδριο Γόρτυνας, «Ἐν Γορτύνῃ καί Ἀρκαδίᾳ ἐγένετο…», μέ θέμα: Τό προσκύνημα ὡς τόπος συνάντησης ἀνθρώπων, λαῶν, θρησκειῶν, πολιτισμῶν, σέ συνδιοργάνωση μέ τήν Περιφέρεια Κρήτης, τό Παν/μιο Κρήτης, τό Πολυτεχνεῖο Κρήτης καί τό Τ.Ε.Ι. Κρήτης. Στό Συνέδριο, πού πραγματοποιήθηκε στό Πολιτιστικό μας Κέντρο, ἔλαβαν μέρος 54 Ἕλληνες καί ξένοι εἰσηγητές πού παρουσίασαν τίς ἐργασίες τους καί ἀσχολήθηκαν μέ τή μελέτη θεολογικῶν, ἀρχαιολογικῶν, ἱστορικῶν, καί γενικότερα πολιτισμικῶν τεκμηρίων πού ἀποδεικνύουν τήν ἰδιαίτερη σημασία τῆς ὀρθόδοξης παράδοσής μας καί τῶν ἱερῶν τόπων, τοῦ διαλόγου ἀνάμεσα σέ ἀνθρώπους, φυλές, πολιτισμούς κ.λ.π. Ἐν Ἐσόπτρῳ | 29

Π. Μόσχος, Ν. Ψιλάκης.

Π

αράλληλα μέ τό Συνέδριο, λειτούργησε ἔκθεση. Ἁγιογραφία: Εἰκόνες τοῦ κ. Παν. Μόσχου, μεταξύ αὐτῶν καί μία κηρόχυτη εἰκόνα τῶν Ἁγ. Παρθενίου καί Εὐμενίου, φιλοτεχνημένη μέ τήν τεχνική τῶν πρώτων χριστιανικῶν χρόνων, πού μᾶς εἶναι γνωστή ἀπό εἰκόνες τοῦ Σινᾶ. Ζωγραφική: Ἔργα τοῦ μακαριστοῦ Δημήτρη Σαριδάκη, φιλοτεχνημένα κατά τίς δεκαετίες τοῦ 1940 καί 1950, στά ὁποῖα ἀπεικονίζονται κρητικά προσκυνήματα. Τά ἔργα αὐτά ἔχουν, ἐκτός ἀπό τό εἰκαστικό καί λαογραφικό ἐνδιαφέρον ἀφοῦ διασώζουν μνήμες μίας προγενέστερης ἐποχῆς τῆς Κρήτης. Στήν ἔκθεση ζωγραφικῆς συμμετεῖχε μέ ἔργα του καί ὁ κ. Μανώλης Σαριδάκης, μέ ὀνειρικά τοπία, σέ σχέση μέ τό ταξίδι. Φωτογραφία: Φωτογραφίες τοῦ κ. Νίκου Ψιλάκη, μέ τόν γενικότερο τίτλο: «Ὄλβιον φῶς», τῆς περιόδου 1983-2013. Οἱ φωτογραφίες προσεγγίζουν τό φῶς τοῦ νότου, ὅπως αὐτό διαχέεται στούς ἱ. χώρους καί στόν ἐσώτερο κόσμο τῶν ἀνθρώπων, ἀποτυπώνονται δέ τόποι λατρείας μέ τίς ἐκκλησιαστικές καί πολιτισμικές συνθήκες τοῦ κρητικοῦ τοπίου, μορφές μοναχῶν, ἔθιμα καί συνήθειες.

30 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

Τ

ήν Κυριακή 1η Ὀκτωβρίου 2017, τελευταία ἡμέρα τοῦ Συνεδρίου μας, τελέσθηκε Θ. Λειτουργία στήν ἐρειπομένη πεντάκλιτη παλαιοχριστιανική Βασιλική τῆς Γόρτυνας, στό χωριό Μητρόπολη, μετά ἀπό περίπου 1300 χρόνια, ἀκριβῶς δίπλα στό Σύνθρονο τῆς ἐν λόγῳ Βασιλικῆς, τόπος τῆς Ἕδρας τῆς Ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, κατά τήν πρωτοβυζαντινή περίοδο. Ἐπίσης τελέσθηκε μνημόσυνο γιά ἐκλιπόντες πρωτεργάτες τοῦ κρητικού πολιτισμοῦ: Ἀθανασίου Παλιοῦρα, Ἐμμανουήλ Μιχαλοδημητράκη, Ἐμμανουήλ Μπορμπουδάκη, Ἰωάννη Σακελλαράκη καί Σπύρου Εὐαγγελάτου. οίημα κας Marina Lebro, Καθηγήτριας στό Παν/μιο Νάπολης Ἰταλίας, εἰσηγήτριας στό Συνέδριό μας, πού ἔγραψε μετά τήν παραπάνω Θ. Λειτουργία. Μετάφραση κας Εὔας Καπελλάκη – Κοντοῦ.

Π

Attesa colmata Nel centro della parola il silenzio non rumore, ma respiro pausa contratta del cuore.

Mistero svelato, ritrovato nelle pietre, ai piedi degli alberi tra dita di vento danza arcana.

Dita invisibili muovono fili e tessono il futuro è qui dove sussurrano le antiche presenze Dio ci è sempre stato.

Contrazione di Tempo l’aria è ora densa di parole ancora da dire memoria mai persa.

Una nuova Storia nel solco dell’eternità.

Marina Lebro

Ἐν πλήρῃ Ἀναμονῇ Στό κέντρο τοῦ λόγου ἡ σιωπή κανένας ἦχος, παρά μιά ἀνάσα συμβατική παύση τῆς ψυχῆς. Μυστήριο, πού ἔχει ἀποκαλυφτεῖ πάνω στίς πέτρες, στίς ρίζες τῶν δένδρων ἀνάμεσα στά δάχτυλα τοῦ ἀνέμου ἀρχέγονος χορός. Χέρια ἀόρατα κινοῦν νήματα καί ὑφαίνουν τό μέλλον εἶναι ἐδῶ ὅπου μουρμουρίζουν οἱ ἀρχαῖες παρουσίες ἡ παρουσία Του ἦταν πάντα ἐδῶ. Συρρίκνωση τοῦ Χρόνου ὁ ἀέρας μέ ἀνείπωτες ἀκόμα λέξεις γεμάτος μνήμη ποτέ χαμένη. Μιά νέα Ἱστορία στό αὐλάκι τῆς αἰωνιότητας. Μαρῖνα Λέμπρο • Ἐν Ἐσόπτρῳ | 31

Σ

Ἀπό τή Χριστουγεννιάτικη ἐκδήλωσή μας

τίς 17/12/2017, πραγματοποιήθηκε στό Πολιτιστικό μας Κέντρο, Χριστουγεννιάτικη ἐκδήλωση. Ὕμνους, κάλαντα καί τραγούδια ἀπέδωσαν: χορωδία μαθητῶν τῆς Σχολῆς Βυζ. Μουσικῆς, ὑπό τή διεύθυνση τοῦ π. Νικολάου Κοκολάκη, Καθηγητοῦ τῆς Σχολῆς, παιδιά τοῦ τμήματος τῶν Νεανικῶν μας Συνάξεων, ὑπό τήν καθοδήγηση τοῦ π. Ἀρσενίου Προκοπάκη καί μαθητές τοῦ τμήματος Μάθησης Παραδοσικῶν Μουσικῶν Ὀργάνων παραδοσιακῶν ὑπό τή διεύθυνση τοῦ π. Σάββα Κεφαλογιάννη. Ἑορταστικά τραγούδια ἀπέδωσε μέ κανονάκι ὁ π. Γεώργιος Τζάβλας, κληρικός τῆς Ἱ. Μητροπόλεως Πέτρας καί Χερρονήσου, Καθηγητής Μουσικῆς.

•

32 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

Ἐν Ἐσόπτρῳ | 33

Ἀπό τό τμῆμα Σχολῆς Γονέων

Σ

τίς 15/12/2017, τό τμῆμα Σχολῆς Γονέων τοῦ Πολιτιστικοῦ μας Κέντρου πραγματοποίησε ὁμιλία, μέ θέμα: «Τά παιδιά χρειάζονται γονεῖς καί ὄχι φίλους». Τό ἐν λόγῳ θέμα ἀνέπτυξε ὁ π. Χαράλαμπος Παπαδόπουλος, θεολόγος, συγγραφέας, Προϊστάμενος τῆς Ἐνορίας Πύργου Μονοφατσίου. •

Διανομή τροφίμων κατά τά Χριστούγεννα 2017, ἀπό τόν Ἱερό Μητροπολιτικό Ναό Ἁγ. Γεωργίου Μοιρῶν

Ὁ

Ἱερός Μητροπολιτικός Ναός Ἁγίου Γεωργίου Μοιρῶν, ἐκτός τοῦ ὅτι λειτουργεῖ μέ τίς πενιχρές δυνατότητές του Συσσίτιο παρασκευῆς φαγητοῦ γιά ἄπορους καί ἐνδεεῖς, λειτουργεῖ καί Τράπεζα Τροφίμων. Ἡ ἐν λόγῳ Τράπεζα Τροφίων διένειμε τσάντες μέ τρόφιμα γιά τίς ἡμέρες τῶν Χριστουγέννων 2017, σέ συνανθρώπους μας πού ἔχουν ἀνάγκη. Ἡ Τοπική Ἐκκλησία εὐχαριστεῖ πολύ ὅλους ἐκείνους πού προσφέρουν, συνδράμουν καί ἐνισχύουν μέ τίς δωρεές τους τό φιλανθρωπικό της ἔργο. •

Μαθητές τοῦ Λυκείου, Γυμνασίου καί Β΄ Δημοτ. Σχολείου Μοιρῶν, προσέφεραν τρόφιμα στήν Τράπεζα Τροφίμων τοῦ Ἱ. Μ. Ναοῦ Ἁγ. Γεωργίου Μοιρῶν

Μ

αθητές τῶν παραπάνω Σχολείων ἔφεραν εἴδη σίτισης, γιά τήν Τράπεζα Τροφίμων τοῦ Ἱ. Μ. Ναοῦ Ἁγ. Γεωργίου Μοιρῶν. Συγχαίρουμε γιά τήν ὡραία αὐτή πρωτοβουλία καί εὐχαριστοῦμε πολύ γιά τήν παραπάνω πράξη ἀγάπης, ὑπέρ συνανθρώπων μας πού βρίσκονται σέ • ἀνάγκη.

34 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

Ἀ

πό τή Χριστουγεννιάτικη ἑορτή τοῦ Δημοτικοῦ Σχολείου Καπαριανῶν καί τοῦ Κατηχητικοῦ Σχολείου Ἐνορίας Καπαριανῶν, (Δημοτικό Σχολεῖο Καπαριανῶν, 21/12/17).•

Ο

Βοηθεῖστε, τό φιλανθρωπικό ἔργο τῶν Ἐνοριῶν τῆς Ἱ. Μητροπόλεώς μας καί τῶν Τραπεζῶν Τροφίμων

ἱ Ἐνορίες τῆς Ἱ. Μητροπόλεώς μας συμπαρίστανται, ἀνάλογα μέ τίς δυνάμεις τους, σέ ἀνθρώπους τοῦ τόπου μας πού ἔχουν ἀνάγκες. Ἀκόμα, στό Πολιτιστικό Κέντρο τῆς Ἱ. Μητροπόλεώς μας, στίς Ἐνορίες: Ἱ. Μ. Ναοῦ Ἁγ. Γεωργίου Μοιρῶν, Ἁγ. Τίτου Τυμπακίου, Ἁγ. Βαρβάρας, Πύργου Μονοφ., Ἀσημίου, Ἀ. Ζαροῦ καί σέ ἄλλες, λειτουργοῦν Τράπεζες Τροφίμων. Εὐχαριστοῦμε αὐτούς πού βοηθοῦν καί παρακαλοῦμε ἐνισχύσετε τό φιλανθρωπικό ἔργο τῶν Ἐνοριῶν τῆς Ἱ. Μητροπόλεώς μας.

•

Συνδράμετε, τό ἔργο τῶν Συσσιτίων, τοῦ Ἱ. Μ. Ναοῦ Ἁγ. Γεωργίου Μοιρῶν καί Ἁγ. Τίτου Τυμπακίου

Σ

τίς Ἐνορίες τοῦ Ἱ. Μ. Ναοῦ Ἁγ. Γεωργίου Μοιρῶν καί Ἁγ. Τίτου Τυμπακίου παρασκευάζεται φαγητό, γιά φτωχούς καί ἀνήμπορους συνανθρώπους μας. Ἐκφράζουμε θερμές εὐχαριστίες πρός τίς ἐθελόντριες κυρίες πού παρασκευάζουν τό φαγητό καί πρός ὅλους πού κάνουν δωρεές γιά τά συσσίτια τῆς Τοπικῆς Ἐκκλησίας. Παρακαλοῦμε πολύ προσφέρετε κάθε δυνατή βοήθεια, γιά τά συσσίτια αὐτά.

•

Ἐν Ἐσόπτρῳ | 35